Folia 20#2.indd

Gazprom

Scriptie

Gelukskind Roem

Speeltje van Poetin

Prijswinnares spreekt

Overleefde Auschwitz

Weekblad voor de Universiteit van Amsterdam Jaargang 62 06-02-2009

Nummer 20

Lange nachten

Uri Rosenthal

Masteravond 12 februari 2009

Meld je aan via www.uu.nl/masters of bel (030) 253 2670

Naamloos-9 Naamloos-8 1

Meer weten over de masterprogramma's van de Universiteit Utrecht? Kom dan naar de Masteravond op donderdag 12 februari 2009.

50% korting op de Volkskrant plus 1 jaar gratis pasta

28-11-2008 09-10-2008 09:01:51 13:34:35

Ben je uitwonend student en niet ouder dan 27 jaar, ga dan nu naar naar eenjaargratispasta.nl De actie loopt tot en met 28 februari 2009

enten* d u t s inute last m nieuwe productie 10 t/m 28 feb ‘09 Het Muziektheater Amsterdam [020] 6 255 455, www.het-ballet.nl

‘Giselle is een ballet van onsterfelijke schoonheid, waar een meeslepend verhaal gepaard is aan betoverende ballettechniek

Het Financieele Dagblad *Met je studentenkaart kun je vanaf anderhalf uur voor de voorstelling voor € 10,- een toegangskaartje krijgen. Dit geldt alleen als de voorstelling niet uitverkocht is.

folia 090206.indd 1

30-01-2009 11:22:55

22:55

inhoud

Robin de Robot

Foto: Bob Bronshoff

De scheikundigen van de afdeling homogene katalyse ontwerpen katalysatoren voor de chemische industrie. Dat betekent: vele uren in de zuurkast van het lab doorbrengen, tussen apparaten, leidingen, potjes, flesjes, pipetjes en oplossingen. En waarom staat er op de muur ‘Hoe laat is het?’ Lees het op blz.20

Aap, noot, mies

nieuws

Nieuwe woordenlijst voor kleuters ................... blz. 5

Gazprom

Scriptie

Gelukskind Roem

Speeltje van Poetin

Prijswinnares spreekt

Overleefde Auschwitz

Uri Rosenthal

Weekblad voor de Universiteit van Amsterdam Jaargang 62 06-02-2009

Nummer 20

‘Heeft u een bonuskaart?’

Dan weet AH alles over u ................................. blz. 7

Academisch grootverdienen Louise Gunning gaat op kop............................ blz. 8

Lange nachten

Maud van de Reijt

Cover: Pascal Tieman

Over de edele kunst van het scriptieschrijven ....blz. 10

Coververhaal Als slapen niet gaat........................................blz. 14

Rusland Gas als pressiemiddel ....................................blz. 17

Overlever Thomas Buergenthal Joods kampkind werd Amerikaans rechter .......blz. 18

En verder: Nieuws/stage 4-7, Opinie/brieven 9 Film/Het beste 12, Uit/Eten 13, Weekgast 19, Annonces/Promoties/22, Roem 23, Dijkgraaf & Fresco/Puzzel/Spekkie Big 24

Colofon

WIN: The Crying Light van Antony and the Johnsons The Crying Light van Antony and the Johnsons is de meest bijzondere cd van dit moment.

Het geluid is somber, ingetogen, en de soms bizarre teksten gedijen goed op prachtige uitgesponnen melodieën. Folia mag drie exemplaren weggeven. Om te winnen ga je naar www.folia.nl/prijsvraag

Folia: Weekblad voor de Universiteit van Amsterdam, Vendelstraat 2, 1012 XX Amsterdam, Tel. 020-5253981, Fax 020-5253980, redactie@folia.uva. nl, Website: www.folia.nl, Uitgever: Stichting Folia Civitatis, Redactie: Nadine Böke, Mirna van Dijk (eindredacteur), Jim Jansen (hoofdredacteur), Anne Koeleman, Harmen van der Meulen, Margot Riedstra (secretariaat), Dirk Wolthekker, Medewerkers aan dit nummer: Jaron Beekes, Martien Bos (correctie), Bob Bronshoff, Robbert Dijkgraaf, René Glas, Julie de Graaf, Irene Hemels, Marc van der Holst, Arjan Roodink, Henk Thomas, Pascal Tieman, Tjebbe Venema, Tim Verlaan, Hans van Vinkeveen, Karlijn Visser, Joke de Wolf. Folia is aangesloten bij het Hoger Onderwijs Persbureau (HOP) en werkt samen met Havana, het weekblad van de Hogeschool van Amsterdam, Havana redactie: Jobien Groen, Wim de Jong, Thijs den Otter, Annemarie Vissers, Paul van de Water (hoofdredacteur), Redactieraad: Simon Dikker Hupkes, Albert Goutbeek, Lief Keteleer (voorzitter), Amanda Kluveld, Kathusha Sol, Bert Vuijsje, Bladmanagement: Impressum, Zoetermeer, Lay-out: Carl Zevenboom, Amsterdam, Druk: Dijkman Offset, Diemen, Advertentiewerving: Bureau van Vliet bv, Zandvoort, Tel. 023-5714745, Fax 023-5717680, zandvoort@bureauvanvliet.com, Abonnement: E46,90 per jaargang. Opgave: 020-525 3981, mededelingen@folia.uva.nl of www.folia.nl

Een vriend van mij heeft één zekerheid in zijn leven: hij slaapt altijd slecht. Door de week kan hij de slaap niet vatten omdat hij de dag erna moet werken.

In het weekeinde is hij uit zijn ritme, omdat hij dan opeens kan uitslapen. Op de eerste dag van zijn vakantie denkt hij steevast aan de laatste zondag van diezelfde vakantie, hetgeen zijn nachtrust niet bepaald bevordert. Ook alcohol, seks en drugs bieden geen soelaas en dan is er nog maar een mogelijkheid: je erbij neerleggen. Dat hij bepaald niet de enige is, blijkt uit het artikel op pagina 14, dat in zijn geheel gewijd is aan slaap. Of beter gezegd: het gebrek eraan. Anne Koeleman schreef het stuk en ze mag zich wat mij betreft een slaapexpert noemen. Ze schrijft niet alleen voor Folia, maar loopt ook stage bij Eus van Sommeren. Ik kende Van Sommeren alleen als de onnavolgbare gitarist van de Nederlandse band The Scene (van het even prachtige als toepasselijke ‘Rigoureus’: ‘En de klok zegt tik, tik, tik’), maar tevens is hij verbonden als onderzoeker aan het Nederlands Instituut voor Hersenonderzoek, onderdeel van het AMC. Ik heb me even verdiept in het onderzoek naar slaapen waakritme waar Van Sommeren op is gepromoveerd en er ging een wereld voor mij open. Als je een gemiddeld leven leidt, slaap je meer dan dertig jaar, en slapen blijkt allesbehalve verloren tijd te zijn. Je hersenfunctie optimaliseert door voldoende slaap en een goede nachtrust zorgt voor een perfecte energiebalans. Ongeveer negen procent van de Nederlandse bevolking lijdt aan een ernstige vorm van slapeloosheid. Klassieke tips om toch de slaap te kunnen bevatten (warme melk met honing) blijken slechts lapmiddelen te zijn en als het echt uit de klauwen loopt, zijn slaaptabletten, bij voorkeur een grote dosis, de enige echte oplossing. Zelf heb ik trouwens geen slaapprobleem. Althans, ik zie het niet als een probleem. Sinds 22 augustus 2005 heb ik gemiddeld niet meer dan 6 uur per nacht geslapen – volgens Van Sommeren twee uur te weinig – want op die datum werd mijn dochter geboren.

En hoewel ik het niet wetenschappelijk heb onderzocht, trek ik een conclusie: uitslapen met twee jonge kinderen is een volstrekte utopie.

Ik kende Eus Van Sommeren alleen als de gitarist van de Nederlandse band The Scene

Jim Jansen, jfj@folia.uva.nl

Folia 20 | 3

Foto: Bob Bronshoff

Slaapgebrek

nieuws kort

Check www.folia.nl voor een dagelijkse update van al het UvA-nieuws

Fortispand? ‘Waar zijn we mee bezig?’

Stadsdichter

Het pand van Fortis is te klein voor de bibliotheek, het is te veel ‘verkamerd, er zijn te weinig vrije vloeren, er is geen doorzicht en aanschaf plus verbouwing zullen samen hoogstwaarschijnlijk veel duurder uitvallen dan nieuwbouw op het BG-terrein.

Tot die conclusie komt Salomé Bentinck, directeur huisvestingsontwikkeling van de UvA, op basis van bestudering van de plattegrond van het Fortispand aan het Rokin.

De fracties van PvdA, GroenLinks en D66 in de stadsdeelraad hebben het bestuur van Stadsdeel Centrum in een brief gevraagd nader te onderzoeken of de beoogde locatie voor een nieuwe bibliotheek geesteswetenschappen wel de juiste is en of het mogelijk vrij te komen pand van Fortis niet beter zou zijn. De UvA wil de bibliotheek, waarover al meer dan tien jaar wordt gepraat, bouwen op het BGterrein, maar de bouw zal ten koste gaan van enkele panden die op de Rijksmonumentenlijst staan. Ze zijn daar overigens inmiddels door het stadsdeelbestuur van afgehaald.

Bentinck heeft gekeken wat de alternatieve mogelijkheden zijn op het Rokin. ‘Het gaat eigenlijk om vier aparte gebouwen

Foto: Arjan Roodink

>Directeur huisvestingsontwikkeling Salomé Bentick over het Fortispand. >Een deel van het pand is ‘te veel verkamerd’, een ander deel heeft ‘een te lage verdiepingshoogte’.

Het Fortisgebouw aan het Rokin, de locatie van de nieuwe bibliotheek?

die met elkaar zijn verbonden door luchtbruggen. Het grote gebouw uit 1990 is op zich heel interessant, maar het heeft een oppervlakte van 14.000 vierkante meter.

Dat is te klein, maar dat zou kunnen worden opgelost door drie andere gebouwen die erom heen staan toe te voegen. Dat zal echter lastig worden, omdat ze bestaan uit kleine kamers, gangetjes en trappetjes. Daarnaast hebben de gebouwen een

veel te lage verdiepingshoogte voor een publieksgebouw. Dan staan er midden in het Fortispand een aantal “stabiliteitskernen”, die het pand bij elkaar houden. Die moeten blijven staan, met als gevolg dat er geen doorzicht is tussen voor- en achtergevel, wat de UvA juist wel wil. Al met al gaat het erg lijken op het UB-pand à la het Singel en dan denk ik: waar zijn we mee bezig?’ (DW)

Nationale Scriptieprijs 2008 naar Maud van de Reijt

Zie pagina 10 voor een interview met de prijswinnares.

4 | Folia 20

John Appel Filmregisseur John Appel, onder meer bekend van zijn documentaires over de paardenrennen in Siena en de Eerste Wereldoorlog, is door de afdeling mediastudies benoemd tot ‘Professional in Residence’. Appel is de eerste die als professional in residence wordt benoemd aan de UvA. John Appel zal gedurende het eerste semester 2009 een seminar geven over documentaireregie, waarin de kwaliteiten van uiteenlopende auteurs­documentaires aan de orde komen. Daarnaast zal hij een openbare les verzorgen. Appel regisseerde meer dan dertig films, waaronder zeer succesvolle en alom geprezen documentaires als Johnny Meijer (1993), Dodengang (1999), André Hazes – Zij gelooft in mij (1999) en De laatste overwinning (The Last Victory, 2003). Laatstgenoemde, een film over de Palio, de beroemde paardenrace van Siena, won twee Gouden Kalveren én prijzen op filmfestivals in Alba, Ismailia en Moskou. Daarnaast werd deze film genomineeerd voor de European Film Academy Documentary, Prix Arte. Met zijn documentaire over André Hazes won Appel eerder de prestigieuze Joris Ivens Award.

(DW)

India Foto: Tjebbe Venema

Historica Maud van de Reijt heeft de Nationale Scriptieprijs 2008 gewonnen. De UvA-studente won de prijs met haar masterscriptie over de Duitse aanwezigheid bij de Nederlandse dodenherdenking.

De prijs, een geldbedrag van 3.500 euro en ruime aandacht in Het Parool, werd uitgereikt door juryvoorzitter Bas Haring.

In haar scriptie, Zestig jaar herrie om twee minuten stilte. De Duitse aanwezigheid bij de Nederlandse lokale dodenherdenking vanaf de jaren negentig als nieuwe fase in de herinnering aan de Tweede Wereldoorlog (1945-2008), legt Van de Reijt de nadruk op herdenkingen in Venray en Nijmegen waarbij al vroeg Duitsers betrokken waren. Daarbij maakt ze duidelijk hoe in zestig jaar het karakter van de herdenkingen vaak veranderde en maakt ze aannemelijk dat we toe zullen groeien naar één Europese herdenking. Allemaal uitstekend uitgediept en goed opgeschreven, aldus het juryrapport. Er waren dit jaar 237 inzendingen voor de prijs. Daarvan werden er achttien op een shortlist gezet. Zeven inzendingen werden genomineerd. De Nationale Scriptieprijs wordt jaarlijks georganiseerd door de UvA en Het Parool. (DW)

Woensdag 28 januari maakte stadsdeelvoorzitter Els Iping in Paradiso bekend dat Mustafa Stitou de nieuwe stadsdichter is van Amsterdam. Ze deed dat tijdens het gedichtenbal in de poptempel. Stitou, die aan de UvA filosofie studeerde, volgt Robert Anker op, ook een UvA-alumnus. Stitou werd geboren in Marokko, kwam in 1993 naar Nederland en debuteerde een jaar later met de bundel Mijn vormen. In 2003 kreeg hij zowel de VSB-poëzieprijs als de Jan Campertprijs voor zijn derde bundel Varkensroze ansichten.

De stadsdichter van Amsterdam is een initiatief van Stadsdeel Centrum, Het Parool en de Leidsepleintheaters. (JJ)

Gala der studentenraden Woensdag 28 januari vond het eerste studentenradengala plaats in de Catacombe studio, gevestigd in de onderaardse kelders van de Posthoornkerk in de Haarlemmerstraat. Susanne van der Zon, vicevoorzitter van de Centrale Studentenraad: ‘We wilden zo’n feest een keer organiseren om ook eens informeel contact te hebben met studenten van de Amsterdamse medezeggenschapsraden. Meestal hebben we namelijk alleen inhoudelijk contact met elkaar.’ Er waren zo’n 150 studenten van UvA, HvA en VU. Op de foto v.l.n.r.: Ant van Koolwijk, vicevoorzitter van de studievereniging van geografen ASVS, CSR-lid Just Dengerink en Loes Bogers van de studievereniging van media en cultuur Off-screen. Voor Loes was het dubbel feest, want ze vierde ook haar verjaardag. (DW)

De Europese Commissie heeft een nieuw uitwisselingsprogramma opgezet, het zogenoemde Erasmus Mundus External Cooperation Window Lot 15, waarin twaalf Europese en acht Indiase universiteiten samenwerken om de mobiliteit en uitwisseling in het hoger onderwijs en onderzoek tussen de EU (plus Noorwegen) en India te stimuleren. De UvA participeert in het programma waarvoor in totaal tien miljoen euro beschikbaar is, het equivalent van vierhonderd beurzen. De UvA ontvangt in de eerste subsidieronde ongeveer 500.000 euro, waarmee meer dan twintig Indiase studenten en wetenschappers naar Amsterdam kunnen komen. De uitwisselingen beginnen dit jaar en duren tot en met 2012. Afgelopen week bracht collegevoorzitter Karel van der Toorn met de Kenniskring Amsterdam een bezoek aan India. Daar is ook uitgebreid gesproken over de vraag hoe de samenwerking tussen Nederland en India kan worden uitgebreid. (DW)

doctor

nieuws

Leren van een placemat >ITTA ontwikkelt nieuwe Basiswoordenlijst Amsterdamse kleuters. >‘Gulden’ geschrapt, ‘offerfeest’ toegevoegd.

Waarom dit onderzoek? ‘Jongeren zijn in het algemeen niet erg geĂŻnteresseerd in politiek. En zij brengen veel tijd door op internet. Dus bestaat er het idee dat als je je politieke content online aanbiedt, het misschien wel lukt om jongeren aan te spreken. Ik heb onderzoek gedaan naar verschillende soorten organisaties in Groot-BrittanniĂŤ die websites inzetten om een politieke boodschap over te brengen op jongeren.’

'%:/#(4 4/0 345$%.4

Master’s in Justice an Safety & Security

345$%%2 *)* !& ).

/& "%. *)*

.%4 !&'%345$%%2$ Jaron Beekes

+)*+ $!. /0 red.] en het offerfeest juist wel’, zegt Mul- kant van de placemat in alfabetische volg777 #2%!4)6%#)49,!" ., der. De BAK is aan de basisscholen uitge- orde en op de andere kant op thema in clus6//2 %%. %8#,53)%& reikt in de vorm van een placemat. Zo heeft ters gesorteerd. Zo is het voor de leerkracht de!&345$%%242!*%#4 34!'% leerkracht de woordenlijst altijd binnen

handbereik, en ligt de lijst niet te verstoffen in een kast. De woorden staan op de ene

eenvoudig na te gaan welke woorden passen bij het onderwerp dat aan de orde is tijdens de les. (DW)

)N HET )NNOVATIELAB WORDT IN MULTIDISCIPLINAIRE

Wedstrijd ‘reflecteren in geschrifte’ STUDENTENTEAMS SAMENGEWERKT

>Cimedart, tijdschrift van wijsbegeerte, organiseert samen met De Groene Amsterdammer een wedstrijd voor een verdrukt literair genre: de essayistiek. >Elk onderwerp is aanvaardbaar, zolang het iedereen aangaat en aansluit bij de actualiteit.

Cimedart, het blad van de afdeling wijsbegeerte aan de Universiteit van Amsterdam, organiseert in samenwerking met De Groene Amsterdammer een landelijke essaywedstrijd voor studenten en net afgestudeerden. Deelnemers moeten een essay in leveren, door Cimedart nadrukkelijk gedefinieerd als een ‘reflectie in geschrifte’. Elk onderwerp is voor het essay geschikt, zolang die ‘noodzakelijk eenieder aangaat’. Er is in deze wedstrijd nog ĂŠĂŠn aanvullende eis: het essay moet aansluiten bij de actualiteit.

De aandacht voor de definitie van essayistiek is helaas nodig. Zoals hoogleraar Abram de Swaan bij het in ontvangst nemen van de P.C. Hooftprijs 2008 al benadrukte: ‘De essayistiek als literair genre is in de verdrukking’. Het gaat bij een essay niet om een politiek pamflet of wetenschappelijk artikel, maar een reflectie van de onderlegde en geĂŻnteresseerde leek. De Cimedart

MET HET BEDRIJFSLEVEN DE CREATIEVE

Essaywedstrijd werd ook gehouden in de SECTOR EN DE OVERHEID AAN jaren 1992 tot 2000, en in 2002. Arnold de INNOVATIEVE OPLOSSINGEN VOOR Groot, hoofdredacteur van Cimedart: ‘Dit is EEN NIEUWE DUURZAME WERELD voor het eerst dat we samenwerken met De Groene Amsterdammer. In het verleden is wel met Filosofie Magazine samengewerkt, maar

De Groene staat voor een breder publiek en dat past beter bij het essay.’ Deadline voor het aanleveren van een essay is 1 maart aanstaande. (AK) Zie ook www.cimedart.nl

777 #2%!4)6%#)49,!" .,

ingezonden mededeling

Bezoek onze website voor de nieuwste banen!

Staat jouw baan er niet bij? Laat dan in ieder geval je cv achter.

www.unijobs.nl – telefoonnummer 020-6129200, Singel 417 te Amsterdam.

En, werkt dit? ‘Mijn onderzoek richtte zich vooral op de inhoud van de websites, maar ik heb ook 26 February 2009 een eerste aanzet gedaan voor een onder-special information sessio zoek naar hoe jongeren erop reageren. Uit with prof. dr. Ellen Hey die enquĂŞte bleek dat jongeren internet vooral gebruiken voor ontspanning en please register by email: vermaak, en dat zij niet echt geĂŻnteresseerdvansandwijk@frg.eur.nl zijn in deze sites met een politieke inhoud.

Maar zij blijken wel redelijk geïnteresseerd te zijn als er op zo’n site aandacht besteed wordt aan ÊÊn duidelijk, enkel issue. Bijvoorbeeld milieu. Verschillende organisaties gebruiken daarom ook deze aanpak.’

Erasmus School of Law

Op woensdag 28 januari heeft wethouder Lodewijk Asscher de Basiswoordenlijst Amsterdamse Kleuters (BAK) aangeboden aan de Amsterdamse basisscholen.

De BAK is samengesteld door het Instituut voor Taalonderzoek en Taalonderwijs Anderstaligen (ITTA), in opdracht van de gemeente Amsterdam. De lijst bevat voor beide kleutergroepen 1000 basiswoorden en 500 zogenoemde uitbreidingswoorden.

De meeste van huis uit Nederlandstalige kinderen komen het basisonderwijs binnen met een woordenschat van 1000 tot 3000 woorden. Maar er zijn ook kinderen die de kleuterklas binnenkomen met 200 tot 300 woorden. ‘Voor deze kinderen is het werken aan een basiswoordenschat erg belangrijk, anders komen ze in groep 3, als ze aan de slag gaan met lezen, in de problemen,’ zegt Froukje Mulder, een van de samenstellers van de lijst.

Er bestond al een woordenlijst met duizend woorden en die hebben de samenstellers van de BAK als uitgangspunt genomen. Ze hebben deze lijst uitgebreid met woorden uit andere bestaande lijsten. Bij de keuze van de woorden is uitgegaan van frequentie en spreiding. De uitbreidingswoorden zijn woorden die makkelijk te clusteren zijn met de basiswoorden. ‘Woorden als “guldenâ€? en “warempelâ€? zijn niet overgenomen uit de bestaande lijsten, niet-westerse feestdagen als divali [HindoeĂŻstisch lichtfeest,

Janelle Ward (1978) promoveerde bij communicatiewetenschap op politieke boodschappen die organisaties via internet aan jongeren trachten over te brengen.

Conventionele organisaties zetten hun websites op een andere manier in dan non-conventionele.

Leg eens uit? ‘Beide types organisaties gebruiken in t ‘learning by doing’ together with specialist principe dezelfde tactiek van het aandacht t internshiponderwerp / study abroad possibility besteden aan ĂŠĂŠn aansprekend class sizes om jongeren hun tsitesmall binnen te trekken.

Maar de uiteindelijke t 2doelen year /verschillen.

1 year* programme Conventionele organisaties, zoals politie* when already holding a first master’s degree ke partijen, willen met hun websites uiteindelijk bereiken dat meer jongeren gaan stemmen en actief politiek betrokken raken. Non-conventionele organisaties, zoals organisaties voor dierenrechten, willen ook wel dat jongeren meer politiek betrokken raken. Maar hun voornaamste doel is toch dat jongeren betrokken raken ERASMUS S bij dat ene onderwerp dat zij uitdragen.’ ERASMUS U

www.frg.eur.nl/english/justice

Kunt u op basis van dit onderzoek een bepaalde strategie aanwijzen om jongeren effectief aan te spreken? ‘Uit de enquĂŞte onder jongeren bleek dat hoewel zij veelal niet gaan stemmen, het wel sociaal Als webewuste een consumenten uitstapje met zijn. Een groot deel van de jongeren kiest studenten doen, doen bijvoorbeeld bewust voor biologische producten of fair trade producten. Zij we hetblijkbaar meteen goed. vinden het dus in dit opzicht wel belangrijk om ‘goede’ burgers te zijn. Het zou interessant zijn om te kijken of je jongeren vanuit deze hoek kan benaderen.

Dus hen aanspreken op Global hun sociale Meld je aan voor de Apollo conExperience sumptiegedrag, en dit vanuit een politiek Kijk voor meer informatie op www.werkenbijallenovery.nl gezichtspunt te benaderen.’ (NB) Janelle Roberta Ward, Youth, Citizenship and Online Political Communication, promotie: 20 januari. Š Allen & Overy LLP 2008 I CS811097

Het grootste carrière-evenement van Nederland met de best CS811097 - 114 x 71.indd 1

Folia 20 | 5

in beeld

Foto: Henk Thomas

Op 31 januari vonden bij roeivereniging Nereus aan de Amstel de jaarlijkse Ladderwedstrijden plaats.

In de bittere kou werd bepaald in welke volgorde de roeiteams het komend seizoen zullen opereren. Op de foto de dames van de roeiboot Klein. Ze zagen er flitsend uit in maillots die ze het weekend ervoor naar eigen zeggen hadden gedragen tijdens ‘het inlikweekend’: er leuk uitzien en goed roeien gaan bij Nereus hand in hand. De dames van team Klein eindigden op de derde plaats. Op zondag 22 maart zal het roeiseizoen worden geopend met het jaarlijkse Kampioenschap van de Amstel, ook bekend als de Head of the River. (HT)

promoties

nieuws

‘Holocaust vond ook plaats aan de UvA’ >Nederlandse universiteiten zouden te weinig doen aan de herdenking van de Jodenvervolging. >‘De oorlog in Gaza moet worden losgekoppeld van de Nationale Auschwitz Herdenking, dit zijn twee totaal verschillende zaken.’

In het kader van de internationale ‘Holocaust Memorial Day’ organiseerde UvApromovenda Elsbeth Asbeek Brusse vrijdag 30 januari in het Bushuis een lezingenmiddag ter herinnering aan de slachtoffers van de Holocaust en andere genociden.

De herdenking van de bevrijding van het vernietigingskamp Auschwitz werd dit jaar overschaduwd door de Israëlische inval in de Gazastrook, waar historica Dienke Hondius in haar openingslezing uitvoerig aandacht aan besteedde. ‘De oorlog in

Gaza moet worden losgekoppeld van de Nationale Auschwitz Herdenking, dit zijn twee totaal verschillende zaken.’ Volgens Hondius doen Nederlandse universiteiten te weinig aan de herdenking van de Jodenvervolging. ‘De Holocaust vond hier plaats, ook aan de UvA. Honderden Joodse professoren en studenten zijn weggevoerd. Hieraan zou best meer aandacht mogen worden besteed.’

Het academische betoog van Hondius werd gevolgd door het persoonlijke relaas van Sieny Cohen-Kattenburg, die de eerste jaren van de oorlog Joodse kinderen van deportatie redde, maar uiteindelijk zelf moest onderduiken. Zij roemde juist het verzet, dat ook vanuit de UvA werd georganiseerd.

Toch moest ze daar een flinke kanttekening bij plaatsen. ‘Ondanks het verzet waren de Nederlanders de Duitsers over het alge-

DINSDAG 10/02

meen zeer behulpzaam in het deporteren van Joden. Dat kwam vooral door de bonus die voor iedere aangegeven Jood stond: 7,50 gulden.’

Met de laatste spreker, oorlogsfotograaf Teun Voeten, werd ook een link naar genocide en rassenhaat in het hier en nu gelegd. En dat is waar het Elsbeth Asbeek Brusse, die het programma op eigen initiatief organiseerde, vooral om ging. ‘Het is belangrijk dat jongeren zich ervan bewust zijn dat hetgeen er in het verleden gebeurd is, vandaag de dag nog steeds gebeurt.’ Ze is het eens met Hondius’ oproep om meer aandacht te besteden aan de herinnering van de Holocaust door de UvA, maar voegde eraan toe dat het er vooral om gaat jongeren bewust te maken van de gevaren van rassenhaat, discriminatie en antisemitisme. (Tim Verlaan)

12.00 uur: Kilian Schreuder - Sociologie Trade Unions and the Work-family Balance.

Promotor: Prof.dr. J. Visser. (Agnietenkapel) 14.00 uur: Gabriël Bakkum - Latijnse taal- en letterkunde The Latin Dialect of the Ager Faliscus. 150 Years of Scholarship.

Promotor: Prof.dr. H. Pinkster.

(Agnietenkapel)

WOENSDAG 11/02

10.00 uur: Eva Fotiadi - Kunstgeschiedenis Participation and collaboration in contemporary art.

A Game without Borders between Art and ‘real’ Life.

Promotor: Mw. prof.dr. D.A. Cherry.

(Agnietenkapel) 12.00 uur: Frank Roijers - Informatica Fluid Models for QoS provisioning in communication networks.

Promotoren: Prof.dr. M.R.H. Mandjes en prof.dr. J.L. van den Berg (UT).

(Agnietenkapel) 14.00 uur: Corine Broekhuizen Geneeskunde Biomaterial-associated infection. Peri-implant tissue is an important niche for Staphylococcus epidermis survival.

Promotor: Mw. prof.dr. C.M.J.E. Vandenbroucke-Grauls (VU). (Agnietenkapel)

‘Subsidie moet naar nieuwe kunst’ > Hoogleraar kunstsociologie Hans Abbing neemt kritisch afscheid. > Concertorganisaties: laat verandering van binnenuit komen.

‘Jongeren voelen zich niet meer op hun gemak bij wat ik de hoge kunsten noem: een concert van klassieke muziek, een opera – van alle kunstvormen is die scheiding bij muziek het meest duidelijk.

Je moet tijdens een voorstelling stilzitten zonder dat je de redelijkheid ervan inziet, mensen kijken als konijnen in het licht, logisch dat de nieuwe generatie niet meer wil. Tegelijkertijd kom je de nieuwere, meer

hoge naar nieuwe kunst even samen tijdens de presentatie ervan in Spui25. De presentatie viel samen met Abbings afscheid als bijzonder hoogleraar kunstsociologie.

Dat het klassieke concertpubliek vergrijst, kon directeur van de Schouwburg en Philharmonie in Haarlem Jaap Lampe alleen maar beamen. ‘Er moet wat gebeuren. De vraag is alleen of dat door subsidieschuiven moet gaan; ik denk dat het vooral van binnenuit moet komen. Mijn eigen stokpaard-

je is dat een traditionele concertavond veel te lang is; na een uur hebben de meeste mensen wel genoeg gehad, dat moeten de orkesten en programmeurs zelf gaan inzien. Maar er moet ook ruimte blijven voor de uitvoering van de volledige Mattheüspassion. Wat ik schrijnend vind, is dat er op scholen geen standaard muzieklessen worden gegeven. Kinderen leren niet eens wie Mozart is, hoe moet je ze dan naar een concert krijgen?’(Joke de Wolf )

DONDERDAG 12/02

10.00 & 11.00 uur: Pieter de Jong en Harald de Man - Geneeskunde Clinical and experimental aspects of fixation, loosening and revision of total hip replacement.

Promotor: Prof.dr. R.K. Marti. (Aula) 14.00 uur: Marcel Maussen - Politicologie Constructing Mosques. The governance of Islam in France and the Netherlands.

Promotoren: Prof.dr. M.A. Hajer en prof.dr. M. Fennema. (Aula) 11.00 uur: Anne Timmermans - Geneeskunde Postmenopausal bleeding: studies on the diagnostic work-up.

Promotor: Prof.dr. B.W.J. Mol. (Agnietenkapel)

Jeugd heeft geen zin meer in klassieke concerten

Foto: Henk Thomas

toegankelijke kunst op steeds meer plaatsen tegen. Daarom vind ik dat de subsidies voortaan meer naar de “nieuwe kunsten” moeten; de plaatsen waar wordt geëxperimenteerd, in plaats van naar de plaatsen waar geforceerd wordt vastgehouden aan ingesleten conventies.’ Hans Abbing, kunstenaar en sociaal wetenschapper, vatte de boude stellingen van zijn eigen boek Van

Foto: Tjebbe Venema

VRIJDAG 13/02

Vincent Jacobs (l), Socrates Schouten en Thara den Braven

Rectificatie

Bonuskaart-omruilactie

In het artikel ‘Albert Feilzer nieuwe decaan Acta’ (Folia 19) staat dat Feilzer het niet goed vindt dat Acta-studenten patiënten in koppels moeten behandelen.

Feilzer is daar fout geciteerd. Hij heeft juist het omgekeerde gezegd: ‘Het is goed dat studenten in koppels leren samen te werken. Dat is iets wat zij later ook moeten doen en voor de patiënten verloopt de behandeling sneller en gerieflijker.’ (DW)

Vorige week woensdag 28 januari hebben UvA-studenten van Dwars, de jongeren­ afdeling van GroenLinks, klanten van Albert Heijn aan de Nieuwezijds Voorburgwal aangespoord om hun bonuskaart te ruilen voor die van iemand anders. Ze deden dit in het kader van de Europese dag van de privacy. ‘Burgers zijn zich niet bewust van wat er allemaal met hun gegevens gebeurt,’ aldus initiatiefnemer Vincent Jacobs. Volgens Jacobs, student communicatiewetenschap, was de actie redelijk geslaagd. ‘We hebben tussen zestig en zeventig kaarten omgewisseld en veel positieve reacties gehad. En nee, we hebben geen ruzie gehad met het personeel van Albert Heijn. Ik heb ze helemaal niet bij onze kraam zien staan.’ Deze week wordt er door Jacobs actie­ gevoerd tegen de energieverkwisting van de IJsbar aan de Amstel. Dit in het kader van de warme truiendag. (JJ)

12.00 uur: Miriam León Paumen - Biologie Invertebrate life cycle responses to PAC exposure.

Promotoren: Prof.dr. W. Admiraal en prof.dr.

N.M. van Straalen (VU). (Agnietenkapel) 14.00 uur: Irene Jacobi - Taal- en letterkunde On Variation and Change in Diphthongs and Long Vowels of Spoken Dutch.

Promotoren: Prof.dr. ir. L.C.W. Pols en prof.dr. F.P. Weerman. (Agnietenkapel)

AFSCHEIDSCOLLEGE VRIJDAG 13/02

14.00 uur: Prof.dr. J. van der Schaar, hoogleraar Volkshuisvesting / Planologie, i.h.b. de grootstedelijke problematiek Twintig jaar verder. (Aula) Promoties, oraties en afscheidscolleges vinden in de regel plaats in of de Aula van de UvA, Lutherse Kerk, Singel 411 of de Agnietenkapel, Oudezijds Voorburgwal 231. Voor uitgebreide informatie zie www.uva.nl/agenda

Folia 20 | 7

>In 2007 telde het hoger onderwijs 105 grootverdieners waarvan 9 aan de UvA. Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties heeft een lijst op internet gezet met daarop de inkomens van alle grootverdieners in de publieke en semipublieke sector.

De lijst bevat bijna 2200 functionarissen (anoniem) die in 2007 meer verdienden dan het gemiddelde bruto ministersalaris van 169 duizend euro. De salarissen, ontslagvergoedingen en pensioenstortingen moeten verplicht openbaar worden gemaakt als ze samen hoger zijn dan dit bedrag. Van de 2200 grootverdieners komen er 105 uit het hoger onderwijs, waarbij de academische ziekenhuizen niet zijn meegerekend.

Op de derde plaats van de hoger onderwijs-

lijst staat een naamloze UvA-hoogleraar die in totaal 367.000 euro bruto incasseerde.

Daarvan was overigens een kleine 95.000 belastbaar inkomen en 275.000 als pensioenvoorziening. De hoogleraar in kwes-

Op het AMC rinkelde de kassa flink voor een groot aantal bestuurders en wetenschappers: 63 werknemers verdienden meer dan de genoemde 169.000. Vier ervan hadden een bestuursfunctie, de andere 59

Geen van de leden van het College van Bestuur komt op de lijst van grootverdieners voor tie verliet de UvA per 1 oktober 2007. Drie UvA-functionarissen vertrokken met bonje, want ze kregen een ontslagvergoeding. Het gaat om een administrateur, een ICT-beheerder en een manager die de UvA verlieten met respectievelijk 232.5000, 190.600 en 173.900 euro op zak.

functionarissen waren medisch specialist.

De voorzitter van de Raad van Bestuur van het AMC, Louise Gunning dus, verdiende exclusief opgebouwd pensioen een bedrag van 265.205 euro bruto. De voorzitter van het College van Bestuur, Karel van der Toorn, komt op de lijst niet voor. (DW)

Opheffen Isim ‘shockeert’ de wereld >Islam- en andere wetenschappers uit binnen- en buitenland hebben minister Plasterk een petitie gestuurd tegen de opheffing van het Isim. >Interdisciplinair onderzoek zou het islaminstituut tot een ‘unique institution’ maken.

Enige honderden wetenschappers, promovendi, studenten en alumni uit de hele wereld hebben aan minister Plasterk van OCW een petitie gestuurd waarin ze de mi-

nister met zoveel woorden voor gek verklaren omdat hij per 1 januari dit jaar de geldkraan heeft dichtgedraaid van het International Institute for the Study of Islam in the Modern World (Isim).

Onder hen een groot aantal UvA-wetenschappers zoals Michael Kemper, Paul Aarts, Thomas Blom Hansen, Michiel Leezenberg, Annelies Moors, Ruud Peters en Jan Breman. De betrokkenen schrijven ‘geshockeerd’ te zijn dat de minister het Isim ‘te duur’ vindt om te continue-

ren, ‘juist in een tijd dat de relatie tussen het westen en de islamitische wereld vol spanningen zit en er grote behoefte bestaat aan uitgebalanceerde kennis en inzicht in moslimsamenlevingen.’ Ook het onderzoek dat wordt/werd verricht aan het Isim, gevestigd in Leiden, zou volgens de ondertekenaars ‘top ratings’ hebben gekregen bij externe visitaties. De minister wordt opgeroepen de opheffing ongedaan te maken. Of hij daaraan gehoor geeft, is nog niet bekend. (DW)

‘Economie lijdt onder project 1012’ >Steun voor opschoning Wallen niet zo groot als gemeente beweert. >Volgens UvA-politicoog Laurens Buijs creëert de gemeente een ‘schijndraagvlak’ voor het project.

Bijna de helft van de Wallenbewoners kan zich vinden in het coalitieproject ‘1012’, de plannen van de gemeente om de Wallen op te schonen om zo de georganiseerde criminaliteit terug te dringen; 39 procent ziet de plannen niet zitten.

Maar er zijn veel meer overtuigde tegenstanders (23,5 procent) dan overtuigde voorstanders (15,3 procent) van de opschoning. Een meerderheid van de bewoners denkt dat de economische groei en het toerisme onder project 1012 zullen lijden, en dat illegale prostitutie zal toenemen. Dit blijkt uit een door de afdeling politicologie gehouden enquête onder honderd Wallenbewoners in postcodegebied 1012.

De PvdA, uit wier koker de plannen komen, concludeerde onlangs uit een eigen enquête dat er ‘brede steun’ bestaat voor het project. Onderzoeksleider Laurens Buijs vindt dat de PvdA deze conclusie ‘overhaast’ heeft getrokken. Buijs: ‘De PvdA stelt dat de bewoners voor een hardere aanpak van de overlast in het gebied zouden zijn, terwijl dat helemaal niet uit onze resultaten blijkt.’

8 | Folia 20

Buijs vindt het opvallend dat in zijn eigen enquête de tegenstanders van de plannen met name bestaan uit de traditionele PvdA-achterban. ‘De weerstand is vooral groot onder mensen met een laag inkomen en jongeren. Maar liefst 59 procent van de overtuigde tegenstanders heeft een linkse politieke voorkeur.’

Volgens Buijs heeft de gemeente de resultaten van de PvdA-enquête op zo’n manier gepresenteerd, dat er draagvlak geconstrueerd wordt onder bewoners van de wallen.

Maar de gemeente probeert niet bij alle betrokken partijen draagvlak te creëren, want prostituees en bordeeleigenaren zijn niet benaderd. Buijs: ‘Sterker nog, deze personen zijn via geruchten en de media van project 1012 op de hoogte gesteld. Dit vonden wij frappant, aangezien juist deze groep de meest bruikbare informatie en medewerking had kunnen bieden om de criminaliteit en vrouwenhandel aan te pakken.’

De onderzoekers concluderen dat de gemeente via de media het publiek wil overtuigen van het belang van project 1012. ‘Ze schept het beeld dat de situatie in postcodegebied 1012 onhoudbaar is, de prostituees er de dupe van zijn en zij de redder in nood is. Het project wordt hierbij gepresenteerd als de juiste aanpak. Zij creërt een schijndraagvlak, waarbij de illusie gewekt

wordt dat elke betrokken partij het project steunt.’ De gemeente was niet bereikbaar voor commentaar. (AK)

De poll op folia.nl ging afgelopen week over grootverdieners in het hoger onderwijs. De stelling luidde: UvA-personeel zou niet meer mogen verdienen dan de gemiddelde minister.

• Juist wel, anders verliest de universiteit goede mensen aan het buitenland of aan het bedrijfsleven – 37,9% • Jawel, want universiteitspersoneel verdient niet te veel, maar ministers te weinig – 34,5 % • Inderdaad, want een land besturen is zwaarder dan op een universiteit werken – 17,2% • Nee, dik anderhalf ton per jaar is toch ruim genoeg om van rond te komen? – 10,3% Totoaal aantal respondenten: 29

stage

UvA herbergt negen grootverdieners

Foto: Bob Bronshoff

nieuws

Viktorija Veljanoska

Viktorija Veljanoska (22) studeert Europese studies en liep het afgelopen halfjaar stage bij de Tweede Kamer-fractie van de Partij voor de Dieren.

‘Een stage is niet verplicht voor mijn studie, maar ik vond het wel een goed idee.

Het maakt je diploma waardevoller, en bovendien wilde ik nog niet aan mijn master beginnen. Het leek me leuk om iets bij een politieke partij te doen, maar ik keek in eerste instantie niet bij de Partij voor de Dieren (PvdD). Hoewel ik lid ben van de partij en actief ben in hun jongerenorganisatie PINK!, dacht ik niet dat ze een stagiaire nodig zouden hebben. Gelukkig bleek dat wel het geval. Mijn stage was een fulltime “meewerkstage”. Dat betekent eigenlijk dat ik gewoon heb meegedraaid met de beleidsmedewerkers en kamerleden. De eerste weken heb ik vooral geleerd hoe het er in de Tweede Kamer aan toe gaat. Ik wist natuurlijk wel wat van politiek, maar niet hoe de politieke processen verlopen of hoe je een voorstel in moet dienen. Toen ik dat eenmaal begreep, werd ik losgelaten en kreeg ik meer taken. Zo moest ik elke dag bijhouden welke debatten er voor die dag gepland stonden en welk kamerlid daar naartoe moest. Daarnaast scande ik dagelijks de kranten en het internet op relevant nieuws voor de beleidsmedewerkers. Ook kwam het voor dat ik tijdens een debat werd gesms’t door een kamerlid met een vraag naar bepaalde informatie, dan was het een kwestie van snel uitzoeken en rennen naar de plenaire zaal om te zorgen dat het nog op tijd kwam. Verder verzamelde ik alle kamervragen en antwoorden, ingediende moties en amendementen voor het partijarchief. In oktober heb ik bovendien meegewerkt aan het parlementair jaarverslag.

Een boekwerk van achthonderd pagina’s waarin per onderwerp staat besproken wat de partij gedaan heeft. Het leukste van mijn stage vond ik dat ik overal bij mocht zijn. Zo ben ik mee geweest met werkbezoeken en heb ik geholpen met het voorbereiden van debatten. Het is een heel hecht team van maar tien mensen en ik hoorde er echt bij. Toch heb ik ook geleerd dat ik later nooit de politiek in wil.

Voordat ik begon aan mijn stage twijfelde ik daar nog over, maar nu weet ik het zeker. Het is een heel harde wereld, waar je eigenlijk je leven aan moet geven. Dat is niets voor mij. Ik doe veel liever onderzoek. (Julie de Graaf )

opinie

Tegen de Dichter des Vaderlands De vraag is niet of Nederland een dichter nodig heeft, de vraag is of Nederland een Dichter des Vaderlands nodig heeft, aldus Max Gortzak.

In zijn opiniestuk in de Volkskrant van 19 januari beweert Ramsey Nasr veel dingen, onder meer dat Nederland door het veranderende denken in Nederland over canons en grootste-Nederlander-verkiezingen, juist nu een Dichter des Vaderlands nodig heeft.

De dichter des Vaderlands zou volgens Nasr moeten helpen bij de zoektocht naar de Nederlandse identiteit door het stellen van vragen, dus door openlijk discussie te voeren over wat de Nederlander bezighoudt in deze roerige tijden.

‘Nederland heeft een dichter nodig’ schrijft Nasr, waarmee hij lijkt te impliceren dat Nederland dichters tekortkomt, en dat zonder dichters Nederland verloren zou zijn. Nasr heeft misschien te lang in Antwerpen gebivakkeerd om zich bewust te zijn van hoezeer poëzie in Nederland gebezigd wordt.

hij ook beseffen dat het hele idee van een Dichter des Vaderlands eigenlijk ondraaglijk is voor hen die werkelijk van poëzie houden.

Bij elke nationale gebeurtenis een gedicht schrijven is niet bepaald het toonbeeld van innerlijke, individuele creativiteit. Voor het schrijven van een gedicht zijn inspiratie, concentratie en transpiratie nodig, niet een houding van laat ik eens iets uit mijn duim zuigen en het presenteren als Gedicht des Vaderlands.

Nederland heeft dichters nodig, daar heeft Ramsey Nasr groot gelijk in. Net zoals het schrijvers en schilders nodig heeft. Net zoals het politici nodig heeft die het tijdens de verkiezingen weer echt over politiek gaan hebben in plaats van over elkaar. Met zijn allen Nederland zijn identiteit teruggeven is niet iets dat kan worden bereikt met verkiezingen. Ook niet met poëzie alleen.

Samen zijn we Nederland. Waarom dan één persoon de Vaderlandse poëzie laten schrijven? l Max Gortzak, student Nederlandse taal- en ­letterkunde

Illustratie: Cees Heuvel

Ik neem het hem niet kwalijk, Antwerpen is een mooie stad om in te wonen. Ik heb er zelf een jaar gewoond, toen Nasr stadsdichter van Antwerpen was, maar mijn tijd daar heeft me niet blind gemaakt voor de literaire productie van mijn vaderland. Veel kan gezegd wor-

den, maar niet dat er in Nederland weinig dichters leven. De vraag is dus niet of Nederland een dichter nodig heeft om het land op de kaart te zetten, de vraag is volgens mij of Nederland daar een Dichter des Vaderlands voor nodig heeft.

Nasr heeft het over het ‘ambt van Dichter des Vaderlands’, en dat de mediahype rond de verkiezing het uitgangspunt waar het allemaal om draait in gevaar brengt. Hij is zich van geen kwaad bewust, het gaat hem om de poëzie. Ondertussen wakkert hij door dit soort stukken in te sturen zelf die mediahype aan. Hij weet ook wel dat hij reacties zal krijgen op een stuk waarin hij zijn medebeoogde Dichters des Vaderlands aanvalt en ze daarin beschuldigt van zaken die het daglicht niet verdragen. Daar is een woord voor: hypocrisie. Voor hen die niet weten wat dat betekent: het is een synoniem voor huichelarij.

Volgens Willem Kloos moest poëzie de ‘allerindividueelste expressie van de allerindividueelste emotie’ zijn. Als het Nasr daadwerkelijk om de poëzie zou gaan, en hij beseft wel degelijk dat binnen een uur op commando een gedicht schrijven onmogelijk is, zou

brief Case Ik stel het op prijs dat Folia aandacht besteedt aan het Case-initiatief en ondernemerschapsonderwijs.

Ik ben voor vrije pers op de universiteit en een stukje mag ook grappig dan wel schertsend zijn. Maar stuur wel een goede journalist die ten minste de feiten

juist weergeeft. Het stukje van Karlijn Visser over de opening van Case in Folia 19 staat namelijk vol met fouten. Ik noem er twee: ze verwart Job Cohen – de laatste spreker – met Alexander Rinnooy Kan, de eerste spreker. Als journalist moet je deze twee heren toch wel van elkaar kunnen onderscheiden. Daarnaast zet ze Rinnooy Kan en Cohen neer op de borrel als twee heren die wijn achterover slaan terwijl beiden al lang weg waren in verband met hun drukke agenda’s.

Een schande! Alle respectabele pers heeft zich netjes bij ons gemeld toen ze aandacht wilden besteden aan

de launching en we hebben ze verder geholpen. Van Karlijn Visser heb ik niets gehoord en dat vind ik ook ongepast, zeker als het Folia betreft, het blad van de UvA.

Erik Boer Directeur, Centrum van Amsterdamse Scholen voor Entrepreneurhip (Case)

Folia 20 | 9

interview

Over de doden niets dan goeds Door Harmen van der Meulen

Als kind wilde Maud van de Reijt ‘later’ journalist worden. Op school was geschiedenis haar lievelingsvak. Nu studeert ze journalistiek en media, en vorige week won ze de Nationale Scriptieprijs. Portret van een vrouw met visie.

Op dinsdag 27 januari werd de Nationale Scriptieprijs uitgereikt aan Maud van de Reijt (26) voor haar masterscriptie geschiedenis Zestig jaar herrie om twee minuten stilte, over dodenherdenkingen in Nederland in de jaren negentig. Juryvoorzitter Bas Haring roemde de scriptie als volgt: ‘Een boeiend thema, de manier van het doen van het onderzoek, en de manier waarop ze het geschreven heeft: die drie dingen waren alle drie heel goed.’

De volledige titel van je scriptie luidt Zestig jaar herrie om twee minuten stilte: De Duitse aanwezigheid bij de Nederlandse lokale dodenherdenking vanaf de jaren negentig als nieuwe fase in de herinnering aan de Tweede Wereldoorlog (1945-2008). Aan wat voor herrie moeten we dan denken?

Maud van de Reijt: ‘Mensen denken vaak dat de dodenherdenking al zestig jaar hetzelfde is gebleven, maar al sinds de dodenherdenking bestaat is er heel veel gedoe omheen geweest. Dat begon al vlak na de oorlog. Toen was het nog niet echt duidelijk wat nou dé dodenherdenking was, dus waren er verschillende herdenkingen. De regering wilde eigenlijk dat de doden herdacht werden op 5 mei, tegelijk met het vieren van de bevrijding dus, maar leden van het verzet wilden dat er een aparte datum voor werd gekozen. Zij besloten toen de doden aan de vooravond van 5 mei te herdenken, op 4 mei, en uiteindelijk is dat toen ook de vaste datum geworden. Mijn scriptie gaat over de discussies in de jaren negentig over de vraag of er niet ook eens Duitsers uitgenodigd moesten worden voor de herdenking. Dat heeft tot emotionele reacties geleid.’

Waarom wilde men Duitsers uitnodigen?

‘Dat kwam voort uit het idee dat de Duitsers van toen niet meer de erfgenamen van de nazi’s waren, en dat we in internationaal verband al met Duitsland aan het samenwerken waren. Er waren toen wel spanningen in de Nederlands-Duitse relatie. Zo bleek uit de Clingendael-enquête van 1993 dat veel Nederlandse jonge-

De Nationale Scriptieprijs is een initiatief van de UvA en Het Parool. De prijs, die dit jaar voor de achttiende keer is uitgereikt, gaat ieder jaar naar de scriptie die de beste wetenschappelijke kwaliteit koppelt aan journalistieke bruikbaarheid. De jury bestond dit jaar uit filosoof Bas Haring (voorzitter), UvA-docent cultuurgeschiedenis Amanda Kluveld, en Parool-redacteur Theo Laan.

10 | Folia 20

ren Duitsers oorlogszuchtig en overheersend vonden.

Toch groeide het idee dat de Duitsers uiteindelijk ook slachtoffers van de oorlog waren, een gedachte die tegelijkertijd ontstond in het buitenland. Die discussie werd aangezwengeld door de Nederlandse ambassadeur in Bonn, die stelde voor om op 8 mei, de dag van de capitulatie, een gezamenlijke herdenking te doen in Nederland met Duitse gasten. Dat werd toen in de media opgepikt als een voorstel voor 4 of 5 mei met Duitsers, het ging een beetje een eigen leven leiden.

Toen bleek dat veel verzetsorganisaties en vervolgdenorganisaties daar fel tegenstander van waren, heeft de regering zich uitgesproken tegen een gezamenlijke herdenking met Duitsers.’

Maar lokaal gebeurt het kennelijk wel?

‘Ja, het belangrijkste hoofdstuk van mijn scriptie

meer aandacht komt voor het herdenken van oorlog in internationaal verband. In hun stukken wijzen ze op de internationale aspecten van oorlog en het belang van Europese integratie.’

Het wel of niet uitnodigen van Duitsers blijkt niet het enige hete hangijzer. Je schrijft bijvoorbeeld dat pas in de jaren zestig joden een prominente plek in de herdenking kregen.

‘Ja, dat kwam, behalve door het feit dat het gewoon een heel pijnlijke herinnering was voor de Nederlanders, doordat er een soort verzetsmythe over Nederland was. Die bestond uit het idee dat Nederland tijdens de oorlog voor het merendeel uit leden van het verzet bestond, en daar paste natuurlijk niet in dat er ondertussen hartstikke veel mensen waren vervolgd en gedeporteerd. Na de oorlog werd het bovendien door de regering als taboe gezien om onderscheid te maken

‘ Een scriptie zonder crisismomenten is geen echte scriptie’ gaat over twee plaatsen in Nederland, Nijmegen en Venray, waar sinds halverwege de jaren negentig ook Duitsers betrokken zijn bij de Nederlandse herdenking. Zowel in Nijmegen als Venray worden Duitsers ook als slachtoffer genoemd van de Tweede Wereldoorlog, en in Venray is zelfs een begraafplaats voor Duitse soldaten. In Nijmegen wijzen ze erop dat de Heimatvertriebenen, Duitsers die uit gebieden verdreven zijn na de Tweede Wereldoorlog, ook slachtoffers zijn. Wat ik zelf heel leuk vond aan mijn scriptie is dat je dus die discussie hebt over of er wel of niet Duitsers aanwezig mogen zijn, die altijd op nationaal niveau gevoerd wordt en dan wordt er gezegd, dat mag niet en dat gebeurt ook niet. Maar dan blijkt dat er ondertussen 33 plaatsen in Nederland zijn waar die Duitsers wel al lang worden uitgenodigd. Dat wist ik aanvankelijk zelf ook niet.’

Waarom gebeurt het landelijk dan nog steeds niet?

‘Die discussie wordt om de zoveel jaar weer opgerakeld en het Comité 4 en 5 mei zegt dan: het is een nationale herdenking en daar horen geen andere nationaliteiten bij, behalve de bevrijders. Maar ondertussen zie je wel dat ook daar sprake is van een soort internationalisering, want op 5 mei worden al ambassadeurs uitgenodigd, waaronder de Duitse ambassadeur, maar ook die van andere Europese landen. In de beleidsnota’s van het Comité zie je ook dat er steeds

tussen joden en niet-joden, want dat werd gezien als racisme.’

Je hebt je scriptie gedaan in het kader van het mastertraject Duitslandstudies. Waarom ben je zo gefascineerd door Duitsland?

‘Ik ben vooral geïnteresseerd in de twintigste eeuw, en met Duitsland pak je dan eigenlijk alle belangrijke gebeurtenissen in Europa en in de wereld. Je hebt de Eerste Wereldoorlog, de Tweede Wereldoorlog, de Koude Oorlog en Duitsland speelt altijd zo’n centrale rol. Als je je op Duitsland concentreert dan kun je breed blijven en je toch ergens op toespitsen. En verder heb ik Nederlands-Duitse betrekkingen altijd heel interessant gevonden, in hoeverre die betrekkingen bepaald zijn door de Tweede Wereldoorlog, wat voor gevoelens daar nog in zitten en hoe dat zich uit.’

Je volgt nu de master journalistiek en media aan de Uva, hoe bevalt dat?

‘Goed, ik dacht vroeger al toen ik klein was dat ik later misschien wel in de journalistiek wilde werken en ik ben zelfs nog voordat ik geschiedenis ging doen naar Groningen geweest, want daar kon je geschiedenis studeren met journalistiek erbij. Maar toen kwam ik daar aan, en toen zeiden ze dat omdat ze de bamastructuur gingen invoeren die studie was opgeheven. Of er was nog wel iets mogelijk, maar dan pas tijdens je master of zo, ik weet het ook niet meer pre-

Foto: Arjan Roodink

cies, maar ik baalde er in ieder geval wel van. Ik had mijn journalistieke wens sindsdien nooit gepraktiseerd, totdat ik stage ging lopen bij /Geschiedenis, de website en het themakanaal van de VPRO. Toen dacht ik, ik vind het toch eigenlijk wel heel leuk en ik wil ook nog die master journalistiek en media doen.

En die bevalt goed. Het is wel heel veel les in vergelijking met geschiedenis. Daar heb je echt bizar weinig les, en moet je er veel naast doen. Hier hadden we de eerste drie maanden soms wel veertig uur les in een week.’

Je vader is uitgever en auteur, je zusje Fanny schreef voor het Parool en NRCNext, jouw scriptie wordt geprezen om de schrijfstijl en je gaat de journalistiek in – zit schrijven bij jullie in de familie?

‘Het zit misschien wel in de genen of in de opvoeding, ik weet het niet echt. Alleen mijn moeder schrijft niet, behalve weleens een ingezonden brief naar de krant.

Zij is ergotherapeut, ze leert mensen met een beperking hoe ze daar mee om moeten gaan.

Mijn vader heeft me natuurlijk ook wel geholpen met mijn scriptie, hij las steeds een hoofdstuk door en haalde de spelfouten eruit, daar ben ik zelf niet zo goed in. Anders was mijn scriptie misschien ook wel goed geweest, maar het helpt allemaal wel natuurlijk, als iemand daar goed commentaar op kan geven.’

Wat wil je hierna gaan doen?

‘In de toekomst wil ik graag op een leuke redactie werken, bijvoorbeeld van Andere Tijden, daar ga ik over een week stage lopen. En waarschijnlijk in de tv-wereld, niet dat ik per se bij de tv wil, want als er ergens anders een leuke baan is vind ik het ook leuk, maar ik doe de mastervariant research en redactie voor audiovisuele media, dus het zou wel een logische stap zijn.’

Tot slot, heb je nog tips voor mensen die nu met hun scriptie bezig zijn, en daar misschien wel mee worstelen?

‘Niet opgeven, een scriptie zonder crisismomenten is geen echte scriptie, ik heb ook een hoop inzinkingen gehad. Ik zie er zelf altijd heel erg tegen op om te beginnen met schrijven, dan blijf ik uren lezen, zoek ik er nog meer bij, om dat moment maar uit te stellen. Maar als je dan uiteindelijk begint dan valt het zo erg mee, dan merk je opeens hoeveel je al weet. Als het echt even niet meer ging dan probeerde ik er gewoon een dag niet aan te denken, wat afleiding te zoeken.

Iemand zei mij ooit: een dag uit het raam kijken is ook aan je scriptie werken, soms moet je gewoon even rustig nadenken. En die scriptie is soms niet leuk, maar je bent zó blij als je hem af hebt.’ l Maud van de Reijt: ‘Om de dodenherdenking is altijd veel gedoe geweeest’

Folia 20 | 11

het beste

De rosse buurt Muhammad Najib Azda, onderzoeker religieuze conflicten:

Subtiele parabel Doubt; premiere: 5 februari Met de woorden ‘So, it’s happened’ heeft Zuster Aloysius haar oordeel over Vader Flynn klaar. De titel van de film mag dan Doubt zijn, als er iemand is die geen twijfel lijkt te kennen dan is het Zuster Aloysius wel, het strenge hoofd van de St. Nicholas Church School. Na een opmerking van haar jonge collega Zuster James over het doen en laten van Vader Flynn, de priester van de bij de school horende parochie, weet ze het zeker. Vader Flynn heeft ontucht gepleegd met een van de schooljongens, nota bene de eerst zwarte leerling van haar school. Dat er geen enkel hard bewijs is voor deze zware beschuldiging is voor Zuster Aloysius bijzaak.

Doubt gaat over schuld en onschuld, maar ook over de confrontatie tussen conservatief en progressief. Regisseur/ scenarist John Patrick Shanley situeert Doubt in het New York van de jaren zestig, een tijd van grote verandering. Zuster Aloysius, een rol van Meryl Streep, wil niets van verandering weten. Ze runt haar kerkschool als een militair, geeft af op nieuwerwetse nonsens als de balpen en doet onschuldige kerstliedjes als ‘Frosty the Snowman’ af als heidens. Philip Seymour Hoffmans Vader Flynn is juist een levensgenieter die de katholieke kerk graag als vriendelijk en open presenteert in plaats van streng en afstandelijk.

Zowel Streep als Hoffman schitteren in hun rollen, de een als een overblijfsel uit het verleden, de ander als iemand die dit verleden het liefst ontvlucht. Vooral de scène waarin Zuster Aloysius haar verdenking voor het eerst aan een behoed-

12 | Folia 20

zame Vader Flynn kenbaar maakt, is prachtig subtiel.

Door de indrukwekkende Streep en Hoffman zou je haast vergeten dat Amy Adams een sleutelrol vervult in deze scène. Als de jonge, wat naïeve Zuster James is zij het immers die Zuster Aloysius’ strijd tegen Vader Flynn op gang brengt. Doubt is gebaseerd op Shanleys Pulitzer-prijswinnende toneelstuk met de treffende titel Doubt – A Parable draagt. Zuster James mag namens de kijker de betekenis van de parabel ervaren: er bestaat niet zoiets als pure schuld of onschuld. Laat staan dat de ware toedracht helder of overzichtelijk is. Adams’ personage wordt voortdurend gevraagd een kant te kiezen, soms met tranen van frustratie in de ogen, en belichaamt zo de twijfel uit de titel.

Een glansrol voor Adams die, net als het werk van Streep en Hoffman, terecht werd beloond met een Oscarnominatie.

(René Glas) Doubt (VS, 2008) Regie: John Patrick Shanley Met: Meryl Streep, Philip Seymour Hoffman, Amy Adams

Film: ‘Doctor Zhivago, de verfilming van het boek van Pasternak door David Lean, gaat over politiek en romantiek ten tijde van de Russische revolutie. Omar Shariff speelt een dokter wiens betrokkenheid met mensen groter is dan zijn ideologische overtuiging. Hij laat zien dat ideologie ondergeschikt moet zijn aan een hogere commitment: die aan de liefde.’

Boek: ‘Globalized Islam van de beroemde Franse geleerde Oliver Roy, die ik bewonder. Roy legt uit hoe moslims in westelijke landen een proces doormaken van ontaarding en op zoek gaan naar een nieuwe identiteit en zuiverheid. Ze sluiten zich aan bij nieuwe gemeenschappen, vaak niet geïnspireerd door religieuze groeperingen of de Koran maar door linksradicale bewegingen uit jaren zeventig zoals de Rote Armee Fraktion.’

Tv: ‘De reportages van journaliste Christiane Amanpour op CNN. Zij opereert vaak in gevaarlijke conflictzones in het Midden-Oosten. Ik heb een speciale interesse in conflicten. Als student in Jakarta schreef ik over het etnische geweld en de politieke conflicten die eind jaren negentig in Indonesië woedden. Nu doe ik onderzoek naar met name de religieuze strijd tussen moslims en christenen in dit land. Conflicten berusten meestal op vooroordelen en misverstanden over een andere partij.’

Foto: Hans van Vinkeveen

film

Muziek: ‘Ik ben een fan van Sting, een geëngageerd muzikant die bezorgd is over de tropische regenwouden en westerse muziek combineert met muzieksoorten uit andere werelddelen.’

Muhammad Najib Azda

Humor: ‘Charlie Chaplin is grappig en tragisch tegelijk. Hij laat zien hoe je kunt leven in een bittere situatie. In een taal die iedereen op de wereld verstaat.’

Afknapper: ‘De eerste dagen in de rosse buurt waar ik mijn begintijd in Nederland kwam te wonen. Het schokte me en maakte de ramadan, waar het gaat om zelfbeheersing, tot een bijzondere ervaring.

Ik ben opgegroeid in een streng religieuze gemeenschap van moslims. Maar de rosse buurt is ook een interessant kenmerk van de liberale leefwijze in Nederland.’

Krant: ‘Tempo, een kwaliteitskrant in Indonesië, waardoor ik up to date blijf voor mijn onderzoek.

Stokje: ‘Ik geef het stokje aan aio/ onderzoeker geneeskunde Dara Rosmailina Pabittei. Wat weinig mensen weten hier is dat zij is een van de beste zwemsters van Indonesië is geweest.’ (Hans van Vinkeveen)

Ansgar Reul Under Destruction; Chiellerie Gallery, Raamgracht 58 ‘Ik kan niet goed vertellen waarom het de moeite waard is om te komen kijken, ik kan het alleen laten zien,’ reageert Ansgar Reul op de vraag waarom men komend weekend zijn expositie in de Chiellerie Gallery moet bezoeken. Geen handig antwoord als je over de desbetreffende expositie een stuk wilt schrijven, maar wel een antwoord dat nieuwsgierig maakt.

Ansgar Reul (23) is geboren in Würzburg, Duitsland. Anderhalf jaar geleden vertrok hij naar Amsterdam om aan de Universiteit van Amsterdam kunstgeschiedenis en literatuurwetenschappen te studeren. Binnenkort ruilt hij die laatste studie in voor een studie Engelse taal en cultuur. Druk? Wellicht, maar in ieder geval niet te druk om op eigen initiatief een galerie te benaderen met het voorstel om, zonder enig winstoogmerk, een overzichtstentoonstelling van zijn werk te organiseren.

Want laat je niet misleiden door

zijn jonge leeftijd; in Duitsland heeft Reul al een aardige staat van dienst. Hij exposeerde daar al tweemaal, namelijk met zijn veelgeprezen fotoserie Lissabon ’05/’06 en met een reeks tekeningen die hij van zijn opa, kunstenaar Heribert Reul, maakte. Van deze laatste tentoonstelling zijn verschillende beelden op internet te zien. Ansgar mag dan misschien een man van weinig woorden zijn, zijn werk is veelzeggend. Rauw en aangrijpend zijn de schetsen van deze oude man die veelal slapend is afgebeeld. Eerlijk en integer. Bijna pijnlijk intiem.

Mocht je interesse nu gewekt zijn: uit zowel Lissabon ’05/’06 als uit Portraits of the artist as an old man zijn komend weekend stukken te zien in de Chiellerie Gallery. Verder kun je je verheugen op Reuls invulling aan de concepten streetart en installatiekunst.

Ansgar hoopt vooral op een flinke aanloop bij de opening van de expositie Under Destruction, vrijdag 6 februari van 17:00 tot 20:00 uur: ‘Iedereen is welkom!’ zegt hij nadrukkelijk. Om de drempel laag te houden wordt er geen entree gevraagd en kosten de drankjes maar €2.

Vrijdagmiddag. Centrum van Amsterdam. In je linkerhand een biertje en aan je rechterhand die leuke medestudent die eindelijk met je mee uit wilde, omdat je nu wel met een héél fatsoenlijk voorstel kwam. Hoe veel beter kan je weekend beginnen? (Fen Verstappen) Under Destruction – Drawings, pictures & photocopies van Ansgar Reul; te zien op 6 februari van 17:00 tot 20:00 uur (opening), en op 7 en 8 februari van 14:00 tot 18:00 uur. www.chiellerie.nl

Foto: Won Tuinema

uit

eten

Pittige eenvoud Restaurant CousCousClub, Ceintuurbaan 346 Bij binnenkomst ben ik wat teleurgesteld. De naam CousCousClub had tergend spannende associaties opgeroepen met roodpluche gordijnen, schaars gesluierde Noord-Afrikaanse schoonheden en een overdaad aan paars gekleurde kussens. Wat ik aantref is een sfeervol verlicht, maar verder behoorlijk Spartaans ingericht pijpenlaatje. Bovendien staan de kleine tafeltjes zo dicht op elkaar, dat mijn tafelgenoot en ik spontaan besluiten het gesprek dat we op de fiets voerden (categorie ‘Hij Begrijpt Mijn Diepste Innerlijke Behoeften Niet’ en ‘Ik Weiger Onzeker Te Worden Van Mijn Vrijgezelle Status In Combinatie Met Mijn Naderende 30ste Verjaardag’) pas later in de kroeg weer voort te zetten. In ons geval niet erg; zo kunnen we onze dialoog volledig aan het eten, het publiek en de bediening wijden.

Wat dat eten betreft blijven we kort van stof. Er is keuze uit drie gerechten, te weten CousCous Veget, CousCous Maison en CousCous Royal (respectievelijk 9, 11 en 13 euro). De basis bestaat voor alle drie de gerechten uit een goed gevuld bord met – quelle surprise – couscous, gestoomde groenten, een saus op basis van Ras al Hanout-kruiden en harissa. In het geval van de Maison en de Royal komen daar respectievelijk een merquezworstje bij, of een merquezworstje, een lamsspiesje en een schepje lamsstoof. De couscous is, zoals dat couscous betaamt, weinig uitgesproken maar goed klaargemaakt, en de gestoomde groenten smaken vers, puur en vreselijk gezond. Gelukkig zijn de vleesgerechtjes lekker vettig en gekruid en is ook de harissa heerlijk pittig!

Omdat we pas laat aankwamen, is de CousCousClub bijna leeg tegen de tijd

dat we uitgegeten zijn. Dat biedt de mogelijkheid om toch ons reservoir aan gênante gespreksonderwerpen weer aan te boren. Daarbij laten we ons natuurlijk graag begeleiden door de cocktails die hier, bij wijze van dessert, op de kaart prijken. We bestellen een Priscilla ‘Queen of the dessert’ (een tequila sunrise) en een Fata Morgana (een mojito met appel). Beide cocktails zijn lekker fris en, vooral fijn, niet te zoet. Een heerlijk lichte afsluiter van een net zo prettig licht diner.

Wanneer ik na de cocktail toegeef aan mijn treurige rookverslaving tref ik buiten de chef-kok die, nadat ik de reden van mijn aanwezigheid daar kenbaar maak, in zulks een enthousiast betoog over zijn restaurant uitbarst dat hij nauwelijks aan zijn eigen sigaret toekomt.

Of ik ook zeker even melding wil maken van de activiteiten (zie www.couscousclub.nl) die hier regelmatig plaatsvinden. Bij dezen dan. (Fen Verstappen) Eten: Eenvoudig maar goed Prijs: Prima in verhouding Omgeving: Krap maar gezellig Publiek: Divers Bediening: Niet heel vlot maar erg vriendelijk

OPROEP Ben je (betaalbaar) uit eten geweest?

Schrijf dan een recensie en stuur die op naar redactie@folia.uva.nl. Als je recensie wordt geplaatst, krijg je de kosten (maximaal €50,-) van het etentje vergoed.

Folia 20 | 13

coververhaal

Dertig jaar slapen Door Anne Koeleman

Na een zware dag van studeren of werken is niets zo lekker als diep onder de dekens kruipen. Maar lang niet iedereen kan goed in slaap komen. Zelfs als je wel in coma raakt zodra je je kussen ruikt, kan het zijn dat je de rest van de nacht ligt te woelen.

Een mens slaapt ongeveer een derde van zijn leven, gemiddeld bijna dertig jaar in totaal. Wie te kort slaapt, maakt het meestal de volgende nacht weer goed. Maar niet iedereen heeft zo veel geluk. Als je onder grote studiedruk of werkstress staat, kan het soms weken duren voordat je weer een goede nachtrust hebt. Ook de traditionele winterdip en de lange avonden in de kroeg maken het slapen niet makkelijker. En dan zijn er nog de mensen die geen druk of stress voelen, geen nachten doorzakken, niet te maken hebben met de griepepidemie en niet depressief zijn, maar toch uren in bed in hun eigen zweet moeten rollen.

Dat is niet alleen slecht voor je humeur, het is ook slecht voor je gezondheid. Slapen is allesbehalve verloren tijd. Over de precieze functie van slaap wordt nog heftig gediscussieerd, maar het is duidelijk dat slaap nodig is voor lichaamsrust en voor een goede energiebalans. Het speelt ook een rol bij de thermoregulatie.

Verder is slaap belangrijk voor de hersenfunctie en het verwerken van de indrukken die je die dag gekregen hebt, het herstel van je lichaam, afbraak van afvalstoffen en opbouw van belangrijke moleculen.

V erhongeren minder dodelijk

Bij een normaal slaapritme ben je overdag actief en slaap je ’s nachts tussen 23 uur ’s avonds en en 8 uur ’s morgens ongeveer acht uur aan een stuk. Slechts de helft van de mensen in de westerse wereld komt daaraan toe. Dat is niet voor iedereen een probleem, sommige mensen slapen efficiënter en hebben waarschijnlijk dezelfde hoeveelheid ‘diepe’ slaap in een korte nacht. Maar efficiënt slapen kun je niet leren.

Wie zijn rem(rapid eye movement)- en diepe slaapmo-

Nederlands Slaapregister Slaaponderzoeker Van Someren en zijn medewerkers willen meer inzicht te krijgen in hersenmechanismen die te maken hebben met slaappatronen en slaapproblemen. Zijn team is bezig een Nederlands Slaapregister op te zetten.

Door zowel goede als slechte slapers vragen te stellen en taken te geven via internet, willen de onderzoekers verschillende klachtenprofielen in kaart brengen. Het Nederlands Slaapregister is pas per september 2009 online, maar aanmelden kan al via info@slaapregister.nl.

14 | Folia 20

menten niet zo netjes op een rij heeft, zal altijd meer uren slaap per nacht nodig hebben.

Studenten hebben dankzij hun studie, bijbaantjes en drukke sociale leven vaak een chronisch slaaptekort. Volgens een onderzoek van Hicks uit 1990 slapen studenten gemiddeld maar 6,8 uur per nacht. Een recenter onderzoek van Spoormaker in 2006 bevestigt dit. Verder wijst een onderzoek van de Nationale

goed voor slaap, maar ook voor je gezondheid. En het maakt je gelukkig.

Wanneer je niet weet aan welke factoren je slaaptekort ligt, is de oplossing niet zo simpel. De klassieke tips om beter te slapen zijn warme melk, een vaste routine, sporten, ontspanning, beter eten, minder koffie drinken en roken, je slaapkamer beter ventileren of deze opnieuw decoreren. Helaas werken de tips alleen

Functionele beschadigingen door slaapgebrek kunnen uiteindelijk tot de dood leiden Jeugdraad van januari 2009 uit dat ruim een derde (35 procent) van de Nederlandse jongeren slaapproblemen heeft of lijdt aan stress.

Een nachtje zonder slaap is niet zo erg, het kan zelfs een gevoel van euforie veroorzaken en voor korte tijd de symptomen van depressie bestrijden. Maar langer dan die ene nacht kun je je ‘slaapschuld’ beter niet laten oplopen. Slaaptekort maakt je vatbaarder voor ziektes en je krijgt er allerlei neurocognitieve gebreken van, zoals een slechter geheugen en minder concentratievermogen. Meerlo heeft in 2007 aangetoond dat chronisch slaaptekort bij ratten veranderingen in de hersenen teweeg kunnen brengen die ook typisch zijn voor stemmingsziekten als depressie. En de functionele beschadigingen door slaapgebrek kunnen uiteindelijk tot de dood leiden. Slaaptekort is dodelijker dan voedseltekort: zonder slaap zou je gemiddeld na tien dagen overlijden, zonder het dagelijkse brood en bier sterf je ‘pas’ na een paar weken.

D rogeren is geen slapen

Als je in een studentenhuis woont, kunnen je feestende buren een reden tot slecht slapen zijn. Een snurkende partner is ook een probleem, zijn of haar nachtelijke gesnor kan tot 110 decibel oplopen; het geluid van een kleine vliegtuigmotor. Verder is je tweedehandsje of Ikea-matras niet altijd geschikt om op te slapen. In deze gevallen kun je verhuizen, je liefje de deur uitsturen of een nieuw matras kopen. Als je slaapgebrek hebt omdat je ongelukkig bent, kun je een vakantie naar het verre zuiden boeken, of de psycholoog opzoeken. Als je ’s nachts last hebt van vreselijke stress kan je het best flink seksen. Dat is niet alleen

bij een beperkt aantal problemen. Alcohol is jammer genoeg geen antwoord op je slaapzorgen. Je slaapt er wel sneller van in, maar je slaap is gedurende de nacht meer gefragmenteerd en minder diep. Cannabis verstoort onder andere je remslaap, dus een jointje helpt je niet verder. Ook een andere aantrekkelijke oplossing, gewoon wakker blijven tot je omvalt, is af te raden. Dit brengt je biologische klok, een klein gebied in de hersenen dat zorgt voor een vast patroon van schommelingen in onze lichaamstemperatuur, hartslagfrequentie en hormoonconcentraties, in de war.

Het grote slaaptekort onder studenten komt vooral vanwege een verwarde biologische klok. Het grootste gedeelte van de jongeren en studenten is volgens Spoormaker een avondmens. De biologische klok werkt onder andere onder invloed van daglicht, maar bij een avondmens is de fase anders. Je wordt juist laat actief en slaapt het liefst lang door. Volgens Merrow (2008) maakt de biologische klok ook veel ontwikkelingen door rond de leeftijd van twintig, waardoor de afstelling anders is. Spoormaker en Merrow vindt dat universiteiten hier best rekening mee kunnen houden door de colleges later te laten beginnen, maar tot nu toe is er met deze suggestie niet veel gebeurd.

De biologische klok is ook het grote probleem van de coassistent met nachtdienst, of andere studenten die werken met rare tijden: doordat je het licht niet meer ziet raakt je biologische ritme in de war. Als je je dagen nachtritme omdraait went je lichaam daar op een gegeven moment wel aan, maar meestal heb je voor de gewenning geen tijd. Met als gevolg dat je slaperig op werk verschijnt en niet kunt slapen als je in bed ligt.

Als je biologische klok de reden is dat je ’s nachts uren

in het donker staart, kan melatonine helpen, een hormoon dat aanzet tot het in slaap vallen. Je lichaam maakt tegen bedtijd meer melatonine aan als je overdag genoeg daglicht krijgt en ’s avonds je tv en computer uitzet.

Wanneer je die liever aanlaat, of ’s nachts werkt en juist ’s ochtends slaap wilt krijgen, is melatonine in kleine dosering bij de drogist te krijgen. Lichttherapie kan ook je klok afstemmen. De timing van lichttherapie is echter omstreden, het wordt vooral ’s ochtends gegeven, maar dit klopt waarschijnlijk niet met de biologische klok van een avondmens. Lichttherapie op de verkeerde tijd gooit je ritme nog meer door de war.

C afe ï ne - naps en voetverwarming

Als de klassieke tips niet werken en je biologische klok op de juiste tijden tikt, zijn er weinig behandelmogelijkheden behalve farmaceutische slaappillen. Die zorgen dat je makkelijker inslaapt en beter doorslaapt, maar pakken de oorzaak van de slapeloosheid niet aan. De meeste slaapmiddelen bevatten benzodiazepine, met de vervelende bijwerking dat je je ook overdag suf voelt. Verder raak je aan slaapmiddelen snel gewend. Als je ze lang gebruikt, werken ze steeds minder en heb je er meer van nodig om te kunnen slapen. Je raakt binnen enkele weken verslaafd.

Slaapmiddelen worden dan ook maar voor een korte periode voorgeschreven. Als je pech hebt ben je daarna weer terug bij af.

Er zijn wel wat dingen die je kunt proberen om niet doodvermoeid door het leven te gaan. Een middagdutje bijvoorbeeld. Vroeger werd gedacht dat overdag bijslapen slaapproblemen zou verergeren. Als je problemen met je biologische klok hebt dan gebeurt dit inderdaad, en een slaapje lost je problemen niet op.

Maar het kan wel de negatieve effecten van slaaptekort terugdringen. Dus raden enkele onderzoekers toch de zogenoemde power-nap aan. Dit is een korte slaap van 20 minuten die je alertheid, stemming en werkprestaties verbetert, zonder je moe te maken. Je wordt namelijk wakker voor de diepe slaap begint. Een bijzondere variant is de cafeïne-nap, een power-nap die direct na het drinken van een kop koffie of redbull begint. De cafeïne kickt na ongeveer 20 minuten in, dus je hebt geen wekker nodig om op tijd weer wakker te worden.

Ook kritisch kijken naar je nachtelijke huidtemperatuur kan je slaapprobleem misschien verhelpen. Van Someren heeft in 2008 aangetoond dat zelfs een subtiele manipulatie van de huidtemperatuur een groot effect op slaap kan hebben. Dus douche voor je gaat

slapen en kijk eens goed of je dekens niet te dun zijn.

Van seks gaat je temperatuur omhoog, en voor de vrijgezel doen een paar sokken soms al wonderen.

Gebruik die twee overigens niet in combinatie; ‘neuken met sokken aan’ staat nog steeds hoog op het lijstje afknappers.

Een echt wondermiddel voor slaapproblemen is er helaas niet. Er zijn veel verschillende verstoorde slaap-

patronen, wat de mogelijke oorzaken en uiteindelijke oplossingen talloos maakt. Gelukkig zijn er onderzoekers met het probleem bezig. Voor degenen die vermoeid zijn omdat ze hun bed niet kunnen vinden: let een beetje op jezelf, slaap af en toe. Maar vergeet ook niet te studeren, te werken en vooral te feesten. Compenseer een slapeloze nacht met een flinke dosis seks.

Wie vannacht doorhaalt, heeft toch nog zeker negen dagen te leven. l

Folia 20 | 15

'%:/#(4 4/0 345$%.4

)N HET )NNOVATIELAB WORDT IN MULTIDISCIPLINAIRE STUDENTENTEAMS SAMENGEWERKT

26 February 2009 special information session with prof. dr. Ellen Hey please register by email: vansandwijk@frg.eur.nl

Stukafest: cultuur op kamers!

Op 18 februari worden 18 studentenkamers omgetoverd tot minitheaters!

EEN NIEUWE DUURZAME WERELD

Met optredens van o.a.

The Tunes, Emilio Guzman, Lavalu, Wouter de Jong en SensuĂ l.

777 #2%!4)6%#)49,!" .,

Voor meer informatie: www.stukafest.nl

MET HET BEDRIJFSLEVEN DE CREATIEVE SECTOR EN DE OVERHEID AAN INNOVATIEVE OPLOSSINGEN VOOR

Erasmus School of Law

345$%%2 *)* !& ). /& "%. *)* .%4 !&'%345$%%2$

+)*+ $!. /0 777 #2%!4)6%#)49,!" ., 6//2 %%. %8#,53)%& !&345$%%242!*%#4 34!'%

Master’s in Justice and Safety & Security

t t t t

‘learning by doing’ together with specialists internship / study abroad possibility small class sizes 2 year / 1 year* programme * when already holding a first master’s degree

www.frg.eur.nl/english/justice

E R A S M U S S C H O O L O F L AW E R A S M U S U N I V E R S I T E I T R OT T E R D A M

Problemen met studeren in verband met een functiebeperking?

Als we een uitstapje met studenten doen, doen we het meteen goed.

Bezoek onze website voor de nieuwste banen!

Meld je aan voor de Global Apollo Experience

Staat jouw baan er niet bij? Laat dan in ieder geval je cv achter.

www.unijobs.nl – telefoonnummer 020-6129200, Singel 417 te Amsterdam.

Kijk voor meer informatie op www.werkenbijallenovery.nl

Š Allen & Overy LLP 2008 I CS811097

Het grootste carrière-evenement van Nederland met de beste werkgevers!

CS811097 - 114 x 71.indd 1

Voor informatie over studeren met een functiebeperking kun je terecht bij: www.studerenmeteenfunctiebeperking.nl De UvA studentendecanen: www.uva.nl/studentenzaken of 020-5258080 De HvA studentendecanen: www.sz.hva.nl/decanaat of 020-5951463

folia 090206.indd 2

18/11/08 16:01:20

13 & 14 maart Amsterdam RAI www.carrierebeurs.nl 30-01-2009 11:23:28

20

1:23:28

achtergrond

Gas als wapen Gasveld van het Russische staatsbedrijf Gazprom, bij Juschno-Sachalinsk

Door Rob Hartgers

In Bulgarije, Bosnië en Macedonië kan de kachel weer aan. Ook Polen, Duitsland en de rest van de Europese Unie zitten er warmpjes bij: Russisch gas vloeit via Oekraïne weer naar Europa. De vraag is voor hoe lang. Als het Poetin goed uitkomt, draait hij de gaskraan weer dicht.

Op het omslag van een onlangs verschenen boek over het Russische staatsbedrijf Gazprom, geschreven door twee kritische Russische journalisten, prijkt een cartoon van Vladimir Poetin. Hij leunt tegen een pijpleiding. Zijn hand rust losjes op de gaskraan. Om zijn mond speelt een treiterende glimlach. Het boek verscheen ook in Rusland, maar met een licht aangepaste cover: het gezicht van Poetin is onherkenbaar gemaakt.

Het is een onnozele daad van censuur: iedere Rus begrijpt dat Poetin aan de touwtjes trekt bij Gazprom.

De controle over de gas- en olievoorraad van Rusland is veel te belangrijk om uit handen te geven aan managers en aandeelhouders. Volgens Economist-journalist Edward Lucas vormt het gas zelfs een front in een nieuwe Koude Oorlog.

UvA-Ruslandkenner Marc Jansen (co-auteur van Een geschiedenis van Rusland) vindt dat een boude stelling, maar constateert wel dat gas door Rusland wordt gebruikt voor politieke doeleinden. De regelmatig terugkerende gasconflicten met Oekraïne lijken te draaien om geld, maar er steekt meer achter. Jansen: ‘Onder Jeltsin ontwikkelde Gazprom zich in zelfstandige richting. Poetin heeft het bedrijf weer ondergeschikt gemaakt aan de staat. Hij heeft zijn protegé Aleksej Miller aangesteld als bestuursvoorzitter. Toen Gazprom-baas Miller voor de camera’s verslag moest uitbrengen aan Poetin, gedroeg hij zich als een schooljongen, een volstrekte ondergeschikte. Er werd voor de buitenwereld een toneelstukje opgevoerd. Dat past in de oude Sovjetcultuur. De beleidslijnen lopen rechtstreeks van het Kremlin naar Gazprom. De winsten van het bedrijf worden gebruikt voor geopolitieke doeleinden.’

Ten tijde van de Sovjet-Unie en het Warschaupact was de dreiging van militair ingrijpen genoeg om de satel-

lietstaten en de landen achter het IJzeren Gordijn in de pas te laten lopen met het Kremlin. Nu is er gas als pressiemiddel. Het Wit-Rusland van dictator Loekasjenko is een goede bondgenoot, dus krijgt het zijn gas goedkoop. De regering van de Oekraïne is Moskou minder goed gezind, en betaalt dus de volle mep. Jansen: ‘Je zou kunnen zeggen dat de strijd die in Georgië met militaire middelen is uitgevochten, in Oekraïne met economische middelen wordt gestreden. Poetin weet dat de positie van president Joesjtsjenko zwak is. Diens oranje coalitie ligt op zijn gat en hij leeft in onmin met premier Timosjenko. Als het gasconflict de positie van Joesjtsjenko verder verzwakt, komt dat Poetin goed uit.’

Poetins strategie lijkt te werken. De Europese Unie neemt Oekraïne de gasruzie bijzonder kwalijk. Koren op de molen van Rusland, dat er belang bij heeft om Oekraïne af te schilderen als onbetrouwbaar doorvoerland. Zo wint het steun voor het plan om een pijpleiding (Nord Stream) aan te leggen die Russisch gas via de Oostzee rechtstreeks naar Duitsland transporteert. In het zuiden wil Rusland een pijpleiding onder de Zwarte Zee (South Stream), die gas rechtstreeks van Rusland naar Bulgarije transporteert. Oekraïne en andere Oost-Europese landen zijn fel tegen de plannen. Met reden, zegt Jansen: ‘Oekraïne en Wit-Rusland lopen transitopbrengsten mis. Daarnaast kan Rusland dankzij de Nord Stream Midden- en Oost-Europese landen en de Baltische staten makkelijker onder druk zetten door de te dreigen met het afsluiten van de gastoevoer, zonder dat de gasstroom naar het westen in gevaar komt.’

Uit West-Europa komt weinig protest. De Europese gasbedrijven zijn uit eigenbelang sowieso op de hand van Gazprom. Zo heeft de Gasunie een belang van 9 procent in het bedrijf dat de Nord Stream moet realiseren. Ook in de Europese politiek zijn er genoeg fans

van Gazprom. Berlusconi liet onlangs weten dat hij volledig aan de kant van Gazprom staat in het conflict met Oekraïne, en zowel de voormalige Duitse bondskanselier Schröder als de voormalige Finse premier Paavo Lipponen staan op de payroll van Nord Stream AG. Balkenende vergezelde in 2007 hoogstpersoonlijk de topmannen van Gasunie toen zij naar Moskou afreisden om daar een contract te sluiten met Gazprom. Onlangs liet minister Verhagen in een gezamenlijke persconferentie met zijn Russische collega Lavrov weten dat de mondiale crisis de aanleg van de Nord Stream niet in gevaar brengt.

Jansen vindt dat de Europese Unie zich kritischer moet opstellen tegenover Gazprom: ‘Door de gasconflicten worden de belangen van diverse EU-landen enorm geschaad. De Europese Unie laat het voortsudderen.

Het probleem is dat de EU nauwelijks machtmiddelen heeft. Bovendien spreekt de EU niet met één stem.

Rusland maakt misbruik van die verdeeldheid.’

Door gas als pressiemiddel te gebruiken, speelt Poetin hoog spel. Dat kan verkeerd uitpakken. Landen in Midden- en Oost-Europa willen minder afhankelijk worden van Russisch gas. Overal wordt gestudeerd op alternatieve energiebronnen. Slowakije en Bulgarije zwengelen de kerncentrales weer aan, in Hongarije wordt kernenergie overwogen. Turkije onderzoekt of het gas kan afnemen van Iran. Oekraïne zal eindelijk werk moeten maken van het opschonen van haar uitermate energieverslindende industrie. Voor rijkere landen is het gemanipuleer van Gazprom een extra stimulans om te investeren in groene energie. Als dat zo doorgaat, zal blijken dat Gazprom zijn eigen markt verpest. Gelukkig heeft zich al een nieuwe klant aangediend: China wil graag Russisch gas afnemen. Er wordt gewerkt aan een nieuwe pijpleiding. l

Folia 20 | 17

lezing

Gelukskind in Auschwitz Overlevende Thomas Buergenthal weigert cynisch te zijn Door Irene Hemels

‘Mensen denken dat ik gek ben als ik zeg dat ik geluk heb gehad. Maar het was voor mij echt fortuinlijk, omdat ik anders in de gaskamers was verdwenen.

Gewoonlijk vond er een selectie plaats bij binnenkomst in Auschwitz. Toen ik aankwam niet. Anders had ik als kind geen enkele kans gehad en nu niet bestaan.’ Rancuneus of sarcastisch is hij niet geworden door zijn oorlogservaringen. Geboren in 1934 in Tsjecho-Slowakije, overleefde hij als Joods kind het getto van Kielce, het concentratiekamp Auschwitz en de dodenmars naar Sachsenhausen in januari 1945.

Thomas Buergenthal, Amerikaans rechter bij het Internationaal Gerechtshof in Den Haag, hield dinsdag 27 januari de Nooit meer Auschwitzlezing in het Tropeninstituut.

Twee jaar geleden verschenen zijn oorlogsherinneringen onder de titel Een gelukskind. Buergenthal schrijft scherp observerend en met veel gevoel voor understatement, maar nergens bombastisch of gemaakt dramatisch, en zonder te willen moraliseren of een slachtofferrol aan te nemen. Last van het concentratiekampsyndroom (schuldgevoel ten opzichte van de niet-overlevenden) heeft hij niet. Zijn overleving schrijft hij toe aan puur geluk: overleven of niet overleven als een kansspel. Hij beschrijft hoe hij ’s nachts werd gewekt door doodsbang geschreeuw uit de nabijgelegen gaskamers en het hem onbewust lukte om dit geschreeuw te transformeren tot nachtmerries waardoor hij kon doorslapen. Een bijzonder voorbeeld van het vermogen van de mens om zich geestelijk staande te houden in gruwelijke omstandigheden. ‘Ik heb nooit goed begrepen hoe dit werkte; het moet iets met mijn kind-zijn te maken hebben, een soort intuïtief vertrouwen. Ik accepteerde mijn leven meestal ook als iets normaals, ik was te jong om me het idyllische leven van voor die tijd te herinneren,’ legt hij uit tijdens een ontmoeting met UvA-studenten voorafgaand aan de Nooit meer Auschwitzlezing.

Buergenthal vergelijkt zijn overlevingsinstincten met die van de straatkinderen in Latijns-Amerika. Gepokt en gemazeld door getto- en kampleven leerde hij zich aanpassen om in leven te blijven. ‘In het getto was een Duitser die willekeurig mensen doodschoot. Als hij het getto inkwam verstopten we ons, maar als hij weg was, kwamen mijn vrienden en ik weer te voorschijn en speelden we verder. Mijn vader probeerde altijd te anticiperen op wat er ging komen. Hij kreeg door dat het selectieproces in Auschwitz altijd op dezelfde manier ging. We moesten ons opstellen voor de barak-

18 | Folia 20

Foto: Arjan Roodink

Rechter Thomas Buergenthal hield dinsdag 27 januari de Nooit meer Auschwitzlezing in het Tropeninstituut. ‘Ik heb geluk gehad in Auschwitz terecht te zijn gekomen.’

Thomas Buergenthal (l) met de Annetje Fels-Kupferschmidtonderscheiding, hem overhandigd door de voorzitter van het Nederlands Auschwitz Comité, Jacques Grishaver (r)

ken en werden geteld; alsof we konden ontsnappen.

Mijn vader had mij geleerd om helemaal achteraan vlak bij de ingang van de barak te gaan staan. Na het tellen glipte ik terug in de barak om me te verstoppen terwijl er een selectie plaatsvond.’

Na de oorlog vond Buergenthal zijn moeder terug en in 1951 vertrok hij op 17-jarige leeftijd naar de Verenigde Staten. Hij studeerde rechten in New York en aan Harvard, en begon een carrière als internationaal mensenrechtenjurist. Tijdens zijn werk in de jaren tachtig als rechter bij het Inter-Amerikaans Hof voor de Mensenrechten en in de jaren negentig bij de Waarheidscommissie van de Verenigde Naties voor El Salvador, kwamen herinneringen uit zijn eigen verleden terug. ‘Ik denk dat mijn kampervaringen me erg hebben geholpen bij mijn werk als rechter. Ik weet hoe het voelt om slachtoffer te zijn van schendingen van mensenrechten.’

Rechter Buergenthal vraagt, zowel in zijn boek als in interviews, om meer aandacht voor de morele moed die slachtoffers onder zeer zware druk tonen. ‘Ik herinner mij nog dat een aantal jonge mannen uit het werkkamp was gevlucht, ze werden gepakt, zwaar mishandeld en geëxecuteerd. Vrienden van hen moesten hun de stroppen om de nek doen. De handen van

een van hen beefden hevig, de gevangene draaide zijn hoofd om en kuste de hand van de man. De morele kracht die hier uit spreekt, uit deze vorm van nietfysiek, krachtig verzet, die heb ik in de hele discussie over Joods verzet gemist.’

Sinds 2000 is hij is een van de vijftien rechters bij het Internationaal Gerechtshof. Hij gelooft sterk dat internationaal recht oorlogen en genociden kan voorkomen.

‘Je hoort nooit iets over de genociden die niet hebben plaatsgevonden. De dingen die om ons heen gebeuren, zijn erg ontmoedigend. Maar ik weiger cynisch te worden; want dan geef je op en geef je je over aan mensen die mensenrechtenschendingen plegen. We moeten blijven geloven in internationale structuren die bijdragen aan de bescherming van mensenrechten.’ Maar niet zonder dat we ons voortdurend blijven afvragen hoe we gruwelijke schendingen van mensenrechten kunnen voorkomen, waarschuwde Buergenthal in zijn lezing.

‘We moeten ons realiseren dat gewone mensen tot zo iets in staat zijn, het gaat niet om een paar sadisten. Dat vind ik moeilijk om te aanvaarden, maar het verklaart wel waarom het nu nog steeds mogelijk is. Misschien niet op dezelfde schaal, maar wel met dezelfde consequenties voor de slachtoffers.’ l

05

Foto’s: Tjebbe Venema

weekgast

Karlijn Visser (22) is student media en cultuur. Zij werkt als verslaggever onder andere voor jortkelder.nl, waar ze met de Keldercam society-events afstruint.

Maandag 26 januari Na zes maanden wachten en niet weten what to wear is het weer bijna zover, de Amsterdam International Fashion Week (AIFW). Eindelijk krijgen we weer wat verse trends voorgeschoteld, weten we welke BN’ers er echt toe doen zodra zij front row gesignaleerd worden, en mogen we ongegeneerd naar mooi aangeklede sperziebonen op stiletto’s kijken. Ook afgelopen dagen heb ik me al behoorlijk tegoed gedaan aan onder andere een expo-opening van stijlicoon Kate Moss en een bescheiden modeshow in de Stadsschouwburg.

Dit alles terwijl het echte modegekkenhuis nog moet beginnen.

Voor mij vond de aftrap gister plaats in de RAI, waar twee keer per jaar de Modefabriek wordt georganiseerd.

Een vakbeurs voor retailers om hun nieuwste collecties te presenteren aan de winkelier. Natuurlijk wordt een dag hard werken afgesloten met een glas prosecco.

Rond 18.00 uur verzamelden de hard werkende arbeiders zich bij de bar en werd er tot laat gebrald, gedronken en patat van stand gegeten. Vandaag heb ik mijn gezicht nog even snel laten zien bij de opening van een expositie in de CODE Gallery Store op de Wallen.

Laat wordt het vanavond niet. Morgen begint de dag vroeg en las ik een balansdag in wat fashion betreft.

Dinsdag 27 januari Het was rennen en vliegen, de hele dag door. Om half elf had ik een afspraak in Aalsmeer over een mogelijk tv-concept. Na een heftige brainstormsessie zit ik twee uur later uitgeput maar met een zeer voldaan gevoel in de trein richting bewoonde wereld.

Eenmaal thuis prop ik snel een broodje in mijn mond en spring op mijn fiets richting een nieuwe job waar ik vandaag voor het eerst begin: sales bij een instoreentertainment bedrijf. Ik voel me een enorm aanhanke-

lijk schaap dat er een kleine twintig vragen per kwartier uit knalt. Schijnt er allemaal bij te horen.

18.00 uur, ik sprint richting de Pijp waar ik een date heb met Jeroen, vriendje en helpende belastingman in één. We nemen wat stoffige btw-zaken door en kletsen bij over zijn vakantiebelevenissen als luie tacoschelp in Mexico. Inmiddels is het 20.30 uur en rammel ik van de honger. Na het avondeten reis ik af naar mijn ouders in het verre Driebergen waar 22 jaar geleden mijn wieg stond, en waar ik morgen mijn wekelijkse verplichtingen heb bij mijn twee ontzettende lieve thuiszorgoma’s.

Woensdag 28 januari Om 7.30 uur rinkelt mijn wekker in Driebergen.

Samen met mijn moeder ontbijt ik en om 9.00 uur sjezen we allebei de deur uit. Ik begin mijn schoonmaaksessie bij Trees, een dame van 68 waar ik al vijf jaar elke week over de vloer kom om boodschappen te doen, de ramen te lappen en een dweil door het huis te halen.

Aan het eind van een lange ochtend zwoegen, sluiten we af met thee en een appelbol. Een vraag die ons elke keer weer bezighoudt is het soort appel dat de bakker gebruikt. Hebben we hier te maken met een ware Goudrenet of heeft hij stiekem toch voor een simpele Jonagold gekozen? Oma Trees bevestigt met haar kennis van zaken uit vervlogen tijden in een banketbakkerij, dat we zeker met een Goudrenet te maken hebben en dat het gebak daarnaast nog vers is ook – wat een geluk. Op naar Addy, die op haar 78ste een relatie begon met de man van haar dromen. Tijdens het zilverpoetsen kletsen we over familieperikelen, het nieuwe potje zilverpoets en de liefde, waar je nooit te oud voor bent.

Dan is het 15.30 uur en fiets ik naar huis, drink nog een kop thee met mama en vertrek vervolgens naar Amsterdam voor het openingsfeest van de Fashion Week met een show van Bibi van der Velden en Claes Iversen.

Rond middernacht strompel ik met een een goodiebag in elke hand binnen op mijn uitgewoonde stiletto’s.

Morgen meer mode en oppervlakkigheid, maar eerst slapen.

Donderdag 29 januari Een dag vol entertainment zit erop. Vandaag heb ik onder andere de show van Oilily bekeken. De beruchte

kakkineuze Oilily-sjaaltjes zijn verruild voor trendy gouden glitterbroeken met folklorevestjes. Op de eerste rij treffen we een aantal bekende stylisten aan, onder wie usual suspects Bastiaan van Schaik, Fiona Hering en Jetteke (de-zus-van) van Lexmond. Mijn oog valt op acteur Victor Reinier die volgens mij een uitstapje met zijn twee dochters heeft vanmiddag. Sjit, waarom zit er geen verrekijker in de goodiebag om het tafereel van dichtbij te bestuderen? Opvallend is dat Victor tegenwoordig wel op héél veel feestjes aanwezig is. Zit zijn carrière in het slop, is hij in een midlifecrisis beland of is hij toe aan een nieuw duifje?

Oilily hebben we gehad, ik loop door richting Gashouder waar ’s avonds de jaarlijkse Elle Style Awards worden uitgereikt. Ook hier treffen we Victor Reinier aan, dit keer zonder zijn engeltjes van kinderen. Na de happening waarschuw ik mijn vriendinnen voor de vrij rondscharrelende Fledder en vertrek naar huis. Ik ben er klaar mee en kan geen mens meer zien.

Vrijdag 30 januari De dag begint met regeldingen, huis opruimen, e-mails versturen en wat mensen bellen. Ik lees de krant door om toch het intellectuele gehalte van deze week op peil te houden. Het gaat slecht met de economie, er vallen ontslagen en we moeten bezuinigen.

Hiervan is niets te merken op het Westergasterrein.

Niet één champagnekurk blijft onaangetast. Blue Blood sluit haar catwalkshow af met het stilstaan bij 5 jaar fashionweek. Tien prachtige meisjes met een anderhalve liter fles champagne in de hand, bestieren de catwalk. Er wordt hard geklapt en daarna hard gedronken. Het is 23.30 uur en we vertrekken naar ons volgende feestje, waar Kraak & Smaak de stemming er al goed in heeft zitten. De nacht wordt steeds platter en we eindigen om 4.00 uur in de grootste proletentent die ons land rijk is; Jimmy Woo, waar de officiële Blue Blood-afterparty plaatsvindt.

Komend halfjaar voel ik me genoodzaakt me met de interne problemen van derdewereldlanden bezig te gaan houden om een beetje verdieping te geven aan alle oppervlakkige poppenkast van afgelopen week! l Volgende Weekgast: Wim Hupperetz, de nieuwe directeur van het Allard Pierson Museum

Folia 20 | 19

de afdeling

Tienduizend complexen Innovatief onderzoek voor de fijnchemische industrie leidt soms tot eigen bedrijfjes Door Nadine Böke

Bij homogene katalyse ontwerpen en onderzoeken ze nieuwe types katalysatoren, met behulp van een robot en chemisch klittenband.

Zacht zoemend tilt Robin de Robot zijn arm op. Of wat in dit geval een ‘arm’ genoemd wordt. Robin is namelijk niet het soort apparaat waar je aan denkt bij het woord ‘robot’. Het is een bak met een glazen kap eroverheen waarin volautomatisch chemische verbindingen kunnen worden gemaakt. Robins arm kan stofjes injecteren in kleine reageerbuisjes, en deze buisjes optillen en er handelingen mee verrichten.

‘Dankzij Robin kunnen we tot wel 64 reacties tegelijk laten plaatsvinden’., vertelt Joost Reek trots. Reek is hoofd van de groep homogene en supramoleculaire katalyse van het Van ’t Hoff Institute for Molecular Sciences.

In de chemie is een katalysator een stof die ervoor zorgt dat een scheikundige reactie makkelijker of sneller kan plaatsvinden, zonder dat de katalysator in het eindproduct eindigt. Het is dus een hulpmiddel. Reek: ‘Bij homogene katalyse zit de katalysator in dezelfde fase als de substantie die je wilt laten reageren. Met fase wordt bedoeld of de stof een vloeistof is, een gas, of dat het een vaste vorm heeft. Dit in tegenstelling tot een heterogene katalysator, zoals

een autokatalysator. Die zit in een andere fase dan de stof die je wilt laten reageren. Meestal is dat een vaste stof.’

De groep homogene katalyse ontwerpt en onderzoekt nieuwe types katalysatoren. Dit doen ze vooral voor de zogeheten fijnchemische industrie, die draait om het produceren van stoffen op relatief kleine schaal zoals medicijnen of geur- en smaakstoffen. De katalysatoren die de groep ontwikkelt zijn ingewikkelde moleculen met als basis een metaalcomplex, waaraan verschillende zijgroepen worden bevestigd. Bij het ontwerpen van een katalysator is niet alleen het soort zijgroep dat je toevoegt belangrijk, maar ook hoe je dit doet. De plaats waar de zijgroep komt, kan de precieze reactie die met behulp van de katalysator plaatsvindt of de efficiëntie van deze reactie beïnvloeden.

Een belangrijke techniek die door Reeks groep is ontwikkeld, is een manier waarop je makkelijker een groot aantal varianten van een bepaalde katalysator kunt maken. Voorheen moesten de zijgroepen van een katalysator als een vast complex aan het metaal worden bevestigd. Maar de groep bedacht een manier om losse zijgroepen op het metaal te kunnen brengen

Foto’s: Bob Bronshoff

V.l.n.r.: Joost Reek, Robin de Robot, student aan het werk in de zuurkast, labruimte

20 | Folia 20

en deze vervolgens met een soort chemisch ‘klitteband’ aan elkaar te plakken. Reek: ‘Deze techniek stelt ons in staat om bijvoorbeeld honderd varianten van de ene zijgroep te maken, en honderd van de ander, en door deze te combineren in totaal 10.000 verschillende katalysatorcomplexen te maken. En dankzij robot Robin zijn we ook in staat om inderdaad zo veel complexen te maken. De volgende uitdaging is nu: hoe gaan we al die katalysatoren evalueren?’

Sommige ontdekkingen die bij homogene katalyse worden gedaan leiden tot spinoff-bedrijfjes. Medewerkers van de groep richten dan zelf een bedrijfje op om de ontdekking commercieel te exploiteren. Zo is er met behulp van de ontwikkelde klitteband-techniek ook een ander bekend probleem uit de wereld van de homogene katalyse opgelost. Reek: ‘Een kenmerk van homogene katalyse is dat zowel de katalysator als de reactanten in een vloeistof opgelost zijn, met als voordeel dat ze goed mengen en de reactie daardoor goed verloopt. Maar: hoe krijg je na afloop je katalysator weer uit dit vloeistofmengsel? Wat wij hebben bedacht is om de ene helft van een ‘klittenbandje’ vast te maken aan de katalysator en de andere

‘ Dankzij Robin kunnen we 64 reacties tegelijk laten plaatsvinden’

helft aan korreltjes zand. Na de reactie kun je de katalysator er eenvoudig met het klittenbandje uitvissen, en door gebruik te maken van een ander oplosmiddel kan je dit klittenbandje weer los maken om zo de doorgaans dure katalysator te hergebruiken.’ Het bedrijfje dat deze techniek aanbiedt heet Cat-Fix. Reek: ‘Het leuke van het hebben van dit soort bedrijfjes, is dat het je werk heel realistisch maakt. Pas als je fundamenteel onderzoek gaat implementeren in een toepassing, wordt je geconfronteerd met beperkingen van je uitvindingen en laat de praktijk zien dat er meer belangrijke issues zijn. Dat kunnen we dan weer terugkoppelen naar ons fundamentele onderzoek, maar ook implementeren in het onderwijs dat we geven.’

De ongeveer 35 groepsleden (studenten, aio’s, postdocs en vaste medewerkers) van supramoleculaire katalyse brengen het grootste deel van hun tijd door in het laboratorium. De groep heeft in totaal zes grote labruimtes, op de zevende en de negende verdieping van gebouwdeel B van het Roeterseilandcomplex. De gangen waaraan de ruimtes liggen zijn grauw en hebben geen direct daglicht. Vanuit de labzalen zelf heb

je een geweldig uitzicht over de stad; maar op veel plekken zit in verband met veiligheid de luxaflex voor de ramen half of helemaal dicht. De laboratoria zijn vooral vol. Er lopen talloze leidingen, er staan overal zoemende analyseapparaten, en de werktafels liggen vol met potjes, flesjes, buisjes, pipetten en ander werkmateriaal.

Het chemische werk gebeurt niet aan standaard labtafels maar in zogenoemde zuurkasten, die overal langs de wanden staan opgesteld. Dit zijn een soort werkkasten met een glazen schuifwand ervoor die een goede luchtafvoer hebben. Hierin kunnen de chemici veilig werken. Er is bovendien apparatuur aanwezig om in de kasten onder hoge druk te kunnen werken, of onder zuurstofvrije omstandigheden. Net als de rest van de labruimtes staan de meeste zuurkasten bomvol met allerhande flesjes en buisjes met oplossingen en andere werkopstellingen. De onderzoekers van de afdeling hebben allemaal een eigen zuurkast, zodat hun opstelling efficiënt gebruikt kan worden. De glazen schuifwanden worden ook benut: bij de meeste kasten staan deze volgeschreven met allerhande scheikundige symbolen en ingewikkeld

uitziende formules. Op eentje zien we twee Nederlandse zinnetjes staan: ‘Hoe gaat het?’ en ‘Hoe laat is het?’. ‘Ongeveer de helft van onze medewerkers komt uit het buitenland,’ vertelt Reek. ‘Zij oefenen zo hun Nederlands met Nederlandse medewerkers.’ Waarschijnlijk zijn deze twee zinnetjes voor hen moeilijker dan al die formules.

Tussen twee labzalen in komen we een middelgrote, vierkante ruimte tegen vol bureaus: een van de zeven aiokamers. Reek en de twee ud’s hebben een eigen kamer, maar de promovendi delen een kamer met vijf tot zeven mensen. Als de groep in 2010 verhuist naar de nieuwbouw op het Science Park zal er het een en ander gaan veranderen aan de kamerruimtes. ‘Mijn eigen kamer wordt straks gehalveerd,’ zegt Reek.

‘Er komen alleen een bureau, een boekenkast, en een enkele ladekast in. Ik vraag me af waar ik dan al mijn boeken en archiefspullen moet laten.’ De aio’s krijgen ook minder ruimte: ‘Voor hen is er geloof ik rekening gehouden met vier vierkante meter per persoon. Dat is bijna niks. We krijgen straks hele mooie nieuwe labruimtes, maar met de kleine werkkamers wordt het echt behelpen.’ l

Folia 20 | 21

Annonces zijn advertenties zonder winstoogmerk, bestemd voor de particuliere aanbieder. Annonces kunnen worden geplaatst in Folia én op de website www.folia.nl.

annonces CULTUUR Quaker Meeting - Leden van het Religieus Genootschap der Vrienden – Quakers - komen elke zondag een uur in stilte samen. U bent van harte welkom: Vossiusstraat 20, aanvang 10.30 uur. www.quakers.nu; tel. 020 612 5703.

Zondag naar de kerk? www.studentenekklesia.nl 11.00 uur - De Rode Hoed Keizersgracht 102 - A’dam A Jihad for Love. Movies that Matter film- en debatprogramma over deze gewaagde documentaire die diepgelovige homoseksuele moslims en lesbische moslima’s volgt die worstelen met deze moeizame combinatie. Na de vertoning volgt een debat met de regisseur. Woensdag 11 februari 19.30 uur, filmtheater Kriterion, €5,50.

STUDENTENPASTORAAT vE90 Zondag 8/11, 11.00 uur brengen we een bezoek aan de dienst van de Studentenekklesia. Zin om mee te gaan?

Zie voor meer info www.ve90.nl

STUDENTEN SPORT CENTRUM USC Dans -Contemporary dance Nieuw Start 2 februari. Contemporary dance is een moderne dansvorm, die extreem vloeiend is en waarbij je niet vastzit aan technieken. Natuurlijke energie van bewegen en het gevoel bij muziek zijn belangrijk.

-Klassieke dans

Aanbieden van annonces kan op www.folia.nl via Folia Weekblad. Daar vindt u ook alle informatie over de tarieven e.d.

Start 5 februari. De bewegingen van klassieke dans bestaan uit verbindingen tussen vaste posities, richtingen en lichaamshoudingen met vaste benamingen. Houding en balans zijn belangrijk.

Cursussen 10 lessen. Studentenprijs E40. Check www.usc.uva.nl Fitnessfanaten opgelet!

Begin je ‘traditionele’ fitness een beetje saai te vinden? Doe dan mee met de Next Level Workout, een mini-groepstraining van ± 30 minuten waarin je traint op snelheid, uithoudingsvermogen, kracht, lenigheid en coördinatie. Start 2 februari. Iedereen met een combikaart (groeps)fitness kan meedoen, ma.

21.30- 22.00 uur, di. 19.30-20.00 uur en do. 21.00-21.30 uur op USC De Boelelaan. Check www.usc.uva.nl

daklozen of verslaafden bij De Regenboog Groep! Zie www.aandachtover.nl of bel 020 531 7600.

VRIJWILLIGERSWERK, STAGES, e.d.

Gezocht sportieve jonge man die do.middag en za. hele dag mijn twee kinderen (4 + 8 jaar) wil begeleiden bij sport, spel en buitenspelen. Binnenstad Amsterdam. Voor meer informatie 06 4472 8319 of esthervanschagen@hotmail.com

Groepsreis naar India – Groepsreis naar projecten voor straatkinderen in Zuid-India van 12 juli tot 10 augustus 2009. Subsidie aangevraagd bij Xplore. Voor jongeren 18 tot 23 jaar. Informatie: www.commissiesamen.nl; of bel 020 679 2095.

Straatkinderenweekend – SAMEN organiseert van 27 tot 29 maart 2009 weekend over werken met straatkinderen in een ontwikkelingsland voor jongeren die met en voor straatkinderen willen werken. Informatie: www.commissiesamen. nl of bellen naar 020 670 2095.

Aandacht over? Wordt buddy voor

enorm leerzaam. Op www.lsvb.nl staat meer informatie over de LSVb, onze activiteiten en de sollicitatieprocedure. Wanneer je een dag mee wilt lopen of eens iemand uit het bestuur wilt spreken, kan dit door een mail te sturen naar lisa@lsvb. nl of te bellen naar 030 231 6464.

VERDIENEN Oppas gezocht – VU-docente zoekt voor maandag of donderdag (flexibel) met spoed een betrouwbare, ervaren oppas voor onze 2 kinderen (2,5 en 9 mnd). Amstelveen-Noord, dichtbij Broersepark / A’damse Bos. Tel. 06 2608 2747. Wie helpt??

WONEN Iets te verhuizen? Ik kom met een grote bus voorrijden. Studentenverhuizingen binnen A’dam. Van stoep tot stoep: E 35. Ook met verhuismannen en touw en blok. Ook buiten A’dam mogelijk. Bel Taco: 06 4486 4390; www.vrachttaxi.nl

MEDEZEGGENSCHAP De Landelijke Studenten Vakbond (LSVb) is op zoek naar een nieuw bestuur voor het jaar 2009-2010. Als bestuur ben je verantwoordelijk voor de dagelijkse gang van zaken, stuur je de medewerkers aan en heb je regelmatig contact met verschillende koepelorganisaties in het onderwijs, politici zoals minister Plasterk en het ministerie van Onderwijs Cultuur en Wetenschap (OCW). Een bestuursjaar is leuk, uitdagend en

Voorlichting Masteropleidingen

Beter klimaat en eerlijke handel? Durf jij de stem van Nederlandse jongeren te laten horen?

Word dan Jongerenvertegenwoordiger Duurzame Ontwikkeling.

Meer info: www.jeugdraad.nl/jvdo

Voor psychologisch onderzoek zijn wij op zoek naar mensen die roken (maar zelden of nooit blowen) en naar mensen die regelmatig blowen. Het testen duurt anderhalf uur. De beloning is E10. Meedoen of meer info? E-mail naar marihuanaonderzoek@gmail.com

Woensdag 11 februari 2009

‘

www.rug.nl/masteropleidingen

Ben je verbonden aan de UvA als promovendus of als post-doc? En zoek je woonruimte? Ymere verhuurt aan deze groepen 12 appartementen. Op zoek naar een bijzondere woning op een unieke locatie? Wonen in Huys Afrika is wonen aan het IJ, met een prachtig uitzicht over de stad én over het water. Centrale ligging – Huys Afrika ligt aan de Piet Heinkade, op een centrale plek. Met het bruisende culturele centrum van Amsterdam op loopafstand en een groot aanbod van horeca, winkels en overige voorzieningen binnen handbereik. Uniek uitzicht – Alle appartementen hebben een schitterend uitzicht over de stad. Vanuit de woonkamer van een

aantal woningen kijkt u zelfs uit over water én stad. Oppervlakte en voorzieningen – De appartementen hebben een oppervlakte vanaf 60 m2 tot 72 m2. Ze zijn allemaal voorzien van vloerverwarming, hebben een keuken met inbouwapparatuur en een luxe badkamer met ligbad. Huur – De 2-kamervariant kost E 686,21 (incl. parkeerplek) en de 3-kamervariant E 769,62 (excl. parkeerplek).

Voorwaarden: Werkzaam als postdoc of promovendus bij de UvA; Inkomensvereisten: min. E 33.000 per jaar. Zonder ­bovenstaande vereisten wordt je inschrijving niet in behandeling genomen. Bezichtiging: Donderdag 5 februari tussen 15.00-17.00 uur. Adres: Jollemanhof 200 en 204.

DIVERSEN Proefpersonen gezocht voor medisch

wetenschappelijk onderzoek AMC: 18-50 jaar, gezond of allergisch met soms piepende ademhaling. Ruime vergoeding. Info: David Yick, 020 566 4359, c.y.yick@amc.uva.nl De Spermabank van het AMC is op zoek naar spermadonoren. Onkosten worden vergoed.

Nadere informatie tel. 020-566 3090, spermabank@amc.uva. nl of www.spermadonoren.nl

STUDENTENZAKEN Op www.uva.nl/studentenzaken staat alle informatie over de afdelingen van Studentenzaken – Studentendecanen, Bureau Studentenpsychologen, Loopbaan Advies Centrum, Bureau Internationale Studentenzaken, Trainingscentrum en het Service & Informatiecentrum. Studentenzaken is ook bereikbaar via tel. 020 525 8080.

Studentenzaken CREA is de culturele organisatie van de UvA en HvA.

Onderscheid je Op de huidige arbeidsmarkt.

VOlg Onderstaande wOrkshOps OVer sOlliciteren!

Turfdraagsterpad 17, 1012 XT Amsterdam, 020 5251400.

Sollicitatiebrief & CV Leer hoe je je sollicitatiebrief en c.v. zo schrijft dat je wordt uitgenodigd op gesprek. Je oefent met het interpreteren van de vacaturetekst zodat je een goed beeld krijgt van de functie, je verwoordt wat jij te bieden hebt en leert hoe je dit presenteert in brief & c.v.

Het sollicitatiegesprek Krijg inzicht in het voeren van een sollicitatiegesprek. Wat is de opbouw?

Welke vragen kan ik verwachten? Hoe laat ik zien dat ik de geschikte kandidaat ben? Hoe ga ik om met lastige vragen? Kom oefenen of kijken hoe een ander het doet.

Arbeidsmarkt voor hoger opgeleiden Onderzoek jouw mogelijkheden op de arbeidsmarkt. Waar ga jij die leuke baan vinden? Hoe pak je dit slim aan? Tijdens deze workshop krijg je hiervoor tips aangereikt en ga je zelf aan de slag.

Voor vragen over de workshop neem je contact op met Femmy Wolthuis via loopbaan@uva.nl o.v.v. Workshop Ondernemerschap / F.Wolthuis of bel het spreekuur op di t/m vr van 9 - 10 uur, telefoon 020-525 8080.

Meer informatie en het inschrijfformulier: www.uva.nl/trainingscentrum.

training studiekeuze Wil je je vaardigheden met betrekking tot het maken van een goede studiekeuze, het studeren en het leren solliciteren (verder) ontwikkelen, dan kun je terecht bij het Trainingscentrum Studentenzaken - UvA. Wij verzorgen bijeenkomsten over o.a: Studiekeuze • Hanteren studiestress • Plan je studie • Stapel te lijf • Scriptie starten • Brief & cv • Studeren met dyslexie • Studeren in het buitenland • Presenteren • Sociale vaardigheden • Fondsen werven • Ik wil weg! • Afstuderen • Zelfvertrouwen • Ondernemerschap • Effectief solliciteren • Sollicitatiegesprek • Onderhandelen • Rouwverwerking Meer informatie over de inhoud, startdata en het inschrijfformulier vind je op: www.uva.nl/trainingscentrum.

Studentenzaken is er voor studenten, afgestudeerden en promovendi van de UvA en HvA. Binnengasthuisstraat 9, 1012 ZA Amsterdam 020 - 525 8080

www.uva.nl/studentenzaken 22 | Folia 20

Folia 20.indd 1

26-1-2009 15:01:27

do 5 februari 20.00

CREA-Studium Generale:

The State of Crime: the Economics of Organized Crime in Europe

Speakers: Dr Francesco Strazzari (Politicologie, UvA) and Cecile Landman (journalist). They will discuss the network of crime, corruption and violence so vividly described by Roberto Saviano in his best-seller book Gomorra (2006) and show how this parallel crime world touches everyone of us. Plaats: CREA Theater. Toegang: gratis voor studenten en UvA-medewerkers /€ 5,- alle anderen. Inlichtingen: 525 1420. English spoken.

do 5 februari 20.30

Muziek:

Plug & Play Poppodium

Plug & Play is het CREA poppodium, waar je steeds kunt genieten van nieuw talent. Met optredens van: Three figures, Show ya mama en Wavezero. Plaats: CREA Muziekzaal. Toegang: gratis. Reserveren: niet mogelijk.

ma 9 februari 20.00

Studium Generale i.s.m. Uitgeverij Nieuwezijds:

Evolutie en de oorsprong van de moraal

- Het morele instinct. Spreker: dr Jan Verplaetse (docent Moraalfilosofie, Universiteit Gent en auteur van Het morele instinct, 2008). Verplaetse stelt, in navolging van Darwin en diens opvattingen, dat “morele processen even lichamelijk zijn als zintuigen”, zoals ook neurologische onderzoeken laten zien.- Evolutie en moraal.

Spreker: drs Patrick Delaere (docent Praktische filosofie, Erasmus Universiteit Rotterdam). Plaats: CREA Theater. Toegang: gratis voor studenten /€ 5,- alle anderen. Inlichtingen: 525 1420.

di 10 februari 20.00

Studium Generale i.s.m. Machiavelli:

DocuRama (1): ‘The Corporation’

Sprekers: dr. Ewald Engelen (UHD aan het Amsterdam Metropolitan Institute for Development Studies) en Paul Kalma (voormalig directeur Wiardi Beckman Stichting en nu lid Tweede Kamer PvdA). Welke regels schrijft de wet bedrijven voor, en hoe gaan bedrijven zelf om met hun verantwoordelijkheden? Deze vragen komen aan bod in de documentaire ‘The Corporation’ uit 2004, met sprekers als Milton Friedman en Noam Chomsky. Plaats: CREA Theater. Toegang: gratis voor studenten / € 5,- alle anderen.

w w w. c r e a . u v a . n l

roem

Rigueur Door Dirk Wolthekker

In de werkkamer van VVD-senator Uri Rosenthal, aan een gracht in het centrum van Den Haag, staat teletekst permanent aan. Er liggen boeken met titels als The Best ever Book of Disasters en Disasters from the Pages of the New York Times, en een krant uit 1963 met daarin het nieuws dat Kennedy is vermoord, ligt opengeslagen op een dressoir. ‘Ik ben geïntrigeerd geraakt door crises en rampen omdat het situaties zijn waarin mensen worden uitgedaagd om het hoofd boven water te houden en van een crisis een opportunity te maken,’ zegt Rosenthal.

Uri Rosenthal (1945) is voorzitter van de VVD-fractie in de Eerste Kamer, daarnaast directievoorzitter van het Instituut voor Veiligheids en Crisismangement COT in Den Haag en hoogleraar bestuurskunde in Leiden. Op het gebied van onderzoek naar rampen- en crisismanagement is hij al jaren een autoriteit. In de jaren zestig studeerde hij politicologie – ‘dat heette toen nog de wetenschap der politiek’ – aan de UvA, maar dat hij de politiek in zou gaan was verre van logisch.

‘Het idee van een politieke loopbaan stond heel ver van mij af toen ik aan de studie begon. Maatschappelijke idealen had ik niet, eerder wetenschappelijke. Ik had een sterke neiging naar het L’art pour l’art-idee. Ik was gegrepen door de rigueur van de wetenschap: strakke kennisverwerving, onderzoek doen en daaruit generaliserende conclusies trekken over politieke kwesties of gedrag. Ik vond het achteraf wel een deerlijk gemis dat we niet in contact werden gebracht met actieve politici om een indruk te krijgen van het politieke bedrijf. Hans Wiegel studeerde toen ook, maar hij stapte over naar de politiek. Daar werd toch besmuikt over gedaan, want de politieke wetenschap stond ver van de politieke praktijk.

Ik werd wetenschappelijk medewerker bij hoogleraar Hans Daudt en had een sterk ontwikkelde professionele habitus. Zo voelde ik er bijvoorbeeld niets voor om het judicium voor de helft te laten bepalen door studenten, wat na de Maagdenhuisbezetting praktijk werd. Met die hele bezetting had ik niets. Daardoor werden goed en professioneel onderwijs en onderzoek

Foto: Bob Bronshoff

Hij studeerde politicologie, werd een autoriteit op het gebied van crisismanagement en senator voor de VVD: Uri Rosenthal.

Uri Rosenthal

geslachtofferd ten gunste van politieke doelstellingen.

Daudt had dat ook heel goed in de gaten en ik stond dan ook vanzelfsprekend aan zijn kant, maar hij heeft toch het veld moeten ruimen.

Aanvankelijk was ik nog lid van de PvdA, al ben ik nooit bij een partijvergadering geweest, maar door het studentenactivisme aan de UvA en de rol van de PvdA daarin, heb ik mijn lidmaatschap na een paar jaar opgezegd. Ook van een studentenvereniging ben ik maar een paar jaar lid geweest. Ik zat bij Unitas, maar ik studeerde en sportte veel, ben geen kroegtijger en drink geen bier. Mijn lidmaatschap van Unitas verslonsde en liep uiteindelijk gewoon af.

Met crisisonderzoek begon ik kort na de oliecrisis van 1973. Ik kreeg een subsidie om te kijken naar de anticipatie en reactie van het Ministerie van Economische zaken op de crisis. Dat onderzoek trok veel media-aandacht – ook omdat er nog vrij weinig onderzoek naar dergelijke grote crises was verricht – en was het startsein voor nog veel meer onderzoek naar grote crises en rampen.

In crisismanagement, het beheersen van grote crises als 11 September of een tsunami, gaat het om de kern van de zaak, om “to be or not to be”. In Nederland kost het autoriteiten vaak moeite over zo’n crisis of ramp open en overtuigend te communiceren met en naar de bevolking.

De kredietcrisis van dit moment kun je ook gerust een grote crisis noemen, al is de verschijningsvorm ervan heel anders dan vijftig of tachtig jaar geleden. Toen renden de mensen heel hard naar het loket van de bank om het geld van hun rekening te halen en het straatbeeld werd bepaald door lange rijen werklozen die hun stempeltje kwamen halen. Dat waren crises met een onmiddellijke en zichtbare turbulentie. Die collectieve stress is er nu niet minder om, ze heeft zich alleen verplaatst naar de huizen waar mensen in grote spanning vanachter hun beeldscherm hun beleggingen en aandelen zien kelderen. Het is rustig op straat, maar niet in de huiskamers. Intensieve communicatie met de bevolking is op zulke momenten van cruciaal belang.’ l

Folia 20 | 23

foto’s: Henk Thomas

dijkgraaf & fresco

Woordzoeker

Klantenbinding ‘Papa, wat was jouw Citoscore?’

‘Ik heb geen flauw idee, jongen, eerlijk niet. Daar deden we in 1972 niet zo aan.’

Tijden zijn veranderd. Tegenwoordig weet ieder kind zijn score. Deze week werd er dan ook hard gezweet op de Citotest.

Er is veel te doen over het vroege voorsorteren in het Nederlandse onderwijs. Met de zogenoemde entreetoets wordt voor tien- en elfjarigen al grotendeels vastgelegd of ze acht jaar later wel of niet kunnen gaan studeren. Maar de echte selectie vindt natuurlijk veel vroeger plaats. Zo rond de conceptie. Want iemand die voor een 530 geboren is zal nooit een 550 worden. Mogen de rijke schaapjes in Amsterdam-Zuid al jaren op bijles zitten, ondersteund door dure oefenpakketten, in West zeilt men nietsvermoedend de onweersstorm in.

Als dan de bliksem van het vmbo-advies toeslaat, is het veel te laat.

Het mooiste voorbeeld vind je in Japan. Daar zijn maar twee topuniversiteiten en de Universiteit van Tokyo is dan weer de beste van de twee. Op een land van 128 miljoen is dat niet veel keuze. De selectie voor de universiteit is dan ook lang en zwaar. Zo zwaar dat de studenten die uiteindelijk over alle hordes zijn gesprongen, de rest van hun studie nodig hebben om uit te hijgen. Ik las eens dat er zelfs speciale zwangerschapsklasjes zijn, exclusief verbonden aan de universiteit. Daar leer je dan academisch verantwoord puffen.

Kijk, daar ligt nu een gouden markt voor de UvA! Geen bijlessen. Geen gepruts met een klasje van Prem. Nee, een complete levensloop! De universiteit neemt gewoon je leven over, van de eisprong tot het einde. Al onze faculteiten kunnen daarbij een rol spelen. Het AMC waakt natuurlijk over de geboorte. De pedagogen zorgen dat er verantwoord gekleuterd wordt. De afdelingen Nederlands en wiskunde rammen de d/t en de tafeltjes erin.

Iedereen doet gezellig mee met de middelbare school. Na de eigenlijke studie – een korte periode waar men sentimenteel terugblikt op de universiteit van vroeger; ach, dat waren nog eens tijden – zorgen de economen en bedrijfskundigen voor een flitsende carrière. Op latere leeftijd komen de filosofen in beeld, waarna de theologen het geheel afronden.

Welkom in de wereld van de UvA, waar iedereen altijd en overal een 550 is.

Robbert Dijkgraaf is universiteitshoogleraar mathematische fysica.

De gegeven woorden zijn -in alle richtingen- in het diagram verborgen. Sommige letters zijn meer dan een keer gebruikt. De resterende letters vormen de oplossing van deze puzzel.

ADVOCAAT, AROMA, BEAUNE, BLANC DE BLANCS, BLANC DE NOIRS, BORDEAUX, BOURBON, BRUT, CALVADOS, CHAMPAGNE, DEPOT, EAU DE VIE, FLES, KERSTDINER, MADEIRA, MAGNUM, MARC, MONOPOLE, MORGON, MOULIN-A-VENT, PERLANT, PERLWEIN, TANNINE, TIA MARIA, TINTO, TOKAJ, VALPOLICELLA, VELOUTE, VIN GRIS, WIJNSTEENZUUR. Helemaal ingevuld? Mail de oplossing (o.v.v. naam en huisadres) uiterlijk dinsdag 10 februari naar mededelingen@folia.uva.nl en maak kans op twee toegangskaartjes voor bioscoop Kriterion, www.kriterion.nl