KLEUREN EN GEUREN IN DE TUIN • APRIL 2019
APRIL 2019
APRILMA AND IS
GROENTE MAAND START VANDAAG!
WILDLEVEN
INSPIRATIE
Weinig ruimte? Tuinier in potten
INSPIRATIE
Geef je tuin meer kleur met viooltjes
AAN DE SLAG
€5,99
Zet je planten op de juiste plek AP
GEEF JE TUIN EEN KLEURBOOST • TUINIEREN IN POTTEN • EETBARE BLOEMEN
9
manieren om de egels te helpen
KIES DE JUISTE VOEDING • KWEEK MEDICINALE KRUIDEN • SCHADUWPLANTEN ZAAI BLOEMEN VOOR DE BIJEN • MOOI EN LEKKER: EETBARE BLOEMEN • MINIVIJVER
INHOUD april 2019 SEIZOEN 10
16
18
20
23
Wij zijn gek op april Het seizoen van de vogels, bijen en prachtige knoppen. Topkeuze Elfenbloemen geven kleur aan je schaduwrijke tuin. The Full Monty Monty vraagt zich af waarom men liever voedsel kweekt dan eet. Wildleven De egel heeft het moeilijk en kan wel wat hulp gebruiken. Kweken en eten Van border naar bord, met eetbare bloemen en planten.
GROENE SCHOOL
30
36 41 44
49
54
56
Monty’s tuin Monty deelt zijn geheimen van een succesvolle moestuin. Succes met ... plantenvoeding Kies de juiste mest op het juiste moment. Snoeimaand Breng zomerbloeiende struiken in vorm. Adams recept voor tevreden planten Zet de juiste plant op de juiste plek en het kan niet fout gaan. Een vierkante meter voor bestuivers, deel twee Help bijen en vlinders. De grote vraag Zo voorkom je schade aan je tuin tijdens de wintermaanden. Vraag & antwoord De meest gestelde tuinvragen beantwoord.
30
Plan je moestuin en begin met planten
INSPIRATIE
64
70
74
79
82
84
89
4
De kleuren van dit seizoen Viooltjes zijn gemakkelijk te kweken en wonderbaarlijk veelzijdig. De 5-plantenborders van Joe Haal het maximale uit de schaduwrijke grond onder bomen en struiken. De apotheektuin Voor kleinere kwaaltjes hoef je niet verder te kijken dan je eigen tuin. Grote ideeën, kleine tuinen Zeven tips om het maximale te halen uit de ruimte die je hebt. Minivijver Maak een vijver waar je tuinbezoekers hun toevlucht kunnen nemen. Oogsten in potten Kweek heerlijke groenten en kruiden samen in een pot. Klimmers in potten Deze drie plantenbakken zorgen de hele zomer voor kleur.
Gardeners’ World
20
Geef deze stekelige vriend een steuntje in de rug
49
Vul een bloembed met planten voor bijen en vlinders
AAN DE SLAG 98
OP DE COVER p.16 p.20 p.23 p.36 p.44 p.49 p.84 p.64
Schaduwplanten. 9 manieren om de egels te helpen. Mooi en lekker: eetbare bloemen. Kies de juiste mest. Zet je planten op de juiste plek. Zaai bloemen voor de bijen. Weinig ruimte? Tuinier in potten. Geef je tuin meer kleur met viooltjes. p.74 Kweek medicinale kruiden. p.82 Minivijver.
Coverfoto: Ado beStock
/Du sk
Monty’s maand Monty plaatst plantensteunen en oogst rabarber. 101 Bloemen Blijf klimplanten aanbinden en stek chrysanten. 103 Groente & fruit Zaai microgroente in halve pijpen en plant vorstgevoelige ocaknollen. 106 Test je vaardigheden Een nieuw gazon zaaien. 107 In de kas Zaai kruiden en verpot trayplanten voor de zomer. 109 Alans tuintaak Zorg voor een fris lentegazon. 110 Algemene tuintaken Plant een haag en verplant een waterlelie.
EN OOK
6
27
112 113
114
Het prikbord Tips & tricks, agenda en de laatste tuintrends. Puzzel Vul hem in en maak kans op het boek Voedselbos. Colofon Hier vind je alle contactgegevens. Groeigids Wat kun je de komende maand zaaien en planten? Een handig overzicht. Volgend nummer Alles over het meinummer.
41
Vorstbestendige fuchsia’s snoeien
64
Viooltjes bloeien maandenlang
82
Maak je eigen minivijver
74
Je eigen apotheek in de achtertuin april 2019
5
Stekelige vriend De egel heeft het moeilijk: er worden er jaarlijks vreselijk veel doodgereden, de klimaatverandering verstoort hun winterslaap en de droge zomer van 2018 eiste ook zijn tol. Dit nuttige zoogdier heeft de hulp van tuiniers dus hard nodig. DOSSIER
Egel Erinaceus europaeus WIST JE DAT? De egel is een echt nachtdier. Met zijn twee kleine kraaloogjes ziet hij overdag dan ook niet veel. Zijn reukorgaan is des te sterker en dankzij het orgaan van Jacobson kan de egel elke nieuwe geur onthouden. Zijn gehoor is ook uitstekend en hij zal zich bij het horen van ook maar de minste mogelijke dreiging oprollen tot een stekelig balletje. De egel houdt vanaf eind november een winterslaap. Hun lichaamstemperatuur daalt van circa 35 °C naar zo’n 5 °C en de hartslag gaat van 180 naar 9 slagen per minuut. Verder halen ze nog maar 3 keer per minuut adem in plaats van 45 keer. In die periode verliezen egels tot wel 25 procent van hun lichaamsgewicht. Eind april worden de dieren weer wakker en gaan ze meteen op zoek naar voedsel. VOEDSEL Egels zijn carnivoren en ze eten graag wormen, kevers, naaktslakken, rupsen, oorwurmen en duizendpoten. Maar ook kikkers, jonge knaagdieren en vogeltjes, eieren en gevallen fruit vinden ze een lekker maaltje. Wil je de egel verwennen? Zet dan geen melk neer, maar liever wat kattenvoer of een kattensnoepje. VOORTPLANTING In mei en juni is de paartijd, waarna de dracht 30 tot 40 dagen duurt. De meeste vrouwtjes krijgen eenmaal per jaar een nestje van 3 tot 6 jongen, die blind, doof en bijna helemaal kaal geboren worden. Na twee weken openen ze de ogen en hebben ze echte stekeltjes. Zes weken na hun geboorte zogen ze niet meer bij hun moeder, maar kunnen ze zelfstandig hun voedsel vinden. LEEFGEBIED Je vindt egels vooral aan bosranden en in dichtbegroeide tuinen of parken. Zolang ze maar een droge leefomgeving en voldoende beschutting hebben, zijn de egels tevreden. Maak je tuin dus niet te netjes. BEDREIGD? Egels zijn in Nederland beschermd en je mag gezonde dieren niet doden, meenemen naar huis of hun rust verstoren. Door de wisselende temperaturen in de winters kunnen egels te vroeg wakker worden uit hun winterslaap en sterven omdat er nog niet genoeg voedsel te vinden is. De grootste bedreiging is echter het verkeer. Jaarlijks komen er in het verkeer rond de 120.000 egels om het leven.
20
Gardeners’ World
20
Seizoen
Wist je dat? Naar schatting scharrelen er in Nederland ongeveer
1.000.000 egels rond. Jaarlijks worden zo’n
120.000
egels doodgereden op onze wegen. Vind je een gewonde of zieke egel? In Nederland zijn 57 opvangcentra en steunpunten voor egels. Op egelbescherming.nl vind je een complete lijst. De egel legt elke nacht gemiddeld
2 kilometer af, op zoek naar voedsel. Mannetjes reizen soms afstanden van meer dan 3 kilometer per nacht om een vrouwtje te vinden. Een volwassen egel heeft ongeveer
7000 stekels op zijn rug.
Onze Europese egel, de Erinaceus europaeus, is één van de wereldwijd
15 soorten stekelegels Egels krijgen eenmaal per jaar
3-6 jongen die blind geboren worden.
Egels kunnen tot wel
10 jaar oud
worden, maar gemiddeld halen ze een jaar of 5.
april 2019
21
Aan de slag in de
moestuin
Volgens Monty is het is nu de tijd om je moestuin te plannen en te beginnen met planten. In dit artikel deelt hij zijn geheimen van een succesvolle moestuin en legt hij uit wanneer je kunt beginnen met zaaien en welke gewassen je moet kiezen. In de loop der jaren heb ik geleerd om geduldig op april te wachten. Een paar zonnige, warme dagen in maart kunnen bedrieglijk zijn. Je stroopt je mouwen op en fantaseert over een vroege oogst. Maar als je even niet kijkt, blaast een ijzige poolwind wolken vol sneeuw het land in. Maart roert elk jaar weer zijn staart en als je kleigrond hebt, zoals wij hier op Longmeadow, blijft de grond koud, zelfs als de zon een paar dagen achter elkaar schijnt. Maar maart is wel de perfecte maand om je bedden om te spitten. Hiermee breng je weer lucht in de aarde die ‘s winters is ingeklonken en stel je een groter oppervlak aan de warmte van de zon bloot. Als je verhoogde bedden hebt of tuiniert zonder spitten, dan heb je in het najaar waarschijnlijk een centimeter of vijf tuinaarde op je bedden aangebracht. Die heeft zich nu met de grond vermengd, dus kun je de aarde harken en zaaiklaar maken. De temperatuur van de bodem is cruciaal. Als hij voor jou koud aanvoelt, dan geldt dat ook voor de zaadjes, waarvan er maar weinig zullen ontkiemen. Het is altijd beter om te wachten totdat de grond van je moestuin
30
Gardeners’ World
klaar is voordat je zaait of zaailingen plant, zelfs als dat betekent dat je je tot mei moet inhouden. En als je jouw eigen inschatting van de bodemtemperatuur niet vertrouwt, dan vormt onkruid een goede graadmeter. Wanneer de groei van onkruid stilstaat, is het waarschijnlijk te koud voor de meeste minder robuuste zaailingen. Alles bij elkaar is april de beste tijd om in de moestuin aan de slag te gaan. In april kun je niet meer om het voorjaar heen. De dagen lengen, de vogels zingen het hoogste lied en het jaar – het leven zelf – kent geen andere periode die zo zwanger is van belofte.
Als de groei van onkruid stilstaat, dan is het waarschijnlijk te koud voor de meeste minder robuuste zaailingen.
Groene school
Volgens Monty is april de belangrijkste maand voor de moestuin, omdat dan de bodemtemperatuur stijgt.
april 2019
31
Nectar tot het najaar De planten die in de illustratie felgekleurd zijn, leveren de hele zomer en herfst nectar en pollen. De overige planten (in vage kleuren) bloeien ‘s winters en in het voorjaar, waardoor het stukje grond het hele jaar door voedsel biedt. N
1 meter
1 meter
Cosmea Cosmos bipinnatus Verdeel vijf jonge planten over het midden van het stukje grond; geef ze ruimte om te groeien. Bloeitijd Jun-nov H x B 100 x 50 cm
Prachtkaars Gaura lindheimeri ‘Summer Emotions’ Plant hiervan drie stuks in de voorste helft van het perceel. Bloeitijd Mei–sep H x B 30 x 30 cm
Vetkruid Hylotelephium ‘Karfunkelstein’ Zet er drie in een hoek aan de voorkant. Bloeitijd Aug–okt H x B 30 x 50 cm
Dahlia Dahlia ‘Bishop of Auckland’ Plant drie exemplaren van deze dahliasoort, die open bloemen heeft, op regelmatige afstand van elkaar. Bloeitijd Jul–nov H x B 100 x 45 cm
Marjolein Origanum vulgare Plant vijf van deze hoge planten aan de achterkant van het bloembed. Bloeitijd Jul–sep H x B 80 x 45 cm
Kamperfoelie Lonicera periclymenum ‘Serotina’ Plant er een aan de voet van de obelisk. Bloeitijd Jul–okt HxB7x1m
Winter- en voorjaarsplanten voor bestuivers
50
Gardeners’ World
Muurbloem
Stengelloze sleutelbloem
Krokus
Kruipend zenegroen
Nieskruid
Winterclematis
FOTO’S: SARAH CUTTLE; PAUL DEBOIS; JASON INGRAM; ILLUSTRATIE: JANE SMITH
Zomer- en najaarsplanten voor bestuivers
Groene school
COSMEA
DAHLIA
Manna voor insecten — bloeit van juni tot de eerste vorst. Zaai direct in het bloembed of eerst in potjes om ze een voorsprong tegen slakken te geven. Of koop jonge planten en zet die na de laatste vorstperiode in de grond. Geef ze een zonnig plekje in waterdoorlatende grond.
Deze bloemen bloeien overvloedig tot de eerste vorstperiode. Neem een variëteit met enkelvoudige, open bloemen, bijvoorbeeld dahliasoorten met ‘Bishop’ in hun naam. Hun nectar is gemakkelijk toegankelijk voor bijen, zweefvliegen en vlinders. Koop planten in potten en houd die tot eind mei of juni op een vorstvrije plek binnen.
PRACHTKAARS
MARJOLEIN
Deze kleine bloemen aan lange, dunne stelen zijn geliefd bij bestuivers met een lange tong, zoals vlinders en hommels. Bovendien bloeit hij ook ‘s nachts, waardoor hij een waardevolle nectarbron voor motten is. Koop jonge planten, die vanaf de volgende maand de hele zomer bloeien.
Door zijn vele, kleine bloemen is dit zomerse tuinkruid favoriet bij alle bestuivers, maar vooral bij vlinders en hommels. Zet jonge planten in een hoek achter in het bloembed. Nijp de stengeltoppen af tot het derde bladpaar. Hierdoor zullen de planten mooi vol worden.
VETKRUID
KAMPERFOELIE
Deze vaste plant is eind zomer en in het najaar een waardevolle bron van late nectar. Hij trekt vooral mannelijke hommels en vlinders aan. Kleine exemplaren die je nu plant, zullen in augustus gaan bloeien. In de winter sterven ze bovengronds af, maar het volgende jaar zullen ze weer opkomen.
Deze slingerende klimplant begint midden zomer te bloeien. De bloemen zijn rijk aan nectar voor hommels en vlinders. ‘s Nachts geuren ze sterk om nachtelijke bestuivers als de kolibrievlinder aan te trekken. Plant hem aan de voet van een obelisk of andere plantensteun en bind de stengels aan.
april 2019
51
Stap voor stap Zo vul je je pot met (klim)planten
1
Gebruik een universele potgrond van goede kwaliteit. Vul de plantenbak voor tweederde met de grond en meng er dan mestkorrels doorheen.
2
3
4
5
6
Haal de andere planten uit hun potten, maak compacte wortels los en plaats ze rond de klimplant. Vul overgebleven gaten met meer potgrond.
Haal de klimplant uit de pot en plant hem achteraan in het midden. Verwijder voorzichtig de steundraadjes en tijdelijke steunen.
Steek nieuwe steunstokken stevig in de grond tussen de planten, maar pas op dat je de wortelkluiten niet beschadigt. Bind de stokken bovenaan samen.
Leid de takken van de klimmer langs de steuGeef de planten nu een flinke waterbeurt, en nen. Maak eerst het touw vast aan de stok en geef vervolgens ‘s zomers minstens eenmaal bind dan een losse lus rond de tak. Blijf dat per week water. Laat de grond niet uitdrodoen tijdens de groei. gen, vooral niet met warm weer.
92
Gardeners’ World
Inspiratie
Geur en zonneschijn De witte bloemen van de sterjasmijn hebben een verfijnde geur, en de sierlijke gaura en lobelia bloeien de hele zomer. Zet ze op een beschutte, zonnige plek en beplant de bak pas na de laatste vorst, want de lobelia is niet winterhard. Geniet daarna maanden van de bloemen. Wanneer het winter wordt, haal je de lobelia eruit, maar laat je de gaura en groenblijvende sterjasmijn in de pot staan. Als het erg koud wordt, bescherm je de klimmer met vliesdoek.
Hazeltakken
Sterjasmijn met geurende witte bloemen en glanzend groenblijvend blad.
Planten 1 x Trachelospermum jasminoides (sterjasmijn) 2 x Gaura lindheimeri ‘Cherry Brandy’ 1 x Lobelia – een blauwe soort naar keuze Pot & steun Vierkante houten plantenbak, blauw, 35 x 30 cm Hazeltakken 1,5 m lang, bovenaan bijeengebonden tot een wigwam
Gaura met gebogen bloemstelen die over de randen hangen.
Hangende blauwe lobelia die past bij de plantenbak.
Versailles-stijl houten blauwe bak, verkrijgbaar in de meeste tuincentra.
april 2019
93
Maak kennis met meer tijdschriften
Bestel jouw magazine op: www.fnl.nl