Folia13_64

weekblad voor de Universiteit van Amsterdam jaargang 64 03/12/2010 nummer 13

Henkjan Honing

De irrationele wetenschap van muziek

Debuut

Student Martijn Simons schreef Zomerslaap

WikiLeaks Overdosis openbaarheid?

- advertentie -

FoliaFC_hp_V1_december:Opmaak 1 22-11-10 10:59 Pagina 1

Mercator Sapiens / UvA shop DECEMBER ACTIE

Caps nu slechts € 11,95

OP=OP

Ga snel naar één van onze verkooppunten: Hotel Résidence le Coin, Nieuwe Doelenstraat 5 Universitair Sportcentrum, Science Park 306 Studystore (voorheen Selexyz), Roetersstraat 41 Allard Pierson Museumwinkel, Oude Turfmarkt 129 Of bestel via onze website www.mercatorsapiens.nl

Official UvA Merchandise

inhoud #13

Ken ik jou niet ergens van?

En andere opmerkingen die Folia-medewerker Anouk Kemper moest aanhoren toen ze een dag in een boerka aan de UvA rondliep. ‘Iedereen praat over me, niemand mét me’ 10

Notenkraker

Oud-musicus Henkjan Honing is gefascineerd door de betekenis van muziek. Die je alleen kunt zien als je haar hoort, want de magie is niet in woorden te vangen 14

Schrijver

Martijn Simons (25) schreef de novelle Zomerslaap over een naamloze jongeman met wie van alles gebeurt zonder dat hij echt iets meemaakt 17

Vuile was

WikiLeaks openbaart aan de lopende band geheime documenten. Maar waarom eigenlijk? Vijf vragen over een revolutionair fenomeen 19

commentaar Science Park Afgelopen woensdag was een heugelijke dag in de geschiedenis van de Universiteit van Amsterdam. Na meer dan twee decennia van denken, praten, discussiëren, ruziemaken, ontwerpen en uiteindelijk bouwen, werd het nieuwe hoofdgebouw van de bètafaculteit aan het Science Park geopend.

Dat het niet zomaar een gelegenheid was, bleek uit de lijst van genodigden. Hare Majesteit de Koningin was aanwezig, net als commissaris van de koningin Johan Remkes, burgemeester Van der Laan, het College van Bestuur, de Raad van Toezicht en tal van andere hoge piefen.

En hoe je ook tegen de koningin aankijkt: het blijft bijzonder als Beatrix langskomt, in gezelschap van haar zeer uitgebreide gevolg. Mede daarom trok de opening veel bekijks en was het een geslaagde middag. Voorzitter Van der Toorn sprak vol trots over twee toponderzoekers, decaan Noordam presenteerde de faculteit op een heldere manier en secretaris Zaanen meldde dat alles voor de deadline én binnen het budget was gerealiseerd.

Toch werd een, niet geheel onbelangrijk, feit onvermeld gelaten. Veel onderdelen uit het oorspronkelijke plan zijn in de loop van het bouwproces geschrapt, waardoor er nu te weinig studiezalen zijn.

Daarnaast staan er in de kantine te weinig stoelen en tafels met gevolg dat medewerkers vaak noodgedwongen hun lunch op hun kamer nuttigen. Tot slot is er domweg niet genoeg ruimte om alle bèta’s goed te laten studeren en juist dat is een pijnlijke constatering over een gebouw dat net is opgeleverd.

De bètafaculteit is een prachtig gebouw, duurzaam en van de nieuwste technische snufjes voorzien. Maar omdat ook de levenswetenschappers goed college willen kunnen volgen, is een noodgebouw op zeer korte termijn een pure noodzaak. Iets verderop, in de braakliggende polder, is nog ruimte zat.

Folia verschijnt sinds 1948 als onafhankelijk weekblad voor de Universiteit van Amsterdam. Het wordt uitgegeven door de stichting Folia Civitatis.

En verder:

nieuws 4-7, opinie/stage 8-9, objectief 12, bul 20, Fen is uit/ het beste/eten 21, annonces 22, lezingen 23, Fresco/Van der Meulen/overigens 24

colofon

weekblad

voor de Universiteit van jaargang 64 03/12/2010 Amsterdam nummer 13

cover: Anouk Kemper foto Fred van Diem Henkjan Hon ing

De irration ele weten schap van muziek

Debuut

Student Martijn schreef Zomer Simons slaap

WikiLeaks

Overdosis openbaarhei d?

Folia: Weekblad voor de Universiteit van Amsterdam, Vendelstraat 2, 1012 XX Amsterdam, tel. 020-5253981, fax 020-5253980, redactie@folia.uva.nl website: www.folia.nl uitgever: Stichting Folia Civitatis redactie: Floor Boon, Mirna van Dijk (eindredacteur), Luuk Heezen, Jim Jansen (hoofdredacteur), Anouk Kemper, Margot Riedstra (secretariaat), Henk Thomas, Dirk Wolthekker medewerkers aan dit nummer: Martien Bos (correctie) Bob Bronshoff, Roger Cremers, Fred van Diem, Louise O. Fresco, Julie de Graaf, Jan-Maarten Hupkes, Marc Kolle, Harmen van der Meulen, Won Tuinema, Tjebbe Venema, Fen Verstappen, Hans van Vinkeveen redactieraad: Wouter Breebaart, Simon Dikker Hupkes, Albert Goutbeek, Lief Keteleer (voorzitter), Jaap Kooijman, Lennart Verhoef, Bert Vuijsje zakelijke leiding: Paul van de Water art direction: Pascal Tieman opmaak: Carl Zevenboom druk: Dijkman Offset, Diemen advertentiewerving: Bureau van Vliet bv, Zandvoort, tel. 023-5714745, fax 023-5717680, zandvoort@ bureauvanvliet.com abonnement: € 46,90 per jaargang opgave: 020-525 3981, mededelingen@ folia.uva.nl of www.folia.nl. Het is niet altijd mogelijk de rechthebbenden van de foto’s op de prikbordpagina te achterhalen. Rechthebbenden van het beeldmateriaal kunnen zich bij Folia melden via: redactie@folia.uva.nl.

Folia 3

nieuws

Hermetica

meer actueel nieuws op www.folia.nl

Studenten tegen reorganisatie FEB zz Actie onder studenten levert 130 handtekeningen op. zz ‘Met het opheffen van de sectie Operations Research & Management voert de decaan een schijnbezuiniging uit.’

Studenten van de Faculteit Economie en Bedrijfskunde (FEB) zijn in het geweer gekomen tegen de plannen van decaan Eric Fischer om zestig fulltimebanen te schrappen in het kader van een omvangrijke reorganisatie. Het gevolg van die reorganisatie zal onder meer zijn dat de sectie Operations Research & Management (ORM), onderdeel van de afdeling kwantitatieve economie, zal verdwijnen.

Dit heeft bij veel studenten kwaad bloed gezet, zegt ORM-student Johan de Vries, samen met medestudent Sager Bhatia initiatiefnemer van een handtekeningactie. Inmiddels zijn 130 handtekeningen en

een begeleidende brief overhandigd aan de decaan.

‘Het opheffen van de sectie ORM is zowel onverstandig als onacceptabel,’ aldus De Vries. ‘Om te beginnen zijn aan het begin van dit studiejaar de derdejaars keuzevakken bij ORM geschrapt zonder overleg met studenten. Voorheen bestond het derde jaar uit vier verplichte ORM-vakken en vier ORM-keuzevakken. Dit staat nog steeds aangegeven in de studiegids 2010-2011. Door het schrappen van de keuzevakken is het onmogelijk om de bachelor ORM volgens programma af te maken. Daarnaast zijn er plannen om de master ORM geheel af te schaffen met ingang van het studiejaar 2011-2012. Dat is in strijd met het studieprogramma zoals dat in voorgaande jaren is beloofd aan bachelorstudenten. Die zijn hier naar toe gekomen om mogelijk een master ORM te volgen en dat kan straks opeens niet meer.’

Om een masteropleiding in stand te

houden moet de opleiding minimaal 25 studenten hebben en dat is volgens De Vries het geval. ‘Vorig studiejaar waren er nog 8 masterstudenten. Doordat de opleiding Engelstalig is geworden is die nu ook toegankelijk voor buitenlanders, waardoor er nu 25 masterstudenten zijn, waaronder 15 uit het buitenland. De prognose is dat komend jaar minstens 30 studenten de master willen volgen, aangezien het derde jaar nu al drie keer zoveel studenten heeft als vorig jaar: 17 nu tegen 6 vorig jaar.’

Hoogleraar ORM Jan van der Wal heeft inmiddels een exploitatieberekening van de opleiding gemaakt en komt tot de conclusie dat de decaan ‘een schijnbezuiniging’ uitvoert. Van der Wal: ‘Het opheffen van de sectie ORM levert geen enkele bijdrage aan de financiële gezondmaking van de faculteit.’ Fischer heeft bekend gemaakt voorlopig ‘niet via de media’ te zullen reageren op de kritiek. (DW)

‘Onbehoorlijk bestuur’ FMG zz Tekort van 2,9 miljoen noopt tot snijden in lopende onderwijsprogramma’s. zz Afspraken met docenten kunnen wellicht niet worden nagekomen: ‘Zo kun je niet met mensen omgaan.’

De aankondiging van Edward de Haan, decaan van de Faculteit der Maatschappij- en Gedragswetenschappen, om met ingang van het nieuwe semester (1 februari) een vacaturestop in te voeren bij de sociale wetenschappen, heeft geleid tot boze reacties bij docenten.

Bij de sociale wetenschappen, bestaande uit de opleidingen politicologie, sociologie, culturele antropologie en sociale

geografie, is een tekort geconstateerd van 2,9 miljoen op de begroting voor 2011.

Volgens docenten zal de vacaturestop betekenen dat de geplande onderwijsprogramma’s in het tweede semester niet kunnen worden uitgevoerd. Dit terwijl de roosters voor de tweede helft van het studiejaar al zijn vastgesteld en er mondelinge afspraken zijn gemaakt met de betrokken docenten. Alleen al bij politicologie gaat het om twintig mensen die opeens niet meer nodig zijn.

‘Onbehoorlijk bestuur,’ meent hoofddocent Philip van Praag, verantwoordelijk voor de bacheloropleiding. ‘Op deze manier kun je niet met mensen omgaan. Docenten hebben erop gerekend college te moeten

geven, studenten hebben erop gerekend college te kunnen volgen.’ De docenten die de colleges zouden geven behoren niet tot de vaste staf. De Haan vindt dat de colleges maar door de vaste staf moeten worden gegeven. Het gaat om werk- en begeleidingsgroepen en derdejaarsvakken.

Als het plan van De Haan doorgaat zal de vaste staf bovendien meer tijd aan onderwijs moeten besteden, en dus minder tijd hebben voor onderzoek. ‘Dat moet je niet willen,’ zegt Van Praag.

Deze week zal De Haan een beslissing nemen over de exacte invulling van de bezuinigingen. De uitkomst daarvan is nog ongewis. ‘Maar de vacaturestop moet van tafel,’ zegt Van Praag. (DW)

Verlanglijstjes Sinterklaas en zijn pieten bezoeken deze week allerlei UvA-locaties om erachter te komen wat UvA-studenten zoal op hun verlanglijstje hebben staan om nog beter en nog sneller te kunnen studeren. Op 29 november brachten ze een bezoek aan het AMC (foto), waar medicijnenstudenten hun sintwensen mochten schrijven op grote dozen, omwikkeld met gekleurd pakpapier. Meer studieplekken? Kortere nakijktermijnen? Meer duurzaamheid?

Betere docenten? Sint probeert zo veel mogelijk wensen te inventariseren en – nog belangrijker – te honoreren! Sint en Piet zijn er op uitgestuurd door studentenpartij Mei (Macht en inspraak). Op 2 december leveren Sint en Piet de verlanglijstjes in bij het College van Bestuur. Ze zullen er bij de UvA-bazen op aan dringen zo veel mogelijk studentenwensen in vervulling te laten gaan. (DW)

Zie ook www.ipetitions.com/petition/ ritmanlibrary/ www.theritmanlibrarymustbepreserved. blogspot.com/

Bankencrisis De problemen met de euro zullen in Nederland leiden tot een teruggang in de welvaart. Die zal structureel naar beneden gaan. ‘Nederland zal verarmen,’ zei hoogleraar financiële markten en lid van de Bankraad Arnoud Boot op 28 november in het discussieprogramma Buitenhof, dat was gewijd aan de bankencrisis in Europa. ‘Op den duur gaat Nederland structureel economische groei verliezen en dat is veel erger dan de steun die we nu moeten verlenen aan Ierland.’ Boot pleitte ervoor dat er ‘hard’ ingegrepen wordt in Ierland. Op de vraag van presentator Clairy Polak hoe het Ierse bankenprobleem kon ontstaan, ondanks de zogenoemde ‘stresstest’ die de Europese banken afgelopen zomer ondergingen, antwoordde Boot: ‘Zo’n stresstest is zeer arbitrair. De uitslag ervan wordt gemanipuleerd, want er mag niets ergs uit zo’n test komen.’ Volgens Boot moeten er twee dingen met het Europese bankensysteem gebeuren: een heel streng toezicht en een stabiel raamwerk voor de euro. Ook moeten de spelregels voor deelname aan de Europese munt ‘heel helder’ worden gemaakt. Boot stelde voor dat er een mechanisme komt om ‘op ordelijke wijze’ uit de euro te kunnen stappen. (DW)

Prijsvraag Politie-inspecteur Erik Winter uit Göteborg is succesvol in zijn werk en heeft een harmonieus gezin. Zijn gedetailleerde onderzoekswerk legt iedere kiem van de misdaad bloot, maar ondanks de successen in zijn politiewerk blijft Winter een geboren twijfelaar. Van de Zweedse misdaadschrijver Ake Edwardson zijn vier beroemde boeken verfilmd. Folia geeft drie boxen weg. Interesse? www.folia.nl/ prijsvraag foto Henk Thomas

4 Folia

Hoogleraar Wouter Hanegraaff van het Centrum voor geschiedenis van de hermetische filosofie maakt zich grote zorgen over de op de Bloemgracht gevestigde Bibliotheca Philosophica Hermetica van zakenman Joost Ritman. De bibliotheek is in de financiële problemen gekomen, waardoor de Friesland Bank beslag heeft gelegd op het grootste deel van de historische collectie, bestaande uit ruim 20.000 zeer oude boeken. Volgens Hanegraaff is de collectie van groot wetenschappelijk belang. ‘Zij is verreweg de beste collectie ter wereld op het gebied van de hermetica. Dat is ook door de overheid erkend.

Voormalig OCW-minster Van der Hoeven verwierf eerder veertig procent van de collectie. Ik wil dat de collectie bij elkaar blijft en dat de bank in dat opzicht haar verantwoordelijkheid neemt.’ Hanegraaff is een petitie begonnen. (DW)

Veertien Vidi-subsidies

Studenten maakten film over plotsdoven zz Studie gebarentaal leidt tot film Vergeten geluiden die nu op dvd is uitgebracht. zz ‘Voor de buitenwereld ben ik minder mens.’

Studenten Harm Rieske en Roxanna Booms volgden samen de master filmstudies en kregen tijdens hun studie de opdracht om een film te maken. Het resultaat is Vergeten geluiden. Sinds afgelopen week is de film uit op dvd.

De documentaire vertelt het verhaal van

Cor en Hanneke, beiden doof. Cor omdat hij na een val van zijn fiets in coma raakte.

Na ontwaken hoorde hij niets meer. Hanneke verloor haar gehoor na een mislukte operatie op haar 23e. Beide hoofdpersonen gaan op een andere manier met hun doofheid om. Zo heeft Cor er al jaren vrede mee dat hij ‘sinds zijn veertiende’ niet hoort, Hanneke is juist dolblij met haar nieuwe implantaat.

‘Ben je minder mens als je je “cochleair implantaat” uitdoet?’ vraagt Cor haar, zittend aan de keukentafel. Ze laat hem niet eens uitspreken. ‘Ja,’ zegt ze hevig knikkend. ‘Ja.

Dat vind ik eng, want ik voel mij helemaal niet minder mens. Maar ik ben het wel.

Voor de buitenwereld ben ik het wel. Ja.’ Dit korte fragment uit de trailer belooft volgens de makers een kleine, maar indringende documentaire. ‘Over geluid en emotie, eigenlijk heel simpel.’ Student Roxanna Booms kwam op het idee naar aanleiding van haar (tweede) studie: gebarentaal. Zij en medestudent Harm Rieske besloten vervolgens een film te maken over plotsdoven: mensen die van het een op het andere moment hun gehoor kwijtraken. (AK)

Vijf ton voor alcoholverslaving zz Donatie van half miljoen voor onderzoek naar alcoholverslaving. zz Anonieme mecenas heeft zich laten inspireren door boek van Olivier Ameisen.

De UvA heeft een gift ontvangen van een half miljoen euro voor een wetenschappelijke studie naar het effect van het medicijn baclofen op alcoholverslaving. De gift wordt gestort in een speciaal fonds.

Hoogleraar ontwikkelingspsychopathologie Reinout Wiers gaat het onderzoek leiden. De donateur, die anoniem wenst te blijven, deed zijn donatie naar eigen

zeggen nadat hij het boek Het einde van mijn verslaving van Olivier Ameisen had gelezen. Ameisen, vermaard cardioloog én voormalig alcoholverslaafde, beschrijft in dit boek hoe hij de ene na de andere therapie volgt (die allemaal mislukken), zijn carrière verprutst en uiteindelijk stuit op wetenschappelijke artikelen over het effect van baclofen op verslaving.

Het grootste deel van deze artikelen gaat om dierstudies, maar dat weerhoudt Ameisen er niet van om de proef op de som te nemen. Hij probeert het medicijn, een spierverslappend middel bedoeld voor patiënten met angststoornissen, zelf en schrijft zichzelf steeds hogere doses

voor. Op een gegeven moment blijft het verlangen naar alcohol achterwege, en geneest hij na vele jaren van zijn verslaving.

De donateur van de vijf ton ondersteunde Ameisens oproep in diens boek dat de werking van het middel uitgebreid wetenschappelijk moet worden getest en dat gaat nu gebeuren. Het onderzoek wordt uitgevoerd in samenwerking met de SolutionS verslavingskliniek, die het onderzoek ook ondersteunt. Wiers noemt het onderzoek naar het middel ‘klinisch relevant en theoretisch interessant’, helemaal omdat er erg weinig medicatie voorhanden is tegen (alcohol)verslaving. Het onderzoek gaat in januari 2011 van start. (DW)

‘Quota zijn er voor de kabeljauwvangst’ zz VVD-coryfee en oud-vicepremier Hans Wiegel te gast bij Room for Discussion. zz ‘Verhagen en Rutte vertrouwen elkaar en vertrouwen is de kern van elk kabinet.’

Of het kabinet-Rutte de rit uit zal zitten, was een van de vragen die aan VVDcoryfee Hans Wiegel werden gesteld op 23 november tijdens het lunchuurdebat Room for Discussion in de hal van de economische faculteit.

‘Dat hangt ervan af,’ antwoordde Wiegel.

‘Verhagen en Rutte vertrouwen elkaar en dat is de kern van elk kabinet. Het hangt natuurlijk ook af van het aantal bananenschillen dat het kabinet nog tegenkomt, maar vooral van de uitslag van de Statenverkiezingen op 2 maart. Als die verkiezingen resulteren in een meerderheid voor de huidige coalitie in de Eerste Kamer, dan is er een grote hobbel genomen.’

Wiegel vertelde zelf ook een aandeel te hebben gehad in de totstandkoming van het kabinet. ‘Ik heb veel overleg gevoerd met de minster van Defensie Hans Hillen, vooral toen de PVV dreigde af te haken.’

Het nieuwe kabinet kreeg van Wiegel, zoals viel te verwachten, een pluim. ‘Men

NWO heeft aan veertien onderzoekers van de UvA en het AMC een Vidi-subsidie toegekend. Met de subsidie krijgen onderzoekers de gelegenheid om een eigen onderzoekslijn te ontwikkelen en een eigen onderzoeksgroep op te bouwen.

In eerder onderzoek hebben de laureaten laten zien dat zij vernieuwende ideeën succesvol en zelfstandig tot ontwikkeling kunnen brengen. Met de subsidie kunnen zij vijf jaar lang onderzoek doen. In totaal heeft NWO 88 subsidies toegekend.

Er waren 556 aanvragen ingediend. De wetenschappers die een subsidie hebben gekregen zijn Diederik van de Beek (neurologie), Maurice Bun (kwantitatieve economie), Claudio Castelnovo (theoretische fysica), Marc Davidson en Catarina Dutilh Novaes (beiden wijsbegeerte), David Dubbeldam (scheikunde), Margriet van Eikema Hommes (kunstgeschiedenis & conservering en restauratie), Hilde Geurts en Heleen Slagter (beide psychologie), Jochen Heinloth (wiskunde), Rogier Sanders (medische microbiologie), Eric Schranz (biologie), Olav Velthuis (sociologie) en Jarrett Zigon (antropologie). Zij krijgen allen een bedrag van maximaal 800.000 euro. (DW)

Bouwverkeer Er komt toch geen bouwverkeer van de UvA langs de Boekmanschool in de Roetersstraat. Dit is het gevolg van overleg tussen de aannemer, de UvA en het stadsdeel Centrum. Omwonenden van de Roetersstraat en de leiding van de Boekmanschool hadden om veiligheidsredenen bezwaar gemaakt tegen een bouwroute langs de school, waarvan het speelplein aan de Roetersstraat ligt.

Icova-vrachtwagens van en naar gebouw D op het Roeterseiland zullen niet vanaf de Sarphatistraat de Roetersstraat inrijden (daarbij zouden ze langs de school komen), maar een route gebruiken vanaf de Plantage Middenlaan. Tussen 08.30-09.30 uur en 14.30-15.30 uur zal er sowieso niet gereden worden met vrachtwagens, om het haal- en brengverkeer van de kinderen niet te hinderen. (DW)

Stelling De poll op folia.nl ging afgelopen week over de plannen van de regering langstudeerders flink extra laten betalen voor hun studie. Is dit terecht?

Hans Wiegel: ‘Waarom mag ik hier geen sigaar opsteken?’ / foto Tjebbe Venema

heeft gelijk klein leed aangepakt, zoals het rookverbod in de kleine cafés. Heel goed dat dit is afgeschaft. Waarom mag ik hier eigenlijk geen sigaar opsteken? Toch maar eens over hebben met professor Fischer.’

Over bezuinigingen op het hoger onderwijs zei Wiegel: ‘Studenten kunnen niet worden ontzien. Studeren is een investe-

ring in de toekomst.’ Over het tekort aan vrouwen in het nieuwe kabinet: ‘Rutte heeft gewoon de beste mensen uitgezocht en dat is het enig juiste criterium. Mijn partijgenoot mevrouw Kroes roept steeds dat er in bedrijven quota voor vrouwen moeten komen. Onzin. Quota zijn er alleen voor de kabeljauwvangst.’ (DW)

zz Schandalig, want studenten moeten de tijd hebben zich te ontwikkelen en dat kost studietijd - 40,5 % zz Heel onredelijk, want er kunnen altijd redenen zijn waarom iemand langer dan normaal studeert - 31,9 % zz Zeer terecht. Klaplopers hoeven toch niet op mijn kosten te studeren? - 19,6 % zz Daar heb ik best begrip voor; iedereen moet bijdragen aan de crisis - 8% Totaal aantal respondenten: 163

Folia 5

nieuws meer actueel nieuws op www.folia.nl

doctor

Matching levert problemen op zz Faculteiten komen door ‘full costing model’ niet rond met onderzoeks­ budget. zz Matching in derde geldstroom afgeschaft.

Voor onderzoek in de tweede geldstroom – onderzoek gefinancierd door NWO – ontstaat in toenemende mate een probleem met de zogenoemde ‘matching’ van onderzoeksgeld, zo bleek op 23 november tijdens een door de Centrale Ondernemingsraad georganiseerde bijeenkomst over het ‘full costing model’, dat de UvA sinds enkele jaren hanteert.

Dit bedrijfsmatige model, waarbij alle bijkomende kosten van een onderzoek van een secretaresse tot het gebruik van een computer en het lenen van onderzoeksmateriaal bij de UB – worden doorberekend bij het opstellen van

de onderzoeksbegroting, zorgt volgens veel onderzoekers en bestuurders voor problemen. Projectbegrotingen voor onderzoek vallen door dit model namelijk steeds hoger uit.

De matching van onderzoeksgeld is feitelijk een boekhoudpost om onderzoeksprojecten sluitend te maken, legde hoofd Concern Control Arne Brentjes uit tijdens de bijeenkomst. ‘Waar het bij de matching op neerkomt is dat gebudgetteerde onderzoekskosten die niet gedekt worden door de NWO-subsidie, door de faculteit worden aangevuld.’ Omdat door het full costing model de kostprijs van een onderzoek steeds hoger wordt, moet er door de faculteiten meer bijgepast worden, wat volgens onderzoekers niet voldoende gebeurt. Voorbeeld is de Faculteit der Maatschappij- en Gedragswetenschappen, waar een ‘matchinggat’ is ontstaan van twee miljoen.

Volgens Brentjes hebben faculteitsbesturen (lees: decanen) alle mogelijkheden om de matching uit een ander deel van hun budget te halen dan hun onderzoeksbudget, of om externe geldbronnen aan te boren, maar doen ze dat kennelijk niet.

Brentjes: ‘In het nieuwe Instellingsplan 2011-2014 gaat het College van Bestuur daarom zelf weer de matching van tweede geldstroomgeld toekennen, zo nodig door verlaging van andere budgetten.’ In de derde geldstroom (commercieel onderzoek dat extern wordt ‘verkocht’) zal de matching helemaal worden afgeschaft. Dit betekent dat alle kosten van dergelijk onderzoek voortaan worden doorberekend aan de klant, zonder dat er subsidie tegenover staat. Dat onderzoek zal voor de klant dus duurder worden dan nu het geval is. (DW)

Drieduizend euro extra per jaar zz Staatsecretaris van Onderwijs Zijlstra wil langstudeerders vanaf volgend jaar flink beboeten. zz Maatregel geldt ook voor studenten die al staan ingeschreven.

Studenten met meer dan een jaar studievertraging zullen daar vanaf september 2011 flink voor moeten betalen. Bovenop het collegegeld van 1600 euro dat een fulltime studie kost, komt een bedrag van drieduizend euro per extra jaar studie.

Deze maatregel komt boven op eerder

aangekondigde bezuinigingen als het afschaffen van de studiefinanciering tijdens de masterfase.

De bezuiniging is onderdeel van een wetsvoorstel van staatsecretaris Halbe Zijlstra (Onderwijs) ter verbetering van studierendement. Daarin staat dat de maatregel niet alleen geldt voor nieuwe studenten, ook studenten die nu staan ingeschreven zullen vanaf volgend jaar extra moeten betalen. Om dat te bereiken wil Zijlstra de wet voor het zomerreces goedgekeurd hebben door de Tweede Kamer.

Ook zal aan hogeronderwijsinstellingen

per 1 september een boete worden opgelegd voor iedere student die een jaar te lang studeert. Dat zal het hoger onderwijs in 2012 bijna 200 miljoen euro kosten, want bij universiteiten en hogescholen staan ruim tachtig duizend studenten ingeschreven met meer dan een jaar studievertraging, op een totaal van ruim 550.000 studenten.

Saillant feitje: zowel premier Rutte als staatssecretaris Zijlstra deden zeven jaar over een studie die zij in vier jaar hadden kunnen afronden, vice-premier Verhagen zelfs elf jaar. (FB)

Acrobaten bij opening Acta

6 Folia

Hoe heeft u zo’n groot onderwerp aangepakt?

‘Ik had beschikking over een groot databestand, met daarin gegevens van zo’n 8000 Nederlanders. Hierin staan gegevens over gezinsachtergrond zoals het beroep van de ouders, het eigen opleidingsniveau, wat voor huis iemand heeft, enzovoort. Zo kon ik patronen ontdekken, via kwantitatieve analysemethodes. Uiteindelijk bleek dat iemands gezinsachtergrond een grote invloed heeft op de latere woonkeuzen. Ben je hoogopgeleid en woon je met je ouders op het platteland? Dan is de kans groot dat je na de middelbare school vrij snel naar de grote stad verhuist, want daar is een universiteit.’

Klinkt logisch. Deed u nog verrassende ontdekkingen?

‘Ja, bijvoorbeeld dat single mannen vaker een huis kopen dan single vrouwen. Mannen zien dit waarschijnlijk eerder als een goede financiële investering. Bovendien denken ze: “Ik ben hoog opgeleid, dus dat hoge inkomen komt vanzelf.” Vrouwen vinden het belangrijker dat ze eerst een hoog inkomen hebben, voordat ze überhaupt een huis gaan kopen. Ook associëren zij het kopen van een huis eerder met het stichten van een gezin, denk ik.’

Wat was de belangrijkste conclusie van het onderzoek?

‘Dat gezinsachtergrond op alle woonkeuzen een grote invloed heeft. Dit beïnvloedt weer de mate waarin mensen gelijke kansen hebben. Als ouders over meer hulpbronnen beschikken, omdat ze bijvoorbeeld hoogopgeleid zijn en een goede baan hebben, heeft hun kind vaker al een eigen woning. Andersom geldt hetzelfde.

Ergens duidt dit op sociale ongelijkheid.

Wat ik verder opvallend vond, is de rol van oudere broers en zussen. Broers en zussen gaan vaak in een zelfde woonomgeving wonen als zij, of dicht in de buurt. Toch een soort voorbeeldfunctie.’

(Anouk Kemper)

zz Door architectenbureau Bethem Crouwel ontworpen Faculteit Tandheelkunde geopend.

In aanwezigheid van 1200 genodigden heeft universiteitshoogleraar en president van de KNAW Robbert Dijkgraaf op 25 november het nieuwe gebouw van het Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam (Acta) geopend. De officiële opening werd opgeluisterd met een spectaculaire acrobatische act, waarbij het gehele atrium van zes etages hoog werd benut. Een operazangeres, geflankeerd door twee luchtacrobates, daalde al zingend af aan een kabel, terwijl op de begane grond een derde acrobaat kunsten vertoonde met een ‘German Wheel’. (zie foto). In het splinternieuwe gebouw aan de Zuidas hebben de UvA en de VU gezamenlijk hun tandheelkundefaculteiten ondergebracht. Het glazen gebouw, waar van alle kanten het licht naar binnen valt, kostte, inclusief inrichting, rond de negentig miljoen euro. (DW)

Marjolein Blaauboer (28) promoveert bij geografie, planologie en internationale ontwikkelingsstudies op een onderzoek naar de invloed van familie op de latere woonsituatie van mensen.

Marjolein Blaauboer: Family Background and Residential Choice. Promotie op woensdag 8 december.

foto Albertjan Duin

ideëen voor deze rubriek: redactie@folia.uva.nl

prikbord FEB BCE

Award

promoties FNWI Pieter

Zeemanprijs

Hoogleraar ondernemerschap en directeur van het Amsterdam Center for Entrepreneurship (ACE) Mirjam van Praag heeft de Brabant Center for Entrepreneurship Award ontvangen. De onderscheiding is een nieuw, jaarlijks initiatief waarbij een persoon wordt geëerd die een bijzondere bijdrage heeft geleverd aan het ondernemerschap in Nederland. Van Praag heeft volgens de jury het onderwerp ‘ondernemerschap’ met succes op de onderwijsagenda gezet. Volgens Geert Duijsters, juryvoorzitter en hoogleraar in Eindhoven, is het ACE onder haar leiding uitgegroeid tot ‘een van de meest vooraanstaande entrepreneurshipcentra in binnen- en buitenland. ACE fungeert daarbij als baken en voorbeeld voor nieuwe centra’.

Op 26 november heeft studente Shanna Haaker de Pieter Zeemanprijs uitgereikt gekregen voor haar scriptie Phase Transitions Between Fractional Quantum Hall States: a Bose Condension Approach.

Het onderzoek waarop de masterscriptie is gebaseerd, is onder leiding van Sander Bais uitgevoerd aan het instituut voor theoretische fysica. De prijs, genoemd naar oud-UvA-hoogleraar Pieter Zeeman (1865-1943, foto), was aanvankelijk een vijfjaarlijkse prijs die voor het eerst werd uitgereikt in 1960. Maar al in 1965 vond de laatste uitreiking plaats. In 2004 werd de prijs als tweejaarlijkse prijs in ere hersteld. Haaker kreeg de prijs in Zierikzee, waar Zeeman zijn middelbare schooltijd doorbracht.

Zij ontving een geldbedrag van € 2.500.

FEB Sefa

BC Boekensalon

De faculteitsvereniging Sefa organiseert op 10 december de Sefa Conference in de Beurs van Berlage. De dag zal in het teken staan van economische vraagstukken rondom het thema Trust – gone to come back. Met dit thema wordt ingegaan op vertouwen in de financiële sector en in de economie in het algemeen. Topsprekers als Jan Hommen (hoogste baas ING), Hans Hoogervorst (voorzitter AFM), Andrew McLaughlin (Chief Economist RBS) en Henriëtte Prast (hoogleraar UT) zullen hun visies uiteenzetten. Daarnaast zullen zij in discussie gaan met onder meer (ex)RTL-Z-economen Mathijs Bouwman en Willem Middelkoop. Kijk voor meer informatie op: www. sefaconference.nl

Op 2 december organiseren de afdeling Bijzondere Collecties, de leerstoelgroep boekwetenschap en handschriftenkunde en de master redacteur/editor een boekensalon met als thema ‘Uitgeven 2.0’. Een panel van deskundigen zal discussiëren over het gebruik van sociale media in de uitgeverij. Het panel bestaat uit Mark Pieters (uitgever), Daan Stoffelsen (webboekverkoper), Maarten van Vulpen (consultant bij een internetbureau voor uitgevers), Jan van Mersbergen (schrijver) en Dominique Riaskoff (uitgever en deskundige op het gebied van privacyproblematiek rondom sociale media). Tijdstip: 17.00-19.00 uur. Locatie: Museumcafé Bijzondere Collecties, Oude Turfmarkt 129. Aanmelden via receptie-otm@uva. nl of 020–525 7300.

FGw Spelling

ACTA Move

Het Instituut voor Nederlands als Tweede Taal (INTT) organiseert een workshop Spelling. De workshop beslaat twee middagen (8 en 15 december) van elk tweeënhalf uur. De korte cursus is in eerste instantie bedoeld voor studenten en medewerkers van de UvA met Nederlands als moedertaal. Gevorderde anderstaligen mogen ook deelnemen, mits zij minimaal voor staatsexamen NT2, programma II zijn geslaagd. Onderwerpen zijn: spelling werkwoorden, tussen-n, c/k-probleem en interpunctie. Prijs: vijftig euro. Aanmelden via het secretariaat van het instituut, dinsdag t/m vrijdag 11.30 - 12.30 uur, Spuistraat 134, kamer 405.

Promovendus Sjoerd Rutten, aio bij de afdeling orale celbiologie van Acta en werkzaam bij de afdeling orthopedie van het Spaarneziekenhuis in Haarlem, heeft de Annual Move Award gewonnen, uitgereikt door het onderzoeksinstituut Move. Dit onderzoeksinstituut is een samenwerkingsverband tussen de faculteiten bewegingswetenschappen en geneeskunde van de VU en Acta. Rutten kreeg de prijs voor zijn publicatie over onderzoek onder patiënten met een verstoorde botgenezing. Daarover publiceerde hij in het tijdschrift Bone. In zijn onderzoek werd samengewerkt tussen klinische en niet-klinische onderzoeksgroepen. Bone behoort tot de top 10 van publicaties binnen de celbiologie. Rutten ontving een certificaat en een geldbedrag van duizend euro.

Verenigingen AKvV De Amsterdamse Kamer van Verenigingen (AKvV), het overkoepelend orgaan van Amsterdamse studentengezelligheidsverenigingen, heeft een nieuw bestuur, dat zich op 22 november heeft gepresenteerd. Praeses is UvA-studente Vibeke Otter. De leden van het nieuwe bestuur zijn (v.l.n.r.): Frans van Heest, Rosalie Scholtes, Vibeke Otter, Esther Visser ’t Hooft en Marc van Dalen. Bij de AKvV zijn 23 studentengezelligheidsverenigingen aangesloten. De AKvV beoogt het bevorderen van overleg en samenwerking tussen de verschillende studentenverenigingen, het behartigen van de gemeenschappelijke belangen van de aangesloten lidverenigingen en de promotie van het Amsterdamse studentenverenigingsleven in het algemeen.

FdR Koud

award

bloed

In de nieuwste editie besteedt ‘True crime magazine’ Koud bloed aandacht aan jonge, veelbelovende strafadvocaten, onder wie oud-UvA-studenten Nancy Dekens en Daniel Fontein. Dekens: ‘Soms heb ik de neiging stampvoetend te roepen dat mijn cliënt recht heeft op een eerlijk proces als ik tegen een muur van rechters en officieren van justitie aanloop.’ Fontein: ‘Je moet jezelf vooral niet verliezen in al te joviaal gedrag of in altijd maar gillen, maar zo nodig moet je de rechters wel kunnen bespelen.

Het zou geen belangrijke rol mogen spelen, maar in werkelijkheid is dat toch vaak het geval.’

DINSDAG 07/12 10.00 uur: Gerrit van der Plas - Sterrenkunde Warm Gas in Proto-Planetary Disks.

Promotor: Prof.dr. L.B.F.M. Waters. (Agn.kapel) 12.00 uur: Hayriye Çagnan - Neurobiologie Basic Mechanisms of DBS for Parkinson’s Disease.

Promotor: Prof.dr. W.J. Wadman. (Agn.kapel) 14.00 uur: Marcela Cecilia Moscol Olivera Ecologie Holocene Upper Forest Line Dynamics in the Ecuadorian Andes: a Multiproxy Study.

Promotoren: Prof.dr. H. Hooghiemstra en prof.dr. A.M. Cleef. (Agnietenkapel)

WOENSDAG 08/12 10.00 uur: Alia Amin - Informatica Understanding and Supporting Information.

Promotor: Prof.dr. L. Hartman. (Agnietenkapel) 12.00 uur: Marjolein Blaauboer - Sociale geografie Family Background and Residential Choice.

Promotor: Mw. prof.dr. C.H. Mulder. (Agn.­kapel) 13.00 uur: Alma v.d. Berg - Muziekwetenschap Het lamento in Ariosto en Tasso.

Promotor: Prof.dr. R. de Groot. (Aula) 14.00 uur: Nathalie Degenaar - Sterrenkunde Exploring Subluminous X-Ray Binaries.

Promotor: Prof.dr. M.B.M. van der Klis. (A.kapel)

DONDERDAG 09/12 10.00 uur: Gaelle Fontaine - Logica Modal Fixpoint Logic.

Promotores: Prof.dr. J.F.A.K. van Benthem en prof.dr. Y. Venema. (Agnietenkapel) 12.00 uur: Amélie Gheerbrant - Logica Fixed-Point Logics on Trees.

Promotor: Prof.dr. J.F.A.K. van Benthem. ­(Agnietenkapel) 14.00 uur: Hülya Koşar Altinyelken Pedagogiek Reform Efforts in Uganda and Turkey.

Promotor: Prof.dr. S. Karsten. (Agnietenkapel)

VRIJDAG 10/12 10.00 uur: Edgar Meij - Informatica Combining Concepts and Language Models for Information Access.

Promotor: Prof.dr. M. de Rijke. (Agnietenkapel) 11.00 uur: Jan Truijens - Informatiekunde De informatie-infrastuctuur.

Promotor: Prof.dr.ir. R.E. Maes. (Aula) 12.00 uur: Claire Mugasa - Geneeskunde The Diagnosis of Kinetoplast Diseases.

Promotoren: Prof.dr. P.A. Kager en prof.dr.

G.W. Lubega (Makerere University, Kampala, Oeganda). (Agnietenkapel) 14.00 uur: Merel Nessen - Life Sciences Proteome Dynamics by Mass Spectrometry.

Promotoren: Prof.dr. C.G. de Koster en prof.dr. H. Hiemstra. (Agnietenkapel)

oratie DONDERDAG 09/12 16.00 uur: Prof.dr. H.L. Zaaijer, hoogleraar Bloedoverdraagbare Infecties Bloedoverdraagbare infecties. (Aula) Voor meer informatie zie www.uva.nl/agenda

Folia 7

opinie

De illusie van efficiëntie

Voorkeur eigen werkplek 93% 7% Open werkplek

Weinig voorkeur open werkplek

Ruud Wetzels en Rogier Kievit zien de komst van steeds meer open werkplekken aan de UvA met lede ogen aan. Slecht voor de concentratie en de productiviteit, betogen ze.

O

pen werkplekken, kantoortuinen en diverse tussenvormen lijken bij de UvA een steeds reëlere optie te worden. Een slechte zaak. Onderzoek naar de effectiviteit van open werkplekken is nagenoeg unaniem over de negatieve effecten op productiviteit en arbeidstevredenheid. Desondanks werken veel UvA-medewerkers op het Science Park al in open werkplekken en kantoortuinen.

Volgens de huidige plannen zijn medewerkers van FMG, FEB en FR mogelijk als volgende aan de beurt.

De verhuis- en reorganisatiedrang lijken, gezien de economische situatie, te begrijpen. Echter, bij de huidige verhuisplannen vragen wij ons af of de financiële argumenten op de korte termijn niet te veel de

Naast voor de hand liggende problemen met beveiliging en privacy, is geluidsoverlast een veelgehoorde klacht overhand hebben gekregen boven werkgerelateerde argumenten. Dat wil zeggen, zullen de bezuinigingen op de lange termijn niet uitermate negatief uitpakken voor de wetenschappelijke, en daarmee financiële, positie van de UvA? Er is veel wetenschappelijke literatuur over de gevolgen van open werkplekken en kantoortuinen op gebruikers daarvan.

Voor wie bekend is met de voorzichtige taal die in wetenschappelijke literatuur gebruikt wordt, is de conclusie van een review van tientallen studies naar kantoortuinen bijna schokkend: ‘Research evidence shows that employees face a multitude of problems such as the loss of privacy, loss of identity, low work productivity, various health issues, overstimulation and low job satisfaction when working in an open plan work environment.’

(Oommen, Knowles & Zhao, 2008).

Meer dan genoeg reden om de argumentatie voor invoering nog eens kritisch te bekijken. Er lijkt vanuit de UvA echter weinig sprake van reflectie. Daarnaast 8 Folia

worden de twijfels die vanuit de eigen medewerkers worden geuit rücksichtlos terzijde geschoven. Directeur huisvesting Peter Blok van het Science Park deed protesten van medewerkers (Folia, 10-609) bijvoorbeeld af als gezeur (‘Maar dan krijg je weer te maken met statusgevoelige hoogleraren die menen recht te hebben op een afgesloten werkkamer’).

Dit is een onterechte en riskante conclusie.

Vrijwel alle onderzoeksmedewerkers zullen met plezier een kamer met collega’s delen.

Een open werkplek is echter een totaal andere situatie, en de diverse problemen met zo’n open werkplek zijn goed gedocumenteerd. Naast voor de hand liggende problemen met beveiliging en privacy, is geluidsoverlast een veelgehoorde klacht.

Geluidsoverlast heeft een sterke negatieve invloed op productiviteit, concentratie, kwaliteit van werk en werkplezier. Desondanks wordt dit niet als serieus probleem beschouwd (Folia, 10-6-09), al regende het op het FNWI klachten over de geluidsoverlastproducerende mensa, die aan de open werkplekken grenst. Een site openstellen voor klachten lost het probleem niet op, maar bevestigt slechts wat van tevoren al bekend had kunnen zijn.

Om ons niet slechts te beroepen op onderzoek hebben we een kleine digitale enquête afgenomen onder 123 medewerkers die in het Science Park werken, waar open werkplekken onlangs zijn ingevoerd. De uitkomsten van dit onderzoek zijn even duidelijk als negatief. Zie in de bijgevoegde graphic de respons tot nu toe. De mogelijkheid tot het geven van commentaar leverde zo mogelijk nog helderder feedback op: ‘... kortom, een grote marteling’, ‘een belediging aan het adres van de emeritushoogleraren’ en ‘... open offices just do not work if the job requires concentration, writing, coding, thinking without distraction. The worst idea ever’.

Dat de overgang naar open werkplekken op korte termijn geld oplevert willen wij geloven, maar hoe dit voornemen te rijmen valt met het creëren van het beoogde ‘Harvard aan de Amstel’, of het voornemen te werken aan ‘een uitstekende onderzoeksomgeving’ (instellingsplan Oog voor Talent) is ons een raadsel.

Positief

Negatief

Effect open werkplek op productie

1% 1% 12%

22%

28%

36%

Effect open werkplek op concentratie

1%

2%

11%

28% 58%

Oordeel over de open werkplek

1% 3% 2%

6%

17%

32%

39%

Uitslag enquête van Wetzels en Kievit over open werkplekken in het Science Park / illustratie Marc Kolle

De UvA ontleent haar status aan goede wetenschap, goede docenten en uitstekend onderwijs, kwaliteiten die meehielpen om een positie tussen de vijftig beste universiteiten ter wereld te verkrijgen, in 2009. De wetenschap bestaat bij de gratie van concentratie, een stimulerende omgeving en een lage drempel tussen studenten en docenten. De UvA mag het succes en de kwaliteit van haar onderzoek niet opofferen aan een bestuurlijke illusie van efficiëntie in de vorm van aantoonbaar onsuccesvolle verhuisplannen. Alleen zo kan zij haar

positie als toonaangevende onderzoeks- en onderwijsinstelling behouden. yyy Ruud Wetzels en Rogier Kievit zijn aio bij de afdeling psychologische methodenleer.

Zij werken, met veel plezier, in een kamer met vier collega’s. www.timeshighereducation.co.uk/Rankings2009-Top200.html Oommen, V.G., Knowles, M. and Zhao, I. (2008). ‘Should health service managers embrace open plan work environments? A review.’

Asia Pacific Journal of Health Management, 3,37-43.

Oog voor Talent. Concept Instellingsplan UvA 2011-2014.

De universiteit is een doodgewoon bedrijf We moeten óf accepteren dat de hedendaagse universiteit een bedrijf is, óf actief en collectief in opstand komen tegen een dergelijke invulling van wetenschap, vindt Sjef van Stiphout.

A

fgelopen weken is er binnen het College of Social Sciences beroering ontstaan over de consequenties van het naderende tekort voor het komende kalenderjaar. Deze ophef is bij voorbaat zinloos wanneer je de structuur van de moderne universiteit in ogenschouw neemt. Ik zal uitleggen wat ik hiermee bedoel.

Kort samengevat komt het boekhoudkundig tekort voor sociale wetenschappen neer op 2,9 miljoen (7 procent van het totale budget). Dit tekort gaat hoogstwaarschijnlijk opgevangen worden door het beëindigen van alle tijdelijke aanstellingen voor het tweede semester en een verhoogde onderwijsinzet voor promovendi van 10 procent naar 15 procent.

Zelf ben ik junior docent/onderzoeker met een tijdelijk contract en bevind mij in dit geval hoogstwaarschijnlijk aan de minder gunstige kant van de boekhoudkundige streep.

Bij een grote multinational (zeg Philips) is het goed gebruik om in tijden van laagconjunctuur kostenbesparingen door te voeren door middel van het afstoten van tijdelijk personeel. Nooit leuk, maar altijd beter dan gedwongen ontslagen. Maar,

De ophef over het tekort van sociale wetenschappen is zinloos binnen bv UvA zult u wellicht denken, zo gaat dat toch niet op een wetenschappelijk instituut als de universiteit?

Ik zou eerlijk gezegd niet weten waarom niet. De universiteit is helaas al lang geen wetenschappelijke instelling meer; het is een doodgewoon bedrijf waar het management de lijnen uitzet waarbinnen de operationele staf haar toegewezen onderzoeks- en onderwijstaken verricht.

Organisatorische veranderingen binnen de universiteit worden door haar wetenschappelijke staf doorgaans echter vanuit een wetenschappelijk ideaal bestreden. Neem bijvoorbeeld de terugkerende discussie over de onkwantificeerbare waarde van academische vrijheid: heeft u die ooit op de begroting teruggezien? Het antwoord is nee. Deze ‘zachte’ argumenten sluiten namelijk simpelweg niet aan bij de leidende economische bedrijfscultuur. Met deze strategie legt men het dan ook onvermijdelijk af tegen het management dat zich louter kan – en

let wel: mag – baseren op harde cijfers. De ervaring leert dat de eventuele weerstand van het personeel dan ook met een aantal, eerlijk is eerlijk, kinderlijk simpele managementtechnieken gepareerd kan worden (leestip: Veranderingsmanagement voor Dummies).

In plaats van steeds alle individuele veranderingen te bevechten moet men een principiële keuze maken: of accepteren dat de hedendaagse universiteit een bedrijf is, óf actief en collectief in opstand komen tegen een dergelijke invulling van wetenschap. In het eerste geval moet men stoppen met zeuren en de veranderingen niet saboteren maar juist faciliteren. Onder het motto ‘iedereen met een vast contract mag blijven’ zouden de postbodes in ieder geval de champagne ontkurken, dat kan ik u verzekeren. In het tweede geval moet men met een alternatief komen waarbinnen enerzijds recht kan worden gedaan aan de verantwoording die hoort bij het besteden van publieke middelen, en anderzijds de ruimte biedt die wetenschap klaarblijkelijk nodig heeft.

Of ik dit binnen de UvA allemaal nog mee ga maken is, natuurlijk maar zeer de vraag. Maar voor het zover is wil ik in ieder geval nu alvast voorstellen om de functie van rector magnificus als wetenschappelijk symbool van de universiteit uit het CvB te schrappen. Om zo elke schijn van vermeende invloed voor te zijn. yyy Sjef van Stiphout is junior docent bij de afdeling politicologie, en als junior onderzoeker verbonden aan de onderzoeksgroep Challenges to Democratic Representation.

stage Filmfan Jelte Zonneveld (23)

deed de bachelor media en cultuur.

Sinds vier weken loopt hij stage bij de festivalafdeling van de VPRO.

‘Vorige week maandag waren de laatste opnames voor het programma Idfa: 3 Ways of reality. Eigenlijk viel ik er middenin, dus ik heb niet meer heel veel kunnen doen. Wel heb ik de productie mede ondersteund door onder andere mee te denken over locaties voor interviews. Voor het IFFR, het International Film Festival Rotterdam, gaan we ook een programma maken. Dat maak ik echt vanaf het begin mee, dus ik ga veel redactiewerk verrichten. Welke filmmakers zijn bijvoorbeeld geschikt voor een item? Daarnaast ga ik naar leuke Rotterdamse bandjes zoeken, want het programma gaat niet alleen over het festival, maar ook over de stad Rotterdam. Wat leeft daar allemaal op cultureel gebied? Er zijn heel veel young creatives in Rotterdam, er wordt veel voor jongeren gedaan. Dat willen we in het programma verwerken. Hartstikke leuk om te doen, want ik kom zelf uit die stad. Hoeveel afleveringen er gemaakt worden, weet ik nog niet. Of drie lange of vijf korte.

Ik zat een beetje in een studiedip afgelopen jaar. Zin in een master had ik nog niet en ik wist niet welke ik wilde volgen.

Ik wilde gewoon iets doen, daarom koos ik voor een stage.

De VPRO leek me altijd al een goede plek, ik ben ermee opgegroeid. Hun programma’s vind ik leuk om naar te kijken.

En ik hou van festivals, was zelfs een aantal jaar vrijwilliger op het IFFR. Toen ik deze stage zag, vond ik hem meteen bij me passen: wauw. Het is een relaxte organisatie met leuke mensen, dat vooral. Alleen het werken van negen tot vijf is even wennen, maar dat gaat me goed af. Het is een klein team en ik word overal bij betrokken, van productie tot montage.

Naar mijn mening wordt ook geluisterd, heel fijn.

Na deze stage wil ik waarschijnlijk wel weer studeren. Misschien ga ik eerst nog mijn minoren genderstudies en antropologie afmaken vanaf februari.’ (Anouk Kemper)

brief

Het tekort van FMG Even naar aanleiding van het artikel in Folia ‘Tekort sociale wetenschappen 2,9 miljoen’, een korte rectificatie. De afdelingen van sociale wetenschappen hebben de medewerkers bijeengeroepen en niet de decaan. Gezien het feit dat we nog in de fase zitten waarin de graduate school, het college en het onderzoeksinstituut de begrotingen voor 2011 rond proberen te krijgen, is het nog te vroeg om concrete plannen met de staf te bespreken.

Het gaat dus ook niet over de plannen van de decaan. Met betrekking tot het tekort. Met het bekend worden van de definitieve cijfers, eind oktober, bleek het tekort hoger uit te vallen dan de verwachte 1,3 miljoen. Die 1,3 miljoen kan nog onttrokken worden uit de reserves. De tegenvaller van eind oktober wordt mede veroorzaakt door een stijging van de overheadkosten als gevolg van de toename van het aantal studenten.

Begin volgende week komen de decaan, de directeur bedrijfsvoering en het bestuur van sociale wetenschappen bijeen om gezamenlijk te bekijken hoe het tekort kan worden gedicht en welke maatregelen daarvoor nodig zijn. Zodra er meer bekend is over de maatregelen, worden de medewerkers daarvan op de hoogte gesteld. yyy

De redactie verwelkomt brieven en ingezonden stukken. U kunt deze sturen aan redactie@folia.uva.nl. Vermeld altijd uw naam en relatie

Liesbeth Westerlaken, hoofd/senior communicatieadviseur FMG

tot de UvA; anonieme bijdragen worden niet geplaatst. De redactie behoudt zich het recht voor om bijdragen in te korten.

Folia 9

Geen boerka’s in Nederland ‘Ik heb groot bezwaar tegen het gebruik van de term “boerka”, vertelt Annelies Moors, hoogleraar bij de afdeling antropologie en sociologie. Januari vorig jaar verscheen haar rapport Gezichtssluiers in opdracht van het ministerie voor Werk, Wonen en Integratie. ‘In Nederland is er eigenlijk niemand die een boerka draagt. Alleen journalisten doen het om te kijken hoe de reacties zijn.’ Als islamitische vrouwen al hun gezicht bedekken, doen zij dat met een niqaab, een aparte sluier (meestal zwart) die aan de achterkant van het hoofd wordt vastgemaakt. ‘Die wordt voornamelijk gedragen door vrouwen in de Golf en niet in Afghanistan. Maar door het woord boerka te gebruiken, leg je wel gemakkelijk de link met het regime van de Taliban in Afghanistan. Het is dus een heel politieke term geworden.’

Kijken door het zwarte gaasje Na Frankrijk en België denkt ook Nederland na over een boerkaverbod. Het dragen van deze allesverhullende kleding zou niet passen in een moderne maatschappij.

Maar hoe voelt het eigenlijk om zoiets te dragen? En hoe reageren studenten als er plotseling een student in boerka opduikt? We namen de proef op de som.

Anouk Kemper / foto’s Fred van Diem

Z

owel de VVD als de PVV dienden drie jaar geleden een wetsvoorstel in voor een boerkaverbod. Waarom? Naar schattig dragen namelijk slechts 150 tot 400 vrouwen in Nederland een gezichtssluier. Met name ‘veiligheid’ is een belangrijk argument.

Iemand die in het openbaar niet herkenbaar is, zou bij anderen de vrees oproepen dat die iets kwaads in de zin heeft, meent de VVD. Het is niet mogelijk om iemand met ‘open vizier’ tegemoet te treden en men kan geen inschatting maken van diens stemming of intenties. De PVV gaat iets verder en zegt dat de boerka staat voor vrouwenonderdrukking en de afwijzing van westerse kernwaarden, en

dat het dragen ervan vrouwenemancipatie bemoeilijkt. Bovendien zouden vrouwen in boerka ook nog eens minder in contact komen met hun sociale omgeving. Hun kans op scholing, werk en onafhankelijkheid zou kleiner zijn.

Het leek me een goed idee om dit eens te testen, vanonder een boerka. Vandaag is het zover. Ik heb het zwarte gewaad opgehaald bij een verhuurbedrijf in Noord.

Nu moet ik ’m nog aantrekken. Vreselijk. Ten eerste omdat ik niet goed kan zien door het zwarte gaasje, ten tweede omdat ik bang ben dat mensen onaardig zullen zijn. Om te wennen aan de zware, zwarte doeken loop ik eerst wat rond op de redactie. Na een kwartier moet ik er toch echt aan geloven. Samen met mijn

Anouk op het Waterlooplein …

10 Folia

collega Ron ga ik naar buiten, hoewel ik eigenlijk nog niet durf. Hij zal steeds zo’n vijf meter achter me aanlopen, om de non-verbale reacties te peilen. En vooruit, ook voor mijn gemoedsrust. De route langs de UvA- en HvA-locaties hebben we al doorgenomen. Binnengasthuisterrein, Waterlooplein, via de Weesperstraat naar het Roeterseiland, door naar het Singelgrachtgebouw, het Amfi en dan terug naar de Oudemanhuispoort. Zodra ik de deur van het Crea 2-gebouw uit ben, voel ik me anders. Mensen kijken even naar me, maar doen dan net of ze me niet gezien hebben. Alsof ik er niet ben. Ik hoor er niet meer bij.

Spot Het Waterlooplein is druk op deze donderdagmiddag. Het is droog, er schijnt een zonnetje en toeristen schuifelen langs de kraampjes. Twee marktkoopmannen zijn in onvervalst Amsterdams met elkaar in gesprek. Zodra een van hen mij in het oog krijgt, valt het stil. Ongemakkelijk wandel ik voorbij, ik voel hun ogen in mijn rug prikken. Op het moment dat ik bijna buiten gehoorsafstand ben, besluit een van hen: ‘Nee, da’s geen echte.’

We lopen verder door de Weesperstraat.

Een man die zijn (enorme) hond uitlaat, komt met wilde gebaren op me af. Even weet ik niet wat ik moet doen. Hij roept een aantal keer iets onverstaanbaars, maar loopt gelukkig gewoon voorbij.

Dat mensen daadwerkelijk iets tegen me zeggen, is uitzonderlijk. Alle reacties zijn op te delen in drie categorieën. Je hebt mensen die schaamteloos staren, mensen

die elkaar aantikken en iets fluisteren en dan zijn er nog de mensen die politiek correct wegkijken, omdat ze zijn opgevoed met het idee dat staren onbeleefd is. Na ongeveer twintig minuten lopen komen we aan bij het Roeterseiland. Nu word ik echt zenuwachtig, want dit is ‘mijn wereld’, de studentenwereld. Opgaan in de menigte kan ineens niet meer.

We gaan zitten in café De Krater. Iets te drinken bestellen, durf ik niet, dus ik ga alvast zitten aan een tafeltje tegenover de bar, bij de ingang. Het valt me al snel op dat niemand op me let. Ook lijkt niemand zich tot nu toe door mijn aanwezigheid bedreigd te voelen. Dat van die ‘veiligheid’ valt dus wel mee. De computerzaal maar eens proberen. O, mensen schrikken een beetje wanneer ze me zien in de lift. Toch kijkt er wederom niemand op of om als ik de computerzaal op de derde verdieping inloop. Snel neem ik plaats achter een 15-minuten-pc. Ron gaat schuin tegenover me zitten. Al gauw komt er een vrij luidruchtig groepje binnen. Giechelend en smoezend nemen ze plaats achter mij. Ik kan ze niet goed verstaan, maar het moet haast wel over mij gaan. Ron bevestigt dat even later. ‘Ze zaten elkaar de hele tijd in de zij te porren. En ze fluisterden dingen naar elkaar, terwijl ze met hun hoofd in jouw richting knikten. Vooral toen je wegliep.’ In plaats van dat ze zich door mij bedreigd voelen, drijven ze de spot met me.

Extremist Op naar de volgende locatie, het Singelgrachtgebouw van de HvA aan de Wibautstraat. Veel zeggen de rokende studenten bij de ingang niet, al vang ik een deel op van een kleine discussie. Een meisje tegen haar studiegenoot: ‘Mag dat eigenlijk wel?’ De jongen moet er even over nadenken en besluit nuchter: ‘Ja, ik denk het wel.’

In de kleurrijke kantine zijn meteen alle ogen op mij gericht. Maar dan ook echt allemaal. Even lijkt de tijd stil te staan en het geluid te zijn weggevallen. Dit duurt hoogstens een paar seconden, al voelt het

Niqaab? Chador?

Verliefd op de islam

Een boerka is vaak een blauw gewaad en de vrouw kijkt door een soort raster.

Het hele gezicht is dus bedekt. Deze kleding wordt voornamelijk gedragen in Afghanistan, waar de Taliban het verplicht stelde. In de Golf, Saoedi-Arabië en Jemen komt de niqaab juist veel vaker voor. Dit is een korte sluier, die vrouwen achter hun hoofd kunnen vastmaken. In dit geval zijn alleen de ogen zichtbaar.

Een chador is, net als de boerka, een gewaad uit een stuk met mouwen, het reikt tot de tenen. Het verschil is echter dat het hele gezicht wordt vrijgelaten.

Fragment uit het rapport van Moors met citaten van moslima’s: Allen geven aan dat het dragen van een gezichtssluier ‘een daad van aanbidding’ van God is. Het kan een manier zijn om het eerste gevoel van verliefdheid op de islam te herbeleven. Terwijl voor sommigen het om een spirituele ervaring gaat – sommige vrouwen vertellen dat ze het gevoel hadden te zweven, toen ze de eerste keer de gezichtssluier droegen – koppelen anderen het aan andere gevoelens. ‘Het is een daad van aanbidding, zo ervaar ik het ook. En het versterkt je gevoel van identiteit, van moslim zijn, je gevoel van eigenwaarde.’

… op de binnenplaats van de Oudemanhuispoort, in het Atrium, en bij het verlaten van de Poort aan de Oudezijds Achterburgwal / foto’s Fred van Diem

veel langer. Ron en ik staan in de rij voor een kop thee. Mensen zijn verbaasd dat ik überhaupt iets zeg. ‘Doe maar earl grey.’

We gaan zitten aan een tafeltje naast de bar, omringd door groepjes en laptoppende studenten. Ron doet net of hij een artikel over mij schrijft en gaat bij de aanwezige studenten om een reactie vragen.

Hoe vinden ze dat nou, een medestudent in een boerka? Amber (17), die interactieve media studeert, is heel eerlijk. ‘Je denkt toch snel aan een extremist. Zoiets staat bovendien voor vrouwenonderdrukking.’

Hmm, zegt de PVV nou dingen waar ‘gewone’ studenten het mee eens zijn?

Amber vervolgt: ‘En natuurlijk, dat zijn vooroordelen. Het valt nogal op, maar ik heb er persoonlijk helemaal niets op tegen.’ Rianne (21), student MIC, vindt haast het tegenovergestelde. ‘Ik vind dat het afgeschaft moet worden, ik schrik ervan. Dat je iemand helemaal niet ziet, vind ik angstaanjagend. Net als iemand met een bivakmuts. Kijk, doe wat je wil qua geloof, maar je moet je wel een beetje aanpassen aan wat hier normaal is.’ Laat Rianne nou bijna het VVD-standpunt

verwoorden, dat stelt dat maatschappelijke veiligheid zwaarder weegt dan ‘deze als religieus ervaren manifestaties’.

Foto De tocht wordt vervolgd naar het Amfi, om de hoek. Bij uitstek een interessante locatie, aangezien het mode-instituut een studie huisvest waarbij het uiterlijk centraal staat. En ook hier kijken de studenten inderdaad vreemd op. Er is zelfs een meisje dat ongegeneerd een foto van me neemt. ‘Ik vind het wel vet,’ zegt ze tegen haar vriendin. Misschien begrijpt ze dat ik geen echte moslima ben. Anders is ze wel heel erg onbeleefd. Na al ruim twee uur overal te worden aangestaard, vind ik het welletjes. Ik kleed me om in de wc van het Amfi. Student Anne (23) schrikt van me als ik binnenkom. Aan Ron vertelt ze: ‘Je kan haar niet in de ogen aankijken en dat heeft wat onvoorspelbaars. Dat heb ik ook al met mensen met zo’n grote donkere zonnebril. Je kan die persoon niet plaatsen.’ Goh, weer zo’n VVD-standpunt.

Dolblij dat mijn haar weer in de wind kan waaien en niemand raar opkijkt, pakken

Ron en ik de metro naar het Waterloo­ plein. Even een korte lunchpauze, voordat we naar de Oudemanhuispoort gaan. Ondanks dat ik een beetje gewend was aan mijn zwarte gewaad, vind ik het toch erg om ’m voor de tweede keer aan te trekken.

Voor het eerst ben ik het met de PVV eens. Die boerka beperkt me op bijna alle mogelijke manieren. Ik kan amper communiceren, straal niets uit en lopen is ook een gedoe. Studenten worden al bang van me, laat staan eventuele werkgevers.

Het is iets voor drieën als we de binnentuin van de Poort inlopen, en loeidruk.

Mensen reageren heel anders dan bij Roeterseiland. Een jongen deinst achteruit van de schrik! En terwijl ik op een bankje zit, maakt een groepje jongens de hele tijd grapjes in de trant van: ‘Ken ik jou niet ergens van?’ Normaal gesproken zou ik moeten lachen, nu voel ik me heel kut. Iedereen kijkt naar me, praat over me, rolt met zijn ogen, gniffelt. Maar niemand praat mét me. Ik ben echt alleen.

Inderdaad, ‘het dragen van een boerka bemoeilijkt ernstig de deelname aan het maatschappelijk leven in Nederland’. Ik

wil weg, naar binnen. Waarom praat Ron zo lang met die twee studentes? Nina (23), studente media en cultuur, blijkt echter niet afkeurend: ‘Het maakt me helemaal niets uit dat iemand zo rondloopt. Ik was wel verbaasd toen ik het zag, dat zeker.

Dat komt ook door deze locatie. Op de een of andere manier klopt het niet.

Omdat ik denk dat de meeste studenten er een andere opvatting op nahouden.’ Medestudent Julia (23) is het hier mee eens.

‘Ik zag het in eerste instantie niet eens.

Het is dat Nina me erop wees. En daarna was het eigenlijk alleen een constatering, zo van: goh, inderdaad. Een boerka.

Persoonlijk maakt het mij helemaal niets uit dat iemand er zo bijloopt, ik voel me er totaal niet bedreigd door of zo.’ Hoe open minded Nina en Julia ook zijn, ik voel me ongewenst in het binnentuintje.

En eigenlijk op elke andere plek. Als een speer loop ik terug naar de redactie. Knap dat sommige vrouwen zo’n gewaad elke dag aantrekken. Na drie uur voel ik me vrij ellendig. yyy Met medewerking van Ron Santing

Folia 11

12 Folia

objectief

Hoog bezoek

In bijzijn van burgemeester Eberhard van der Laan en commissaris van de koningin Johan Remkes heeft koningin Beatrix op woensdag 24 november het nieuwe hoofdgebouw van de Faculteit Wiskunde, Natuurkunde en Informatica (FNWI) officieel geopend.

De opening was zoals die een bètafaculteit betaamt. De vorstin knipte geen lintje door, maar drukte op een knop, waarna een cellulaire automaat in werking werd gesteld. Door de druk op de knop werden zevenhonderd ballonnen, die op de binnenplaats waren opgesteld, met elkaar verbonden en verscheen na dertig seconden het logo van de UvA. Collegevoorzitter Karel van der Toorn sprak tijdens een openingswoord een uur hiervoor vol trots over de grootste bètafaculteit van Nederland en burgemeester Eberhard van der Laan memoreerde hoe de plek waar nu de nieuwbouw is verrezen, er ooit heeft uitgezien: ‘De polders met hun koeien en varkens hebben definitief plaatsgemaakt voor wetenschappers en computerservers.’

Tijdens de speech van decaan Bart Noordam werd een in grijze regenjas gehulde man door agenten aangehouden en geboeid afgevoerd. De man zou naar de aanwezigheid van de vorstin hebben gevraagd. De koningin leek niets te merken van de commotie en begaf zich na afloop kort onder de aanwezigen. Studenten en medewerkers, in zeer groten getale aanwezig, hadden zich toen al en masse op de hapjes en drankjes gestort. (JJ) Foto Bob Bronshoff

Folia 13

‘Ik dacht dat ik het niet goed had gedaan’ Muziek kan veel emotie oproepen, maar wat muzikaliteit is, weet eigenlijk niemand.

Laatbloeier en voormalig musicerend componist Henkjan Honing doet er onderzoek naar. ‘De essentie van muziek is niet in woorden te vangen.’ Floor Boon

M

et zijn populairwetenschappelijke boek Iedereen is muzikaal raakte Henkjan Honing een zenuw in de samenleving waarvan hij niet had verwacht dat die zo gevoelig was. Het maakte mensen laaiend enthousiast. Muzikaliteit is aangeboren, zo toonde Honing aan. Baby’s van een dag oud merken al verschil in onregelmatige ritmes.

Het boek bezorgde hem een overvloed aan media-aandacht, zijn onderzoek leverde hem een positie als bijzonder hoogleraar muziekcognitie op. Op 1 december aanvaardt Honing zijn hoogleraarschap met de oratie De ongeletterde luisteraar. ‘Ik ben gefascineerd door de vraag: wat is muzikaliteit en vooral, wat hebben we eraan?’

nier op het gebied van muziekcognitie.

Longuet-Higgins was kwantumchemicus van huis uit, maar besloot op latere leeftijd een ander vak te bedrijven. Hij bedacht in 1973 de term cognitiewetenschappen, de studie naar waarnemen, denken, taalgebruik, leren en motoriek. In 1976 slaagde hij erin een computermodel te ontwikkelen van muziekwaarneming. Het werd gepubliceerd in Nature en was echt een doorbraak. Toen ik dat las dacht ik: dat is wat ik wil. Ik kwam erachter dat ik eigenlijk helemaal niets van muziek snapte, want ik kon het een computer niet uitleggen. Sindsdien ben ik daar mee bezig. Het luisteren probeer ik te snappen door het de computer uit te leggen. Daardoor kan ik zien of ik het zelf begrijp.’

Sonologie ‘Mijn cv ziet er nogal vreemd uit, ik ben een laatbloeier. Ik ben pas op mijn dertigste wetenschapper geworden, daarvoor componeerde en maakte ik vooral muziek. In 1981 ben ik sonologie gaan studeren: een kleine, internationale opleiding in Utrecht. Daar hadden ze de eerste computers waarmee je geluid kon maken.

Ik heb verschillende rigoureuze overstappen gemaakt in mijn leven, maar dit was de belangrijkste. Van de een op de andere dag heb ik al mijn muziekinstrumenten verkocht. Ik had altijd muziek gemaakt, maar dacht: weg ermee, die computer, dat is de toekomst. Sonologie had een van de eerste computers waarmee je geluid kon maken. Geweldig. Alle studenten hadden dezelfde utopie: dit gaat de wereld veranderen, hier kan je alles mee.’

Computational modeling ‘Ik ben gefascineerd door muziek en door computers en probeer gedurende mijn hele wetenschappelijke leven modellen te ontwerpen die dingen kunnen voorspellen over tempo, ritme of metrum. Een simpele vraag, zoals wat het tempo in de muziek is, is triviaal voor een musicus. We hebben nog steeds geen algoritme of computerprogramma dat kan zeggen: de muziek gaat hier sneller of langzamer. We snappen nog steeds niet wat dat is en dat vind ik leuk. Het betekent dat je kennis nog niet toereikend is en dat je als wetenschapper werk te doen hebt. Hoewel ik de laatste tijd veel experimenten heb gedaan, wil ik weer terug naar modeleren. In de neurowetenschappen worden naar mijn smaak te veel hypothesen getoetst, zonder dat het theorie oplevert. Het mooie van computationeel modelleren is dat je theorie verzamelt.’

Iedereen is muzikaal ‘Dat is de titel van mijn boek dat vorig jaar verscheen: een overzicht van wat we weten van luisteren. Normaal schrijf ik artikelen voor wetenschappelijke tijdschriften met een maximale lengte van drieduizend woorden. Nu kon ik in mijn eigen taal mijn hele onderzoek uiteenzetten en in een breder kader plaatsen. Dat bleek niet eenvoudig, maar ik vind het heel belangrijk om aan mensen uit te leggen waar ik mee bezig ben. Het boek wordt nu vertaald en verschijnt in maart in het Engels.’

Longuet-Higgins ‘Mijn voorbeeld. Een genie dat door veel mensen nooit gewaardeerd is tijdens zijn leven – hij stierf in 2004 – en een pio14 Folia

Pionier ‘Muziekpsychologie bestond al even, maar kunstmatige intelligentie en computermethodes om muziek te snappen, dat was nieuw binnen de cognitiewetenschappen.

Daarom kregen we in 1997 subsidie van het pionierfonds van de NWO, om de methode van computationeel modelleren van muzikale kennis en muziekcognitie uit te werken. Het project dat daaruit voortkwam was een samenwerking tussen de UvA en de Radboud Universiteit Nijmegen. In 2003, toen het geld op was, sloten we het af met een groot symposium. Daarna zei Nijmegen: dank je wel en tot ziens. NWO was boos, want die hadden net enorm geïnvesteerd in deze tak van wetenschap en

ik baalde, want ik dacht dat ik het niet goed had gedaan. Uiteindelijk ben ik er blij mee, omdat het me enorm veel energie gaf om aan het grote publiek uit te leggen waarom het vakgebied wel interessant is. Daarop kreeg ik steeds meer respons in Amsterdam. Het laatste jaar is het heel snel gegaan en is cognitie ineens een zwaartepunt van de universiteit. Dat maakt alles veel makkelijker. Van een marginaal vakgebied zit ik nu midden in een zwaartepunt, in het centrum van de aandacht van de universiteit.’

Ruzie ‘Ik kom uit een gezin waar iedereen muziek maakt en groeide op tussen de instrumenten. Mensen vragen vaak of ik daardoor ook beter ben gaan luisteren. Dat denk ik niet, al ben ik wel anders, preciezer gaan luisteren. Het is wel heel raar, zo’n familie waar alleen maar muziek wordt gemaakt.

Dan maak je ook ruzie met muziek. Soms had ik ruzie met mijn broertje en dan vochten we dat al spelend uit door heel hard, snel en onverwacht te spelen zodat de ander je niet kan volgen. Wat ik me herinner is dat de Czerny etudes, met allerlei ritmische variaties, heel effectief waren. Daar ging mijn middelste broer Bill dan keihard doorheen drummen. Voor ons was muziek de taal. Dat is natuurlijk beetje vreemd, maar ook wel leuk. Als mijn broertjes en ik nu bij elkaar komen, gaan we op den duur altijd muziek draaien en raden wat het is en dat escaleert dan helemaal. Dan gaat het alleen maar over muziek. We vinden het allemaal heel belangrijk.’

Relatief gehoor ‘Ik ben op zoek naar wat de fundamentele cognitieve mechanismes zijn die luisteren naar muziek mogelijk maken. Die wil ik beter in kaart brengen. Er zijn al verschillende hypotheses dat het naast maatgevoel – het horen van regelmaat in muziek – te maken heeft met relatief gehoor, het herkennen van een melodietje, los van de toonhoogte. Ieder kind herkent Zie ginds komt de stoomboot, ongeacht hoe hoog of laag het wordt gespeeld. De meeste dieren hebben geen relatief gehoor. Als je bijvoorbeeld een liedje fluit voor een vogel en daarna hetzelfde liedje, maar dan iets hoger, dan vinden vogels dat een ander liedje.’

Aandacht en bewustzijn ‘Drie jaar geleden werkte ik in een Europees project samen met collega’s in Boeda-

pest. Zij hadden een onderzoeksomgeving waarin ze konden experimenteren met baby’s, maar geen onderzoeksvraag.

Ik had nog wel een leuke vraag liggen, namelijk of baby’s van een paar dagen oud al maatgevoel hebben. En wat bleek: baby’s hebben een feilloos maatgevoel.

Ze kunnen afwijkingen in een standaard rockritme horen. Dat hebben we gemeten door een noot in een ritme weg te laten op een plek waar de muziektheorie voorspelt dat het een syncope is, een ‘luide’ rust, en plekken waar de theorie zegt dat het juist geen syncope is, een ‘stille’ rust. Met elektroden op de schedel geplakt konden we zien dat ze een verrassingsreflex hebben wanneer er een noot ontbreekt op een plek waar hij sterk verwacht wordt. Aandacht en bewustzijn hebben baby’s daarvoor niet eens nodig, want we voerden de experimenten uit terwijl ze sliepen. Dat empirische feit heeft mijn hele onderzoek omgegooid. Het heeft ineens evolutionaire implicaties: wat is het nut van maatgevoel op zo’n jonge leeftijd? In de ontwikkeling van taal voegt het niets toe. Maar waarom zijn die hersenen dan zo gevoelig voor het ontbreken van een noot op de eerste tel?

Dat heeft mijn agenda veranderd.’

Evolutie ‘De grote vraag van mijn onderzoek nu is: waarom hebben we muziek en waarom maakt het zo’n indruk? Is daar wetenschap over te bedrijven? Evolutie is lastig te bestuderen, vooral als je daar geen gegevens over hebt. Historici vinden dat heel gewoon, maar het is een groot nadeel voor muziekcognitie: hoe bouw en test je theorieën over iets dat niet fossiliseert? Je vindt niet een stukje hersenen van twintigduizend jaar geleden. Daar is veel kritiek op. Hoe meer uitzonderingen we vinden – ik hoop daarom ook een vogel of aap te vinden met relatief gehoor – des te beter we kunnen redeneren over de evolutie.’

Bulgaarse ritmes ‘In Canada wordt veel onderzoek gedaan met baby’s en daaruit is gebleken dat baby’s van vijf tot zes maanden oud een enorm talent voor muziek hebben.

Ze gebruiken daar een methode die het hoofddraai-paradigma heet. Een baby heeft de neiging zijn hoofd te draaien als hij iets nieuws hoort en hoe lang een baby dat doet kun je meten. Uit dat onderzoek blijkt dat baby’s heel ingewikkelde Bulgaarse ritmes uit elkaar kunnen houden.

Volwassenen horen die verschillen niet, die moeten gokken, maar Noord-Amerikaanse baby’s van zes maanden oud horen die verschillen wel. Dat talent verdwijnt gek genoeg weer als ze tien maanden oud zijn. Behalve dan als ze in een omgeving blijven waarin ze het veel horen. Dat

foto Roger Cremers

gebeurt ook bij taal. Als je sommige vaardigheden niet op jonge leeftijd inzet, dan raak je ze kwijt.’

Brazilië ‘Na het uitkomen van mijn boek ben ik overweldigd door de media-aandacht. De vragen die ik opwerp, waarom mensen muzikaal zijn en waar het vandaan komt, spreken blijkbaar erg tot de verbeelding.

Na mijn oratie ga ik voor het eerst sinds twee jaar weer eens op vakantie. Drie weken Brazilië, het land dat bruist van de muziek. Ik ben ruim tien jaar getrouwd geweest met een Braziliaanse en in die tijd kwam ik daar veel. De eerste keer dat ik een Braziliaans ritme hoorde, van Elis Regina, was ik totaal overdonderd.’

Oohoohooh ‘Er bestaat geen muzikaal alfabet, zoals

taal met letters gerepresenteerd kan worden. We hebben natuurlijk wel muzieknotaties en symbolen om muziek mee op te schrijven, maar dat is onvergelijkbaar. De essentie van muziek of waar wij het meest door geraakt worden, is van een meer continue aard en dat is niet in letters te vangen. Zo zong Billy Holiday in 1957 op het Newport Jazzfestival “Oohoohooh… what a little moonlight can do-oo-oo”. Het zijn klanken waar je meteen blij van wordt en als je haar hoort zingen, hoor je vele nuances en kun je die emoties heel goed herkennen. Dat kun je als “oeoeoe” opschrijven, maar daarmee benader je niet wat zij zingt. Dat maakt muziek anders dan taal. Er bestaan mensen die kunnen lees-luisteren en met een partituur een hele symfonie in hun hoofd hebben, maar dat zijn er maar heel weinig. Hoe je van noten naar klank komt en van die klank

naar beleving, dat lijkt met letters in taal te kunnen en met muziek niet. Partituur lezen als substituut voor de luisterervaring is ook nooit populair geworden.’

De ongeletterde luisteraar ‘In mijn oratie, die De ongeletterde luisteraar heet, benadruk ik vooral dat luistertalent eerder bestaat dan taal en dat mensen dat talent vanaf hun geboorte actief hebben. Veel mensen die niet geoefend zijn in het lezen van en luisteren naar muziek, kunnen net zo goed luisteren als mensen die dat wel zijn. We worden vaak om de tuin geleid bij het zien van een partituur. Experts kunnen daar dingen in lezen en zeggen: dat is een syncope of een samengestelde maatsoort. Dat is mooi, maar dat mensen, ook zij die er niet voor zijn opgeleid, het kunnen horen, dat vind ik veel bijzonderder.’ yyy

CV Henkjan Honing

1959 Geboren in Hilversum 1981-1984 Studie sonologie, Utrecht en CCRMA, Stanford, VS 1988-1991 Onderzoek en promotie City University Londen (muziekcognitie) 1992-1997 KNAW Academieonderzoeker 1997-2003 Co-director NWO pionierproject Music, Mind, Machine 2003-2006 Onderzoeksprojecten NWO en Europese Commissie 2007-2010 universitair hoofddocent muziekwetenschap UvA 2010-heden KNAW-Muller hoogleraar muziekcognitie Henkjan Honing, broer van saxofonist en jazzmusicus Yuri, was ook actief als musicus en componist.

Folia 15

Studentenaanbiedingen regionale advertentiepagina

Het grootste juridische carrière-evenement met de beste werkgevers! advertentie drukklaar 50 x 90.indd 1

07-06-10 11:59

Snel een tijdelijke studentenwoning? www.ymere.nl

Winter Snow Show nergens is het zo gezellig in de sneeuw als hier

12 maart Amsterdam RAI www.carrierebeurs.nl

te koop!

Webspace nodig?

starterswoningen in Amsterdam

Gratis Windows Server 2008 web hosting en .nl domeinnaam Ga naar: http://www.gratiswindowshosting.nl

direct beschikbaar

www.eigenhaard.nl

Naamloos-7 Naamloos-2 1

B u it e n w e rk p l a ats a m st e r da m w w w. B u it e n w e rk p l a ats . n l

folia 100312.indd 1

Mail nu voor een gratis proefdag i n f o @ en kom genieten van de open en productieve werksfeer!

B u it e n w e rk p l a ats . n l

09-04-2010 28-05-2010 10:56:09 11:24:51

foto Jan-Maarten Hupkes

Stilstaan bij een bloedhete zomer Hij begon ooit op de postkamer van De Bezige Bij, en nu is het zijn uitgever: Martijn Simons, student redacteur/editor, over zijn debuut Zomerslaap. Luuk Heezen

H

ij zag Tommy Wieringa en Gerrit Komrij binnenkomen bij uitgeverij De Bezige Bij, voor overleg over hun nieuwste roman.

‘Verdomme, dat wil ik ook!’ dacht Martijn Simons, toen nog student Nederlands met een bijbaantje in de postkamer van de Amsterdamse uitgeverij. Hij leverde bij de redactie tien A4’tjes in met fragmenten.

‘Het was nog niet goed genoeg om uit te geven, maar ze zagen er wel wat in. Ik kreeg een contract en moest maar aan het werk gaan.’ Drie jaar later ligt zijn debuutroman Zomerslaap in de winkel.

Het interview met Folia is pas zijn tweede.

Het eerste was telefonisch met een medewerker van de Woerdense Courant, die duidelijk liet merken alleen de achterflap goed gelezen te hebben. De jonge schrijver en masterstudent redacteur/editor aan de UvA vond het lastig om de vragen over zijn boek te beantwoorden. De stomste was wel: ‘Waar gaat het over?’

Simons: ‘Afgezien van het feit dat hij het gewoon had kunnen lezen: er gebeurt in het

boek niet zo veel. Het gaat er mij om een sfeer over te brengen, en inzicht te geven in de psychologie van de hoofdpersoon. Tijdens het schrijven weet ik heel goed wat ik voor ogen heb, maar naderhand kan ik het moeilijk meer expliciet maken. Bovendien haal je de magie weg als je alles benoemt: niet dat je nou op mijn boek moet studeren, maar er zit veel onder de oppervlakte dat je eruit kan halen.’

Zomerslaap is een intrigerende roman, geschreven vanuit het perspectief van een naamloze jongen die een bloedhete zomer in zijn dorp doorbrengt. Achter hem ligt zijn middelbareschooltijd, voor hem een studentenleven in de grote stad. Ondertussen ligt zijn oma op sterven, wordt hij genegeerd door het meisje op wie hij een oogje heeft en sluimert onder het oppervlak de vreemde sensatie die zijn moeder bij hem teweegbrengt. Maar bovenal is er die alles verlammende hitte.

Simons legt uit dat het boek de afgelopen drie jaar steeds in ontwikkeling is geweest.

‘Behalve dat het verhaal zich in de zomer afspeelt, is ten opzichte van het oorspron-

kelijke idee zo’n beetje alles veranderd.

Op de uitgeverij kreeg ik een redacteur toegewezen als begeleider. Telkens als ik weer een paar hoofdstukken had, dan bespraken we die. Hij vroeg bijvoorbeeld of de relatie tussen de hoofdpersoon en zijn moeder opzettelijk zo vaak terug kwam.

Zo benoemde hij wat ik had geschreven maar zelf nog niet besefte, en stimuleerde me om goed na te denken over wat ik precies wilde uitdrukken.’

‘Voor mij ging het om de totale stilstand in zo’n bloedhete zomer. Om die erin te houden heb ik ook scènes geschrapt, bijvoorbeeld die waarin de jongen naar een peepshow gaat. Dat zou veel te assertief zijn voor hem. Bovendien moest hij er voor naar de stad, waardoor de kennismaking met het volwassen leven zou zijn begonnen. Het leek me interessanter als de hoofdpersoon in de tussenfase blijft, waarin hij zijn kindertijd nog niet wil opgeven, maar ook nog niet volwassen is.

Bij de boekpresentatie zei mijn redacteur dat het verhaal “een beetje pijn doet”. Daar heeft hij denk ik wel gelijk in.’

De trage, lome sfeer die Simons weet op te roepen past goed bij de weinige plotwendingen die het verhaal kent. ‘Ik ben groot fan van het dirty realism, een stroming in de Amerikaanse literatuur waarin de gebeurtenissen in het verhaal tot een minimum zijn beperkt. Ook bijwoorden worden

geschuwd, betekenissen moet vooral uit de context duidelijk worden. Ik heb daarom geprobeerd zo beeldend mogelijk te schrijven: zo zindert het in het hele boek van de warmte, terwijl nergens woordelijk staat dat het warm is.’ De roman is zo gedetailleerd en overtuigend geschreven dat hij zich laat lezen als een autobiografie. Toch ontkent Simons stellig alle gesuggereerde overeenkomsten tussen zichzelf en zijn personages: ‘Ik weet heel goed waar mijn persoon ophoudt en de karakters beginnen. Hoe ik op die spanning tussen de jongen en zijn moeder kom? Geen idee, mij is verteld dat een verhaal interessant wordt als je schrijft over dingen waar je eigenlijk niet over wilt schrijven. Blijkbaar zit het ergens in mijn onderbewuste, maar ik heb weinig zin om dat te gaan uitspitten, ha ha.’ yyy Martijn Simons: Zomerslaap, De Bezige Bij, 143 blz., E 16,90

CV

Martijn Simons werd geboren in 1985 en groeide op in Woerden. Hij behaalde aan de UvA eerder zijn bachelor Nederlandse taal en cultuur en volgt nu de master redacteur/editor. In december 2009 publiceerde hij het verhaal ‘De cavia’ in De Gids. Op 4 november 2010 verscheen zijn debuutroman Zomerslaap bij uitgeverij De Bezige Bij.

Folia 17

Steun ASVA, word lid. €15,- per jaar, €10,- als je lid bent van een partnervereniging.

Maatregelen Kabinet Rutte leiden tot diploma-inflatie

V

olgens de commissie Veerman

krijgen per langstudeerder een boete van

moet er geïnvesteerd worden

3.000 euro per jaar. Met deze benadering

in het hoger onderwijs en door

wordt een onderwijsinstelling letterlijk een

de vereniging van universitei-

leerfabriek, die puur gericht is op het op tijd

ten (VSNU) is gesteld dat er

afleveren van het product ‘afgestudeerde’.

jaarlijks 5 miljard extra geïnvesteerd moet

Bovendien ontvangen onderwijsinstellingen

worden in het onderwijs om Nederland tot de

al geld per afgestudeerde student. Als deze

mondiale top vijf landen op het gebied van

maatregel daar bovenop komt bestaat de

onderwijs te laten behoren. Ondanks deze

kans dat,diploma’s erg makkelijk worden

berichten gaat het kabinet Rutte bijna 400

verstrekt.

miljoen euro per jaar bezuinigen op hoger onderwijs. Zo wil het kabinet onder meer

De filosofie achter dit beleid is dat een stu-

besparen op de zogeheten langstudeerders.

dent door deze financiële prikkels gedwon-

Langstudeerders zijn studenten die meer

gen wordt om sneller zijn studie af te ronden.

dan een jaar extra nodig hebben dan de

Natuurlijk is het belangrijk om studenten

voorgeschreven studieduur. Dit plan klinkt

te motiveren. Dat dit deels gebeurd door

misschien sympathiek. Wat is er mis met be-

financiële prikkels te gebruiken is niet

sparen op luie studenten die langer over hun

per definitie slecht. Maar met deze rigide

studie doen dan voorgeschreven staat? Toch

voorstellen van het kabinet is er alleen nog

treft dit plan niet alleen luie studenten, maar

ruimte voor ‘perfecte’ studenten die op jonge

is het vooral funest voor heel veel ‘gewone’

leeftijd doorlopend de juiste keuzes hebben

studenten. Zwangerschap, ziekte, een be-

gemaakt. Studenten zijn soms helaas het

stuursjaar, het zorgen voor een familielid of

slachtoffer van ongunstige omstandigheden

een verkeerde studiekeuze na een onduide-

waardoor zij meer dan één jaar studievertra-

lijke voorlichting. Er zijn veel goede redenen

ging oplopen

waarom studenten studievertraging oplopen.

ASVA vindt dat er met de huidige voorstel-

De voorgestelde maatregelen van het

len geen rekening wordt gehouden met deze

kabinet zullen, zonder de kwaliteit van het

(soms schrijnende) gevallen. Daarnaast is

onderwijs te verbeteren, veel studenten in

een duur behaald diploma straks minder

de problemen brengen. Onderwijsinstellin-

waard dankzij deze maatregelen, omdat

gen moeten studenten uitdagen, intensief

onderwijsinstellingen ook extra gaan betalen

betrekken bij het studieproces en persoon-

per vertraagde student.

lijk benaderen wanneer het studieproces te traag gaat. Op deze manier wordt er geïnves-

Momenteel betaalt bijna iedere Nederlandse

teerd in de kwaliteit van het onderwijs en de

student het wettelijk collegegeld (1.672

mogelijkheden van de studenten.

euro). Mocht een student onverhoopt langer over zijn studie doen, dan blijft hij dit wette-

Wat doet ASVA?

lijke collegegeld betalen. Als het aan het hui-

Samen met de Landelijke Studenten Vak-

dige kabinet ligt gaat een student na meer

bond (LSVb) en het Interstedelijk Stedelijk

dan een jaar vertraging, 3.000 euro meer

Overleg (ISO) is ASVA doorlopend in gesprek

betalen per collegejaar. Een student gaat in

met politieke partijen. ASVA brengt de

dat geval dus bijna 5.000 euro collegegeld

gevolgen voor studenten van deze maatregel

per jaar betalen. Op www.asva.nl kun je, na

onder hun aandacht. Mocht dit niet naar

invullen van een paar gegevens, zien hoeveel

tevredenheid verlopen, dan hebben we jou

jouw studie je gaat kosten. Daarnaast heeft

nodig om actie te voeren. Vragen over deze

de langstudeerder ook geen recht meer op

maatregel? Mail naar kennis@asva.nl en je

een OV-kaart, waardoor hij de volle pond

krijgt binnen 24 uur antwoord. Steun ons

moet betalen voor het openbaar vervoer.

in de strijd voor toegankelijk en betaalbaar onderwijs en word lid van de ASVA Studen-

Overigens wordt niet alleen de student

tenunie, jouw studentenvakbond! Ga naar

aangepakt, ook onderwijsinstellingen

www.ASVA.nl/wordlid

worden gestraft voor langstudeerders. Zij

illustratie Marc Kolle

De beerput van de hele wereld 29 november ontketende klokkenluiderswebsite WikiLeaks een diplomatieke crisis. Vijf vragen – en antwoorden – over de website die regeringen in ernstige verlegenheid brengt. Luuk Heezen Wat is WikiLeaks?

Een non-profitorganisatie die als doel heeft geheime informatie van ‘politiek, diplomatiek, historisch of ethisch belang’ voor iedereen toegankelijk te maken. Haar belangrijkste medium is de website Wilkileaks.org, waarop ‘gelekte’ documenten worden geplaatst. Vaak is die informatie illegaal verkregen, want afkomstig van klokkenluiders die de zwijgplicht van hun organisatie schenden. Sinds het ontstaan van de website in 2007 is enorm veel vuile was buiten gehangen, van bewijsstukken voor moord en politiek geweld in Kenia tot het handboek voor de behandeling van gevangenen in Guantánamo Bay, waaruit blijkt dat sommige gevangen niet met hulpverleners van het Rode Kruis mochten praten. Eerder dit jaar verschenen al tienduizenden belastende documenten over de oorlogen in Afghanistan en Irak.

En als laatste wapenfeit publiceerde WikiLeaks ruim 250.000 documenten uit de communicatie tussen het Amerikaanse ministerie van defensie en de Amerikaanse ambassades wereldwijd.

Hoe komt WikiLeaks aan deze informatie?

WikiLeaks zegt zelf niet actief op jacht

te gaan naar documenten, maar stelt informanten in staat om in een digitaal postvak volledig anoniem hun bestanden te uploaden. Die informatie wordt vervolgens versleuteld en at random over de hele wereld verstuurd, op zo’n manier dat de route niet teruggevoerd kan worden tot de afzender. Eenmaal aangekomen controleert een netwerk van vrijwillige journalisten uitgebreid de verkregen informatie. Standaard krijgt een aantal grote, internationale kranten eerder inzicht in de informatie voor de journalistieke verwerking van de feiten. De site van WikiLeaks functioneert vervolgens als online database voor de originele documenten.

Is publicatie van illegaal verkregen informatie niet strafbaar?

De publicatie van informatie vindt afwisselend plaats in landen als België of IJsland, waar de jurisdictie hoge bescherming biedt voor het bewaken van het brongeheim en het dus lastig is een informant te vinden.

Wanneer die toch wordt geïdentificeerd, kan hij worden berecht voor bijvoorbeeld het openbaar maken van staatsgeheimen.

Dit lijkt te gaan gebeuren met de Amerikaanse voormalig geheimedienstmede-

werker Bradley Manning, de lekker van het filmpje dat inmiddels bekend staat als Collateral Murder. Hierin is te zien hoe in Bagdad bij een Amerikaanse luchtaanval uit 2007 negen mensen worden vermoord, onder wie twee fotografen van het internationale persbureau Reuters. De Amerikaanse regering onderzoekt nu of WikiLeaks-oprichter en woordvoerder Julian Assange door zijn relatie met Manning vervolgd kan worden voor het handelen in gestolen goederen of lidmaatschap van een criminele organisatie.

Wat zijn de voordelen van het werk dat WikiLeaks doet?

De organisatie krijgt informatie boven tafel die anders nooit, of pas veel later, bekend zou zijn geworden. Het idee is: hoe transparanter, hoe beter. Naast dat de burger op die manier meer inzicht krijgt in bijvoorbeeld de oorlog waar hij indirect in betrokken is, kan uitgebreide naming and shaming wellicht ook toekomstige wandaden voorkomen. En in het ideale geval moet een overheid of bedrijf zich alsnog voor misstappen verantwoorden.

Zo kondigde de VN na het zien van de ‘Iraq War Logs’ aan een onderzoek te willen naar de martelpraktijken van de

Iraakse politie, die door de Amerikaanse overheid bewust waren verzwegen.

Zit er ook gevaar aan zo veel openheid?

Volgens sommigen wel: de top van het Amerikaanse leger beweerde dat de Iraakse bondgenoten hun leven niet meer zeker waren, doordat in de documenten van de ‘Iraq War Logs’ hun namen niet consequent waren verwijderd. Ook stellen critici dat de gelekte informatie nooit volledig op betrouwbaarheid gecheckt kan worden, aangezien de belangen van de anonieme klokkenluider niet kunnen worden meegewogen. Bij het meest recente lek spreken betrokkenen van ernstige vertrouwensschade tussen de VS en haar diplomatieke contacten. yyy

Nico van Eijk

hoogleraar informatierecht aan de UvA over de vraag of openheid van informatie altijd gewenst is: ‘Je moet voordat je gevoelig materiaal publiceert altijd de vraag stellen: is hier een algemeen belang mee gediend?

En is dat belang groter dan de inbreuk op privacy, of dan het gevaar voor de staatsveiligheid?

Het laten staan van namen is voor feiten nooit relevant. Maar met de methode zelf is niets mis, met name de mogelijkheid om anoniem te lekken maakt de journalistieke onderzoeksmethode van WikiLeaks aantrekkelijk.’

Folia 19

Basiskennis mens en maatschappij

bul (-)

Eddy Terstall Leeftijd: 46 (geboren op 20 april 1964) Beroep: Filmmaker, regisseerde onder meer Simon en Vox Populi, en schrijver van het autobiografische boek Ik loop of ik vlieg.

Studie: Politicologie Afgestudeerd: ‘Niet, ik deed alleen een propedeuse en na dat eerste jaar ben ik gestopt om films te gaan maken.’

College: ‘De cultuurfilosofische tak van politicologie interesseerde mij meer dan de wetmatige vakken, maar ik kan me niet meer de namen van vakken of docenten herinneren.’

UvA-plek: ‘Ik zat vaak te lezen in de universiteitsbibliotheek op het Spui.’

Café: ‘Dat was toen al de plek waar ik ook nu het meeste kom, de Kat in de Wijngaert in de Jordaan.’

Afknapper: ‘Daar heb ik denk ik te kort voor gestudeerd. Laten we het zo zeggen: ik heb geen trauma’s opgelopen.’

foto Bob Bronshoff

Hij werkte bij een lichtbedrijf, deed de propedeuse politicologie en werd filmmaker en schrijver: Eddy Terstall. Julie de Graaf

‘I

k had atheneum gedaan en ben op mijn achttiende meteen gaan werken. Het was in ons milieu helemaal niet gebruikelijk om te gaan studeren. Het feit dat ik atheneum had gedaan was eigenlijk al een beetje overdreven. Op mijn vijfentwintigste werkte ik als assistent bij een lichtbedrijf, toen de eigenaar mij aan iemand voorstelde als ‘aankomend regisseur’. Ik zag daar wel wat in en diezelfde eigenaar adviseerde mij om eerst een brede maatschappelijke studie te doen. Niet voor het papiertje, maar om kennis op te doen. Een goede vriendin van me studeerde filosofie aan de UvA en zij raadde me aan om me in

20 Folia

te schrijven bij politicologie en daarna als een soort verstekeling bij alle andere geesteswetenschappen colleges bij te wonen. Dat deed zij zelf ook. Ik schreef me in 1989 in, kocht de boeken en ging naar college, maar merkte al snel dat tentamens mij niet lagen. Die heb ik dan ook nooit gemaakt. Ik ben ook niet gaan studeren met de intentie om een volledige studie af te ronden. Ik wist dat ik een propedeuse wilde doen om een soort basiskennis op te doen over mens en maatschappij. Ik wilde leren over de wortels van onze democratie en die van ons cultureel filosofisch gedachtegoed.

Bij politicologie hoorde ik voor het eerst over de rol van het christendom

in de Nederlandse geschiedenis. Dat ons denken ergens vandaan komt, daar had ik nog nooit bij stilgestaan. Waar ik vandaan kwam, las je iets en dacht je niet na over waarom het zo was. Pas op de universiteit werd ik aangespoord om verder te denken. Ik wist wel dat we in een bijzonder liberale samenleving leefden, maar hoe dat ooit zo gekomen is, dat leerde ik bij politicologie.

Ik geloof dat jonge filmmakers beter een brede maatschappelijke studie kunnen volgen dan de filmacademie. Dat zou in ieder geval een stuk interessantere scripts opleveren. In veel andere landen geven filmacademies juist vakken als moderne geschiedenis en sociologie. In Nederland gaat de filmacademie echter alleen maar over film en hopen ze maar dat studenten zich privé ontwikkelen aan de hand van kranten en boeken. Het is belangrijk dat je de maatschappij begrijpt waaruit je redeneert als filmmaker. Ik heb dan ook lang geprobeerd het filmbeleid aan te moedigen. Ik wilde meer kwaliteit

en minder kwantiteit, maar de meeste andere mensen gaat het toch om het geld. Er worden vooral boekverfilmingen en kinderfilms gemaakt. Ze zeggen dat de industrie daardoor floreert, maar ja, de filmcultuur blijft achter. Het zou interessant zijn als er meer betrokken films worden gemaakt zodat de Nederlandse cinema op internationaal niveau wat serieuzer wordt genomen. In mijn tweede studiejaar, toen ik nog steeds mijn propedeuse moest afmaken, schreef ik een script over Braziliaanse illegalen in Amsterdam en kreeg ik daar subsidie voor. Ik ben toen gestopt met studeren, en begonnen met films maken en heb eigenlijk nooit meer overwogen om terug te keren naar de universiteit. In mijn eerste zeven jaar als regisseur maakte ik vijf films, dus ik had ook wel mijn handen vol. Toch ben ik heel blij dat ik dat jaar aan de UvA heb gedaan. Ik raad het dan ook iedereen aan om in ieder geval een propedeuse te doen om meer te weten te komen over het land waarin je woont.’ yyy

Fen is uit

het beste

eten

Paringsritueel

Eminem

Amsterdams Peil

Silent Disco Club 8

Christian te Riet (22) masterstudent psychologie

De Struisvogel Keizersgracht 312

Onze Lieve Heer heeft mij gezegend met een hoop talentjes, maar dansen is daar ab-so-luut niet één van. Of, zoals een vriendin mij ooit liefdevol uitlegde, ‘het ziet er een beetje uit alsof je heel weinig adem krijgt’.

Niet erg, want er zijn nog genoeg andere manieren om de vrijdagavond op plezierige wijze te spenderen. Bowlend, bijvoorbeeld. Met een pan boerenkool. Of op een barkruk, met veel bier en de hik en dat je dan heel hard moet lachen om het woord ‘flensje’. Dit alles natuurlijk het liefst met het soort mensen dat zich er ook niet voor schaamt dit leuk te vinden.

Omdat ik rond mijn zestiende nog niet veel van dit soort mensen kende en omdat ik desondanks wel graag vrienden wilde, forceerde ik mijzelf indertijd toch af en toe tot een discotheekbezoek. Dit leverde mij na verloop van tijd niet alleen een heuse schare fans op (‘Zo moedig, wat jij doet!’) maar – in mijn verwoede poging dan maar de kunst bij anderen af te kijken – tevens een hoop inzichten inzake de dansende mens.

Inzicht 1: mensen die dansen houden niet per definitie rekening met ritme, maatsoort en esthetiek. Inzicht 2: mensen die dansen kijken desondanks wel altijd alsof ze daar rekening mee houden. En alsof ze het heel leuk hebben. Inzicht 3: op deze manier proberen mensen die dansen andere mensen die dansen – of daar in ieder geval een moedige poging toe doen – in bed te krijgen.

Resumerend en met enige stelligheid: de dansende mens voert eigenlijk gewoon een soort paringsdans uit. Waaraan ik overigens uit ervaring en met dezelfde stelligheid aan zou willen toevoegen dat dit nog niet betekent dat de dansende mens ook in bed altijd de sterren van de hemel swingt. Daar heeft Onze Lieve Heer, die rechtvaardigheid nogal hoog in het vaandel heeft staan, bij het uitdelen van talentjes wel voor gezorgd.

Wees dus op je hoede, wanneer je zaterdag 18 december de Silent Disco in Club 8 bezoekt. Een swingende nabeschouwing is niet gegarandeerd. Waar je deze avond wel verzekerd van bent, is een koptelefoon, veel dansbare deuntjes en in je broek plassen van het lachen.

Sowieso een paringsdans van niks natuurlijk. Maar wel vreselijk leuk. yyy Fen Verstappen

Website: ‘YouTube. Vooral om de filmpjes over mensen die rare dingen doen, zoals Billy Mays Kaboom Dub. Een nasynchronisatie van een Tellsell. “O no, somebody ate spaghetti in the shower. Clean that shit up!”’

Silent Disco, 18 december in Club 8 (Admiraal de ­Ruyterweg 56B), van 22.00 tot 04.00 uur, kaartje € 10 euro (voorverkoop € 8)

Boek: ‘The New World of Mr. Tomkins van kernfysicus George Gamow. Hij legt daarin de belangrijke natuurkundewetten in kindertaal uit. Wat gebeurt er als je in een zwart gat zou vallen? Hoe komt het dat de ruimte ombuigt in de buurt van planeten? Ik heb een bachelor natuurkunde. Het boek heeft mij getriggerd deze studie te gaan doen.’

Om te achterhalen of dit restaurant op een willekeurige zondagavond een tafeltje vrij heeft voor twee personen, dien je het souterrain waarin de Struisvogel zich heeft verstopt eerst te vinden. Je weet dat het zich bevindt aan de Keizersgracht, op de hoek van de Berenstraat, en toch loop je er in eerste instantie compleet voorbij. Als je de ingang eenmaal hebt ontdekt, volgt de grootste hindernis; een trap met de hellingshoek van een lantaarnpaal. Mocht je de trap zonder kleerscheuren zijn afgedaald, zoek op de deur dan eerst naar het bordje ‘vol gereserveerd’, alvorens ook de rest van het gezelschap de lantaarnpaal af te laten glijden.

Dit intieme restaurant biedt ruimte aan slechts 34 gasten en het is daarom verstandig om, net als ik, te reserveren.

Tafeltjes staan dicht naast elkaar en hoge ramen bieden een komisch doorkijkje op marcherende benen in de Berenstraat. Omdat het interieur wordt bepaald door een enorme hoeveelheid wijnflessen, voel ik me al snel op mijn gemak. Ondanks de Frans georiënteerde kaart heeft de Struisvogel tot mijn genoegen een zeer fijne Italiaanse huiswijn. De Montepulciano d’Abruzzo kost €17,50.

Het personeel heeft een ongedwongen en vrolijke uitstraling. Vermoedelijk studenten, maar niet van de Hogere Hotelschool. Terwijl een jongedame ons de regels van het driegangen keuzemenu (€ 23,50) probeert uit te leggen, laat de kok in zijn keuken een tiental borden op de grond kletteren. Het kabaal van brekend aardewerk wordt gecompenseerd door een aantal seconden van complete stilte. 34 monden houden halt tot een gegeneerd ‘sorry’ de keuken verlaat.

De keuze op het menu is vrij beperkt, maar dat is in dit geval juist wel fijn. Zowel het voor- als hoofdgerecht biedt keuze uit twee vleesgerechten, twee vegetarische gerechten en één visgerecht. Voor de vegetariërs zijn er dus voldoende opties, al zullen zij wel moeten leven met de aanblik van malse struisvogelbiefstukjes op omringende borden.

Mijn tafelgenote en ik kiezen hetzelfde voorgerecht. De rundercarpaccio met huisgemaakte truffelsaus kost € 1,75 extra en is heel redelijk. Bij het hoofdgerecht scheiden onze wegen. Zij kiest voor de gebakken kabeljauw met een parmezaan-roomsaus en ik – hoe vaak krijg ik de kans? – de struisvogelbiefstuk met een portobello-rozemarijnsaus.

De scharrel(!)struisvogelbiefstuk kost overigens wel € 3,extra. Ik stel me bij het dessert tevreden met een cappuccino en een stukje huisgemaakte chocolade, maar het zal niet verbazen dat mijn tafelgenote nog ruimte heeft voor een uitgebreid dessert; de pure chocolademousse met karamelsaus is haar op het lijf geschreven.

Voor de vele medecarnivoren met mij kost een driegangenmenu bij de Struisvogel uiteindelijk geen € 23,50, maar € 28,25. Nog altijd een schappelijke prijs voor een uiterst nette maaltijd op Amsterdams Peil. Het publiek is redelijk gevarieerd, vriendengroepen en gezinnen zijn goed vertegenwoordigd, maar de setting in een kelder aan de Keizersgracht leent zich toch het best voor een avondje romantiek. yyy Marco Hoekstra

Kunst: ‘De orgeluitvoering van “As slow as possible”, het langste en langzaamste muziekstuk ooit, van John Cage in het Duitse dorpje Halberstadt. Het duurt 639 jaar en verandert elk jaar van één noot. Ik kwam niet bij toen ik dat las. Fascinerend hoe iemand zo’n maf idee uitvoert.’

Film: ‘Blade Runner, een film-noirachtige detective spelend in een mooi verbeelde kapotte toekomstwereld. Het is een psychologisch verhaal over robotten die na hun houdbaarheidsdatum dood moeten, maar dit niet willen.

Het zet aan tot nadenken over wat typisch menselijk is.’

Tv: ‘American Chopper op Discovery Channel, een realitysoap over een familiebedrijf voor handgemaakte motorfietsen. De vader en zoons liggen constant met elkaar overhoop. Doe dat nou niet zo, je kunt het beter zo maken. Daarin herken ik mezelf wel.’

Gadget: ‘Mijn Canon 500 D. Fotografie is vet. Het coolst vind ik mensen in het wild schieten, dat geeft later een mooi tijdsbeeld. Voor het psychologiefeest “Sexdrugspolaroids” heb ik de poster gemaakt. Het moest een beetje viesjes zijn. Dat is aardig gelukt.’

Muziek: ‘Eminem, over zijn rap is nagedacht: een sterk verhaal, slimme woordspelingen en rijm dat lekker bekt.

Wat ik ook waardeer is dat hij zich kwetsbaar opstelt. Dat is ongewoon in de stoerdoenerige rapwereld. Nummers: ‘Without me’ en ‘Stan’.

Afknapper: ‘Kees de Hondt en Nederlanders in het buitenland, wat samenkwam op het Szigetfestival, een soort Lowlands in Boedapest. Het is hoempamuziek waarop een zaal vol Nederlanders wild ging hossen en met takken en struiken zwaaien. Nederlanders in het buitenland kleven altijd aan elkaar en vormen een mini-enclave.’

Stokje: ‘Ik geef het stokje aan de aardige, slimme maar ook heel verwarde docent psychologische methoden Harrie Vorst, die lijkt op professor Otto van Drakenstein, de geleerde oom van Donald Duck.’ yyy Hans van Vinkeveen

Eten: Goed verzorgd, erg lekker Ambiance: Romantisch, intiem Bediening: Jeugdig, informeel en vrolijk

Folia 21

annonces

- advertenties -

Annonces zijn advertenties zonder winstoogmerk, bestemd voor de particuliere aanbieder.

Annonces kunnen worden geplaatst in Folia en op de website www.folia.nl. Zie voor informatie over het aanbieden en de tarieven www.folia.nl – weekblad – Annonces.

CULTUUR

Zondag naar de kerk? www.studentenekklesia.nl 11.00 uur - De Rode Hoed Keizersgracht 102 - Amsterdam

STUDENT & STUDEREN

Op zoek naar een spannende minor? Verken de creatieve kanten van het web! Speciaal voor FGw en FMG. 1. Inleiding Game programming, 2. Zoekmachines, 3. Human centered multimedia, 4. Mens-computerinteractie, 5. Bouwen en analyseren van sociale netwerken. De vakken zijn ook los te volgen. Geen programmeerervaring vereist.

Vanaf januari 2011. Informatie: www.ccct. uva.nl. UvA, Center for Creation, Content and Technology.

USC SPORT

Actueel aanbod & nieuws • Good Fit Het USC Good Fit programma is voor mensen met overgewicht die graag verantwoord willen afvallen en gezond en fit door het leven willen gaan. De diëtisten van USC Voedingsadvies bieden een programma dat bewegen en eten met elkaar combineert.

Dit 12 weken durende programma (vrijdag 19.00-20.00 uur) start op 3 december. Studentenprijs € 60,50. Geef je op bij de sportbalie van Universum of bel met de diëtist, tel.

525 8954.

• Sauna sportcentrum Universum Vanaf 1 december kun je met je geldige sportabonnement gratis gebruik maken van de sauna van sportcentrum Universum. Er is een Finse sauna, infraroodsauna en een stoombad.

• Aerobics Academy Amsterdam Altijd al aerobics instructor willen worden?

Dan kom je naar de Aerobics Instructor Basic opleiding die het USC i.s.m. het ESG aanbiedt. De opleiding start 5 januari 2011, je kunt je aanmelden tot 17 december. Studenten betalen € 299.

• Squash Vanaf 6 december kan je op sportcentrum Universum terecht voor korte (3 lessen) introductiecursussen squash. Vanaf 31 januari starten er cursussen van 9 lessen.

Introductiecursus kost studenten € 18,50 / UvA-medew. € 36,50, voor een cursus van 9 lessen € 56 / € 110.

Ook kun je los of vast een baan huren in Universum.

• Schaatsen Tijd om je ijzers onder te binden! Je kunt deelnemen aan de schaatstrainingen van USC, Skits en SVU. Nooit geschaatst? Begin nu! Kun je het al? Het kan altijd beter!

Schaatsen is een technische en fysieke uitdaging van de eerste orde; sporten in de buitenlucht het beste wat je ’s winters kan overkomen. Het schaatsseizoen loopt t/m 27 maart 2011.

Kijk voor dit alles op www.usc.uva.nl

VERDIENEN

We are looking for: Excellent French, English and Typing Skills – transcribing French interviews from video and then translating into English. Approximately 10 days work starting 8 December, payment € 100 per day. Contact email address: carla.rebai@offthefence.com

22 Folia

WONEN

Iets te verhuizen? Dáár heb ik voor gestudeerd! Alle maten bussen en verhuismannen, vanaf € 45. Wij takelen (touw en blok); tevens interlokaal. Bel Taco: 06 4486 4390; www. vrachttaxi.nl Woonruimte januari - Werkende student (m, 43, niet-rokend) zoekt woonruimte (kamer/ etage/huis) in Amsterdam vanaf ca. 1 januari tot 2 februari. Iets korter of langer geen bezwaar. Liefst eigen fac. Ik gebruik het i.v.m. een studieproject. Aanbiedingen graag naar strommel@gmail.com, tel. 06 2425 9656.

DIVERSEN

U moet een werkstuk afronden, maar kunt de rust niet vinden? Kom – alleen of met uw team – op de Buitenwerkplaats werken en geniet van de inspirerende en productieve sfeer! Overnachten is mogelijk, zie: www. buitenwerkplaats.nl De Spermabank van het AMC is op zoek naar spermadonoren. Onkosten worden vergoed. Nadere informatie tel. 566 3090, spermabank@amc.uva.nl of www.spermadonoren.nl

BUREAU OMBUDSMAN

Studenten met een klacht over de UvA kunnen terecht bij de Ombudsman Studenten, Christel Holtrop, ombudsman@uva.nl, tel.

525 3798, www.student.uva.nl/ombudsman.

Medewerkers met een klacht over de UvA kunnen terecht bij de Ombudsman Personeel, Anneke Vijgeboom, ombudsmanpersoneel@uva.nl, tel. 525 5548, www.uva.nl/ ombudsmanpersoneel.

Het Bureau Ombudsman is gehuisvest op Oude Turfmarkt 151, 1012 GC Amsterdam.

STUDENTENZAKEN

Op www.uva.nl/studentenzaken staat alle informatie over de afdelingen van Studentenzaken – Studentendecanen, Bureau Studentenpsychologen, Loopbaan Advies Centrum, Bureau Internationale Studentenzaken, Trainingscentrum en het Service & Informatiecentrum. Studentenzaken is ook bereikbaar via tel. 525 8080.

Een kijkje in de toekomst Lees eind december de Folia/Havana van 17-12-2030

het cultureel studentencentrum van UvA & HvA

lezing

WO 01/12 20.00 uur

Turkey and the Balkans

Turkey’s role on the international stage is growing and its ties with the Balkan countries – which were part of the Ottoman empire until the beginning of the twentieth century – are strengthening. students free, e 5,- all others

debat

dO 02/12 17.00 uur

Tolerantiedebat

Advocaat Gerard Spong stelde onlangs dat Wilders de vrijheid van meningsuiting bedreigt, maar is dit wel zo? Is het beschuldigen van de ‘linkse kerk’ terecht? En hoe belangrijk is de rol van cultuurrelativisme in het debat? studenten gratis, e 5,- alle anderen

muziek

dO 02/12 20.30 uur

Plug & Play

Het CREA poppodium, waar je iedere eerste donderdag van de maand nieuwe bands kunt ontdekken. Deze maand met o.a. Julie Blue. toegang gratis

lezing

VR 03/11 15.00 uur

Antropologisch congres van de tijdsbeleving

Wat is tijd? Een predikant, een natuurkundige en een socioloog leggen uit hoe zij vanuit hun achtergrond omgaan met het concept tijd.

Bezoekers kunnen bezoekers hun eigen antropologische ideeën over tijdsbeleving vormen. studenten gratis, e 5,- alle anderen

Wij vinden het fijn...

lezing

ma 06/12 20.00 uur

Authenticiteit in de sociologie

De ‘meesters van het wantrouwen’ - Marx, Nietzsche en Freud - hebben ons achterdochtig gemaakt. Treft iemand ons als buitengewoon authentiek, dan vrezen we direct het slachtoffer te zijn geworden van een bedrieger... studenten gratis, e 5,- alle anderen

cOmedy

...als je te keer gaat

ma 06/12 20.00 uur

CREA Stand-up

Stand-up comedy is de meest naakte theatervorm die er is: slechts gewapend met een microfoon en grappen moeten CREA cursisten het publiek voor zich zien te winnen. toegang e 3,-

debat

di 07/12 20.00 uur

Europa en de Roma

Met 10 tot 12 miljoen mensen vormen de Roma de grootste en één van de meest gediscrimineerde minderheidsgroeperingen binnen de Europese Unie. studenten gratis, e 5,- alle anderen

lezing

di 07/12 20.00 uur

Op zoek naar een leuke voetbalvereniging?

Kom eens kijken bij ons of train een keer mee!

T.O.S.-Actief Sportpark Middenmeer, Radioweg 63 020 6928314 / info@tos-actief.nl / www.tos-actief.nl

lezingenladder De Balie

WO 01/12, 20.00 uur SLAA presenteert: honderd jaar Hans Keilson Honderd jaar oud zijn en dan ontdekt worden in Amerika, dat overkwam Hans Keilson. Solange Leibovici, Berthe Meijer, Ed van Thijn en Frans Weisz geven een impressie van zijn werk, waarna Arjen Fortuin met Keilson in gesprek gaat over zijn leven en werk.

Pakhuis de Zwijger DI 07/12, 08.30 uur Duurzaamheid in de zorg Gebouwen worden al energiezuiniger en soms energieopwekkend, maar hoe kunnen we de zorg zelf – de handen om en aan het bed – verduurzamen?

DI 07/12, 20.15 uur What’s Up? #33 ‘Show & Talk’ over het beste wat Amsterdam in huis heeft aan creatie en innovatie. Met o.a.

Engin Celikbas van KesselsKramer, absurdist Ronald Snijders en ontwerper Dumboh.

Rode Hoed

MA 06/12, 20.00 uur Haags debat aan de gracht: Nout Wellink over zijn afscheid Nout Wellink is bezig aan zijn laatste jaar als president van De Nederlandse Bank (DNB). Hij kijkt terug en gaat in debat met Arnoud Boot, hoogleraar financiële markten aan de Universiteit van Amsterdam en Kees Vendrik, voormalig Tweede Kamerlid voor Groenlinks.

DI 07/12, 19.45 uur Gedroomde stedenbouw Stedenbouwkundige ontwerpers analyseren en bediscussiëren hun zoektocht naar gedroomde ambities en nieuwe verbanden voor het maquetteproject ‘Vrijstaat Amsterdam’, nadenken over de toekomst van de stad.

SPUI25

VR 03/12, 17.00 uur KNAW tweegesprek: Wat is kunst in 2020?

Kunstcriticus Anna Tilroe en neerlandicus ­Thomas Vaessens onder leiding van Wim Brands over de toekomst van de kunsten.

U organiseert een lezing of debat en wilt daarmee graag op deze pagina staan? Stuur een mailtje naar folialezing@gmail.com onder vermelding van ‘Aanmelding lezingenladder’. Voor adressen zie www.folia.nl/lezingenladder.

- advertentie -

Populisme in Europa

Van de Folkeparti in Denemarken tot het Front National in Frankrijk, van de United Kingdom Indepence Party in Engeland tot Jobbik in Hongarije: populistisch rechts is aan de winnende hand. Wat delen deze partijen? studenten gratis, e 5,- alle anderen Meer informatie over de CREA agenda: www.crea.uva.nl

Folia 23

De student

Dijkgraaf & Fresco

Van der Meulen & Curvers

De wereld, een dorp

Honger

De hoogleraar

Als Facebook een land was, zou het met zijn 500 miljoen gebruikers het derde land ter wereld zijn. Als Blogoland bestond, zou het met zijn tweehonderd miljoen blogs groter zijn dan Brazilië. In India worden per jaar drie keer meer internetaansluitingen geactiveerd dan er kinderen geboren worden. Er zijn al 500.000 applicaties op iPhone en Android.

Het zijn verbijsterende getallen. En de veranderingen gaan nog veel verder dan dat. Een op de acht stellen in de Verenigde Staten heeft elkaar via het internet ontmoet. 82 procent van de baby’s in Europa is al vanaf de geboorte aanwezig op het internet via foto’s en door de ouders verstrekte informatie. Over het aantal poezen en honden met een eigen internetpagina zwijg ik maar. Ik internet, dus ik ben.

Ook overheden en bedrijven zoeken steeds meer reacties van burgers en klanten op hun diensten en producten, niet alleen achteraf, maar vooral van tevoren, bij het bedenken en ontwerpen

van vernieuwingen die aansluiten bij de leefwereld van wie zij willen bereiken.

De top-downwereld is aan het verdwijnen. Daarvoor in de plaats komt een onoverzichtelijke kluwen aan ideeën en netwerken waarbij collectieve meningen en meninkjes snel gevormd worden en weer vervangen worden. Snelheid is de munteenheid van internetland.

Als alles leesbaar is voor iedereen, heeft iedereen potentieel een wereldwijd effect.

De schaal van ons leven is zo gelijk heel klein en heel groot. In zijn beroemde boek The Gutenberg Galaxy noemde de Canadese hoogleraar Marshall McLuhan dat al in 1962 een ‘global village’. Dankzij de media verspreidt het nieuws zich over de wereld als in een dorp. Nooit had hij kunnen vermoeden hoe zeer de dorpelingen niet alleen zelf de bronnen van het nieuws zijn geworden, maar ook de autoriteit waarmee alle informatie wordt beoordeeld op waarheid en aantrekkelijkheid. yyy Louise O. Fresco

Zoals velen ben ik door mijn ouders (op)gevoed met de ‘denkeensaandekindertjesinAfrikatruc’ als ik iets niet wilde eten. Ook heb ik van meerdere mensen gehoord – gelukkig niet mijn ouders – dat ik geen honger heb, maar ‘trek’.

Diezelfde kindertjes hebben namelijk écht honger.

Deze politiek correcte hersenspoeling heeft me er niet van weerhouden af en toe te denken: ik heb honger. Vaak komt er bij de gedachte aan honger een voedingswaar in je op waar je zin in hebt, bijvoorbeeld sushi, andijviestamppot met een gehaktbal en veel mosterd, of draadjesvlees. De meeste mensen hebben niet vaak zin in witte bonen in tomatensaus. Ik toevallig wel, maar nooit op het moment dat dat was wat ik moest eten omdat ik geen geld had voor iets anders.

Nu wil ik niet zeggen dat bonen uit blik eten op een lijn te stellen is met jarenlange hongersnood, maar je moet wat in de Eerste Wereld – een beetje fantasie is

Harmen van der Meulen

Roel van Driel hoogleraar biochemie

Annemarie Mol hoogleraar antropologie van het lichaam

overigens

nooit weg. Die kwam dan ook veelvuldig kijken bij het nuttigen van zo’n blik bonen, meestal alleen, op mijn kamertje driehoog-achter. Natuurlijk over wat ik eigenlijk allemaal liever zou willen eten, maar ook de romantiek en onalledaagsheid van de situatie ontging mij niet.

‘Zo moet het ook ongeveer geweest zijn in de jaren ’50,’ zag ik mezelf zitten in een scène uit De avonden. Ook met de hoofdpersoon van de klassieker Honger van Nobelprijswinnaar Knut Hamsun voelde ik sterke verwantschap; al woonde ik dan niet op straat en had ik wel iets te eten en nog iets warms ook, maar toch. De ontberingen van mijn toenmalige rauwe bestaan doen me de dagen dat ik twijfelend voor het toetjesschap sta des te meer waarderen. Het is dan ook mooi te zien dat na de kunsten ook de studenten het in de toekomst aan geld zal ontbreken. Ook voor de kenniseconomie is honger vast de beste saus. yyy

Joep Lange hoogleraar inwendige geneeskunde en aidsexpert

Eindelijk heeft de paus condoomgebruik – voorzichtig – goedgekeurd en zullen grote hiv-epidemieën over vijftien jaar verleden tijd zijn.

Annemarie Mol: ‘De onderzoeker in mij wil direct weten hoe groot de invloed is van de woorden van één man. Maar de vraag die hier aan de orde is, is wat de passagepunten zijn waarlangs het hivvirus zich verspreidt. Als je een populatie wilt beschermen tegen een virus, welke grenzen moet je dan bewaken? De paus had het over condoomgebruik bij prostituees. Dat veronderstelt dat het hiv-virus zich via hun lichamen verspreidt. In WestEuropa mag dat zo wezen, wellicht, voor zover mensen hier hun diverse seksuele partners na elkaar hebben, niet tegelijk.

Een prostituee vormt dan een cruciale extra infectieschakel. In Afrika zijn mensen vaak langer trouw, maar wel aan meerdere mensen tegelijk. Dus zijn er steeds meer passagepunten voor het virus en prostituees maken minder verschil. Fascinerend dat die ene man in Rome dat niet weet.

24 Folia

Waarom zoekt hij die kennis niet op?

Condooms zijn tamelijk goede grensbewakers. Maar alleen als ze op de juiste plekken worden ingezet.’

Joep Lange: ‘De woorden van de paus zijn in deze context too little too late. Het is onzin te denken dat hiv-epidemieën over vijftien jaar voorbij zijn. Ook al had de paus de wereld opgeroepen om massaal condooms te gebruiken, dan nog is dat wishful thinking. Met condooms alleen zal dat sowieso niet lukken. Condooms zijn heel effectief als ze correct en consequent worden gebruikt, maar met name dat laatste vinden mensen moeilijk. Thailand is het enige land waar het gelukt is met condooms de hiv-epidemie te breken. Alle mannen gingen daar naar de hoeren in massagesalons en bordelen.

De overheid heeft begin jaren negentig

een 100 % condom campaign afgekondigd met fikse boetes op onveilige seks. Maar in de meeste andere landen is de verspreiding van hiv niet zo geconcentreerd. In Thailand is er trouwens ook weer veel hiv onder homomannen. Om hiv te doen verdwijnen zullen we het moeten hebben van combinatie hiv-preventie: voorlichting, condooms, het testen van risicogroepen, opschalen van behandeling en preventief gebruik van hiv-remmers. En uiteindelijk van een vaccin.’

Roel van Driel: ‘Hoewel vijftien jaar wel kort is, denk ik dat we mogen verwachten dat er tegen die tijd een redelijke therapie is om hiv te controleren. Of epidemieën daarmee zijn uitgebannen is zeer de vraag, maar wel is steeds beter met hiv te leven, mensen kunnen er tegenwoordig ook oud mee worden. De belangrijkste vraag hier is

natuurlijk hoeveel effect de woorden van de paus hebben. Hij mag dan zeggen dat condoomgebruik voor specifieke groepen is toegestaan, de menselijke driften zal hij niet kunnen controleren, laat staan beheersen. Ik hoop natuurlijk dat hiv binnen afzienbare tijd de wereld uit zal zijn en denk dat dat op plekken waar mensen genoeg geld hebben om medicijnen te betalen ook wel moet lukken. Met de vele pogingen om medicatie ook in ontwikkelingslanden breed beschikbaar te maken, zal de epidemie ook daar langzaamaan afnemen.

Ik ben daarom biomedisch gezien optimistisch over de toekomst, maar vraag me af of de invloed van de paus op het overwinnen van deze ziekte daarin zichtbaar zal zijn.’ yyy Floor Boon In deze rubriek reflecteren wetenschappers op een actuele stelling.