Florensis 75 jaar 3. GROEI-EXPLOSIE Periode 1990-2000
Trendsetter Jaren van uitbreiding Van proeftuin naar Flower Trials
Oktober 2016
INHOUD 1 Introductie 2 Trendsetter
3 Jaren van uitbreiding
6 Van het water in het groen: Leo Hoogendoorn
8 Bliep, bliep… robots doen hun intrede 9 Catalogi 14 Brand! 16 Als eieren zo groot 18 Op Europees avontuur: Peter de Graaf 20 Een leuk stukje grond 22 Limelight ziet het licht 23 Europese avonturen 25 Engeland 27 België 28 Nuchtere aanpak en visie: Teun Nugteren 30 Duitsland 35 Polen en Zwitserland 36 Een kleine ontstaansgeschiedenis 40 Van proeftuin naar Flower Trials 44 Omzetgroei
3. GROEI-EXPLOSIE Oktober 2016 Beste collega’s, De tijd vliegt voorbij en wanneer jullie dit magazine openslaan, hebben we ons 75-jarig jubileum tijdens een prachtig weekend gevierd. In de jaren 90 tot zo’n beetje 2000 vloog de tijd ook voorbij en maakte Hamer, dat in die periode Florensis werd, een onstuimige groei door. De omzetcijfers uit die periode die jullie in dit derde nummer terugvinden tonen dat feitelijk aan. Net als alle acquisities en samenwerkingsverbanden die in de jaren 80 en 90 tot stand kwamen. Partnerships die in veel gevallen nu nog steeds bestaan en die hebben bijgedragen aan waar we nu staan. Terugkijkend waren het echter zeker niet alleen de omzetgroei en buitenlandse samenwerkingen die de periode 1990 -2000 kenmerkten. We kregen ook tot tweemaal toe te maken met grote tegenslag. De eerste keer toen er brand uitbrak en twee jaar nadien met een kortstondige maar heftige hagelbui. Twee gebeurtenissen die zorgden voor een enorme ravage en veel schade. Maar ook twee gebeurtenissen die lieten zien dat we er bij Florensis voor elkaar zijn en direct klaar staan om de boel weer op de rit te krijgen wanneer het even tegenzit. Werkdag, avond of weekend, iedereen zette bij die gebeurtenissen z’n schouders eronder. Hoe groot we inmiddels ook zijn, aan die waarden – betrokkenheid en aandacht – houden we ook nu nog graag vast. Die zorgen er namelijk voor dat we zo af en toe samen een feestje te vieren hebben.
Partnerships die in veel gevallen nu nog steeds bestaan en die hebben bijgedragen aan waar we nu staan
Omzetgroei in fl. en groei aantal ha. kassen
Veel leesplezier bij deel drie van ons jubileummagazine! Herman Hamer
Wim-Arie Hamer Florensis 75 jaar
23 1
SWOT-analyse met persoonlijke twist Een afdeling Marketing is er nog niet in de jaren 90 maar medio 1993 stelt Adriaan Vonk wel de eerste SWOT-analyse op. De vergelijking van Hamer met haar drie belangrijkste concurrenten, te weten Pannevis – het huidige Syngenta -, De Mos – later overgenomen door Beekenkamp, en Van Zanten - via Ball nu onderdeel van Florensis. Assortiment, bekendheid en kwaliteit zijn onderdelen die Adriaan beoordeelt. Hij sluit de analyse af met een duidelijke en persoonlijke aanbeveling die eigenlijk geen onderdeel van de SWOT is: ‘Door de groei en uitbreiding van de laatste jaren is het tijd voor niet meer maar beter.’ Typisch Adriaan!
Innovatief denken is het devies
Trendsetter In de jaren 90 ontwikkelen omzet en volume van Hamer zich in een hoog tempo. Continu vinden er dan ook aanpassingen en investeringen plaats om de groei bij te benen, maar vooral om efficiënter te kunnen werken. Innovatief denken is daarbij het devies en dat resulteert in twee belangrijke investeringen.
Inboetmachine Op de agenda van de Vergadering Algemene Zaken, de vergadering van directie en management, van 14 februari 1992 staan twee grote investeringen vermeld: de aanschaf van een inboetmachine en een intern transportsysteem. De inboetmachine komt er al snel. Hamer is het eerste Nederlandse bedrijf dat er één aanschaft en loopt daarmee, zoals al vaker het geval was, voor op de concurrentie. De investering bedraagt ongeveer Fl. 190.000, terwijl de kosten van het handmatig inboeten op dat moment jaarlijks circa Fl. 625.000 bedragen. Meuleman ontwikkelt de eerste inboetmachines speciaal voor Hamer en Walz in Duitsland. Het interne transportsysteem ofwel de investering in ‘robots’ blijft nog even een praatstuk. Een serieus praatstuk, want dat ook die vorm van automatisering voordelen oplevert, is dan al wel duidelijk.
2
Florensis 75 jaar
Rechts op de foto: kwekerij van Los
Jaren van uitbreiding Omzet- en volumegroei vragen niet alleen om investeringen in innovatieve m achines om efficiënter te werken, maar ook om investeringen in de basisbenodigdheden voor een kwekerij: grond en kassen. In rap tempo schaft Hamer begin jaren 90 een aantal percelen aan.
Overname buurpercelen In mei 1993 wordt allereerst het hoekperceel links van de bestaande kwekerij van de
In rap tempo schaft Hamer een aantal percelen aan buurman gekocht. Nog datzelfde jaar verrijzen daarop een nieuwe zaai- en inboethal van zo’n 4.500 m2 groot. Een forse uitbreiding, waarmee ruimte ontstaat voor de eerste echte wasstraat voor het wassen van de trays. Wim Los, de buurman aan de andere kant van de kwekerij, schampert dat Hamer beter zijn kwekerij had kunnen overnemen. Dat laat Herman Hamer zich geen twee keer zeggen en kort daarna vindt de overdracht al plaats. In de kwekerij van Los brengt Hamer vervolgens de snijbloemenveredeling en –proeven onder.
Nieuwe zaai- en inboethal
Florensis 75 jaar
3
1 miljoen trays In 1994 zaait Hamer voor de eerste keer in een seizoen één miljoen trays in. Een mijlpaal die niet onopgemerkt voorbij kan gaan en in de kantine wordt gevierd met toespraken van Jan Ammerlaan en, voorzitter van de personeels vereniging, Teun Nugteren. Als aandenken ontvangen de drie Hamers een perspex aandenken. Drie jaar later (1997) lijkt een miljoen trays niets meer wanneer al 1,5 miljoen trays in een seizoen worden ingezaaid.
V.l.n.r. Désirée van Dijk-Groeneweg, Miranda Stolk, Jacqueline van ’t Zelfde, Anne Nootenboom, Elaine Horton en Monique Sluyter
Overhandiging perspex aandenken 1 miljoenste tray
4
Florensis 75 jaar
O.a. André van Gameren, Jeroen de Visser Jan Hamer, Kees Los en Gerard Aantjes
Later dat jaar wordt achter Hamer Plant 2 de kwekerij met nog eens 3.500 m2 uitgebreid. Tezamen met de tot dan toe door de zaaiafdeling gebruikte en nu vrijgekomen ruimte levert dat in 1993 ca. 5.000 m2 extra opkweekruimte op.
Verdere uitbreiding kwekerij Een jaar later, in 1994, breidt Hamer de kwekerij alweer verder uit met zo’n 8.500 m2. Ook vinden er investeringen plaats in een tweede perslijn voor het maken van Super Seedling perskluitjes en in een hectare extra belichting.
Meer grond en kassen 1995 is het derde achtereenvolgende jaar dat uitbreiding van grond en kwekerijen nodig is om verdere groei mogelijk te maken. Hamer start twee trajecten: de overname van een naastgelegen perceel grond van ongeveer 6,3 ha. groot en de onderhandelingen met de gemeente Hendrik-Ido-Ambacht voor uitbreiding van de kwekerij. Dat laatste kost flink wat lobbywerk maar in de loop van 1997 geeft de gemeente groen licht voor uitbreiding van de kwekerij. In 1998 breidt de kwekerij met circa 25 procent uit en wordt er zo’n 3,8 ha. kas toegevoegd met laaddocks en kassen voor de proeftuin. De kwekerij van Los wordt afgebroken.
In 1998 breidt de kwekerij met circa 25 procent uit De nieuwbouw is nog maar net een feit wanneer alweer uitbreiding van de zaai- en inboethal plaatsvindt tot de huidige omvang.
‘Vliegen’ vangen Enerzijds wordt het milieubewust werken steeds belangrijker, anderzijds is de jaarlijks terugkerende Sciara mug gewoon een probleem dat met veel bestrijdingsmiddelen moet worden aangepakt. Hoe zorgen we er nu voor dat we die muggen milieubewust een kopje kleiner maken, was de vraag bij Hamer. Vangplaten om insectendruk te monitoren zijn al sinds jaar en dag gemeengoed in kwekerijen en dat bracht een aantal medewerkers op een idee! Zij ontwikkelden een enorme vangplaat met een reuzen lijmstrip en gingen daarmee heen en weer lopen door de kappen in de kwekerij. Na een paar rondjes met de vangstrip vlak boven de gewassen was een groot deel van de muggen en vliegen afgevangen. Effectief en uiterst milieuvriendelijk! Florensis 75 jaar
5
Van het water in het groen Florensis Kapitein oorspronkelijk
binnenvaartman Leo Hoogendoorn
Leo neemt het stokje over van Herman (jan. 2014)
Met mevrouw Hamer voor de viering van haar 95ste verjaardag (nov. 2015)
6
Florensis 75 jaar
Met Regina Dinkla tijdens de onthulling van het nieuwe logo (mei 2016)
Het lijkt een hele ommezwaai, van de binnenvaart naar de tuinbouw, maar dat was het eigenlijk niet voor Leo Hoogendoorn. Hij rondde namelijk wel de tuinbouwopleiding af en liep stage bij een tomatenkweker in Engeland, maar kwam in eerste instantie toch op een binnenvaartschip terecht. In die branche liggen de roots van zijn familie. Nu staat hij alweer een aantal jaar aan het roer van Florensis. Een rol waar hij, in inmiddels ruim 30 jaar Hamer/Florensis, naar toe groeide. ‘Ik wilde na die stage bij een tomatenkweker wel weer naar het buitenland, maar omdat het niet het juiste seizoen was, lukte dat niet. Toen ben ik maar gaan varen. Tot ik eind 1985 in de Bloemisterij een advertentie zag waarin een inkoper bloemzaden werd gevraagd. Ik solliciteerde bij Jan jr. zoals die ter onderscheid van senior werd genoemd, en werd zijn assistent bij de zaadafdeling, die hij leidde. Vanuit die rol kwam ik vervolgens al snel terecht in de verkoop en export. Jan hield lang dingen vast, maar Herman gaf veel ruimte. Al snel was ik ook betrokken bij de automatisering van processen, het ontwerp van onze eigen kwekerij. Toen die er stond, startten we onze eigen plantenproductie en ging ik steeds meer de exportactiviteiten ondersteunen richting verkoop. Uiteindelijk resulteerde dit in de positie tussen de inkoop en verkoop en werd mijn rol steeds strategischer en tactischer. Hier is de basis gelegd voor wat we vandaag productmanagement noemen. Wat daaruit volgde was een meer overstijgende rol, waarin ik me meer en meer met algemene zaken ging bezighouden.’
De carrière van Leo bij Florensis, waar hij van de ene functie rimpelloos doorstroomde naar de volgende, lijkt zo wel heel snel en vlotjes te zijn verlopen, maar beslaat uiteindelijk een periode van al bijna 31 jaar. Heeft hij nooit gedacht aan een overstap?
“De uitdaging die Herman constant geboden heeft, zorgt dat ik met veel plezier blijf”
Dat past ook bij de positie die Florensis in de branche heeft verworven. Altijd hebben we geanticipeerd op de veranderende buitenwereld. Zoals we anticiperen op de opvolging doen we dat ook nog steeds op de marktomstandigheden. Dat wordt steeds lastiger, want veranderingen nemen in tempo toe en de markt waarin wij acteren is enorm gefragmenteerd. Dat vraagt om efficiency, maar tegelijkertijd wordt er verlangd dat je flexibel bent. Een spagaat. Het zijn echter niet de sterksten die overleven, maar degenen die zich weten aan te passen en dat doen we steeds zo goed mogelijk. Met al onze medewerkers. Want Florensis is dan wel enorm geprofessionaliseerd, maar het is ook nog steeds een mensenbedrijf. Een familiebedrijf dus.’
‘Ik heb altijd de behoefte gehad om zelfstandig te werken, maar dan is het de vraag of je ervoor kiest een grote knecht te zijn of een kleine baas te worden. Ik heb voor het eerste gekozen. De uitdaging die Herman constant geboden heeft, zorgt dat ik met veel plezier blijf. De dynamiek van het bedrijf houdt mijn werk ook spannend en de sector an sich blijft enorm boeiend. De wereld van veredeling en opkweek verandert continu en de functies die ik heb gehad binnen Florensis brengen steeds weer nieuwe invalshoeken met zich mee. Zo heb ik nu veel meer met de psychologische kant van bedrijfsvoering te maken. We hebben vanaf 2012 een periode van twee jaar uitgetrokken voordat ik op deze stoel terecht kwam en in die tijd heb ik bijvoorbeeld een intensief traject bij De Baak gevolgd dat me veel gebracht heeft. Je bent als mens nooit uitgeleerd of klaar.’
Ten slotte kijken we nog even terug op wat gedenkwaardige momenten uit de periode 1985 – 2016. Wat staat Leo zoal nog levendig op het netvlies? ‘In ieder geval de keer dat Herman en ik bij een Duitse agent op het matje werden geroepen na een problematische zomer met violenleveringen. Piepjong was ik nog en we werden in een groot kantoor met dikke eiken bureaus ontvangen door, in mijn ogen, een tribunaal van bollebozen. De discussie liep zo hoog op dat één van de Duitsers zelfs op de tafel ging staan. Angstaanjagend!
Leo vormt nu de brug tussen Herman en de derde generatie Hamers die inmiddels in het familiebedrijf werkzaam is. Geen eenvoudige rol. En kan een familiebedrijf voortbestaan zonder familie in de directie? ‘Ja, dat laatste kan zeker, kijk maar naar Heineken, om maar een bescheiden voorbeeld te noemen. Het belangrijkste is dat de structuur helder is en zoiets toelaat. Binnen Florensis probeer ik samen met HR en een externe adviseur handen en voeten te geven aan dit proces van mogelijke opvolging.
Gedenkwaardig was ook de keer dat Herman, Jan en ik in de auto, de BMW van de moeder van Jan en Herman, in Parijs de weg kwijtraakten. Herman reed en hij en Jan kregen ruzie, terwijl ik de auto uit mocht om in het Frans, dat ik niet spreek, de weg te vragen.
Of de keer dat ik mezelf bij een Duitse veredelaar in de kwekerij hardop afvroeg wat nu eigenlijk het verschil was tussen al die plantjes. Het bleek de directeur zelf te zijn die met ons meeliep en hij vroeg zich af waar een snotneus als ik deze brutaliteit vandaan haalde.
Zakelijk gezien ten slotte was de deal met Ball, de eindonderhandelingen, die drie dagen duurden, gedenkwaardig. Drie dagen in een kamer en alleen eruit om even een luchtje te scheppen en dan weer door, tot we eruit Florensis waren.’ 75 jaar
7
Bliep, bliep… robots doen hun intrede Digitalisering en robotisering zijn nu niet meer dan logisch, maar waren in 1993 een bijzonder en nieuw fenomeen. Hamer ging met geautomatiseerde tray handling aan de slag. De eerste ‘robots’ deden hun intrede.
De investering en het plan Op 18 juni 1993 maakt de directie via een interne memo bekend dat zij bezig is met de ontwikkeling van een Automatisch Geleid Voertuig (AGV) systeem. Een project dat dan al maanden gaande is en in samenwerking met Holland Innovation Consultants (HIC) wordt uitgevoerd. De totale investering, die circa Fl. 6.000.000 bedraagt, omvat drie robots en een enorme hoeveelheid rekken (27 trays per rek), bufferbanen voor het in- en uitspoelen van trays en complexe software. Tray handling systeem Vegmo
De belangrijkste doelen van het project zijn: de invoering van 4-fasenteelt, waardoor een betere plantkwaliteit mogelijk is, omdat iedere tray gedurende de opkweekfase naar die locatie gaat waar op dat moment het optimale kweekklimaat heerst. En daarnaast een betere kasbezetting, besparing op arbeid en minder zwaar tilwerk. HIC heeft enkele jaren daarvoor al een tray handling systeem voor Vegmo, het huidige FCF, ontwikkeld. Een voor die tijd eenvoudig maar doeltreffend systeem met echter nog steeds veel handarbeid.
De notulen van vergadering Algemene Zaken, oktober 1995
In maart 1994 vindt de aanbesteding voor de levering van de eerste robots bij Flier plaats. HAWE is de leverancier van de rekken en bufferbanen.
Nieuwe zaaikisten De robotisering zorgt er ook voor dat nieuwe zaaikisten nodig zijn zodat deze in rekken te vervoeren zijn. Daarom wordt de Deense zaaikist ontwikkeld die precies dezelfde buitenmaten heeft als de Speedcell trays.
8
Florensis 75 jaar
Deense zaaikist
CATALOGI
Florensis 75 jaar
9
LEGO De LEGO Group is net als Hamer een familiebedrijf en hun motto is ‘de bouwers van de toekomst inspireren’. Dat deden de fameuze steentjes bij HIC en Hamer ook! Via het Regionale Innovatie Fonds komt Hamer voor het robotiseringsproject in contact met HIC en tijdens één van de eerste bezoeken van de heer Van der Hoeven van HIC komt deze aan met een doosje LEGO. Ter inspiratie, want al ‘spelende’ denken Herman, Jan Ammerlaan en Van der Hoeven de logica van het stapelen en ontstapelen van de rekken in de kas en op bufferbanen uit.
10 Florensis 75 jaar
Familiebedrijf Hamer is met de inzet van robots zijn tijd weer ver vooruit, hetgeen resulteert in positieve pers in vrijwel alle vakbladen en een forse groei van het aantal bedrijfsbezoeken. Deze fase van innoveren en automatiseren eindigt in 1997 met de aanschaf van de eerste pluggenpersmachine. Speciaal voor deze machine wordt de Speedcell Super Seedlingtray ontwikkeld.
Kunst De enorme hoeveelheid rekken die sinds de invoering van de robots bij Hamer staan zijn misschien geen kunst met een grote K, maar zeker bijzonder, ontdekt fotograaf Ad Molendijk tijdens een bedrijfsbezoek. Per rek kunnen 27 trays intern worden vervoerd en de gehele kwekerij, zo’n acht hectare groot, is voorzien van rekken. Dat levert de krantenkop Nuttige ‘kunst’ op en een kort artikel bij de bijzondere foto.
Florensis 75 jaar
11
Samenwerking met de Orangerie Eind jaren 80 maken stekperkplanten steeds meer hun opgang, de gevestigde bloemzaadbedrijven in Nederland kijken eerst de kat uit de boom en beginnen er nog niet aan. Bert de Kruijk verkoopt voor Van Veen in Engeland al wel stekperkplanten en Hamer zou Hamer niet zijn, wanneer zij met haar neus voor noviteiten niet in deze nog jonge markt zou springen.
De samenwerking wordt beklonken met een logo Na verkennende gesprekken met een aantal aanbieders in 1992 starten begin 1993 onderhandelingen met de Orangerie, waar Cees Helderman op dat moment de leiding heeft. De Orangerie wil snel groeien en ziet om die reden een samenwerking wel zitten. De zaak wordt dan ook relatief snel beklonken en begin mei 1993 maakt Hamer bekend dat zij op provisiebasis met de verkoop van stekperkplanten start. De Orangerie draagt zorg voor de productie, aflevering en facturering. De samenwerking wordt beklonken met een Orangerie-Hamer logo.
12 Florensis 75 jaar
Guinness Book of Records Ondersteund door een aantal sponsoren doen de Orangerie en Hamer in mei 1995 een poging om met de grootste hanging basket in het Groot Guinness Record Boek te komen. De basket is 3,5 bij 4,5 meter groot en weegt maar liefst 2.000 kilo. Hij moet daarom met een kraan worden getild, waarvoor een gedeelte van het kasdek wordt verwijderd. Daarna wordt de hanging basket op een dieplader naar attractiepark De Efteling in Kaatsheuvel gebracht, waar hij gedurende de zomer te bewonderen is. Dat levert mooie plaatjes op en veel publiciteit in binnen- en buitenlandse kranten en zelfs een item bij RTL-televisie.
Eerste rimpels in het water In 1995 ontstaan er rimpels in het water van de samenwerking. De productielocatie van de Orangerie voldoet niet volledig aan de eisen die het product stelt, waardoor het plantmateriaal niet de hoogste kwaliteit heeft. Daarnaast baart de zwakke financiĂŤle positie van de Orangerie Hamer zorgen. Niet onterecht want eind 1995 blijkt het zelfstandig voortbestaan van de Orangerie niet meer gewaarborgd en is de noodzaak voor Hamer om een oplossing te vinden hoog. Het streven is een overname van de stekactiviteiten van de Orangerie en deze in de eigen kwekerij onder te brengen.
In het diepe In augustus 1996 worden Hamer en de Orangerie het eens over de overname voorwaarden en tekenen zij een intentie verklaring. Uitgangspunt is overdracht van de stekactiviteiten per 1 oktober 1996 en gedurende het eerste seizoen zal Cees Helderman ondersteuning bieden. Het jaarvolume bewortelde stekken is op dat moment ongeveer 5 miljoen en in week 42 van 1996 moet het steksteken starten bij Hamer. In de week daarvoor vertroebelt de relatie met Cees Helderman en al snel blijkt dat blijven samenwerken geen optie meer is. Een sprong in het diepe resteert, maar met de hulp van enkele oud-Orangerie medewerkers gaat Hamer de uitdaging aan en start zelf de productie op.
Florensis 75 jaar
13
Brand! Grote schrik is er wanneer er op 3 september 1996 om 01.36 uur ’s nachts brand blijkt te zijn uitgebroken. Een enorme brand die door 70 brandweermannen van de drie korpsen Hendrik-Ido-Ambacht, Zwijndrecht en Heerjansdam bestreden wordt, maar waarbij het kantoor en de loods van Hamer Plant in zijn geheel verloren gaan. De recherche wijdt de oorzaak van de brand aan kortsluiting. Hamer acht de kans groter dat de brand is ontstaan na een inbraak, omdat na een eerste controle blijkt dat een geldkistje uit een bureaulade verdwenen is. Wat de oorzaak ook is, het werk moet zo snel mogelijk weer door.
14 Florensis 75 jaar
De brand is gelukkig ‘beperkt’ gebleven tot de 1.000 m2 grote loods. Wanneer het schermmateriaal van de direct daarachter gelegen kassen vlam zou hebben gevat, was de schade nog veel groter geweest. Nu levert de uitval van de klimaatcomputer in eerste instantie de grootste problemen op. Met boormachines worden gedurende de dag ramen open en dicht gedaan om het klimaat zo goed mogelijk te sturen.
‘Vliegen’ vangen 2.0 Het afleverseizoen is echter nog in volle gang en de gehele aansturing van de kwekerij, inclusief robots, is grotendeels in vlammen opgegaan. Al pendelend tussen bufferbanen en robots krijgt Teun Nugteren met systeemback-ups op floppy disks in de loop van de dag gelukkig de systemen weer aan de praat, nadat via een noodgenerator de stroomvoorziening weer op gang is gebracht.
Een waar huzarenstukje
De levering van die dag gaat, weliswaar met vertraging, toch goed de deur uit. Een waar huzarenstukje.
In 1997 moet de eens zo ludieke vliegenvangstrip plaats maken voor een geavanceerder systeem. Ook in de wereld van milieubewust werken, schrijdt de techniek voort en zo kwam het dat de robot als vliegenvanger dienst ging doen. Een speciale module met daarop reusachtige ’stofzuigers’ werd op één van de robots geplaatst en zoog zo de hinderlijke Sciara mug op. Wederom uiterst effectief! Helaas neemt die effectiviteit in de loop der jaren af, want ook de Sciara mug ontwikkelt zich en uiteindelijk bestaat de populatie nog voornamelijk uit kruipende dieren. Door ‘natuurlijke’ selectie verdwijnen de meeste vliegende Sciara’s en resteren de kruipende exemplaren die zich niet makkelijk laten vangen en zich helaas ongehinderd vermeerderen.
De totale schade bedraagt uiteindelijk een bedrag van circa één miljoen gulden en door de brand gaat helaas ook het grootste deel van het Hamer Plant-archief verloren.
Florensis 75 jaar
15
Als eieren zo groot Op 6 juni 1998, nog geen twee jaar na de brand, treft het noodlot Hamer opnieuw. Een hagelbui met stenen als eieren zo groot trekt precies over de kwekerij en verwoest zo’n 8.000 ramen, apparatuur en een groot deel van de gewassen.
Schade enorm De ravage die de hagelbui heeft aangericht, is enorm. In totaal blijkt circa 20 procent van het kasdek, zo’n 8.000 ramen, vernield te zijn en zijn de stegdoppelplaten van de cabriokas voor 100 procent geperforeerd. Het regenwater heeft ook machines, kantoren en computerapparatuur beschadigd. Het folie in de waterbassins is kapot en de draden van de scherminstallatie zijn beschadigd en moeten grotendeels worden vervangen. En ten slotte is ook de proeftuin zwaar beschadigd geraakt.
Vereende krachten
16 Florensis 75 jaar
De hagelbui trekt ‘gelukkig’ op een zaterdag en ook nog eens ’s middags over, er zijn geen medewerkers in de kas aanwezig. Met man en macht gaan circa 85 eigen medewerkers en glaszetters aan de slag met het verwijderen van glas en herstellen van de schade. Het loshangende glas moet allereerst
Goed verzekerd uit het kasdek worden verwijderd, want het minste zuchtje wind kan een nieuwe regen van scherven veroorzaken. Scherven die sowieso al op en tussen de gewassen liggen en deze fors beschadigd hebben. Het glas vegen van de betonnen vloeren gaat relatief makkelijk, maar het glas uit trays en zaaikisten halen, is een hels karwei. Alle trays worden bij aflevering voorzien van een etiket met een waarschuwing aan klanten voor mogelijk achtergebleven glas.
Gelukkig is Hamer goed verzekerd en wordt zowel de brand- als de hagelschade volledig vergoed door verzekeraar Hagelunie. Tweemaal getroffen worden door een calamiteit is wel uitzonderlijk blijkt uit een paginagrote advertentie van Hagelunie waarin Hamer weliswaar niet bij name wordt genoemd, maar wel als voorbeeld wordt genomen om het belang van een goede verzekering te benadrukken.
De inzet van het personeel is prijzenswaardig
De inzet van het personeel is prijzenswaardig. Zaterdagavond is er al een grote groep aan de slag met puinruimen en het beperken van gevolgschade en op zondag is die groep nog groter. ’s Maandags loopt vrijwel het voltallige personeel op te ruimen. Hun inzet wordt beloond, al snel draaien de belangrijkste activiteiten weer en enkele weken na de hagelbui ziet de proeftuin er weer bijna als vanouds uit en kunnen de open dagen gewoon doorgaan.
Florensis 75 jaar
17
Op Europees avontuur Peter de Graaf
“Een beetje kwajongensachtig zijn we namelijk altijd wel geweest”
Peter de Graaf las een krantenartikel waarin de drie broers Hamer vertelden Europa te willen veroveren met hun bedrijf. Dat zag hij ook wel zitten, solliciteerde en startte op 1 augustus 1991 als hoofd algemene zaken. HR, Organisatieontwikkeling en ICT werden zijn werkvelden. Zijn eerste wapenfeit: de viering van het 50-jarig bestaan tegelijk met de opening van het nieuwe kantoor. ‘Destijds hebben we enigszins gesmokkeld met de jubileumdatum zodat die samen kon vallen met de opening van nieuwe kantoor. Ik kreeg de taak een en ander te organiseren. Een draaiboek was er niet, maar ik kreeg de vrije hand en zo is het daarna ook altijd gegaan. Typerend voor Florensis is het vertrouwen dat mensen krijgen om zelfstandig te handelen. Al vrij snel in ’92 begon ik met het bijwonen van de MT-vergadering om zodoende meer structuur in de organisatie te kunnen aanbrengen. Om die rol te formaliseren, werd ik in ’93 tot adjunct-directeur benoemd. Eerder was door Leo Hoogendoorn al aangegeven dat er meer structuur nodig was en met de groei voor ogen werd deze professionaliseringsslag echt noodzakelijk. De andere MT-leden hielden zich daar verre van en ik ben in het gat gesprongen of liever gezegd heb de kans gegrepen om structuur aan te gaan brengen.
18 Florensis 75 jaar
Teambuilding met Herman, Leo en Martin Seijffers
Ieder jaar kwamen we weer een stap verder, professionaliseerden we meer. Herman en ik maakten een eerste ondernemingsplan voor
Opening kantoor en uitbreiding kwekerij
Krantenartikel waar Peter op reageerde
de periode ’94-’98 en spraken daarin uit dat de omzet in die jaren moest kunnen verdubbelen. Dat lukte, zelfs een jaar eerder dan verwacht. Niet helemaal autonoom, onze eerste grote overname, de Orangerie, speelde daar ook een rol in, maar het lukte. Toen ik bij Florensis begon, werkte er zo’n dertig man, bij mijn vertrek in 2006 waren dat er – Afrika niet meegeteld – honderden.’
persoonlijk leed je natuurlijk ook altijd bijstaan. Het moment dat gemeld werd dat één van onze medewerkers met epilepsie tijdens een aanval in de sloot terecht was gekomen en overleden. Een medewerkster die werd aangereden en overleed. Tegelijkertijd waren dat momenten van grote saamhorigheid, momenten waarop de betrokkenheid van iedereen duidelijk bleek.
Net als ieder ander die je het vraagt, heeft ook Peter direct talloze herinneringen aan zijn tijd bij Florensis: ‘Natuurlijk was de opening van het nieuwe kantoor voor mij gedenkwaardig. Dick Passchier, die de boel aan elkaar praatte, hoopte maar op een foutje, maar alles liep gestroomlijnd.
Als ik Florensis in een aantal kernwoorden moet beschrijven, denk ik aan ambitieus, innovatief, doorzetten en ‘doe maar normaal’ of bescheiden. Dat laatste in de zin van jezelf niet op de borst slaan. Een beetje kwajongensachtig zijn we namelijk altijd wel geweest getuige de snelheid waarmee overnames werden gerealiseerd. Ik begon een Europees avontuur destijds en maakte een wereldwijd avontuur mee.’
Hoogtepunt is ook de professionaliseringsslag, die op alle aspecten van de bedrijfsvoering plaatsvond. Dat is niet een moment, maar een proces. Een proces waarin we geslaagd zijn. Hoogtepunten daarin waren zonder meer het neerzetten van een duidelijke directie- en managementstructuur en de transitie van Hamer in Florensis. Daarbij hoorde ook het bouwen aan de organisatie an sich, het fundament neerzetten en mensen binden. Zorgen voor passende arbeids voorwaarden. Denk daarbij bijvoorbeeld aan een pensioenregeling, een management development programma en medewerkers betrokkenheid in de vorm van een OR. Naast deze bedrijfsmatige herinneringen blijft
Florensis 75 jaar
19
Eerste paal kwekerij
Bewerken stenen voor bouw schuur
Een leuk stukje grond Opening kwekerij in Kenia Meerdere bedrijven kweken al langer hun bloemen in Afrika. Wanneer de stekactiviteiten een steeds grotere vlucht nemen, ontstaat ook bij Hamer de gedachte om zich op dat warme continent te vestigen. In 1998 is het zover. De opbouw van de schuur
20 Florensis 75 jaar
Tot die tijd koopt Hamer de onbewortelde stekjes in Israël. Tijdens zijn vakantie in 1997 komt Jaap Anker echter tijdens een bezoek aan een oud-Vegmo collega die bij Sher werkt, een grote rozenkweker, ‘een leuk stukje grond’ tegen. Daarmee komt het idee van een eigen kwekerij in Kenia, dat tot dan toe alleen nog vaag in de hoofden van een aantal mensen bestond, in versneld tempo tot leven. Na enkele oriënterende bezoeken valt het besluit al. Hamer gaat op een speciaal voor hen ontwikkelde huurlocatie zelf een groot deel van haar stekken produceren. 17 augustus 1998 is de officiële oprichtingsdatum van Hamer Kenya Limited.
Lossen eerste container met kasmaterialen
Jan Ammerlaan met Peter Bresser
Waar gaan we uitbreiden?
Gepassioneerd team Peter Bresser, zijn partner Katarina en Jan Ammerlaan zorgen er dankzij hun tomeloze inzet, lef en gedrevenheid voor dat Hamer Kenia vanaf de allereerste dag een groot succes is. In korte tijd breidt de kwekerij verder uit en groeit ook het aantal medewerkers.
Hamer Kenia is vanaf dag één een groot succes In 1999 komen Protas Kennedy en Beatrice, de secretaresse van Peter, in dienst. Protas is nu nog steeds een zeer gewaardeerde medewerker die iedere klant met gepassioneerde verhalen over zijn werk en Florensis Kenia vertelt. Beatrice gebruikt inmiddels haar Keniaanse naam, Wanjiku Muhia, en heeft het ver geschopt. Ze is vrouwenvertegenwoordiger van Nyandarua County in het Keniaanse parlement, een functie die vergelijkbaar is met die van een parlementslid in de Westerse wereld. De Keniaanse grondwet schrijft voor dat het parlement (en rest van de overheid) minimaal voor een derde uit vrouwen bestaat. Door middel van de vrouwenvertegenwoordiging moet het parlement deze verhouding halen. Tijdens een parlementaire reis naar Nederland heeft Beatrice een aantal jaar geleden Florensis in Hendrik-Ido-Ambacht nog bezocht. Eind jaren 90 begonnen ook Laura, Dorcas en Clifford bij Hamer Kenia, drie trouwe en zeer toegewijde medewerkers.
Protas Kennedy
Peter en Beatrice
Florensis 75 jaar
21
Limelight ziet het licht In 1999 introduceert Hamer, ondersteund door een heuse reclamecampagne, de eerste ‘eigen’ Petunia: Limelight. Eén van de destijds eerste bontbladige Petunia’s waarvan via een Engelse klant enkele stekjes bij Hamer terecht kwamen.
In het eerste jaar worden direct al zo’n twee miljoen stekken verkocht De productie van de onbewortelde stekken wordt deels zelf ter hand genomen en vanaf de introductie is Limelight, met name in de Engelse markt, een groot succes. In het eerste jaar worden direct al zo’n twee miljoen stekken verkocht.
Speciale Limelight mok
22 Florensis 75 jaar
Zeiltrekken
Europese avonturen Hamer vaart een duidelijke koers in de jaren 90. Het bedrijf wil groeien in Europa door samenwerkingsverbanden met lokale partners die liefst géén eigen jongeplantenproductie hebben. Op die manier houdt Hamer het heft in handen om volledig een eigen groeistrategie te volgen zonder eventuele restricties of afspraken die die groei in de weg staan. Het streven is om via agenten in heel Europa verkoop te realiseren.
Wanneer het nieuwe extra grote waterbassin een feit is, maken vele handen licht werk. Iedereen die maar helpen kan, wordt gevraagd deel te nemen aan het zeiltrekken. Getuige de foto’s waren die handen meer dan nodig!
Frankrijk Eén van de eerste landen waar Hamer zich nu op oriënteert is Frankrijk, een groot land en dus een grote potentiële afzetmarkt. In Frankrijk wordt ook direct de theorie bewezen dat alleen een samenwerking met een niet zelf producerende partner dan wel een niet gebonden partner tot succes leidt.
Moeizame start Tijdens de reizen met François Reynaud (Ets Claude Ducrettet) naar Japan komt regelmatig de verkoop van Hamer-producten in Frankrijk aan de orde, maar Reynaud reageert aanvankelijk terughoudend op dit idee. Een groot deel van de omzet van Claude Ducrettet (CD) wordt gerealiseerd bij lokale jongeplantenproducenten die Reynaud niet voor het hoofd wil stoten en daarnaast heeft hij weinig tot geen ervaring met de verkoop en distributie van jonge planten. Toch start in 1993 uiteindelijk de verkoop in Frankrijk via CD, die dit in eerste instantie samen met PrimPlant, een Franse jongeplantenproducent, doet. Niet ideaal, maar de start is er.
Herman met Shun Suda (Sakata Seeds), Marco Zwaan en François Reynaud
Florensis 75 jaar
23
Abrupt einde Daarna ontwikkelt de omzet zich echter moeizaam en blijft verhoudingsgewijs achter bij de groei die in andere Europese landen wordt gerealiseerd. De angst van CD om te concurreren met lokale producenten staat omzetontwikkeling in de weg.
Artikel in Line Horticole 1998
In januari 1997 start Hamer daarom gesprekken met Reynaud om een joint venture – Hamer & Ducrettet - op te richten, net zoals zij ook al in Duitsland heeft gedaan met een partner. Al snel blijkt waarom Reynaud ook tijdens deze gesprekken weer zeer terughoudend is. Hij blijkt zijn bedrijf grotendeels te hebben verkocht aan de David Colegrave Groep, de grootste concurrent van Hamer in het Verenigd Koninkrijk. De schrik slaat Hamer om het hart en een heroriëntatie op de Franse markt is de enige optie die resteert. Per direct wordt de samenwerking met CD stop gezet en de vraag is: hoe nu verder in Frankrijk?
Ieder nadeel heb zijn voordeel Een oplossing komt al snel uit de lucht vallen wanneer Serge Voltz – Graines Voltz S.A. – zich meldt. Hij ruikt zijn kans na de fusieaankondiging van CD en Colegrave, waar tot dan toe zijn verzoeken om Hamer te mogen vertegenwoordigen in Frankrijk zijn afgewezen. Dat ieder nadeel zijn voordeel heb, zoals Johan Cruijff altijd vaststelde, wordt ook in dit geval bewaarheid. Haast is geboden om omzetverlies te voorkomen en op 15 juli 1997, nog geen vier maanden nadat Colegrave aankondigde samen te gaan met CD, tekenen Hamer en Graines Voltz een ‘Exclusive Distribution Contract’. Graines Voltz is weliswaar pas tien jaar daarvoor gestart door Serge maar bekleedt al wel de derde positie op de Franse markt. Dat belooft wat voor de samenwerking.
24 Florensis 75 jaar
Eerste Hamer&Voltz catalogus
Al in het eerste jaar realiseert Hamer met Graines Voltz een 100 procent hogere omzet dan daarvoor met CD en ook in de jaren daarna ontwikkelt de omzet zich explosief. Iets wat met CD nooit was gelukt. Na Duitsland is Frankrijk nu de belangrijkste afzetmarkt van Florensis.
Not amused
Engeland In Engeland pakt Hamer de zaken anders aan en werkt daar met alleen een verkooporganisatie. Dat legt de onderneming geen windeieren, want de Engelse omzet overtreft al snel de Nederlandse en het vertegenwoordigersteam breidt zich in hoog tempo uit. Visbeen Transport, dat de distributie in het Verenigd Koninkrijk verzorgt, rijdt zoveel voor Hamer dat zij ermee instemmen een vrachtwagencombinatie te voorzien van het Hamer Flower Seeds-logo. Ter versterking van de klantenbinding organiseert Hamer jaarlijks zogenaamde Grower Trips. Eén van de eerste reizen in juli 1992 telt al circa 100120 deelnemers. Kortom: het gaat goed in Engeland.
Visbeen vervoert niet alleen de producten van Hamer naar het Verenigd Koninkrijk. Vrijwel altijd worden ritten gecombineerd met product van andere kleinere plantenleveranciers. Zo heeft Visbeen op een dag ook een levering van Eveleens uit Aalsmeer voor Bordon Hill Nurseries (Colegrave Seeds) in de wagen. Wanneer ze bij Bordon Hill de vrachtwagen met het Hamer-logo het terrein op zien rijden, zijn ze ‘not amused’. Visbeen krijgt direct te horen dat ze voortaan geen leveringen meer in een vrachtwagen met Hamer-logo mogen komen brengen! Hoe anders is de situatie nu, waar wekelijks één of meerdere Florensis leveringen bij Bordon Hill Nurseries worden afgeleverd.
Hamer organiseert jaarlijks Grower Trips
Speedcell 594 Het grote afzetvolume in Engeland zorgt ervoor dat Hamer in 1993 speciaal voor de Engelse markt de Speedcell 594 tray ontwikkelt. Daarin kunnen per tray 50 procent meer planten dan in de Speedcell 405, hetgeen voor een concurrentievoordeel moet zorgen in een uiterst prijsgevoelige markt. Nog geen jaar na de introductie daalt de koers van het Britse pond plotseling met circa tien procent. Om de koersdaling nog enigszins op te kunnen vangen, wordt de Speedcell 594 breder ingezet.
Phil Bailey
Stand Four Oaks Show medio 1999
Florensis 75 jaar
25
Cash & carry North Street Nurseries
North Street Nurseries Hamer zet niet alleen in op een speciale tray om een zo groot mogelijke omzet te realiseren. Ook op de destijds omvangrijke en alleen in het Verenigd Koninkrijk bestaande cash & carry-markt wil het bedrijf een graantje meepikken. Veel kleine kwekers kopen bij de cash & carry’s hun jonge planten in. Hamer ziet wel brood in die markt. De samenwerking met North Street Nurseries is er één van meerdere partnerships om ook die markt te kunnen bedienen.
Een eigen huis Openingshandelingen door dhr. en mevr. Hamer
Vanaf juli 1990, tegelijk met de start van Philip Bailey in Engeland, huurt Hamer Flower Seeds een kantoor in Sheraton House Business Park, Cambridge. Na daar tien jaar kantoor te hebben gehouden, is het tijd voor een nieuw, groter en eigen pand. Philip gaat op zoek en vindt een nieuwbouwproject in Swavesey, vlakbij Cambridge. Eind maart 2001 vindt de officiële opening van Remah House (palindroom van Hamer) door de heer en mevrouw Hamer sr. plaats. In oktober van dat jaar wordt Hamer Flower Seeds officieel omgedoopt in Florensis UK.
Jan Hamer overhandigt beeld ‘Samenwerking’ aan Hamer Flower Seeds
26 Florensis 75 jaar
Het Remah House
België De allereerste partner waar Hamer mee samenwerkt is Okkerse uit België. In 1999 komt na 58 jaar aan die samenwerking abrupt een einde wanneer via het geruchtencircuit bekend wordt dat Okkerse voornemens is zelf het partnership op te zeggen omwille van een samenwerking met Hamers concurrent Van Zanten& Co. Een langdurig verschil van inzicht met Hamer over de benadering van de Belgische markt ligt vermoedelijk aan het besluit van Okkerse ten grondslag. Hoe spijtig ook dat een tientallen jaren bestaande relatie op deze manier eindigt, biedt ook deze gebeurtenis weer kansen.
Hamer België Zoals vaker het geval is, moet Hamer ook nu weer snel schakelen nadat de samenwerking met Okkerse eindigt. Marc en Caroline Philips en Karel van der Braak volgen de strategische lijn van Hamer en kiezen voor een functie bij het dan nog op te richten bedrijf. Want zoveel is wel al direct duidelijk, Hamer start een eigen onderneming in België. Na een korte interim periode waarin Karel van der Braak als agent optreedt, ziet Hamer België bvba het levenslicht. Karel en Marc doen de verkoop en Caroline de back office. In eerste instantie nog vanuit huis maar al snel vanuit de tot een modern kantoor omgebouwde schuur. Hamer België ontwikkelt zich voorspoedig en Karel , Marc en Caroline zijn er alle drie nog steeds werkzaam.
Kantoor Florensis Belgium
Caroline voor de schuur die omgebouwd is tot kantoor
Florensis 75 jaar
27
Nuchtere aanpak en visie Teun Nugteren over groen en digitaal
“M’n buurman zei dat ik eens bij Hamer moest gaan praten”
Bezoek aan de Floriade in 1992 met o.a. Hans Goudswaard, Marcel van Valen, Désirée van Dijk-Groeneweg, Ellen Dreesens, Janny Lagendijk en Teun Nugteren
28 Florensis 75 jaar
Op 15 oktober 1990 begon hij bij Hamer na omzwervingen in onder meer de Congo en de Verenigde Staten, en net voor Hamer nog een aantal jaar in Portugal. In dat laatste land heeft hij nog steeds een huis van waaruit het prima werken is, want dat kan sinds hij zijn tuinderskennis volledig is gaan inzetten voor en toepassen in de digitalisering van de processen in de kwekerij. ‘Ik kom uit een tuindersfamilie en dat samen met mijn kennis van groentezaden bracht me eind jaren 80 in Portugal waar ze iemand zochten die wist hoe je groente kon gaan verbouwen. Op een gegeven moment liep de boel daar echter vast. Een oude auto, een hond en vijf kuub huisraad was al waar ik vervolgens mee naar Nederland terugkwam en toen moest ik bedenken wat te gaan doen. M’n buurman zei dat ik eens bij Hamer moest gaan praten. Ze bleken iemand te zoeken die met proeven kon omgaan en toen waren we er snel uit. Woensdag spraken we elkaar en op maandag begon ik.’ Twee jaar lang hield Teun zich bezig met proeven op het gebied van onder meer groeiregulatoren, bemesting en kiemrust doorbreken. Daarna maakte hij de overstap naar productie, naar de zaai- en inboetafdeling en hield hij zich bezig met de indeling van de kas. In 1993 werden ten behoeve van de kas de eerste gesprekken over automatisering gevoerd en Teun was
Met v.l.n.r. Henri Vermeulen, Ab Flach, Richard van den Berg, Maarten Jongejan en Erik van den Boomen
“Ik ben geen computernerd maar iemand met groene vingers die handig is met c omputers” één van de projectteamleden. In 1995 start Hamer als één van de eerste kwekers met geautomatiseerde tray handling en de automatisering neemt in de jaren daarna een steeds grotere vlucht. De nieuwe afdeling ICT heeft iemand van productie nodig en dat wordt Teun. ‘Ik ben geen computernerd maar iemand met groene vingers die handig is met computers. Ik ben vanuit de praktijk gaan denken over automatisering en gestart met het op diskette zetten van de wekelijkse zaailijsten. Dat werd uiteindelijk een jaarlijst en nog weer een stap verder leidde dit tot het opstarten van een productiestappenplan. Samen met Hans Goudswaard ben ik daar twee jaar mee bezig geweest. Gegevens verzamelen, data
invoeren en eigenlijk werkt het tot op de dag van vandaag op die manier. Het mooiste moment was ergens in 2008 of 2009 toen productie met de handen in het haar zat, omdat er geen werkbaar systeem meer was. Dat moment was niet mooi, maar wel het feit dat Henri Vermeulen en ik een demo mochten geven van hetgeen wij dachten dat er mogelijk en nodig was en dat iedereen enthousiast over ons idee was. Vervolgens bedachten we in zes weken tijd Proventus, een systeem dat gebaseerd was op het systeem dat we ooit bedachten voor de automatisering van de zaailijn. Proventus was tijdelijk bedoeld maar heeft uiteindelijk tot 2012 gefunctioneerd.’ Een jaar of drie geleden is Teun zzp’er geworden met Florensis als grootste opdrachtgever. ‘De menselijke kant is daarmee onveranderd gebleven, ik ben nog steeds lid van de ‘familie’. Zakelijk is het misschien wel makkelijker geworden. Florensis moet de beslissingen nemen over veranderingen en ik zit in de adviserende rol. Dat geeft een soort nieuwe vrijheid. Ook in letterlijke zin waardoor ik nu bijvoorbeeld regelmatig een periode naar Portugal kan. Het was even wennen, maar ik hoop dit nog lang vol te houden.’ Florensis 75 jaar
29
Eerste jongeplanten catalogus Juliwa
Duitsland In Duitsland zet Hamer in eerste instantie haar jonge planten af via JULIWA (Julius Wagner). JULIWA heeft een zeer breed productpalet dat onder meer groente-, grasen bloemzaden, bloembollen en zaadpakjes omvat. Hun klanten zijn kleine en middelgrote bedrijven in voornamelijk Zuid-Duitsland. De heer Beijerle wordt aangesteld als hoofd van de nieuwe afdeling jonge planten en is het eerste aanspreekpunt voor Hamer.
Een 60-40 procent joint venture tussen Hamer en Wagner Specialisatie Het brede assortiment dat JULIWA voert en het type klant passen niet optimaal bij de strategie die Hamer nastreeft. Die is juist gericht op specialisatie en het bedienen van middelgrote en grote klanten, omdat daarmee naar verwachting het snelst groei kan worden gerealiseerd. Hamer maakt dit kenbaar en in januari 1994 vindt er een eerste oriĂŤnterend gesprek met Falk Wagner plaats over de mogelijkheid om een joint venture op te zetten. Wagner omarmt het idee maar vindt het tegelijkertijd moeilijk om zich volledig toe te leggen op verkoop aan middelgrote en grote klanten en het daardoor niet meer kunnen voldoen aan de wensen van de kleinere klanten. Na maanden praten valt in september de bekendmaking: Hamer & Wagner Saatgut und Jungpflanzen GmbH wordt opgericht. Een 60-40 procent joint venture tussen Hamer en Wagner.
30 Florensis 75 jaar
Hamer & Wagner GmbH (H&W) Strategisch richt de nieuwe onderneming zich op de grotere klanten, degenen die gemiddeld meer dan 25 trays per levering afnemen, om zo de gewenste groei in de Duitse markt voor jonge planten te bewerkstelligen. JULIWA heeft ondertussen nog steeds moeite om haar kleine klanten los te laten en besluit deze zelf te blijven bedienen vanuit hun depot in Heidelberg. Ook de bloemzaadhandel blijft bij JULIWA. Bert de Kruijk, die zijn sporen met het opzetten van een verkooporganisatie in Engeland al heeft verdiend, gaat de nieuwe joint venture leiden. Vestigingsplaats blijft de Heppelheimerstrasse 18-20, het hoofdkantoor van JULIWA. Eind 1994 komt de eerste catalogus van Hamer & Wagner uit en op 30 september 1994 treden ze voor het eerst naar buiten tijdens de Plantec beurs in Frankfurt. H&W start met vijf medewerkers: Bert de Kruijk en Karsten Schulz als verkoopleiders, één persoon op kantoor en twee vertegenwoordigers, waaronder Detlef Götsche.
IPM 1995
JULIWA bedient met zeven medewerkers hoofdzakelijk in Zuid-Duitsland de kleinere klanten en doet daar ook de bloemzaadverkoop bij. Daar waar H&W een snelle groei laat zien en de verkoopafdeling uitbreidt, worstelt JULIWA met de kleinere klanten. Per 1 oktober 1998, vier jaar na de oprichting van H&W, brengt JULIWA alsnog de bloemzaaddivisie onder in H&W.
Herman in gesprek met Falk Wagner
Florensis 75 jaar
31
Not done Eind april 1999 deelt Goldsmith, één van de belangrijkste toeleveranciers van Hamer, plotseling per brief mee exclusief te gaan werken. Hamer en veel andere bedrijven kunnen met onmiddellijke ingang alleen nog Goldsmith-producten aanschaffen via hun alliantiepartners, waaronder Van Zanten & Co., één van de grootste concurrenten van Hamer. Een onacceptabele werkwijze, hetgeen Hamer per brief in niet mis te verstane woorden duidelijk maakt. 90 procent van de Goldsmith-genetica wordt direct ondergebracht bij andere leveranciers. Ondertussen wordt nagedacht over duurzame oplossingen en oppert Falk Wagner het idee om eens met Walz uit Stuttgart te gaan praten. Walz zit in hetzelfde schuitje als Hamer/H&W na de actie van Goldsmith en samenwerken biedt wellicht nieuwe kansen voor beide partijen.
Door de fusie staan beide bedrijven sterker Lange neus
Een klik is er direct en wanneer Falk Wagner medio augustus aangeeft zijn belang in H&W te willen verkopen, komt de zaak in een stroomversnelling. Wagner is bereid zijn aandeel in H&W aan Hamer te verkopen en nu Hamer 100 procent eigenaar is van H&W komt het ook met Walz snel tot zaken. Een intentieverklaring waarin wordt vastgelegd dat beide bedrijven streven naar een fusie wordt op papier gezet. Walz draait op dat moment een jaaromzet van circa 28 miljoen Duitse Mark (DM) en H&W zet ruim 15 miljoen DM om. Walz is van origine goed vertegenwoordigd in Zuid-Duitsland, terwijl H&W dat juist in Noord-Duitsland is.
32 Florensis 75 jaar
Door de fusie staan beide bedrijven sterker ten opzichte van de grote toeleveranciers van genetica, die hen zo geen kunstje à la Goldsmith kunnen leveren, en door de schaalvergroting is de Duitse markt veel beter afgedekt. Na de fusie doet Ernst R. Walz een stapje terug ten gunste van zijn zoon Rüdiger Walz, die samen met Alfons Hegele de leiding overneemt. Op 1 oktober 1999 is de fusie tussen H&W en Walz in Duitsland officieel een feit.
Geschiedenis Walz
Naam Florensis ziet het levenslicht De fusie tussen Hamer & Wagner en Walz in Duitsland noodzaakt tot de keuze van een nieuwe bedrijfsnaam. Geen sinecure. Herbert Wehrle, destijds manager zaden bij H&W, heeft echter de juiste ingeving en komt met Florensis. Een samenvoeging van de Latijnse woorden ‘flora’, dat planten/bloemen betekent, en ‘ensis’, dat samen groeien betekent. Meer dan toepasselijk en een naam die snel inburgert. In augustus 2000, tijdens de Florensis Kundentagen in Bauersbach waar klanten en pers zijn uitgenodigd om kennis te maken met de nieuwe onderneming en haar brede assortiment, vindt ook de ‘officiële’ eerste kennismaking met de naam Florensis plaats.
Walz is een in 1932 door Ernst Hermann Walz opgerichte onderneming, net als Hamer destijds gespecialiseerd in de in- en verkoop van bloemzaden en gevestigd in Stuttgart. Al in 1950 begint Walz met de eerste veredelingsactiviteiten. In 1951 komt met zoon Ernst Richard Walz de tweede generatie het bedrijf binnen en wordt een eigen kwekerij opgezet voor de productie van plantmateriaal. In 1982, 50 jaar na de oprichting, beslaat de kwekerij circa 1,2 ha. en heeft Walz ongeveer 75 medewerkers in dienst. In 1989 bouwt de firma een nieuwe kwekerij in Bauersbach en treedt met Rüdiger Walz, de derde generatie Walz in dienst. De kwekerij is dan circa 3 ha. groot en Walz heeft ongeveer 130 mensen in dienst waarmee een omzet van 28 miljoen Duitse Mark wordt gerealiseerd.
V.l.n.r. Herman Hamer, Rüdiger Walz, Ernst Walz
Brochure m.b.t. fusie Hamer&Wagner en Walz
Florensis 75 jaar
33
Ga ik ook Florensis heten? Begin 2000 gaat het thuis bij Herman uiteraard ook regelmatig over de naamswijziging van Hamer naar Florensis. Thomas, de op één na jongste zoon van Herman, die dan ongeveer tien jaar oud is, krijgt daar ook wat van mee en vraagt op een dag wanneer hij thuis komt uit school: ‘Mama gaan wij nu ook Florensis heten?’
Florensis nieuwe naam voor Hamer In de maanden na de millenniumwisseling, wanneer internet al een grote vlucht neemt, wordt tijdens een Strategic Development Meeting (SDM) op 19 oktober 2000 in Colmar het besluit genomen in Europa Florensis als merknaam te gaan gebruiken. De opkomst van internet is een reden achter het besluit, maar van doorslaggevende betekenis voor de keuze is de wens om in Europa onder één herkenbare naam naar buiten te treden, mogelijk zelfs op consumentenniveau. Een dergelijke naamswijziging is voor een familiebedrijf dat al zestig jaar onder de familienaam naar buiten treedt uiteraard een enorme stap. Het moederbedrijf en alle dochters blijven dan ook in eerste instantie officieel nog Hamer heten. Florensis is de handelsnaam waarmee gecommuniceerd wordt. In de jaren die volgen krijgen nieuwe bedrijfsonderdelen en dochters echter Florensis als officiële naam en verdwijnt de naam Hamer meer en meer. In 2012, nog maar enkele jaren geleden, krijgen de laatste bedrijfsonderdelen die nog onder de naam Hamer actief waren ook de naam Florensis.
For the record: De Strategic Development Meeting waar op 19 oktober 2000 het besluit tot naamswijziging werd genomen, bestond uit Hamer Bloemzaden, Graines Voltz, Hamer Flower Seeds en Florensis Duitsland.
34 Florensis 75 jaar
Polen en Zwitserland Medio jaren 90 zet Hamer ook voet op Zwitserse bodem en gaat daar samenwerken met Samen Mauser. In eerste instantie alleen met het snijbloemen- en zomerprogramma, maar op den duur met het volledige jongeplantenpakket. De Zwitserse omzet blijft echter beperkt, net als de in diezelfde jaren gestarte verkoop in Polen. Wanneer Hamer & Wagner in 2000 in Duitsland met Walz gaat fuseren, dient zich meteen een oplossing aan om de kwakkelende omzet in Zwitserland en Polen naar een hoger plan te tillen. Walz is al jarenlang goed vertegenwoordigd in beide landen en brengt twee goede lokale partners mee naar het fusieproces. Fuxflora van Krzysztof Banas in Polen, dat nu Florenis Polska is, en Implantex van Helmut Heilig in Zwitserland. Florensis gaat exclusief met deze twee partners samenwerken en dat blijkt de juiste strategie te zijn. Recent zijn Florensis Polska en Implantex door overname volwaardige Florensis dochters geworden.
Eerste Van der Haak catalogus
For the record: In 2001 wordt de slogan ‘Florensis. If you want to grow’ geïntroduceerd.
Pelargonium verbindende factor Is het toeval of juist niet dat de beste spelers in het veld elkaar blindelings weten te vinden? Op het gebied van Pelargonium kan beide waar zijn. In 1999, en de fusie is dan nog geen feit, is zowel Hamer & Wagner (H&W) als Walz op zoek naar een Pelargonium-producent en zijn beide onwetend van elkaar in gesprek met Silze. Silze is een aantal jaar daarvoor in samenwerking met Ilse en Uwe Fischer een eigen Pelargonium-veredelingsprogramma gestart, dat er zeer veelbelovend uitziet. Nog voor de fusie een feit is, sluiten H&W en Walz een gezamenlijke overeenkomst met de familie Silze. Hamer werkt op Pelargoniumgebied dan ook al kleinschalig samen met Van der Haak uit ’s-Gravenzande vanwege de op dat moment net opgestarte activiteiten in België. Silze en Van der Haak werken ook al gedeeltelijk samen. Ons kent ons dus, en in de loop der jaren zal de samenwerking zich alleen nog maar verder intensiveren.
Florensis 75 jaar
35
Fleur-In 1997
Een kleine ontstaansgeschiedenis Na de bloemzaadpakjes richt Hamer zich aanvankelijk lange tijd voornamelijk op de markt voor jonge planten. In de loop der jaren speelt echter de verkoop van jonge planten van snijbloemen een steeds belangrijker rol in het assortiment dat wordt gevoerd. Een zodanig grote rol dat specialisatie een logisch gevolg is.
Snijbloemenveredeling
Eerste Snijbloemen catalogus
Midden jaren 80 start Hamer aan de Bruïnelaan in Zwijndrecht met de veredeling van een paar snijbloemengewassen, namelijk Matthiola, Trachelium en Tanacetum. Wanneer in 1993 de kwekerij van buurman Los wordt overgenomen, vindt verbreding van het assortiment plaats en worden onder meer ook de Antirrhinum en Delphinium aan het veredelingsassortiment toegevoegd. Marjolijn Schipper stuurt het veredelingsprogramma aan.
Specialisatie
36 Florensis 75 jaar
Veredelaar Marjolijn Schipper tussen de Matricaria-veredeling
De hoofdproducten in het snijbloemen programma zijn uiteindelijk de Lisianthus, Matthiola en Antirrhinum, naast een hele serie kleinere producten. De eigen veredeling en de vergelijkingsproeven vormen de basis voor een kwalitatief goed assortiment. Gezien de grote vlucht die de snijbloemactiviteiten neemt, is het, naast het eigen veredelingsprogramma, ook noodzakelijk gespecialiseerde vertegenwoordigers aan te trekken en komt er vanaf 1994 ook een separate snijbloemencatalogus. Hamer neemt dan ook al deel aan snijbloemententoonstellingen.
Fleur-In 1997
Introductie Lisianthus Mariachi In 1995 introduceert Hamer exclusief een unieke nieuwe serie: Lisianthus Mariachi van Sakata uit Japan. Een gevuldbloemige Lisianthus in drie hoofdkleuren; blauw, roze en wit. De Mariachi krijgt ook een heus eigen ‘marketingprogramma’. Op bloemenveilingen worden tribuneacties gehouden en krijgen inkopers een drietalige brochure en een Mariachi-mok overhandigd. Daarnaast bezoekt Hamer de belangrijkste groothandelaren persoonlijk. Een primeur voor Hamer en redelijk uniek is de gereguleerde verkoop verdeeld over veilingen en in specifieke periodes om zo een hogere marktprijs voor de Mariachi te kunnen realiseren. De introductie verloopt zeer succesvol en de introductiemethode wordt ook nu nog regelmatig als voorbeeld aangehaald.
Mariachi mok
Florensis 75 jaar
37
Ommekeer veredelingsprogramma De productie van jonge planten is het belangrijkste bedrijfsonderdeel van Hamer Bloemzaden en de productiemachine draait dan ook op volle toeren. Investeringen op het gebied van uitbreidingen, kwaliteitsverbetering en materieel zijn allemaal gericht op de jonge planten. Marketing en veredeling zijn min of meer bijzaken en krijgen weinig aandacht. In 1998 verandert dat wanneer zich twee mogelijkheden aandienen om veredeling naar een hoger plan te tillen.
Samenwerking Kieft Seeds Holland BV Al in 1992 praat Hamer voor de eerste keer met Kieft Seeds over samenwerking, maar in 1998 is het pas definitief zover. Hamer neemt een belang van 38 procent in Kieft Seeds Holland BV en brengt haar eigen veredelingsactiviteiten bij Kieft Seeds onder.
Ondertekening samenwerking Kieft/Hamer
38 Florensis 75 jaar
Het is het begin van een langdurige samenwerking op veredelingsgebied van met name snijbloemen en vaste planten. Ook nu nog is PanAmerican Seed & Kieft Seeds een belangrijke leverancier van deze beide productgroepen.
Hoofdveredelaar de heer Kleinhanns
Petunia selectieproeven
Quedlinburg De tweede mogelijkheid om de veredelings activiteiten serieuzer aan te pakken, komt voort uit het partnership met Wagner in Duitsland. In oktober 1998, zo’n vier jaar na de oprichting van Hamer & Wagner, besluit JULIWA alsnog haar bloemzaaddivisie, inclusief eigen veredelingsprogramma’s, onder te brengen in H&W. De twee belangrijkste programma’s zijn dan Viola en Primula (Gütscher veredeling). Falk Wagner van JULIWA propageert dat H&W eigen veredelingsactiviteiten start. Tijdens een eerste gezamenlijk bezoek van Falk Wagner, Serge Voltz en Herman Hamer aan Quedlinburg in 1998 besluiten de heren daar veredelingsactiviteiten te beginnen. De oude stadskwekerij ‘Altenburg’ van Quedlinburg is op dat moment de beste optie om tegen lage kosten te starten. Falk Wagner voert namens H&W de onderhandelingen die leiden tot de overname van het veredelingsprogramma van Saatzucht Quedlinburg GmbH en de ‘Altenburg’. De heer Kleinhanns, hoofdveredelaar, en enkele van zijn naaste medewerkers, waaronder de heer Krause en mevrouw Heilex, komen bij H&W in dienst. De belangrijkste programma’s zijn op dat moment vegetatief vermeerderbare Petunia’s, Verbena’s en Osteospermum, plus het van JULIWA overgenomen Viola-programma (generatief). In de loop der jaren, na talloze renovaties en vernieuwingen, groeit de ‘Altenburg’ uit tot een prachtige veredelingslocatie.
De ‘Altenburg’
De ‘Altenburg’ groeit uit tot een prachtige veredelingslocatie
Florensis 75 jaar
39
Van proeftuin naar Flower Trials
Proeftuinbezoeken in augustus 1994
De allereerste proeftuin van Hamer dateert uit 1983 en wordt aan de Munnikensteeg in Zwijndrecht gerealiseerd. In 1984 opgevolgd door de proeftuin aan de Bruïnelaan. Gedurende een aantal jaren neemt de proeftuin daarna in omvang toe en wordt er een breed assortiment planten op gebruikswaarde getest. In 1992 komt Fleuroselect, de Europese brancheorganisatie voor (destijds alleen) bloemzaadgewassen er ook op bezoek. Klanten bezoeken de proeftuin in de loop der jaren echter steeds minder. Zij kiezen hun assortiment meer en meer uit de setjesproeven in het voorjaar. De Flower Trials zijn dan nog lang niet aan de orde, maar wel experimenteert Hamer met nieuwe concepten ter vervanging van de proeftuinbezoeken door klanten.
Fleur-Garden is vanaf het allereerste begin een succes Fleur-In en Fleur-Garden Fleur-Garden 1999
40 Florensis 75 jaar
Eén van de concepten die voortkomt uit experimenten met open dagen zijn de FleurIn en de Fleur-Garden. Open dagen voor respectievelijk het snijbloemenassortiment en één- en meerjarige tuinplanten. Fleur-In
proeven staan uitgeplant in de kas en tijdens de Fleur-Garden staan de planten in de traditionele proeftuin, aangevuld met een groot assortiment ĂŠĂŠn- en meerjarigen in potten en containers. Fleur-Garden is vanaf het allereerste begin een succes en het concept wordt in de daarop volgende jaren verder uitgewerkt. De omvang van de proeftuin neemt steeds meer af, terwijl de pot- en containerproeven toenemen. Steeds meer kwekers bezoeken Hamer, ook uit het buitenland en jaarlijks organiseert Hamer Flower Seeds een zogenaamde Grower Trip naar Nederland.
Fleuroselect op bezoek bij Hamer in 1992
Klanteninformatiesessie tijdens Fleur-Garden 1992
Proevenboeken
Florensis 75 jaar
41
Summer Inspirations In 1997 introduceert Hamer ‘Summer Inspirations’, een heel nieuw concept met een uitgebalanceerd assortiment éénjarigen en in het eerste jaar bloeiende meerjarige planten, die binnen een beperkt aantal weken buiten in bloei kunnen worden getrokken.
Een heel nieuw concept Ook dit concept slaat goed aan en de afzet binnen Europa neemt navenant toe. Reden om in 1999 ook de ‘Autumn Inspirations’ te introduceren.
42 Florensis 75 jaar
Aandeelhoudersbesluit
Abracadabra! Wat het Japanse krantenartikel uit 1993 vertelt, weet niemand in eerste instantie, maar wie er op de foto staan en waar deze is genomen, is duidelijk. Van links naar rechts en van boven naar onder: Jan, Herman, Hans Veenstra, Marco Zwaan, Adriaan Vonk, Simon Eekhout, Johan van den Boom, Leo Hoogendoorn, Janny Lagendijk en Wim-Arie. Een Engelse vertaling, waarin Mr. Hermen (Sledge) Hammer figureert, brengt later uitkomst over de inhoud van het artikel. Herman Hamer heeft de Japanse journalist, die als dank voor het artikel ook nog graag wat bloembollen of –zaad ontvangt, verteld over de activiteiten en strategie van Hamer en de logica daarvan.
In de directie-/aandeelshoudersvergadering van 14 januari 1999 wordt Herman Hamer tot algemeen directeur benoemd.
Florensis 75 jaar
43
Omzetgroei De omzetgroei van Florensis was in de periode 1990-2000 onstuimig. Jaar na jaar steeg de omzet met regelmatig meer dan twintig procent. Jaar Omzet in miljoenen Fl. 1990 12,4 1991 14,8 1992 16,9 1993 20,9 1994 25,8 1995 30,2 1996 35,1 1997 43,3 1998 52,2 1999 71,3 2000 86,3
Groei aantal ha. kassen
Jaar na jaar steeg de omzet onstuimig
44 Florensis 75 jaar
Jaar Groei in ha. 1986 0,7 1987 0,5 1988 0,5 1989 0,5 1993 0,8 1994 0,85 1995 3,8 1999 3,8 Totaal ca. 11 ha.
Benieuwd hoe het verder gaat? Er verschijnen dit jaar 4 edities die het verloop van de geschiedenis van 75 jaar Florensis vertellen. De volgende en laatste editie verschijnt eind 2016 en zal gaan over de periode 2000 tot nu.
Benieuwd hoe het verder gaat? REDACTIE Regina Dinkla (eindredactie) Herman Hamer (hoofdredacteur) Wim-Arie Hamer Anne Nootenboom (vormgeving)
Carola Aardenhout (Beebuzz)
Florensis 75 jaar
45
www.florensis.com