Folia0363

Tariq Ramadan Roem

Dagboek

Geloven

Spreekt

Hoogleraar Beate Roessler

Aan de UvA

NRC-vrouw Birgit Donker

Weekblad voor de Universiteit van Amsterdam Jaargang 63 11-09-2009

Nummer 03

Gefascineerd door snaartheorie

WEG MET D JOSER Groepsrondreizen op maat naar: Afrika, Azië, Midden-Oosten en Latijns-Amerika

Klein, eenvoudig, maar sfeervol hotel zoekt vlot, fris & handig persoontje met talenkennis en huishoudelijke vaardigheden + behendigheid op de computer.

Dit alles om in staat te zijn zelfstandig het hotelletje te helpen runnen voor 2 dagen per week en graag ook 2 avonden met aansluitend overnachting.

E-mails liefst met foto a.u.b. naar: hotelmuseumzicht@planet.nl

Vraag een offerte aan via djoser.nl

Studenten nu 50% korting op

korting Studenten nu 50% op 6 dvd-box de Volkskrant + gratis de Volkskrant + gratis Buurman & Buurman 6 dvd-box Buurman & Buurman Ben je uitwonend student en niet ouder dan 27 jaar, dan betaal je slechts € 13,45 per maand voor Ben je uitwonend student en niet ouder dan een Volkskrant-abonnement.

27 jaar, dan betaal je slechts € 13,45 per maand Meer informatie: volkskrant.nl/studenten. voor een Volkskrant-abonnement.

Meer informatie: volkskrant.nl/studenten.

De actie t/m 31 oktober De actie loopt t/mloopt 31 oktober 2009 2009

Gek genoeg groeien wij wel en daarom zijn wij op zoek naar een:

GZ Psycholoog voor 8 uur per week De GZ-psycholoog is als behandelaar inhoudelijk verantwoordelijk voor de behandeling binnen het Locus zorgprogramma aan onze cliënten in het nieuwe Trainingscentrum Swaech.

In dit Trainingscentrum verblijven jongeren met Autisme Spectrum Stoornissen (ASS). Het behandelteam op de locatie bestaat, naast de GZ- Psycholoog uit een orthopedagoog (tevens teamcoördinator) en twee groepsbegeleiders.

Ben jij die vernieuwende GZ psycholoog die graag wil werken in ons zojuist gerealiseerde Trainingscentrum in Zwaag?

Meer weten? Kijk op onze website: www.ribwzwwf.nl De Stichting RIBW Zaanstreek/Waterland en West-Friesland is een dynamische, groeiende organisatie in de geestelijke gezondheidszorg. Wij bieden woonbegeleiding aan mensen die hulp nodig hebben om op hun eigen manier te wonen, de dag te besteden en sociale contacten te hebben. Deze begeleiding wordt gegeven in 3 regio’s. Sommige cliënten wonen zelfstandig en worden thuis begeleid. Andere cliënten hebben meer bescherming nodig en wonen in een van onze woningen.

Inlichtingen: Voor nadere informatie kunt u zich wenden tot mevrouw L. Rollenberg, orthopedagoog telefoon 06-15905208.

U kunt u uw schriftelijke sollicitatie richten aan mevrouw E. Pennekamp (P&O), Slenkstraat 201-4, 1441 MN Purmerend of per e-mail: vacatures@ribwzwwf.nl. onder vermelding van het vacaturenummer WF/2009-L-22 Acquisitie naar aanleiding van deze advertentie wordt niet op prijs gesteld.

Info over de Educatieve CoAssistent (ECA) Studeer je in Amsterdam aan een van de instellingen voor hoger onderwijs (hogeschool of universiteit) en sta je niet ingeschreven bij een lerarenopleiding, dan is misschien een bijbaantje in het voortgezet onderwijs iets voor jou!!!

De komende twee schooljaren1 loopt in Amsterdam het project educatieve coassistent, kortweg ECA genoemd, waaraan een aantal middelbare scholen deelnemen. Deze scholen bieden studenten een goed betaald bijbaantje (van minimaal 4 uur per week2).

Het kan dan gaan om het begeleiden van leerlingen bij: • huiswerk, zelfwerkzaamheid • praktische opdrachten • practica • profielwerkstukken maar ook: • het assisteren bij lessen (bijvoorbeeld het begeleiden van werkgroepjes) • betrokken zijn bij ontwikkeling/introductie van nieuwe leerstof of onderwijsmethoden • een leraar in staat stellen de lessen anders in te richten Combineer je dit met een educatieve minor, dan bestaat er de mogelijkheid dat je er ook studiepunten mee verdient.

Kortom, in de rol van een ECA kun je verkennen of het onderwijs een aantrekkelijke werkgever kan zijn.

Je doet werkervaring op, die je later altijd van pas kan komen! Èn je verdient geld en mogelijk studiepunten!

Kijk eens op de website www.apostartendedocenten.nl 1 2

2009/2010 en 2010/2011 Dit is op jaarbasis (40 weken)

inhoud

Foto: Bram Belloni

De religieuzen zijn met ons, ook aan de UvA. Een islamitische, een joodse, en een protestantse student verklaren zich nader. En waar blijft het UvA-stiltecentrum?

Geloof, hoop en liefde op blz.15

Bart Wallet

Tariq Ramadan Roem

Dagboek

Geloven

Spreekt

Hoogleraar Beate Roessler

Aan de UvA

NRC-vrouw Birgit Donker

‘Mijn ontslag was illegaal’ Tariq Ramadan spreekt.................................... blz. 4

Weekblad voor de Universiteit van Amsterdam Jaargang 63 11-09-2009

nieuws

Nummer 03

Doctor Inpolderen was snel en goedkoop..................... blz. 5

Prikbord Klein nieuws uit de faculteiten.......................... blz. 7

Gefascineerd door snaartheorie

Weerwoord (1) ASSR-directeur John Grin antwoordt Meindert Fennema.......................... blz. 8

Cover: Lotte Hollands, foto: Bob Bronshoff

Weerwoord (2)

Win: Kaarten voor Faced

‘Haal Tariq Ramadan niet naar de UvA!’............. blz. 8

In de Powerzone vindt op 12 september de eerste editie van Faced plaats, een nieuw laagdrempelig en betaalbaar dancefeest. Bart Skils (Voltt, Static), Ille Bitch (Welcome to the Future, R3korder) en Wouter de Moore (Awakenings) zullen optreden. Folia geeft drie keer twee kaartjes weg. Ga om te winnen naar www.folia.nl/ prijsvraag.

Meer Tariq Ramadan Reacties van UvA-bestuur en deskundigen........ blz. 11

Snaartheorie Promovenda Lotte Hollands wordt enthousiast van een mooie formule................. blz. 20

En verder: Nieuws 4-7, Opinie 8-10, Film/Het beste 12, Uit/Eten 13, Weekgast 19, Stage 21, Annonces 22, Roem 23, Dijkgraaf & Fresco/Puzzel/Spekkie Big 24

Colofon

Folia: Weekblad voor de Universiteit van Amsterdam, Vendelstraat 2, 1012 XX Amsterdam, Tel. 020-5253981, Fax 020-5253980, redactie@folia.uva. nl, Website: www.folia.nl, Uitgever: Stichting Folia Civitatis, Redactie: Floor Boon, Mirna van Dijk (eindredacteur), Jim Jansen (hoofdredacteur), Anne Koeleman, Harmen van der Meulen, Margot Riedstra (secretariaat), Dirk Wolthekker, Medewerkers aan dit nummer: Marieke Aafjes, Jaron Beekes, Bram Belloni, Bob Bronshoff, Martien Bos (correctie), Els Duran, Louise O. Fresco, René Glas, Julie de Graaf, Cees Heuvel, Jan-Maarten Hupkes, Marc van der Holst, Bas Kocken, Arjan Roodink, Won Tuinema, Fen Verstappen, Hans van Vinkeveen. Folia is aangesloten bij het Hoger Onderwijs Persbureau (HOP) en werkt samen met Havana, het weekblad van de Hogeschool van Amsterdam, Havana redactie: Jobien Groen, Wim de Jong, Thijs den Otter, Annemarie Vissers, Paul van de Water (hoofdredacteur), Redactieraad: Simon Dikker Hupkes, Albert Goutbeek, Lief Keteleer (voorzitter), Amanda Kluveld, Kathusha Sol, Bert Vuijsje, Bladmanagement: Impressum, Zoetermeer, Lay-out: Carl Zevenboom, Amsterdam, Druk: Dijkman Offset, Diemen, Advertentiewerving: Bureau van Vliet bv, Zandvoort, Tel. 023-5714745, Fax 023-5717680, zandvoort@bureauvanvliet.com, Abonnement: E46,90 per jaargang. Opgave: 020-525 3981, ­mededelingen@folia.uva.nl of www.folia.nl

Kritisch De kracht van het geschreven woord moet je nimmer onderschatten.

Verleden week schreef ik op deze plek dat het aan de UvA vrij beroerd is gesteld met wat ik voor het gemak ‘de kleine kwaliteit’ noem. Met die term doel ik op zaken als de grootte van een werkgroep, de wachtrij bij het kopieerapparaat en de manier waarop met studenten gecommuniceerd wordt. Een decaan wees me er via een mailtje op dat ik, met een paar uit de losse pols opgeschreven regels, vele tientallen medewerkers van haar faculteit beledigd had. Ondanks de enorme toestroom van nieuwe studenten, was het namelijk bij die bewuste faculteit (de Faculteit der Geesteswetenschappen) juist wel goed geregeld, met dank aan al die mensen achter balies en op de verschillende kantoren.

Iemand, of in dit geval een hele groep mensen, beledigen is nooit mijn bedoeling geweest en zo’n mail drukt me weer met de neus op de feiten: dat ik altijd iets moet dubbelchecken voor ik iets opschrijf. Dit geldt overigens niet alleen voor mij, maar ook voor de stadsredacteuren van Het Parool, nog steeds mijn favoriete Amsterdamse krant. De UvA stond afgelopen week zo ongeveer elke dag op de cover van de krant, en zelden ging het om positief nieuws. Nu ben ik een voorvechter van het vrije woord en vind ik het krachtig als je binnen je organisatie kritisch kan zijn.

Alleen moet de kritiek wel op feiten gebaseerd zijn en de redacteuren van Het Parool zijn op zijn minst slordig geweest. Zo las ik in Het Parool dat er op het Roeterseiland studenten zijn geweigerd, terwijl er bij psychologie al jaren met een nummerus fixus wordt gewerkt, waardoor het niet drukker is dan andere jaren. En de weggestuurde studenten op de Oudemanhuispoort waar deze krant een dag eerder over schreef bleken geen nieuwe studenten te zijn, maar een groep tweedejaars die een halfuur te laat waren voor het college en daarom werden weggestuurd. Conclusie: journalisten moeten kritisch zijn, niet in de laatste plaats op zichzelf.

De redacteuren van Het Parool zijn op zijn minst slordig geweest

Jim Jansen, jfj@folia.uva.nl

Folia 03 | 3

Foto: Bob Bronshoff

Hallelujah

nieuws

Meer efficiency, minder uitval >Nieuwe voorzitter COR Jan Bergstra, wil ‘meer informatie’ voor UvAmedewerkers. >‘Uitval kost de UvA geld’ De Centrale ondernemingsraad (COR) gaat onder leiding van de nieuwe voorzitter Jan Bergstra binnenkort praten met UvA-huisvestingsdirecteur Salomé Bentinck.

Onderwerp van gesprek: de huisvestingsplannen van de UvA en de mogelijke wijzigingen daarin. ‘Je zou je vraagtekens kunnen zetten bij of de medezeggenschap voldoende is geïnformeerd over de huisvestingsplannen,’ zegt Bergstra. ‘Dat willen wij graag inventariseren. Ook met de ambtenaren op het Maagdenhuis die zich met de huisvesting bezighouden, willen we sterkere informele contacten opbouwen.’

De nieuwe baas van de net gekozen COR wil dat UvA-medewerkers ‘meer informatie’ krijgen over het reilen en zeilen van de UvA dan tot nu toe het geval is, want ‘dat vereist de democratie’. Sinds zijn aantreden eind juni is Bergstra, hoogleraar informatica, vooral bezig geweest met het in kaart brengen van de knelpunten aan de UvA, waaronder de uitval van studenten, vooral in de bachelorfase. ‘Daar moet snel iets aan gebeuren. Gelukkig is het College van Bestuur dezelfde mening toegedaan, want die uitval kost de UvA geld. ‘Er moeten onorthodoxe maatregelen worden genomen: zo moet de roostering volledig op de schop en de vrijblijvendheid van herkansingen moet afgeschaft. Wie in aanmerking wil komen voor het hertentamen moet eerst zijn gezakt voor het initiële tentamen. Nu misbruiken veel

Jaron Beekes studenten de herkansing als eerste kans.’

Nadenken over de hoge studie-uitval en het nemen van maatregelen daartegen is volgens Bergstra ‘belangrijker dan bezuinigingen’. Op de centrale diensten van de UvA, inclusief de UB, zijn bezuinigingen van twaalf miljoen euro voorzien. Bergstra: ‘Bij de laatste reorganisatie is men te optimistisch geweest over de beoogde besparing. Er wordt al veel samengewerkt met de HvA, maar op IT-gebied zijn er nog veel schaalvoordelen en dus efficiency te halen.’

Efficiency is ook te halen in de huisvesting, zegt Bergstra. ‘Zelfs met de huidige grote toestroom van studenten is de bezettingsgraad van onderwijsruimtes onvoldoende.

We moeten naar een rationeler en flexibeler gebruik van de ruimtes, ook van werkruimtes. Medewerkers zouden, vaker dan nu het geval is, de keus moeten krijgen om ook één of twee dagen thuis te werken.’ Wat de te bouwen faculteits­bibliotheek op het BG-terrein betreft zegt Bergstra: ‘We zijn nog steeds niet overtuigd van nut en noodzaak.’ (DW)

‘Ik ga, Wilders blijft. Goodbye.’ >Tariq Ramadan noemt zijn ontslag ‘triest en illegaal’.

‘Ik wil graag het voorstel horen, maar ik ben sowieso blij dat de universiteit en haar medewerkers weigeren zich stil te houden,’ zegt de Zwitsers-Egyptische islamoloog Tariq Ramadan in een reactie op de oproep van vier UvA-wetenschappers afgelopen week in Folia, om Ramadan een aanstelling te geven aan de UvA. Over zijn ontslag in Rotterdam zegt hij in de reactie per e-mail: ‘Het is triest, en tegelijkertijd heel serieus. Ik ben behandeld op een manier die onacceptabel is vanuit menselijk oogpunt. De beslissing is illegaal en de manier waarop de situatie is afgehan-

ber vond er in de Arminiuskerk in Rotterdam een openbare discussie plaats tussen politici, universitaire bestuurders, wetenschappers en het publiek. Bij die gelegenheid zei Ramadan dat er al heel snel na zijn aantreden een verschuiving ontstond in het beeld wat er over hem bestond. ‘De buitenwereld meende dat ik hier was gekomen als moslimintellectueel om te praten over de islam. Daar kwam ik niet voor. Ik ben hoogleraar burgerschap. Men nam mij aan als gasthoogleraar ‘identiteit en burgerschap’, maar zelf heb ik steeds benadrukt dat het wat mij betreft om ‘burgerschap en identiteit’ moet gaan. Ik ben in de media steeds gepresenteerd als bruggenbouwer tussen moslims en niet-moslims, maar ik kwam

‘Er wordt een gevaarlijk politiek spel gespeeld’ deld, in minder dan twee dagen terwijl ik op vakantie was, is simpelweg oneerlijk. Het bestuur van Rotterdam en van de Erasmus Universiteit hebben mijn werkzaamheden voor Press TV gebruikt als smoesje om van me af te komen,’ meldt Ramadan. ‘Het was al bekend en ik blijf altijd vrij, onafhankelijk en kritisch. Ze zijn gezwicht voor politieke druk en dat is onacceptabel.’ Op 4 septem-

4 | Folia 03

hier als bruggenbouwer tussen de universiteit en de stad. Dat staat ook in mijn contract. Ook mijn colleges gingen niet over de islam, maar over burgerschap. Er wordt in Nederland een gevaarlijk politiek spel gespeeld rond het integratiedebat. Maar ik ga en Wilders blijft. Goodbye.’ (HvdM/DW) Zie ook pagina’s 8-11

kort

Check www.folia.nl voor een dagelijkse update van al het UvA-nieuws

Macht naar rector Plasterk heeft gelijk dat het onderwijssysteem veranderd moet worden. Maar hij moet eerst weer balans brengen in de macht binnen de universiteit. Dat zeggen Jos de Beus, hoogleraar politicologie aan de UvA, Arjo Klamer, hoogleraar aan de Erasmus Universiteit en Harmen Verbruggen, decaan van de VU, in een opiniebijdrage in nrc.next van 3 september. De macht binnen de universiteit ligt volgens hen nu vooral bij de voorzitter van het CvB, benoemd door de Raad van Toezicht, die meestal naam heeft gemaakt buiten de wetenschappelijke wereld. De macht zou moeten terugschuiven naar de wetenschappelijke kant. ‘De minister kan eenvoudig de orde van de zelfstandige universitaire gemeenschap herstellen. Maak de rector magnificus hoofd van de universiteit. En ontneem de Raad van Toezicht – vaak gevuld met leden zonder wetenschappelijke verdiensten – het recht de rector magnificus te benoemen. Geef dat recht aan de wetenschappelijke staf,’ schrijven de heren. ‘Strategische managementoverwegingen gaan nu boven academische denkbeelden.’ (AK)

Student ondernemer Economiestudent Bas Welling is met zijn bedrijf Wefilm Student Ondernemer 2009 geworden. De prijs, in het leven geroepen door personeelsbemiddelingsbedrijf Impressive GreenApple, bestaat uit vijfduizend euro, consultancy-uren bij accountantsorganisatie KPMG en eeuwige roem. Wefilm is gespecialiseerd in de ontwikkeling en productie van spraakmakende online video en werkt in opdracht van (online) reclamebureaus en (middel)grote bedrijven. Welling startte het bedrijf samen met zijn broer Roel. UvA-student communicatiewetenschap Oskar Bolhuis ontving de zogenaamde Lefprijs, en wint daarmee voor zijn bedrijf Brandfighters een mediacampagne in dagblad De Pers. (HvdM)

Geheime agenda De poll op folia.nl ging afgelopen week over de ‘kwestie’ Tariq Ramadan. De stelling luidde: De UvA moet zich opstellen als hoeder van de academische vrijheid en Tariq Ramadan een gastdocentschap aanbieden. Hieronder de uitslag.

• Helemaal mee eens, juist de academie hoort een vrijplaats voor onconventionele denkers te zijn – 36,6% • Nee, Ramadans gedachtegoed is te controversieel om hem naar de UvA te halen – 35,9% • In principe wel, ware het niet dat Ramadan over onvoldoende academische kwaliteiten beschikt – 23,7% • Uiteraard, want Ramadan kan een belangrijke bijdrage leveren aan het Amsterdamse integratiedebat – 3,8% Totaal aantal respondenten: 131

In een column op website De Dagelijkse Standaard – de website van conservatief Nederland met redacteuren als Joshua Livestro, Arend Jan Boekestein en Bart Jan Spruyt – bindt de 21-jarige geschiedenisstudent Yaïr da Costa de strijd aan met Ahmed Marcouch,stadsdeelvoorzitter van Slotervaart. Het Parool berichtte recentelijk over Marcouch’ plannen voor koranonderwijs op de openbare basisscholen. Stadsdeel Slotervaart laat momenteel onderzoeken of ouders godsdienstonderwijs op school zien zitten of niet. Volgens Da Costa wil Marcouch islamlessen opdringen’ aan scholen waar helemaal geen vraag is naar dergelijke lessen. Vervolgens maakt hij een opsomming van eerdere voorvallen met Marcouch, die hem ‘de wenkbrauwen deden fronzen’ [sic, red.]. ‘Als men al die gebeurtenissen bekijkt in de periode dat Marcouch stadsdeelvoorzitter is, dan geeft hij menig mens de indruk dat hij een verborgen agenda heeft: de islam in Nederland zoveel mogelijk verspreiden,’ schrijft Da Costa, voorzitter van de Amsterdamse afdeling van de JOVD. (AK)

doctor

nieuws

Vernieuwen kun je leren >Centrum voor Diensteninnovatie geopend met receptie in Fifteen. >Samenwerkingsverband UvA, VU, gemeente en bedrijfsleven.

Foto: Arjan Roodink

Met sprekers uit binnen- en buitenland is op 3 september het ­Amsterdam Centre for Service Innovation (Amsi) geopend in het als innovatief bekend staande restaurant Fifteen aan het IJ. Kansarme jongeren krijgen in het restaurant de kans om een topkok te worden en zo’n origineel en vernieuwend restaurantconcept is een voorbeeld van hoe innovatief de dienstensector zou kunnen en moeten zijn. ‘Alleen het ontbreekt veel bedrijven aan kennis en expertise om te innoveren. Ze willen wel, maar weten niet hoe,’ zegt Amsi-directeur Wietze van der Aa. ‘In dat gat zijn wij gesprongen.

Het Amsi gaat onderzoek doen naar hoe dienstverleners als banken, verzekeringsmaatschappijen, maar ook de zorgsector en grootwinkelbedrijven zich effectief kunnen vernieuwen. Neem een bedrijf als Ikea, dat heeft een vernieuwend winkelconcept waarbij de klant zelf veel moet doen. Dat heeft een hele andere rolverdeling gecreëerd tussen bedrijf en klant.’ Het Amsi is een samenwerkingsverband tussen de UvA, de VU, de

Han van Zwet promoveerde op het droogmaken van de grote Noord-Hollandse meren in de zestiende en zeventiende eeuw.

Restaurant Fifteen aan het IJ is innovatief: vanaf deze week is woensdag een vleesloze dag

gemeente Amsterdam en het bedrijfsleven.

‘Amsterdam is het centrum van de diensteneconomie, dus het is logisch dat het centrum hier is gevestigd,’ zegt Van der Aa. Het centrum, gelieerd aan de Faculteit Economie en Bedrijfskunde, richt zich vooral op masterstudenten bedrijfskunde, informatica en on-

dernemerschapstudies, die voor het reguliere collegegeld colleges kunnen volgen. Afgelopen voorjaar heeft er ook een pilot gelopen voor executives uit het bedrijfsleven. Van der Aa: ‘Daar willen we mee doorgaan. Tienduizend euro voor twaalf dagen intensief onderwijs waarvan zes dagen op Berkeley.’ (DW)

Radovan Karadžić, dichter >Hoe staat de Europese maatschappelijke en politieke cultuur er voor? Die vraag stond op 6 september centraal tijdens de conferentie van het Nexus Instituut. >‘Het is vooral groepsdruk en kameraadschap die legers bij elkaar houdt, en niet idealen.’

‘Het geloof geeft mij een basis van waaruit ik me begeef in het maatschappelijk verkeer en waarnaar ik kan terugkeren als ik innerlijke rust zoek of antwoorden op levensvragen.’

Dit zei islamoloog Tariq Ramadan op 6 september tijdens de jaarlijkse conferentie van het Nexus Instituut, een denktank die beoogt het Europese cultuurgoed in zijn kunstzinnige, levensbeschouwelijke en filosofische

samenhang te bestuderen. Dit jaar vond de conferentie plaats in de Stopera, waar rond de 1100 aanwezigen luisterden naar de debatten met als thema ‘Het einde der geschiedenis – Geloof, dood en vrijheid.’ Na een alom geprezen openingstoespraak van de Britse opperrabbijn Sir Jonathan Sacks, volgden drie paneldiscussies met verschillende sprekers, waaronder Ramadan.

Hoewel het eerste panel over geloof in het algemeen had moeten gaan, spitste de discussie zich al snel toe op de islam en vooral op Tariq Ramadan. Hoe hij, na een zoektocht, het geloof vond als ‘een veilige thuishaven’.

Het tweede panel, over de dood, werd vooral gedragen door psychiater en oudCIA medewerker Marc Sageman. Waar de meeste deelnemers oorlog en geweld toe-

schrijven aan een innerlijke doodsdrift, betoogde Sageman dat het overgrote deel van de soldaten in een leger niet vecht voor idealen, maar voor elkaar. ‘Het is vooral groepsdruk en kameraadschap die legers bij elkaar houdt en dat geldt evengoed voor moderne terroristische groeperingen.’

Het derde en laatste panel, over vrijheid en kunst, was lichter van toon. Dit was te danken aan de aanwezigheid van de Sloveense filosoof Slavoj Žižek. Hij betoogde dat de poëzie van Radovan Karadžić een directe bijdrage heeft geleverd aan de Balkanoorlog en bijbehorende etnische zuiveringen.

Zo sterk vindt hij dit verband, dat hij de volgende stelling poneerde: ‘Every Ethnic Cleansing has its own Poet’. (Mark de Vries)

Bert Haanstra: De filmer en de mythe >‘Hollandse documentaire school’, is filmhistorische mythe volgens Haanstra-biograaf.

Over cineast Bert Haanstra (1916-1997) wordt binnen de filmwereld vaak gemeend dat hij de vooroorlogse documentairetraditie, die sterk was verbonden met de internationale avant- garde-esthethiek voortzette of navolgde.

Haanstra-biograaf Hans Schoots betwijfelt dat in zijn op 8 september verdedigde proefschrift Bert Haanstra. Filmer van Nederland. ‘Haanstra kende weinig van dit werk en als autodidact met vooral Britse invloeden

ging hij al snel een eigen kant op,’ schrijft Schoots. Haanstra wordt veelal beschouwd als voorman van de ‘Hollandse documentaire school’, een stroming filmmakers waartoe ook Jan Vrijman en Herman van der Horst behoorden. Deze groep Nederlandse filmers maakte films op een journalistieke manier over onderwerpen waarbij ze vaak persoonlijk betrokken waren. ‘Maar de Nederlandse documentaireproductie was te veelzijdig om haar onder één noemer te brengen,’ schrijft Schoots. ‘De ‘Hollandse documentaire school is een filmhistorische mythe.’

Filmer van Nederland is een toepasselijke ondertitel voor een biografie over een ci-

neast in wiens films half Nederland zich herkende in de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw, de jaren waarin Haanstra glorieerde. Het gaat om films als Glas, Fanfare en De stem van het water. Schoots heeft nadrukkelijk geen persoonlijke biografie willen schrijven. ‘De biografische elementen hebben als functie licht te werpen op Haanstra als filmer.’ Niettemin leest de promotie als een volwaardige biografie, van Haanstra’s geboorte tot aan zijn dood.

Schoots schreef eerder een biografie van cineast Joris Ivens. Ook schreef hij mee aan een geschiedenisboek over de Nederlandse Filmliga in de jaren dertig. (DW)

Interessant onderwerp. Hoe komt u daar zo bij?

‘Ik woon in een klein dorp aan de rand van de Beemster. Als je hier door de omgeving trekt, word je voortdurend met de cultuurgeschiedenis geconfronteerd: polders, ringdijken, ringvaarten en molens. Na mijn pensionering – ik heb gewerkt in de wereld van de olie en de chemie – kreeg ik veel meer tijd en dacht: ik duik eens in die geschiedenis.’

Wat hebt u onderzocht?

‘Ik heb me vooral toegelegd op de kosten en baten van de landaanwinningsprojecten uit die tijd. Daarnaast heb ik mij gericht op de investeerders. Dat waren naast welgestelde kooplieden en regenten uit Amsterdam ook burgemeesters en gegoede lieden uit plaatsen als Alkmaar en Hoorn. Overigens waren er in die steden ook tegenstanders die vreesden door de bedijking en inpoldering slechter bereikbaar te worden over water.’

Waarom was het aantrekkelijk om geld in die projecten te steken?

‘Investeerders hoopten veel geld te verdienen door na het klaarkomen van de nieuwe polders hun grond met winst te verkopen of te verpachten’.

Wat kostte de inpoldering van de Beemster?

‘De Beemster kostte ongeveer anderhalf miljoen zeventiende-eeuwse guldens. In euro’s moet je dat bedrag vermenigvuldigen met ongeveer honderd. De drooglegging kostte dus honderdvijftig miljoen euro. In de latere polders waren de investeerders per aangewonnen hectare steeds meer geld kwijt, onder meer door de inflatie.’

Wat duur.

‘Dat ligt eraan hoe je het bekijkt. Het is verrassend goedkoop als je het vergelijkt met tegenwoordige grote infrastructurele projecten als de HSL. Er werd bovendien in sneltreinvaart gewerkt. Zo’n meer was in vier jaar drooggemalen. Het ging met een enorme dynamiek.’

Waar om ging het zo snel?

‘Dat paste bij de VOC-mentaliteit van die tijd. Bovendien werkten de investeerders snel, want ze moesten de drooglegging steeds binnen een bepaalde termijn volbracht hebben, anders verviel het recht tot bedijking. Zodoende werd voorkomen dat tegenstanders van de drooglegging zich voor een project inschreven en het project vervolgens traineerden.’

Wat vindt u zelf een mooie polder?

De Schermer is relatief weinig aangetast door de oprukkende beschaving en heeft, anders dan de meeste andere polders, een groot aantal molens uit de oude tijd behouden. Daarnaast staat de Zijpe zowel qua cultuurhistorie als natuurschoon hoog op mijn lijst.’ (DW) Han van Zwet promoveerde op 2 september op het proefschrift Lofwaerdighe dijck­agies en miserabele polders, uitgegeven door uitgeverij Verloren

Folia 03 | 5

Foto: Jan-Maarten Hupkes

in beeld

Afgelopen zaterdag 5 september vond in de Wibauthal het Mereis/US Open tafeltennistoernooi plaats. Het toernooi, dat mede is georganiseerd door UvA-student psychologie en sociologie Tycho Dekkers, werd gewonnen door de Amerikaan Timothy Wang. Grootste verrassing was Rajko Gommers (foto) die met zijn veertien jaar niet te jong bleek om de als eerste geplaatste Nederlandse kampioen Frank Rengenhart uit het toernooi te meppen.(HvdM)

promoties

prikbord Nieuws voor deze pagina? Mail naar: redactie@folia.uva.nl

FNWI

FMG

Energie Vanaf 31 augustus 2009 buigen ongeveer twintig mas-

Verlegen Onderzoekers van de afdeling Pedagogiek gaan onderzoek doen naar verlegenheid en zelfvertrouwen bij kinderen. De onderzoekers zijn daarom op zoek naar vrouwen en/of hun partners die zwanger zijn van hun eerste kind. Het onderzoek heeft als doel kinderen met ernstige verlegenheid in de toekomst beter te kunnen helpen. De deelnemers aan het onderzoek moeten vloeiend Engels of Nederlands spreken en eind september hun eerste kind verwachten. Info: info@sociale-ontwikkeling.nl.

terstudenten, pas afgestudeerden en promovendi van de FNWI, zich over de vraag hoe de consument kan worden aangezet tot energie-efficiënte keuzes. Op 12 december zal deze denktank de plannen aanbieden aan de Minister van VROM, aan de vooravond van de klimaattop in Kopenhagen.

Maagdenhuis Boek Collegevoorzitter Karel van der Toorn kan meer dan alleen een universiteit besturen.

Voorafgaand aan zijn benoeming in 2006 schreef godsdienstwetenschapper Van der Toorn het boek Scribal Culture and the Making of the Bible. De in religie gespecialiseerde uitgeverij Ten Have in Kampen heeft het boek nu uitgegeven in het Nederlands, onder de titel Wie schreef de bijbel? De ontstaansgeschiedenis van het Oude Testament’. Van der Toorn plaatst de bijbel in de context van de schrijverscultuur van het Nabije Oosten. ‘De bijbel is ontstaan in de schrijverswerkplaats van de tempel en werd daar ook bestudeerd. In wezen was het een boek van de geestelijkheid en niet van het gewone volk,’ aldus de besturende theoloog.

FGw Boekmanprijs Met haar proefschrift over hoe Europese filmfestivals uitgroeien tot een globaal netwerk, is Marijke de Valck de winnaar van de eerste Boekman Dissertatieprijs. De prijs, voor proefschriften over kunst-en cultuurbeleid, is in het leven geroepen door de Boekmanstichting in samenwerking met het NWO-gebied Geesteswetenschappen. De organisaties hopen daarmee publieke aandacht te mobiliseren voor wetenschappelijke inzichten die de kwaliteit van kunstbeleid kunnen verhogen. De Valck, die in 2006 promoveerde, ontvangt tienduizend euro en de prijs wordt met ingang van dit jaar iedere drie jaar uitgereikt.

Acta Sportdag Op woensdag 16 september 2009 organiseert het Academisch centrum tandheelkunde Amsterdam (Acta) de jaarlijkse sportdag voor studenten tandheelkunde, medewerkers en studenten mondhygiëne van InHolland. Ook relaties en sponsoren zijn van harte welkom. De sportdag wordt gehouden op het VUsportcentrum bij Uilenstede. Inschrijven kan nog tot 14 september.

Meer informatie over de sportdag: http://www.staff.acta.nl/sportdag.

UBeestjes

12.00 uur: Sheer El-Showk - Natuurkunde Puzzles in Quantum Gravity. What can Black Hole Microstates teach us about Quantum Gravity?

Promotor: Prof.dr. J. de Boer. (Agnietenkapel) 14.00 uur: Maria Sovago - Natuurkunde Floating Membranes. Molecular Structure and Orientation at the Water-Lipid Interface.

Promotor: Prof.dr. M. Bonn. (Agnietenkapel) 16.00 uur: Frederiek van Doormaal - Geneeskunde Venous Thromboembolism, Coagulation and Cancer.

Promotoren: Prof.dr. H.R. Büller en prof.dr. D.J. Richel. (Agnietenkapel)

WOENSDAG 16/09

10.00 uur: Anna Tummers - Kunstgeschiedenis The fingerprint of an old master. On Connoisseurship of Seventeenth-Century Dutch and Flemish Paintings: Recent Debates and Seventeenth-Century Insights.

Promotor: Prof.dr. E.J. Sluijter. (Aula).

12.00 uur: Sarit Lesnik Oberstein - Geneeskunde Epiretinal Membranes and Neural Plasticity of the Retina.

Promotoren: Prof.dr. M.D. de Smet en prof.dr. S. Fisher (University of California Santa Barbara). (Aula) 14.00 uur: Manuel Linares Alegret - Astrofysica Accretion States and Thermonuclear Bursts in Neutron Star X-Ray Binaries.

Promotor: Prof.dr. M.B.M. van der Klis.(Aula).

DONDERDAG 17/09 Symbiotes gibberosus In de nieuwe zitmeubelen van de UB heeft zich een kolonie beestjes ingevreten. Dat schrijft Robin van Schijndel, sectorhoofd publieksdiensten UB, op het weblog van de UB. ‘Er lag zaagsel en andere rommel en nadere bestudering wees uit dat er beestjes in het hout van het meubilair zaten. Daar kunnen wij als boekenbeheerders helemaal niet tegen en nader onderzoek was dus geboden,’ aldus Van Schijndel. Entomoloog Tom Hakbijl feliciteert de UB met de vondst. Het blijkt te gaan om de Symbiotes gibberosus. ‘Deze soort zag ik nog nooit. Het beestje is een schimmelvreter, wat wijst op veel vocht in de bibliotheek.’ De stoelbewoners zullen zo snel mogelijk worden verwijderd, laat Van Schijndel weten.

FdR Proefabonnement Gedurende de eerste drie weken van september heeft de juridische bibliotheek een proefabonnement op HeinOnline. HeinOnline beslaat een groot aantal juridische bibliotheekcollecties wereldwijd. Leden hebben toegang tot meer dan veertig miljoen pagina’s onderzoeksmateriaal, veelal gebundeld in gespecialiseerde juridische tijdschriften. Het proefabonnement zal onder meer bestaan uit de collecties Law Journal Library, Harvard Research in International Law, Legal Classics, Treaties and Agreements Library en de U.S. Supreme Court Library. Zie www.heinonline. org. Gebruikerservaringen mailen naar jb-fdr@uva.nl.

Aanfluiting ‘De bankiers wisten niet wat ze verkochten,

Foto: ACTA

DINSDAG 15/09

de toezichthouders wisten niet wat er in de giftige kredietpakketten zat. Economen weten niet hoe de crisis gaat verlopen en politici weten niet hoe ze de zaken moeten aanpakken. Burgers weten niet waar ze aan toe zijn.’ Aldus rechtsfilosoof Dorien Pessers in een interview met het tweemaandelijkse cultuurtijdschrift Hollands Diep.

‘Zo veel onwetendheid te midden van een van de grootste financiële en economische crises die we ooit hebben gekend, is een aanfluiting voor de politiek. Achteraf gezien getuigt het van een enorme naïviteit en onverantwoordelijkheid om de samenleving aan een dergelijk avontuur uit te leveren.’

10.00 uur: Lars Klieverik - Geneeskunde Thyroid Hormone, Metabolism and the Brain.

Promotoren: Prof.dr. E. Fliers en prof.dr. H.P. Sauerwein. (Agnietenkapel) 12.00 uur: Stefan Vaessen - Geneeskunde Apolipoproteins A-1 and A-V as Gene Therapeutic Targets to Intervene in Lipid Metabolism.

Promotor: Prof.dr. J.J.P. Kastelein.(Agnietenkapel) 14.00 uur: Alexander van Ballegooij - Informatica RAM: Array Database Management through Relational Mapping.

Promotor: Prof.dr. M.L. Kersten.(Agnietenkapel)

VRIJDAG 18/09

10.00 uur: Koen Kusters - Geografie Non-timber Forest Product Trade. A Trade-off between Conservation and Development.

Promotor: Prof.dr. A.J. Dietz. (Agnietenkapel) 12.00 uur: Rinke Hoekstra - Kunstmatige intelligentie Ontology representation. Design Patterns and Ontologies that Make Sense.

Promotor: Prof.dr. J.A.J.P. Breuker.(Agnietenkapel) 14.00 uur: Jan Molenaar - Geneeskunde The Cell Cycle in Neuroblastoma. From Genomic Aberrations to Targeted Intervention.

Promotoren: Prof.dr. H.M. Caron en prof.dr. R. Versteeg. (Agnietenkapel)

AFSCHEIDCOLLEGE VRIJDAG 18/09

14.00 uur: Afscheidscollege prof.dr. U. van der Velden, hoogleraar Klinische parodontologie Veertig jaar parodontologie, een terugblik en een kijkje in de toekomst. (Aula) Promoties, oraties en afscheidscolleges vinden in de regel plaats in of de Aula van de UvA, Lutherse Kerk, Singel 411 of de Agnietenkapel, Oudezijds Voorburgwal 231. Voor uitgebreide informatie zie www.uva.nl/agenda.

Folia 03 | 7

opinie

Haal Ramadan niet naar Amsterdam De discussie rond het ontslag van Tariq Ramadan is onzuiver en brengt het integratiedebat geen steek verder, vindt Kevin Levie. over islam en integratie. Allereerst: de aanstelling van Ramadan in Rotterdam heb ik nooit nodig gevonden. Het is een illusie om te denken dat een professor die zich academisch Engels of Frans prevelend door de stad beweegt, in een gemeentelijk programma dat ruim twee miljoen euro heeft gekost, iets bijdraagt aan het oplossen van de werkelijke problemen van de grote stad: zoals armoede, werkloosheid, segregatie en taalachterstand. Gewone mensen in de Rotterdamse wij-

ken hebben meestal nog nooit van Ramadan gehoord.

Zijn aanstelling is zelfs nadelig geweest voor de ‘integratie’ in Rotterdam. Deze heeft bijgedragen aan de legitimatie van een publiek debat dat alleen nog gaat over cultuur en religie. Alsof ‘de zoektocht naar de liberale islam’ het grootste probleem van de grote stad van deze tijd zou zijn.

Het debat naar aanleiding van het ontslag van Ramadan kent een tweedeling waarin ik me volstrekt niet

Illustratie: Cees Heuvel

De afgelopen weken heb ik – politiek actief in Rotterdam – met veel Rotterdammers gediscussieerd over Tariq Ramadan, die onlangs werd ontslagen als adviseur van de gemeente en gasthoogleraar aan de Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR). Nu begint de discussie op mijn Amsterdamse universiteit opnieuw.

Vier wetenschappers bepleitten deze week Ramadan aan te stellen als gasthoogleraar aan de UvA. Dat voorstel draagt weinig bij aan een beter publiek debat

Onderzoekswaardering aan de Amstel Het is niet juist dat de ASSR publicaties in het Nederlands zou ontmoedigen, aldus John Grin.

Meindert Fennema schreef een mooi boek en beklaagt zich daarom in het vorige nummer van Folia dat het geen punten kreeg bij een interne puntentelling van de Amsterdam School for Social science Research (ASSR). Dat zou te maken hebben met het niet waarderen van Nederlandse publicaties en het overwaarderen van niet-Nederlands sprekende wetenschappelijke nomaden die wel veel roem krijgen, maar weinig bijdragen aan onze mooie universiteit en aan de stad. Daarmee zou het systeem indirect de SP en de PVV stemmen bezorgen.

Nu is het onderzoeken van stemgedrag eerder Fenne-

8 | Folia 03

ma’s vakgebied dan het mijne, dus op dat punt wil ik hem graag het voordeel van de twijfel geven. Maar in andere opzichten verwart hij een aantal zaken.

De eerste verwarring gaat over de verschillende manieren waarop een onderzoeksinstituut het onderzoek van zijn medewerkers kan waarderen. Het kan bijvoorbeeld waardering uiten voor een boek van hoge kwaliteit en grote leesbaarheid dat kennis voor een groot publiek ontsluit. Dat wordt dan bijvoorbeeld met gepaste trots vermeld in zelfstudies, op de website en zo nog wat meer – soms wordt zelfs de openbare presentatie ervan gesponsord.

Een onderzoeksinstituut heeft ook de verantwoordelijkheid om onderzoeksresultaten zo te waarderen dat bij externe beoordelingen zichtbaar wordt welke bijdragen zijn geleverd aan de ontwikkeling van de wetenschap. Daarvoor hebben veel instituten een puntentelling, die publicaties honoreert die zijn beoordeeld door onafhankelijke referenten. Bij de ASSR gelden als zodanig boeken die zijn uitgegeven door een wetenschappelijke uitgeverij, of boeken die aantoonbaar zijn onderworpen aan het anonieme oordeel van vakgenoten. Toegegeven, niet erg origineel, wel extern gelegitimeerd. Nu kan een boek dat

De vraag of de aanstelling van de islamprofessor het intellectuele klimaat aan de UvA vooruit zou helpen, blijft onbeantwoord thuis voel. Voor rechts ben je óf tegen Ramadan, óf een apologeet van de radicale islam en het Iraanse regime. Voor links ben je of vóór Ramadan, of islamofoob. Die polarisatie is door het rechtspopulisme gebouwd, maar door veel intellectuelen overgenomen – ook door de vier voorstellers van het plan om Ramadan naar Amsterdam te halen. Aarts, Leezenberg, Moors en Peters stellen dat de aanstelling van Ramadan duidelijk zou maken ‘dat de UvA niet meedoet aan

de hetze tegen moslims.’ In hun artikel wordt echter geheel niet ingegaan op de vraag of de aanstelling van de islamprofessor het intellectuele klimaat aan de UvA vooruit zou helpen. Het lijkt vrijwel onmogelijk nog sec een discussie te voeren over de prestaties van Ramadan.

Een universiteit stelt geen hoogleraren aan om een statement te maken in het publieke debat, maar op basis van de kwaliteit van hun onderwijs en onderzoek. Academische onafhankelijkheid is een groot goed en de EUR had wat mij betreft het volste recht om Ramadan zelf een leerstoel aan te bieden. Daar heeft zij echter niet voor gekozen – net zoals geen enkele universiteit in Nederland Ramadan heeft binnengehaald, totdat de gemeente Rotterdam met een sloot geld over de brug kwam. Objectief valt de academische waarde van Ramadans werk zeer te betwijfelen. Vanuit zijn godsdienst legt hij een visie op de maatschappij en burgerschap neer, die hem tot een cultheld heeft gemaakt onder sommige intellectuelen. Maar laten we niet gaan doen alsof Ramadan een wetenschapper is van het kaliber Edward Said of Talal Asad.

Academici hebben de taak om het publieke debat te analyseren en te verdiepen, waar nodig tegen de stroom in. Onszelf uitspreken vóór Ramadan slechts omdat anderen tégen hem zijn, brengt noch het debat noch de analyse veel verder. Onderzoek naar islam en islamofobie in het publieke debat en de gevolgen daarvan op straat, blijft zeer gewenst. Maar in de media en de politiek zélf zou het wel eens minder over de islam mogen gaan, en meer over de problemen waar gewone mensen in de wijken van Rotterdam en Amsterdam mee kampen. l Kevin Levie studeert culturele antropologie en is organisatiesecretaris voor de SP in Rotterdam.

brief Kinderachtig Het lijkt wel alsof Folia nog even moet wennen aan het idee dat sinds dit jaar ook Amsterdam een eigen University College heeft. In het artikel Elitaire picknick in het Vondelpark (www.folia.nl, 28 augustus) zijn een aantal zaken op een verkeerde manier geschetst en verwoord.

Navraag had de journalist in kwestie doen leren dat de AUC-introductieweek niet door docenten, maar door drie studentassistenten is georganiseerd. Er zijn namelijk nog geen ouderejaars studenten om dit zelf te kunnen doen. Hiernaast is besloten om geen avondprogramma te organiseren, zodat de studenten naar eigen believen hun avond konden invullen. Het is hen nooit verboden of onmogelijk gemaakt om naar de feesten van de VU of de UvA te gaan, in tegendeel! Ze zijn immers ook UvA- en VU-studenten. Deelname aan de AUC-introductieweek was gratis (in tegenstelling tot de VU en de UvA!). Wij hebben de indruk dat veel studenten zich prima wisten te vermaken; overdag en in de avonduren. De picknick in het Sarphatipark op donderdag werd door ongeveer 150 van de 180 aan de introductieweek deelnemende AUC-studenten bezocht en zij lieten ons weten dat ze ’s avonds de stad in gingen, werkten aan hun assignments of feestjes organiseerden in de studentenhuisvesting in het Science Park.

Het afschilderen van het Amsterdam University College als elitair vinden wij kinderachtig en bovenal niet juist. Er is niets mis met studenten die bepaalde talenten en ambitie hebben een nieuwe mogelijkheid te bieden. De opleiding aan het AUC is interdisciplinair, intensief en internationaal, maar niet elitair of beter dan reguliere opleidingen.

AUC richt zich op studenten die veel contacturen willen hebben en breed opgeleid willen worden.

Kirsten Meulenbroek, Nienke Schutte en Louis Middelkoop, studentassistenten AUC en introductiecommissie AUC.

Meindert Fennema verwart een aantal zaken niet aan één van beide criteria voldoet wel degelijk op goed onderzoek zijn gebaseerd en een bijdrage leveren aan het vakgebied. Wie zo een boek publiceert, kan op allerlei waardering rekenen. Maar het kan natuurlijk niet als gerefereerd meetellen – niet binnen de ASSR, en niet in externe beoordelingen.

De tweede verwarring is die tussen gerefereerde en Engelstalige publicaties. Fennema en ik zijn het eens dat internationale gerefereerde publicaties een voorname maat voor de kwaliteit van een wetenschapper zijn. De ASSR vraagt daarom een minimum aantal internationale publicaties van haar leden. Maar ook

Nederlandse publicaties leveren punten op, zij het circa een derde minder, vanwege de geringere omvang van de Nederlandstalige academische gemeenschap.

Ze moeten dan uiteraard wel gerefereerd zijn. Het is dus eenvoudigweg niet juist dat de ASSR publicaties in het Nederlands zou ontmoedigen. Ongetwijfeld spijtig voor Agnes Kant en Geert Wilders, maar wel al jaren staand ASSR-beleid, dat ook hier weer is toegepast.

Is het betoog van Meindert Fennema dan slechts een misverstand? Ja (zie boven) en nee. Nee, omdat Fennema’s argumenten tegen het onderwaarderen van ook in het Nederlands publiceren buiten de ASSR snel aan

actualiteit winnen. Nee ook, omdat Fennema natuurlijk gelijk heeft als hij stelt dat systemen van beoordeling niet neutraal zijn in termen van het type onderzoek dat ze privilegiëren. Zulke kwesties verdienen meer kritisch debat dan ze krijgen, en de UvA kan gezien haar omvang en kwaliteit, zeker in de sociale wetenschappen, daar beslist het voortouw in nemen. Maar laten we het dan over dat soort vragen hebben, en wel vooral met de buitenwereld, niet met elkaar. l John Grin is wetenschappelijk directeur van de Amsterdam School for Social science Research ASSR.

Folia 03 | 9

opinie

Geen respect voor vrouwen, homo’s en andersgelovigen De argumenten die worden aangedragen om Ramadan aan de UvA aan te stellen, missen iedere realiteitszin, vindt Hala Naoum Nehmé.

Met verbazing heb ik kennis genomen van het pleidooi van Aarts, Moors, Peters en Leezenberg (Folia, 2 september 2009) om de Zwitsers-Egyptische prediker Tariq Ramadan aan de UvA aan te stellen. Hiermee wilden zij een statement maken en opkomen voor de vrijheid van expressie en wetenschap. Daarnaast vonden zij Ramadan van grote betekenis als rolmodel en zou hij geïntegreerd zijn. De UvA moet tenslotte opkomen voor mensen voor wie ‘de islam ook van belang

schien speelt taal geen rol bij zijn bepleitte rol als UvAwetenschapper. Maar dan zouden deze academici niet kunnen beweren dat hij goed geïntegreerd is.

Ramadan, die van de gemeente Rotterdam de afgelopen twee jaar €1.8 miljoen heeft gekregen, zo blijkt uit een publicatie in Binnenlands Bestuur van 19 maart 2009, noemde homoseksualiteit een ‘stoornis’, en vindt dat vrouwen naar het beton moeten kijken als ze over straat gaan. Ik hoop niet dat deze vertaling van Ramadans uit-

Waarom kwam Annelies Moors niet op voor de vrijheid van expressie van Hirsi Ali maar komt zij nu wel op voor Ramadan? is buiten de privésfeer’. Helaas zijn deze argumenten inconsistent, onjuist, stuitend en missen zij iedere realiteitszin. Ik kan geen oordeel vellen over de gedachte achter dit statement. Het gaat hier om de persoonlijke opvatting van Aarts c.s. En dat mag! Maar de auteurs moeten wel consistent blijven. Eén van hen, Annelies Moors, heeft in 2005 nog geprotesteerd tegen de uitnodiging van de UvA aan Ayaan Hirsi Ali om het academisch jaar te openen. Ali zou volgens Moors niet worden erkend door de vrouwen die ze zegt te vertegenwoordigen. Maar was dit een zaak van Moors of van de islamitische vrouwen zelf ? Waarom is Moors niet opgekomen voor de vrijheid van expressie van Hirsi Ali maar komt zij nu wel op voor Ramadan? Als Moors zich daadwerkelijk zorgen maakt om de islamitische vrouwen, dan had ze ten strijde moeten trekken met Hirsi Ali en Ramadan moeten tegenspreken wanneer hij verbaal onvoldoende respect voor vrouwen toont.

Ten tweede zou Ramadan van grote betekenis zijn als rolmodel voor moslims en niet-moslims.

Nu kan ik niet achterhalen waar deze academici zich op baseren om Ramadan tot een rolmodel uit te roepen. Maar op bijeenkomsten die Ramadan in Rotterdam leidde (59 in totaal) liep het niet echt storm.

De afgelopen twee jaar zijn er slechts 3000 bezoekers geweest, meldde NRC Handelsblad op 15 april 2009. Gemiddeld dus 51 bezoekers per bijeenkomst.

Is Ramadan daarom een rolmodel? Daarnaast beweren de auteurs dat Ramadan goed geïntegreerd zou zijn. Waar? In Zwitserland? Ramadan is in ieder geval in Nederland buitengewoon slecht geïntegreerd. Hij spreekt geen woord Nederlands en kan daardoor moeilijk op de hoogte zijn van het Nederlandse integratiedebat waarin hij wordt geacht een rol te spelen.

Of staat taal voor de academici los van integratie? Mis-

10 | Folia 03

spraken voor de zoveelste keer in twijfel wordt getrokken. Want inmiddels is meermaals aangetoond dat ze juist zijn. De laatste keer door columnist Max Pam in Binnenlands Bestuur.

Natuurlijk is de universiteit een marktplaats van ideeën.

Maar zou ze geen maatschappelijke rol hebben in het uitdragen en verdedigen van mensenrechten en fundamentele waarden? Een belangrijke nevenactiviteit van Ramadan is zijn programma op de Iraanse zender Press TV gefinancierd door de Iraanse president Ahmadinajad en opperste leider Khomeini. Het is het vermelden

waard dat Press TV in Jordanië is verboden en door de Britse mediaraad is berispt wegens overmatige eenzijdigheid in anti-Israëlische berichtgeving. Ook is het het vermelden waard dat Iran homo’s ophangt, vrouwen achterstelt en andersgelovigen discrimineert. Waarom bleven deze feiten onbenoemd in het artikel van Aarts c.s.? Vonden ze het onbelangrijk? Men had beter moeten weten. Ramadan heeft, als kleinzoon van Hassan Al-Banna, de oprichter van terreurorganisatie Moslimbroederschap, vaak te kennen gegeven veel bewondering voor zijn opa te hebben. ‘Zijn grootvader is zijn grootste inspiratie. Hij ziet Al- Banna als islamitisch vernieuwer. Die rol voortzetten is zijn missie,’ zei een studiegenoot van Ramadan in NRC Handelsblad op 22 januari 2007. De verschrikkingen van Moslimbroederschap in het Midden-Oosten, in het bijzonder Egypte en Syrië, zijn legio. De (Arabische) films van de vooraanstaande Egyptische acteur Adel Imam tonen de verschrikkingen maar al te goed.

Het is niet aan de UvA om op te komen voor een prediker voor wie de islam ook buiten de privésfeer van belang is.

Want in het liberale Nederland is godsdienst een privéaangelegenheid en hoort ze uitsluitend thuis te worden beleefd. Of gaan Ramadan en Aarts c.s. ons vertellen dat het Nederlandse stelsel hier ernstig tekortschiet? l Hala Naoum Nehmé is masterstudente politicologie en economie aan de UvA.

Ramadan en de controverse Filosoof en islamoloog Tariq Saïd Ramadan (Genève, 1962) is nooit onomstreden geweest – net zo min als zijn voorvaderen. Ramadans vader Saïd vocht in 1948 met de Palestijnen tegen Israël, en publiceerde het maandelijkse tijdschrift Al-Muslimun, bedoeld om de ideeën van de Moslimbroederschap te verspreiden in de Arabische wereld. De Moslimbroederschap werd opgericht door Ramadans grootvader Hasan al-Banna. Het is een organisatie die streeft naar één groot Islamitisch rijk. Verscheidene afsplitsingen worden door de EU als terroristisch aangemerkt. Al-Banna heeft er nooit een geheim van gemaakt dat hij zich liet inspireren door de fascistische bewegingen in Europa uit de jaren dertig en veertig van de vorige eeuw. Tariq Ramadan heeft nooit afstand genomen van de ideeën van zijn opa. Hij schreef er zelfs zijn proefschrift aan de Universiteit van Genève over, dat overigens in eerste instantie werd afgekeurd, omdat het volgens zijn promotor een heiligverklaring was. In 2003 weigerde Ramadan tijdens een debat met toenmalig Minister van Binnenlandse Zaken Nicolas Sarkozy stenigen te veroordelen. Hij pleitte toen slechts voor een moratorium, oftewel een opschorting, waarbinnen geprobeerd kon worden het denken van mensen te veranderen. Begin 2004 nodigde de Universiteit van Notre Dame in Indiana (VS) hem uit een leerstoel te bekleden. Zijn visum werd echter ingetrokken nadat Homeland Security erachter was gekomen dat Ramadan in de periode 1998-2002 geld had gedoneerd aan de Association de Secours Palestinien, een organisatie die in 2003 door Washington was verboden vanwege banden met Hamas. De Gaykrant beschuldigde Ramadan van het doen van vrouw- en homo-onvriendelijke uitspraken op cassettebandjes bedoeld voor moslims. Veel van die uitspraken zijn gepubliceerd in het boek Frère Tariq van Caroline Fourest, een Franse feministische schrijfster en journalist. Volgens Ramadan bevat dat boek tweehonderd feitelijke onjuistheden en heeft hij bewuste uitspraken als ‘Op straat, zo is de wet, moeten vrouwen hun ogen strak richten op het beton’ en ‘Homoseksueel gedrag is een teken van een aandoening, een stoornis en een onevenwichtigheid’ nooit gedaan. (HvdM)

achtergrond

De grens van de academische vrijheid Door Floor Boon en Jim Jansen

Vorige week riepen vier UvA-wetenschappers in Folia op om islamgeleerde Tariq Ramadan aan te nemen aan de UvA. Volgens hen is het ontslag van Ramadan door de Erasmus Universiteit een ernstige inbreuk op de academische vrijheid. Hoe kwam het conflict met Ramadan tot stand? En moet de UvA hem een aanstelling geven? De feiten en de reacties.

Karel van der Toorn, voorzitter College van Bestuur UvA

Al weken is Tariq Ramadan (46) onderwerp van gesprek. De islamgeleerde die sinds 2007 als integratieadviseur werkte voor de gemeente Rotterdam, was via de gemeente ook aangesteld als gasthoogleraar burgerschap en identiteit aan de Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR). Ramadan was gecontracteerd door de gemeente, die ook zijn leerstoel financierde.

‘Ik vind dat de persoon van Tariq Ramadan een hoge symboolwaarde krijgt. Ik snap mijn collega’s van de UvA, maar als wij Ramadan nu een aanstelling geven, zou dat vooral een publieke uiting van politieke correctheid zijn. Het zou niet meer zijn dan een statement, waarbij we laten zien dat de academische vrijheid aan de UvA is gewaarborgd. Volgens mij is voor een ieder duidelijk dat dat aan de UvA zo is, daar hoeven we Ramadan niet voor aan te nemen. Als er een vacature is, dan kan hij solliciteren en hij wordt aangenomen als hij de beste is; anders niet.’

O ntslag

O nzuiver

Hoewel de universiteit formeel de aanstelling van Ramadan had kunnen voortzetten, verklaarde het College van Bestuur van de EUR dat het ‘ontslag’ van Ramadan geen politiek besluit is. In een interne toelichting schrijven zij: ‘Waar het om gaat, is dat hij meewerkt aan een tv zender die gefinancierd wordt door de Iraanse regering. […] De universiteit heeft hier onoverkomelijke bezwaren tegen, omdat de acties van het huidige Iraanse regime onverenigbaar zijn met de democratische en academische waarden waar de Erasmus Universiteit voor staat.’

Tariq Ramadan heeft verklaard nooit banden met het Iraanse regime te hebben onderhouden. In een inge-

Jean Tillie, hoogleraar politicologie

Foto: Jan van der Ploeg

Op 12 augustus 2009 raakt Tariq Ramadan in opspraak vanwege zijn activiteiten als presentator van een wekelijks discussieprogramma op PressTV. Deze Engelstalige zender wordt door de Iraanse overheid gefinancierd. Ramadan presenteerde het programma Islam & Life sinds april dit jaar en ging daarmee door na de omstreden verkiezingen in Iran en de daarop volgende protesten, die hardhandig door de Iraanse regering werden onderdrukt. Op 13 augustus eisen drie partijen in het Rotterdamse gemeentebestuur, Leefbaar Rotterdam, de SP en de VVD, het onmiddellijke ontslag van Ramadan als integratieadviseur. In het voorjaar raakte Ramadan al in opspraak, en waren zijn vermeende anti-homo uitspraken reden voor de VVD om uit het college te stappen. Hij zou homoseksualiteit een aandoening en een stoornis hebben genoemd, maar er bestaat onduidelijkheid over of dit ook echt het geval is. De EUR verklaarde toen verder te willen met Ramadan, ook als de gemeente zou besluiten zijn contract te beëindigen. Op 18 augustus wordt Tariq Ramadan door de gemeente Rotterdam ontslagen. Diezelfde avond nog laat de EUR weten dat Ramadan ook niet langer welkom is aan de universiteit.

Tariq Ramadan

zonden brief in NRC Handelsblad verklaarde hij: ‘Wie werkt voor een televisiezender in een land, steunt daarmee nog niet het bewind van dat land.’ Zijn functioneren aan de universiteit werd volgens een woordvoerster van de Faculteit Sociale Wetenschappen als ‘uitermate goed’ beoordeeld. Wetenschappers uit het hele land beklagen zich dan ook vooral over het onzuivere handelen van het College van Bestuur van de EUR, met schadelijke gevolgen voor de academische vrijheid.

De vraag die de vier UvA-wetenschappers opwierpen is daarmee nog niet beantwoord. Hoe kijkt de UvA aan tegen Ramadan als nieuwe werknemer?

Bestuursvoorzitter Karel van der Toorn, hoogleraar politicologie Jean Tillie en kennisambassadeur Jan Post beantwoorden de vraag. l

‘Ik ben er een voorstander van dat Ramadan een aanstelling bij de UvA krijgt. We leven in een democratisch land en het is de kracht van de democratie dat je omgaat met verschillen en die verschillen ook erkent.

Natuurlijk zijn er grondregels als gelijke behandeling en vrijheid van meningsuiting, maar als je daarover verschilt moet je mensen insluiten en niet uitsluiten. Neem Geert Wilders. Dat is ook iemand met een andere mening, maar hij wordt niet uitgesloten. Door mensen met verschillende meningen in te sluiten geloof ik dat iedereen uiteindelijk democraat wordt.

Daarom vind ik het een gotspe dat de Erasmus Universiteit Ramadan heeft ontslagen.’

Jan Post, kennisambassadeur UvA-HvA ‘Ik heb zelf drie jaar in Pakistan gewoond, ik ken de moslimgemeenschap dus erg goed. Ik heb begrepen dat Tariq Ramadan een geleerd en kundig man is en ik gun deze man alle kansen. Wel is hij verbonden met een fout regime. Dat is jammer en het betekent voor mij dat hij niet bij de UvA kan worden aangesteld.

We doen in Amsterdam erg veel voor de moslimgemeenschap. Cohen, Marcouch en vele anderen zijn echt heel actief. Zo’n leerstoel burgerschap en identiteit zou daar prima bij passen, met dien verstande dat die leerstoel niet verbonden mag zijn aan Tariq Ramadan.

Academische vrijheid is - net als artistieke vrijheid - een ongelofelijk groot goed. Die vrijheid wordt beperkt door de instituties waarbinnen een academicus werkt. Als Ramadan zich verbindt aan een geheel fout regime dan bereik je de grenzen van academische vrijheid.’

Folia 03 | 11

het beste

Lodewijk van Deyssel Frans Oort, docent methodologie van pedagogiek en onderwijskunde:

Zware kost The Informers; première: 9 september Wanneer je aan schrijver Bret Easton Ellis denkt, dan denk je aan verhalen over mensen, liefst jong en succesvol, die zich bevinden in een neerwaartse spiraal van hedonisme en nihilisme.

Net als de boeken bieden ook de verfilmingen satirisch gebracht sociaalmaatschappelijke commentaar op de moderne samenleving. Soms is dat geslaagd, zoals in Mary Harron’s American Psycho, soms iets minder zoals in Roger Avery’s The Rules of Attraction.

The Informers is de nieuwste poging Ellis te verfilmen. Deze film is gebaseerd op zijn verhalenbundel met dezelfde titel.

The Informers biedt een keur aan verschillende personages, met verhaallijnen die elkaar soms losjes overlappen. Al deze verhaallijnen spelen zich af in Los Angeles op het hoogtepunt van de decadentie van de jaren tachtig. Zo zien we rijkeluiskinderen die hun dagen vullen met seksuele losbandigheid en drugs. En de volledig doorgesnoven rockster die geen idee meer heeft in welke stad hij zich überhaupt bevindt (‘I used to live here, didn’t I?’). Een wake voor een overledene vindt plaats in het Beverly Hilton, inclusief sushibar.

Regisseur Gregor Jordan (Buffalo Soldiers) heeft het voor elkaar gekregen zijn film te vullen met een fraai acteursensemble waaronder Billy Bob Thornton, Mickey Rourke, Kim Basinger, Winona Ryder, Rhys Ifans en Chris Isaak. Ook Brad Renfro is van de partij, in zijn laatste rol voordat hij (heel toepasselijk) stierf aan een overdosis drugs. Het probleem van The Informers is alleen dat de acteurs weinig speelruimte krijgen.

12 | Folia 03

De vele personages hebben namelijk één ding gemeen: ze zijn depressief, kwaadaardig, verslaafd of anderszins negatief bezig – en daar verandert gedurende de film niets aan. De situatie wordt hoogstens erger. Wat betreft karakterontwikkeling is The Informers een nogal statische bedoening.

Ellis zelf staat op de aftiteling genoemd als co-scenarist van de film. Volgens hem was het oorspronkelijke scenario niet zo serieus, maar juist lichtvoetig en absurdistisch. Jordan heeft blijkbaar geen enkele interesse in lichte kost of gevoel voor satire. De uiteindelijke versie van The Informers is een humorloze aaneenschakeling van (melo)dramatische scènes waarin emotioneel ontspoorde mensen met droevig uitgesproken oneliners komen als ‘I need someone to tell me what’s good and what’s bad’. Om die ‘someone’ vervolgens niet te zoeken, laat staan te vinden.

(René Glas) The Informers (VS/Duitsland, 2009) Regie: Gregor Jordan Met: Billy Bob Thornton, Jon Foster, Kim Basinger

Gadget: ‘Mijn iPhone, die ik liever niet noem, want met mijn aankoop voel ik mij meeloper en slachtoffer van de marketing van Apple.’

Boek: ‘Het werk van Lodewijk van Deyssel, een merkwaardige heer van stand, die in prachtige taal polemiseert, maar ook zichzelf niet ontziet. Zijn allergekste stukken staan in Uit de schrijfcassette, waaronder een essay over hoe hij maatregelen neemt tegen vliegen in de kamer. Van Deyssel behoort tot de schrijvers die hun debuut nooit hebben kunnen evenaren. Hij verknoeide zijn tijd met het creëren van de ideale schrijfomstandigheden: een woning in het bos, een tochtvrije kamer en plannen voor vroeg opstaan. Maar een roman schrijven lukte niet meer.’

Humor: ‘The Office. Het leukst zijn de piepkleine dingen. Er wordt ingezoomd op een gesprek.

Iemand wordt zich hiervan bewust, waarna een snelle blik van verstandhouding met de cameraman volgt. Dat maakt dat het zo echt lijkt.’

Muziek: ‘Boogie Nights, het radioprogramma van Stoffer en Bentz, twee popjournalisten die mij door de popmuziek gidsten. Van Irma Thomas naar Allen Toussaint, via Doris Duke naar Swamp Dogg.

Veel achtergrondinfo en leuke

Foto: Hans van Vinkeveen

film

Website: ‘De site van het major league baseball, mlb.mlb.com. Ik heb met honkbal kennisgemaakt via de Amerikaanse sportverslaggeving, waarin veel statistiek wordt gebruikt. Mijn vak is interpretatie van statistieken. Interessant is dat baseballcoaches en journalisten daar toch steeds fouten bij maken.’

Frans Oort

rubrieken als drie verschillende uitvoeringen van hetzelfde nummer.’

Afknapper: ‘Het van de radio halen van gesproken programma’s waarnaar ik altijd onder het fietsen en hardlopen luisterde. Iets geweldigs als het marathoninterview werd alsmaar ingekort en steeds vaker onderbroken door reclame en herhaling van ‘onnieuws’. Bejaarde mannen als ik worden door de radio niet meer bediend.’

Tv: ‘David Letterman, vanwege zijn zelfspot en omdat hij soms van zijn script afwijkt. Zijn reactie op Bill O’Reilly, een extreem rechtse journalist van het populistische Fox News, die hij sprak over Irak en Bush: “I have the feeling about 60 percent of what you say is crap”.’

Stokje: ‘Ik geef het stokje aan Elmedina Dautovi, student van de researchmaster Educational Sciences. Zij heeft met haar onderzoeksplan een prestigieus academieassistentschap bij orthopedagogiek gewonnen.’ (Hans van Vinkeveen)

De hang naar verdoving Felix & Sofie 10, 8 t/m15 september, diverse locaties Filosofiedocent A. trof ik in zijn werkkamer, nadat hij drie weken eerder gemaild had dat hij ziek was. In die drie weken was ik hem nergens meer tegengekomen, dus de vooronderstelde ziekte waaraan hij leed had in mijn hoofd monsterachtige en vooral terminale proporties aangenomen.

Deze dodelijk zieke toestand was niet aan hem af te lezen, toen ik hem weer zag. Niet gek – zo bleek- nadat hij mijn voorzichtige vraag naar de aard van zijn afwezigheid (Malaria? Knokkelkoorts? Tetanus?) beantwoordde met een olijk ‘joh, ik had gewoon een kater!’. Filosofiedocent B. trof ik nog geen tien minuten later naast de asbak voor de deur, alwaar hij driftig zijn bij gelegenheid groene gelaatskleur aan het beroken was. Toen ik voorzichtig vroeg naar de aard van deze groene kleur, antwoordde hij met een lijdzame zucht: ‘Kater.’

Vendelstraat 8, thuisbasis van de afdeling wijsbegeerte van de Universiteit van Amsterdam, blijkt aldus een plek waar niet alleen de metafysische vooronderstelling­en, de logische implicaties en de morele basisprincipes, maar ook de katers je om de oren vliegen.

Het fascineert me, dit schijnbare verband tussen de filosoof en de hang naar verdoving. Een verband zoals dat ook bestaat tussen respectievelijk de schrijver, de

schilder, de muzikant en de roes.

We leven in een samenleving die calculeert en controleert, en waarin risicobeperking tot ware levenskunst is verheven. Kop en kont in veilige banen. En toch kijken we met bewondering naar vrije denkers en doeners. Naar hen die zich durven te verliezen, het zuipende en snuivende schuim. Wat betekent dit voor de waarde van die maatschappelijk zo vervloekte roes?

Dat deze schromelijk onderschat wordt, zo bepleit Felix & Sofie, één van de langstlopende filosofische café’s van Nederland. Op 12 september wordt dan ook door verschillende sprekers een pleidooi voor de roes gehouden, onder de titel ‘Recht op roes’, een bijeenkomst die onder leiding van Lisa Doeland en Willemine Willems zal plaatsvinden in ‘Canvas op de 7e’.

Deze middag is slechts een onderdeel van een reeks filosofische debatten op locatie, die Felix & Sofie ter ere van haar tienjarige bestaan organiseert. Van 8 tot en met 15 september zullen er uiteenlopende onderwerpen aangesneden worden op uiteenlopende plekken (o.a. VU Medisch Centrum, Artis). De slotbijeenkomst, waarin ruimte is voor een terugblik, evaluatie van de taak van Felix & Sofie als filosofisch café en waarin de meest kritische gasten van de afgelopen tien jaar zullen terugkomen, zal plaatsvinden in Felix Meritis. De plek waar filosofisch café Felix & Sofie al tien jaar elke dinsdag van de maand gratis te bezoeken is. (Fen Verstappen) Felix en Sofie, elke derde dinsdag van de maand in Felix Meritis (Keizersgracht 324), toegang gratis. Felix en Sofie 10 jaar, van 8 t/m15 september, toegang gratis. Zie voor het volledige programma en alle locaties www. felix-en-sofie.nl

Foto: Won Tuinema

Foto: Henk Thomas

fen is uit

eten

De restjes waren op De Groene Vlinder, Albert Cuypstraat 130 Mijn vader en moeder hebben mij met de auto afgezet in Amsterdam. We willen nog even lekker genieten van een hapje en een drankje op een gezellig terrasje, ergens in de Pijp. We besluiten op het terras van De Groene Vlinder iets te nuttigen. Ik weet niet wat ik van het eten moet verwachten, maar de zon schijnt en voor een lekker drankje kun je hier wel terecht.

Van het hapje moet je het hier echter niet hebben. De stemming slaat al om wanneer mijn moeder ontdekt dat haar nieuwe Havaianas-slippers zijn gestolen.

Waarschijnlijk op het terras. Na twee keer navragen deelt de serveerster, in vrijetijdskleding, ons mede dat er niets is gevonden. Balen, maar we laten onze smaak (nog) niet bederven. Helaas laat de bediening ook te wensen over. We bestellen een Leffe dubbel, een Palm en een maltbier.

De ober, een jongen die eveneens niet in professionele outfit is gekleed, komt het ons brengen, maar is een glas vergeten.

Bij mijn glas twijfelt hij of het bij het Palmbier past, ik twijfel of het goed schoon is.

Hij vraagt of mijn vader niet gewoon uit het flesje wil drinken. Nee, liever niet.

Dan komt het eten op tafel. De hamburger met patat (11 euro) van mijn vader smaakt prima. Met mijn kleine geitenkaassalade (8 euro) is ook niets mis. Van een culinair hoogstandje kun je echter niet spreken. De randjes van de kaas zijn een beetje hard. Gelukkig is het binnenstuk wel gesmolten en smaakt de extra bijbestelde portie patat goed.

Maar dan de Ceasarsalade (8 euro) van mijn moeder, die vanavond geen geluk heeft. Op haar bord bevindt zich een volledig intacte krop ijsbergsla met twee

piezeltjes ansjovis en wat olijfolie. Geen tomaat, kip of ei te bespeuren. Op internet lees ik het recept nog even na, omdat ik zeker wil weten of onze verwachtingen over de Ceasarsalade vooraf juist waren.

De Ceasarsalade, lees ik op wonderlijkeweetjes.nl, is waarschijnlijk voor het eerst gemaakt door de Italiaan Ceasar Cardini, die zijn gasten uit pure nood de laatste restjes uit de koelkast voorschotelde. Bij De Groene Vlinder waren er blijkbaar nog maar weinig restjes over.

De salade smaakt nergens naar en is de acht euro absoluut niet waard.

We rekenen met zijn drieën E41,60 af.

Niet duur, maar de snackbar smaakt beter. Op de terugweg door het Sarphatipark zien we Birgit Schuurman nog net haar verbrande barbecuevlees weggooien. Dat is het toch ook niet. We kijken verlangend naar het eten van verstandige mensen, die net met hun plastic afhaaltasjes met Chinees, Surinaams of gewoon snackbar, aan de gezellige picknicktafels aanschuiven. Een goed idee als er ooit nog eens een mooie zomeravond in het verschiet ligt. (Fieke van Nieuwkoop) Prijs-kwaliteit: ronduit slecht Bediening: onprofessioneel Terras: gezellig, maar pas op voor dieven!!

OPROEP Ben je (betaalbaar) uit eten geweest (maximaal E25,- per persoon)? Schrijf dan een recensie en stuur die op naar redactie@ folia.uva.nl. Als je recensie wordt geplaatst, krijg je de kosten van het etentje tot een bedrag van E50,- vergoed.

‘Rookavond’ bij Felix & Sofie, juni 2008w

Folia 03 | 13

religie

Confessies van gelovige studenten Door Marieke Aafjes en Els Duran

Als je gelovig bent en je wilt studeren, ga je naar de VU. Of niet? Belijdende UvA-studenten vertellen waarom zij kozen voor een seculiere universiteit waar religie geen plek heeft.

Over een halfjaar hoopt Michael Breed (22) klaar te zijn met zijn studie communicatiewetenschappen. Hij hoeft alleen zijn scriptie nog maar te schrijven. Breed – of Mikaeel, zoals veel bevriende moslims hem noemen – is de voorzitter van Al Furqan, de islamitische studentenvereniging in Amsterdam. Zijn moeder is een Indonesische moslima, die hem vrij opvoedde. Op zijn achttiende ging hij zich verdiepen in de islam, en werd hij belijdend moslim. Twee jaar geleden richtte hij samen met anderen de vereniging Al Furqan op.

‘Omdat we het islamitische geloof onder en met studenten wilden bespreken.’ Eén van de doelen was het regelen van een gebedsruimte op de UvA, herinnert hij zich. Het is zeer waarschijnlijk dat dit doel niet wordt behaald, zeker niet voor zijn afstuderen. Jammer, vindt Breed. ‘De UvA is openbaar en seculier, maar het zou fijn zijn als ze hun best doen voor de gelovige studenten, vanuit menselijk oogpunt.’

gekregen om uit te leggen wat onze beweegredenen waren. Er werden termen gebruikt als ‘vrouwonvriendelijkheid’, en ‘onderdrukking’. Van bovenaf werd die

conclusie getrokken en werd de bijeenkomst stopgezet. Vanaf toen werd het debat buiten ons om verder gevoerd, in de media en in de politiek.’ Breed had

De Universiteit van Amsterdam staat bekend als openbare universiteit, waar voor religie geen plaats is, behalve als object van wetenschappelijke studie. De rol en plaats van religie worden heftig bediscussieerd in Nederland. Hoe staat de UvA in dit maatschappelijke debat, en in hoeverre vindt dit zijn weerslag in het beleid?

Volgens Paul Helbing, woordvoerder van het College van Bestuur (CvB), is religie voor de UvA geen belangrijk onderwerp van discussie. ‘Natuurlijk is er individuele vrijheid van religie, zoals vanzelfsprekend ook Artikel 1 van de grondwet wordt gerespecteerd aan de UvA. Maar de UvA is een instelling, die heeft geen religie. De universiteit is er om vanuit de wetenschap naar de samenleving te kijken, en de UvA doet dit ook heel intensief. Maar de gedragsregels zijn niet religieus en zouden dat ook niet moeten zijn.’

Secularisme staat bij de UvA hoog in het vaandel.

Geloof is iets dat je zelf thuis kunt beleven, maar niet meeneemt naar de collegezaal. Dat bleek afgelopen januari toen Al Furqan een bijeenkomst op de UvA wilde organiseren voor geïnteresseerden. Voorwaarde was dat mannen en vrouwen gescheiden en aan weerszijden van het gangpad in de collegezaal plaats zouden nemen. Toen de UvA hoorde van deze voorwaarde, besloot het College van Bestuur de bijeenkomst te verbieden. Het nieuws haalde de Tweede Kamer, waar de PVV schriftelijke vragen stelde aan minister Plasterk. Al-Furqanvoorzitter Breed vindt het jammer dat de geplande bijeenkomst zo’n ophef veroorzaakte.

‘Het werd enorm opgeblazen en we hebben geen kans

Michael Breed, student communicatiewetenschappen en moslim: ‘Er is geen stilteruimte, dus bidden doe ik in het trappenhuis’

Folia 03 | 15

Foto’s: Bram Belloni

A rtikel 1

Floris Spronk, student media en cultuur en protestant: ‘Dankzij mijn studie ben ik kritischer geworden over de scheppingsleer’

graag aan de bestuursleden van de UvA willen uitleggen waarom Al Furqan deze regel wilde handhaven.

‘Voor ons is het absoluut geen vorm van discriminatie, maar juist een heel respectvolle manier van samenkomen. We hebben ook een uitnodiging aan de UvA gestuurd om rond de tafel te gaan zitten, maar daar hebben we geen reactie op gekregen.’

B idden voor de borrel

Hoe combineren religieuze studenten hun geloof met het seculiere bestaan als student? En wat doe je als je op de universiteit wilt bidden?

Floris Spronk (22) studeert media en cultuur en zat vorig jaar in het bestuur van NSA, Navigators Studentenvereniging Amsterdam. Hij is protestant, met een evangelische achtergrond. Spronk voelt zich thuis aan de UvA. ‘Ik heb de afgelopen jaren geleerd om op een meer intellectuele manier naar mijn geloof te kijken. Ik ben bijvoorbeeld kritischer geworden over de scheppingsleer. Tja, op een gegeven moment denk je natuurlijk “in zes dagen de hele wereld ? Mwah, lijkt me niet heel realistisch...’ Deze intellectuele groei

16 | Folia 03

in zijn geloof komt volgens Spronk niet alleen door het wetenschappelijke denken dat hij aan de universiteit ontwikkelde, maar ook door veel met medestudenten te praten over zijn geloof. ‘Mensen vragen eigenlijk best vaak waarom ik niet aan de VU studeer, omdat mijn geloof zo’n belangrijke plek in mijn leven inneemt. Maar de UvA sprak me veel meer aan.’ Volgens Spronk verwachten andere mensen aan de UvA niet dat hij ‘normaal’ is, vanwege zijn geloof. ‘Als ze weten dat ik gelovig ben, kijken ze vreemd op als ik een biertje bestel in de kroeg! Er bestaan zo veel vooroordelen en stereotypes rondom christenen: ze zouden lelijk zijn, achterlijk, en allemaal inteeltkindjes.’

Die ideeën weg te kunnen nemen door met iedereen open in gesprek te gaan, is in zijn ogen het leukste wat er is. ‘En hoewel die vooroordelen bestaan, is er weinig treiterij op de UvA. Je wordt niet afgezeken omdat je christelijk bent.’

Meer ruimte of aandacht voor het geloof op de universiteit is in zijn ogen dan ook niet echt nodig. Bovendien is religie voor hem meer iets voor thuis of bij de NSA. Alle christelijke studenten die hij kent, zijn lid.

Er worden tweewekelijkse bijbelkringen georganiseerd. ‘Met een man of acht kom je dan samen in het dispuutshuis om te praten over bijbelteksten of onderwerpen die we belangrijk vinden vanuit christelijk oogpunt. Na het gesprek bidden we en dan gaan we naar de borrel.’

Nicole Meijler (22) is bestuurslid van de joodse studenten- en jongerenvereniging Ijar. Ze is niet gelovig, maar voelt zich wel erg joods. ‘Het is iets dat bij me hoort. Ook vier ik de feestdagen, zoals veel christenen Kerstmis vieren.’ Met joods zijn is het ook anders dan met andere religies, lacht ze: ‘Zelfs al geloof ik niet in God, ik heb een joodse moeder, dan blijf je altijd jood!’ Ze vermoedt dat voorzieningen voor de vrome student, zoals een bidruimte of koosjer eten in de mensa, niet nodig zijn. ‘Het is zo ingewikkeld om alle regels in acht te nemen, dat iedereen begrijpt dat het heel ver zou gaan om dat te eisen.’ Ijar organiseert feesten, een keer in de maand een borrel en verschillende activiteiten en lezingen. ‘Ook hebben we de vrijdagavondmaaltijden. Soms eten we dan met twintig tot vijftig mensen bij een rabbijn thuis, aan een lange tafel. Na het eten “bensjen” we met zijn allen: we bedanken God voor de maaltijd en zingen liedjes in het Hebreeuws. Dan vertelt de rabbijn een verhaal.

Hij kiest een thema dat ook die week in de synagoge besproken wordt of in het nieuws is geweest.’

Op basis van deze ervaringen lijkt de UvA een makkelijkere omgeving voor christelijke en joodse studenten dan voor islamitische. Maar het is niet vanzelfsprekend dat er met hen meer rekening wordt gehouden. ‘In het begin van het eerste jaar van mijn studie geschiedenis zat ik in een college over de middeleeuwen,’ vertelt Bart Wallet (31), promovendus bij de leerstoelgroep Hebreeuws, Aramees en joodse studies en belijdend protestant. ‘De docent begon het college met de woorden: ‘Er zijn hier zeker geen christenen meer in de zaal. Ik zal jullie daarom even vertellen hoe het zit met dat geloof, want dat is wel belangrijk voor het college.’ Wallet stond toen niet op om de docent tegen te spreken en voelde zich erg ongemakkelijk. Hij bleef wel aan de UvA studeren. ‘Omdat ik niet in verzuiling geloof, en thuishoor in die brede samenleving.’

Hij ziet weinig problemen in het beoefenen van wetenschap als christen. ‘Het protestantisme heeft een lange traditie van bezinning. Er is veel geschreven over hoe je als gelovige met wetenschap om kan gaan. In de wetenschap houden we ons aan bepaalde spelregels en die respecteer ik. Geloof valt daarbuiten, dat is een andere dimensie. Natuurlijk geloof ik in God als schepper, dat is een van de eerste artikelen van de geloofsbelijdenis. Dat betekent voor mij geenszins dat ik problemen heb met wetenschap. Voor collega’s die in de natuurwetenschappen werken kan dat soms lastig zijn, maar ik weet dat zij con amore met de evolutietheorie werken, het is niet meer dan een wetenschappelijke theorie.’

Wallet zou het toejuichen als er een plek binnen de UvA zou komen waar mensen de mogelijkheid krijgen om zich te verdiepen in de relatie tussen religieuze traditie en wetenschap. Dat kan een studieruimte zijn met literatuur, maar zou ook in de vorm van discussies

of debatten in het universiteitsleven geïntegreerd kunnen worden.

D e docent als moreel leider

Hoewel de UvA sinds haar oprichting een seculier instituut is, is haar geschiedenis verbonden met het protestantisme. In de zeventiende eeuw, 1632 om precies te zijn, richtte de Amsterdamse gemeente het Athenaeum Illustre op. Deze onderwijsinstelling groeide in de drie volgende eeuwen uit tot de Universiteit van Amsterdam.

‘Tot 1877 kon je hier geen graad halen, daarvoor moest je naar Leiden of een andere universiteit,’ aldus universiteitshistoricus Peter Jan Knegtmans, verbonden aan de leerstoelgroep Nederlandse geschiedenis van de UvA. Vanaf dat moment kon dit wel, hoewel het examen niet te vergelijken was met de titel van doctorandus of master van nu. Het was in de praktijk slechts een toelating tot een promotie. Knegtmans: ‘Het examen kon worden gehaald worden in de drie “broodstudieën”: advocaat, dokter en predikant.’

Het was een vorstelijk recht om universiteiten te stichten waardoor Amsterdam zijn Athenaeum niet zelf tot universiteit kon uitroepen. Pas in 1877 kwam hier verandering in, met de Wet tot regeling van het Hoger Onderwijs. Deze wet betekende ook de eerste formele scheiding tussen kerk en staat. Voor alle universiteiten, dus ook voor de nieuwe Universiteit van Amsterdam, gold een restrictie op dogmatisch onderwijs. De UvA kon voortbouwen op de traditie van het Atheneum. In Amsterdam gevestigde dissentersopleidingen (doopsgezinden, remonstranten en evangelisch-luthersen) werkten al tijden nauw samen met de onderwijsinstelling: ze stuurden hun kwekelingen voor het propedeutisch onderwijs naar het Athenaeum en zorgden zelf voor het dogmatisch onderwijs.

Naast de scheiding tussen geloof en wetenschap aan de universiteit, deed zich in het begin van de 20e eeuw een andere belangrijke verandering voor. ‘De universiteit werd een plek voor het wetenschappelijk onderwijs, niet meer voor de morele ontwikkeling,’ vertelt Knegtmans. ‘Hiervoor hadden docenten altijd een dubbelfunctie, naast universitair docent waren ze morele leidslieden. Begin 1900 ontwikkelden de leraren zich echter tot ware deskundigen.’ De rol die de universiteit speelde in het leven van de student veranderde hierdoor enorm. Geen toeval dat in diezelfde periode de studentenverenigingen groot werden. Het waren de nieuwe ontmoetingsplaatsen voor studenten, met veel maatschappelijke en culturele activiteiten.

Sindsdien zijn verenigingen niet meer weg te denken uit het studentenleven, en zijn dit ook de plekken waar gelovige studenten ruimte vinden voor hun geloof.

‘Maar bij mijn weten is nog niemand met een geloofskwestie bij ons geweest.’ Michael Breed van Al Furqan heeft wel eens bij de receptie gevraagd of er een stilteruimte was. ‘Maar ik kreeg alleen een ‘nee’ te horen, zonder uitleg. Toen ben ik zelf op zoek gegaan.’ In het PC Hoofthuis bidt hij boven in een trappenhuis, samen met andere moslims die hij bij een minor Islam heeft ontmoet. Voor joodse studenten is zo’n stilteruimte niet nodig, denkt Nicole Meijler van Ijar. Maar ze zou het geen enkel probleem vinden als er gebedsruimte voor islamitische studenten komt. ‘Wel zou ik het goed vinden als de UvA in haar tentamenplanning wat meer rekening houdt met joodse feestdagen. Dus geen tentamens op Jom Kipoer en ook niet de dag ervoor of erna.’

Binnen de vakgroep Hebreeuws regelt het personeel zelf

dat er geen belangrijke tentamens of deadlines zijn op joodse feestdagen, vertelt Wallet. Maar hij vermoedt dat dit vanuit de vakgroep zelf is ontstaan en dat het bestuur van de UvA hier niet bij betrokken is.

De UvA is openbaar, en dus ‘neutraal’. Is het wenselijk dat de UvA, in de veranderende samenleving waar het debat over religie op alle niveaus wordt gevoerd, haar eigen beleid duidelijk formuleert? Paul Helbing ziet hier geen noodzaak toe. Er is ruimte en respect voor gelovige studenten op de UvA, maar het is niet de taak van de seculiere instelling om aparte faciliteiten voor religieuze activiteiten te bieden. ‘De opstelling ten opzichte van religie van de UvA vloeit voort uit de statuten; de UvA heeft geen a priori beleid ten opzichte van geloof.

En ook geen a priori beperking.’ l

G een stilteruimtes

Hoeveel religieuze studenten zijn er eigenlijk op de UvA? Dat is niet bekend, vertelt voorlichter Helbing. ‘Daar wordt niet naar gevraagd bij de inschrijving.’ Maar iedereen denkt eigenlijk dat het een kleine minderheid is. Als een student iets nodig heeft in verband met zijn of haar religie, kan hij bij Studenten Services aankloppen. ‘De UvA bekijkt per individu wat we op maat kunnen faciliteren,’ vertelt Marjan Kuipers van Studenten Services.

Nicole Meijler, student rechten en joods: ‘Koosjer eten in de mensa vind ik niet nodig’

Folia 03 | 17

[ingezonden mededeling]

Peper Nieuwsbrief van de

www.ASVA.nl

Een bokshandschoen voor Van der Toorn ‘Wij willen leren, Plasterk investeren!’,

schreeuwt de groep studenten op de stoep voor de Lutherse kerk waar de

opening van het academische jaar plaatsvindt. Een groep ASVA-medewerkers en studentenraadsleden heeft zich verzameld om aandacht te vragen voor beter onderwijs. Op de vraag ‘heeft ú nog iets over voor het hoger onderwijs?’ schudden sommige bezoekers tot grote vreugde van de studenten hun hele portemonnee leeg.

ASVA-voorzitter Dave van de Pol overhandigde die dag bij wijze van ludieke actie een bokshandschoen aan collegevoorzitter Karel van der Toorn om namens alle studenten van de UvA steun te betuigen in de strijd voor beter onderwijs.

De actie werd gecoördineerd door de Landelijke Studentenvakbond (LSVb). Ook minister Plasterk en voorzitters van andere universiteiten ontvingen die dag een handschoen.

De structurele onderfinanciering van het hoger onderwijs, de economische crisis en de explosieve groei van eerstejaarsstudenten zijn zorgwekkend. ‘Met de bokshandschoen hopen we dat onze collegevoorzitter sterker staat om meer geld voor de UvA bij elkaar te boksen’, zegt Van der Pol. ‘Studenten die bij de UvA gaan studeren moeten kunnen rekenen op goed onderwijs en kleine werkgroepen in plaats van massale collegezalen. Het is belachelijk dat studenten via een beamer een docent volgen.’ De UvA wil wel daar wel iets aan doen maar mist voldoende financiële middelen. ASVA vindt dat het kabinet, juist in tijden van crisis, moet investeren in de kenniseconomie.”

ASVA-voorzitter Dave van der Pol in actie

Het nieuwe bestuur stelt zich voor

Hoe ben je in aanraking gekomen met ASVA?

mogelijk door te komen. Het zou natuurlijk fantastisch

“Afgelopen jaar zat ik in de Centrale Medezeggen-

zijn als studenten lid worden van ASVA omdat ze onze

schapsraad van de HvA. Toen heb ik samengewerkt met

werkzaamheden van belang vinden. Ook kan ASVA naar

ASVA en een aantal ASVA-bestuursleden zaten net als ik in

mijn idee nog veel meer doen voor HvA-studenten dan

de werkgroep studentenparticipatie, die als doel heeft een

nu het geval is. ASVA zou op een evenwichtige manier

Na een hectische inwerkperiode heeft een nieuw ASVA-

actief studentenleven op de HvA te stimuleren.”

aandacht moeten schenken aan de UvA en de HvA.”

van energie zijn Dave (voorzitter), Mathijs (vice-voorzitter),

Wat vind jij de belangrijkste taken van ASVA?

Wat verwacht je van dit jaar?

Sophie (secretaris), Thera (penningmeester) en Sara-

“Ik vind dat ASVA centraal zou moeten staan in het

“Het nijpende financieringtekort, het groeiende aantal

Jane (algemeen bestuurslid) van start gegaan. Wat zijn

Amsterdamse studentenleven en een faciliterende rol

studenten, Plasterk die het hoger onderwijs op de schop

de plannen en verwachtingen voor het komende jaar?

moet hebben voor studenteninitiatieven. Het is de taak

wil gooien… het zal een spannend en uitdagend jaar voor

Voorzitter Dave van der Pol (24) aan het woord.

van ASVA om de belangen van alle studenten te behartigen

ASVA worden.”

bestuur vorige week de leiding overgenomen. Bruisend

en hen diensten te bieden om hun studententijd zo soepel Een uitgave van de ASVA studentenunie. Vendelstraat 2 1012 XX Amsterdam. Reageren? peper@asva.nl

36

Foto’s: Bram Belloni

weekgast

Beate Roessler (1958) is per 1 augustus 2009 hoogleraar wijsbegeerte.

Maandag 31 augustus Voor iemand die zich wetenschappelijk bezighoudt met de ethische waarde van privacy, is het schrijven van een publiek dagboek een echte uitdaging. Hoe privé is zo’n dagboek? En wat precies wil je overbrengen?

Dat begint al bij de stijl: veel auteurs gebruiken een soort telegramstijl. Volgens mij heeft dat niet (alleen) te maken met de beperkte ruimte, maar veeleer met een zelfpresentatie als een druk en gehaast mens: ik red het niet eens om volledige zinnen op papier te zetten.

Nu ben ik natuurlijk ook iemand die het zeer druk heeft (om maar geen foute indruk te wekken). Vandaag bijvoorbeeld begint het semester en ook meteen de colleges: voor mij met een MA college over – inderdaad – privacy en vrijheid. College begint om 15 uur – uitgerekend op dezelfde tijd dat ook de opening van het academisch jaar begint, met drie bijdragen van collega’s over – inderdaad: privacy in het digitale tijdperk.

Dinsdag 1 september Iedereen heeft het over een ‘gekkenhuis’ en dat klopt dit jaar nog meer dan vroeger omdat we opeens zo veel meer studenten hebben. Gisteren ben ik begonnen met mijn mastercollege over Privacy and Freedom, met 33 studenten. Vandaag de eerste bijeenkomst van het college ‘Het Kwaad in literatuur en filosofie’, een stercollege voor alle studenten geesteswetenschappen.

Dit jaar hebben we meer dan 80 aanmeldingen. En 265 eerstejaars voor de inleiding ethiek.

Als het, nadat ik een stuk van Mulisch uit De zaak 40/61 en ook nog de Todesfuge van Paul Celan heb voorgelezen, doodstil valt in de collegezaal, dan weet ik dat er iets is gebeurd met de studenten. Dat ze tenminste een uitgangspunt hebben van waaruit ze de ethische problemen willen begrijpen. Nu moet ik snel naar de inleiding ethiek (waar ik vandaag alleen maar aanwezig moet zijn) en straks nog naar Utrecht voor een diner, als lid van het bestuur van de Vereniging van Ethici in Nederland: de samenwerking van ethici in heel Nederland, binnen en

buiten de universiteit lijkt me erg belangrijk (en leuk), ook al kost het tijd. En energie, na zo’n dag.

Woensdag 2 september Ik heb een rustige werkdag thuis, althans dat is de bedoeling; een dag alleen voor onderzoek (een deadline voor een artikel over twee weken, eigenlijk niet meer echt te halen) en voor het lezen van artikelen voor discussiegroepen volgende week. We klagen natuurlijk allemaal dat we te weinig tijd hebben voor onderzoek en dat onderwijsvoorbereiding en administratief werk het veel te vaak winnen van de kostbare onderzoektijd.

Toen ik studeerde had ik ooit een gesprek met een hoogleraar (een theoloog), een zeer geleerde, belezen en indrukwekkende man van misschien tweede helft vijftig. Hij legde uit hoe de werkdag van een wetenschapper eruit moest zien: 8 uur slapen, 8 uur onderzoek (Forschen!) en 8 uur voor onderwijs, eten, commissies en andere minder belangrijke dingen; en dat mogelijk zeven dagen in de week. Ik was vol bewondering en fascinatie: dat was het, zo moest je leven als je de wetenschap in wilde gaan!

Pas veel later vroeg ik me af: wie doet eigenlijk de boodschappen voor hem? En de was? Wie kookt er?

Wie brengt de kinderen naar school (hij had er drie)?

Dit is niet alleen een thema voor ‘vrouwen in de wetenschap’. Het is ook onderdeel van wat tegenwoordig de work-life balance wordt genoemd. Nu moet ik nog mijn speechje voor morgen (opening van het academisch jaar in de geesteswetenschappen) voorbereiden; en naar de sportschool. Trouwens: minder dan 8 uur slapen kan natuurlijk altijd.

Donderdag 3 september Ik heb een aantal afspraken in de ochtend, met studenten en collega’s, vooral natuurlijk over de net begonnen colleges. En ik moet emails wegwerken (die trouwens de work-life balance ook behoorlijk verstoren). En tussendoor moet ik toch nog een keer bellen met de muziekschool omdat me onder tranen was verteld dat het met die nieuwe pianodocent he-le-maal niet klikt. Dat zijn de echte problemen in het leven!

Ik heb mijn speechje nog even ingekort en hoop dat er nog genoeg van over is. Het gaat over geld in de geesteswetenschappen, en ik ga het hebben over geld

en moraal. Dat is tegelijkertijd vloek en zegen van de ethiek: je wordt geacht om over elk maatschappelijk probleem iets (diep)zinnigs te kunnen vertellen. Elk probleem heeft tenslotte een morele kant. En natuurlijk moet je als je ethiek doet licht missionaire trekken hebben - die heb ik zeker. Maar het volkomen vertrouwen dat iemand als Kant nog had in zijn rationalistische fundering – en toepassing! – van de moraal, zijn de meesten van ons toch kwijtgeraakt.

De opening loopt heel goed, met mooie muziek van een jazzgroepje van studenten wijsbegeerte en interessante bijdragen over geld vanuit heel verschillende invalshoeken. En natuurlijk wordt er nog geborreld en nagekletst en genetwerkt!

Vrijdag 4 september Vandaag had ik eigenlijk naar een workshop over wilsvrijheid in Utrecht willen gaan. Maar gisteren is het laat geworden en er is bovendien door de week te veel blijven liggen. Jammer. Ik heb de neiging om veel naar het weekeind te verschuiven, maar er zijn (gelukkig) ook nog andere claims dan alleen maar werk-claims op mij, dus het hele weekeind doorwerken kan ook niet.

Maar het blijft toch een probleem, dat je continu te weinig tijd hebt voor het schrijven en lezen en voor discussies. Zeker nu, waar we zo veel meer studenten hebben en in feite steeds minder geld per student krijgen. We hebben ook veel te weinig mogelijkheden om de werkelijk goede studenten of wetenschappers te steunen.

Vorige week zat ik in een nwo-commissie: van 35 zeer goede, meestal zelfs briljante aanvragen mochten we er een ongelofelijk klein aantal doorsturen. De hele dag praat je dan met uitstekende wetenschappers en aan het einde van de dag is de hele commissie gefrustreerd omdat er zo weinig geld is om de mensen te steunen. Toch heb ik in de commissie kennis gemaakt met een erg leuke collega-hoogleraar uit Leiden die ook nog vloeiend Duits spreekt. Straks ga ik met haar een kopje koffie drinken. Zo heeft de commissie ook nog iets voor mezelf opgeleverd en begint het weekeind plezierig. l Volgende weekgast: Piet de Rooy, hoogleraar ­Nederlandse geschiedenis

Folia 03 | 19

interview

Het poëtische gehalte van snaartheorie Door Floor Boon

Lengte, breedte en hoogte zijn de drie dimensies waarin wij leven. Einstein voegde er nog een vierde aan toe, tijd, en bedacht de vierdimensionale ‘ruimtetijd’. Om het universum te beschrijven zijn er echter tien dimensies nodig. Lotte Hollands (1981) waagde een poging en promoveerde op topologische snaartheorie. Een gesprek over quarksoep, vrouwen in de wetenschap, poëzie en snaartheorie.

Foto’s: Bob Bronshoff

Lotte Hollands: ‘Het blijft jammer dat er zo weinig bètavrouwen zijn’

20 | Folia 03

Snaartheorie, de natuurkundige verzamelnaam voor de ‘theorie van alles’, wordt gezien als de beste kandidaat voor een fundamentele beschrijving van ons universum. De theorie heeft tot doel de vier fundamentele natuurkrachten - zwaartekracht, de sterke en de zwakke kernkracht en elektromagnetische kracht - te bundelen. Iedere middelbare scholier heeft de naam ‘snaartheorie’ wel eens gehoord tijdens de natuurkundeles, maar wat het precies is, weten maar weinigen.

‘Dat komt omdat je de beginselen ervan pas tijdens je master natuurkunde te horen krijgt,’ vertelt Lotte Hollands, zojuist gepromoveerd op een onderdeel van snaartheorie. ‘Er is een stapeling van kennis voor nodig. Pas na vier jaar kun je de principes een beetje doorgronden.’ Dat klinkt ingewikkeld en dat is het ook. Na de studies wis- en natuurkunde – beiden cum laude afgerond – raakte Lotte Hollands gefascineerd door snaartheorie en besloot ze haar scriptie voort te zetten in een promotieonderzoek met KNAW-voorzitter Robbert Dijkgraaf als haar promotor. Met name de wisselwerking tussen wat wij zien en ervaren in vier dimensies en wat snaartheorie zegt over wat er gebeurt in de voor ons onzichtbare andere zes dimensies, vindt Hollands interessant. ‘Het gaat om zulke gedetailleerde aspecten van snaartheorie, dat het moeilijk is om uit te leggen wat ik in mijn onderzoek precies heb gevonden.’ Daarom legt Hollands niet uit wat ze heeft ontdekt, maar waar haar onderzoek over gaat.

Kun je een elevatorpitch geven van snaartheorie?

‘In de natuurkunde kun je in- en uitzoomen op materie. Als je uitzoomt kijk je bijvoorbeeld naar sterrenstelsels, waar de zwaartekracht de dienst uitmaakt. Als je ver inzoomt worden de andere drie fundamentele krachten overheersend. Je ziet dan dat een menselijk lichaam uit cellen bestaat, dat cellen zijn opgebouwd uit atomen en dat atomen uit kernen bestaan.

De bouwstenen van kernen, protonen en neutronen, bestaan op hun beurt weer uit quarks. Dat zijn de kleinste deeltjes die we kennen en die kunnen we meten. Dat is wat er onder andere in de deeltjesversneller nabij Genève gebeurt.

Snaartheorie zegt dat als je nog verder inzoomt dan quarks, alles is opgebouwd uit snaartjes. Deze snaartjes vertonen trillingen, net zoals de snaren van een viool, en die corresponderen weer met quarks. We kunnen alleen de eigenschappen van deze snaartjes meten, we kunnen ze niet zien. Op aarde zouden we de apparatuur niet eens kunnen maken om ze wel te zien, omdat dat veel meer energie vergt dan op aarde

stage

Foto: Bob Bronshoff

‘ Ik waardeer natuurkunde het meest als er een wiskundige schoonheid aan ten grondslag ligt’

Floris Alberse

kan worden opgewekt. Snaartheorie probeert daar iets over te zeggen. Het probeert de eigenschappen van ons universum te beschrijven door naar tien dimensies van ruimte te kijken.’

Tien dimensies, wat moeten we ons daarbij voorstellen?

‘Stel je neemt een dik touw of een elastiek en je rekt het uit, dan wordt het touw steeds dunner. Als je lang genoeg doorgaat, blijft er een lijn over in plaats van een touw. Terwijl het touw bestaat uit twee dimensies, lengte en breedte, bestaat een lijn nog maar uit één dimensie, alleen lengte. Zo kun je je ook tien dimensies voorstellen. De vierdimensionale ruimtetijd, waarin wij leven, met nog zes andere, hele kleine dimensies.

Omdat we ons moeilijk objecten met meer dan drie dimensies kunnen voorstellen, stel ik het me voor als een tafel waarop een donut ligt. Als je de donut heel klein maakt, blijft alleen het tafelvlak over. De extra dimensies zijn dan met die donut te vergelijken. Ze zijn zo klein dat we ze niet kunnen zien en heel moeilijk kunnen meten. Toch is de fysica in die zes compacte dimensies van invloed op ons vierdimensionale waarneembare universum. De wisselwerking tussen de vier waarneembare en de zes compacte dimensies vind ik spannend. Daar gaat mijn onderzoek over.’

Wat zijn de grootste raadsels die je hiermee probeert op te lossen?

‘Wij zoeken een theorie die alle vier de elementaire natuurkrachten kan beschrijven. Snaartheorie lijkt dat te doen, maar er blijven nog fundamentele vragen onbeantwoord. Een daarvan is de vraag wat er gebeurt met grote massa’s in de buurt van heel kleine objecten, zoals zwarte gaten. Zwarte gaten zijn sterren die aan het einde van hun leven zijn ingeklapt en waar zowel de zwaartekracht als de sterke kernkracht op van toepassing zijn. Je moet je voorstellen dat iets ter grootte van een theelepel meer weegt dan de zon! Om dat theoretisch te beschrijven heb je wiskundige formules nodig waarin alle natuurkrachten zijn ingebed.

Er bestaan ook vragen over wat er gebeurde vlak na de oerknal. Het heelal kun je je op dat moment voorstellen als een soort quarksoep. Het heelal was heel klein, maar er speelden onvoorstelbaar grote energieën. Nu weten we veel van zwaartekracht en kunnen we ook goed beschrijven wat er gebeurt als quarks op elkaar botsen. Maar bij gevallen waar alle vier de krachten belangrijk zijn, zoals zwarte gaten en de oerknal zijn er nog grote raadsels. Die raadsels proberen we met behulp van snaartheorie op te lossen.’

Het gaat om hele abstracte zaken, kun jij je er iets bij voorstellen?

‘Ja, ik ben heel meetkundig ingesteld. Een formule zie ik echt voor me. Zo zie ik de simpele vergelijking x2 + y2 + z2 = R2 als vanzelf als een bol voor me. Het leuke aan snaartheorie is dat je veel formules ruimtelijk kunt interpreteren. Wel is het zo dat je bij elke formule even moet stilstaan om de volledige betekenis tot je te laten doordringen. In die zin is het bijna poëzie.’

Je bent gepromoveerd aan het Korteweg- de Vriesinstituut voor wiskunde, een mannenwereld?

‘Ja behoorlijk, al zijn er in onze snaartheoriegroep altijd enkele vrouwen geweest. Je ziet meer vrouwen in de gebieden die meer naar wiskunde neigen, maar het lage aantal vrouwen in de bètawetenschap blijft erg jammer.

De sfeer is toch anders met een meerderheid aan mannen. Ik kan goed opschieten met jongens, maar ik vind het wel belangrijk om een evenwichtige verhouding te hebben. Van de groep promovendi met wie ik begon waaiert nu iedereen uit naar het buitenland. Dat ga ik ook doen, al is een carrière in de wetenschap heel onzeker. Mijn vriend, ook een bèta, heeft een beurs gekregen in Oxford en ik ga met een beurs naar Amerika.’

Je bent cum laude afgestudeerd in zowel wis- als in natuurkunde, waar ligt je hart?

‘Dat vind ik moeilijk te zeggen, al word ik enthousiaster van een wiskundig inzicht dan van een fysische redenatie. Tijdens mijn hele loopbaan heb ik niet kunnen kiezen en dat is de grootste reden waarom ik bij snaartheorie ben uitgekomen. Wiskunde is heel mooi, maar het voelt soms saai aan zonder er een natuurkundige betekenis aan te geven, terwijl ik natuurkunde het meest waardeer als er ook een wiskundige schoonheid aan ten grondslag ligt.

Zou je zelf de ruimte in willen?

‘Nee, al zie ik de charme er wel van in. Ik vind het leuker om er theoretisch over na te denken, om gedachteexperimenten te doen. Het is bijzonder dat je zoveel te weten kunt komen over de principes die ons heelal regeren door puur abstract te redeneren.’

Je gaat verder in de wetenschap, wat is je doel?

‘Voorlopig heb ik niet zulke grote doelen, het zijn vooral hele kleine stapjes die ik zet. Ik denk dat onderzoek zo werkt. Er staat niet iemand op die alle antwoorden weet. Het zijn de grote wetenschappers als Einstein die alle eindjes aan elkaar knopen en in staat zijn die aan elkaar te smeden tot een groot geheel. Wat mij betreft gaat het erom dat ik lol heb in mijn werk, dat ik nieuwe inzichten verwerf door met wetenschap bezig te zijn. Ik denk nu in termijnen van een paar jaar. Ik wil meer ontdekken over allerlei facetten van snaartheorie, maar verwacht niet direct antwoord te vinden op de grote vragen. Of is dat te pessimistisch?’ l

Lotte Hollands (1981) studeerde wiskunde en natuurkunde in Utrecht. Haar scriptie schreef ze half in Vancouver, Canada bij de University of British Columbia en half bij Robbert Dijkgraaf. Na haar cum laude afstuderen vervolgde Hollands haar onderzoek aan de UvA, waar zij donderdag 3 september promoveerde. Haar dissertatie heet Topological Strings and Quantum Curves. Met een NWO Rubicon beurs, waarmee zij twee jaar ervaring kan opdoen in het buitenland, vertrekt zij nu naar het California Institute of Technology (Caltech) in de Verenigde Staten.

Floris Alberse (22) studeert sociologie en liep stage bij de VPRO voor ‘Eeuw van de stad’.

‘Ik was webredacteur bij ‘Eeuw van de stad’, een groot project over verstedelijking dat deze maand twee weken lang op de radio en televisie zal worden uitgezonden door de VPRO. Op hun website www.eeuwvandestad.nl staat een uitgebreid archief waarin al het tv- en radiomateriaal te vinden is dat de afgelopen zeventig jaar over verstedelijking is uitgezonden door de VPRO en andere omroepen.

Het was een enorm project. Terecht natuurlijk, want verstedelijking is een groot thema in onze samenleving. Sinds vorig jaar wonen er wereldwijd meer mensen in de stad dan op het platteland. Ik vind het dan ook heel goed dat een nationale omroep er aandacht aan besteedt. Zo kunnen we veel mensen aanspreken en samen met hen nadenken over de mogelijkheden en moeilijkheden van onze steden.

Als webredacteur werkte ik vijf maanden lang aan een weblog voor de Eeuw van de Stad-website. Hiervoor schreef ik artikelen en maakte ik online radio. Ik verzon en creëerde items, deed interviews en probeerde mensen uit het veld erbij te betrekken. Zo benaderde ik een kunsten architectuurcentrum in Den Haag om een bijdrage te leveren en een Amsterdamse stadspsycholoog die elke twee weken een stuk schreef over de invloed van een stad op haar inwoners. Alles wat met de stad te maken heeft, komt samen op het weblog.

Een van de specialisaties in mijn studie is stadssociologie en dat kwam goed van pas.

Sowieso sloot mijn stage mooi aan bij sociologie. In de wetenschap leer je namelijk om analytisch na te denken over abstracte onderwerpen en tijdens mijn stage leerde ik om dat te vertalen naar gewone mensentaal. Juist aan deze vertaalslag schort het nogal eens in de wetenschap, terwijl ik denk dat het heel belangrijk is om informatie voor een breed publiek toegankelijk te maken.

Na mijn stage heb ik getwijfeld of ik zou solliciteren bij de VPRO of verder wilde gaan met mijn opleiding. Uiteindelijk heb ik besloten een master sociologie te gaan doen en daarbinnen de kant van de organisatie te kiezen.

Daarna wil ik een master journalistiek gaan doen. Door veranderingen in de samenleving en de komst van het internet zullen journalistiek en media de komende jaren heel erg veranderen. Ik heb dan de perfecte combinatie van masters gedaan om mee te werken aan de toekomst van de journalistiek.’ (Julie de Graaf )

Folia 03 | 21

annonces CULTUUR Zangles: Wil je beter leren zingen? Jazz-zangeres met passie voor lesgeven heeft plaats voor leerlingen. Stijl: Jazz, Bossa Nova en Pop. In de les aandacht voor zangtechniek, interpretatie en presentatie. Bel/mail voor een proefles! Britta, tel. 06 3054 6042; britta.duiker@gmail.com Zondag naar de kerk? www.studentenekklesia.nl vanaf 13 sept. - elke zondag 11.00 uur De Rode Hoed, Keizersgracht 102 Uitgaan kun je overal. Karate doe je bij SKCA! Beginnerscursus start 14 september 2x p.w. www.skca.org, info@skca.org Orkest zoekt blazers. Blazer of slagwerker? Je bent welkom in harmonieorkest ‘Jong Excelsior’ Amsterdam. www.jongexcelsior.nl Yogacursus voor beginners en gevorderden, elke dinsdagavond 20.00-21.30 uur. Locatie ‘European Zen Center’, Valckenierstraat 35, A’dam (tussen tram / metrohalte Weesperplein en UvA Roeterstraat). E-mail: info@yogawithoutborders.nl; tel. 06 4176 6555. Zie ook www.yogawithoutborders.nl / www. yogazondergrenzen.nl Het Haarlems zangerscollectief ‘Barbers&Bishops’ zoekt 2 counter-tenors en een tenor. Voltallig bestaan we uit 10 mannen en zingen een zeer breed repertoire dat vrijwel alle stijlperiodes en genres omvat: van Gregoriaans tot a capella Radiohead. Info Frans Bremer: 023 547 4671 of 06 4608 7736.

Hebreeuws leren lezen in 10 lessen. Ex-UvA student BA ­Hebreeuws geeft les op 3 niveaus. Vanaf 21 september in A’dam Centrum. www.otiyot.nl, info@otiyot.nl, 06 1829 7194.

Speel jij klarinet, trombone, bariton of een ander blaasinstrument?

Symfonisch Blaasorkest ATH is op zoek naar muzikanten die op niveau muziek willen maken.

Check: www.tramharmonie.nl

BUITENLANDMANIFESTATIE Een goed begin is het halve werk.

Een goede oriëntatie op je studie, stage of werk in het buitenland?

Bezoek de achtste Buitenlandmanifestatie op woensdag 30 september 2009 van 12.00-16.00 uur in gebouw Leeuwenburg, Weesperzijde 190, naast het Amstelstation.

Informatiestands van UvA, HvA, HES, Nuffic, internationale onderwijsinformatiecentra, ambassades, stagebemiddelingsbureaus, taleninstituten etc. zijn aanwezig. www. uva-hva.nl/buitenlandmanifestatie

Annonces zijn advertenties zonder winstoogmerk, bestemd voor de particuliere aanbieder. Annonces kunnen worden geplaatst in Folia én op de website www.folia.nl.

Aanbieden van annonces kan op www.folia.nl via Folia Weekblad. Daar vindt u ook alle informatie over de tarieven e.d.

25 sept. Meer info op www.shuriryu.nl of tel. 06 2260 5845.

Sporten kun je overal. Karate doe je bij SKCA! Ontdek de karateka in je. Beginnerscursus start 14 september. E 40 voor 14 weken (studenten), 2x p.w, Palmstraat 13 A’dam. www.skca.org, info@skca.org, 020 618 2342.

Kom sporten bij het USC - bij het studenten sportcentrum USC kun je terecht voor meer dan 70 sporten voor spotgoedkope tarieven. Een jaarkaart (groeps)fitness kost je als student slechts € 126, hiermee kun je onbeperkt fitnessen en groepslessen volgen in 4 verschillende sportcentra. Check www.usc.uva.nl Beginnerscursus indoorklimmen In de speciale beginnerscursus leer je over materialen, zoals touw, gordels (heup- & borst-), karabiner en de abseilacht, aanbinden en zekeren, veiligheidsaspecten en de techniek. Studentencursusprijs € 42,50. www.usc.uva.nl

VERDIENEN / KINDEROPPAS Vacature Begeleider m/v. Ben jij enthousiast, gedreven en leergierig om een lieve autistische jongen (15 jaar) verder te laten ontwikkelen op regulier voortgezet onderwijs. Het werk wordt in teamverband gedaan waardoor er overleg met zijn ouders, een orthopedagoog en professor in gedragstherapie plaatsvindt. Ga jij er dus voor zorgen dat zijn informatie op een passende manier wordt aangeboden? Wij vragen: Afgestudeerd of studerend voor (ortho) pedagoog, psycholoog, sociale pedagogiek of PABO. Werktijden in overleg doch ca. 12 uur per week voor een langere periode.

Bel of mail naar Ellen Beenen, 020 490 4296, beenen31@zonnet.nl

Studentenbaantjes. De Universitaire Sportvereniging zoekt voor de Sporthal Wibaut enkele medewerkers voor het nieuwe seizoen. Ten eerste zoeken wij een schoonmaker (v/m) die na afloop van de activiteiten komt schoonmaken. Dit voor 5 dagen (di. t/m za.) in de week en van 23.30 tot 01.30 uur. Ten tweede zoeken wij voor het beheer en de kantine enSPORT thousiaste medewerkers (v/m).

Korfballers opgelet! Swift zit in De werktijden zijn wisselend en hartje centrum, speciaal tarief voor vallen in het weekend. Horeca studenten! www.swiftkorfbal.nl ervaring is een pre. Belangstellenden kunnen contact opneProbeer karate voor vrouwen in men met Cok Oostveen; tel. 020 de Pijp! Gratis open les op 18 662 8546 of mail cokos@dds.nl sept., start beginnerscursus op

22 | Folia 03

Oppas gezocht: leuk gezin uit Amsterdam-Zuid zoekt lieve ondernemende oppas voor ons zoontje van 5 jaar. Tijden: drie middagen per week na school van 14.45 tot 18.00 uur. Interesse? Bel 06 5382 5721 of mail naar annarosa8@yahoo.com Voor onze zoon van 7 en dochter van 4 zoeken wij een betrouwbare, vrolijke oppas die de kinderen af en toe uit school kan halen en tot 18.00 uur en soms ’s avonds kan oppassen. We wonen in de Jordaan. Interesse? Bel 06 2827 4698 of mail liselot@telfort.nl Lieve oppas gezocht voor ons welopgevoede zoontje van 3,5 maand oud. Op dinsdag en om de week ook op woensdag. In Amsterdam Westerpark. Reacties naar: jhbatelaan@hetnet.nl Oppas gevraagd voor vrolijke snuiter van 5 jaar en zijn vriend(inne) tjes. Voor zo vast mogelijk, wekelijks op woensdagmiddag en dinsdag- of donderdag namiddag. Tel. 020 686 5812.

WONEN Fotograaf Henny Boogert is op zoek naar studenten die zich in hun kamer(huis) willen laten portretteren voor een fotografiedocument over studentenhuisvesting.

Een aantal eerder geportretteerde studenten is te bekijken op http:// www.boogertfotografie.nl/studentenkamers. info@boogertfotografie.nl, tel 06 5196 9270.

Iets te verhuizen? Ik kom met een grote bus voorrijden. Studentenverhuizingen binnen A’dam. Van stoep tot stoep: E35. Ook met verhuismannen en touw en blok. Ook buiten A’dam mogelijk. Bel Taco: 06 4486 4390; www.vrachttaxi.nl

DIVERSEN

Wil je een jaar lang gratis tandenborstels + tandpasta en een leuke vergoeding? Meedoen? Zie www. showmeyourteeth.nl. Meld je dan Wie wil er regelmatig ‘s avonds passen op onze dochter van bijna 4 aan voor onderzoek naar diverse en onze zoon van 4 maanden? Wij mondhygiënemiddelen. ACTA doet werken beiden fulltime en zoeken onderzoek naar mondgezondheid.

Hiervoor zoeken we gezonde en iemand die een band wil opbouwen met onze kinderen en hen zo flexibele proefpersonen (18-35). nodig van de crèche kan halen en/ 020-5188548 tandenborstelonderzoek@acta.nl. Academisch Cenof ’s avonds kan oppassen. Verdiensten in overleg. Reacties kun- trum Tandheelkunde Amsterdam, Louwesweg 1, 1066 EA Amsterdam nen naar floor.oosting@live.nl Bijverdienen kun je overal. Karate doe je bij SKCA! Beginnerscursus start 14 september 2x p.w. www.skca.org, info@skca.org

Problemen met studeren in verband met een functiebeperking?

Homo, lesbisch of bi en student?

Kom dan bij een Amsterdamse jongerenkring! Een kring is een groep van jongens die op jongens vallen, meiden die voelen voor meiden en er zijn biseksuele groepen.

Een kring komt maandelijks bijeen voor gezelligheid, stappen, naar de film en om ervaringen uit te wisselen (bv. coming-out). Kijk op www.dekringen.nl/amsterdam, mail naar AmsterdamseJongerenkringen@gmail.com of bel 06-2316 9292 om te zien of een kring iets voor jou is. Tot gauw!

Verbeter de wereld en word voorlichter! Wij zoeken bevlogen, goed gebekte meiden en jongens om op scholen voorlichting te geven over seksuele diversiteit. Wij bieden training, goede sfeer en mooie ervaringen. Mail naar voorlichting@cocamsterdam.nl

Voor informatie over studeren met een functiebeperking kun je terecht bij: www.studerenmeteenfunctiebeperking.nl De UvA studentendecanen: www.uva.nl/studentenzaken of 020-5258080 De HvA studentendecanen: www.sz.hva.nl/decanaat of 020-5951463

CREA is de culturele organisatie van de UvA en HvA. Turfdraagsterpad 17, 1012 XT Amsterdam, 020 5251400.

do 10 sep 20.30

Divers:

Open Podium

Met deze maand: Case Mayfield (singer-songwriter), Lisanne de Berg (poetry), Jo-Ann (singer-songwriter), David Groen & Remco Koffijberg (improvisatietheater), Anne Rosa de Car-

do 10 sep 20.00

Lezing:

Aandacht in de Westerse traditie

Er bestaan filosofen die er blind voor zijn. Waarom zouden we ons iets van de wereld - die slechts het geval is - aantrekken? Maar wij zijn er ook nog. De wereld dwingt ons om af en toe ergens bij stil te

ma 14 sep 20.00

staan. Daar is zelfs een truc voor bedacht: kunst. Met dr Albert van der Schoot, docent Esthetica en Cultuurfilosofie (Universiteit van Amsterdam). Let op: Arti et Amicitiae, Rokin 112. Gratis voor studenten.

Duolezing:

Aandacht in de Oosterse traditie

Lichaam en geest zijn vluchtige verschijnselen in de tijd. Hiervoor kunnen we onze ogen sluiten, het wilde paard berijden, of het paard temmen. Door dr. Henk Barendregt, hoogleraar Grondslagen van wiskunde

di 15 sep 20.00

valho (singer-songwriter), Fabian Fabriscus (standup comedy) en Merel Moistra (kleinkunst). CREA Muziekzaal, gratis voor studenten. Wil je optreden?

Stuur een email naar openpodium@crea.uva.nl.

en informatica en Boeddhisme-kenner. Daarna stelt dr. Jan Bor: in Zen gaat het om de geboorte van het hart. Jan Bor is filosoof, schrijver en Zenboeddhisme-kenner. CREA Theater, gratis voor studenten.

Debat:

De (on)zin van ontwikkelingshulp

Hoe effectief gaat de ontwikkelingssector te werk?

Worden er eigenlijk wel resultaten geboekt? Met dr.

Paul Hoebink, bijzonder hoogleraar Ontwikkelings-

vraagstukken (Radboud Universiteit), en Godelieve van Heteren, voormalig directrice van Cordaid. CREA Theater, gratis voor studenten

www.crea.uva.nl/agenda

roem

Waarheid Door Dirk Wolthekker

Het is drie uur ’s middags als we het kantoor van de hoofdredacteur betreden. Birgit Donker neemt net de krant van die dag door, vers gedrukt. ‘U kijkt of het product van vandaag naar behoren is afgeleverd,’ zegt de verslaggever. ‘Product?’ antwoordt de hoofdredacteur op vragende toon, om er lachend maar ook licht verwijtend aan toe te voegen: ‘We maken hier een krant en spreken niet van “product” en zeker niet van “content”. Even daarna gaat ze op de foto. ‘Ik heb beide kinderen even lief.’ Als een zorgzame moeder houdt ze beide kranten waaraan ze leiding geeft in haar armen: NRC Handelsblad en nrc.next.

Birgit Donker (1965) studeerde geschiedenis aan de UvA en aan de Sorbonne, en journalistiek aan de Ecole Supérieure de Journalisme de Paris. Vanaf 1991 werkt ze bij de krant die je haar lijfblad zou kunnen noemen. Al op de middelbare school wist ze dat ze journalist wilde worden. ‘Ik zag de film Reds, het waargebeurde verhaal van de Amerikaanse journalist John Reed, die in de Eerste Wereldoorlog naar Rusland trekt om er verslag te doen van de revolutie. Ik besloot dat ik naar het buitenland wilde om verslag te doen van wat daar gebeurt: ik wilde correspondent worden, het liefst bij NRC Handelsblad.

Het onafhankelijke denken, verbanden leggen, kritisch staan tegenover elke vorm van collectiviteit, dat zit in de genen van die krant. En in die van mij.’

‘Geschiedenis is een studie die heel veel met de journalistiek gemeen heeft. Ze roepen beide dezelfde filosofische vraag op, namelijk of de waarheid kenbaar is. Kun je de waarheid benaderen, is de geschiedenis af, komt die ooit af of nooit? Dat zijn filosofische en historische vragen, die je je als journalist ook stelt. Ook de vraag wat de relatie is tussen het algemene en het bijzondere is zowel een historische als journalistieke vraag. Het bijzondere alleen zegt vaak niet veel, maar als je het plaatst in een groter geheel, zegt het misschien wel heel veel. Of juist niets. Neem de “gezinsdrama’s,” zoals we die ten onrechte noemen. Hoe erg die ook zijn, groot nieuws voor de samenleving als geheel zijn ze niet. Die afweging maakt de geschiedenis, maar ook de journalistiek. Als je het heden wilt beschrijven moet je bovendien

Foto: Bob Bronshoff

Ze studeerde geschiedenis en werd hoofdredacteur van NRC Handelsblad en nrc.next: Birgit Donker.

Birgit Donker

weten hoe het verleden in elkaar zit. Er is een mooie uitdrukking: “Journalism is the first rough draft of history”. Vijf minuten geleden begon de geschiedenis en journalisten zijn de eerste die haar opschrijven.’

‘Aan wetenschappers als politiek filosoof Hans Achterhuis en de historici Ronald Havenaar en Maarten Brands denk ik graag terug omdat ze inspireerden tot zelf nadenken en met passie spraken over hun werk en vak. Zoals Hans Achterhuis doceerde over The Origins of Totalitarianism van Hannah Arendt, dat gaf echt inzicht in historische processen. Geschiedenis is een solitaire studie en daarom vond ik het leuk om met een groep medestudenten het geschiedenisblad Gedane Zaken te maken. We pakten dat heel serieus aan, stukken gingen soms wel vijf keer door de mangel voor ze goed genoeg waren. We deden alles zelf, inclusief de opmaak en de foto’s en verkochten het blad voor één gulden in de kantine van het P.C. Hoofthuis.

De postdoctorale journalistiekopleidingen bestonden

eind jaren tachtig nog niet. Daarom trok ik na mijn geschiedenisstudie naar Parijs, waar die opleiding wel bestond. Ik maakte er ook de opzet van een proefschrift over de Frans-Nederlandse relatie in de jaren vijftig, maar dat proefschrift kwam er niet. De wetenschap is belangrijk, maar ook eenzaam. Een historicus moet bovendien altijd twijfel inbouwen, terwijl een journalist op een gegeven moment zijn punt moet maken. Dat spreekt me aan.

Het lukte in 1994 inderdaad om voor NRC Handelsblad correspondent te worden. Ik ging naar Brussel, een mooie plek omdat je er aan de ene kant wordt geconfronteerd met organisaties als de EU en de Navo, en dus met machtspolitiek, en aan de andere kant met de verslaggeving over België en dus met “echte” mensen. Na mijn correspondentschap kon ik op de krant de Europa-redactie oprichten om ook vanuit de redactie meer aandacht te geven aan Europa. Nu ben ik een manager, maar ik ben in de eerste plaats nog steeds journalist.’ l

Folia 03 | 23

Foto’s: Henk Thomas

dijkgraaf & fresco

Woordzoeker

Reizen en trekken Vast punt in mijn studentenleven was de groenteboer op de hoek. De zaak werd met strakke hand geleid door een hoogbejaard echtpaar. Achter de toonbank stonden hun twee zonen en een dochter, alle drie ergens in de vijftig en ongetrouwd. Zij hadden harde boerenkoppen met rood dooraderde wangen en neuzen. De westenwind had alle kleur uit hun haar gewaaid en hun bonkige handen waren gemaakt om bintjes mee te scheppen. De ene zoon was ernstig en had volgens mij wel eens een serieus gesprek willen voeren. De andere zoon was vrolijk en floot altijd hetzelfde deuntje. De winkeldochter slofte rond alsof zij het totale gewicht van de familie op haar schouders droeg en dat was waarschijnlijk ook zo.

Hun smaak in groente kwam van dezelfde koude grond als de uitgestalde waar: appelen en peren, wortelen, kool en prei. En natuurlijk aardappelen, in alle soorten en maten, liefst met een dikke laag Groningse klei eromheen. Iedereen die minder dan een mud kocht, werd meewarig bekeken. Daar ging de toekomst van ons land. Exotische waar als ‘bananen’ – het woord werd uitgesproken alsof het in de dierentuin hoorde – vonden ze maar een overbodige luxe. Het enige verzetje dat de klant werd gegund, was zo nu en dan een bosje ‘Peter en Selie’ dat met een pakket soepgroente in een oude krant werd gerold.

Na een tijdje werd duidelijk dat er nog een tweede dochter bestond. Deze afvallige had de grote oversteek gemaakt en was geëmigreerd naar de drogisterij aan de overkant van de straat. Daar, tussen de deodorant en shampoo belichaamde zij met haar huwelijk, kinderen en kleurspoeling alles wat het groenteboerenleven niet nodig had.

Iedere zomer ging de groentewinkel twee weken dicht. Niet dat de familie op vakantie ging. ‘Nee, mijnheer, reizen en trekken is niets voor ons soort mensen.’ Die weken kon je soms een van de zonen in de stad tegenkomen, in burgerkloffie en met een verwarde uitdrukking dwalend over de grachten. Het duurde even voor je hen herkende, zo ver weg van de boerenkool.

Toen ik eens laat op een mooie zomeravond langs de winkel liep, zag ik een rood vuurtje in de pikdonkere etalage oplichten. De serieuze zoon stond tussen de lege kisten een sigaret te roken. Hij staarde naar buiten. Droomde hij van verre kusten? Waar de bananenbomen groeiden? Gelukkig kon over een paar dagen de winkel weer open.

Robbert Dijkgraaf is universiteitshoogleraar mathematische fysica.

De gegeven woorden zijn -in alle richtingen- in het diagram verborgen. Sommige letters zijn meer dan een keer gebruikt. De resterende letters vormen de oplossing van deze puzzel.

AGORA - AMSTERDAM - ASVA - ATRIUM - BINNENGASTHUIS - COLLEGE - CREA - DECAAN - EERSTEJAARS - GENEESKUNDE - HOOGLERAAR JIM JANSEN - KRITERION - MARGOT RIEDSTRA - MENSA - NEREUS - PARANIMF - PEDEL - PLASTERK - QUIZ - SCRIPTIE - SKEK - SKOLL SPUI 25 - STUC - STUDENT - STUDIO K - TENTAMEN - UNIVERSITEIT. Helemaal ingevuld? Mail de oplossing (o.v.v. naam en huisadres) uiterlijk dinsdag 15 september naar mededelingen@ folia.uva.nl en maak kans op twee toegangskaartjes voor bioscoop Kriterion, www.kriterion.nl.