Kåseri av Sjur Håland

KÅSERI AV SJUR HÅLAND

Handsprit og mat

Korleis i all verda var det i det heile mogleg å dyrka jord Eg har ikkje gått særleg langt for å finna døme på det som og å produsera mat når einaste reiskapen var ei veik spade skjedde. Farmor og farfar bureiste i 1920 med den og ein hest med ei kjerre der hjullagra vart smurt med nemnde hesten, kjerra og spada i ei steinrik øydemark sniglar? Me kjenner historia sånn nokolunde og veit at det med eitt og anna botnlaust myrhol innimellom. var mogleg. Men kva var det då som fekk det me må Samstundes med at ungane kom som perler på ei snor, rekna som oppegåande friske vart det spadd og steinlødd folk til å velja eit liv som ein djup brønn og hundrevis bønder? av meter med steinveiter. Samstundes med at ungane Med den nemnde spada. Det lokale bondelaget i bygda mi, Varhaug Bondelag, rundar kom som perler på ei snor, Rundt denne tida forsvann pengeverdien samstundes 100 år i år. Eg har i den vart det spadd og steinlødd med at verdien på gjelda auka forbindelse fått høve til å ta eit grunna styresmaktene sitt mål djupdykk inn i ei aldeles ein djup brønn og hundrevis om å føra den norske valutaen ufatteleg historie om ei lita tilbake til verdien på gull, slik stasjonsbygd på Jæren si reise av meter med steinveiter.» han hadde vore før første frå fattigdom og spinkle verdskrigen. Dermed kom mjølkeramper til dagens nauda snikande inn i kvardag tufta på teknologiske jordbruket. Folk mangla nyvinningar og digitale plattformer. Historia er ikkje pengar og det meste elles. Så kom børskrakket på Wall eineståande. Forteljingane om slitet, motet og jernviljen Street og ting vart enda verre også her til lands. til tidlegare generasjonar bønder finnes også på Vigeland, Lensmannen kom på døra. Folk miste gard og grunn. Dei i Sokndal og i Vikebygd. Me har svært mykje til felles i som hadde kausjonistar med litt å rutte med kunne greia bagasjen. Difor kan eg med frimod ta med ein ørliten flik seg med eit naudskrik. Staten kom inn og ytte kriselån, av historia i Vårt Felleskjøp denne gongen. noko som berga fleire over kneikane. Så, då bøndene hadde ridd av dei verste stormane, kom krigen.

Historia består av tallause vitnemål på eit ukueleg mot og Siste skotet på stammen over landeplager er den pågåande ein jernvilje til å klora seg fast til jorda og garden. Den koronakrisa som har snudd opp ned på det meste. delen av bondetilværet er lite endra, sjølv om Bøndene leverer som aldri før utan at så mykje eigentleg barneflokkane i dag er mykje mindre, og sjølv om har endra seg på gardane. «Eg er uansett i karantene året sniglane er bytta ut med rundt», seier bøndene med eit smørjefeitt og syntetisk flir. høgkvalitetsolje på plastkanner Eitt år høljar regnet ned. frå Felleskjøpet. Kanskje noko av svara på Neste år tørkar jorda opp. bøndene sitt utrøyttelege arbeid Til bakteppet fram til i dag, høyrer ei enorm strukturut- Så får me eitt normalår ligg i ei erkjenning om at ein som bonde står med støvlane på vikling. Tidene og ramane for eller to. Så endrar i ein langt større samanheng. matproduksjon har endra seg Siste dryge halvåret har det kraftig, og er framleis i endring. marknadssituasjonen endeleg gått opp eit forklaEg meiner likevel å sjå den same ringslys for store delar av sterke viljen blant bøndene til å seg for svin, sau eller mjølk. nasjonen: byggja og driva som dei eg finn spor etter i gamle protokollar og Bøndene står i det. Bøndene og landbruksnæringa fotoalbum. elles har samfunnskritiske Det er ikkje mindre enn fantastisk å oppleva bønder som oss utan. Til og med alkoholen i den etter kvart står han av. Eitt år høljar regnet ned. Neste år tørkar jorda uunnverlege handspriten kan me takka bøndene for. opp. Så får me eitt normalår eller to. Så endrar marknadssituasjonen seg for svin, sau eller mjølk. Bøndene står i det. funksjonar som me ikkje greier