Folia30_62

e n De Giro o i z i d e ziale 8d’Italia mei spe Amsterdam

weekblad voor de Universiteit van Amsterdam jaargang 63 30/04/2010 nummer 30

paura

stile

corruzione

sapore

disegno

passione

Peter Winnen ‘Zelfs van de Giro maken Italianen een opera’

Heilige stoel

Italië onder de plak van het Vaticaan

Italo-disco

De revival van simpele synthesizerdeuntjes

Berlusconi

Een onverwoestbare entertainer

[ingezonden mededeling]

Peper Nieuwsbrief van de

www.ASVA.nl

Studentenraadsverkiezingen 2010

Michael Jungen

Maagdenhuisbezetting van 1969

Charlotte van Gulik

Gedurende deze periode was de ASVA studentenunie

Mocht jij het in de CSR voor het zeggen hebben, wat is het

De CSR wordt soms omschreven als een papieren tijger,

actief in de medezeggenschap en leverde zij kandidaten

eerste wat je zou aanpakken? Ik zou zorgen dat er meer

wat vind je van deze kritiek? Ik denk dat de CSR veel

voor de Universiteitsraad. In 1997 besloot de ledenraad

studieplekken komen. Er is een structureel tekort aan

kan bereiken. Het College van Bestuur is verplicht te

van ASVA om geen kandidaten meer te leveren en trok

studieplekken op de UvA. Tijdens de tentamenperiodes is

luisteren naar de Studentenraad. Veel besluiten die de

ASVA zich terug uit de medezeggenschap. Anno 2010 zet

het bijna onmogelijk om een studieplek te bemachtigen.

universiteit neemt moeten eerst door de CSR besproken

ASVA zich op andere manieren in voor de belangen van de

Daarom moeten er meer studieplekken komen en dienen

worden.

Amsterdamse student en sindsdien zijn er verschillende

openingstijden ruimer te worden.

Mocht jij het in de CSR voor het zeggen hebben, wat is

studentenpartijen aan de UvA die zich bezighouden met medezeggenschap. ASVA interviewde de lijsttrekkers

Waarin verschillen jullie van UVASOCIAAL? Wij zijn

het eerste wat je zou aanpakken? Dan zou iedere studie

voor de Centrale Studentenraad (CSR) van de twee

beter georganiseerd en hebben ervaren kandidaten.

een keuzeruimte hebben van 30 ECTS. Wij vinden het

grootste partijen.

Inhoudelijk richt UVASOCIAAL zich voornamelijk op

belangrijk dat de student keuzevrijheid heeft. Daarom

extra keuzemogelijkheden voor studenten en de

willen

toegankelijkheid van het onderwijs. In onze optiek zijn

Daarentegen zijn wij wel voor een participatieplicht.

deze zaken niet het belangrijkst. Als wij naar de studenten

Studenten moeten gestimuleerd worden om actief mee

Waarom is medezeggenschap van studenten belangrijk?

luisteren bemerken wij dat zij vinden dat er andere zaken

te doen in werkcolleges.

Het College van Bestuur heeft geen idee wat er op de UvA

aangepakt moeten worden. Voorbeelden hiervan zijn

speelt. De CSR is de schakel tussen de studenten en het

het oplossen van het tekort aan studieplekken of ervoor

Waarin verschillen jullie van partij mei? Partij mei richt

CvB. Op deze manier worden de bestuurders gedwongen

zorgen dat docenten het Engels voldoende beheersen.

zich meer op kleinschalig verplicht onderwijs. Wij zien

Michael Jungen (20) lijsttrekker van partij mei

hun ivoren toren te verlaten.

De CSR wordt soms omschreven als een papieren

Charlotte van Gulik (22) lijsttrekker van UVASOCIAAL

wij

een

verminderde

aanwezigheidsplicht.

ook de voordelen van kleinschalig onderwijs. Wij hechten echter meer belang aan de keuzevrijheid van studenten.

Meer vrijheid aangaande keuzevakken vinden wij

Waarom is medezeggenschap van studenten belangrijk?

noodzakelijk. Daarnaast vinden wij het erg belangrijk

van de studenten is wettelijk geregeld. Zo heeft de

Het onderwijs is er voor de studenten. Zij geven het

dat de studenten meer feedback krijgen op tentamens.

Studentenraad initiatiefrecht. Wanneer wij met een

onderwijs vorm, daarom is het noodzakelijk dat studenten

Momenteel krijgen studenten vaak alleen een cijfer

voorstel komen is het CvB wettelijk verplicht een

zelf iets te zeggen hebben over hoe dit onderwijs wordt

terug. Op deze manier is het moeilijk om van je fouten

gemotiveerd antwoord te geven.

vormgegeven.

te leren.

tijger, wat vind je van deze kritiek? Medezeggenschap

Stemmen is belangrijk!

Ondanks het feit dat ASVA de Studentenraad al enige tijd geleden achter zich heeft gelaten, vindt zij studentenraadverkiezingen enorm belangrijk. De Studentenraad vertegenwoordigt studenten op verschillende gebieden. Denk bijvoorbeeld aan voldoende studieplekken, betaalbare catering en het waarborgen van de kwaliteit van het onderwijs. Het College van Bestuur en bestuurders van faculteiten zijn bij wet verplicht om met de studentenraden om tafel te gaan zitten. De studentenraadsverkiezingen zijn dan ook de uitgelezen kans om invloed uit te oefenen op het beleid van de universiteit. Jouw stem bepaalt welke studenten jouw belangen op facultair of centraal niveau vertegenwoordigen. ASVA roept dan ook alle studenten op om tussen 3 en 7 mei hun stem uit te brengen. Stemmen kan via www.student.uva.nl/verkiezingen

Een uitgave van de ASVA studentenunie. Vendelstraat 2 1012 XX Amsterdam. Reageren? peper@asva.nl

Foto: Julie Rhudowa

Tot aan het eind van de jaren zestig was er op Nederlandse universiteiten geen bij wet geregelde studenteninspraak.

Universiteitsbesturen konden doen en laten wat zij wilden zonder de studenten hierbij te betrekken. De roep om meer inspraak leidde tot de Maagdenhuisbezetting van 1969. In 1970 kwam de overheid studenten eindelijk tegemoet. Door de invoering van de Wet Universitaire Bestuurshervorming (WUB) werden de universiteiten gedemocratiseerd, met als resultaat dat studenten eindelijk mee konden beslissen over het beleid van hun universiteit.

inhoud #30

edizione speziale

‘De Schepper heeft Italië gemaakt naar ontwerpen van Michelangelo,’ zegt men. Vanwege de komst van de Giro naar Amsterdam is deze Folia geheel besmet met het Italiëvirus.

dolce far scienza

Bij Italiaans bedrijft men de wetenschap op z’n Italiaans: met passie 6

Dante Alighieri

Geboren in 1265, maar zijn Divina Commedia is nog steeds een bestseller 9

gli Olandesi

In een klein dorp onder de rook van Rome graven al dertig jaar Nederlandse archeologen. Reportage uit Borgo Le Ferriere 10

‘alsof je in een familie wordt opgenomen’ Oud-wielrenner Peter Winnen over fietsen in Italië 12

Silvio als student

Premier Silvio Berlusconi is van eenvoudige komaf, maar steeg op de sociale ladder dankzij pienterheid en charme 14

Convivio

De dames van de studieclub Italiaans weten het zeker: rare jongens, die Italianen 16

Italo-disco

De revival van jarentachtigdeuntjes 17

Vaticaanstad

Een dwergstaatje met de macht van een reus 18

Italië Voor de vuist weg een aantal associaties die ik heb met Italië. Naast Frankrijk is Italië voor Nederlanders de meest favoriete buitenlandse vakantiebestemming. Ooit ben ik er ook geweest. In de tijd dat ik nog de InterRailwaardige leeftijd had en er met lires betaald moest worden. Via Venetië en Rome afgezakt naar Brindisi; een wat lullige stad in het uiterste zuiden van het land waar alle InterRailers zich verzamelden om daar de boot te pakken naar Griekenland. Italië is voor mij ook het land van de paus, het Vaticaan en alles wat daarbij komt kijken. Nou ben ik niet bepaald bijbelvast, maar als er een moment is om met de paus, de katholieke kerk, de bijbel en aanverwante zaken definitief te stoppen, dan is het nu wel. Italië is natuurlijk onlosmakelijk verbonden met politiek en de term Italiaanse toestanden lijkt door Silvio Berlusconi zelf te zijn bedacht. De man is in de zeventig; doet het met elke vrouw die hij tegenkomt, behalve zijn eigen vrouw.

Prefereert een wedstrijd van AC Milan boven een belangrijk debat en is bij zó veel schandalen betrokken dat de kans groot is dat hij de laatste jaren van zijn leven achter slot en grendel zal moeten doorbrengen. Natuurlijk is Italië ook voetbal. En Nederland speelt nou niet bepaald graag tegen Italië. Tijdens de halve finale van het EK 2000 werden maar liefst drie penalty’s gemist waardoor Italië uiteindelijk de finale haalde. En Ajax heeft zó vaak van Italiaanse clubs verloren, dat de uitspraak van Cruyff – Italianen kunnen niet van je winnen, maar je kan wel van ze verliezen – nog steeds actueel is. Natuurlijk is Italië culinair hoogstaand en zijn de Italiaanse film en literatuur van grote invloed op ons hedendaagse denken. Daarom, en natuurlijk ook omdat de proloog van de Giro voor het eerst in Amsterdam wordt verreden, een nummer geheel in het teken van Italië. Buona lettura!

Jim Jansen, jfj@folia.uva.nl De Giro edizione d’Italia speciale 8 mei

Amsterdam

en verder:

nieuws 4-5, weekgast 20, Fen is uit/het beste/eten 21, annonces 22, lezingen 23, Fresco/Moerbeek/overigens 24

colofon

weekblad

voor de Universiteit van jaargang 63 30/04/2010 Amsterdam nummer 30

paura

cover Pascal Tieman

stile corruzione

sapore disegno

passione

Peter Winnen

‘Zelfs van de Giro maken Italiane n een opera’

Heilige stoel

Italië onder de plak van het Vaticaa n

Italo-disco

De revival van simpe le synthesizerde untjes

Berlusconi

Een onverw oestbare entertainer

Folia: Weekblad voor de Universiteit van Amsterdam, Vendelstraat 2, 1012 XX Amsterdam, tel. 020-5253981, fax 020-5253980, redactie@folia.uva.nl website: www.folia.nl uitgever: Stichting Folia Civitatis redactie: Floor Boon, Mirna van Dijk (eindredacteur), Jim Jansen (hoofdredacteur), Maud Janssen, Marit van Kooij, Margot Riedstra (secretariaat), Henk Thomas, Dirk Wolthekker medewerkers aan dit nummer: Pepijn Barnard, Bram Belloni, Martien Bos (correctie), Bob Bronshoff, Louise Fresco, Julie de Graaf, Jan-Maarten Hupkes, Renate Klinkenberg, Marc Kolle, Harmen van der Meulen, Kimon Moerbeek, Jeroen Pool, Ronald van Royen, Pascal Tieman, Won Tuinema, Tjebbe Venema, Fen Verstappen, Hans van Vinkeveen, Andrea Vreede, Erik de Vries, Hedwig Zeedijk redactieraad: Wouter Breebaart, Simon Dikker Hupkes, Albert Goutbeek, Lief Keteleer (voorzitter), Jaap Kooijman, Lennart Verhoef, Bert Vuijsje zakelijke leiding: Paul van de Water art direction: Pascal Tieman opmaak: Carl Zevenboom druk: Dijkman Offset, Diemen advertentiewerving: Bureau van Vliet bv, Zandvoort, tel. 023-5714745, fax 023-5717680, zandvoort@bureauvanvliet.com abonnement: € 46,90 per jaargang opgave: 020-525 3981, mededelingen@ folia.uva.nl of www.folia.nl. Het is niet altijd mogelijk de rechthebbenden van de foto’s op de prikbordpagina te achterhalen. Rechthebbenden van het beeldmateriaal kunnen zich bij Folia melden via: redactie@folia.uva.nl

Folia 3

nieuws meer nieuws op www.folia.nl

Sloop BG-terrein gaat gewoon door z z Gemeente negeert advies Icomos om monumenten op het BG-terrein voor sloop te behoeden. z z Sloopvergunning zal niet worden teruggedraaid, want aanwezigheid UvA in de binnenstad weegt zwaarder dan behoud erfgoed.

De gemeente Amsterdam vindt de aanwezigheid van de UvA in het stadscentrum ‘van zo groot belang’ dat zij de plannen van de universiteit om een bibliotheek te bouwen op het BG-terrein ‘een hogere prioriteit’ geeft dan het in stand houden van de twee monumentale panden die moeten worden gesloopt om de nieuwbouw van de bibliotheek te kunnen realiseren. Dit schrijft Barend ter Haar, ambassadeur van de Nederlandse delegatie bij de Unesco, in een brief aan

de directeur van de International Council on Monuments and Sites (Icomos). Ter Haar spreekt in de brief trouwens van een ‘university library’ waar het feitelijk om een ‘faculty library’ gaat, namelijk voor de Faculteit der Geesteswetenschappen.

De Icomos heeft geadviseerd tegen sloop, omdat de panden een integraal onderdeel zijn van de historische binnenstad.

Afbraak van de twee panden zou de historische authenticiteit van de binnenstad verminderen. Aanvankelijk leek het erop dat de gemeente hierdoor in een lastig pakket zou komen, want die wil de historische binnenstad op de Werelderfgoedlijst van Unesco geplaatst zien. En dan is het niet handig dat Unesco er lucht van krijgt dat er twee historische panden tegen de vlakte gaan.

Maar het lijkt erop dat de gemeente niet bang is dat de plaatsing op die lijst

aan haar neus voorbij gaat, ook niet als de twee panden worden gesloopt; de vergunning daartoe is vorig jaar al gegeven en zal niet door het Stadsdeel Centrum worden teruggedraaid. De verantwoordelijk portefeuillehouder Boudewijn Oranje (D66) laat via een woordvoerder weten dat ‘de uitgangspunten UvA-bibliotheek niet opnieuw naar de deelraad gaan’.

Het dagelijks bestuur van het Stadsdeel zegt dat de afgeronde én lopende procedures rond de bouwaanvragen gebaseerd zijn op de goedkeuring van de deelraad.

‘Vanwege rechtszekerheid vindt het dagelijks bestuur het daarom ongewenst om een aantal onderdelen opnieuw aan de deelraad voor te leggen.’ Het stadsdeel zegt de benodigde bouw-, sloop- en monumentenvergunningen op een zorgvuldige wijze te hebben behandeld. (DW)

Spui in een roes z z Vrijdag 23 april werd voor de tweede keer de Boekennacht gehouden. z z Emeritus hoogleraar Herman Pleij: ‘In de Middeleeuwen liep half Nederland gedrogeerd rond’ Aan de hand van zijn eigen eerste roeservaring, opgedaan tijdens een Diana Rossconcert, betoogde uhd media en cultuur Jaap Kooijman op 23 april dat de roes van popmuziek uiteindelijk wordt bepaald door het publiek, niet door de artiest. Of zoals hij Idols-winnaar Boris quootte: ‘Het maakt niet uit welk nummer ik zing, de fans gaan toch wel uit hun dak.’ Kooijman gaf in Spui25 een lezing tijdens de tweede Boekennacht, die werd gehouden op en rond het Spui. Thema van het evenement was ‘de roes van de massa’.

Na de lezing van Kooijman was het de beurt aan Herman Pleij, emeritus hoogleraar historische Nederlandse letterkunde. Met een stortvloed aan hilarische anekdotes beschreef hij de carnavalsroes in de Middeleeuwen.

z z PVV haalt slechts 4 procent van de stemmen in enquête.

Als het aan studenten van de UvA en HvA ligt, dan wordt D66 de grootste partij van het land bij de Tweede Kamerverkiezingen op 9 juni. De PvdA en GroenLinks strijden om de tweede plaats. Dat blijkt uit een enquête van CampusTV in samenwerking met Folia en het hogeschoolblad 4 Folia

Tess Doorewaard promoveert bij archeologie op een onderzoek naar de constructie en het gebruik van voertuigen in de Romeinse provincies.

De meeste afbeeldingen die u heeft onderzocht komen van graf­ stenen. Hoe komt dat?

‘Dat was meer noodzaak dan keuze. Vrijwel alle afbeeldingen van voertuigen uit de Romeinse keizertijd, tussen de eerste en de derde eeuw, zijn te vinden op grafreliëfs. Ik heb vooral reliëfs uit Pannonië, het huidige Hongarije en Oostenrijk, en Gallië, het huidige Frankrijk en België, onderzocht. In Gallië werd vooral het dagelijkse beroepsleven afgebeeld, in Pannonië hadden de afbeeldingen meer een ceremonieel karakter.’

Waarom stonden er in die tijd zo veel voertuigen op grafstenen afgebeeld?

‘Die vraag heb ik mezelf ook gesteld, wat de betekenis is van voertuigen op grafstenen, maar een eenduidig antwoord is uitgebleven. Schriftelijke bronnen uit die tijd zeggen er niets over en je kunt ook niet in de hoofden van die mensen kijken.

Ik kan hoogstens constateren dat er in bepaalde provincies meer grafstenen zijn met voertuigen erop.’

Onderzocht u ook voertuig­ graven?

‘Nee. Ik heb de voertuiggraven niet zelf onderzocht, maar gebruikgemaakt van beschikbare gegevens. Die informatie heb ik gebruikt in mijn onderzoek. Voertuiggraven zijn graven waarin een voertuig is meebegraven. Het zijn vaak luxe voertuigen, mooi versierd en comfortabel om in te reizen. Maar of de voertuigen bestemd waren om zich in het hiernamaals mee te vervoeren, is dus niet bekend.’

Boekennacht op het Spui / foto Simon Nak

Deze roes, die angsten moest bezweren en het geloof moest versterken, werd nog heviger door de voedselschaarste die toentertijd met grote regelmaat heerste. ‘Van tijd tot tijd liep half Ne-

derland gedrogeerd rond, als gevolg van het eenzijdige voedsel.’ Er volgden nog presentaties over de neurologie van de roes, over macht en over de roes van drugs. (Simon Nak)

Studenten kiezen voor D66 en PvdA z z Folia, Havana en CampusTV deden onderzoek onder 350 Amsterdamse studenten.

doctor

Havana. Het onderzoek werd gehouden onder 350 studenten van UvA en HvA. De peiling onder studenten werd gehouden in de aanloop naar de verkiezingsavond op 20 april, de avond waarop minister van Financiën Jan Kees de Jager een ei op zijn hoofd kreeg stuk van een voormalig lid van de Centrale Studentenraad.

Aan de studenten werd gevraagd op welke partij ze zouden stemmen als op dat moment verkiezingen zouden zijn. D66 werd met 26 procent de grootste, PvdA en GroenLinks behaalden respectievelijk 23 en 22 procent. Met 17 procent van de

stemmen zou de VVD de vierde partij worden, gevolgd door de PVV die slechts door 4 procent van de respondenten werd genoemd. ‘Ik ben niet verbaasd over deze uitslag,’ reageert Meindert Fennema hoogleraar Politieke theorie en etnische verhoudingen. ‘De UvA is van oudsher populair bij links en daarnaast zijn studenten jong en hoogopgeleid. Daar scoort links altijd goed bij.’ Tijdens de verkiezingsavond debatteerden Boris van der Ham (D66), Rita Verdonk (ToN), Fred Teeven (VVD) en CDA-minister Jan Kees de Jager onder leiding van Jort Kelder. (JJ)

Heeft u verstrekkende conclusies kunnen trekken?

‘Nee, niet echt. Ik had gehoopt een mooie ontwikkeling te ontdekken in de constructie van voertuigen, maar die is niet terug te zien. Heel jammer. Wel heb ik heel specifieke dingen ontdekt. Zo vond ik op de valreep een provinciale afbeelding van een wagen met een ‘lamoen’: twee trekbomen met één trekdier ertussenin. Ik had wel het vermoeden dat die wagens bestonden, ze zijn in de provincies alleen nauwelijks afgebeeld.’

Heeft u een voorliefde voor voer­ tuigen?

‘Nee, ik speel niet van nature met autoo tjes. Het onderwerp werd aangedragen door mijn promotor, maar door dit onderzoek word ik wel heel enthousiast als ik een kar of wagen zie.’ (FB) Tess Doorewaard, Karren & wagens: constructie en gebruik van voertuigen in Gallia en de Romeinse Rijn-Donauprovincies, promotie: dinsdag 11 mei

Schooltaal

Tumor heeft sluimerende helpers z z Het ondersteunende bindweefsel in een kankergezwel is essentieel voor de groei van een tumor. z z Weefsel wekt ‘slapende’ cellen in het gezwel tot leven.

De – in principe normale – cellen in het bindweefsel van een kankergezwel geven groeifactoren af die de tumorgroei stimuleren. Dit blijkt uit onderzoek van de groep van hoogleraar Jan Paul Medema van het Centrum voor Experimentele en Moleculaire Geneeskunde van het AMC. De resultaten zijn deze week gepubliceerd in een artikel in Nature Cell Biology. Op termijn leiden de bevindingen wellicht tot

nieuwe behandelingen voor kanker, zeggen de onderzoekers.

Hoe groeit een kankergezwel precies?

Het klassieke idee is dat ergens in het lichaam de deling van cellen ontspoort en er een gezwel ontstaat. Alle cellen in het gezwel zouden bijdragen aan de groei.

Een aantal jaren geleden bleek echter, ook uit onderzoek van Medema, dat slechts een deel van de tumorcellen in het gezwel, de zogenoemde kankerstamcellen, de groei van de tumor voor hun rekening nemen. De meeste andere cellen in de tumor doen ogenschijnlijk niets: het lijken ‘slapende’ cellen.

Deze bevinding veranderde de ideeën over tumorgroei radicaal. Klopt de the-

orie, dan hoeven immers alleen stamcellen te worden aangepakt om een kanker te genezen. Zo simpel is het echter niet, volgens het nu gepubliceerde onderzoek.

Daaruit blijkt dat het ondersteunende weefsel in een tumor (het stroma) de omliggende tumorcellen stimuleert via groeifactoren. Daarmee worden ‘slapende’ cellen in het gezwel als het ware weer tot leven gewekt en worden ze actief als kankerstamcel. De afstand tot het stroma is bepalend voor de vraag of een tumorcel een gevaarlijke kankerstamcel is of een ‘slapend’ bestaan leidt. ‘Het onderzoek is gedaan in darmkankercellen, maar de conclusies lijken ook te gelden voor andere typen kanker,’ zegt Medema. (DW)

‘Duivelse’ vrouw op de fiets z z UvA-alumni Yond Boeke en Patty Krone vertaalden de biografie van Alfonsina Strada. z z Het verschijnt ter gelegenheid van de start in Amsterdam volgende week van de Ronde van Italië.

De start op 8 mei in Amsterdam van de Ronde van Italië, de Giro d’Italia, gaat gepaard met een groot aantal side events, waaronder het verschijnen van de Nederlandse vertaling van het boek Gli anni ruggenti di Alfonsina Strada van de Italiaanse sportjournalist Paolo Facchinetti.

Yond Boeke en Patty Krone, UvA-alumni Italiaans, tekenden voor de vertaling.

Het boek verschijnt bij uitgeverij In Altre Parole onder de titel Het roerige leven van Alfonsina Strada.

Alfonsina Strada (1891-1959) is de enige vrouw die ooit – in 1924 – de Ronde van Italië reed. Anno 2010 bestaat er al lang een Ronde van Italië voor vrouwen, de Giro Donne, maar dat was in 1924 niet het geval en dus reed Alfonsina Strada mee met de mannen. ‘Ze wilde aantonen dat vrouwen tot hetzelfde in staat zijn als mannen,’ schrijven Boeke en Kronen. ‘Ze was een suffragette van het sportieve feminisme.’

Alfonsina Strada (r) tijdens de Giro in 1924 foto uit besproken boek

Toen ze aan de start verscheen, had ze al 36 dorpswedstrijden gewonnen en werd daarom uitgenodigd deel te nemen aan de Giro. Die werd gereden over twaalf ritten en een afstand van 3.613 km. Uiteindelijk eindigde ze op twintig uur van winnaar Giuseppe Enrici.

Honderd jaar geleden heerste er overal een fietsmanier, schrijven de vertalers.

‘Maar in Italië, met name in de kleine

dorpen, worden vrouwen op de fiets beschouwd als de duivel in eigen persoon.’

Dus trainde ze stiekem. Dat ze in 1924 mee kon doen aan de Giro was toeval: de organiserende krant Gazzetto dello Sport had onvoldoende inschrijvingen. Toen ze het jaar erop weer mee wilde doen, ging het feest niet door, want er waren genoeg deelnemers. Maar Alfonsina Strada’s naam was toen al gevestigd. (DW)

Fraude met studiebeurs wordt aangepakt z z Studenten gecontroleerd op studiebeursfraude. z z Fraude loopt naar schatting in de miljoenen euro’s.

Vanaf 3 mei worden 2500 Amsterdamse studenten gecontroleerd op studiebeursfraude in opdracht van het Ministerie van Onderwijs. Een onderzoek onder honderd studenten wees vorig jaar uit dat de helft van de studenten die staat ingeschreven als uitwonend, toch bij hun ouders woont.

Thuiswonende studenten ontvangen 95,61

euro per maand, uitwonende studenten 266,23 euro.

De controles richten zich op studenten die hebben aangegeven afgelopen jaar uit het ouderlijk huis te zijn vertrokken. Een groot deel betreft studenten die zich binnen de straal van een kilometer van hun oude adres hebben ingeschreven.

In totaal ontvangen zo’n 270 duizend studenten een beurs voor uitwonende studenten. De fraude loopt naar schatting in de miljoenen. In de toekomst worden ook sancties opgelegd aan frauderende studenten. Nu krijgt een fraudeur geen boete,

maar wordt de beurs per direct omgezet in een beurs voor thuiswonenden.

Na Amsterdam worden ook Rotterdam, Den Haag en de regio’s Twente en NoordHolland-Noord aan een controle onderworpen. De controles moeten eind 2010 zijn afgerond. (FB)

Herstel

De foto bij het artikel ‘17.08’ over de Roetersrun (Folia 29) is niet gemaakt door Martijn van Dam, maar Martijn Mulder.

Kinderen tegen wie van jongs af aan op een volwassen manier wordt gesproken, ontwikkelen een betere academische taal of ‘schooltaal’. Dat is geen op zichzelf staande taal, maar de taal die leraren op basisscholen gebruiken en van hun leerlingen verwachten. Lotte Henrichs onderzocht de ontwikkeling van deze schooltaal bij jonge kinderen en promoveerde op 21 april. Essentieel in het ontwikkelen van schooltaal is de manier waarop ouders hun kinderen benaderen tijdens gesprekken. Wanneer kinderen de ruimte krijgen om betekenisvolle bijdragen te leveren aan gesprekken, gebruiken ze vaak vanzelf kenmerken van schooltaal. Daarnaast hangt de schooltaalkennis af van de mate waarin ouders hun kind voorlezen en verhalen vertellen. (FB)

U-Blad Armand Heijnen, voormalig hoofdredacteur van het U-blad van de Universiteit Utrecht en thans hoofdredacteur van de site Dub (Digitaal Universiteitsblad) stapt op. Hij wordt voorlichter bij de universiteit. De overgang is opmerkelijk omdat met goedkeuring van Heijnen de papieren versie van het U-blad in december werd opgeheven. De opheffing van het papieren blad zorgde eind vorig jaar voor veel beroering. De grootste zorg was dat de vrije pers in Utrecht in gevaar zou zijn. Heijnen heeft altijd ontkend dat de onafhankelijkheid in gevaar zou zijn. De aankondiging van het vertrek van de hoofdredacteur kwam zowel voor de redactie als voor de redactieraad onverwacht. Redacteur Erik Hardeman, tijdelijk vervanger van Heijnen, noemt het vertrekt van zijn voormalige baas ‘logisch’. ‘De sfeer was de laatste maanden niet bepaald optimaal omdat redactie en hoofdredacteur van mening verschilden aangaande de te varen koers.

Ondanks dat heeft zijn vertrek me wel verbaasd.’ (JJ)

Stelling De poll van afgelopen week ging over een voorstel om fellowships beschikbaar te stellen voor excellente vrouwelijke wetenschappers zodat zij gemakkelijker hoogleraar worden. De stelling luidde: Een groep wetenschappers pleit er deze week voor over tien jaar tien procentpunt meer vrouwelijke hoogleraren te hebben. Goed plan? zz Man of vrouw, dat mag geen rol spelen.

Het gaat om de kwaliteit van onderzoek - 62.7% zz Wat heet goed. Het is fantastisch, want de wetenschap is nog steeds een mannenbolwerk - 20% zz Waar maken ze zich druk om. Bezuinigingen op de wetenschap zijn veel erger - 12.7% zz Onzinplan, er zijn al genoeg vrouwelijke hoogleraren - 4.5% Totaal aantal respondenten: 110

Folia 5

Mara Baldi (vijfdejaars)

Laura de By (eerstejaars)

1. Eten? ‘Het lekkerste eten doe je bij L’Ozio in de Ferdinand Bolstraat.

Bijvoorbeeld de heerlijke “piadine”, een soort hartige pannenkoekjes.’

2. Koffie? ‘Voor de lekkerste moet je naar Il tramezzino in de Haarlemmerstraat. Italiaanse koffie zoals hij moet zijn: klein, sterk en donker!’

3. Tip? ‘IJsfabriek Monte Pelmo, in het hartje van de Jordaan. En Xenos heeft in december goede Italiaanse producten, bijvoorbeeld “pandoro” en “panettone”, cakeproducten die Italianen eten tijdens oud en nieuw.’

1. Eten? ‘Casa di David op het Singel. De pizzabodem is er precies goed: knapperig en niet te dik. De pasta is er ook heel goed en de zaak wordt gerund door echte Italianen.’

2. Koffie? ‘Vinomio op de Keizersgracht. Echte sterke Italiaanse espresso, geserveerd door Italiaanse Claudia.’

3. Tip? ‘De donderdagse filmavonden op het Istituto Italiano di Cultura op de Keizersgracht. Mooie films met na afloop een serieuze nabespreking.’

1

2

3

4

‘Het moet hier naar Italië ruiken’ De UvA is één van de drie universiteiten die een volledige opleiding Italiaanse taal en cultuur aanbieden. ‘We werken hier met inzet en passie.’ Dirk Wolthekker / foto Jeroen Pool

H

et is dinsdagmiddag halfvier. Op de gang van de opleiding Italiaans, gevestigd in het Bungehuis aan de Spuistraat, is het stil. Eigenlijk on-Italiaans stil voor wie het clichébeeld van de gillende, krijsende, pratende, jankende en toeterende Italianen in zijn hoofd heeft. De deuren van de werkkamers zijn dicht, geluiden van de straat dringen niet door, stilte alom. Af en toe het belletje van een arriverende lift.

La dolce vita? Dat moet van de studenten komen, zal een docent later zeggen. Maar de studenten zijn er niet. Een groot deel is op studiereis en geniet van een langer dan voorzien verblijf op Sicilië. Met dank aan de IJslandse aswolk. Een oude geografische wandkaart, schaal 1 op 75.000, siert de gang van de vierde verdieping. Aan

6 Folia

de wand verder posters van Italiaanse musea en een prikbord waarop bijlessen Italiaans, talencursussen en studiereizen naar Sicilië, Florence en Rome worden aangeboden. De deur van het secretariaat staat op een kier. Daarachter waakt de van oorsprong Oostenrijkse Brigitte – schertsend ‘veritalianiseert’ ze haar naam soms tot Brigida – Ehrreich als een Italiaanse mamma over haar studenten en docenten. ‘Toen ik hier kwam dacht ik: ik werk nu bij Italiaans, het moet hier naar Italië ruiken. In een rommelkast vond ik de oude wandkaart en ik kon nog net een in brons gegoten kop van de beroemde “italianist” Romano Guarnieri ontrukken aan de vergetelheid.’

Hoogleraarloos Er hangt een sfeer van intimiteit, gezel-

ligheid en ons kent ons bij de opleiding Italiaans. Heel groot is de opleiding niet, maar groot genoeg om niet tot de zogenoemde ‘kleine letteren’ te horen: er staan volgens opgave van Ehrreich 98 hoofdvakstudenten ingeschreven en daarnaast nog eens vijftig minorstudenten. Groot genoeg om bestaansrecht te hebben, maar te klein om een zelfstandig secretariaat te hebben: Ehrreich voert ook het secretariaat van de opleidingen Duits en Roemeens. Een eigen hoogleraar heeft de opleiding inmiddels ook niet meer.

Nadat hoogleraar Vincenzo Lo Cascio enige jaren geleden met emeritaat ging, is er geen nieuwe hoogleraar aangetrokken.

En al is de instroom in de bachelorfase dit jaar flink toegenomen (van achttien in 2008 naar zevenentwintig in 2009), in de masteropleiding stroomde dit jaar nie-

mand in, voornamelijk veroorzaakt door het feit dat studenten hun bachelorscriptie niet af hadden. In 2008 waren het vijf studenten, en tussen 2005 en 2009 gemiddeld zeven. De masteropleiding wordt overigens aangeboden in samenwerking met de opleidingen in Utrecht en Leiden. In het kader van het landelijke plan Duurzame Geesteswetenschappen, waarbij alle 250 masteropleidingen in Nederland de komende jaren worden herverdeeld en gebundeld, zal er een ‘nationale master Italiaans’ komen.

Linda Pennings, docent Italiaanse letterkunde en literair vertaler, denkt dat het geen slecht plan hoeft te zijn, te meer daar de nationale master mogelijk anderhalf jaar zal duren in plaats van de huidige één jaar. ‘Het aanbod zal uiteindelijk groter worden, omdat er binnen de nieuwe master een groot aantal studietrajecten kan worden gevolgd.’ Haar collega, mastercoördinator en hoofddocent Ronald de Rooij, mist vooral een hoogleraar. De Rooij: ‘Zonder hoogleraar is het lastig goede studenten vooruit te helpen; subsi-

Teresinha de Haas (eerstejaars)

Marcella Mul (derdejaars)

1. Eten? ‘Trattoria Da Damiano. Een Sardijns restaurant in de Jan Pieter Heijestraat. Goede risotto, veel vis en zelfs bier uit Sardinië.’

2. Koffie? ‘De koffiesalon op de hoek van de Eerste Helmersstraat en de Eerste Constantijn Huygensstraat.’

3. Tip? ‘De prachtige boekhandel Bonardi op het Entrepotdok. De enige exclusief Italiaanse boekhandel van Nederland. Boeken die nergens anders in Nederland te krijgen zijn.’

1. Eten? ‘Natuurlijk bij Mangi Ancora in de Ferdinand Bolstraat. De houtoven en het feit dat alle ingrediënten uit Napels ingevlogen worden geven net dat beetje extra. Let ook op de Napolitaanse muziek.’

2. Koffie? ‘Bij Feduzzi op de Scheldestraat. In combinatie met een lekker stuk citroentaart kom je helemaal in Italiaanse sferen.’

3. Tip? ‘Voor het beste ijs moet je naar Pisa aan het Europaplein. Een scala aan smaken, en voor weinig geld veel ijs.’

5

6

7

8

1. Ronald de Rooij in gesprek met een student 2. Mauro Scorretti doceert Zuid-Italiaanse dialecten. 3. Maria Urban geeft colleges Italiaanse cultuur. 4. Eerstejaars tijdens een college 5. Het secretariaat van Brigitte ‘Brigida’ Ehrreich 6. V.l.n.r. student Floortje de Jonge, docent Mauro Scorretti en oud-student Jonathan Oudendijk maken een praatje. 7. Studenten Italiaans komen op hun Vespa naar college. 8. Docente Elisabetta Materassi bereidt het college voor.

dies aanvragen zonder handtekening van een hoogleraar is lastiger en promotieonderzoek moet via Nederlandse of buitenlandse universiteiten lopen waar wel een hoogleraar is, want alleen een hoogleraar heeft het recht de doctorstitel te verlenen.’

Een pluim voor passie ‘Het resultaat van verlies.’ Zo kenschetst

Op het secretariaat waakt Brigitte – ‘Brigida’ – Ehrreich als een Italiaanse mamma over haar studenten en docenten docent taalverwerving dottoressa [doctorandus, red.] Elisabetta Materassi de opleiding. Ze doelt ermee op het verlies van de hoogleraar, wat er wel voor heeft gezorgd dat de overgebleven staf er het beste van wil maken ‘met inzet, competentie en passie’. Niet geheel verwonderlijk werd haar collega Maria Urban twee jaar

geleden verkozen tot Docent van het Jaar.

‘Passie kenmerkt haar colleges,’ zei de jury toen over haar, nadat ze door haar eigen studenten voor de onderscheiding was genomineerd. ‘Het laatste visitatierapport was heel goed. We kregen echt een pluim,’ zegt collega Linda Pennings.

Elisabetta Materassi is inmiddels al vele jaren in Nederland – ‘Ik ben voor de liefde hierheen gekomen’ – maar zou ze niet terug willen naar de universiteit van Florence, waar ze studeerde? ‘Ik ben blij dat ik zo’n radicale keuze niet hoef te maken.

Ik ben burger van twee landen geworden.

Wat ik hier prettig vind is het feit dat je voor je eigen leven en werk verantwoordelijk bent. Ik voel mij hier een kleine ondernemer die verantwoordelijk is voor zijn eigen eindproduct: goed lesgeven. En als dat niet gebeurt, krijg ik vanzelf slechte evaluaties. Dergelijke evaluaties zijn in Italië verre van gemeengoed. De dottore of dottoressa is er een godfather of -mother en studenten die de tas van hun hoogleraar dragen, dat komt nog steeds voor.’

Feestelijke decemberparade En dan is het maandagmorgen, zaal 308

in het P.C. Hoofthuis. Het klasje kreunt, steunt en zucht, vier paar ogen kijken met vragende blik naar het bord waarop docent Mauro Scorretti, oorspronkelijk uit de Noord-Italiaanse stad Padua, rustig, bijna onderkoeld maar gedecideerd, het il sistema romanzo delle vocali toniche uitlegt, het systeem van de verschillende beklemtoonde klinkers in de Romaanse talen, inclusief een aantal Zuid-Italiaanse dialecten. Een paar dagen eerder had hij op de wandkaart van Brigitte Ehrreich het gebied geduid waarvan hij dialecten bestudeert: het gebied ten westen van de stad Lanciano in de regio Abruzzen. ‘Italië kent honderden dialecten.

Die blijven in stand door de grote regionale verschillen en doordat ze zich aanpassen aan de moderne tijd. Italië is een gespleten land, bestaande uit gruppi di potere, groepjes die met elkaar strijden om de macht.

Overkoepelende instanties bestaan eigenlijk niet. Dat zie je ook terug op de universiteiten. Hier is het veel makkelijker om samen te werken en dus ook iets te bereiken.’

Na de ronde over de afdelingsgang wordt de stilte toch opeens onderbroken. Ehrreich zal nog iets vertellen over de prachtige, dolleuke, samenbindende Decemberparade:

een feest van docenten en studenten, samen met de opleidingen Duits en Roemeens.

‘Vele uren gaan aan het feest vooraf. Ladders moeten beklommen worden om lichtjes en decoratie aan te brengen en het geluid moet worden gecheckt. Het feest is zo geliefd omdat het zich onderscheid van gewone gezelligheidsborrels, want studenten kunnen er optreden, hun talenten laten zien: van buikdansen tot acrobatiek, een voorproefje van een toneelstuk of een zelfgeschreven ballade. Docente Sophie Jitta zong eens met een groepje eerstejaars “Bella Ciao” en Elisabetta zong samen met een studente een duet. Mauro neemt Toscaanse cantuccini mee en onderwijsdirecteur Ineke Vedder en Maria Urban quiches.’ Zo sla je wel, heel belangrijk in Italië, ‘una bella figura’. ‘Ik blijf gewoon mezelf ’, zegt Brigitte, ‘maar een goed figuur slaan als je iets moet organiseren of bij de ontvangst van gasten is heel belangrijk in Italië.’ ‘Ohhhhh nee, kijk eens wat ik nu heb gedaan,’ zegt ze gillend van de lach, als haar blik op het koffiezetapparaat valt. ‘Ik heb een theezakje in je kopje gedaan en er koffie op laten lopen.’ Geen bella figura, maar op de valreep toch nog iets van Italiaanse opwinding. yyy

Folia 7

Studenten Services WORKSHOPS IN MEI 2010 IK WIL WEG - WO. 19 MEI VAN 14.30 - 17.00 UUR

Om in aanmerking te komen voor uitwisseling naar een buitenlandse universiteit moet je een persoonlijk dossier inleveren. Waarin je motivatie duidelijk naar voren komt.

In deze voorlichting wordt ingegaan op de verschillende onderdelen van het dossier. Daarnaast bespreken we de selectieprocedure. Na afloop kun je een afspraak maken met BIS om je persoonlijke vragen te stellen of om feedback te krijgen op je motivatiebrief en cv.

AMSTERDAM FM 106.8 FM • kabel 103.3

ONDERNEMERSCHAP: MAAK ER WERK VAN - DI. 25 MEI VAN 09.30 - 13.00 UUR

Je loopt met een goed idee rond en je overweegt om dit als ondernemer (freelance, zelfstandige zonder personeel of met een eigen bedrijf/organisatie) in de markt te zetten. Hoe pak je dat aan?

Het Loopbaan Advies Centrum van de UvA en het Amsterdam Center for Entrepreneurship (ACE) verzorgen in samenwerking met de Maxwell Group deze workshop.

Je krijgt tips voor het maken van een goede pitch (= korte, pakkende presentatie van je idee), ervaren coaches gaan in op je vragen rondom financiën, administratie, businessplan, etc en je krijgt feedback op je plannen van succesvolle ondernemers.

SOLLICITEREN MET EEN HANDICAP - DI. 22 JUNI VAN 09.30 - 13.00 UUR

Het hebben van een fysieke dan wel psychische beperking en/of ‘gaten in je cv’ kan extra vragen oproepen bij het solliciteren. Hoe kan ik de langere studieduur op een goede manier toelichten? Moet ik mijn handicap noemen bij het solliciteren? Zo ja, hoe doe ik dat dan? En wanneer in het sollicitatieproces is dat handig om dat te doen?

In deze workshop gaan we in op deze vragen en we staan ook stil bij hoe je jezelf krachtig kunt presenteren.

EFFECTIEF SOLLICITEREN - TWEEDAAGSE TRAINING DO. 12 EN VR. 13 AUG. VAN 09.30 - 16.30 UUR

In de zomer is er weer een tweedaagse training Effectief Solliciteren. Er wordt aandacht besteed aan het belang van een realistisch zelfbeeld, hoe krijg je toekomstwensen helder, informatie verzamelen en netwerken, een brief en cv schrijven en tot slot de gelegenheid een sollicitatiegesprek te oefenen.

Meer informatie over deze workshops en inschrijven via:

www.uva.nl/trainingscentrum

Studenten Services is er voor studenten, afgestudeerden en promovendi van de UvA en HvA. Binnengasthuisstraat 9, 1012 ZA Amsterdam

www.uva.nl/studentenservices

Als het in Amsterdam gebeurt, dan hoort u het hier!

Kijk voor ons uitzendschema op:

www.amsterdamfm.nl

Roberto Benigni (l) en Dante Alighieri

Profeet van

De dertiende-eeuwse schrijver Dante Alighieri is nog

Italië

steeds hot. De hedendaagse komiek Roberto Benigni helpt hem daarbij. Ronald de Rooij

M

isschien is het wel de opvallendste eigenaardigheid van de hele Italiaanse literatuur: Dante Alighieri (12651321), de grootste van alle Italiaanse schrijvers, is tevens de éérste. Zijn La Divina Commedia (De goddelijke komedie) is een lang gedicht in drie delen over een reis van de hel door het vagevuur naar het paradijs en wordt beschouwd als een hoogtepunt in de wereldliteratuur. Het is geschreven in een taal die al eeuwenoud lijkt, terwijl er nog nauwelijks teksten in het Italiaans bestonden. Dante is een gigant, een strenge, intimiderende, alleswetende vaderfiguur die een stempel drukte op allen die na hem kwamen. Bijna zeven eeuwen later kunnen Italianen van nu zijn taal nog steeds goed begrijpen: ongeveer acht op de tien woorden van de huidige omgangstaal zijn afkomstig uit het oeuvre van Dante en zijn directe navolgers.

Dante schiep, in de woorden van dichter Giovanni Giudici, een ‘monument voor de Italiaanse taal’, nog vóór die feitelijk was geboren.

Dichter des vaderlands Ook in andere opzichten zit Dante nog steeds diep in het DNA van de Italiaanse cultuur. Dante beleefde een

glorietijd tijdens het Risorgimento, de negentiende-eeuwse beweging die leidde tot Italiës politieke eenwording in 1861.

In die turbulente decennia werd hij verheven tot dichter des vaderlands en op alle mogelijke manieren ingezet voor de nationale zaak. Talrijke standbeelden bezegelen deze gewichtige rol, zoals het pompeuze monument voor de Florentijnse Santa Croce. Bij de onthulling ervan in 1865, tijdens het zesde eeuwfeest van Dantes geboortejaar, bekroonden de kersverse autoriteiten Dante officieel als profeet van het verenigde Italië. Na de politieke eenwording ontbrak het nog aan sociale en morele cohesie. Zoals een staatsman het in die tijd gevleugeld uitdrukte: Italië is af, nu nog de Italianen.

Ook hier kwam Dante van pas: op school werd zijn Commedia verplichte kost voor vele generaties en alle bevolkingslagen raakten zodoende vertrouwd met deze tekst en zijn onschatbare betekenis voor hun natie.

Niet alleen voor de elite Bepalend voor Dantes rijke receptiegeschiedenis is ongetwijfeld ook zijn buigzaamheid: in de loop der tijd is hij moeiteloos ingelijfd door rebellen, vrijheidsstrijders en conservatieve politici, pausen en fascisten, dichters en filmers.

Zelfs in het huidige ‘videocratische’ Italië heeft Dante een podium. Zijn passende medium is Roberto Benigni, de clowneske komiek, acteur en regisseur. Sinds 2002 stort Benigni zijn Dante-passie uit over miljoenen Italianen: als eregast op het Italiaanse songfestival van San Remo maakte Benigni zijn gebruikelijke grappen, plat en intelligent, over politici, seks en bekende Italianen, prees uitbundig het volop aanwezige vrouwelijk schoon, maar sloot zijn stormachtige optreden tot ieders verbazing af met een geëmotioneerde voordracht van Sint Bernardus sublieme gebed aan Maria uit het laatste canto van Dantes Commedia. Zelden clashte het sublieme harder met het banale. Er volgden ontroerende stilte en staande ovaties. Op kerstavond 2002, op prime time op RaiUno gaf Benigni een ruim twee uur durende show die niet werd onderbroken door reclameboodschappen. Alleen presidentiële toespraken krijgen normaal dat voorrecht. Na een hilarische politieke conference van ongeveer een uur nam de Toscaanse komiek zijn publiek van veertien miljoen toeschouwers mee naar Dante en, tot verbazing van de Rai-directie, ze bleven massaal kijken. Benigni las en becommentarieerde het laatste Paradijs-canto, waarin Dante de climax van zijn reis naar God onder woorden probeert te brengen, nota bene een theologische, moeilijke tekst. Benigni bewees op die kerstavond dat Dantes ‘Paradijs’, traditioneel het minst gelezen deel van de komedie, niet alleen voor de ‘happy few’ hoeft te zijn. Natuurlijk, hij verdraait, vereenvoudigt, hakt Dante in hapklare,

beeld: Pascal Tieman

zelfs banale brokken (God is liefde, alle religies aanbidden dezelfde God, Dante wilde vrede, Dante was een eenvoudig mens), maar de formule werkte. Het leverde de Rai een daverend kijkcijfersucces, Benigni nationale beroemdheid als Dante-vertolker, en Dante een nieuw leven op tv en dvd. Sindsdien brengt Benigni met evenveel elan ook veel andere Dante-zangen ten gehore op afgeladen stadspleinen en universiteiten, binnen en ook ver buiten Italië.

De Dante-vonk slaat over Terwijl op Italiaanse scholen Dantes invloed afneemt en de laatste generaties beduidend minder Dante-bagage meekrijgen, slaagt de populaire Benigni erin om op andere plaatsen de Dantevonk opnieuw in het Italiaanse volk te laten overslaan en het te vervullen met trots voor hun nationale dichter. Zijn Dante-shows grijpen terug op een eeuwenoude traditie van Dante declameren, een traditie die Dante zelf misschien wel is begonnen. We weten het niet zeker, maar het is verleidelijk om ons Dante zelf voor te stellen als eerste vertolker van zijn eigen dichtwerk. Hoe het ook zij, het werd al snel gebruik om in kerken, maar ook op het platteland, rond kampvuren of thuis, bij het haardvuur, lange stukken uit de Commedia voor te dragen. Kerk, kampvuur en haardvuur zijn grotendeels vervangen door tv of beeldscherm, maar Dante is er nog steeds. yyy Ronald de Rooij is universitair hoofddocent bij de leerstoelgroep Italiaanse taal en cultuur.

Folia 9

Satricum Satricum was een middelgrote stad in centraal Italië die tussen 900 en 450 voor Christus tot grote bloei kwam. Tegenwoordig ligt er het dorpje Le Ferriere.

Eind negentiende eeuw werden delen van de antieke stad opgegraven door Italiaanse archeologen. Sinds 1977 vinden in Satricum Nederlandse opgravingen plaats, eerst uitgevoerd door het Nederlands Instituut te Rome en door de Rijksuniversiteit Groningen en vanaf 1991 door de UvA onder leiding van hoogleraar Marijke Gnade.

‘Maria, Maria! Ciao!’

UvA-archeologen doen al jaren opgravingen in het Italiaanse dorpje Borgo Le Ferriere.

Verslaggeefster Julie de Graaf ging er kijken met hoogleraar Marijke ‘Maria’ Gnade.

S

amen met Marijke Gnade loop ik door Borgo Le Ferriere, een dorpje van nog geen achthonderd inwoners in centraal Italië op ongeveer zestig kilometer van Rome. Onder onze voeten en onder de huidige gebouwen en straten liggen resten van de pre-Romeinse stad Satricum. Al ruim dertig jaar worden er op deze plek door Nederlandse universiteiten opgravingen gedaan. Al die jaren was Gnade (1956) erbij. Eerst als student, later als docent en sinds 2007 als hoogleraar archeologie pre-Romeinse culturen van Centraal-Italië en leider van de zesweekse opgraving die elke zomer plaatsvindt.

Daarbij doet een groep van twintig tweede- en derdejaars archeologiestudenten hun eerste praktijkervaring op.

Zware dagen Overal waar we komen wordt Gnade enthousiast begroet door dorpelingen, die haar naam verbasterd hebben: ‘Maria, Maria! Ciao!’ Ze kent iedereen en zwaait vrolijk terug. Geen wonder, want ook buiten de zomers probeert ze hier zo veel mogelijk te zijn. Gnade heeft een huis op het terrein van de landeigenaar waar de afgelopen jaren de opgravingen hebben plaatsgevonden. In dat huis logeren ook haar promovendi die soms maanden blijven om onderzoek te doen naar bepaalde scherfjes uit de magazijnen.

Het uitzicht vanaf het balkon reikt ver over het dorpje en de wijngaarden. Gnade wijst de drie ‘eilandjes’ aan waar de stu-

denten de afgelopen jaren hebben gegraven. Het zijn lege stukken grond midden tussen de wijngaarden. De landeigenaar is zo aardig om elk jaar een rij druivenstokken op te offeren, zodat de studenten steeds ietsje verder kunnen graven. ‘Het zijn zware dagen die de studenten hier maken,’ vertelt Gnade. ‘Om zes uur ’s ochtends worden ze het veld ingestuurd om daar tot één uur te werken. Daarna is het met 45 graden te warm om nog in de volle zon te staan. ’s Middags rusten ze wat uit en daarna doen ze aan vondstverwerking; wassen, sorteren en documenteren van hun opgravingen van die dag.’

De spanning van het ontdekken Vanaf de wijngaarden is het slechts een kleine wandeling naar de oude school waar de studenten elke zomer verblijven. De nu lege lokalen fungeren dan als slaapzalen en buiten in de schaduw komt een lange eettafel te staan. De studenten slapen er op matrasjes op de grond en staan ’s ochtends in de rij voor de provisorische badkamers om een ijskoude douche te nemen. Nee, een opgraving betekent zeker geen luxe. Gnade: ‘Het is elk jaar weer heel bijzonder om te zien hoe er in die zes weken een nieuwe microsamenleving ontstaat. Iedereen zit dag en nacht op elkaars lip en er is totaal geen privacy. Er ontstaan wel eens nieuwe liefdes, maar er zijn ook altijd mensen bij die binnen twee weken veranderen van beste vriendinnen naar gezworen

1

10 Folia

vijanden.’ Ondanks de barre omstandigheden kijken studenten met plezier terug op hun tijd in Satricum en kiezen velen ervoor om meerdere jaren mee te gaan.

Desgevraagd legt een oud-Satricumganger uit: ‘Waarom het toch leuk is? Het is de reden waarom je überhaupt archeologie bent gaan studeren! Het is heel erg bijzonder om een echte opgraving te doen en de spanning te voelen dat je iets gaat vinden, iets gaat ontdekken.’

Bovendien is het natuurlijk niet alleen maar vroeg opstaan en opgraven wat de klok slaat. Het grootste deel van het weekend hebben de studenten vrij en gaan ze naar het strand of bezoeken steden als Rome en Napels. Zondagochtend is de enige ochtend waarop er kan worden uitgeslapen en dus wordt de zaterdagavond benut voor uitgaan, drinken en voorgaande zomer werden er zelfs heuse (opblaas) poolparty’s georganiseerd.

Typische Italiaanse macho ’s Middags hebben we afgesproken met ispettore Francesco di Mario, afgezant van de regionale archeologische dienst Soprintendenza per i beni archeologici del Lazio. Van te voren heeft Gnade me gewaarschuwd: ‘Het is een aardige man, maar wel een typische Italiaanse macho.’

Het is belangrijk om op goede voet met de ispettore te blijven, aangezien hij elk jaar opnieuw bepaalt of de UvA een vergunning krijgt voor de opgraving.

Over het algemeen verloopt de samenwerking soepeltjes, maar toch zijn er af

3

en toe spanningen. Bijvoorbeeld als de ispettore meent dat Gnade niet genoeg waardering toont voor wat de gemeente en de Soprintendenza doen voor de opgraving, of als Gnade vindt dat deze instanties juist te weinig doen. Gelukkig is de ispettore vandaag goed geluimd.

Hij biedt ons koffie aan en geeft vervolgens een rondleiding over de akropolis.

Op deze heuvel ligt de oude tempel van Mater Matuta. De tempelresten zijn het enig zichtbare deel van de Nederlandse opgravingen en als zodanig het paradepaardje van de Italiaanse archeologische dienst. De ispettore vertelt dat de afgelopen jaren een overkapping is gebouwd om de originele hoogte van de tempel te laten zien, maar ook om de resten te

2

Tentoonstelling

Opgraven en volgooien

Komend najaar gaat in Satricum waarschijnlijk het museum open waar de resultaten van dertig jaar opgravingen te zien zijn. Aanvankelijk zou het museum in 2007 opengaan. De EU gaf geld, de Nieuwe Kerk vitrinekasten en het Allard Pierson Museum een technicus en sokkeltjes. Gnade richtte de eerste tentoonstelling in en liet een catalogus drukken. De Soprintendenza gooide roet in het eten en besloot dat de beveiliging niet goed genoeg was. Inmiddels zijn er extra beveiligingsmaatregelen getroffen om de vondsten te beschermen. Maar of het museum echt open gaat? Gnade: ‘Het blijft natuurlijk Italië.’

Als de studenten na zes weken graven weer vertrokken zijn naar Nederland worden de opgravingen afgedekt met plastic en bedekt met aarde. Op deze manier blijven de overblijfselen veilig voor regen, kou en amateurarcheologen. Aan de hand van meetpunten wordt onthouden waar welke opgravingsput precies lag.

Mocht het jaar daarna op dezelfde plek gegraven worden, dan wordt met een graafmachine de aarde weggeschept tot de laag plastic en kunnen de studenten precies doorgaan waar vorig jaar gestopt was.

4

5

7

6

8

beschermen tegen regen en hagel. Over de komst van de Nederlanders heeft hij niets dan goeds: ‘De samenwerking tussen de Soprintendenza en de universiteit is fundamenteel. We proberen de universiteit dan ook zo veel mogelijk ruimte te geven als de wet ons toestaat. Bovendien zijn Nederlanders een onderdeel geworden van het lokale cultureel erfgoed. Ze zijn gehistoriseerd.’

Graf met kindertandjes Na de tempel neemt Gnade me mee om de kleinere vondsten van de afgelopen jaren te zien. Deze zijn verzameld in duizenden gele kistjes en liggen verdeeld over twee magazijnen in het dorp.

Gnade windt er geen doekjes om: ‘Het gros van wat we vinden is eigenlijk gewoon troep. Omgevallen huis-, tuin- en

keukenraad, scherven van dakpannen en voorraadpotten. Soms stuiten de studenten op mooi en bijzonder materiaal,

‘Uit kindergraven komen vaak bijzondere dingen.

Veel jongetjes hadden bijvoorbeeld wapentjes bij zich in het graf’ maar dat vormt slechts vijf procent van de totale vondsten.’ De mooiste voorwerpen staan uitgestald in vitrinekasten.

Vaasjes en drinkschalen staan naast elkaar en kleinere vondstjes worden bewaard in sigarenkistjes of pillen-

9

doosjes van Blokker. Trots pakt Gnade een plastic doosje met de restanten van kindertandjes. ‘De afgelopen jaren hebben we veel kindergraven gevonden uit de vijfde en zesde eeuw voor Christus.

Daar kwamen vaak bijzondere dingen uit. Veel jongetjes hadden bijvoorbeeld wapentjes bij zich in het graf.’ Terwijl ze aan het vertellen is, laat Gnade een kleine loden speerpunt en miniatuurbijltje zien. ‘We kunnen veel opmaken aan de hand van de positie en de inhoud van de graven,’ legt ze uit. ‘Het feit dat kinderen belangrijk waren, dat de doden in de stad werden begraven en dat we objecten vinden die we niet kennen uit de Latijnse cultuur, wijst erop dat een volk dat uit de bergen kwam, de Volsken, lange tijd in Satricum woonde.’

Mooie Nederlandse meisjes Onze laatste stop is de plaatselijke bar.

Hier verzamelen de inwoners van het dorp zich ’s ochtends voor een zoet broodje en de rest van de dag lopen ze in en uit voor kopjes koffie. Bovendien is dit de plek waar de studenten zomers komen om na te praten en uit te puffen van een dag lang graven in de hitte. De barvrouw staat hier al twintig jaar en heeft in die tijd flink wat ‘Olandesi’ voorbij zien komen. Op de vraag wat ze ervan vindt dat haar bar elke zomer wordt overgenomen door een kleine kolonie Nederlanders antwoordt ze nuchter: ‘Het is geen probleem. Eigenlijk ben ik wel blij dat ze komen, het brengt wat leven in de brouwerij.’ Ze moest wel even wennen aan de Nederlandse gewoonte om rondjes te ge-

10

ven in de kroeg. ‘Dat doen we Italië niet.’

Verder valt het haar elke zomer weer op hoe ontzettend veel de studenten drinken en hoe mooi de Nederlandse meisjes zijn.

Lachend voegt ze hieraan toe: ‘Alleen de jongens vallen tegen, die zijn veel minder knap. In alle jaren dat ik vrijgezel was, heb ik nooit een leuke Nederlander ontmoet.’ Binnenkort wil ze haar bar gaan verpachten, maar het kostte moeite om een opvolger te vinden. Maar de nieuwe uitbater heeft ze uiteindelijk over de streep kunnen trekken met het argument dat het deze zomer weer erg vol wordt met Nederlanders. yyy

Folia 11

foto’s uit de privécollectie van Marijke Gnade

1. Studenten bij de opgraving, zomer 2009 2. Studente Donna Dieperink graaft een Volsk op 3. Een Volskisch graf 4. Ispettore Francesco di Mario in gesprek met Marijke Gnade 5. Gnade bij de tempel van Mater Matuta 6. Studenten smeren elkaar in 7. Il pranzo, de lunch 8. Gnade met haar studenten, zomer 2005 9. Gnade aan de bar in het café. Achter de bar barvrouw Marie Celeste 10. Studente Jeltsje Stobbe, rechterhand van Gnade in Satricum

Noemi Letizia Silvio Berlusconi heeft een reputatie hoog te houden als het gaat om buitenechtelijke escapades. Begin jaren zestig ontmoette hij zijn eerste vrouw Carla Elvira Dall’Oglio. Mijn haar kreeg hij twee kinderen, Marina en Pier Silvio. In 1980 deed de actrice Veronica Lario intrede in zijn leven. Ze kregen drie kinderen, Barbara, Eleonora en Luigi. Ze vroeg in 2009 echtscheiding aan toen bleek dat haar man omgang had met minderjarige meisjes. Op Sardinië zou hij flink gefeest hebben, onder anderen met het toen zeventienjarige lingeriemodel Noemi Letizia.

Verkoper van stofzuigers Hij studeerde cum laude af op een scriptie over reclamecontracten en is nu de machtigste man van Italië: Silvio Berlusconi. Andrea Vreede / illustratie Pepijn Barnard

H

ij won er een flinke geldprijs mee. De Italiaanse premier en econoom Silvio Berlusconi studeerde in 1961 cum laude af met een scriptie over reclamecontracten. Een Milanees reclamebureau had twee miljoen Italiaanse lire ter beschikking gesteld voor de beste scriptie en Silvio ging ermee aan de haal, 25 jaar oud. Waar hij het geld voor gebruikt is niet helemaal duidelijk, maar hij begint na zijn afstuderen wel voor zichzelf als projectontwikkelaar, waarvoor hij geld kan lenen van zijn vaders bank. Wat de exacte herkomst is van het startkapitaal is nog altijd onderwerp van discussie. Kwade tongen beweren dat het om geld van de maffia gaat dat via vader Luigi’s bank werd witgewassen. Hoe dan ook, het is de eerste stap op weg naar een groot zakenimperium.

Silvio Berlusconi is inmiddels 73, liever gezegd: 73 lentes jong. Op een leeftijd waarop menig ander al jaren van een pensioen geniet, is Silvio nog volop aan het werk. Hij moet tot het voorjaar van 2013 zijn alweer vierde kabinet leiden. Iets wat hij met tomeloze energie doet en waarbij hij nog genoeg puf overhoudt om ook nog eens urenlang te feesten. Althans, als je hem zelf mag geloven. Bij de uitgang van een Milanese disco verbaasde hij de verzamelde journalisten met de uitspraak dat hij per nacht slechts drie uur slaap nodig heeft om nog eens drie uur vol overgave de liefde te bedrijven. Silvio is een Superman. En net als Clark Kent is hij van vrij eenvoudige afkomst.

daad bij en keert nog dikwijls terug in de anekdotes die haar zoon zo graag vertelt.

In februari dit jaar ondernamen fans van Silvio verschillende initiatieven op Facebook om in heel Italië pleinen en straten naar haar te laten vernoemen, maar tot nu toe is daar niets van gekomen.

Vader Luigi’s naam leeft wel voort, namelijk in de Trofeo Luigi Berlusconi, een voetbaltoernooi dat Silvio heeft ingesteld ter herinnering aan zijn overleden pappa.

Want Berlusconi jr. is naast premier ook nog eens eigenaar van voetbalclub AC Milan. Hij kocht de bijna failliete club in 1986, saneerde de schulden en wist na de aankoop van spelers als Gullit en Van Basten triomfen te behalen. Ook dit seizoen doet Milan het weer goed in de Italiaanse eredivisie, al zit het er waarschijnlijk niet in dat het elftal kampioen wordt.

Voetbaltoernooi Silvio is de oudste zoon van Luigi Berlusconi, een bankemployé uit Milaan. Zoals vele Italiaanse mannen was hij dol op zijn moeder, mamma Rosa. Silvio was dan ook diep bedroefd toen zij in 2008 op de respectabele leeftijd van 97 jaar overleed.

Mamma Rosa was een centrale figuur in zijn leven. Ze stond hem met raad en

lieke opvoeding. Kwade tongen beweren dat hij zijn huiswerk altijd in een wip af had en dan zijn klasgenoten hielp in ruil voor snoep of een paar centen. De handelsgeest zat er dus al vroeg in.

Na het behalen van zijn eindexamen schrijft hij zich in bij de staatsuniversiteit van Milaan. Niet de prestigieuze Bocconiuniversiteit dus, of een ander particulier

14 Folia

Entertainer De kleine Silvio blijkt al op jonge leeftijd een pientere knaap. Hij wordt door zijn ouders naar een gymnasium in Milaan gestuurd dat geleid wordt door de Salesianen van Don Bosco. Bij deze religieuze orde krijgt hij een gedegen rooms-katho-

Samen met zijn huisminstreel, de Napolitaanse gitarist Mariano Apicella, treedt Silvio in zijn villa’s op voor zijn gasten

instituut, want daarvoor heeft de familie Berlusconi geen geld. Om zijn studie rechten te betalen knapt Silvio allerlei klusjes op. Zo verkoopt hij een tijdje stofzuigers huis aan huis. In zijn derde studiejaar vindt hij werk bij een bouwondernemer. Maar wat toch wel het meeste tot de verbeelding spreekt, is zijn bijbaantje in de zomervakanties: samen met zijn onafscheidelijke jeugdvriend Fedele Confalonieri, later topman in een van zijn bedrijven, wordt hij entertainer op cruiseboten. Terwijl het schip de Middellandse Zee bevaart onderhoudt hij de gasten met liedjes, moppen en anekdotes. Fedele begeleidt hem daarbij op de piano.

Zonder enige twijfel is dit een bepalende fase in Silvio’s leven geweest. Tijdens de cruises heeft hij het charisma ontwikkeld waarmee hij nog altijd miljoenen Italianen weet te betoveren. Ook als premier heeft hij het entertainen niet verleerd.

Samen met zijn huisminstreel, de Napolitaanse gitarist Mariano Apicella, treedt hij in zijn villa’s op voor zijn gasten. Hij schrijft zijn liedjes zelf en brengt die tot in de kleine uurtjes ten gehore. Veel van de bevallige jonge dames die de afgelopen jaren te gast waren in zijn schitterende buitenhuizen hebben verteld over de eindeloze optredens van de premier. Over de vele grappen en grollen die Silvio over hen uitstortte en over de mooie sieraden die ze na afloop mee naar huis mochten nemen. Want Silvio Berlusconi is een vrijgevig man.

Ongekende mogelijkheden Na zijn studie gaat Berlusconi als jonge ondernemer voortvarend van start. Binnen enkele jaren richt hij verschillende bedrijven op om nieuwe stadswijken te bouwen rond de uitdijende stad Milaan.

Het zijn de jaren van de snelle economische groei in Italië. Immigranten uit het zuiden stromen de steden in het noorden binnen om te gaan werken in de grote fabrieken. De welgestelde burgers

van Milaan willen graag in moderne villawijken wonen en Silvio voorziet in die behoefte. Hij creëert onder meer de wijk Milano 2. Daarnaast ontdekt hij het nieuwe fenomeen televisie. Als geen ander beseft hij de ongekende mogelijkheden van dit medium en vooral het vele geld dat hier met reclameboodschappen te verdienen valt. In 1974 start hij de lokale televisiezender Telemilano, die in de wijk Milano 2 via kabel uitzendingen verzorgt.

Daarna breidt hij zijn mediamacht uit, zodat hij via zijn bedrijf Mediaset eigenaar wordt van drie nationale zenders. Zijn vriendschap met politieke leiders van dat moment maakt dat de wetgeving wordt veranderd om Berlusconi’s media-imperium ruim baan te geven. Hij koopt de grootste uitgeverij van het land, verkrijgt via zijn broer Paolo de controle over een nationaal dagblad en richt een productieen distributiebedrijf van speelfilms op.

Zoals een journalist ooit schreef: de helft van de Italianen werkt al voor Berlusconi, de andere helft gaat dat nog doen.

Wanneer begin jaren negentig de politieke partijen in Italië getroffen worden door een enorm smeergeldschandaal

Silvio had zijn huiswerk altijd af in een wip en hielp dan zijn klasgenoten in ruil voor snoep of een paar centen besluit Silvio de sprong te wagen. Met zijn nieuwe partij Forza Italia wint hij de meteen de verkiezingen. En sindsdien is hij niet meer weg te denken uit het politieke spectrum van Italië. Bij de volgende verkiezingen in 2013 loopt hij tegen de 77. Maar het is veel te vroeg om te denken dat hij dan niet meer mee zal doen. Super Silvio is namelijk niet kapot te krijgen. yyy

Il Popolo della Libertà

Dom van Milaan

De partij van mediamagnaat Silvio Berlusoni, Il Popolo della Libertà, (Volk van de vrijheid) is een centrumrechtse partij die in 2008 is ontstaan door samenvoeging van Berlusconi’s beweging Forza Italia met de rechtse partijen Lega Nord en Alleanza Nazionale. Berlusconi is een zeer omstreden premier vanwege zijn vermeende banden met de maffia en zijn greep op de media. Niettemin wordt hij door veel Italianen aanbeden. ‘Silvio si amo qui’: Silvio, hier houden we van je.

Op 13 december 2009 werd Berlusconi, na een politieke bijeenkomst in Milaan, aangevallen door de 42-jarige Massimo Tartaglia. Deze gooide een metalen souvenirbeeldje van de Dom van Milaan naar hem, dat hem vol in het gezicht raakte. Hij hield er een gebroken neus, een gespleten lip en twee gebroken tanden aan over. De aanvaller bleek een psychiatrische patiënt. In het ziekenhuis werd Berlusconi’s gezicht gefatsoeneerd. Dat was overigens niet de eerste keer: hij heeft al vele malen plastische chirurgie ondergaan.

Land voor onzekere meisjes Elke maand borrelen de dames van studievereniging Convivio. En passant bespreken ze de Italiaanse mannen. Maud Janssen

D

e meeste studenten Italiaanse taal en cultuur doen de studie uit passie voor het bizarre Italië vol tegenstellingen. Zoveel wordt wel duidelijk tijdens een avondje borrelen met de studenten van Convivio, de studievereniging van Italiaanse taal- en letterkunde. Elke eerste donderdag van de maand borrelen de dames – want het zijn alleen dames – van Convivio met een vast clubje van ongeveer tien in het souterrain van wijnbar Vinomio aan de Keizersgracht. In vloeiend Italiaans bestellen zij bij de Italiaanse mamma die achter de bar staat rode wijn, spritzers (een drankje op basis van witte wijn, mineraalwater en Campari) en natuurlijk pizza, wat in Italië vaak later op de avond als hapje wordt gegeten. Ze spreken veel over Italië, en aan het eind van de avond wordt nog een mooie hypothese voor een scriptie bedacht, namelijk dat je na een paar wijntjes beter Italiaans spreekt.

Elke Italiaan föhnt zijn haar Doris Zevenbergen, voorzitter van Convivio, werd verliefd op Italië toen ze twee jaar in Florence woonde. Doris: ‘Je wilt Italianen afschieten en omhelzen tegelijk. De cultuurschok is enorm als je net uit Nederland in Italië komt. Het vergt flexibiliteit. Je komt moeilijk aan werk als je geen netwerk hebt. En Italianen kunnen erg overdrijven. Iedereen föhnt bijvoorbeeld zijn haar, ook mannen, omdat ze bang zijn om kou te vatten.

16 Folia

Als je lichaamstemperatuur 37.4 is, heb je volgens een Italiaan koorts en moet je in bed blijven. Voor elk kwaaltje krijg je in de apotheek antibiotica, of een ander

‘In vriendschappen zijn ze heel trouw, maar verder gaan ze volgens mij allemaal vreemd’ paardenmiddel. Ze hebben een bruistablet dat helpt tegen “elke vorm van pijn”. Ze hebben meer vreemde angsten. Zo mag je in de keuken niet op je blote voeten lopen, want dan zou je via de vloer een schok kunnen krijgen van de koelkast.’

Alle Italianen gaan vreemd Ook Eilien Waegemaekers, secretaris van Convivio, ondervond grote verschillen met Nederland. ‘Ik heb een jaar in Rome gewoond en een maand in Palermo, op Sicilië. In het zuiden heb ik gitaarlessen gevolgd aan het conservatorium. Vooral het zuiden fascineerde me, de mensen zijn hartelijk en echt trots op hun cultuur. Ze spreken hun eigen dialect. Een afspraak met een Italiaan is ook heel anders dan een afspraak met een Nederlander. Als een Italiaan iemand tegenkomt op weg naar een afspraakje, gaat hij eerst wat met die persoon drinken en laat jou rustig een uur wachten. Zo zijn Italianen nou eenmaal. Maar aan de andere kant zorgen de mensen wel goed voor elkaar en is familie

studenten van Convivio tijdens de maandelijkse borrel in Vinomio / foto’s Renate Klinkenberg

heel belangrijk.’ Doris: ‘Naar een familiebezoek wordt weken uitgekeken, dat is wel heel mooi. En mensen blijven vaak bevriend met mensen van vroeger, met wie ze op school hebben gezeten. Wat dat betreft zijn ze heel trouw. Maar de mannen gaan volgens mij allemaal vreemd.’

Een land voor vakantie of pensioen Zouden de dames permanent in Italië willen wonen? De organisatie van het dagelijks leven is vaak inefficiënt; de winkels zijn in Florence bijvoorbeeld uren dicht tussen de middag. ‘Maar in vriendschappen zijn ze bijvoorbeeld weer heel makkelijk, vooral bij het eerste contact. Het blijft

een beetje oppervlakkig, maar Italianen zijn warme mensen en niet zuinig met complimenten. Als onzeker meisje moet je zeker naar Italië,’ zegt Doris. Eilien: ‘Als ik bejaard ben en geld heb zou ik er willen wonen, maar nu niet, vooral aan werk komen is moeilijk en je verdient slecht. Aan de ene kant heeft Italië veel te bieden: het lekkere eten, de cultuur en het landschap en daartegenover de bizarre politieke situatie. Waar je overigens niks van merkt als je daar bent, want er wordt flink gecensureerd.’ Doris besluit: ‘Het is makkelijk om gelukkig te zijn in Italië, zo lang je maar niet te veel met het dagelijks leven te maken hebt. Italië is eigenlijk vooral leuk voor vakantie of pensioen.’ yyy

Italians do it better Italiaanse muziek wordt steeds populairder in het nachtleven. Maar wie verwacht de nacht weg te dansen op de kaskrakers van Laura Pausini zit er goed naast. Marit van Kooij / foto’s Italo Elite: Boris Postma

Z

onder Ronald Reagan geen Italiaanse disco. In de jaren tachtig van de vorige eeuw schroefde de Amerikaanse regering de rente namelijk flink op waardoor Amerikaanse lp’s voor veel Europeanen onbetaalbaar werden.

De maatregel van Reagan creëerde een gat in de markt voor de lokale Europese muziekindustrieën. Zij konden relatief goedkope platen produceren. Zo droeg Reagan, zelf zeer behoudend en conservatief, onbedoeld bij aan de creatie van iets heel uitbundigs: Italo-disco.

Voor het muziekgenre disco was de verhoging van de rente een blessing in disguise. Italianen bleken niet alleen goed te zijn in het waarderen van disco, maar ook in het produceren van discoplaten.

Gebaseerd op de Amerikaanse variant, maar doorspekt met de dramatiek en emotie die het Zuid-Europeaanse land zo karakteriseren. De Italiaanse band La Bionda stond met de wereldhit ‘One for you, one for me’ in 1978 aan de wieg van wat we nu Italo-disco noemen: melodieus, dansbaar, met simpele teksten en een flinke bezetting van de synthesizer. Het sloeg aan. Italianen en disco bleken twee handen op één buik te zijn.

Fun Fun. Spagna. Sabrina. Deze Italiaanse bands stonden in de hoogtijdagen van de disco garant voor commerciële kaskrakers. Hoewel Italo-disco voor sommige mensen nooit is weggeweest, beleeft de muziekstijl sinds enkele jaren een revival in de internationale clubwereld. Er werd een uniek platenlabel opgericht in New Jersey onder de naam Italians do it Better en verschillende dj’s staken de muziek in een nieuw jasje. Zo ook in Amsterdam, al kwam de hoofdstad er redelijk laat mee. ‘Komt Amsterdam een keer aankakken,’ was een van de kritieken op internet.

Uitbundig, emotioneel en dramatisch De Nederlandse dj Lupe organiseert samen met zijn collega’s Martin Duvall, Tom Trago en San Proper de avond Italo Elite in ClubUp. Lupe: ‘Italo-disco was voor ons altijd al een guilty pleasure. Net als een bepaalde mode die je al geruime tijd geweldig vindt en die opeens door de gewone man op straat gedragen wordt, vonden wij het ook al langere tijd leuk om Italiaanse disco in onze muziek te verwerken. Wij hebben de ontwikkelingen toen goed in de gaten gehouden en

in mei 2009 hebben we onze interesse om weten te zetten in een thema-avond.’

Dj Lupe verklaart ook de plotselinge populariteit: ‘In moeilijke tijden hebben mensen altijd behoefte aan disco. Dat gold in de jaren tachtig, en dat geldt nu dus weer. Bovendien maakt de cultcul-

‘In moeilijke tijden hebben mensen altijd behoefte aan disco’ tuur van Italo-disco met haar blogs en ondergrondse hits het genre extra aantrekkelijk voor de clubwereld.’

Maar hoe Italiaans is Italo-disco eigenlijk? Lupe: ‘Italo-disco kan je herkennen aan de stijl. Die is uitbundig, emotioneel en dramatisch, zaken die ik vrij Italiaans vind. Wij mixen Italiaanse nummers uit de jaren tachtig met nieuwe hits – zowel binnen als buiten het muziekgenre disco – zonder het origineel uit het oog te verliezen. De teksten zijn dus nog steeds simpel en de melodieën vrij voorspelbaar.’

Wat zijn Lupe’s favorieten? ‘Mijn favoriete nummer is ‘Happy Station’ van Fun Fun. Als ik het in een minder commerciële

hoek zoek, eindig ik bij nummers van Charlie en Kano. Allemaal Italiaanse bands uit de jaren tachtig.’

Matrozenpetten, make-up en pruiken Op Italo Elite in ClubUp krijgt het publiek op donderdagavond dansbare en melodieuze disco voorgeschoteld.

Grofweg komen er twee groepen mensen. De ene groep is op de hoogte van de avond, de andere hebben geen idee.

Ze zijn in ieder geval niet moeilijk van elkaar te onderscheiden. De Italo-fans hullen zich, ongeacht het geslacht, in uitbundige badpakken, matrozenpetten, make-up en pruiken en rennen luidruchtig met volle glazen op en neer naar de rookruimte. Anderen dansen uitgelaten op de muziek terwijl ze uit volle borst de teksten meezingen. Lupe: ‘Italo-disco is een muzieksoort waar ook een bepaalde stijl bij komt kijken. Mijn collega Martin Duvall zegt altijd: “Women rule”. Je ziet aan de avond dat wij vrouwen hier hoog in het vaandel hebben.’

Op een avondje Italo-disco zal de gondelhit ‘O Sole Mio’ niet zo snel voorbij komen en ook laat de gemiddelde Italo-dj de klassiekers van Eros Ramazotti en Laura Pausini thuis. Nee, Italo-disco is bovenal gewoon disco. Maar wel emotioneel, dramatisch én hoffelijk. Veel Italiaanser wordt het niet. yyy Vrijdag 21 mei organiseert Italo Elite in Paradiso ‘Extase Extravaganza Extra­ ordinaire’ in de Paradiso. De voorverkoop is begonnen. Zie ook www.clubup.nl

Folia 17

‘De gezegende’ De Duitse kardinaal Jozef Ratzinger (1927) is de 264e opvolger van de apostel Petrus en daarmee paus van de rooms-katholieke kerk en bisschop van Rome. Na vier stemrondes werd hij in 2005 gekozen tot paus. Hij koos de pausnaam Benedictus, wat ‘de gezegende’ betekent. De paus werd geboren op 16 april, de dag waarop men het feest viert van de Heilige Benedictus. Hij staat bekend als een zeer intelligente, maar conservatieve dogmaticus. Een paus blijft paus tot de dood erop volgt. Zie ook: www.vatican. va en www.benedictusxvi.nl

Onder de rook van het Vaticaan Ondanks de schandalen rond pedofiele geestelijken en ondanks het feit dat het katholicisme geen staatsgodsdienst meer is, is de macht van het Vaticaan over Italië ongebroken. Hedwig Zeedijk / illustratie Pascal Tieman

N

og geen week na de regionale verkiezingen in maart kregen gekozen politici in Turijn een heldere politieke opdracht van de Turijnse kardinaal Severino Poletto: een brief die reeds voor de verkiezingen door hem was opgesteld en waarin hij de politici opriep zeven belangrijke kwesties in het oog te houden. Als eerste ‘de familie, gebaseerd op het huwelijk tussen man en vrouw, niet te verwarren met enige andere vorm van samenleven’. Werkgelegenheid, vooral voor de jeugd, die anders geen gezin kan stichten, was een ander belangrijk aandachtspunt, gevolgd door een verbeterde gezondheidszorg, ‘ter bescherming van het menselijk leven’ en tegen iedere vorm van euthanasie of abortus. Met name tegen de nieuwe abortuspil, die onlangs na een lange strijd, maar nog steeds moeizaam, in Italië is vrijgegeven.

Ook werd in de brief verbetering gevraagd van de financiële ondersteuning voor katholieke klinieken en scholen. De brief sloot ten slotte af met een oproep ‘de illegale status van immigranten zonder verblijfsvergunning op te heffen’. Illegalen kunnen hun kinderen niet aangeven bij de burgerlijke stand, wat abortus in de hand zou werken, zo vreest de kardinaal.

De macht en de bemoeienis van het Vaticaan met de Italiaanse staat en samenleving reiken ver, heel ver. Italianen zijn er sinds de Italiaanse eenwording eind negentiende eeuw aan gewend. De machtsverhouding tussen de paus en de staat werd in 1929 officieel vastgelegd door Mussolini en de toenmalige Paus Pius XI in het Verdrag van Lateranen. De paus, die bij de Italiaanse eenwording zestig jaar eerder grote stukken land had verloren, werd zo gecompenseerd. Het Vaticaan kreeg een schadevergoeding van 1,75 mil18 Folia

jard lire en diverse Italiaanse staatsobligaties, het zou geen invoerrechten hoeven te betalen voor ingevoerde producten uit Italië en het rooms-katholicisme werd staatsgodsdienst. Het verdrag werd in 1948 in de grondwet opgenomen.

Die is dermate moeilijk te wijzigen dat het verdrag sindsdien vrijwel intact is gebleven, al slaagde de socialistische premier Craxi er in 1984 na lang onderhandelen in enkele wijzigingen door te voeren: de katholieke kerk had geld nodig en in ruil voor financiële hulp ging paus Johannes Paulus II akkoord met de afschaffing van de staatsgodsdienst. De verplichte godsdienstles werd facultatief, maar werd

De macht en de bemoeienis van het Vaticaan met de Italiaanse staat en samenleving reiken ver, heel ver ook ingevoerd op de openbare lagere scholen (in het vervolgonderwijs bestond de verplichting al). Dankzij het verdrag is de katholieke kerk de enige religie ter wereld met een diplomatieke vertegenwoordiging bij internationale organisaties als de Verenigde Naties. Ook daar bemoeit de kerk zich met ethische kwesties als euthanasie, abortus en geboortebeperking – maar nergens is

de invloed zo sterk als in Italië. Dat is op een groot aantal terreinen merkbaar.

Morning-afterpil op zwarte lijst Sinds deze maand is de abortuspil RU486 officieel verkrijgbaar, maar makkelijk is het niet. De paus heeft weliswaar niet kunnen voorkomen dat de pil werd ingevoerd, maar zijn invloed reikte ver genoeg om er voor te kunnen zorgen dat Italiaanse vrouwen voor de behandeling, in tegenstelling tot in andere landen, drie dagen moeten worden opgenomen in het ziekenhuis. Een ware ontmoedigingsstrategie dus. Bovendien riep kardinaal Antonelli, voorzitter van de Pauselijke Raad voor de Familie, daags na de invoering van de pil alle katholieke dokters op zich te beroepen op hun gewetensbezwaar en de pil niet voor te schrijven. Paus Benedictus XVI riep vorig jaar alle katholieke apothekers op – en in Italië zijn ze dat vrijwel allemaal – zich te beroepen op hun gewetensbezwaar bij het verstrekken van de morning-afterpil. Hoewel Italiaanse apothekers verplicht zijn voorgeschreven

Adrianus VI

Vaticaanstad

Adrianus VI (1459-1523) is tot nu toe de enige Nederlandse paus in de geschiedenis. Zijn pontificaat ving aan op 9 januari 1522, maar duurde slechts een jaar en twee weken. Als paus betrachtte hij Nederlandse soberheid, waardoor hij omstreden was. Door zijn weifelende houding en zijn aarzeling om kordate beslissingen te nemen, kreeg hij de bijnaam Videbimus, wat zoveel betekent als ‘we zullen wel zien…’ In Utrecht staat nog steeds zijn geboortehuis.

Vaticaanstad (Città del Vaticano) is het kleinste onafhankelijke land ter wereld en een enclave binnen de Italiaanse staat. Er wonen rond de 825 mensen, inclusief de paus.

Naast het Italiaans is de officiële landstaal het Latijn. Vaticaanstad huisvest de hoofdzetel van de rooms-katholieke kerk. De paus is er staatshoofd. Vaticaanstad staat in haar geheel op de Werelderfgoedlijst van Unesco.

medicijnen te vertrekken, komen er bij de Unie van Atheïsten en Rationalistische Agnosten (UAAR) regelmatig klachten binnen over apothekers die weigeren de morning-afterpil te verstrekken.

En wie deze pil in Rome in het weekend nodig heeft, moet naar de Eerste Hulp van een van de ziekenhuizen. Daarvan is de helft katholiek en de kans is klein dat je er wordt geholpen. Maar zelfs meer dan de helft van de openbare consultatiebureaus in de

hoofdstad, zo blijkt uit een onderzoek van de Radicale Partij, schrijft de pil niet voor.

religieuze uur niet volgen, zich buiten de groep geplaatst voelen.’

Geen alternatief voor gods­ dienstles Al heeft Italië geen staatsgodsdienst meer, religie blijft, zoals vastgelegd in het Verdrag van Lateranen, op de scholen onderwezen, ook de openbare. Let wel: het gaat in de lessen om de rooms-katholieke godsdienst. De docent wordt door de lokale bisschop benoemd en door de staat betaald. Ongeveer dertien procent van de ruim 25.000 godsdienstonderwijzers bestaat uit priesters, nonnen of andere religieuzen. Het kost de staat jaarlijks zo’n 650 miljoen euro, bijna twee procent van het hele onderwijsbudget. De persoonlijke benoeming wordt door tegenstanders beschouwd als discriminatie ten opzichte van de andere docenten, die door deelname aan een examen een plaats moeten ‘verdienen’. Bovendien worden de godsdienstleraren beter betaald. ‘Daarvoor is het Ministerie van Onderwijs door de rechtbank al op de vingers getikt,’ zei Raffaele Carcano, secretaris van de UAAR, onlangs. ‘Ook de Europese Commissie heeft er vragen over gesteld.’

Het godsdienstuurtje is weliswaar niet verplicht, maar toch volgen bijna alle leerlingen het. Dat komt volgens de UAAR door de slechte organisatie en voorlichting. De school moet namelijk een alternatief programma bieden, maar vaak is daar geen personeel voor. Wie geen godsdienstles wil, moet meestal in een apart lokaal huiswerk maken. Unicef heeft ernstige twijfels over dit systeem. In een rapport uit 2003 merkt de VN-organisatie op dat ‘veel immigranten niet eens weten dat de godsdienstles niet verplicht is. Bovendien bestaat de kans dat kinderen die het

Kruisbeelden zijn heilig In alle klaslokalen (net als in de rechtbanken en andere openbare gebouwen) hangen overigens kruisbeelden. Nog zo’n gevolg van het Verdrag van Lateranen.

Toen dat verdrag werd gesloten, had Italië nog een koning en werd het land bestuurd door de fascist Mussolini. De foto’s van de koning en van Mussolini, die naast de kruisbeelden hingen, zijn verdwenen, maar de crucifix is gebleven. Tot grote woede van atheïsten, protestanten, joden en moslims. De Italiaanse politiek is echter onverdeeld. Zowel links als rechts vindt de aanwezigheid van de beelden ‘niet storend’ en eerder ‘onderdeel van de traditie’ dan een uiting van religieuze indoctrinatie.

De imam Adel Smith behaalde in 2003 een eerste juridisch succes toen de rechtbank besloot dat de school van zijn kinderen de kruisbeelden moest weghalen. Maar de rechtbank werd niet competent verklaard.

Smith zelf werd veroordeeld tot acht maanden voorwaardelijke gevangenisstraf, omdat hij een crucifix uit het raam gooide van de ziekenhuiskamer waar zijn moeder was opgenomen. Soile Lautsi, een Italiaanse vrouw van Finse afkomst, had meer succes. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens gaf haar gelijk in haar eis de kruisbeelden uit de school van haar kinderen te verwijderen. De staat is overigens tegen de beslissing in hoger beroep gegaan en tot die tijd blijven ze hangen. Of, zoals een minister schreeuwde op tv: ‘Ze mogen van mij allemaal doodvallen, maar

de kruisbeelden blijven!’ De stemming van het Europees Parlement, die Italië via een resolutie over de kruisbeelden op de vingers wilde tikken, werd na een verhit debat uitgesteld. Diverse rechters vroegen het ministerie van Justitie om toestemming de crucifix uit de rechtszaal te verwijderen. Tevergeefs. Sterker nog: rechter Luigi Tosti werd ontzet uit de Algemene Raad voor de Magistratuur, nadat hij naast het kruisbeeld het logo van de UAAR ophing.

Ook de onderwijzer Franco Coppoli, die de crucifix uit zijn klaslokaal verwijderde, werd daarvoor bestraft en een maand (onbetaald) geschorst.

De kerk als verplicht goed doel De invloed van de kerk valt zelfs uit te drukken in geld: er gaat jaarlijks bijna vier miljard euro naar de katholieke kerk. Eén miljard komt van de belastingbetaler, die acht promille van zijn inkomstenbelasting moet doneren aan een religieuze of sociale (katholieke) instelling. Eenderde kiest voor de katholieke kerk, maar omdat de rest geen keuze maakt en de restgelden procentueel verdeeld worden, gaat bijna alles naar de bisschoppen. De dure tv-spotjes die oproepen deze acht promille aan de kerk te geven (de campagne van Saatchi & Saatchi in 2005 kostte negen miljoen euro) doen geloven dat het geld naar het goede doel gaat, maar meer dan de helft gaat op aan cultus, catechismus, kerken en gebouwen.

Die gebouwen zijn er niet alleen voor religieuze doeleinden. Scholen, ziekenhuizen, restaurants en hotels worden deels of zelfs volledig commercieel uitgebuit. De kerk hoeft hierover bovendien geen onroerend zaakbelasting (naar schatting een half miljard euro) te betalen. Zelfs niet over luxe vijfsterren ‘kloosters’ waar je zo’n driehonderd euro per nacht betaalt. yyy

Folia 19

Weekgast Linde Luijnenburg (25) is derdejaars studente Italiaans.

Ze is haar master kunstgeschiedenis aan het afronden en zit in Rome voor haar bachelor Italiaans.

Fluitende voorbijgangers

MA

’s Ochtends vertrek ik naar het Koninklijk Nederlands Instituut te Rome (Knir) waar ik vaak studeer, aangezien ze een aardige collectie boeken hebben en ik letterlijk allergisch ben voor de universiteitsbibliotheek van Roma Tre: ik begin te niezen zodra ik daar binnenkom.

Tijdens de ochtendspits is de metro niet de fijnste plek in Rome: de treinen zijn zo volgepropt dat men, tegen elkaar aangeplakt van de hitte, de adem inhoudt om naar binnen of naar buiten te komen.

Maar het wandelingetje van de metrohalte naar het instituut door de Villa Borghese doet mij goed: ik ruik versgemaaid gras en hoor vogels en voorbijgangers fluiten.

In het instituut schrijf ik aan mijn scriptie voor Italiaans. Vorige week heb ik Ettore Scola geïnterviewd, de regisseur van de beroemde film Una giornata particolare (1977) waarover mijn scriptie gaat. Hij vertelde over de agressie jegens homoseksuelen in Italië in de jaren zeventig en de moord op Pier Paolo Passolini, een dierbare vriend van hem. De film, die zich afspeelt tijdens het bezoek van Hitler

20 Folia

aan Italië in 1938, was dan ook meer een aanklacht tegen de vooroordelen over homoseksuelen en andere onderdrukten, dan een film over het fascisme. Ook nu nog worden homoseksuelen en (huis) vrouwen in Italië onderdrukt, stelt hij.

Romeinser dan de Romeinen

DI

Op het Knir worden dinsdags vaak presentaties gegeven van beursalen die er onderzoek doen, maar helaas is dat vandaag niet het geval, dus ik blijf thuis. In mijn kamer heb ik alle benodigde literatuur bij de hand, maar door het balkonraam heen hoor ik auto’s toeteren, mensen roepen, sirenes loeien en honden blaffen...

Ik lunch op mijn zonovergoten balkon en drink daarna een espresso met een vriendinnetje dat net terug is gekomen uit Sicilië, alwaar zij niet alleen haar moeder, maar ook UvA-studenten Italiaans heeft moeten achterlaten. Die zijn gedwongen hun studiereis te verlengen; door de vulkaanuitbarsting gaan er nog steeds geen vluchten naar Nederland. ’s Avonds arriveer ik te laat bij mijn tennisles; de leraren grappen in het romanac-

cio, het nauwelijks verstaanbare Romeinse dialect, dat ze dachten dat Noord-Europeanen toch altijd zo punctueel waren, ‘Ma te sei diventata più rrromana de noi’, ‘Jij bent Romeinser geworden dan wij’.

Hardlopen in Garbatella

WO

Het is deze week voor Erasmusstudenten de ‘settimana della cultura’, de cultuurweek, en vandaag wordt er een bezoek gebracht aan Palazzo Braschi en het Museo Baracco. We verzamelen bij het standbeeld van Giordano Bruno op de Campo de’ fiori, en ik realiseer me dat ik veel te weinig in het centrum kom. Echte Romeinen komen daar naar eigen zeggen ook niet vaak; zij wonen in wijken als Testaccio, San Paolo en Garbatella.

Garbatella werd in de jaren ’20 en ’30 van de vorige eeuw onder Mussolini gebouwd.

Door de aanleg van de Via dell’Impero, de ‘weg van het rijk’, raakten veel bewoners hun huizen kwijt. Om hun tegemoet te komen werd onder andere Garbatella gebouwd, toen ver weg van de binnenstad. Wat uitgangspunt betreft heeft de architectuur van Garbatella veel weg van de Amsterdamse School: men wilde voor de lagere middenklasse goedkope huizen bouwen die er toch aardig uitzagen. De buurt kreeg als bijnaam ‘Barocchetto’, ‘Barokje’, en inderdaad zijn de behuizingen van veel versieringen en lijsten voorzien, maar het materiaal is goedkoper (kaal beton) en de huizen zijn klein. Mijn vaste hardlooproute loopt midden door deze ‘tuinstad’ (andere bijnaam) en elke keer kom ik gelukkig thuis. Zo ook vandaag.

Fietsen langs de Tiber

DO

Aangezien ik binnenkort naar Florence ga voor onderzoek voor mijn scriptie kunstgeschiedenis, is mijn doel vandaag om ter voorbereiding

foto’s te maken van alle Romeinse schilderijen van Domenico Cresti, beter bekend onder zijn artiestennaam il Passignano (1559 -1638). Via Ostiense is heel druk en ik ben blij als ik heelhuids aankom bij de afslag naar het ‘fietspad’ langs de Tiber.

Ik blijf fietsen in Rome gevaarlijk vinden en fiets voornamelijk in de binnenstad, op autoloze zondagen over de Via Appia, door de prachtige parken die Rome rijk is. ’s Avonds heb ik weer tennisles – dit keer ben ik stipt op tijd – om vervolgens samen met mijn huisgenoot en gezamenlijke vrienden een risotto alla milanese te verorberen.

Misselijk bij McDonald’s

VR

Om 13:30 geef ik Engelse les en ik besteed de ochtend aan voorbereidingen. Een halfuur van tevoren belt de jongen af: hij heeft ‘verhoging’. Een Nederlander zou een lichte verhoging wat mij betreft geen afdoende excuus vinden, maar een Romein wel.

Ik heb mijn plannen alweer aangepast als ik bij de universiteit een vriendinnetje tegenkom: we gaan samen lunchen. Als liefhebber van de goede keuken kiezen zij en haar vier Sicilliaanse vriendinnen als lunchplek uiteraard... McDonald’s. Als ik vertel dat ik er nog nooit één voet binnen heb gezet, kijken zij mij haast geschokt aan.

We praten over de verschillen en overeenkomsten tussen de Nederlandse en Italiaanse universitaire systemen, eten en lachen veel, totdat een van ons zich plotseling niet lekker voelt. Als ze overgeeft, wordt onze gehele sectie van het McDonald’s-restaurant leeggehaald, bellen drie meisjes naar la mamma voor advies, en wordt er gesuggereerd om een ambulance op te trommelen. Na tien minuten gaat het al wat beter. ‘Het moet de kip zijn geweest.’ yyy

Fen is uit

het beste

eten

Italiaanse geneugten

Italo Calvino

Geen usual suspects

Berlusconi & broodsoep

Elio Baldi (22) bachelorstudent Italiaanse taal en cultuur:

l’Ozio Ferdinand Bolstraat 26

Film: ‘La vita è bella, een film die belichaamt wat mooi is aan vrijwel elke goede Italiaanse film: het is droevig én grappig. En hierdoor meer waarheidsgetrouw en indringender. Het treffendst is de slotscène, waarin de vader verstoppertje speelt met zijn zoontje met het doel zijn leven te redden. Je wacht op het schot, terwijl een bittere lach doorbreekt.’

Het eetcaférepertoire in de Pijp is niet vaak aan zichtbare vernieuwing onderhevig, en mocht er een nieuwe speler op de markt zijn gekomen, zitten de bekende restaurants zo in je geheugen gegrift dat het avontuur niet snel lonkt.

Zeker niet als budgetgebonden student.

Toch is er intussen een nieuwe Italiaan verrezen, l’Ozio.

Binnen is het een oase van licht, dankzij een hoog plafond, iets te felle spots en een architectonisch indrukwekkende bar van waarachter de gerechten via het betrokken, maar niet te aanwezige personeel de tafeltjes vinden. De ruimte ademt een bijna overheersend gevoel voor esthetiek wat zich manifesteert in lichthouten designtafels, bijzonder bestek en een kunstige opmaak van de borden; al wordt het voornamelijk benadrukt door de aandacht die l’Ozio besteedt aan Italiaanse kunstenaars die wisselende exposities houden aan de muren en in de kelder van het pand.

De avond begon met een ons bekende rode wijn, de Barbera d’Alba (ooit ontdekt bij Café de Curtis in de Jordaan), geschonken in grote glazen (€3,50) die het zelfverklaarde eetcaféniveau al overstegen. Als kleine amuse een schaaltje groene olijven. Meestal is het bekijken van de menukaart in een (Italiaans) eetcafé zo geschied, omdat het een verzameling usual suspects betreft. Niet bij l’Ozio. Er staat geen tomaat met mozzarella, pizza of pasta carbonara op het menu. Integendeel, een lijst aan verrassende combinaties, zoals aardbeien-balsamicodressing, spinazie met sinaasappel en rucola met ansjovissaus, sieren de kaart.

Als voorgerecht (prijzen tussen €6 en €12) besloten we de gamba’s met Catalaanse saus op sepiabrood te delen.

Catalaanse saus betekent kennelijk mosterdsaus, een nieuwe, maar aangename mix met een tomatenslaatje en gamba’s. Het sepiabrood was een kunstwerk op zich, alsof het deeg in twee kleuren met de hand gerold was. Hierop volgden flensjes met paddestoelen (champignons en oesterzwammen) en Parmigiano-crème. De kaassmaak was niet sterk wat het hele gerecht dan ook een beetje liet hangen in de flauwte, al heeft het wel de hartige pannenkoek weer op de kaart gezet. Hoofdgerechten kosten overigens tussen €12 en €18. Mijn hongerige tafelgenoot stortte zich op de gnocchi van aardappel gegratineerd met prei en Bagoss-kaas, en was, ondanks de kleine portie, zichtbaar voldaan. Het geheel werd nog afgesloten met een espresso en korte tête-à-tête met de eigenaar.

Hij vertelde dat l’Ozio wekelijks Italiaanse films draait in de benedenruimte en met zorg het menu zo verrassend mogelijk samenstelt. Hoewel deze Italianen precies weten waarmee ze bij Amsterdammers kunnen scoren, kiezen ze toch voor avontuur op de kaart. Classy. yyy Barbara

Het zou de vakantie van mijn leven worden. We waren namelijk nog best verliefd en bovendien op weg naar Italië, het land dat volgens de overlevering niet alleen zwoele zomernachten boven authentieke pizza’s garandeerde, maar ook een straatbeeld vol cosmetische verfijning, tijdloze klasse en overweldigende architectuur.

Verzonken in elkaars ogen zag ik ons al over de Milanese lanen schrijden, als vanzelf geïntegreerd in het Italiaanse leven en met op de achtergrond een opera van Puccini.

Zucht.

Hooggespannen verwachtingen worden zelden ingelost en ook de vooronderstelde ‘vakantie van mijn leven’ bleek feitelijk een veertien dagen durende ergernis die niet alleen gericht was op (het kampeerenthousiasme van) mijn vriend maar ook op alle – inderdaad prachtige – Italianen. Innerlijk beraad leerde mij dat ik de oorzaak van deze ergernissen helaas bij mezelf moest zoeken; ook dit jaar was ik weer voorbijgegaan aan het feit dat een mens zijn eigen onhebbelijkheden altijd meeneemt op vakantie. En dus had ik ook in Italië nog steeds een intense hekel aan kamperen, zag ik er ook in Italië zonder föhn en make-up uit alsof er een kudde bizons op mijn hoofd had gescheten, combineerde ik ook in Italië steeds het verkeerde shirtje met de verkeerde broek en vond ik het bekijken van gebouwen ook in Italië nog steeds stomvervelend. Aan over de Milanese lanen schrijden kwamen we nauwelijks toe want we hadden het te druk met stampen; ik geïrriteerd, verveeld en gefrustreerd voorop en mijn vriend er tevergeefs sussend achteraan.

Nee, Italië gaf me geen goed gevoel over mezelf. Gelukkig waren de pizza’s wel lekker.

Kampeervakanties in het land van laars heb ik inmiddels afgezworen. Binnen de grenzen van mijn eigen huis doe ik me echter nog graag te goed aan enkele Italiaanse geneugten. Zoals de bijkans ongelooflijke verhalen over corrupte lederlap Berlusconi en de wijze waarop hij zijn land en zijn harem bestuurt. (Papi Berlusconi: de media, de vrouwen & de macht.). Of hét studentenvoer bij uitstek: de pappa al pomodoro. (voor 4 personen: doe wat olijfolie in een soeppan, bak een fijngesneden ui, rode peper en twee tenen knoflook, gooi er twee blikken gepelde tomaten, een blik water en twee eetlepels tomatenpuree bij. Laat 30 minuten zachtjes koken. Scheur een oud brood aan stukken boven de pan, laat nog 10 minuten koken. Maak af met zout, veel peper, veel basilicum en veel lekkere olijfolie.) yyy Fen Verstappen Papi Berlusconi: de media, de vrouwen & de macht, door Peter Gomez, Marco Lillo en Marco Travaglio. (Dutch Media Uitgevers)

Hebbeding: ‘Mijn verzameling voetbalshirts. Voetbal is mijn passie. Het leuke is dat aan een shirt altijd een verwachting of herinnering verbonden is. De mooiste: het Milanshirt van Van Basten, “Heilige Marco” in Italië.’

Boek: ‘De onzichtbare steden van Italo Calvino, waarin hij steeds een ongeziene kant van een stad beschrijft.

Aanknopend bij een vluchtig moment waarvan je denkt: hier zijn geen woorden voor. Zo ontwaart hij in een in principe ongelukkige stad overal opduikende lijntjes van geluk die mensen met elkaar verbindt: een vrouw die lacht naar een man die een paraplu koopt.’

Humor: ‘Troisi, Roberto Benigni en vooral Totò, de absolute icoon van de Italiaanse humor. Het type van de clowneske, babbelzieke en tegelijk charmante komiek.

Het is vaak politiek incorrecte humor. Een Italiaan lacht makkelijk om een weerloze of iemand met een afwijking.’

Tijdschrift: ‘Voetbal International. Pretentieloos en vol zinloos gewauwel over voetbal, maar dat is precies het fijne ervan. Je zet het verstand op nul en laaft je eraan.’

Afknapper: ‘Op de kuipjes boter zat een sticker van vijftig cent, die je kon opsturen waarop je na twee maanden het geld teruggestort kreeg. Niet meer dan één sticker per adres. Zegeltjes zijn heel Nederlands, maar dit is een exces. Italianen hebben hiervoor de discipline niet. Ze vertrouwen ook dit voordeeltje niet helemaal.’

Muziek: ‘Het Klarinetconcert – ik speel zelf klarinet – van Von Weber is virtuoos, zonder tierelantijntjes en te overdacht te zijn. De technische prachtigheden staan in dienst van de sfeer en er is een juiste verhouding tussen stilten en climax.’

Tv: ‘Engelse detectives, met name Inspector Morse.

Waterdicht geconstrueerd, verfijnde humor en taal die varieert van welgevormd Engels naar het andere uiterste: slang, dialect. En niet onbelangrijk: het drijft niet op actie en spektakel.’

Stokje: ‘Ik geef het stokje aan docent politicologie Bram Creuzen, over wie ik gehoord heb dat hij het type is van de goed ingeburgerde import-Amsterdammer.’ yyy Hans van Vinkeveen

Putman Cramer

Sfeer: meer restaurant dan eetcafé Bediening: behulpzaam op de achtergrond Eten: Italiaanse verrassing

Folia 21

- advertenties -

annonces

Annonces zijn advertenties zonder winstoogmerk, bestemd voor de particuliere aanbieder.

Annonces kunnen worden geplaatst in Folia en op de websitewww.folia.nl. Zie voor informatie over het aanbieden en de tarieven www.folia.nl – weekblad – Annonces.

CULTUUR

Crea zoekt studenten voor de adviescommissie voor de toewijzing van ruimten en faciliteiten in het nieuwe cultureel studentencentrum Crea. Zie de vacatures op www. crea.uva.nl Theater zoekt lichttechnicus (kleine verg.).

Specifieke ervaring niet per se vereist, wel grote interesse in techniek en theater. www. marionettentheater.nl Zondag naar de kerk? www.studentenekklesia.nl 11.00 uur – De Rode Hoed Keizersgracht 102 – Amsterdam Eigentijds kerk zijn binnen christelijke traditie: Keizersgrachtkerk. Kerkdienst en viering elke zondag om half 11, Keizersgracht 566. www.kgk.dds.nl Workshop Stem&Creativiteit. Ontdek wat je met je stem kan doen en prikkel je creativiteit. metstem@gmail.com / www. metstem.nl

MEDEZEGGENSCHAP

NJR zoekt nieuw bestuur 2010-2011!

NJR zoekt zeven jonge en enthousiaste bestuursleden. Solliciteer vóór 10 mei naar sollicitatiecommissie@njr.nl. Zie voor info www.njr.nl

SPORT folia-mirakel 100423.indd 1

23-04-2010 10:50:20

EEN KRANT DIE (JE) BIJ BLIJFT

de Brug is een onderscheidende en gratis huis-aan-huis-krant voor IJburg en omstreken

de Brug zoekt Gedreven salesmedewerker

voor 8 uur per week (flexibel in te delen) vergoeding op provisiebasis Meer informatie 06-23769714 solliciteren sales@debrugkrant.nl

www.debrugkrant.nl

Als trainee kort aan de halsband?

Bij ons dus niet! www.werkenbijprovincieoverijssel.nl

Gezocht: keepster voor in zaalvoetbalteam!

AZV damesteam (leeftijd tussen 24 en 30) is op zoek naar een ervaren keepster om ons team volgend seizoen te versterken.

Wedstrijden zijn gemiddeld 2 à 3 keer per maand. Interesse? Mail naar floortje.boon@ gmail.com Studenten Sport Centrum USC • Argentijnse tango De cursus bestaat uit 10 lessen. Na deze lessen heb je genoeg materiaal om met vertrouwen te gaan dansen. We besteden niet alleen aandacht aan het leiden/volgen en improviseren met pasjes, je krijgt ook veel kennis mee over je houding en de bewegingen van je lichaam. Start 1 mei. Zaterdag 14.00-15.15 uur. Studentencursusprijs (Stp) € 40. Check www.usc.uva.nl • Kanoën Je kunt je nog inschrijven bij de veelzijdige kanocursus van het USC. Thuisbasis is de kanovereniging Frisia in het Amsterdamse Bos. Tijdens de cursus leer je allerlei technieken: van eenvoudige peddelbeginselen tot fijne wildwaterkneepjes. Ook kun je de verschillende boottypen uitproberen.

Stp € 70,50.

• Schermen Voor studenten die kennis willen maken met de schermsport start op 26 april in het Marnix de introductiecursus schermen. 6 weken, maandag 21.30-23.00 uur, Stp € 18,50.

• Workshop Goalsetting In deze workshop (maandag 3 mei op het USC, 19.30-21.30 uur) leer je van mentaal trainers Frank Cabooter en Erik Rutgers hoe jij doelen kunt stellen die helpen je sportprestatie te verbeteren, helpen te motiveren voor je sport, minder spanning meebrengen en helpen voor het behouden

van de concentratie. Inschrijven via erik. rutgers@mentalskills.nl • Et cetera Zie ook: www.usc.uva.nl

UvA SCRIPTIEPRIJS

Ding mee naar de UvA-scriptieprijs! Afgestudeerd tussen 6 mei 2009 en 3 mei 2010?

Werd je scriptie met minimaal een 8,5 beloond? Ding mee naar de UvA-scriptieprijs!

De drie beste scripties worden beloond met geldprijzen van resp. € 3.000, € 2.000 en € 1.000. De jury beoordeelt de inzendingen op wetenschappelijke inhoud en originaliteit. Meer informatie: www.uva-alumni.nl/ uva-scriptieprijs

VERDIENEN

Per direct tweetalige onderzoeksassistenten gezocht: Arabisch / Nederlands en Turks / Nederlands. Werkzaamheden bestaan uit het vertalen van vragenlijsten en brieven en het afnemen van interviews. Verdiensten: ± € 10 per uur. Neem contact op met Jellie Sierksma via kindinzicht@gmail.com of 06 4466 4530.

Enthousiaste docenten Nederlands gezocht door taalschool in Amsterdam. Onze voorkeur gaat uit naar studenten Nederlands (3e / 4e jaars). Flexibele werktijden. De cursussen worden gegeven in A’dam-Zuid en in de Jordaan. U kunt uw cv mailen naar: katakurawblc@gmail.com

VRIJWILLIGERSWERK, STAGES, e.d.

Groepsreis voor jongeren naar Afrika.

Groepsreis Naar Afrika (Kenia en Uganda) naar straatkinderenprojecten. Van 4 juli tot 8 augustus 2010. Info: 020 679 2095; www. commissiesamen.nl (via homepage naar activiteiten/groepsreizen); info@commissiesamen.nl

WONEN

Iets te verhuizen? Ik kom met een grote bus voorrijden. Studentenverhuizingen binnen A’dam. Van stoep tot stoep: € 35. Ook met verhuismannen en touw en blok. Ook buiten A’dam mogelijk. Bel Taco: 06 4486 4390; www.vrachttaxi.nl

DIVERSEN

De Spermabank van het AMC is op zoek naar spermadonoren. Onkosten worden vergoed. Nadere informatie tel. 020 566 3090, spermabank@amc.uva.nl of www. spermadonoren.nl

BUREAU OMBUDSMAN

Studenten met een klacht over de UvA kunnen terecht bij de Ombudsman Studenten, Christel Holtrop, ombudsman@ uva.nl, tel. 525 3798, www.student.uva.nl/ ombudsman Medewerkers met een klacht over de UvA kunnen terecht bij de Ombudsman Personeel, Anneke Vijgeboom, ombudsmanpersoneel@uva.nl, tel. 525 5548, www.uva. nl/ombudsmanpersoneel.

Het Bureau Ombudsman is gehuisvest op Oude Turfmarkt 151, 1012 GC Amsterdam.

ATTENTIE

De eerste week van mei verschijnt Folia niet.

- advertentie -

f VAN DONDERDAG 29 APRIL T/M WOENSDAG 5 MEI

GOED VOORBEREID HET DONKER IN.

FILMTIP VAN DE WEEK THE FANTASTIC MR. FOX REGIE: WES ANDERSON | 29 APRIL IN PREMIÈRE

het cultureel studentencentrum van UvA & HvA

quiz

zO 02/05 14.00 uur

CREA Popquiz

Eindelijk je tot nu toe nutteloze muziekkennis gebruiken bij deze ultieme uitkateractiviteit!

Via (veelal) muziekfragmenten wordt een middag lang in verschillende rondes je muzikale kennis getest. Deelname leuker is dan winnen, maar voor de winnaars zijn er desalniettemin fijne prijzen te verdienen.

Teams bestaan uit maximaal 4 personen.

Inschrijven: popquiz@crea.uva.nl. inschrijfkosten e 2,50 pp

Muziek

DO 06/05 20.30 uur Wes Anderson (The Darjeeling ltd.) maakte een stop-motion animatiefilm naar het boek van Roald Dahl. Meneer Fox (George Clooney) leidt een rustig leventje met zijn vrouw (Meryl Streep) en zoon Ash (Jason Schwartzman), maar ergens kriebelt het. Als hij toch weer zijn oude streken als stiekeme kippendief begint uit te halen, brengt hij de gehele dierengemeenschap in gevaar: boeren Boggis, Bunce en Bean zijn vastbesloten hen uit te roeien. Ook met Owen Wilson en Bill Murray. De film kreeg Oscarnominaties in de categorieën ‘beste animatiefilm’ en ‘beste muziek’. Lees meer op Cineville.nl.

NU OP CINEVILLE.NL CINEVILLE TALKSHOW: THE GHOST WRITER DONDERDAG 6 MEI 20.30 UUR IN DE BALIE

Plug & Play

Plug & Play is het CREA poppodium, waar je iedere eerste donderdag van de maand kunt genieten van nieuw talent. toegang gratis

theater

Vr 07/05 20.30 uur

De Weerwolven van Wakkerdam

CREA improvisatiegroep Placebo heeft het populaire kaartspel ‘de Weerwolven van Wakkerdam’ als inspiratie genomen om de laatste voorstelling van dit jaar op te baseren. Leef als publiek mee met de wolven, de burgers, en zorg ervoor dat de burgers het overleven. Een must-see voorstelling voor iedereen die het spel kent en gespeeld heeft. toegang e 7,50, studenten/CJP/65+ e 5,-

filM

za 08/05 20.00u, zO 09/05 14.00u De nieuwe film van Roman Polanski (Chinatown) opent met de vondst van een lijk. Het blijkt de ghostwriter van de memoires van voormalig premier Adam Lang (Pierce Brosnan). De uitgever vervangt de ghostwriter door een nieuwe (Ewan McGregor), die de opdracht krijgt anoniem te blijven en geen vragen te stellen. Wanneer hij zich echter kritisch begint op te stellen, beginnen de problemen.

In de Talkshow praten we onder meer met Viktor Frölke, een échte ghostwriter. Ook spelen we zoals iedere maand weer een filmquiz, zijn er filmtips en een NPS New Arrival. Lees meer op Cineville.nl.

DOE MEE EN WIN:

EEN EXCLUSIEVE ACTIE VOOR FOLIA-LEZERS!

Very Short International Film Festival

The Very Short International Film Festival is coming to Amsterdam! The festival – which shows films of three minutes or less – has Paris as its place of birth but is screened in over 50 cities in 17 different countries. The worldwide audience chooses its favourite short film and the winner is honoured in Paris. admission e 5,-, students e 3,-

lezing

Ma 10/05 20.00 uur

Populisme en democratie

WE GEVEN WEG: - EEN PRACHTIG FOTOBOEK VAN THE FANTASTIC MR. FOX - 2x2 VRIJKAARTJES VOOR DE FILM

Populisme is actueel maar niet nieuw. Populisme komt regelmatig voor in de politieke geschiedenis van Nederland. Wat is er nu anders dan vroeger? Met dr. Henk te Velde en dr. Meindert Fennema. gratis voor studenten, e 5,- alle anderen

MAIL SNEL JE NAAM EN ADRES NAAR FOLIA@CINEVILLE.NL EN WIN EEN VAN DEZE FANTASTISCHE PRIJZEN!

Debat

Di 11/05 20.00 uur

De verkiezingen in Suriname

ONBEPERKT NAAR DE FILM VOOR MAAR €17,50 PER MAAND

Op 25 mei zijn er verkiezingen in Suriname.

Wat zijn de politieke gevolgen van een nieuwe regering, waar Desi Bouterse mogelijk onderdeel van zal uitmaken? Met o.a. Harry van Bommel, Tweede Kamerlid voor de SP. toegang gratis Meer informatie over de CREA agenda: www.crea.uva.nl

elenco di conferenze* Diverse locaties

WO 28/04 – DO 13/05 Il Sound del Giro Stichting B-oost organiseert samen met enkele van de belangrijkste podia van Amsterdam en Rome een groots en divers muzikaal programma getiteld ‘Il Sound del Giro’, waarbij de hedendaagse muziekcultuur van zowel Italië als Nederland centraal staat. Zie www.ilsounddelgiro.com.

EYE (voormalig Filmmuseum) DO 06/05 – WO 19/05 New Italian Cinema Events Al meer dan zestien jaar brengt het festival New Italian Cinema Events (Nice) de hedendaagse Italiaanse cinema onder de aandacht. In samenwerking met Istituto Italiano di Cultura is de nieuwste Nice-selectie van 6 t/m 19 mei te zien in het Filmmuseum in Amsterdam.

OBA

ZO 02/05 CINEMA DEL GIRO Vertoning van de documentaire The Stars and the Watercarriers van Jørgen Leth (1974, 91 min). Een documentaire over de Giro van 1973, van de Mart Smeets van Denemarken. Met commentaar door oud-wielrenner en schrijver Peter Winnen.

VR 07/05, 20.00 uur De avond van het Wielerboek Verkiezing van het beste Nederlandse wielerboek. Trio-presentatie door Arthur van den Boogaard, het ‘sportliteraire geweten van Nederland’, oud-renner en schrijver Peter Winnen en sportjournalist Marcel Rözer. De genomineerde wielerboeken zijn onder meer van Tim Krabbé, Martin Ros, Bert Wagendorp, Wilfried de Jong en Mart Smeets.

Rijksmuseum

DI 20/04 - MA 21/06 Stralende Madonna’s Ter gelegenheid van de Giro d’Italia zijn vanaf 20 april drie gerestaureerde tondi (ronde schilderijen) uit de Italiaanse Renaissance tijdelijk te zien voor het publiek. De schilderijen, uit eigen collectie, met afbeeldingen van Madonna en kind, zijn in oude luister hersteld voor het nieuwe Rijksmuseum en zullen daar permanent te zien zijn vanaf de heropening van het hoofdgebouw in 2013.

UB (Doelenzaal)

VR 07/05, 13.00 uur ‘Fietsen tussen Nederland en Italië’ Publieksdag Werkgroep Italië Studies, met dichter en schrijver Ilja Pfeijffer, theatermaker en oud Giro-journalist Paul Feld, en historicus Dries Vanysacker. Opgave gewenst via info@ italiestudies.nl.

* Lezingenladder. U organiseert een lezing of debat en wilt daarmee graag op deze pagina staan?

Stuur een mailtje naar folialezing@gmail.com onder vermelding van ‘Aanmelding lezingenladder’.

Fresco

Moerbeek

Een dag uit het leven van Italië

Alweer een paar zomers geleden

De zon komt op boven het Toscaanse platteland en kust de slanke cipressen, de roze stadsmuren van de bergdorpen, de klaprozen in de olijfgaarden. In de verte luiden de kerkklokken en de vogels zingen alsof Sint Franciscus zelf weer gewekt moet worden. Een boerenwagen rijdt ratelend naar de markt, beladen met tomaten en artisjokken. De toeristen rekken zich verzaligd uit, verlangend naar de koele wijn die binnenkort op hen wacht, als beloning voor het cultureel verantwoorde bezoek aan de zestiende-eeuwse schilderingen in de nabijgelegen kerk.

De zon gaat op boven de rand van de Vesuvius en schijnt meedogenloos over de uitgestrekte buitenwijken van Napels, die zinderen in de vroege hitte. Walmende vrachtwagens en lawaaiige brommers rijden af en aan zonder de mooiste baai ter wereld een blik waardig te keuren. Op de vuilnisbelt net buiten de stad vechten straatkatten en meeuwen om de laatste etensresten. In het gerechtshof begint het zoveelste proces tegen een corrupte stadsbestuurder. In de overvolle universi-

teitsgebouwen worden vandaag opnieuw geen colleges gegeven.

De zon gaat onder, een zachte nevel trekt over de Toscaanse heuvels. De vuurvliegjes verschijnen zo talrijk alsof ze de Melkweg willen evenaren. De glazen van de toeristen worden geheven: salute, gezondheid! In Napels rijden de brommers en de vrachtwagens nog steeds hun rondjes. Kinderen rennen bij de stoplichten de weg op om zakdoekjes te verkopen, jonge mannen hangen tegen de muren buiten de bars, wachtend op die ene kans op werk die nooit komt. Vrouwen rijgen de was aan lijnen dwars over de nauwe straten, zoals ze het al eeuwen doen. In het hele land verschijnen op de televisie de eerste platinablonde, rimpelloze schoonheden om de kansspelletjes te leiden en het nieuws te verkondigen: de verkeersongelukken, de stakingen, de laatste avonturen van de politieke elite, de teruglopende economie. Dan valt eindelijk de nacht, rust zacht Italië. yyy Louise O. Fresco

Ans Kolk hoogleraar sustainable management

Genua: We passeerden Genua, enkele uren nadat we bij de Frans-Italiaanse grens aan de kant waren gezet door de weinig zachtzinnige Franse Gendarmerie.

We waren betast en binnenstebuiten gekeerd. De verboden middelen hadden we gelukkig goed verstopt. ‘Merci au revoir en de mazzel’ hadden we nog geroepen. De Fransozen bromden alleen maar.

Pisa: Ja, die toren bekeken enzo… mooi hoor.

Florence: We werden op de camping onthaald door een geflipte Belg die zelfgestookte wodka uitdeelde (‘een knettergek sapke’) en twee omhooggevallen Hollandse hockeytutjes die ‘de vorige dag nog bij de koninklijke familie van Monaco hadden gelogeerd’ (ja ja). Het is nog laat geworden.

Met die Belg.

Milaan: Ik zag een zwerver rondscharrelen met een Armani-tas in zijn handen.

Hij had een pantalon aan en leren schoenen. Ze hebben weliswaar weinig op met de democratische rechtstaat, maar stijl hebben ze, die Italianen.

Venetië: Ja, mooi die grachtjes…

Rimini: In Rimini ’s middags in de volle zon een fles whisky soldaat gemaakt met Afrikaanse migranten die kettinkjes verkochten op het strand. De vrouwen hadden rijst gekookt met vis en veel peper. In dezelfde week kregen we daar ruzie met een stelletje zelfverklaarde ghettoboys uit New York (als je uit de achterbuurten van Brooklyn komt ga je toch niet op vakantie naar de Adriatische kust?). We hebben ze natuurlijk een lesje Amsterdamse bluf geleerd (‘We are from Emsterdem ouwe!’).

Perugia: Ter hoogte van Perugia hebben we ’s nacht door de Toscaanse velden gerend terwijl de maan scheen (onder invloed van de eerdergenoemde verboden middelen). We kwamen een struisvogelboerderij tegen. Tikkeltje surrealistisch.

Milaan: Terug in Milaan hebben we de huurauto achtergelaten en de trein teruggepakt naar Amsterdam. Een van mijn vrienden is in Zwitserland uitgestapt om zijn sok terug te vragen aan een Zwitsers meisje. Die had hij haar in Rimini geleend. yyy Kimon Moerbeek

Frank van Vree hoogleraar journalistiek en cultuur

Göran Sluiter hoogleraar internationaal strafrecht

overigens Italië wil een wet aannemen waarbij YouTube-filmpjes vooraf gecontroleerd moeten worden. Verkapte censuur van de bovenste plank.

Floor Boon

Ans Kolk: ‘Ik kan me haast niet voorstellen dat dit waar is. Het is typisch iets wat ze in veel meer gesloten landen als China en Iran doen om te proberen het vrije verkeer van informatie op internet te controleren.

En zelfs daar is het moeilijk het helemaal dicht te houden en weten slimme internetgebruikers de censuur vaak te omzeilen.

Dus nogal opmerkelijk als Italië dit zou willen, terwijl het onderdeel is van de Europese Unie waar andere regels en normen gelden. Ik zie niet dat zo’n maatregel in de praktijk zou werken. Het lijkt juridisch moeilijk te handhaven, en vooraf controleren gaat in tegen de gebruikelijke aanpak om iets te verwijderen nadat is gebleken dat het rechten en zeden schendt. Het gaat ook in tegen de snelle praktijk van online platforms als YouTube waar grote hoeveelheden filmpjes omgaan. Waarschijnlijk is het meer een reflectie van de binnenlandse 24 Folia

politieke situatie in Italië en de bijbehorende strijd om de media, dan iets waarvan de economische en juridische consequenties geheel doordacht zijn.’

Frank van Vree: ‘Dat klinkt als een onuitvoerbare maatregel, een Chinese toestand, als het al mogelijk zou zijn zoiets juridisch uit te voeren. De consequentie zou zijn dat Italië wordt afgesloten van het internet. Op het moment dat eigenaren van websites als YouTube persoonlijk verantwoordelijk worden gesteld voor de inhoud van hun site en zij hiervoor strafrechtelijk kunnen worden vervolgd, zullen zij zich terugtrekken uit Italië. De enige manier om nog toegang te krijgen tot dergelijke sites wordt dan illegaal, zoals ook in China mensen de censuur weten te ontwijken.

De achterliggende vraag hier is interessant: waar begint de verantwoordelijkheid

van internetproviders en waar houdt deze op? Het antwoord bevindt zich in een grijs gebied. Is een provider verantwoordelijk voor pornografische content op een van zijn websites, of een site verantwoordelijk voor iets wat iemand gepost heeft? In Nederland kan men onder dreiging van medewerking aan verspreiding van illegale content worden gemaand dingen te verwijderen. Binnen de bestaande wetgeving kan dus worden opgetreden, de vraag is daarom wat Italië met deze wet precies beoogt.’

Göran Sluiter: ‘Laat ik vooropstellen dat ik de zorg begrijp dat er met de snelle media van nu dingen die schadelijk zijn voor individuen snel op internet verschijnen.

Dat neemt niet weg dat een wet als deze principieel onjuist en praktisch onuitvoerbaar is. Het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens schrijft voor dat er

vrijheid van drukpers bestaat in Europa.

Dat betekent dat je vooraf geen toestemming nodig hebt om iets te drukken. Bij een krant gebeurt dat ook niet. Het verschil is dat journalisten een beroepsethiek hanteren en de gemiddelde internetgebruiker niet, maar het principe geldt ook voor sites als YouTube. Daarnaast is deze wet praktisch onuitvoerbaar, tenzij hij in heel Europa wordt ingevoerd. Stel ik wil vanuit Italië iets op YouTube zetten en dat kan niet, dan bel ik een goede vriend in Nederland die het vervolgens voor mij doet. Wel deel ik de mening dat niet alleen gebruikers, maar ook beheerders verantwoordelijkheid moeten dragen. Om dat te bereiken is wereldwijde samen­ werking nodig.’ yyy In deze rubriek reflecteren wetenschappers op een actuele stelling.