Folia 05.indd

Waakhond? Israël

Filmfan

Opinie

Nieuw bestuur Asva

Thomas Elsaesser

Excellent: een slechte grap

Carrière in conflictgebied

Weekblad voor de Universiteit van Amsterdam Jaargang 62 26-08-2008

Nummer 05

DNA do-re-mi

Op zoek naar een leuke bijbaan naast je studie?

Of ben je bijna klaar met studeren en ben je op zoek naar een goede startersfunctie?

Schrijf je dan in bij

Studenten nu 50% korting op de Volkskrant + gratis 6 dvd-box Buurman & Buurman Ben je uitwonend en niet ouder dan 27 jaar, ga dan naar volkskrant.nl/studenten of sms VKBUURMAN naar 2002 (verplicht tot niets).

StudiJob Uitzendbureau!

StudiJob heeft verschillende parttime en fulltime functies in de aanbieding voor studenten, afgestudeerden en werkzoekenden in het algemeen!

Benieuwd?

Bekijk onze website www.studijob.nl voor het actuele aanbod. r 4UVEJ+PC JT HFPQFOE WBO VVS r 7PPS NFFS JOGPSNBUJF LVO KF PPL CFMMFO OBBS

Volkskrant-DIA Scriptieprijs 2008 Scriptie geschreven over een Duits thema?

Doe mee met de scriptieprijs en win â‚Ź 1500,- en een week met een Volkskrantcorrespondent in Brussel, Berlijn, Washington of New York.

EetcafĂŠ de Fles (C-Amsterdam)

zoekt per direct

studenten in de bediening 2 dgn p/w

Bel: Ron 06 53 560 881

Sluitingstermijn is 15 oktober.

Meer informatie: www.duitslandweb.nl

Studentenabonnement: per maand â‚Ź 12,50

N i n a zo e k t m et s p o e d B o nt g e n o ot De bonthandel maakt veel slachtoffers. Nina de nerts is geboren op een bontfokkerij. Er worden alleen al in ons land 3,5 miljoen nertsen in kleine kooitjes gefokt voor hun vacht. Deze prachtige dieren lijden en sterven om te eindigen als jas, muts of stola.

Overbodige luxe producten waar veel alternatieven voor zijn.

Bont voor Dieren zet zich in voor de bescherming van pelsdieren.

Bont is zo wreed dat het niet mooi meer is! Help Nina de nerts en vraag het gratis informatiepakket aan: info@bontvoordieren.nl of tel. (020) 676 66 00.

www.bontvoordieren.nl

folia 080926.indd 1

18-09-2008 15:52:30

52:30

inhoud Zestig

Een Fries in Baskenland Durk Gorter (1952) nam op 19 september na veertien jaar afscheid als hoogleraar Friese taalen letterkunde van de UvA. Hij werkt nu als onderzoekshoogleraar in San Sebastian. Voor Folia hield hij een dagboek bij. Taal en reizen op blz. 19 Onderwijsbegroting Prachtige plannen, maar geen geld....................blz.4

Mosse-lezing ‘Gezellige’ homo is niet taboedoorbrekend, zegt Gerrit Komrij .......................................... blz. 5

8BBLIPOE

*TSBqM

'JMNGBO

0QJOJF

Nieuw bestuur Asva

Carrière in conflictgebied

Thomas Elsaesser

Excellent: een slechte grap

Opinie Frank Kalshoven vindt de ‘excellente UvA’ een slechte grap ............................................. blz. 8

Thomas Elsaesser

8FFLCMBE WPPS EF 6OJWFSTJUFJU WBO "NTUFSEBN +BBSHBOH

/VNNFS

Emeritus hoogleraar over zijn liefde voor film........................................blz. 10

Jan Post Nieuwe kennisambassadeur is een verkoper met een eenmansbedrijf..............blz. 17

%/" EP SF NJ

RTL Nieuws Irene de Kruijf: ‘Als vrouw moet je in het Midden-Oosten niet te bijdehand doen’ ......blz. 18

Bètacanon Ruben Naeff componeerde over de vijftig vensters een vierstemmig lied ........................ blz. 20

En verder: Nieuws 4-7, Opinie/Stage 8-9, Film/Het beste 12, Uit/Eten 13, Weekgast 19, Annonces/Promoties/Colofon 22, Roem 23, Prijsvraag/Dijkgraaf & Fresco/Spekkie Big 24

Cover: Bas Kocken.

Verleden week een mailtje in de mailbox van een mij onbekende vrouw. Zestig was het subject, hetgeen goddank niet op mijn leeftijd sloeg. ‘Geachte hoofdredacteur’, schreef ze, ‘weet u wel dat Folia, ooit net na de oorlog (de tweede wereldoorlog wel te verstaan) gestart als Folia Civitatis, in oktober zestig jaar bestaat?’ Eerlijk gezegd was ik niet op de hoogte van dit heugelijke feit. Dagelijkse beslommeringen, vergaderingen, deadlines, discussies en andere zaken vullen mijn dag. Sinds die mail denk ik aan ons jubileum. Het zomaar voorbij laten gaan is geen optie, Folia is – en dit zijn niet mijn eigen woorden – het oudste en meest bekende universiteitsblad van Nederland. Boudewijn Buch en Theo van Gogh vulden ooit de kolommen van deze krant, voordat zij een plekje in het hiernamaals vonden. Folia is door de jaren heen onlosmakelijk verbonden aan de UvA, en de UvA heeft mijns inziens ook een verhouding met haar weekblad.

Soms gewaardeerd, vaak ook beschimpt, hetgeen de verhouding juist weergeeft. Alras volgden er deze week meer mails van oud-redacteuren, voormalig bestuursleden en mensen die ooit plaats hebben gehad in de redactieraad. ‘Wat u gaat doen met het jubileum interesseert me niet echt, als er maar gratis bier is en iedereen wordt uitgenodigd,’ las ik later in een ander mailtje. Heldere taal en typisch Folia. Gratis bier is natuurlijk altijd goed, maar eerst heb ik www. folia60jaar.nl geclaimd; ook wij gaan namelijk met onze tijd mee. Het aardige aan het jubileum is dat ik een overzicht krijg van wie er allemaal voor dit blad hebben gewerkt. Dat zijn heel veel mensen die nu allemaal hun emplooi hebben gevonden in de journalistiek, de media, het onderwijs en bij de overheid. En natuurlijk is de redactie trots dat Folia soms ook echt een springplank is voor talent. Aaf schrijft nu columns in NRC Next, Beau maakt televisieprogramma’s en Joris presenteerde Zomergasten. Ik hoop ook hen 15 oktober op het jubileumfeestje te kunnen begroeten en de redactie zal zorgen voor het bier.

‘Wat u gaat doen met het jubileum interesseert me niet echt, als er maar gratis bier is en iedereen wordt uitgenodigd’

Jim Jansen jfj@folia.uva.nl

Teleurstelling over onderwijsbegroting >Meevallers in de studiefinanciering gaan naar de kinderopvang. >Karel van der Toorn: ‘Minister wil voor een dubbeltje op de eerste rang zitten’ De universiteiten krijgen volgend jaar een korting van vijftien miljoen op de algemene middelen, al wordt dat leed wat verzacht met extra subsidie voor ‘excellentie’ en voor geesteswetenschappen. Dit blijkt uit de Rijksbegroting en de Miljoenennota die vorige week aan de Tweede Kamer zijn aangeboden.

Vorig jaar al kondigde minister Plasterk aan dat hij stapsgewijs honderd miljoen euro uit het budget van de universiteiten zou overhevelen naar NWO. Instellingen kunnen dit geld echter terugverdienen met extra onderzoeksubsidies voor hun wetenschappers. De plusjes in de wo-begroting zijn bescheiden: zo komt er ruim twee miljoen euro bij voor de geesteswetenschappen en gaat de subsidie voor samenwerking tussen de drie technische universiteiten de komende twee jaar met ruim twee miljoen omhoog naar twaalf miljoen euro. In 2011 wordt dit zelfs vijftien miljoen. Om het on-

derwijs uitdagender te maken en de ‘zesjesmentaliteit’ te bestrijden reserveert het ministerie ruim 21 miljoen euro voor honoursprogramma’s en experimenten met topmasteropleidingen. Ook in zijn onderzoeksbeleid – in 2009 voor 1,1 miljard euro op de begroting – vervolgt Plasterk de ingeslagen weg: meer ruimte voor de excellente onderzoeker. De opvallendste post is drie

Sijbolt Noorda, voorzitter van de VSNU spreekt van ‘een wrange begroting’ miljoen euro voor de invoering van graduate schools.

Collegevoorzitter Karel van der Toorn vindt dat het kabinet voor een dubbeltje op de eerste rang wil zitten. ‘We delen dezelfde ambities: minder studie-uitval, goed en robuust onderwijs, meer excellentie in onderzoek en onderwijs. We willen een trede hoger op de internationale ladder. De universiteiten hebben met de minister harde afspraken gemaakt over ambitieuze doelstellingen op al

deze terreinen, maar vervolgens zien we het budget per student niet toenemen, maar afnemen. Zo werkt het natuurlijk niet.’

Sijbolt Noorda, voorzitter van de universiteitenvereniging VSNU spreekt van ‘een wrange begroting.’ Ook de studentenorganisaties ISO en LSVb zijn teleurgesteld.

‘Minister Plasterk heeft prachtige plannen, maar het mag vooral niet te veel kosten’, aldus LSVb-voorzitter Lisa Westerveld. Zij heeft berekend dat het budget voor uitvalbestrijding per student neerkomt op een slordige 38 euro per student. Daarmee kom je er volgens haar niet. Westerveld: ‘Alleen met echte investeringen gaat de kwaliteit van het onderwijs omhoog. Van dit geld kan iedere student jaarlijks misschien een uurtje naar de studieadviseur.’ Ook Merel van Wanrooij van het ISO is nauwelijks onder de indruk van het hoger onderwijsbudget. Zij noemt de sector ‘een ondergeschoven kindje’. Van Wanrooij: ‘Meevallers uit de studiefinanciering gaan naar de kinderopvang en extra investeringen voor leraren worden betaald door verhoging van het collegegeld. Flinke verbeteringen in het hoger onderwijs zullen dus wel op zich laten wachten.’ (HOP/DW)

Pamflet ‘tegen uitkleding talenonderwijs’ >Studenten Italiaans op de bres voor talenonderwijs >Actieplan reddetalen.nl ondersteund door Hella Haasse en Antoine Bodar Oud-student Italiaans Erik Schoonhoven en student Italiaanse taal en cultuur Jonathan Oudendijk vrezen dat een voorgenomen bezuiniging op de Faculteit der Geesteswetenschappen de kwaliteit van het talenonderwijs onder druk zal zetten, en maken zich ernstig zorgen. Ze hebben inmiddels de actiesite www.reddetalen.nl opgezet in een poging het tij te keren.

Directe aanleiding voor de actie is het toekomstplan taal- en letterkunde met de titel ‘Van volkstuinen naar landschapstuin’. ‘In het plan wordt aangekondigd dat bovenop de drieduizend reeds geschrapte onderwijsuren in 2007-2008, de programmering in 2008-2009 met nog eens 4500 onderwijs­ uren wordt verminderd’, zegt Erik Schoonhoven. ‘Onder het motto van herbezinning worden desastreuze plannen gepresenteerd. De kern daarvan bestaat eruit dat het aandeel taalspecifiek onderwijs sterk wordt teruggedrongen en het aantal studieoverschrijdende vakken sterk toeneemt. Uit die vakken kan dan lustig worden geshopt. Dit zorgt voor de idiote situatie dat in het tweede en derde bachelorjaar nog maar 15 studiepunten aan taalspecifiek onderwijs kan worden besteed. Voor de rest wordt het kiezen uit een ruif van algemene vakken volgens een verdeling “General Linguistics”, “Literary Studies” en “Cultural Analysis”.

Wat betekent dit voor het taalonderwijs? In de trajecten taalverwerving zal flink worden geschrapt. Het plan wil dat studenten in een halfjaar buitenland de taal van hun

4 | Folia 05

keuze leren. Dat wordt dus een halfjaar taalcursussen volgen in plaats van serieus studeren in een buitenlandse stad. En dat terwijl op dit moment het taalverwervingstraject ingekaderd is in het academische programma, tot aan het niveau dat je een scriptie kan schrijven in de taal die je studeert.’

Het instellingsplan van de UvA heet ‘Leren excelleren’, maar daar zal volgens Schoonhoven niets van terechtkomen als het plan van het faculteitsbestuur wordt doorgevoerd. ‘En ik verwacht dat de plannen gewoon doorgaan, omdat degenen die er

binnen taal- en letterkunde bij betrokken zijn denken dat dit de enige mogelijkheid is om hun studie in stand te houden. Daarom is er onder docenten nog geen revolte uitgebroken, terwijl er eigenlijk gestaakt zou moeten worden.’ Inmiddels is er een comité van aanbeveling gevormd met daarin onder meer Hella Haasse, Antoine Bodar en Arthur Japin. De afdelingsvoorzitter en de onderwijsdirecteur van het instituut Taal- en letterkunde, respectievelijk Irene Zwiep en Ineke Vedder hadden op korte termijn geen tijd te reageren, maar zullen komende week met een reactie komen. (DW)

Jaron Beekes

kort

nieuws

Geen zesjes Driekwart van de Nederlanders wil dat studenten geen genoegen nemen met een zesje, maar dat ze voor maximale resultaten gaan. Toch vindt de helft van de ondervraagden een bijbaan beter dan lenen. In opdracht van het ministerie van OCW ondervroeg onderzoeksbureau TNS-Nipo twaalfhonderd burgers voor de jaarlijkse Onderwijsmeter die afgelopen week verscheen. De meesten denken dat studenten er best een tandje bij kunnen zetten. Hun werkdruk zou niet al te hoog zijn. Verdeeld zijn de meningen over de stelling dat het hoger onderwijs studenten uitdaagt om hard te werken.

Eenentwintig procent denkt van wel, zevenentwintig procent denkt van niet en de rest is neutraal of weet het niet. (HOP)

Kamernood Bij woningbouwprogramma’s in grote steden moet meer aandacht komen voor studentenhuisvesting, vindt de PvdA. De regeringspartij roept minister Vogelaar op hardere eisen te stellen aan gemeenten.

Aanleiding voor de vragen is de nieuwste inventarisatie van de kamernood door studentenbond LSVb. Die concludeert dat veel steden geen idee hebben hoeveel studenten er een kamer zoeken en dat gericht huisvestingsbeleid doorgaans ontbreekt.

Sociale studentenhuisvestingsbureaus hebben nog altijd wachtlijsten, die volgens de bond het langst zijn in Amsterdam, Leiden, Zwolle en Nijmegen. Minister Vogelaar heeft van haar eigen PvdA het verzoek gekregen spoedig te reageren op de door de LSVb geconstateerde wachttijden op de kamermarkt. De sociaaldemocraten eisen van de bewindsvrouw dat er prestatieafspraken worden gemaakt met de grote steden. (HOP)

Annette Nijs Good old Annette Nijs, mislukt staatssecretaris van OCW en China-kenner, kan maar geen afscheid nemen van het hoger onderwijs. Nu wordt ze de eerste director global initiative van de China Europe International Business School (CEIBS), een joint venture van de Europese Commissie en de Chinese regering. De oud-staatssecretaris moet de globalisering van CEIBS vormgeven en daarmee zorg dragen voor de verdere expansie van de school. CEIBS heeft een campus in Sjanghai en agentschappen in Peking en Shenzhen. In 2009 start een MBA programma in Accra, Ghana. Nieuwe activiteiten van CEIBS zijn vooral gericht op Europa, Noord-Amerika en Latijns-Amerika. In Europa zal CEIBS in Brussel kantoor houden. De CEIBS is opgezet in 1994 en verzorgt fulltime MBA programma’s en Executive Education Programma’s. In de gezaghebbende wereldwijde rangorde van business schools van de Financial Times (2008) staat CEIBS op nummer een in Azië en nummer elf wereldwijd. (Scienceguide)

doctor

nieuws

Homo’s als boegbeelden van gezelligheid >P.C. Hooft-prijswinnaar en voormalig Dichter des Vaderlands Gerrit Komrij sprak op 17 september over de vertrutting van homo’s. >‘Albert Verlinde en Paul de Leeuw verbeelden zich dat ze taboedoorbrekend zijn.’

Waarom is bodemerosie in mediterrane landen een probleem?

‘Om meerdere redenen. Op de plek waar de erosie plaatsvindt, verlies je de rijke toplaag van de bodem, en daarmee nutrienten. De bodem wordt armer. Vervolgens komt de weggespoelde grond vaak in stuwmeren terecht. Die raken vol, waardoor er weer hogere dammen gebouwd moeten worden. Verder kan erosie leiden tot modderstromen.’ foto: Jordi Huisman

Schrijver, dichter en essayist Gerrit Komrij hield op 17 september de zevende Mosse-lezing, de jaarlijkse lezing ter bevordering van homo- en lesbische studies aan de UvA. In een flink gevulde zaal hield Komrij zijn lezing met de titel ‘Waarom zijn Nederlanders zo dol op homoseksuelen?’ Volgens Komrij is dit vooral omdat veel homo’s zo ‘gezellig’ zijn. ‘De zichtbare homo’s van nu komen uit de wereld van Albert Verlinde, Paul de Leeuw, wijlen Jos Brink, Gordon en Gerard Joling e tutti quanti’, zei Komrij. ‘Ze verbeelden zich dat ze taboedoorbrekend zijn en de homorevolutie vertegenwoordigen, maar boegbeelden van emancipatie zijn ze niet. Ze zijn boegbeelden van gezelligheid.’ En als je in Nederland maar gezellig genoeg bent, dan valt de populariteit je vanzelf in je schoot, was de boodschap van Komrij, zoals ook de populariteit van de oergezellige, vorig jaar overleden Jos Brink.

‘Bij de dood van Jos Brink schreef de Gay Krant dat niemand zo veel voor de acceptatie van homoseksualiteit had betekend als hij, maar de realiteit is dat hij op een gespreid bedje was gaan zitten. In de periode dat hij op het scherm voor zijn relatievorm uitkwam, hadden anderen uit de wereld van cultuur en literatuur de nek al uitgestoken, de klappen opgevangen en de zielen rijp gemaakt. Josje hoefde alleen zijn hand op te houden en te oogsten.’

Het is niet alleen de dominantie van de gezellige entertainmenthomo’s die Kom-

Jan Peter Lesschen (1978) promoveert bij het IBED op zijn onderzoek naar bodemerosie van verlaten landbouwgronden in zuidoost Spanje.

Gerrit Komrij tijdens de Mosse-lezing

rij een doorn in het oog is; ook het – op zich gerechtvaardigde – verlangen van homo’s naar normaliteit, geeft te denken, zei Komrij. ‘Trouwen en kindertjes opvoeden – er is overigens weinig zo dramatisch in een mensenleven als het gemis van kinderen – het onderscheid met de “normale” wereld steeds kleiner maken, maatschappelijke braafheid en populariteit nastreven, dit alles maakt de reden waarom iemand zich homo zou noemen, steeds onbenulliger.’ Komrij wil er vanaf, van zijn eigen homoseksualiteit. Nou ja, het is eigenlijk al gebeurd. ‘Je hoeft maar naar de pijnlijke standaardnichten op het scherm te kijken en je weet dat je daar niet bij wilt horen. Homoseksualiteit vaarwel,

bedankt voor de kennismaking.’ De lezing vond dit jaar voor het eerst plaats in het Theater van het Woord, op de zevende verdieping van de nieuwe Openbare Bibliotheek. Tot en met vorig jaar werd de lezing steeds gegeven in de Mozes en Aäron kerk, maar daar had organisator Gert Hekma geen zin meer in, nadat vorig jaar gedoe is ontstaan met het kerkbestuur. Dat wilde niet dat Gerardjan Rijnders, die toen de lezing hield, tijdens zijn voordracht scènes zou vertonen uit een softpornofilm. Na afloop van de lezing van Komrij was er een borrel en meldde Hekma voor de achtste Mosse lezing de Utrechtse antropoloog van Surinaamse afkomst, Gloria Wekker, uit te nodigen. (DW)

Olympische sporters gehuldigd >Van de negentien sporters van UvA en HvA kwamen er maar vijf opdagen. >De sporters kregen de dichtbundel Olympische Verzen van Ivo de Wijs en Theo Danes aangeboden.

Het College van Bestuur (CvB) van UvA en HvA organiseerde donderdag 18 september een huldiging voor de negentien studenten en medewerkers van de UvA en HvA die hebben deelgenomen aan de Olympische Spelen in Peking. Hoewel maar vijf sporters hun gezicht lieten zien, was CvBvoorzitter Karel van der Toorn er niet minder enthousiast om. Hij bood de sporters de dichtbundel Olympische Verzen van Ivo de Wijs en Theo Danes aan. ‘Jullie succes voelt ook als ons succes. We hebben meegeleefd en zullen dat in de toekomst ook blijven doen’, aldus Van der Toorn. ‘Er is een parallel tussen topsport en onderwijs. Mensen die serieus aan sport doen, presteren over het algemeen ook goed in hun studie. Jullie hebben geleerd dat het de moeite waard is

om ergens tijd in te steken en discipline te tonen. Wij willen mensen prikkelen om het beste uit zichzelf te halen, zoals jullie dat doen. Deze cultuur stel ik dan ook graag ten voorbeeld aan onze andere studenten en docenten.’

Roeiers Jan-Willem Gabriëls (29, achtste plaats bij de mannen vier zonder stuur) en Nienke Kingma (26, zilver bij de vrouwen acht met stuur) herkenden zich wel in de opmerkingen van Van der Toorn. Gabriëls: ‘Ik zit nu in mijn master fiscaal recht en heb daarvoor twee bachelors rechten gedaan en een studie bedrijfskunde in Groningen. Ik heb altijd een hele goeie band met mijn studieadviseuse gehad en weet ieder uur van mijn tijd te benutten.’ Kingma sloot zich hierbij aan. Zij studeerde eerst bouwkunde aan de HvA en nu planologie aan de UvA. Kingma: ‘Topsport is zeker te combineren met een studie, het kost gewoon veel tijd. De universiteit en hogeschool kunnen daar wel bij helpen, maar uiteindelijk ben jij degene die de stof moet

beheersen en de tentamens moet halen.’

(Julie de Graaf ) Zie ook pagina 6

De opiniepeiling van afgelopen week op folia.nl ging over de ‘excellente universiteit’. Bezoekers van de site hadden daarover de volgende mening: Daar betaal ik graag meer voor: 9,1% Kunnen we niet omheen: 2,3% Mag ik een teiltje: 47,7% Leidt tot uitsluiting van minder bedeelde studenten: 40,9% Totaal aantal respondenten: 44

U benadrukt in uw proefschrift het belang om erosie te bestuderen op verschillende schaalniveaus. Hoezo?

‘Naarmate je op verschillende schaalniveaus kijkt, spelen er andere processen.

Je kan bijvoorbeeld op een bepaalde plek veel erosie hebben, zonder dat dit onderaan de heuvel of in het grotere stroomgebied problemen oplevert. Toch wordt de link tussen die verschillende niveaus door veel onderzoekers niet gemaakt.’

Uit uw onderzoek blijkt dat nadat landbouwgrond verlaten is, het vrij lang duurt voor de natuurlijke vegetatie hersteld is.

‘Herstel van vegetatie is belangrijk, omdat vegetatie erosie tegengaat. Er was al eerder onderzoek gedaan naar herstel van vegetatie, maar in nattere gebieden. Daar blijkt het herstel sneller te gaan. In het gebied dat ik heb bestudeerd duurde het herstel gemiddeld veertig jaar.’

U bekeek ook welke eigenschappen van verlaten landbouwgebieden sterk samenhangen met erosie. Wat was de belangrijkste uitkomst?

‘Erosie bleek vooral vaak voor te komen op plekken met landbouwterrassen. Het gaat dan om kunstmatige, met graafmachines aangelegde terrassen. Als die terrassen niet meer onderhouden worden gaan ze eroderen en komt er veel sediment los.’

Kunnen er op basis van uw onderzoek concrete aanbevelingen worden gedaan om bodemerosie in de onderzochte regio tegen te gaan?

‘Mijn onderzoek maakt deel uit van een Europees project. Vanuit dat project zijn guidelines gemaakt die de mensen in het onderzochte gebied kunnen gebruiken. Op dit moment wordt in Spanje vaak geprobeerd erosie tegen te gaan door dennenbossen aan te planten. Maar bossen groeien slechts langzaam, en bovendien worden er vaak soorten gebruikt die niet uit de regio komen. Vanuit het project wordt aangeraden om in plaats daarvan lokale vegetatie aan te planten. Vooral grassoorten zijn effectief om de bodem bijeen te houden.’ (NB) Jan Peter Lesschen, Multi-scale Interactions Between Soil, Vegetation and Erosion in the Context of Agricultural Land Abandonment in a Semi-arid Environment, promotie: 26 september.

Folia 05 | 5

6 | Folia 05

foto: Henk Thomas

in beeld

Op donderdag 18 september vond de huldiging plaats van UvA en HvA-studenten die hadden deelgenomen aan de Olympische Spelen.

Eigenlijk was het een ‘huldigingetje’, want er waren maar vijf van de twintig studenten ingegaan op de uitnodiging van het College van Bestuur om in het zonnetje te worden gezet. Ook het CvB was niet op volle sterkte; alleen voorzitter Van der Toorn was aanwezig. De HvA werd vertegenwoordigd door directeur Jeroen Knigge. Die speelde een thuiswedstrijd, want het feest vond plaats in gebouw De Leeuwenburg van de HvA. Op de foto v.l.n.r. Jeroen Knigge, Yasemin Smit, Karel van der Toorn, Jan Willem Gabriëls, Nienke Kingma, Rianne Guichelaar en Marlies Smulders. De topsporters kregen als beloning voor hun prestatie een boek. (DW)

kort

nieuws

Joris Koetsveld politiek talent 2008

5 miljoen voor NCB

Medicijnenstudent Joris Koetsveld, vice­ voorzitter van de studentenraad van het AMC en lid van studentenpartij UvA­ Sociaal, is uitgeroepen tot politiek talent 2008 van de UvA. De verkiezing tot politiek talent werd georganiseerd door de studentenraden van de UvA en trainingsbureau Taqt, met als doel ‘politiek talent aan de UvA vroegtijdig te onderkennen en te stimuleren’.

Koetsveld werd verkozen tijdens het zogenoemde Maagdenhuisweekend, het traditionele inwerkweekend van de studenten­raden aan de UvA. De prijs gaat voor de vierde keer in zes jaar naar een student geneeskunde. Koetsveld won de prijs na de finale van een politiek simulatiespel met de titel Universiteit van Appingedam. Daaraan deden zo’n veertig studentenraadsleden mee, die moesten laten zien te beschikken over uitstekend debatkwaliteiten. Het juryrapport roemde de spreekvaardigheid, het samenwerkingsvermogen en de scherpe inzichten van Koetsveld. Juryvoorzitter Maarten Poorter: ‘Joris Koetsveld is werkelijk een talent. Hij is een overtuigend spreker en toont visie. Hij is

foto: Jordi Huisman

>Prijs gaat voor vierde keer in zes jaar naar een geneeskundestudent.

Joris Koetsveld: ‘Ik heb een gezonde mate van overredingskracht’

bovenal sterk in onderhandelingssituaties en luistert tegelijkertijd naar wat anderen te zeggen hebben.’ Koetsveld denkt zelf dat hij beschikt over ‘een gezonde mate van overredingskracht; ik kan goed luisteren, ben besluitvaardig en goed in onderhandelen.’ Dat de prijs voor de vierde keer in zes

jaar naar een geneeskundestudent gaat, komt volgens Koetsveld omdat er op de geneeskundefaculteit ‘veel ruimte is voor medezeggenschap en inspraak. Geneeskunde heeft veel contactonderwijs en de onderwijsinstituten zijn heel bereikbaar. Zo’n sfeer levert gedreven studenten op.’ (DW)

In 2006 besloten de UvA en de universiteiten van Leiden, Utrecht en Wageningen in samenwerking met Nationaal Natuurhistorisch Museum Naturalis een Nederlands Centrum voor Biodiversiteit (NCB) op te richten. Sindsdien is er veel over gepraat, maar de minister kwam nooit met geld over de brug. Dat is nu wel het geval. In de vorige week gepresenteerde rijksbegroting voor komend jaar is een bedrag van vijf miljoen euro opgenomen voor oprichting van het NCB, dat in Leiden zal worden gevestigd. In het NCB zullen de nationale natuurhistorische collecties, waaronder die van het Zoölogisch Museum Amsterdam (ZMA), worden opgenomen. Museum Naturalis in Leiden zal daarvoor moeten worden verbouwd.

‘Het is een belangrijke stap op weg naar oprichting van het NCB, maar nog niet voldoende om het NCB op te richten’, zegt Sandrine Ulenberg, directeur van het ZMA. ‘Ondertussen gaan we in overleg met het ministerie een voorstel doen voor de besteding van de toegekende middelen in lijn met de plannen van het NCB. Er zullen keuzes moeten worden gemaakt, maar welke die zullen zijn, is nog niet te zeggen.’ (DW)

Etnisch ondernemen

Studentenhuis herbergt Joodse familiegeschiedenis >In Oud-Zuid is een authentiek interieur ontdekt van een vooroorlogse Joodse familie. >Het is een uniek tijdsdocument, dat hoort bij het erfgoed van Amsterdam.

Op nummer 36 van het pand J.J.Viottastraat in Oud-Zuid is een wetenschappelijke ontdekking gedaan: het interieur van de voorkamer is niet veranderd sinds de Joodse bewoners in 1942 werden afgevoerd naar concentratiekampen.

Door de ontdekking is een ‘uniek tijds­ document boven water gekomen’, zegt Rob van der Laarse, erfgoedhistoricus van de UvA. ‘Het is buitengewoon zeldzaam dat een Amsterdamse School-interieur de tijd zo gaaf doorstaat’, zegt Rob van der Laarse, erfgoedhistoricus aan de UvA. ‘In

het Anne Frank Huis zijn bijna alle authentieke elementen weg, maar in deze ruimte is het historisch interieur nog aanwezig van het geassimileerde Joodse gezin dat er woonde. Dat is dus niet alleen interessant voor kunsthistorici, het hoort bij het erfgoed van Amsterdam. Daar wil elke Amerikaanse of Israëlische toerist natuurlijk naar komen kijken.’

De oorspronkelijke bewoners van het pand, de bankiersfamilie Korijn, overleefden de oorlog niet. Na de oorlog kwam het pand in het bezit van het bisdom Haarlem, dat er studenten in huisvestte. Vorig jaar verkocht het bisdom het pand aan een project­ontwikkelaar. Dat het interieur nog ‘volledig’ intact zou zijn, wordt door verschillende oud-studenten die er gewoond hebben trouwens bestreden ‘Het is dertig

jaar een studentenhuis geweest en tot de kelder volledig uitgewoond. De meubels waren bij elkaar verzameld van het grofvuil.

Wat wel authentiek is, is het houtwerk en de glas-in-loodramen achter in het huis’, schrijft een oud-bewoner op de site van De Telegraaf.

Alexander Westra, universitair docent erfgoedstudies trof de kamer aan bij een project ter inventarisatie van historische interieurs. ‘De kamer vertelt op een heel directe manier het verhaal van de ondergang van de Amsterdamse Joden.’ Van der Laarse en Westra maken zich bezorgd om het interieur en vinden dat een instelling het pand zou moeten kopen. De projectontwikkelaar heeft de werkzaamheden aan het pand inmiddels stil gelegd en zegt open te staan voor een erfgoedbestemming. (DW)

Proust nog steeds actueel

foto: Henk Thomas

>A la recherche du temps perdu, het meesterwerk van Marcel Proust, heeft actualiteitswaarde. >Ieme van der Poel verzorgde nieuwe annotatie bij chef d’oeuvre van Proust.

Het meesterwerk van de Franse romancier en essayist Marcel Proust (1871-1922), A la recherche du temps perdu, sluit verrassend goed aan op de actualiteit, zo vertelde Ieme van der Poel, hoogleraar Franse letterkunde, op 18 september tijdens een voordracht in de Academische Club. Van der Poel hield de lezing

omdat zij de annotatie verzorgt bij een nieuwe uitgave van de Nederlandse vertaling van het zevendelige, uit drieduizend pagina’s bestaande, boek; volgend jaar zal het eerste deel te koop zijn. ‘Die annotatie is onmisbaar omdat veel van de betekenis van het verhaal verloren gaat zonder kennis van de politieke en culturele mores van het Frankrijk aan het eind van de negentiende eeuw. Maar ook tolerantie jegens minderheden is een thema dat de schrijver op haast hedendaagse wijze naar voren brengt’, zei Van der Poel.

Zo speelt de Dreyfus-affaire een belangrijke

Werkgeversorganisatie VNO-NCW vestigt een bijzondere leerstoel etnisch ondernemerschap bij het instituut voor migratie en etnische Studies (IMES) van de Faculteit der Maatschappij- en Gedragswetenschappen (FMG). ‘Een belangrijke erkenning en versterking van de door ons ingezette onderzoekslijn’, vindt IMES-directeur Jan Rath. ‘Het bedrijfsleven heeft zich lange tijd niet in het etnische debat gemengd omdat kleuren er niet toe zouden doen in het ondernemerschap. Die opvatting is nu gelukkig aan het veranderen.’ De leerstoelhouder gaat 100 uur aan onderwijs besteden en 250 uur aan onderzoek. Bij dat laatste gaat het om de organisatie van het onderzoek, de uitbreiding van de onderzoekscapaciteit en de werving van geld hiervoor. Rath: ‘De leerstoelhouder zal dé spreekbuis van het thema etnisch ondernemerschap worden.’ Met ingang van 1 februari 2009 moet de bijzondere leerstoel bezet zijn. (DW)

Erelid rol in de roman. Het proces tegen de van spionage beschuldigde Joodse generaal Dreyfus verdeelde Frankrijk aan het eind van de negentiende eeuw in twee kampen. Posities die door Proust heel secuur worden neergezet, zonder overigens Dreyfus zelf op te voeren.

Van der Poel: ‘Dit doet hij om te laten zien hoe xenofobie en racisme kunnen ontstaan. Juist op het moment dat de minderheden toetreden tot het parlement, ontstaan dat soort redeneringen; de loyaliteit aan het “nieuwe” land wordt dan opeens in twijfel getrokken.’

(Joke de Wolf )

Op 17 september is Louise Gunning, voorzitter van de Raad van Bestuur van het AMC en decaan van de geneeskundefaculteit, benoemd tot erelid van de MFAS, de studievereniging van artsen in spe. Gunning kreeg het erelidmaatschap omdat zij als hoogleraar sociale geneeskunde altijd ‘zeer actief ’ is geweest. ‘Ze was een buitengewoon goed docent en haar colleges werden druk bezocht’, zegt een woordvoerder van MFAS. ‘Als bestuurder heeft ze bovendien altijd klaar gestaan voor de MFAS bij de opening van congresdagen, ouderdagen en introductieweken.’ (DW)

Folia 05 | 7

opinie

Excellent? Laat me niet lachen Om een hogere prijs te kunnen vragen, moet de UvA eerst het peil van haar dienstverlening naar een aanvaardbaar peil brengen, betoogt Frank Kalshoven.

Dit stukje heeft de strekking: hoe durft-ie.

In het hoger onderwijs, heb ik onlangs geleerd, maakt men onderscheid tussen de ‘grote’ en de ‘kleine’ kwaliteit. De grote kwaliteit gaat over inhoudelijke zaken (toponderzoekers, topdocenten, topinstituten); de kleine gaat over dienstverlening aan studenten. Grote kwaliteit is een sexy onderwerp (Nederland in de wereld, kennis en innovatie, globalisering, en zo meer), kleine kwaliteit vindt men nauwelijks interessant.

Hoe stellig mag een mens iets beweren op basis van twee handenvol toevallige waarnemingen uit de familie- en kennissenkring? Niet zo stellig. Dus ik zal niet opschrijven dat de kleine kwaliteit van de instellingen waaraan Karel van der Toorn leiding geeft beneden alle peil is. Anderzijds: de toevallige waarnemingen worden wel door zoveel mensen herkenbaar gevonden, dat het me zou verbazen als de hypothese ‘De kleine kwaliteit van de UvA/HvA is beneden alle peil’ op basis van een grotere en representatieve streekproef

illustratie: Cees Heuvel

‘Laat studenten betalen voor excellentie – ze krijgen het dubbel en dwars terug.’ Dit zei Karel van der Toorn, de bestuursvoorzitter van de Universiteit van Amsterdam én de Hogeschool van Amsterdam vorige week tijdens de opening van het academisch jaar. Kwaliteit kost geld, betoogde hij; het ‘getuigt van slechte smaak’ om de overheid om meer geld te vragen; laat de studenten kwaliteitsverbetering daarom zelf betalen.

Over dat principe kan een mens zomaar een warm instemmend stukje schrijven. Maar dat doe ik niet.

brieven Wilders Isabelle Buhre verdedigt het recht van Geert Wilders om ‘te zeggen wat hij vindt’ naar aanleiding van een aanklacht van een aantal UvA studenten wegen haatzaaien. Bovendien looft zij diens strijd om ‘het wezen van onze rechtstaat te beschermen’. Dat klinkt natuurlijk allemaal erg mooi. Helaas staat Buhre’s betoog zo bol van misvattingen, drogredeneringen en onjuistheden dat er bij nader inzien weinig van haar conclusies over blijft.

Wilders zou proberen ‘het wezen van onze rechtstaat te beschermen’. Echter, Wilders heeft bij herhaling gepleit om bepaalde individuen en zelfs groepen hun Nederlandse paspoort en dus hun burgerschap te ontnemen. Het onschendbare burgerschap is samen met

8 | Folia 05

de grondwet echter het fons et origo van de beschermingen die de rechtsstaat biedt tegen de willekeurige macht van de staat.

Indien de politiek mensen op grond van huidskleur, etniciteit, geloofsovertuiging of welke reden dan ook dit burgerschap kan ontnemen, dan is de rechtsstaat niks meer waard en komen wij terecht in een dictatuur. Wilders ‘oprechte bezorgdheid’ zou bovendien onder meer de ‘aanval op vrijheid en tolerantie door sommige moslims’ (mijn cursivering) gelden. Ten eerste echter weigert Wilders zelf principieel het onderscheid te maken tussen moslims die wel en niet de beginselen van de democratische rechtstaat aanvaarden. De Islam zou volgens hem namelijk een monolithisch ondemocratisch en intolerant geloof zijn.

(Zijn veronderstelde onderscheid tussen moslims als mensen en de Islam als geloof is te absurd om serieus te nemen.) Bovendien is het fundamenteel hypocriet om Wilders te verdedigen met een beroep op de bescherming van tolerantie, gezien diens eigen ongenuanceerde, beledigende en principieel afwijzende

stellingname tegenover de Islam en onze Islamitische medeburgers.

Verder beweert Buhre dat er geen sprake kan zijn van haatzaaien, omdat Wilders niet de intentie heeft ‘ons op te zetten tegen de moslims’. Los van de vraag of dit inderdaad zo is, rept desbetreffende wetgeving met geen woord over (vermeende) intenties. Het gaat slechts om de inhoud van wat iemand zegt. Het is dan aan de rechter om te bepalen of er dusdanig tot haat en/of geweld wordt aangezet dat dit opweegt tegen de vrijheid van meningsuiting.

Dat brengt ons bij het laatste punt. Buhre stelt dat ‘vanuit een universiteit een beweging is ontstaan die de vrijheid van meningsuiting wil beknotten’ en spreekt de hoop uit dat de UvA niet ‘alleen studenten herbergt die een man veroordeeld willen zien omdat hij van zijn rechten gebruik maakt en die verdedigt’. Het enige dat deze studenten echter doen is middels advocaat Spong de vraag aan de rechter voorleggen of hetgeen Wilders doet – en vooral zegt – inderdaad binnen zijn rechten valt. Wilders mag, net als iedereen in Nederland

zou kunnen worden verworpen. Overigens zijn cijfers over studenttevredenheid op de website van de UvA (in de rubriek ‘feiten en cijfers’) niet toegankelijk voor buitenstaanders.

Wat voorbeelden van zaken die recentelijk aan UvA en HvA zijn voorgekomen: -Het nakijken van een tentamen duurt maanden. Herhaaldelijk voorgekomen, aan diverse faculteiten.

-Een (onvoldoende) gemaakt tentamen kan niet worden ingezien.

-Het rooster aan het begin van (dit) studiejaar klopt niet: groepen studenten wachten tevergeefs op hun docent.

-Mails van studenten aan docenten blijven onbeantwoord; voicemails worden tevergeefs ingesproken.

-Een faculteit doet er een jaar over om een student toestemming te geven aan een buitenlandse universiteit te studeren.

-Aan een student die in juni 2008 haar laatste propedeusetentamen aan de HvA haalt, en wil overstappen naar de UvA, wordt medegedeeld dat ze haar propedeusediploma in oktober kan komen ophalen (waardoor ze zich dus niet bij de UvA kan inschrijven).

-Een student met een hbo-bachelor in studie A, wil op de UvA de master in studie A halen, en krijgt te horen dat hij eerst een middelbare schoolvak moet halen om te kunnen worden toegelaten.

-Een potentiële HvA-student met een internationaal middelbareschooldiploma wordt eerst netjes ingeschreven, om daags voordat de colleges beginnen

namelijk alleen ‘zeggen wat hij (of zij) vindt’ binnen de beperkingen die de wet hieraan oplegt! l M. L. de Vries, student onderzoeksmaster geschiedenis

Sorbon In Folia 3 en 4 wordt er aandacht besteed aan de gerenoveerde kantines. Als je er komt, ziet het er nog wat grijs en kil uit, de werkzaamheden zullen nog wel niet zijn afgerond. Maar ook is het leeg.

Waar zijn de toetjes, waar is de kar met salades, waar is de counter met vlees, vis en vegetarisch? De zogeheten ‘componentenmaaltijd’ is niet meer te krijgen, wordt mij verteld. Geen combinaties dus meer van vlees, vis of vegetarisch met groente en met rijst, aardappeltjes of patat. ‘U kunt daar een maaltijdsalade krijgen, meneer.’ Ik heb geen zin in salade, ik heb zin in een warme maaltijd. Dan is er alleen nog het eenvoudige eenpansgerecht, of natuurlijk de luxecorner, hamburgers met patat,

stage

foto: Bob Bronshoff

De kleine kwaliteit van de UvA/HvA is beneden alle peil

Merijn Soeters

te horen dat zijn diploma toch onvoldoende is. Zijn inschrijving wordt ongedaan gemaakt.

-Studenten die 60 procent van hun propedeuse in vak X hebben gehaald mogen geen tweedejaars vakken volgen; herkansing van de eerstejaars tentamens in het eerste blok is onmogelijk.

-De bejegening door (een deel van) het UvA-personeel van studenten is soms zeer onbeleefd; de houding is allesbehalve hulpvaardig. De studenten zijn er voor de UvA/HvA, lijkt men te denken, in plaats van andersom.

Deze voorbeelden gaan niet over knappe onderzoekende koppen en enthousiasmerende docenten – die zijn er ook. De voorbeelden gaan uitsluitend over de universiteit als (falende) dienstverlener. Het is, help ik Van der Toorn graag uit de droom, ondenkbaar dat klanten vrijwillig meer geld gaan betalen aan zo’n aanbieder. De juiste volgorde is: eerst de dienstverlening op een aanvaardbaar peil brengen gezien de aan de universiteit betaalde publieke en private middelen (tienduizend euro per student per jaar, grofweg); dan de dienstverlening op een hoger peil brengen; dan aan mensen een hogere prijs vragen.

Algemene tip: Het woord excellent pas gaan gebruiken als het niet meer op de lachspieren van je primaire doelgroep werkt. l Frank Kalshoven is journalist. Hij studeerde economie en rechten en promoveerde in 1993. Bovenstaand artikel is een bewerking van een stuk dat hij eerder in Vrij Nederland publiceerde.

dat nog wel. Toetjes zijn er alleen nog in verpakking en bijna twee keer zo duur, geen kannen met allerlei soorten yoghurt en vla meer. Pakt deze verandering van het aanbod toevallig alleen voor mij met mijn voorkeuren negatief uit, of is hier sprake van een verarming van het aanbod? En moet je je daar dan druk om maken? Spreekt hier niet mijn onderbuikgevoel tegen Sorbon, de onvolprezen huiscateraar van de UvA? Wezenlijker is misschien dat in de vernieuwde kantines meer ‘aandacht’ zal worden besteed aan ‘thema’s’ als gezondheid en duurzaamheid. Voor Sorbon betekent dit, en ik citeer van hun eigen aanplakbiljet, ‘extra aanbod van salades en verse sappen.’

Duurzaamheid is een complex begrip, maar dit had ik er nog niet achter gezocht. Een misser, want wie goed over duurzaamheid nadenkt, zoals bijvoorbeeld universiteitshoogleraar Louise Fresco doet, bepleit waarschijnlijk eerder minder consumptie dan salades en verse sappen. l

Merijn Soeters (27) studeert sociale psychologie en is bezig met een scriptie over eerste ontmoetingen.

‘Voor mijn onderzoek heb ik mensen met elkaar in contact laten komen in verschillende omstandigheden. De ene groep op het internet en de andere groep in het echt, face to face. Ik vergelijk deze ontmoetingen en bekijk hoe mensen zich opstellen in een eerste gesprek, en of ze helemaal zichzelf zijn.

In de sociale psychologie ga je uit van verschillende soorten zelf. Je hebt the true self, de ware zelf, dit is wie je bent maar niet altijd laat zien. Dan heb je the actual self, dit is hoe je je laat zien in sociale interacties en the ideal self, dit is hoe je niet bent, maar zou wíllen zijn.

Ik ben nu bezig met de analyse. Dat is lastig en zeker niet mijn ding. Het schrijven is al meer mijn ding en het uitvoeren van het onderzoek vond ik echt leuk om te doen. Ik heb een relatief kleine steekproef gedaan met 60 personen. Als je dan met je resultaten gaat goochelen is het moeilijk om inzicht te krijgen en goed bij te houden waar je zit in je analyse.

De resultaten zijn nog niet heel sterk, maar er komt zeker wat uit. We kijken ook naar hoe groot het zelfvertrouwen is van de proefpersonen. Je zou verwachten dat mensen met veel zelfvertrouwen zich niet erg aanpassen in andere omstandigheden, omdat ze het niet nodig vinden zich anders voor te doen.

Ik heb zelf eigenlijk nooit internetontmoetingen, ik ben meer van face to face. Hoe ik me voordoe is afhankelijk van met wie ik praat. Ik merk wel dat ik soms verander. Als ik met iemand praat met een hogere status ben ik minder mezelf dan wanneer ik met iemand praat met dezelfde of een lagere status.

Ik ben nu al een jaar bezig met mijn scriptie, maar niet puur met het onderzoek. In de tussentijd heb ik vakken gevolgd en ik heb nu mijn eigen fotografiebedrijf, daar gaat veel tijd in zitten. Ik kom uit de roeiwereld en ik heb een keer een camera geleend van een vriend om foto’s te maken tijdens roeiwedstrijden. Dat was leuk en ik bleek er goed in te zijn. Toen heb ik mijn eigen camera gekocht en ben ik een site begonnen. Inmiddels fotografeer ik niet alleen meer roeiwedstrijden, maar heb ik ook opdrachten van bedrijven. Er stonden foto’s van mij in onder meer NRC Handelsblad, het Parool en de Volkskrant. Daarvan kan ik nu mijn studie betalen, dus het maakt wat dat betreft niet uit dat ik er langer over doe.’ (ARH)

Arnold de Groot, student filosofie www.merijnsoeters.com

interview

‘Films kunnen me nog steeds verba Door Joke de Wolf

Thomas Elsaesser is een van de pioniers van de filmwetenschap. Na een lange, glansrijke carrière, waarvan zeventien jaar aan de UvA , is hij sinds kort met emeritaat.

Zijn tijd aan de UvA noemde Thomas Elsaesser in zijn afscheidsspeech in juni ‘the best seventeen years of my life.

Toch wil hij het dáár liever niet over hebben – ‘dan krijg je alleen maar van dat gepraat achteraf ’. Daarom een gesprek over de toekomst; over de grote ontwikkelingen die de film de laatste jaren heeft doorgemaakt, de populariteit van dvd‘s en de toekomst van de bioscoop.

U bent uw hele carrière bezig geweest met film. Wat trok u in eerste instantie aan in het medium?

‘Ik ging van jongs af aan met mijn grootmoeder naar de bioscoop. Er was nog geen dvd, geen televisie, dus de bioscoop was de enige manier om films te zien.

Mijn oma had haar man verloren, ze was eenzaam.

Door samen naar de film te gaan paste ik op haar, en zij op mij. Ze had een uitgesproken voorliefde voor Hollywoodfilms: melodrama‘s, epische vertellingen en oorlogsfilms, dus dat waren de films die ik veel zag.

een lezing; de films werden uitgelegd, geduid. Voor mij was het een haast schizofrene kennismaking met het medium: enerzijds de intellectuele artcinema van mijn ouders, anderzijds de eigenaardige maar duidelijk afgebakende voorkeur van mijn grootmoeder voor films die in de ogen van mijn ouders verboden terrein waren. Die twee aspecten hoorden voor mij bij elkaar, terwijl ze onverenigbaar waren. Die deformatie heeft er, kort gezegd, voor gezorgd dat ik films ben gaan bestuderen, in plaats van er alleen maar van te genieten.’

De laatste jaren is er veel veranderd in de manier waarop mensen films bekijken: You Tube, dvd‘s, zelfs een simpele fotocamera kan filmpjes maken.Wat betekent die verandering voor onze ervaring van film?

‘Mijn generatie gebruikte film op de manier waarop je ook boeken consumeert; je verstopte je in de duister-

‘ Op You Tube struin je als in een schelmenroman langs doodlopende wegen’ Geen gebruikelijke films voor een jongen van twaalf.

Mijn ouders namen me ook mee naar de bioscoop, maar op een heel andere manier: zij gingen alleen naar films van Ingmar Bergman of neorealistische films. In die bioscoop gaf iemand een korte introductie, als bij

Thomas Elsaesser werd geboren in Berlijn in 1943, groeide op in Duitsland en studeerde literatuur aan de universiteit van Sussex, hij promoveerde in de vergelijkende literatuurwetenschap. Elsaesser introduceerde in 1976 filmwetenschappen op de universiteit van Norwich (East Anglia), en kwam in 1991 bij de UvA om ook hier de nieuwe vakgroep op te zetten. Hij richtte zich met zijn onderzoek onder andere op de Europese cinema van na 1945, Duitse cinema en het Nieuwe Hollywood van de jaren zeventig. Elsaesser was een van de initiatiefnemers van de onderzoeksschool Asca. Hij schreef meer dan vijfentwintig boeken en verzorgde talloze publicaties in toonaangevende internationale tijdschriften. Afgelopen juni nam hij afscheid van de UvA, in juli werd hij gekozen tot Corresponding Fellow van de British Academy.

10 | Folia 05

nis van de bioscoop en dan keek je vanaf daar naar de wereld op het scherm. Je kon die wereld niet stopzetten of vooruitspoelen, het was als een regressieve ruimte. Nu ga je gezamenlijk naar de film, de bioscoop heeft in de eerste plaats een betekenis van delen en gezelligheid, de film komt op de tweede plaats. De huidige studenten filmwetenschappen zeggen te kiezen voor filmwetenschap omdat ze ‘in de media’ willen werken – samenwerken dus. Die keuze past in een algemene tendens: een verschuiving van het afgesloten individualisme naar het delen van ervaringen, indrukken en emoties. Dat is ook waarom het op het internet steeds gaat over posting, sharing en swapping. Het individualisme, waar iedereen het steeds over heeft, heeft haar beste tijd allang gehad.’

Ondanks die verschuiving naar het delen van ervaringen is de zogenaamde thuisbioscoop in de hifi-winkel erg populair. Betekent dat het einde van de traditionele bioscoop?

‘Het idee dat mensen niet meer naar de bioscoop zouden gaan is heel oud. Al in de jaren vijftig, op het moment dat personenauto’s beschikbaar kwamen voor het grote publiek, was men al bang dat de bioscoop minder populair zou worden. De snelbewegende beelden van de film waren vanuit de auto immers

reëel. Het compromis was de drive-in bioscoop.

Mensen keren zich niet af van de bioscoop als ze zelf thuis een goede installatie hebben. Maar er is wel een tweedeling ontstaan tussen bioscoop en film. Je zegt nu: “Ik wil naar de bioscoop” en pas daarna beslis je welke film je gaat zien. Het is net als met koffie: iedereen kan het thuis maken, maar toch spreek je buiten de deur af, het gaat uiteindelijk dus om het zien en gezien worden. De film zelf is in dat geval een secundair fenomeen, de bioscoop maakt in de eerste plaats deel uit van de openbare ruimte. Tegelijkertijd ontwikkelt de film op dvd zich in de richting van het boek; je koopt een dvd in een omslag die je open kunt doen.

Als je de dvd afspeelt zijn er meer overeenkomsten met het boek: er zijn hoofdstukken, je kunt bladeren, pauzeren en alvast kijken hoe het afloopt. Film, boek en ook muziek komen steeds meer samen.’

Heeft die digitalisering ook invloed op de inhoud van de films?

‘Een van de essenties van die drie media – muziek, boek en film – is het vertellen van verhalen. Verhalenvertellen gaat vaak heel intuïtief. In een verhaal zitten altijd gaten, problemen, tegenstrijdigheden. Maar dat is niet hoe we een gebeurtenis ervaren. Ik heb je nu een verhaal verteld; jij vroeg me hoe ik begon films te kijken en ik heb je een conflict beschreven, met het verhaal over mij en mijn grootmoeder. Dus ik heb, onbewust, een verhaalconstructie gemaakt waaruit dat conflict naar voren komt. Door elkaar verhalen te vertellen ordenen we ons leven, het is een taxonomie.

Maar er moeten ook andere ordeningssystemen zijn.

Er zijn twee variabelen: de informatiedichtheid van informatieopslag en de toegankelijkheid. In de literatuur wordt die onderverdeling gevormd door poëzie, drama en romans. Bij poëzie is de informatiedichtheid hoog, maar heb je veel toelichting nodig om het te begrijpen. Het voordeel van de roman is de draagbaarheid en de toegankelijkheid; iedereen kan het verhaal lezen en redelijk begrijpen. Een toneelstuk heeft een hogere dichtheid dan een roman, maar niet hetzelfde gemak van toegankelijkheid, bovendien is toneel gebonden aan een tijd en plaats. Film was tot voor kort net als toneel; je kon het niet meenemen, en niet stilzetten. Dat is nu dus veranderd.

Op dit moment is er een plaats, het internet, waar opslagruimte van gegevens heel goedkoop is en met een grote toegankelijkheid. Verhaalstructuren moesten tot voor kort rekening houden met de geheugencapaciteiten van het menselijke brein; hoeveel kan je onthouden om het verhaal nog te kunnen volgen?

Maar als het menselijke brein kan steunen op een

bazen’

Thomas Elsaesser

computerserver, dan kan ook de taxonomie veranderen. Een ontdekkingsreis langs filmpjes op You Tube geeft een indicatie van die nieuwe taxonomie; als in een schelmenroman struin je langs doodlopende wegen, waarbij je zelf een belangrijke rol speelt door de keuzes die je kunt maken. De relatie tussen verhaalstructuren en games is logischerwijs een belangrijk onderwerp in recent onderzoek.’

In hoeverre heeft de dvd de structuur van de film nu al veranderd?

‘Bij video had je al je favoriete scènes, die je steeds weer opnieuw herhaalde. In eerste instantie waren de ‘extra’s’ een uitvinding waarvan men niet verwacht had dat die aan zou slaan – net als de film zelf overigens,

die ontwikkeld werd door wetenschappers die beweging onderzochten; niemand dacht in eerste instantie aan het vertellen van een verhaal.

Tegenwoordig kunnen er niet genoeg bonussen op de dvd staan: een making of, een toelichting van een egghead, een commentaar van de regisseur. De film wordt gekoloniseerd door extra informatie en op die manier wordt de film interactief.

Dat stelt filmproducenten overigens voor een probleem: hun product moet zowel aantrekkelijk zijn in een grote bioscoop voor een avondje uit met vrienden, maar ook overleven op dvd, waar de film als een boek wordt doorgebladerd en bestudeerd. Films krijgen daardoor zo‘n hoge informatiedichtheid dat de bioscoopfilm verandert in een trailer voor de dvd. Verhaal-

structuren worden dus steeds complexer omdat de producent wil dat je de films vaker wilt zien.’

Gaat u zelf nog naar de bioscoop?

‘Ik ga heel soms, maar alleen met vrienden, meestal koop ik de dvd. Het is een kwestie van tijd, maar ook een kwestie van leeftijd. Wanneer ik naar de film ga, ben ik namelijk verreweg de oudste in de zaal. Gelukkig kunnen films me nog steeds verbazen, juist de Hollywoodfilms. Dat kan zijn vanwege de special effects, maar ook vanwege ander spektakel. Films als Memento en Fight Club, films that twist your mind, waarbij je je afvraagt of dat wat je ziet, waar is. En ik zal voorlopig niet kunnen ophouden over film te schrijven.’ l

Folia 05 | 11

het beste

Booobs Jihane Naji (23), masterstudente business studies:

Moddervette knipoog Tropic Thunder; regie: Ben Stiller Het maken van goede filmsatire is lastig. Kijk maar naar recente pogingen als Superhero Movie! en Disaster Movie.

Of liever: doe maar niet. Tropic Thunder is een zeldzaam voorbeeld waarin het wel goed gaat. Het werkt vooral omdat regisseur Ben Stiller niet de laatste trends in de bioscoop wil persifleren.

Hij mikt juist op de industrie erachter.

In de film volgen we het wel en wee van cast en crew tijdens de opnames van ‘Tropic Thunder’, een prestigieus Vietnam-oorlogsdrama à la Apocalypse Now of Platoon. De productie lijkt puur en alleen opgezet om prijzen binnen te slepen en gaat al snel ten onder aan studiobemoeienis, chaotische regie en botsende ego’s van steracteurs. Kortom, de opzet van Tropic Thunder geeft Stiller eindeloze ammunitie om de inner working van de filmindustrie bloot te leggen.

Zo is er de verwende actiester op zijn retour (Stiller zelf ) die zojuist de grootste flop uit zijn carrière achter de rug heeft. Hij speelde er een geestelijk gehandicapte in, want, zo weet elke acteur, dat doet het goed bij de Oscars.

De klassieke ‘method actor’ (een hilarische Robert Downey Jr.) laat zijn huid impregneren met donkere kleurstof om zo realistisch mogelijk een zwarte sergeant te kunnen spelen. De gladde agent (Matthew McConaughey) maakt zich druk over het feit dat ‘zijn’ acteur geen goede televisieontvangst heeft in zijn luxe hotel. Of de film inhoudelijk gezien wel iets bijdraagt aan diens carrière is bijzaak.

Je zou kunnen zeggen dat Stiller, die eerder komedies als The Cable Guy en

12 | Folia 05

Zoolander regisseerde, met Tropic Thunder het eigen nest bevuilt. De Hollywoodexcessen die hij hier voor schut zet, zijn hem zelf ook niet vreemd. Dat Tropic Thunder zijn pijlen op zichzelf richt maakt de film er alleen maar grappiger op.

Hoogtepunt is wellicht de aanwezigheid van een ware Hollywood-superster – ik houd zijn naam voor het verrassingseffect geheim. Haast onherkenbaar geschminkt speelt hij de meedogenloze filmproducent Less Grossman, een grofgebekte kerel die over lijken gaat als hij er geld mee kan verdienen. Het is een moddervette knipoog naar het summum van Hollywood’s commercialisatie.

Geld, imago en status, daar draait het allemaal om achter de schermen van het fictieve ‘Tropic Thunder’. En Stiller weet telkens de vinger op de zere plek te leggen. Hoe grotesk of flauw dit soms ook uitpakt, Stiller verheft zelfkritiek hiermee tot grote komische hoogte. (René Glas) Tropic Thunder (VS, 2008) Première: 25 september Met: Ben Stiller, Robert Downey Jr., Jack Black

Film: ‘The 13th Warrior van ­ cTiernan. Een Arabische reiziM ger komt bij de Vikingen en strijdt mee tegen trollen en geesten.

Het is niet echt een vechtfilm maar gaat over cultuurverschillen en vooroordelen. De boodschap spreekt me aan.’

Muziek: ‘Ik ga uit mijn bol van de minimal en funky house van dj Bobby Burns. Daar kan ik nachten op dansen. Mensen kijken me dan aan, zo van: welke pil heeft zij geslikt? Maar ik maak mijn eigen speed aan. Bobby Burns gaat niet voor de hitjes en hij kan schakelen, een nummer langzaam vervormen. Dat is de kunst van het dj’en.’

foto: Hans van Vinkeveen

film

Tijdschrift: ‘Elle, daar ben ik abonnee van. Om de kleding die heel up-to-date is en de gossips over beroemde sterren. Zo’n leven zou je stiekem zelf willen.’

Jihane Naji

Ik kreeg een ‘nee’ op mijn aanvraag voor vrijstellingen, omdat de docent vond dat ik te mooi ben om wiskunde te missen. Ik was zo boos dat ik AT5 wilde inschakelen. Van medestudenten hoor ik dezelfde klacht. Er wordt gewoon niet naar je geluisterd.’

Boek: ‘Reizen in de voetnoten van Ibn Battuta van Tim MackintoshSmith is het moeilijkste boek dat ik heb gelezen. Ibn Battuta was een 14e-eeuwse ontdekkingsreiziger uit Marokko, waar mijn ouders vandaan komen, die India, China en het Midden-Oosten bezocht. Hij geloofde dat je vreemde culturen in hun waarde moet laten.’

Hebbeding: ‘Mijn T-shirt. Er staat ‘stop’ in het Arabisch en daaronder: stop looking at my booobs. Het idee is van mijn zus die modeontwerper is. Nee, ik merk niet dat hierdoor juist naar mijn boobs wordt gekeken.’

Afknapper: ‘Bij de afwikkeling van conflicten tussen studenten en docenten aan de UvA is de docent koning. Ook als je in je recht staat, krijg je geen gelijk.

Tv: ‘Heroes, een serie over mutanten met bijzondere gaven, waarin ik als afgestudeerd moleculair bioloog erg geïnteresseerd ben.

Het is bij mij wel van: eerst zien dan geloven. Maar de wereld is groot, wie weet wat echt is.’

Humor: ‘De Amerikaanse stand-up comedian Dave Chapelle. Een topsketch is ‘Piss on you’, waarin hij R&B-ster R. Kelly, aangeklaagd voor seks met kinderen, te grazen neemt en doet alsof hij het lekker vindt dat er op hem wordt geplast.’

Stokje: ‘Ik geef het stokje door aan docent strategisch management Erik Dirksen. Hij is de meest inlevende docent die ik ken en zo jong van geest dat hij wel een student had kunnen zijn.’ (Hans van Vinkeveen)

Sexy sporttoestellen Ik bemin, 1 en 2 oktober, Podium Mozaïek, Bos en Lommerweg 191 kelijk omdat er ook actie in zit.

Het is een energiek stuk met veel muziek.’ Naast monologen van klassieke heldinnen als Cleopatra, Antigonae en Julia, maakt Bruinsma gebruik van zelfgeschreven teksten.

Voor haar studie heeft Bruinsma veel moeten lezen en ze heeft altijd al veel geschreven, vertelt ze. Tijdens de laatste studiefase besloot ze auditie te doen voor de toneelschool in Antwerpen en ze werd aangenomen. ‘Ik heb het er niet zo lang volgehouden,’ geeft Bruinsma toe. ‘Maar daarna ben ik wel in voorstellingen gaan spelen.’ Dit is haar eerste solovoorstelling. De gitaarmuziek, waarmee haar liedjes begeleid worden, is van te voren ingespeeld, en ze staat echt helemaal alleen op het podium.

Voor haar voorstelling heeft Bruinsma subsidie gekregen van het Amsterdamse Fonds voor de Kunst, dat alle vertrouwen heeft in de kwaliteit en originaliteit van het project. Op 1 en 2 oktober staat de jonge theatermaakster ermee op Podium Mozaïek, het internationale cultuurpodium van Amsterdam. ‘Een goed podium voor dit thema,’ vindt Bruinsma.

Een heerlijke mix van culturen, seksuele spanning en de sportschool. (ARH)

Het overkoepelende thema van deze energieke, uitdagende theatervoorstelling is verlangen.

Een studente psychologie gaat in de sportschool op zoek naar de essentie van flirten en de liefde.

Ze wordt verliefd op een Marokkaanse sportman, de personal trainer van de sportschool. De bedoeling van theatermaakster Chantal Bruinsma is om door middel van deze interculturele liefde vooroordelen te beslechten.

De studente leeft vol van de liefde in een fantasiewereld, waarin het enige tastbare haar mobiel, haar laptop en het sporttoestel zijn.

De tekst, het concept en het spel zijn van Chantal Bruinsma. Zij heeft Franse taal en letterkunde gestudeerd aan de UvA en is afgestudeerd met een literair onderzoek naar psych0-analytische theorieën. Dit psychologische aspect komt ook terug in haar voorstelling, die een filosofische ondertoon heeft, maar wel op een grappige manier.

Bruinsma: ‘De voorstelling is voor een breder publiek toegan-

foto: Hester Dekker

Ik bemin, toneelvoorstelling. 1 en 2 oktober, 20:30 uur, Podium Mozaïek Kaartjes zijn €14,50.

Zie www.podiummozaiek.nl

Chantal Brumsma

foto: Won Tuinema

uit

eten

Druppelende broodjes Festina lente, Looiersgracht 40b We stappen een kitscherige jaren zeventig huiskamer binnen. De bruinoranje muren zijn behangen met ouderwetse schemerlampjes en vage schilderijtjes.

In de hoek staan een oud bankstel en twee stoelen uit oma’s collectie om op te chillen. Verder zijn alle stoelen verschillend en hier en daar staat een tafelpoot scheef. Gezellig fout. Lichte muziek mompelt op de achtergrond en om ons heen klinkt geroezemoes. ‘Festina Lente,’ Latijn voor ‘Haast u langzaam,’ is een goed bezocht eetcafé.

Festina Lente heeft een smal terras langs de gracht, waar veel mensen nog even genieten van het verlegen septemberzonnetje.

De kaart wordt in een grote envelop gebracht en we bestellen alvast een jus d’orange en een verse muntthee. Die worden snel bezorgd en smaken prima.

Het is half twee, we hebben trek en besluiten onszelf te verwennen.

Ik bestel het broodje Manzolli, met gegrilde groenten, gesmolten kaas en huisgemaakte pesto. Mijn tafelgenoot gaat voor het broodje Multatuli met oosters gemarineerde zalm en we besluiten de salade Haloumi met schapenkaas te delen.

We wachten en wachten. Haast u vooral langzaam, lijkt hier het motto. We hebben er begrip voor, want het is behoorlijk druk en ach, we zitten toch lekker met ons drankje. Na dertig minuten komt de serveerster aan met onze broodjes. Ze blijkt echter moeite te hebben met de kleine klapdeurtjes naast de bar, want daar belandt het broodje zalm op de grond. Er zit voor mijn tafelgenoot niets anders op dan nog vijf minuten extra te wachten op een nieuw broodje. Dat is gelukkig snel geregeld.

De broodjes zijn een beetje taai en lastig door te komen met het kleine mesje en het gebaksvorkje dat we als gereedschap hebben gekregen. We ontdekken dat het veel beter gaat zonder bestek, gewoon uit het vuistje. Nu we dit obstakel hebben overwonnen, kunnen we echt van de smaak genieten en die is prima. Ik mis een beetje de pesto, maar het vervang­ ende sausje is ook erg lekker. Wel zijn beide broodjes te royaal besprenkeld met sesamolie. Ze druppelen er van.

De salade smaakt lekker. De Griekse schapenkaas waar we zo benieuwd naar waren is alleen wel erg zout. We vragen ons af of dit zo hoort en wat er gebeurd is met de beloofde citroendressing.

Als toetje bestellen we twee koffie verkeerd en die bevallen ons maar al te goed. Grote mokken met een goede schuimlaag. Bovendien wordt er, naar Italiaans gebruik, een glas water bij geserveerd. Een prima, uitgebreide lunch voor alles bij elkaar 25 euro. Met goedgevulde buikjes stappen we weer op onze fiets om verder te gaan met het haastige (festina) leven. (ARH)

Sfeer: gezellig kroegsfeertje Publiek: studenten, artistieke typjes, dertigers

Gemiddelde prijs broodje: 5 euro Kwaliteit: goed.

OPROEP Ben je (betaalbaar) uit eten geweest?

Schrijf dan een recensie en stuur die op naar redactie@folia.uva.nl. Als je recensie wordt geplaatst, krijg je de kosten (maximaal €50,-) van het etentje vergoed.

Folia 05 | 13

asva

Een soort ANWB Door Wouter de Haan en Jim Jansen

foto’s: Marc Deurloo

De Asva heeft een nieuw bestuur. In hun eerste maand vertellen de vijf nieuwe bestuursleden over hun plannen voor het komende jaar en de rol van de studentenunie: ‘Sorbon moet haar monopoliepositie verliezen, we willen meer studieadviseurs en kleinere werkgroepen’.

Martijn Weeda

Voorzitter Martijn Weeda (21, vierdejaars politicologie) Sterke eigenschap: ‘Ik ben sociaal omdat ik goed met mensen overweg kan. Daarnaast heb ik feeling voor studentenbelangen.’

Wat doet de Asva voor studenten?

‘Je kunt ons het beste vergelijken met de ANWB. We doen aan dienstverlening, informatievoorziening en belangenbehartiging. Dat zijn de drie pijlers.’

Wat is jouw belangrijkste taak?

‘Dit jaar is dat studentenhuisvesting. In de duurste stad van Nederland is woonruimte een van de grootste problemen. De Asva heeft met Tjeerd Herrema, de wethouder volkshuisvesting, een prestatiecontract getekend. De Asva heeft een belangrijke rol als waakhond richting de gemeente en de woningbouwverenigingen. Dat betekent veel discussiebijeenkomsten aflopen en aandacht genereren voor dit probleem, om het zo op de politieke agenda te krijgen en te houden.

Wat is er volgens jou mis met de UvA? ‘De universiteit is te groot geworden, met alle gevolgen

14 | Folia 05

van dien. De groei van de universiteit staat echter niet in verhouding tot de investeringen van de regering in het hoger onderwijs.’

Als jij CvB-voorzitter was, wat zou je dan direct veranderen?

‘Er zouden onmiddellijk meer studieadviseurs worden aangenomen en de werkgroepen zouden worden verkleind. Maatregelen die te maken hebben met het primaire proces van de student. Een werkgroep met vijfenveertig studenten werkt namelijk niet.’

Wat moet er beter bij de Asva?

‘We moeten studenten nog meer bij onze activiteiten betrekken. Vaak plukken studenten de vruchten van ons werk, zonder zich dat te realiseren. Dat moet anders.’

De Asva wil ook opkomen voor de belangen van HvA-studenten. Waarom zit er dit jaar geen dan HvA-student in het bestuur?

‘Je kunt ervoor kiezen dat er altijd een vrouw in het bestuur moet zitten, of altijd een hbo-student. Maar ik vind dat je voor het bestuur de beste mensen moet kiezen. Gelukkig hebben we in de organisatie van de Asva genoeg HvA-studenten.’

Waarom krijgen Asva-bestuurders van de UvA een hogere bestuursbeurs dan Asva-bestuurders van de HvA? De UvA heeft van oudsher een gigantisch rijk verenigingsleven en de bestuursbeurzen zijn goed geregeld.

De HvA bestaat vijftien jaar. Er is dus een verschil in traditie. Op de HvA is het systeem van beurzen nog in ontwikkeling.

Mijn bestuursjaar is geslaagd als…

‘Het onderwijs beter is geregeld en er minder woningnood is onder studenten in Amsterdam. Als de student er aan het eind van het jaar financieel gezien er beter voorstaat.’

Vice-voorzitter Frank Brussel (21, derdejaars natuurkunde) Sterke eigenschap: ‘Ik houd overzicht en kan een rots in de branding zijn. Een beetje stress kan ik wel hebben.’

De Asva is belangrijk omdat: ‘Belangenbehartiging vind ik het belangrijkste. De politiek doet weinig voor studenten, terwijl studenten een belangrijke groep zijn voor Nederland als kennisland en Amsterdam als kennisstad. We willen hierover praten met politici, maar ook met bestuurders van de UvA en de HvA. Ook werken we veel samen met studentenraden.’

Bij vakbonden loopt het ledenaantal al jaren terug. Daar hebben jullie als studentenvakbond ook last van.

Frank Brussel

‘Lid worden is een keuze. Bij mijn studievereniging is 90 procent van de studenten lid, en die keuze komt voort uit logica. De vereniging biedt voordelen met de verkoop van studieboeken en het aanbieden van een eerstejaarsweekend. De Asva biedt ook duidelijk voordelen aan studenten. Het aanbieden van goedkope fietsen aan leden vind ik heel praktisch en ons rechtshulpbureau vind ik ook heel mooi. Studenten verdienen goede rechtshulpbemiddeling.

Als jij CvB-voorzitter was, wat zou je dan direct veranderen?

‘Sorbon zou haar monopoliepositie verliezen. Ik heb niets tegen Sorbon zelf, maar concurrentie lijkt me een goede zaak.’

Wat moet er beter aan de Asva?

‘Die vraag vind ik lastig te beantwoorden. We zitten hier nog maar net en ik heb nog niet voldoende tijd gehad om te kijken wat er goed en fout gaat.’

De samenwerking met de HvA wordt nooit echt wat.

‘Daar ben ik het niet mee eens. Laatst was ik bij een workshop over het Roeterseiland en de AmstelCampus; zoveel studenten zo dicht bij elkaar; die kunnen niet meer om elkaar heen.’

‘ Studenten plukken de vruchten van ons werk zonder zich dat te realiseren’

Emil Pepiçe

Caroline Leek

Mijn bestuursjaar is geslaagd als…

‘Mijn jaar is geslaagd als iedereen binnen de organisatie met plezier werkt aan de doelstellingen. Met plezier bereik je het meest.’

hebben over wat we kunnen betekenen voor HvA-studenten. En als we een paar leuke dingen op de HvA kunnen organiseren. Bijvoorbeeld een Docent-van-hetJaarverkiezing voor de hele hogeschool.’

Penningmeester Emil Pepiçe (22, vijfdejaars politicologie en arabisch) Sterke eigenschap: ‘Ik ben een goede sfeermaker.

Ik vind het belangrijk dat er een goede vibe is en dat iedereen het naar zijn zin heeft.’

Waarom is een club als de Asva belangrijk?

‘Het is belangrijk dat studenten zich verenigen: samen sta je sterk. Ik moet eerlijk toegeven dat veel studenten het goed hebben gehad de afgelopen jaren. Dat speelt wel een rol in waarom het voor ons moeilijker is om onze doelgroep te bereiken. Dat zal denk ik de komende jaren door de bezuinigingen op het onderwijs veranderen. Het collegegeld wordt verhoogd, hoe moet je je studieschuld afbetalen, hoe gaat de master bekostigd worden in de toekomst? Het zal straks weer nodig zijn om samen sterk te staan.’

Wat is er volgens jou mis met de UvA? ‘Ik denk dat medezeggenschap nog steeds niet echt serieus wordt genomen. Ik heb in de CSR gezeten maar ik had vaak het gevoel dat we er bijzaten voor de formaliteit.’

Als jij CvB-voorzitter was, wat zou je dan direct veranderen?

‘Het bindend studieadvies zou per direct worden afgeschaft.’

Wat moet er beter bij de Asva?

‘Er moet een grote slag worden geslagen bij de HvA. Studeren is meer dan in de collegebanken zitten. Wij moeten duidelijk zien te maken dat een club als de onze leuk en leerzaam is.’

Mijn bestuursjaar is geslaagd als…

‘Ik zou het geweldig vinden als over acht jaar het ver-

Secretaris Caroline Leek Thomas Smits

enigingsleven aan de HvA verdriedubbeld is. Ik hoop dat ik daar dan een bijdrage aan heb geleverd.’

Algemeen bestuurslid Thomas Smits (20, derdejaars geschiedenis en sociologie) Sterke eigenschap: ‘Ik ben creatief in het opzetten van nieuwe projecten.’

Waarom is de Asva belangrijk?

‘Studenten zijn een belangrijke groep, ook voor later.

Het zijn de studenten die in de toekomst een belangrijke rol hebben in het beslissen waar we met zijn allen heen willen. Ik vind het belangrijk dat studenten maatschappelijk betrokken zijn en een gemeenschap vormen. Zonder Asva en andere verenigingen wordt studeren zoiets als de middelbare school.’

Als jij CvB-voorzitter was, wat zou je dan direct veranderen?

‘De informatievoorziening naar studenten moet beter.

En wel meteen. De organisatie is nu zo groot dat het voor studenten onoverzichtelijk wordt.’

De samenwerking met de HvA wordt nooit wat.

‘Niet mee eens. Ik geloof er in. We hebben hier nu redelijk wat HvA-ers rondlopen en ik zie eigenlijk geen verschil meer tussen universitaire- en hogeschoolstudenten. Eerlijk waar.’

Wat moet er beter bij de Asva?

‘We moeten ons ook buiten het lobbycircuit begeven.

Onze primaire doelgroep, alle Amsterdamse studenten, mogen we nooit uit het oog verliezen.’

Mijn bestuursjaar is geslaagd als…

‘Het jaar is voor mij geslaagd als we straks een visie

(22, master politicologie) Sterke eigenschap: ‘Ik ben nieuwsgierig en doortastend, ik wil ook de details weten. Ik stel vragen waaraan anderen misschien niet hebben gedacht.’

Wat wil ASVA doen voor HvA-studenten?

‘HvA-studenten wonen minder vaak op kamers en zijn over het algemeen minder betrokken bij het studentenleven. Van de UvA woont 70 procent van de studenten op kamers, van de HvA is dat 30 procent. Zeker voor die dertig procent zijn onze diensten nu goed genoeg.

We willen de betrokkenheid van HvA-studenten bij het studentenleven stimuleren.’

Als jij CvB-voorzitter was, wat zou je dan direct veranderen?

‘Te veel eerstejaars haken af en dat moet veranderen.

Door bijvoorbeeld intakegesprekken en betere informatievoorziening.’

Wat moet er beter bij de Asva?

‘Ik denk dat het vorige bestuur het heel goed gedaan heeft. De overdracht verliep soepel en intern is alles goed geregeld. We moeten nu vooral naar buiten gaan en studenten bij onze plannen betrekken.’

Mijn bestuursjaar is geslaagd als…

‘We leveren goede diensten voor studenten. We hebben bijvoorbeeld het rechtsbureau, het studentensteunpunt aan de HvA en de studentenbalie aan de UvA. We hebben ook het onderzoeksbureau waarmee we problemen voor studenten aan de kaak stellen. Voor mij is het jaar geslaagd als studenten de weg naar de Asva steeds beter weten te vinden, en wij steeds beter in staat zijn hen te helpen.’ l

Folia 05 | 15

hmaref.nl

4HEATER 4OEGANG 2ESERVEREN WWW PARTICOLARTE NL

W W W C R E A U V A N L Ambitieuze studenten die de afgelopen jaren bij Kriterion werkten maken nu carrière bij

student in aĂ­ dam organisatietalent horeca ervaring passie voor film

brahim – Basir karia – Daniel Bobo – Monireh xandra ryam – – Aida ouna – – Famil – Rahil Banaz meer – – Jean Farooq Zaki – – Nasir a

ma!

and. le

design Tangerine, Rotterdam

ert:

NU JIJ stuur je CV en een brief met je motivatie naar info@kriterion.nl en kom solliciteren bij filmtheater en cafĂˆ

Amsterdamse Filmnacht Amnesty Film Festival AT5 De Balie Filmfestspiele Berlin De Brakke Grond Filmfestival de Cannes Cinekid Cinema.nl Coolpolitics Endemol Fu Works IDFA Filmfocus Filmhelden Filmkrant Filmmuseum Happy Chaos Het Ketelhuis De Lux NFTA NOWHERE NRC Next Paradiso Patta Pluk de Nacht Rotterdam Film Festival SHORTS! Unheard Film Universal Pictures Volkskrant Filmredactie World Press Photo YUA

#2%! IS DE CULTURELE ORGANISATIE VAN DE 5V! EN (V! 4URFDRAAGSTERPAD 84 !MSTERDAM

-UZIEK

DO SEPTEMBER

#2%! #LASSICAL -USIC #LUB

%EN PODIUM VOOR INFORMELE KAMERMUZIEKCONCERTEN WAARBIJ MUSICI DE GELEGENHEID KRIJGEN IN HET OPENBAAR OP TE TREDEN :ELF OPTREDEN 3TUUR EEN E MAIL NAAR #CMC

CREA UVA NL 0LAATS #2%! -UZIEKZAAL 4OEGANG GRATIS

2ESERVEREN NIET MOGELIJK

MA SEPTEMBER

#2%! 3TUDIUM 'ENERALE 3ERIE OVER .ATIONALISME

.ATIONALISME DE HERVERKAVELING VAN %UROPA

3PREKER *OEP ,EERSSEN HOOGLERAAR -ODERNE %UROPESE ,ETTERKUNDE 5V! 6AN DE 3LAG VAN 7ATERLOO TOT DE 6REDE VAN 6ERSAILLES BLIJFT HET ROMANTISCHE IDEE VAN DE NATIONALE STAAT DE GEESTEN BEHEERSEN DE STAAT DIE NIET AFHANGT VAN DE VORSTENMACHT MAAR STOELT OP DE SOLIDARITEIT VAN DE NATIE /RGANISATIE I S M (OME !CADEMY 0LAATS #2%! 4HEATER 4OEGANG GRATIS VOOR STUDENTEN ALLE ANDEREN )NLICHTINGEN

DI SEPTEMBER

#2%! 3TUDIUM 'ENERALE I S M 0).+

&ILM @-EAT THE 4RUTH MIN

3PREKERS +AREN 3OETERS DIRECTEUR WETENSCHAPPELIJK BUREAU 0ARTIJ VOOR DE $IEREN %RNO %SKENS O A OUD HOOFDREDACTEUR VAN &ILOSOlE -AGAZINE EN IR 0AUL 6RIESEKOOP DIRECTEUR 6EEHOUDERIJ !NIMAL 3CIENCE 'ROUP

7AGENINGEN 5NIVERSITEIT -ARIANNE 4HIEME BETOOGT DAT DE VLEESINDUSTRIE EEN BELANGRIJKE OORZAAK IS VAN DE OPWARMING VAN DE AARDE GROTER DAN ALLE AUTO S VRACHTWAGENS SCHEPEN EN VLIEGTUIGEN SAMEN -AAR IS DAT ZO 0LAATS #2%! 4HEATER 4OEGANG GRATIS VOOR STUDENTEN ALLE ANDEREN )NLICHTINGEN

WO OKTOBER

#2%! 3TUDIUM 'ENERALE I S M !M&I"I

"UITENAARDS LEVEN

3PREKER O A -ICHIEL VAN DER +LIS HOOGLERAAR 3TERRENKUNDE 5V! :IJN WIJ MENSEN DE ENIGE IN ONZE SOORT /F BESTAAT ER ELDERS IN HET HEELAL OOK INTELLIGENT LEVEN %N GAAN WE DAT VINDEN 3PINOZAPRIJSWINNAAR -ICHIEL VAN DER +LIS SPREEKT OVER ONZE ZOEKTOCHT NAAR BUITENAARDS LEVEN 0LAATS #2%! 4HEATER 4OEGANG GRATIS VOOR STUDENTEN ALLE ANDEREN )NLICHTINGEN

W W W C R E A U V A N L

08-09-2008 Folia, weekblad voor de Universiteit van Amsterdam, zoekt per direct een

Tekstcorrector (V/M) Functie-omschrijving Tijdens de wekelijkse productie van Folia corrigeer je de drukproeven in samenwerking met de eindredacteur en de opmaker. Je controleert grammatica en spelling van alle teksten, checkt fotocredits en auteursnamen. Je rust niet voordat alle stukken foutloos naar de drukker kunnen worden verstuurd.

Functie-eisen Je bent een nauwkeurige, snelle werker en kunt je goed concentreren in een dynamische omgeving. Je kunt zelfstandig werken en hebt een proactieve houding. Je hebt taalgevoel, een brede algemene ontwikkeling en gedegen kennis van spelling en grammatica. Je bent prettig in de omgang en hebt affiniteit met weekblad Folia en de Universiteit van Amsterdam.

Je bent elke maandag beschikbaar. Als je zelf nog studeert is dat een pre, net als ervaring in een soortgelijke functie.

Als jij degene bent die wij zoeken, mail dan zo snel mogelijk een motivatie en je cv naar Jim Jansen, hoofdredacteur, jfj@folia.uva.nl. Voor meer informatie over de functie kun je tijdens kantooruren contact opnemen met Mirna van Dijk, eindredacteur a.i., tel 020-5253979 (niet op woensdagen).

Aanstelling is op freelance-basis, vergoeding is afhankelijk van leeftijd en ervaring. Acquisitie naar aanleiding van deze advertentie wordt niet op prijs gesteld.

17:34:27

ambassadeur

Verkoper van talent Door Wim de Jong

Kennisambassadeur Jan Post wil het ondernemerschap aan de Uva en de HvA stimuleren.

‘Denk in een vroeg stadium van je studie na over wat je kan en wat je wil.’

Een van de belangrijkste wapenfeiten van Jan Post is zijn bijdrage aan de Centurion-operatie bij Philips.

Begin jaren negentig werd bij de elektronicagigant de hele organisatie ‘gekanteld’, om te zorgen dat mensen voor de klant gingen werken in plaats van voor zichzelf en elkaar. Per 1 september is Post als opvolger van Eric Gerritsen benoemd tot kennisambassadeur van de UvA en de HvA. Wat doet een kennisambassadeur?

‘Een goede universiteit of hogeschool wil studenten laten presteren en dat kost veel geld. Dat geld is te halen bij bedrijven. Veel bedrijven hebben er geen idee van hoeveel kennis en praktische energie er is aan de UvA en HvA. Ik heb ervaring met geld uit het bedrijfsleven halen, door te laten zien dat ze daar ook veel voor terugkrijgen. Ik heb vijf jaar gewerkt voor het Rode Kruis. Die kennis wil ik ook inzetten aan de UvA en de HvA. Eerst wil ik in kaart brengen wat de lopende contacten zijn tussen de HvA-UvA en het bedrijfsleven. Dan ga ik verder met plannen maken. Ik noem overigens heel bewust beide organisaties. Ik voel me evenzeer aangesproken door de HvA als door mijn eigen oude UvA-club, waar ik zelf gestudeerd heb.’

in principe gewoon verlengd worden. Daar ga ik maar van uit. Zoals ik er nu tegenaan kijk, wil ik dit minimaal drie, vier jaar doen. Het is ook zo’n gigantische organisatie, die twee instellingen bij elkaar. En ik ben maar een eenmansbedrijf.’

U wordt een veredelde fondsenwerver?

‘Ik denk meer een verkoper die ervaring, talent en kennis aan de man moet brengen in het bedrijfsleven. Het bedrijfsleven heeft snel de neiging om voor onderzoek naar adviesbureaus te lopen als McKinsey, Boer & Croon, Berenschot, want daar zitten dan wat frisse intelligente mensen die eens lekker met jou kunnen sparren. Maar dat zijn dure jongens en meisjes. Ik denk dat een belangrijk deel van dit soort vragen ook beantwoord kan worden door specialisten van de HvA en UvA. Ik wil als kennisambassadeur bruggen slaan, relaties verbeteren tussen de HvA en de UvA en het bedrijfsleven. Het regionale bedrijfsleven voorop.’

Hoe kijkt u aan tegen de student van tegenwoordig?

‘In 1969 renden wij regelmatig het Damrak over met de politiepaardenhoeven achter ons aan. Dus dat is toch even wat anders. Zo’n revolutie tegen het establishment is nu helemaal niet aan de orde. Ik heb voldoende studenten meegemaakt, intelligente, gedreven, goed presterende jongelui. Maar ik denk dat ze onvoldoende bezig zijn met echte externe uitdagingen.

Nu zijn ze meer bezig met ik ben wel of niet verliefd, ben ik wel klaar voor het volgende tentamen. Maar dat ze nou echt bol staan van de ambitie, zwaar getarget bezig zijn met waar ze zijn vijf jaar na hun afstuderen… nou nee. Dat vind ik eigenlijk kwalijk.’ l

Waarom is een kennisambassadeur nodig?

‘Zowel HvA als UvA zijn – met de beste bedoeling­en – nogal intern georiënteerd. Terwijl ik ervan overtuigd ben dat je moet weten wat de buitenwereld van je vraagt. Je zult moeten weten wat de twee of drie sterkste concurrenten doen. En kijk dan niet alleen naar Utrecht of Rotterdam; vergelijk jezelf met je beste concurrentie in Europa. Dat deed Philips ook nooit goed. Philips wist alles van zichzelf, maar niks van Sony of Osram. Te gek voor woorden. Het zit ook in de Nederlandse genen. We weten alles van de directeur en de chef en interesseren ons veel te wei-

foto: Marc Deurloo

U krijgt een kantoor op de faculteit Economie en Bedrijfskunde.

‘Het ligt voor de hand om iemand die veel ervaring heeft met het bedrijfsleven niet bij Theologie of Japans te plaatsen. Verder word ik binnenkort voorzitter van het Centrum Amsterdamse Scholen Entrepreneurship (CASE) van HvA, UvA, VU en InHolland.

Wij gaan alle eerste- en tweedejaarsstudenten uitdagen om een cursus ondernemerschap te volgen.

Als je je specialiseert in een vakgebied, dan is dat een investering. Dat kost veel geld. Dat zul je op een bepaalde manier moeten dekken, terugverdienen. Je moet leren dat jouw inzet toegevoegde waarde moet opleveren en gedekt moet worden. Hoe doe je dat?

Ga in een vroeg stadium van je studie eens nadenken over wat je kan en wat je wil. Zo kun je ook voorkomen dat je op je veertigste een baan hebt waar je eigenlijk niet lekker in je vel zit.’

Kennisambassadeur Jan Post

‘ Studenten staan niet bol van de ambitie, dat vind ik kwalijk’ nig in de mensen aan wie we de spullen eigenlijk moeten verkopen.’

Hoe lang gaat u dit doen?

‘Net als iedere medewerker, docent en hoogleraar, krijg ik eerst een contract voor een jaar. Daarna zal het

Jan Post (1944) studeerde in 1972 af in de Economische Wetenschappen aan de UvA. Hij bekleedde tal van functies bij Philips, waaronder die van directievoorzitter Spanje en voorzitter van de hoofddirectie Philips Electronics Nederland (1992-1999).

Van 2000 tot 2005 was hij algemeen directeur van het Nederlandse Rode Kruis. Sinds 2006 was Post voorzitter van de Kamer van Koophandel in Amsterdam. De laatste jaren vervult hij diverse bestuursfuncties in de wereld van kunst, cultuur en creatieve industrie in Amsterdam.

Folia 05 | 17

carrière

Onze vrouw in Jeruzalem Door Iris Böhm

Tot afgelopen zomer studeerde ze journalistiek en media aan de UvA. Een once in a lifetime opportunity kwam langs en ze stopte. Irene de Kruijf is 23 jaar, bachelor in media en cultuur en rechterhand van Midden-Oostencorrespondent Conny Mus. Inmiddels werkt de roodharige oud-studente alweer drie maanden in Israël als producent-redacteur. ‘Het is niet makkelijk aarden daar. Ik vind het moeilijk dat er heel veel religies zijn; ze leggen allemaal impliciet regeltjes aan je op. Ik was echt een independent woman, maar daarmee red je het niet hier. Dit is heel anders dan in New York waar je alles kon regelen met je telefoon en je glimlach. Hier kan ik beter niet te bijdehand te zijn als vrouw.’

foto: Fred van Diem

O nveilig

Irene de Kruijf

‘Ik had dit nooit kunnen doen zonder de studie journalistiek en media.’ Deze master staat bekend om de strenge selectie aan de poort. Maar met haar cv – met onder meer een stage bij EénVandaag – kwam Irene de Kruijf (23) moeiteloos binnen. In april vertrok ze naar New York voor een stage bij RTL-correspondent Erik Mouthaan. Daar bereikte haar het nieuws dat er een plek bij Conny Mus vrij zou komen. ‘De producent van RTL Nieuws in New York was ervan overtuigd dat deze baan prima bij mij zou passen.’ Ze bleef over bij de laatste vijf kandidaten, toen RTL haar vanuit Nederland benaderde. ‘Ze belden mij voor een telefonisch voorgesprek, maar ik hoefde niet over te komen vliegen, want de rest had toch meer ervaring. Dat voorgesprek werd echter heel lang en toen heb ik ze overtuigd dat ik toch op gesprek wilde komen. Ik was eigenwijs.’

18 | Folia 05

In twee weken is ze ingewerkt door haar voorganger.

Haar werkzaamheden bestaan voornamelijk uit het volgen van de plaatselijke media. Het kantoor wordt gedeeld met RTL Duitsland. Eerder deze maand was Conny Mus een week met vakantie en moest ze het voor het eerst in haar eentje zien te rooien. ‘Als er iets heel groots gebeurt tijdens de afwezigheid van Conny vliegt RTL een ervaren journalist over, maar ik zit er wel om de eerste klap op te vangen’, zegt ze stoer. Ondanks het gevaar dat vaak op de loer ligt, voelt Irene zich niet onveilig. ‘Ik kom wel in onveilige situaties terecht. Dan houd ik mijn kop koel en luister goed naar Conny, die weet precies wat te doen: buiten schot blijven achter de gepantserde auto. Zelf heeft hij wel heftige dingen meegemaakt.

Maar hij is erg nuchter en zegt altijd: blijven ademen.’

Het straatbeeld van Jeruzalem wordt gekenmerkt door tegenstrijdigheden. ‘Veel jongeren dragen hier M16-geweren op hun lichaam. Op het strand, in het winkelcentrum, zelfs in het zwembad. Maar er lopen ook genoeg mensen met een Gucci-tas rond.’ In haar vrije tijd trekt ze met Israeliërs, Palestijnen en Westerse journalisten op. ‘Je werkt in een vakantie-

in. Mannen winden er geen doekjes om. Het is een enorme machocultuur.’ Het uitgaan is echter ook part of the job. ‘Je bent altijd journalist, ook tijdens het uitgaan. Je moet feestjes aflopen om te netwerken. In Israël gaat het om de mensen die je kent: dat zijn je bronnen. Je hebt geen verhaal als je geen mensen kent.’

L obb y

Een telefoon piept. Het is de werkmobiel met een newsflash. ‘Dit is nou typisch een lobby-smsje’, zegt De Kruijf: ‘Tien Georgiërs gewond geraakt in het conflict in de Kaukasus. Ze worden overgevlogen naar Israël om daar behandeld te worden. Een lobbybericht van een clubje genaamd Israel Project. Er is op zich niks mis met zo’n sms, want het is een nieuwsfeit, maar je weet dat het gestuurd wordt uit een gevoel van trots. Israël loopt voor op bepaalde gebieden zoals gezondheidszorg en wetenschap. Met dit soort berichten probeert men te lobbyen, want ze willen dat je positief over Israël bericht.’ Behalve een sterke Joodse lobby, is er ook een omvangrijke Palestijnse lobby. De Kruijf: ‘Ze zijn aan elkaar gewaagd. We krijgen dagelijks zo’n dertig e-mails binnen. Daarvan zijn er tien van Israëlische lobbygroepen, tien van Palestijnse lobbygroepen en tien van de NGO’s (non governmental organisations, red.). Die laatste staan bekend als peacemakers.’

Voor een journalist is het in zo’n conflictsituatie misschien moeilijk objectief te blijven, maar Irene is daar duidelijk over. ‘Alles wat wij brengen voor het RTL Nieuws, dat klopt. Daar steek ik mijn hand voor in het vuur. Ik hecht veel waarde aan hoor- en wederhoor. En hoewel ik vaak achter wederhoor aan moet, besteed ik daar veel aandacht aan. Daar gaan vaak minimaal

‘ Het nieuws dat wij brengen klopt, daarvoor steek ik mijn hand in het vuur’ land waar het grootste en meest slepende conflict ooit plaatsvindt. Je bent journalist in een journalistiek heel interessant gebied, maar in het weekend lig je met je handdoekje op het strand, of in de modder van de Dode Zee. Het clubleven is hier ook totaal anders dan in Nederland, veel intenser. Iedereen danst en gaat uit zijn dak, niemand houdt zich

acht telefoontjes overheen. Soms lukt het ondanks dat niet om een reactie te krijgen. Dat vind ik zuur, maar je maakt het helaas mee.’

Of er ooit vrede komt in Israël? ‘Zolang de Palestijnen niet één sterke leider hebben en corruptieschandalen voor de Israëlische leiders belangrijker zijn dan vrede, is de kans klein. Maar we blijven hopen.’ l

38

foto’s: Bob Bronshoff

weekgast

Durk Gorter (1952) is onderzoekshoogleraar aan de Universiteit van Baskenland. Op 19 september nam hij afscheid als hoogleraar Fries van de UvA.

Maandag 15 september ‘Ga je nu ook Baskisch leren?’ is één van de meest gestelde vragen sinds bekend werd dat ik in San Sebastian (Donostia in het Baskisch) als onderzoekshoogleraar aan de universiteit ging werken. Ik antwoord altijd bevestigend, maar tot nu toe is het er niet van gekomen. Uiteraard ken ik enkele frequente uitdrukkingen, zoals ‘egunon’ voor goede morgen, ‘kaixo’ voor hallo, ‘eskerrik asko’ voor dankjewel en ‘agur’ voor tot ziens.

Deze uitdrukkingen zijn geïntegreerd in het regionale Spaans van Baskenland. Omdat het de dominante taal is, gebruik ik vooral Spaans in mijn dagelijkse leven.

Sommige mensen vragen me of het Spaans en het Baskisch enigszins op elkaar lijken. Ik leg uit dat ze niet eens familie van elkaar zijn. Het Spaans is een Romaanse taal, net als Catalaans of Portugees en hoort bij het Indo-Europees, net als het Nederlands of het Fries. Het Baskisch heeft geen naaste verwanten, maar het is een geïsoleerde taal waarvan taalhistorici de afkomst nog steeds niet hebben kunnen vaststellen. Je bent nooit te oud om een nieuwe taal te leren en daarom heb ik me vandaag ingeschreven voor een cursus Baskisch voor beginners, die op 6 oktober van start gaat.

Dinsdag 16 september Vandaag een vraag beantwoord van een mij onbekende lecturer uit Sheffield. Hij wilde solliciteren op een post bij Ikerbasque en vroeg zich af of er voldoende tijd zou zijn voor onderzoek. Ikerbasque is mijn nieuwe werk-

gever. Het is de nationale stichting voor wetenschappelijk onderzoek, zeg maar de Baskische NWO. De belangrijkste activiteit is het aantrekken van honderd senior researchers in een periode van drie jaar. Er is uitvoerig geadverteerd in bladen als Nature en Science en er is veel belangstelling. In de eerste ronde ben ik uitgekozen, samen met 30 andere wetenschappers afkomstig uit de rest van Europa, maar ook uit de Verenigde Staten en Canada. Ik hoef geen college te geven of administratieve taken uit te voeren. Onderzoek doen en publiceren zijn ècht de belangrijkste taken: een ongekende weelde. Ik neem aan dat de lecturer uit Sheffield zal solliciteren.

Woensdag 17 september Vrijdagmiddag is niet alleen mijn afscheid van de UvA als hoogleraar, ‘s ochtends is er voor mij ook het laatste afstuderen van een masterstudente. Hyke Bierma komt uit Fryslân en heeft onderzoek gedaan naar het taallandschap in de oude universiteitsstad Franeker.

Het taallandschap verwijst naar alle geschreven teksten die je ziet in de publieke ruimte. Hyke heeft een analyse gemaakt van honderden foto’s van alle opschriften in de Dijkstraat, de belangrijkste winkelstraat. De uitkomst is dat verreweg de meeste opschriften in het Nederlands zijn, dat er een behoorlijk aandeel Engels is en dat je weinig Fries ziet. De vraaggesprekken die Hyke voerde met winkeliers leveren interessante achtergrondinformatie bij de cijfers. Sommige ondernemers vinden het Fries niet aantrekkelijk of ze vrezen dat niet-Friezen het niet zullen begrijpen. Meningen die vaak samenvallen met een persoonlijke tegenzin in het Fries. Met de conclusie dat positief taalbeleid veel kan veranderen aan het taallandschap kan ik het mede

op grond van mijn ervaring in Baskenland volledig eens zijn.

Donderdag 18 september ‘Equipaje de mano’ staat er op de gele strip die de grondstewardess om het handvat van mijn trolley plakt. Voor mijn werk zit ik regelmatig in het vliegtuig en sinds ik de tips op ‘onebag.com’ ontdekte, reis ik alleen met handbagage. Je hoeft geen bagage in te checken, er niet op te wachten en het kan niet kwijtraken. ‘Punctuality is our aim’ is de slogan van Iberia, vaak blijft het een streven. De Madrileense luchthaven Barajas is berucht om de vele verloren koffers. Vandaag verliep de vlucht voorspoedig.

Vrijdag 19 september Het afscheidssymposium markeert 14 jaar dienstverband aan de UvA. In 1994 werd ik benoemd tot gewoon èn bijzonder hoogleraar Friese taal- en letterkunde. Er was een juridische noodzaak voor die zeldzame combinatie. Alleen een gewoon hoogleraar zou de diploma’s van de nieuwe doctoraal-opleiding Fries mogen ondertekenen. Die opleiding en de bepaling bestaan niet meer, maar er blijft aan de UvA een voorziening om college’s Friese taal en cultuur te volgen.

Zo’n dag brengt vele herinneringen naar boven, vooral door de toespraken van de voorzitter van de leerstoelgroep en de decaan. Mijn UvA-tijdperk was intellectueel gezien een interessante periode en uiteraard blijft er een band met de UvA. l Zie Folia.nl voor de uitgebreide versie van Durk Gorter’s dagboek. Volgende weekgast: Fanny van de Reijt, student en publicist, over haar studie in Antwerpen.

Folia 05 | 19

bètacanonsuite

Gezongen DNA-strengen Door Floor Milikowski

UvA-alumnus Ruben Naeff (27) componeerde een muzikale canon bij de bètacanon. ‘Muziek en wiskunde hebben overeenkomsten.’

In de lange reeks canons die in Nederland tegenwoordig worden ontwikkeld, verscheen afgelopen juni ‘de bètacanon’: een overzicht van de vijftig belangrijkste uitvindingen en ontwikkelingen in de geschiedenis van de exacte wetenschappen. In opdracht van de Volkskrant stelde een commissie van hoge dames en heren, waaronder Ronald Plasterk en UvA-prominenten Robbert Dijkgraaf en Louise Fresco, de lijst samen.

Ruben Naeff, doctorandus wiskunde en gesjeesde student muziekwetenschappen, greep het moment aan om een geheel eigen canon te scheppen: een vierstemmige muzikale versie van de bètacanon. ‘Nul plaattektoniek WC voor zangkwartet, twee promovendi en piano quatre-mains’, werd voor het eerst opgevoerd tijdens de boekpresentatie van De bètacanon. Wegens groot enthousiasme verschijnt komend weekend de cd van het stuk.

Waarom een muzikale canon van de bètacanon?

‘Eigenlijk vooral omdat ik bij het woord ‘canon’ zelf iedere keer aan een muzikale canon denk, zoals ‘Vader Jacob’. Daardoor werd ik op het idee gebracht. Toen ik een aantal mensen sprak die hadden meegewerkt aan het samenstellen van de bètacanon bleken zij het ook een leuk idee te vinden om er een muziekstuk bij te maken.’

foto’s: Won Tuinema

Is er een overeenkomst tussen wiskunde en muziek?

‘Voor mij zijn er best wel overeenkomsten tussen componeren en bijvoorbeeld de wiskunde. Beide zijn cere-

20 | Folia 05

brale activiteiten: je zit in je eentje met een potloodje boven een vel papier. Je verzint dingen, of het nou een ritme is of een formule, waar je in het vervolgproces aan vast moet houden om proefondervindelijk te bekijken of het inderdaad werkt.’

Toch lijkt het lastig om de twee in een muziekstuk te combineren. Hoe heb je het schrijven van het stuk aangepakt?

‘Het was prettig dat ik wist dat het een canon moest zijn, en dat alle vijftig onderwerpen erin voor moesten komen. Verder is een pure canon, die zich de hele tijd herhaalt, een beetje saai en daarom wilde ik ook enkele vensters erin die op een bepaald thema zouden

zorgen door vierhandig pianospel, waardoor je maar één extra pianist nodig hebt en toch twintig noten tegelijkertijd kan laten klinken.’

In het begin van het stuk somt het kwartet op de muziek de vijftig begrippen van de canon op, als een soort introductie.

Later ga je op een meer speelse manier met de combinatie van muziek en inhoud om.

‘Ja, dat klopt. Ik heb bijvoorbeeld een stuk DNA op muziek gezet. Hier zingen de sopraan, alt en tenor de eerste letters van het TGF-bètagen in een melodie naar beneden, in canon uiteraard. Omdat DNA-codes twee gespiegelde kettingen van letters zijn, zingt de bas

Bij het woord ‘canon’ denk ik aan een muzikale canon, zoals ‘Vader Jacob’ ingaan. Maar ik wist dat het stuk zou worden opgevoerd bij de presentatie van het boek en dat daar veel muziekleken zouden zijn. Een vierstemmige canon is niet te verstaan en daarom niet zo toegankelijk.

Dus heb ik het eerste gedeelte eenstemmig gemaakt.

Eigenlijk een heel praktische keuze. Net als de keuze voor piano quatre-mains. Ik had niet het budget om er, behalve de zangers en een dirigent, veel andere muzikanten bij te betrekken. Omdat ik zelf piano speel was de meest praktische keuze om alle noten te laten ver-

deze streng in tegengestelde richting: de melodie gaat hier juist omhoog. Zo hoor je de dubbele spiraal in een muzikale variant terug.

Omdat in een canon muzikale thema’s vaak gespiegeld zijn heb ik ook ergens de noten achterstevoren gezet. Dat leverde een heel nieuwe melodie op, waar ik vervolgens ook de tekst op moest aanpassen.

Maar eigenlijk moet ik deze dingen helemaal niet vertellen. Ik heb liever dat iemand er onbevangen naar luistert, het mooi vindt en er misschien na een paar

Henkjan Honing,

L

musicoloog en cognitiewetenschapper:

li

‘Het is een heel leuk, ludiek idee van Ruben Naeff om een muziekstuk bij de bètacanon te maken. Componist Steve Reich heeft eerder ook zoiets gedaan door een muziekstuk te maken over genetische manipulatie. Maar hij gebruikte de muziek veel meer dan Naeff ter versterking van de boodschap, door de melodieën, harmonieën en ritmes op de betekenis van de tekst af te stemmen. In de bètacanonsuite is de tekst vooral illustratief en niet echt verweven met de muziek op een enkel gebruik van muzikale metaforen na. Maar wat ik met name jammer vind, en daar kan Naeff niets aan doen, is dat muziek niet in de bètacanon van de Volkskrant is opgenomen. Terwijl taal en cognitie er wel in voor komen. Muziek is een van de klassieke exacte wetenschappen, het heeft eeuwen, zelfs millennia heel dichtbij de wiskunde gestaan. Tegenwoordig wordt muziek helemaal onder de kunsten geschaard, de bètacanonsuite benadrukt dat nog eens. Terwijl de wetenschappelijke benadering van muziek juist zeer spannend is. Muziek hoort dus absoluut in de canon thuis!’

‘I d in c o w s N r c n e a

keer luisteren opeens allemaal dingen in ontdekt.’

“Quatre Bouches” is een professioneel vocaal kwartet. Wat vonden zij van het stuk?

‘Ik denk moeilijker dan ze verwacht hadden, maar wel heel erg leuk. Ik heb verschillende kwartetten cv’s en mp3’tjes laten opsturen. De zangers van ‘Quatre Bouches’ hadden meteen allemaal ideeën over het stuk.

Daarvan was ik erg onder de indruk. Aanvankelijk had ik het idee om studenten van het conservatorium het zanggedeelte te laten doen, maar ik ben blij dat ik voor professionele zangers heb gekozen.’

In het dagelijks leven werk je als economisch onderzoeker bij de Nederlandse Mededingingsautoriteit. Zou je van je hobby niet liever je werk maken?

‘Graag, maar helaas valt met componeren geen droog brood te verdienen. “Hobby” klinkt ook wel heel vrijblijvend en dat is muziek maken voor mij niet. Ik verdien er (nog) geen geld aan, maar ik ben er bijna elke avond en in het weekend mee bezig. Daarom heb ik ook moeite met het onderscheid tussen werk en hobby. Kafka werkte bij een verzekeringsmaatschappij, maar dat maakt hem niet minder schrijver. l

foto: Elsbeth Thijssen

“Nul plaattektoniek WC voor zangkwartet, twee promovendi en piano quatre-mains”, luidt de officiële omschrijving. Hoezo twee promovendi?

‘Dat is een verrassing. Daarvoor moeten mensen maar naar de cd-presentatie komen.’

Ruben Naeff, componist van de muzikale bètacanon

Louise Fresco,

Sophie Dusoswa,

lid van de bètacanon-commissie:

voorzitter Sweelinck Orkest

‘Ik had de eer om aanwezig te zijn bij de wereldpremière van de bètacanonsuite en het stuk maakte een verpletterende indruk. Je zou verwachten dat een muziekstuk van een bètacanon heel saai is, maar Naeff gebruikt de taal van de canon op een heel verrassende, speelse manier. Tijdens het stuk wordt de spanning heel mooi opgebouwd, door delen te versterken, te herhalen of samen te voegen. Je zou de stijl van Naeff kunnen vergelijken met die van Philip Glass. Een interessante vraag is of het stuk ook zelfstandig, dus zonder de context van de bètacanon overeind blijft. Dat kan je nu nog niet beoordelen, de tijd zal het leren. Maar daarvoor moeten er wel voldoende mogelijkheden komen om het op te voeren, anders krijgt het stuk niet de kans een eigen leven te leiden.’

‘Een heel leuk idee om een brug te slaan tussen wetenschap en muziek. En ook erg goed gelukt. Natuurwetenschappen hebben heel direct met muziek te maken; geluid produceren uit een instrument is een en al natuurkunde; de biologie komt terug in de noodzaak om je lichaam goed en efficiënt te gebruiken bij het bespelen van een instrument; en de juiste chemie tussen jou en je instrument en tussen jou en andere muzikanten is nodig voor een mooie uitvoering. De bètacanonsuite geeft dit mooi weer. Ook vind ik het een goede weerspiegeling van de complexiteit in de wetenschap; net als in de natuurwetenschappen hangt in deze muziek alles met elkaar samen.’

Folia 05 | 21

annonces CULTUUR Kan vacuüm een medium zijn? Hoe zien de communicatieve afvalproducten sinds de moderne media eruit?

Lees het in Medium/Media; de nieuwe Blind op www.ziedaar.nl. T.g.v. nieuwe website: presentatie & borrel 24 september vanaf 17.00 uur, Emmazaal Sarphatistraat 104.

Zangles bij het Oosterpark; ook pianoles. Studenten E25 / les. Ronald van der Valk, 020 693 0383, halcon@ versatel.nl Writing Genocide: The Fate of the Ottoman Armenians in the Eyes of Historians - Lezing op 30 september door Ronald Suny, professor sociale en politieke geschiedenis van de Universiteit van Michigan.

Voertaal: Engels. Toegang: gratis – registratie niet nodig.

Tijd: 15.00-17.00 uur. Locatie: vergaderzaal NIOD (Herengracht 380).

Zie www.chgs.nl Zondag naar de kerk? www.studentenekklesia.nl 11.00 uur - De Rode Hoed Keizersgracht 102, Amsterdam Geïnteresseerd in Amsterdams nieuws? Altijd al radioprogramma’s willen maken over politiek, muziek, cultuur of sport? Word dan vrijwilliger bij Amsterdam FM. Kijk voor meer informatie op www.amsterdamfm.nl

BUITENLAND­ MANIFESTATIE

promoties Annonces: Annonces zijn advertenties zonder winstoogmerk, bestemd voor de particuliere gebruiker. Annonces kunnen worden geplaatst in Folia én op de website www.Folia.nl. Aanbieden: Aanbieden van Annonces kan via www.folia.nl – Folia Weekblad. Daar vindt u ook alle informatie over de tarieven e.d. of stage lopen in het buitenland? Maak een goede planning van je buitenlandse verblijf binnen je studieprogramma. Bezoek de parallelle spreekuren. Deskundigen geven je graag advies over beurzen, visa, werkvergunningen, verzekeringen en studieloopbaan tijdens de 7e Buitenlandmanifestatie op woensdag 1 oktober 2008 van 12.00 - 16.00 uur in gebouw Leeuwenburg, Weesperzijde 190, naast het Amstelstation. www.uva-hva.nl/buitenlandmanifestatie

Gezocht: een lieve oppas voor onze twee lieve zoontjes (van 9 mnd en 3 jr). Locatie: Javaeiland. Meestal ’s avonds.

Mail je cv en motivatie naar: info@ellenvandalen.com

STUDENTEN­ PASTORAAT vE90

Op www.uva.nl/studentenzaken staat alle informatie over de afdelingen van Studentenzaken – Studentendecanen, Bureau Studentenpsychologen, Loopbaan Advies Centrum, Bureau Internationale Studentenzaken, Trainingscentrum en het Service & Informatiecentrum. Studentenzaken is ook bereikbaar via tel. 020 525 8080.

Elke maandag van 19.0020.00 uur meditatie in de vE90, onder leiding van godsdienstfilosofe Annewieke Vroom. Adres: van Eeghenstraat 90. Zie: www.ve90.nl Op 2/10 om 20.00 uur spreekt Jan Krans in het Religiecafé over hoe films religieuze vragen op scherp kunnen zetten.

Zie: www.ve90.nl Vanaf 6/10 start om 19.00 uur een tweewekelijkse gespreksgroep voor studenten met een homoseksuele voorkeur of twijfels daarover. Zie: www. ve90.nl

VERDIENEN Universitair docent zoekt voor twee zoontjes van 6 en 9 leuke oppas voor minimaal een middag per week en af en toe een avond. Locatie: A’dam Noord, nabij NDSM werf. Tarief: E 7,50 p.u. Reacties sturen naar: m.schavemaker@uva.nl Leuke oppas gezocht voor ma. en do. middag (omg.

Leidseplein). Mail elsemijn@ minutes.tv

Goed voorbereid studeren

Colofon

Folia: Weekblad voor de Universiteit van Amsterdam Vendelstraat 2, 1012 XX Amsterdam, Tel. 020 – 5253981, Fax 020 – 5253980 redactie@folia.uva.nl, Website: www.folia.nl Uitgever: Stichting Folia Civitatis Redactie: Nadine Böke, Mirna van Dijk (eindredacteur a.i), Anne Rose Haverkamp (stagiaire), Jim Jansen (hoofdredacteur), Truusje van de Kamp (eindredacteur), Margot Riedstra (secretariaat), Dirk Wolthekker.

Medewerkers: Jaron Beekes, Bob Bronshoff, Robbert Dijkgraaf, Louise O. Fresco, René Glas, Max Gortzak (correctie), Julie de Graaf, Marc van der Holst, Jordi Huisman, Bas Kocken, Floor Milikowski, Henk Thomas, Tjebbe Venema, Hans van Vinkeveen, Tim Verlaan, Sake van der Wall, Tamara van der Wind, Joke de Wolf. Folia is aangesloten bij het Hoger Onderwijs Persbureau (HOP) en werkt samen met Havana, het weekblad van de Hogeschool van Amsterdam.

Havana redactie: Annemarie Vissers, Tomoko Claringbould, Wouter de Haan, Tim van den Berg, Wim de Jong Redactieraad: Simon Dikker Hupkes, Lief Keteleer (voorzitter), Amanda Kluveld, Paul Krediet, Kathusha Sol, Bert Vuijsje, Rogier Wind.

Bladmanagement: Impressum, Zoetermeer, Lay-out: Carl Zevenboom, Amsterdam, Druk: Dijkman Offset, Diemen, Advertentiewerving: Bureau van Vliet bv, Zandvoort, Tel. 023 – 5714745, Fax 023 – 5717680, zandvoort@bureauvanvliet.com Abonnement: E 46,90 per jaargang. Opgave: 020 – 525 3981, mededelingen@folia.uva.nl of www.folia.nl

22 | Folia 05

Oppas/babysit gezocht! De perfecte flexibele bijbaan: wij zijn op zoek naar een student die af en toe kan inspringen als oppas voor ons 1-jarige zoontje. Westerpark. Interesse of meer informatie, bel Karijn: 06 1340 6713.

STUDENTENZAKEN (UvA)

UNIVERSITAIR SPORT-CENTRUM USC Groepsfitness Special op het USC! Woensdag 1 oktober, 17.00-20.00 uur, ter introductie van het nieuwe seizoen.

Vele workshops en demonstraties. Deelname is gratis voor leden en niet-leden.

Check www.usc.uva.nl voor meer info.

Start cursus Beachvolleybal.

Cursussen op beginners-, intermediate- en gevorderenniveau. Voor meer info check ww.usc.uva.nl Gratis inloopspreekuur Fysiotherapie op het USC, iedere maandag en woensdag 16.00-17.00 uur, op afspraak, bel 020 301 3540.

VRIJWILLIGERSWERK, STAGES, e.d.

Gezocht! Commissieleden voor de studentendesk van het Rode Kruis. Lijkt het jou leuk om op vrijblijvende basis mee te werken aan een aantal creatieve projecten waarmee we anderen kunnen helpen?

Surf dan naar http://amsterdam.studentendesks.nl Are you interested in building energy solutions for developing countries? Join us at the NDSM-wharf in the weekends of 17 + 18 and 24 +25 October 2008! There will be a reward. More info?

Ika ter Haar: 06 4530 2627, ika@opgewekt.nu, www. opgewekt.nu Stage in de Franse alpen: Heb je je rijbewijs en zoek je een stage in de sales, marketing

DINSDAG 30/09

Iets te verhuizen? Ik kom met een grote bus voorrijden. Studentenverhuizingen binnen A’dam. van stoep tot stoep; E 35. Ook met verhuis­ mannen en touw en blok.

Ook buiten A’dam mogelijk.

Bel Taco: 06 4486 4390; www. vrachttaxi.nl

10.00 uur: Bastiaan Huisman - Natuurkunde Dynamical and structural self-organization. A study of friction, liquid-crystal nucleus growth, and supramolecular polymers through simple models.

Promotor is mw. prof.dr. A. Fasolino. (Agnietenkapel) 12.00 uur: Krisztián Balog - Informatica People Search in the Enterprise.

Promotor: Prof.dr. M. de Rijke. (Agnietenkapel) 14.00 uur: Irma Heemskerk - Onderwijskunde Technology makes a difference. Inclusiveness of technology in education.

Promotoren: Mw. prof.dr. G.T.M. ten Dam en mw. prof.dr. M.L.L. Volman (VU). (Agnietenkapel)

DIVERSEN

WOENSDAG 01/10

of logistiek? Mail dan info@ fhem.fr

WONEN

V•V•A•O-vrouwenvereniging-hoogopgeleidnetwerk-contacteninternationaal-V•V•A•O-zie: www.vvao.nl De Spermabank van het AMC is op zoek naar spermadonoren. Onkosten worden vergoed. Nadere informatie tel.

020-566 3090, spermabank@ amc.uva.nl of www.spermadonoren.nl

OMBUDSMAN PERSONEEL U kunt bij Ombudsman Personeel – voorheen Vertrouwenspersoon Personeel – Anneke Vijgeboom op maandag, dinsdag en woensdag van 9.00-14.00 uur terecht met klachten die samenhangen met het werk. E-mail: vertrouwenspersoon-personeel@uva.nl, tel. 525 5548 / 6210 (secr.).

Meer informatie is te vinden op www.uva.nl/vertrouwenspersoon

VOORZIENINGEN GEHANDICAPTEN U kunt als student of als medewerker van de UvA bij de CVG terecht voor o.a. informatie over persoonlijke en/of algemene voorzieningen die samenhangen met het hebben van een functiegebrek. E-mail voor studenten: C.Fluggen@ uva.nl, voor medewerkers: A.R.vanBoxsel@uva.nl. Meer informatie vindt u op www. medewerker.uva.nl/arbo onder voorzieningen gehandicapten.

ATTENTIE In Folia 08, verspreiding 15 oktober, zullen geen Annonces worden opgenomen.

In week 43 (20-24 oktober) verschijnt Folia niet.

12.00 uur: Liselot Hoornweg - Geneeskunde Aortic Ruptures. Acute endovascular management.

Promotoren: Prof.dr. D.A. Legemate en prof.dr. J.A. Reekers. (Aula) 14.00 uur: Sjoerd Pennekamp - Psychologie Dynamics of Disadvantage: Uncovering the Role of Group-based Anger. Promotor: Mw. prof.dr. A.H. Fischer. (Aula)

DONDERDAG 02/10

10.00 uur: Shumin Chen - Geneeskunde Early diagnosis of leprosy and the care of persons affected by the disease in a low endemic area.

Promotor: Prof.dr. M.W. Borgdorff. (Agnietenkapel) 12.00 uur: Jorge Gómez Rendón - Taalkunde Typological and social constraints on language contact. Amerindian languages in contact with Spanish.

Promotor: Prof.dr. P.C. Hengeveld. (Agnietenkapel) 14.00 uur: Laura Smit - Geneeskunde Immunoglobulin gene alterations in the progression of B cell lymphomas.

Promotor: Prof.dr. C.J.M. van Noesel. (Agnietenkapel)

VRIJDAG 03/10

10.00 uur: Rogier Mous - Geneeskunde Studies on the immune system in CLL. Promotoren: Prof.dr. M.H.J. van Oers en prof.dr. R.A.W. van Lier. (Aula) 12.00 uur: Wendy Dontje – Geneeskunde From progenitor cell to immune cell. Cytokines and transcription factors in human hematopoietic development.

Promotor: Prof.dr. H. Spits. (Aula) 14.00 uur: Richard Zegers - Muziekwetenschap The eyes and other pathographical aspects of J.S. Bach and W.A. Mozart. A medico-historical evaluation.

Promotoren: Prof.dr. R. de Groot en prof.dr. A.G.M. Koopman (UL). (Aula)

ORATIE DONDERDAG 02/10

14.30 uur: Oratie mw. prof.dr. M. Westerveld, bijzonder hoogleraar Sociale Rechtshulp Is sociale rechtshulp van gisteren? Artikel 18 GW en de rechtshulpparadox. (Aula) Promoties, oraties en afscheidscolleges vinden plaats in de Aula van de UvA, Lutherse Kerk, Singel 411 of de Agnietenkapel, Oudezijds Voorburgwal 231. Voor uitgebreide informatie zie www.uva.nl/ agenda

ingezonden mededeling

roem

Hospita Door Dirk Wolthekker

Al is het lang geleden, zijn studie kunstgeschiedenis aan de UvA staat nog scherp op zijn netvlies en hij lepelt de een na de andere anekdote uit die tijd op. We schrijven 1962 toen acteur en schrijver Cas Enklaar uit Den Helder naar Amsterdam kwam. ‘Ik ging wonen in de Rhijnvis Feithstraat, nummer 56. Een klein kamertje van zes bij tweeënhalve meter. Mevrouw Van Wagtendonk, weduwe van een schoenlapper, was mijn hospita. Zij wekte mij elke dag met een kopje koffie met melk. Soms hielp zij mij ook aan een baantje. Dan had ze een advertentie uitgeknipt: “Is dit niet iets voor u, meneer Enklaar?” Mijn zusje en broer zijn later ook bij haar gaan wonen. Het was een hele goede overgang van moeder thuis naar de grote stad.’

Afgelopen voorjaar verscheen van acteur Cas Enklaar (1943) het boek Huizen en herinneringen. Een zoektocht door meer dan veertig jaar Amsterdam. In het boek – met foto’s – haalt Enklaar ook herinneringen op aan zijn studietijd. ‘In het straatje naar de Oudemanhuispoort zat de kapperszaak waar je je kop moest laten kaalscheren in de groentijd. Van het corps ben ik maar één nacht lid geweest. Ik was bang dat ik geslagen zou worden. Ik voelde me er direct niet thuis en ging de volgende dag naar Unitas. Daar werd ik ook niet hartelijk ontvangen, want ik werd beschouwd als overloper. Toch bleef ik bij Unitas, waar ik bij het dispuut MVA, bij hen “college” genoemd, terechtkwam. Veel mensen uit die periode zie ik nog steeds. Op een onnozele jongen uit Den Helder hebben die jaren een grote impact gehad.

Kunstgeschiedenis was een tweede keus, want ik was afgewezen voor de toneelschool. Niettemin leek kunstgeschiedenis een goede keus, al heb ik ook nog een tijd met de gedachte gespeeld om modeontwerper te worden. Mijn moeder had voor haar trouwen in kledingen hoedenzaken gewerkt, waar ze als winkelmeisje de modellen showde. Als kind leek me dat een mooie wereld. Na mijn afwijzing voor de toneelschool ben ik met een map kostuumtekeningen naar het Rijksmuseum gegaan, maar het werd mij afgeraden emplooi in die richting te zoeken, want dat zou er niet zijn.

Toen werd het kunstgeschiedenis. Van kind af aan ben

foto: Bob Bronshoff

Hij begon aan kunstgeschiedenis, maar werd schrijver en acteur: Cas Enklaar.

Cas Enklaar

ik verzot op geschiedenis. Dat zit in mijn aard. Ik las vroeger bijvoorbeeld heel graag de bloedstollende vervolgrelazen in de Libelle over Anna Boleyn, Maria Stuart of Marie-Antoinette van Oostenrijk. Belangstelling voor de kunsten werd gestimuleerd door mijn grootouders, die van antiek hielden en mij meenamen naar musea. Een van mijn oma’s was bovendien hobbyschilderes.

Op het kunsthistorisch instituut kreeg ik les van professor Josua Bruyn. Die was volgens mij blij met een man, want kunstgeschiedenis was vooral een studie voor meisjes van goede komaf die iets te doen moesten hebben voordat ze gingen trouwen. “Cas, als jij eens even dit paneeltje van Bellini analyseert”, vroeg Bruyn mij eens. Ik was ten einde raad, had geen idee hoe ik het moest aanpakken. Maar het ging me goed af.

Door mijn interesse voor kunst en geschiedenis wist ik al veel. In de praktijk zat ik op het instituut echter meestal te niksen en werd ik afgeleid door de mensen die thee rondbrachten. Er zat ook veel te weinig dwang achter en dat heb ik wel nodig. Ik moet gestimuleerd en geïnspireerd worden. Dat werd ik trouwens wel door de prachtige studiereizen naar Florence en Venetië. Ook waren we verplicht het bijvak Italiaans te volgen. Daardoor kan ik me nog steeds heel goed redden als ik in Italië ben.

Bij Unitas deed ik aan studententoneel. Er was een regisseuse die tegen mij zei: “Probeer het nog een keer op de toneelschool”. Ik werd aangenomen. Ik was blij dat ik weer gewoon in de klas zat, dat ik stipt op tijd moest komen en gaan. Die discipline is altijd nog een van de charmante kanten van het toneel.’ l

Folia 05 | 23

foto’s: Henk Thomas

dijkgraaf & fresco

Woordzoeker

Harde bewijzen Wetenschap is keihard. Wetenschappers nemen geen genoegen met vage aanwijzingen, stille hints of bange vermoedens. Nee, alleen waterdichte bewijzen zijn goed genoeg.

Daarbij kunnen verschillende vormen worden onderscheiden. Zo zijn daar: Bewijs per intimidatie: ‘Zie je het dan niet? Het is triviaal!’

Bewijs aan de hand van één voorbeeld: ‘Dit geval klopt, dus het werkt!’

Bewijs via herhaling: ‘Zoals we in het vorige college al hebben gezien…’

Bewijs met handen wapperen: ‘En hier tussen stap 136 en 137… gebeurt er een wonder!’

Bewijs in de toekomst: ‘Zoals ik zal aantonen in mijn binnenkort te publiceren artikel...’

Bewijs via referentie naar ontoegankelijke literatuur: ‘Dit toonde Dr. Pjtroyvski al aan in 1931 in de Verslagen van het Solwaaks Filologisch Genootschap.’

Bewijs bij genade: ‘Ik bespaar u hier de details.’

Of, ook heel mooi, bewijs via subsidie: ‘Drie ministeries geven steun aan mijn project, hoe kan het dan fout zijn?’

Maar het belangrijkste is toch wel vergelijkend empirisch onderzoek, liefst met een duidelijke gerandomiseerde controlegroep. Zo verscheen er in 2003 een befaamd artikel in het British Medical Journal dat een goed voorbeeld gaf van een terrein waar dat onderzoek maar zeer onvolledig is uitgevoerd: parachutespringen. Velen mogen met een parachute uit een vliegtuig zijn gesprongen, maar, zo stelt het artikel, is die methode wel goed getest? Is die parachute überhaupt wel nodig? Of, sterker nog, hoe weten we dat die parachute niet meer schade toebrengt dan hulp biedt? Waar blijft de wetenschap als we haar nodig hebben?

Met de tong ferm in de wang gedrukt, brengen de auteurs een aantal belangrijke kritische punten naar voren. Zo gebeuren er opvallend veel ongelukken met parachutes. Ze kunnen niet of te laat opengaan. En zelfs met een goed functionerende parachute kun je lelijke blessures oplopen. Ook zijn er gevallen bekend van personen die zonder parachute een val van grote hoogte hebben overleefd – het record staat zelfs op tien kilometer! En degenen die zonder parachute uit een vliegtuig springen hebben vaak al bestaande psychiatrische aandoeningen, financiële problemen of een ongezonde levensstijl. Allemaal zeer onwetenschappelijk! De auteurs suggereren dat het gebruik van parachutes een goed voorbeeld is van misplaatst geloof in onbewezen technologie. Ze wijzen zelfs op een sinister parachuteindustrieel complex dat, tegen alle aanwijzingen in en zonder een flintertje empirisch bewijs, dit wellicht volstrekt nodeloze product blijft propageren.

Hoogste tijd dus voor een eerlijk en objectief onderzoek. Wie meldt zich voor de controlegroep? Dat dit werk grote impact zal hebben staat al vast!

Robbert Dijkgraaf is universiteitshoogleraar mathematische fysica.

De gegeven woorden zijn – in alle richtingen – in het diagram verborgen.

Sommige letters zijn meer dan een keer gebruikt. Plaats de resterende letters in het oplossingsbalkje voor de oplossing van deze puzzel.

Munt, Nieuwendijk, Oude Kerk, Paleis, Paradiso, Rembrandtplein, Rokin, Rijksmuseum, Stedelijk Museum, Stopera, Tram, Waterlooplein, Westerkerk, Albert Cuyp, Amstel, Carre, Cohen, Concertgebouw, De Pijp, Frascati, Gracht­en, Kalverstraat, Leidseplein, Magere Brug, Melkweg, Metro, Mokum Helemaal ingevuld? Stuur de oplossing (o.v.v. naam en huisadres) uiterlijk dinsdag 30 september op naar Folia, Vendelstraat 2, 1012 XX Amsterdam en maak kans op twee toegangskaartjes voor bioscoop Kriterion, www.kriterion.nl