Folia31_63

weekblad voor de Universiteit van Amsterdam jaargang 63 14/05/2010 nummer 31

oude moeder, jong eitje

FEB failliet

Economen op zoek naar 13 miljoen euro

Avant La Lettre

De invloeden van ALLgitarist Laurens Radstake

KaradŞić

Bijvak: verdedig een oorlogsmisdadiger

Mercator Sapiens Official UvA Merchandise

ww w.me rc ato rs a pie ns .nl Roetersstraat 35, 1018 WB Amsterdam, tel. 020-525 6159, info@mercatorsapiens.nl

inhoud #31

-196°C

In het AMC worden eicellen ingevroren van vrouwen met kanker, zodat deze na chemotherapie toch een gezond kind kunnen krijgen. Hoogleraar Sjoerd Repping wil die mogelijkheid ook bieden aan gezonde vrouwen op het moment dat hun eicellen nog van goede kwaliteit zijn: ‘We kunnen onze ogen niet sluiten voor de realiteit dat vrouwen steeds later kinderen krijgen.’10

pensioen

Studenten winden zich op over het verplichte vertrek van docenten op hun 65e 8

1,7 miljoen pagina’s

telt het dossier van verdachte Radovan Karadžić.

Daarom kan hij bij zijn verdediging wel wat hulp gebruiken van topstudenten strafrecht 14

grijsgedraaid

Het gonst rond Avant La Lettre. De band die al lang niet meer het best bewaarde geheim van de hoofdstad is, komt eindelijk met een album. Wat zijn de muzikale invloeden van de band? 18

en verder:

tips Bijna dagelijks worden we door lezers getipt met nieuws uit de universiteit. Dat gebeurt in bijna alle gevallen via de mail, wat prettig en gevaarlijk tegelijk is. Het voordeel van tips per mail is dat je ze rustig kunt bekijken en zelf kan bepalen of er vervolgens iets mee gedaan gaat worden. Met als nadeel dat de afzender lastig traceerbaar is.

Ik zal u zomaar drie tips geven die ik de afgelopen weken heb mogen ontvangen.

De eerste tip betrof informatie over het – volgens de tipgever dubieuze – verleden van de dader van het zogenoemde ei-incident.

Interessant, maar de informant wilde alleen via de mail communiceren. In tegenstelling tot sommige andere media hebben wij niets met de informatie gedaan en dat was bij nader inzien terecht: het was verzonnen. Vorige week kregen we ook een mailtje van een medewerker van het Roeterseiland over de penibele financiële situatie bij de Faculteit Economie en Bedrijfskunde.

Deze informant wilde gewoon per telefoon communiceren en op onze nieuwspagina ziet u het gevolg van zijn tip: een bericht over de financiën bij de FEB. Een derde tip betrof het gerucht dat het College van Bestuur voor het eind van dit jaar collectief zou moeten aftreden. Het CvB ligt namelijk onder vuur inzake het HvA-nieuwbouwproject, de Amstelcampus. Het zou geldverslindend zijn en tegenstanders menen dat het CvB onverantwoordelijke risico’s neemt. De kans is groot dat de zaak voor de Ondernemingskamer komt en die zou, volgens onze tipgever, zo maar kunnen besluiten dat er sprake is van ‘onzorgvuldig bestuur’.

Dit zou kunnen betekenen dat het CvB haar conclusies moet trekken en, omdat er sprake is van een collegiaal bestuur, in haar geheel moet aftreden. Of die kans echt bestaat weet ik niet; we gaan het uitzoeken.

Jim Jansen, jfj@folia.uva.nl

nieuws 4-7, opinie/stage 8-9, in beeld 12-13, Fen is uit/het beste/eten 21, annonces 22, lezingen 23, Dijkgraaf/Curvers/overigens 24

colofon

weekblad

voor de Universiteit van jaargang 63 14/05/2010 Amsterdam nummer 31

oude moed er, jong eitje

FEB failliet

Economen op zoek naar 13 miljoen euro

Avant La Lettr e

De invloed en van ALLgitarist Lauren s Radstake

Karadžić

Bijvak: verded ig oorlogsmisda een diger

Folia: Weekblad voor de Universiteit van Amsterdam, Vendelstraat 2, 1012 XX Amsterdam, tel. 020-5253981, fax 020-5253980, redactie@folia.uva.nl website: www.folia.nl uitgever: Stichting Folia Civitatis redactie: Floor Boon, Mirna van Dijk (eindredacteur), Jim Jansen (hoofdredacteur), Maud Janssen, Marit van Kooij, Margot Riedstra (secretariaat), Henk Thomas, Dirk Wolthekker medewerkers aan dit nummer: Bram Belloni, Martien Bos (correctie), Bob Bronshoff, Emma Curvers, Marc Deurloo, Robbert Dijkgraaf, Julie de Graaf, Jan-Maarten Hupkes, Marc Kolle, Harmen van der Meulen, Pascal Tieman, Won Tuinema, Tjebbe Venema, Fen Verstappen, Hans van Vinkeveen redactieraad: Wouter Breebaart, Simon Dikker Hupkes, Albert Goutbeek, Lief Keteleer (voorzitter), Jaap Kooijman, Bert Vuijsje zakelijke leiding: Paul van de Water art direction: Pascal Tieman opmaak: Carl Zevenboom druk: Dijkman Offset, Diemen advertentiewerving: Bureau van Vliet bv, Zandvoort, tel. 023-5714745, fax 023-5717680, zandvoort@ bureauvanvliet.com abonnement: € 46,90 per jaargang opgave: 020-525 3981, mededelingen@ folia.uva.nl of www.folia.nl. Het is niet altijd mogelijk de rechthebbenden van de foto’s op de prikbordpagina te achterhalen. Rechthebbenden van het beeldmateriaal kunnen zich bij Folia melden via: redactie@folia.uva.nl

Folia 3

nieuws

Klimaatrapport

meer nieuws op www.folia.nl

Kooistra runt imperium vanuit UvA-pand zz Het bedrijf van de omstreden horecamagnaat Sjoerd Kooistra is gevestigd in een UvA-pand. zz UvA-Vastgoeddirecteur Scholten: ‘Toen Kooistra zich meldde als huurder, vonden we hem betrouwbaar.’

De besloten vennootschap Plassania Beheer BV, waarvan de omstreden horecatycoon Sjoerd Kooistra directeur en enig aandeelhouder is, blijkt gevestigd in het UvA-pand Herengracht 514. Tot het jaar 2001 zaten er in het pand verschillende UvA-afdelingen.

Daarna is het pand gerestaureerd. De afdeling Vastgoed van de UvA verhuurt het sindsdien aan externe organisaties, waaronder Plassania Beheer BV. Kooistra lag in Ibiza in het ziekenhuis na een gewelddadige straatroof, maar liet via een woordvoerder weten dat Plassania Beheer ‘al enige jaren gevestigd is op de eerste etage van de Herengracht 514’. Ook directeur Piet Scholten van UvA Vastgoed BV bevestigde de huurovereenkomst met Plassania Beheer.

Bij Plassania Beheer BV werken volgens de Kamer van Koophandel vijf personen.

De bedrijfsomschrijving luidt: ‘beheren, verpachten, in- en verkoop van en beleggen in (horeca)-ondernemingen en onroerend goed’. Onder Plassania Beheer ‘hangen’ een aantal andere bv’s; de bedrijfsstructuur is volgens critici weinig transparant. Op de balans van Plassania Beheer staan tientallen (horeca)panden ter waarde van vele tientallen miljoenen euro’s. De exploitatierekening van Plassania Beheer is echter steevast negatief.

Herengracht 514, het UvA-pand waar Sjoerd Kooistra kantoor houdt / foto Bob Bronshoff

Kooistra is sinds 2004 regelmatig in het nieuws vanwege zijn omstreden manier van ondernemen: via Plassania Beheer wordt een (horeca)pand gekocht, dat vervolgens wordt verpacht (en soms weer doorverpacht). De pacht is vaak zo hoog dat de pachter in no time failliet gaat. Vervolgens komt er een volgende pachter die hetzelfde lot beschoren is. Kooistra zegt vrijuit te gaan omdat hij de zaken alleen inricht en niet exploiteert. Momenteel is hij verwikkeld in verschillende juridische geschillen, onder meer met Heineken en met koffiebrander Smit&Dorlas, die zeggen veel geld tegoed te hebben van hem. De koffiebrander heeft vorige maand zelfs het faillissement van Plassania Beheer aangevraagd omdat men vier ton tegoed zou hebben.

Piet Scholten reageert vooralsnog laconiek op de vraag in hoeverre het ethisch verantwoord is UvA-vastgoed te verhuren aan Kooistra. ‘We maken wel enigszins een afweging aan wie we verhuren. Geen hoerenkasten bijvoorbeeld. Maar toen Plassania Beheer zich meldde als huurder vonden we het een goede en betrouwbare huurder. De huur wordt nog steeds keurig betaald. We sluiten huurcontracten af voor vijf jaar, het contract met Plassania Beheer loopt tot 2012. De komende twee jaar zullen we de ontwikkelingen op de voet volgen, want het moet niet gekker worden. Misschien komt er een moment dat we toch uit elkaar gaan, maar daar komen we in gezamenlijk overleg dan wel uit.’ (DW)

Voordelen fusie ‘gigantisch overschat’ zz Beoogd doel van samenwerking met HvA wordt volgens betrokkenen niet bereikt. zz ‘De samenwerking kost vooral geld en zal geld blijven kosten.’

‘Ik heb weinig zicht op de samenwerking met de HvA, maar wat ik er tot nu toe van vernomen heb, loopt het niet zo lekker. Van mijn HvA-collega hoor ik steeds dat studenten die aan de UvA

onvoldoende presteren, niet naar de HvA gaan, maar naar een andere universiteit.’

Dit antwoordde interim-decaan Eric Fischer van de economische faculteit (FEB) op 4 mei op vragen van faculteitsmedewerkers over de samenwerking tussen de UvA en de HvA. De FEB is in financiële problemen gekomen en had daarom een bijeenkomst belegd voor het personeel. Een deel van hen meent dat de samenwerking met de HvA beter kan worden stopgezet, want die zou te veel

geld kosten. ‘De synergie van de samenwerking wordt gigantisch overschat. De samenwerking kost vooral geld en zal geld blijven kosten,’ zei een van de medewerkers. Bedoeling van de samenwerking is dat UvA-studenten die niet goed presteren of ongeschikt zijn, ‘afstromen’ naar de HvA. (DW) Zie pagina 6 voor een overzicht van de financiële problemen bij de economische faculteit.

Mei wint studentenraadsverkiezingen zz Uitslag studentenraadsverkiezingen vergelijkbaar met vorig jaar. Opkomst 22,7 procent.

De studentenpartij Macht en inspraak (Mei) heeft de studentenraadsverkiezingen van vorige week gewonnen. Mei komt met vier zetels in de Centrale Studentenraad (CSR). Grote concurrent UvASociaal 4 Folia

krijgt drie zetels in de raad, die in totaal zeven leden telt. Grote outsider was de partij Studentenbelangen van Marie Louise de Mol. In haar eentje moest ze het opnemen tegen Mei en UvASociaal, maar dat is niet gelukt. De totale opkomst lag dit jaar, evenals vorig jaar, op 22,7 procent. Het ligt voor de hand dat Mei-lijsttrekker Michael Jungen, student

bij geesteswetenschappen, de nieuwe voorzitter van de CSR wordt. In absolute aantallen kreeg overigens niet hij, maar UvASociaal-lijstrekker Charlotte van Gulik het meeste aantal stemmen: 890 tegenover 863 voor Jungen. Op facultair niveau hadden de FNWI en geneeskunde de hoogste opkomst, respectievelijk 35,1 en 44 procent. (DW)

Universiteitshoogleraar en KNAW-lid Louise Fresco gaat deel uitmaken van de twaalf leden tellende evaluatiecommissie die de werkwijze van het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) gaat doorlichten. Dat heeft de InterAcademy Council, het wereldwijde adviesorgaan van de academies van wetenschappen, bekendgemaakt. De VN en het IPCC hebben de InterAcademy Council gevraagd om een onafhankelijk oordeel te vellen over de rapportages van het IPCC, in het bijzonder de zorgvuldigheid van de werkwijze bij het opstellen ervan. Het onderzoek gaat onder meer over de betrouwbaarheid en controleerbaarheid van data, de aard van de literatuur en van de gegevens die gebruikt worden voor de rapporten, en de manier waarop fouten die worden ontdekt na verschijning van het rapport worden rechtgezet. De InterAcademy Council zal uiterlijk 30 augustus een rapport met bevindingen en aanbevelingen aan de Verenigde Naties aanbieden. (DW)

Akademiehoogleraren De KNAW heeft UvA-hoogleraren Michiel van der Klis en Joep Leerssen benoemd tot Akademiehoogleraar. Ze ontvangen ieder een bedrag van één miljoen euro, waarmee zij zich volledig kunnen wijden aan innovatief onderzoek en de begeleiding van jonge onderzoekers.

De benoeming geldt voor een periode van vijf jaar. Gedurende deze periode zijn Akademiehoogleraren door hun universiteit vrijgesteld van bestuurlijke verplichtingen. Michiel van der Klis (1953) is hoogleraar sterrenkunde en als Akademiehoogleraar benoemd vanwege zijn revolutionaire onderzoek naar de röntgenstralen van dubbelsterren. Joep Leerssen (1955) is hoogleraar Europese studies, in het bijzonder Europese moderne letteren en heeft volgens de KNAW een unieke bijdrage geleverd aan het onderzoeksveld Europese studies. Hij bestudeert ideeën rondom nationale identiteit en schenkt hierbij in het bijzonder aandacht aan literair bronnenmateriaal. (DW)

Prijsvraag Win: Family Guy-pakket Family Guy is in Amerika een grote tv-hit en draait om de gekke en geweldig gestoorde familie Griffin. In het derde seizoen raakt Brian verslaafd aan cocaïne, gaat Stewie naar eigen zeggen de wereld veroveren en komt Peter in conflict met zijn tienerzoon Chris. Family Guy Seizoen 3 bevat 21 afleveringen, waaronder ‘Family Guy Viewer Mail # 1’, waarin Brian en Stewie hun favoriete verhaallijn kiezen uit door kijkers ingestuurde brieven. Om te winnen: ga naar ww.folia.nl/rubriek/prijsvraag en beantwoord de vragen.

Nieuwe Ideeën

Sex and the city zz Seksualiteit en burgerschap zijn zodanig met elkaar verbonden, dat we kunnen spreken van seksueel burgerschap. zz Communicatiewetenschapper Niels van Doorn doet er onderzoek naar en ontving daarvoor een Rubiconsubsidie.

Communicatiewetenschapper Niels van Doorn ontving een Rubicon-subsidie om onderzoek te doen naar de manier waarop affectieve relaties en mediatechnologieën een rol spelen in de totstandkoming van ‘seksueel burgerschap’. Hij bestudeert twee uiteenlopende stedelijke collectieven: een

‘queer’ punkscene en een Baptistische kerkgemeenschap, beide in Baltimore, de Verenigde Staten.

Op het eerste gezicht lijken seksualiteit en burgerschap twee gescheiden werelden. Immers, seksualiteit speelt zich voornamelijk af in het privédomein, terwijl burgerschap een publieke zaak is.

Maar de twee begrippen grijpen volgens Van Doorn steeds meer in elkaar. ‘Aan de ene kant zijn mensen steeds vaker geneigd om hun seksualiteit in het openbaar te tonen en te bespreken, en aan de andere kant bemoeien de maatschappij en de politiek zich in toenemende mate met zaken die direct raken aan het seksuele en intieme leven van burgers – denk

aan de discussies over het homohuwelijk, het gebruik van de pil of abortus. De twee begrippen zijn inmiddels zodanig met elkaar verbonden, dat we kunnen spreken van seksueel burgerschap.’ In zijn onderzoek wil Van Doorn graag bestuderen hoe affectiviteit en mediatechnologieën een rol spelen in de totstandkoming van seksueel burgerschap.

Het gaat er Van Doorn niet om de denkbeelden van punkers en baptisten tegenover elkaar te zetten, maar om te onderzoeken hoe affectieve relaties en technologie een rol spelen in de beleving en performance van deze denkbeelden. ‘Het zou best kunnen zijn dat beide groepen in dat opzicht erg op elkaar lijken.’ (DW)

Sander Breur voorzitter LSVb zz Nieuwe voorzitter zat eerder in verschillende studentenraden van de UvA.

Demonstratie

zz Breur maakt zich op ‘voor een zwaar jaar’.

De Landelijke Studenten Vakbond (LSVb) heeft een nieuw bestuur voorgedragen. Als de voordracht op 26 juni wordt goedgekeurd door de leden volgt UvA-student Sander Breurs (25) Jasmijn Koets op, ook van de UvA, als voorzitter.

Koets was sinds het tussentijds vertrek van Gerard Oosterwijk waarnemend voorzitter van de bond. Breur is geen onbekende in de studentenpolitiek. In het collegejaar 2004-2005 was hij voorzitter van de facultaire studentenraad van de FNWI, een jaar daarna zat hij namens de partij UvA­Sociaal in de Centrale Studentenraad. Breur volgt de master Particle and Astroparticle Physics.

In 2004 begon hij met studeren, maar al gauw mengde hij zich in de studentenpolitiek. Hij wil die betrokkenheid nu op landelijk niveau voortzetten vanwege de ‘huidige penibele politieke situatie’. Breur: ‘Met de bezuinigingen op komst gaat het hoger onderwijs een zwaar jaar tegemoet.

Sander Breur / foto Bram Belloni

Ik wil voorkomen dat er wordt bezuinigd op studenten. Het hoger onderwijs moet toegankelijk blijven, ook voor studenten uit gezinnen met lagere inkomens.’

Over de te varen koers het komend jaar kan Breur nog weinig zeggen. ‘Pas na de zomer zal ons beleidsplan klaar zijn.’

Tot die tijd wordt er vooral ingewerkt en

maken de vijf bestuursleden zich op voor een zwaar jaar. De overige leden van het nieuwe bestuur zijn Maaike Verhoek (23) en Matthijs Witkam (27), beiden van de Radboud Universiteit Nijmegen.

Kitty Egelman (21) en Rob Keetlaer (26), beiden van de Hogeschool InHolland, maken het bestuur compleet. (FB)

Holocaust- en genocidestudies & Niod zz Onderzoek naar oorlog en genocide gebundeld in één organisatie. zz Nieuwe naam instituut nog onbekend.

Het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (Niod) en het Centrum voor Holocaust en Genocidestudies (CHGS) in Amsterdam gaan fuseren. De centra zullen een gezamenlijke onderzoeksagenda uitzetten, gericht op zowel oorlogsals genocideonderzoek. De fusie staat gepland voor na de zomer en heeft geen

Onderzoekers en studenten van de onderzoeksinstituten en bedrijven gevestigd op Science Park Amsterdam konden de afgelopen tijd een innovatief, origineel en uitvoerbaar idee indienen om hun onderzoek aan de man te brengen. Voor deze Science Park Nieuwe Ideeën Prijs 2010 zijn inmiddels zes ideeën genomineerd.

Het gaat om de ideeën van Raveendran N. Shiju (Van ’t Hoff Institute for Molecular Sciences), Vladimir Nedovic en Robert Valentini (Insitituut voor Informatica), Niek Bouman (Centrum voor Wiskunde en Informatica), Harry van der Graaf (Nikhef), studenten Judith Borghouts en Alexander Scheffers (FNWI, respectievelijk geneeskunde), en Petra Visser en Hans Matthijs (FNWI, respectievelijk Instituut voor Biodiversiteit en Ecosysteem Dynamica). Voor de juryprijs van drieduizend euro gaan de genomineerden op 20 mei hun idee voor de jury pitchen. Die zal elk idee beoordelen op commerciële en/of maatschappelijk waarde. Het publiek kan via het sturen vaan een sms bepalen welk idee de publieksprijs van duizend euro heeft gewonnen. De presentaties worden gehouden in het FNWI-gebouw op het Science Park, aanvang 15.30 uur in zaal C1.110. (DW)

consequenties voor het personeel. ‘Het doel is verbreding van het draagvlak. We hopen zelfs te gaan groeien,’ aldus Barbara Boender van het CHGS. Hoe het nieuw te vormen instituut zal heten, is nog niet duidelijk. Ook de definitieve onderzoeksagenda wordt pas na de zomer bekendgemaakt. Boender: ‘Er wordt gezocht naar integratie van beide thema’s.

De verbreding is al langer onderwerp van discussie, ook binnen het Niod.’ Dat en de nieuwe naam zijn volgens Boender de grootste veranderingen die optreden. De master holocaust- en genocidestudies die

het CHSG aan de UvA geeft, blijft gewoon bestaan net zoals de bachelorvakken die er bij geschiedenis over het onderwerp worden aangeboden.

Het CHGS werd acht jaar geleden opgericht door het Niod, de UvA en het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) en had vanaf het begin tot doel in te bedden in een andere organisatie. Boender: ‘We zijn opgezet als een projectorganisatie. En het Niod was vanaf het begin een goede optie om mee samen te gaan.’ VWS blijft de samengevoegde instituten financieren. (FB)

Landelijke en lokale studentenorganisaties organiseren op vrijdag 21 mei op het Museumplein een demonstratie tegen bezuinigingen in het hoger onderwijs. In tegenstelling tot eerdere protestacties in Amsterdam moet deze demonstratie ‘een positieve insteek’ hebben. Volgens Dave van der Pol, voorzitter van de Asva, moet het traditionele karakter van een demonstratie, waarbij mensen met borden vooral tegen iets zijn, plaatsmaken voor een positief event vóór investeringen in het hoger onderwijs. Door samen te werken met de radiozender Wild FM hoopt de Asva een bredere groep studenten zover te krijgen op 21 mei naar het Museumplein te komen. Wild FM verzorgt een muzikaal programma, de Landelijke Studentenvakbond (LSVb) is verantwoordelijk voor het inhoudelijke gedeelte van de dag. (FB)

Stelling De poll op folia.nl van afgelopen week ging over het plan studenten meer keuzeruimte te geven in hun studie. De stelling luidde: Iedere student moet 30 studiepunten vrije keuzeruimte krijgen. zz Dat krijgen alle studenten al heel lang, toch? – 49,9 % zz Nee, studenten moeten zich gewoon bij hun leest houden – 32,9% zz Ja! En studenten moeten het dan verplicht buiten hun eigen studierichting invullen – 9,4% zz Dat klinkt goed, maar verplicht het voor de student niet – 7,8% Totaal aantal respondenten: 523

Folia 5

nieuws meer actueel nieuws op www.folia.nl

Economen moeten miljoenen besparen zz Door miljoenentekorten is de financiële situatie bij de economische faculteit ‘zeer ernstig’: ontslagen zijn niet uitgesloten.

Marianne Elsakkers promoveert op een onderzoek naar Oudgermaanse visies op abortus.

Hoe komt een mens op zo’n onderwerp?

‘Ik wou iets doen met mijn studie Oudgermaanse talen, dat wil zeggen de Germaanse talen die in grote delen van West-Europa werden gesproken in de vroege Middeleeuwen, en met geneeskunde. Dat is een breed onderwerp, dus begon ik in te perken. Eerst tot vrouwen en geneeskunde, maar dat was nog te veel. Toen kwam ik uit bij anticonceptie, abortus en infanticide. Uiteindelijk koos ik voor abortus omdat daarover veel wetsartikelen waren.’

zz De interim-decaan vreest voor ‘nog meer lijken in de kast’.

De Faculteit Economie en Bedrijfskunde (FEB) beleeft financieel zware tijden.

Interim-decaan Eric Fischer, die in februari aantrad na het gedwongen vertrek van decaan Tom Wansbeek, spreekt van een ‘zeer ernstige’ situatie. De FEB rekent dit jaar op 40,2 miljoen euro aan inkomsten, tegenover 47,3 miljoen aan uitgaven. Het verwachte tekort bedraagt dus 7,1 miljoen euro. Er is inmiddels een stuurgroep opgericht onder leiding van de decaan.

Deze stuurgroep zal met plannen komen om het gat weg te werken. Gedwongen ontslagen worden niet uitgesloten. ‘Volgens de CAO zouden dat in beginsel als eerste de mensen zijn die het kortst aan de faculteit zijn verbonden – het zogeheten last in, first out-systeem,’ zei Fischer. ‘Een systeem waar ik niet erg vrolijk van word, want het betekent dat jongeren er als eersten uitgaan.’

Eigen vermogen Fischer sprak op 4 mei op een bijeenkomst voor het personeel van de faculteit. Ook deze week is er een bijeenkomst waarin het personeel wordt bijgepraat over de nijpende financiële situatie. Die betreft alle afdelingen van de faculteit: algemene economie, kwantitatieve economie, business studies en de afdeling die het commerciële Executive Program verzorgt.

Naast het wegwerken van het tekort heeft de faculteit bovendien van het College van Bestuur de opdracht gekregen een eigen vermogen op te bouwen van tussen de zes en zeven miljoen euro. Dit betekent dat de faculteit in totaal zo’n dertien - advertentie -

illustratie Pascal Tieman

miljoen euro moet zien te vinden. ‘En dat bedrag kan nog verder toenemen tot 20 à 22 miljoen, als er bij ontslagen ook nog wachtgelden moeten worden betaald,’ zei Fischer tijdens de bijeenkomst. ‘Mij zou het bovendien niet verbazen als er nog meer lijken uit de kast komen.’

Een groot deel van het tekort is veroorzaakt door het uit de hand lopen van de salarislasten, verklaarde Fischer. ‘Die liggen twintig procent hoger dan bij andere faculteiten.’ Op de FEB is tot nu toe een regeling van kracht waarbij docenten die meer lesuren geven dan de voor hen vastgestelde norm van 150 uren per jaar, daarvoor worden gecompenseerd in de vorm van extra salaris, een doorbetaald sabbatical of extra geld voor de onderzoeksgroep van de docent in kwestie. Het faculteitsbestuur gaat die extra uren nu beschouwen als ‘overwerk’ en dat zou volgens de CAO niet uitbetaald hoeven te worden.

Het bestuur kijkt hier overigens anders tegenaan dan de facultaire ondernemingsraad (OR). Na afloop van de bijeenkomst zei Roel van der Voort van de OR: ‘Het faculteitsbestuur meent dat aan wetenschappelijk personeel vanaf schaal elf geen overwerk mag worden uitbetaald, maar het gaat volgens de CAO om ondersteunend personeel. Er is bovendien geen sprake van overwerk, maar van meerwerk door het toewijzen van extra taken. En meerwerk moet worden betaald.’

Onderzoeksbeleid Volgens Van der Voort, programmadirecteur aan de Amsterdam Business School, moet er meer gebeuren dan alleen snijden in de personeelslasten. ‘Er moet een heel nieuw onderzoeksbeleid worden geformuleerd. Verspreid over vijf jaar betaalde

6 Folia

doctor

het College van Bestuur een aantal jaren geleden acht miljoen euro bij aan de oprichting van de business school. Niemand heeft zich ooit gerealiseerd dat dit een eenmalig bedrag zou zijn, dus is het bedrag uitgegeven aan het aanstellen van mensen. En die moet je blijvend betalen.

De dertien miljoen die Fischer nu moet vinden, zal hij niet vinden. Dat is onmogelijk. De hele faculteit moet een nieuwe basis krijgen die duurzame exploitatie mogelijk maakt: personeel moet veel flexibeler ingezet worden, een micro-econoom moet ook colleges Finance of Entrepreneurship kunnen geven. Daarnaast moet er meer verdiend worden, met name door de Executive-opleidingen, waar nu vijfenhalf miljoen euro per jaar wordt omgezet.

Dat kan naar acht miljoen.’

Vanuit de zaal werden er een aantal vragen op de decaan afgevuurd. Die gingen onder meer over de samenwerking met de HvA. ‘De synergie daarvan wordt gigantisch overschat. Het kost vooral geld en zal geld blijven kosten,’ zei een van de medewerkers. ‘Ik heb weinig zicht op de samenwerking met de HvA,’ reageerde Fischer, ‘maar wat ik er tot nu toe van vernomen heb, loopt het niet zo lekker.

Van mijn HvA-collega hoor ik steeds dat studenten die aan de UvA onvoldoende presteren, niet naar de HvA gaan, maar naar een andere universiteit.’ Bedoeling van de samenwerking was nu juist dat dergelijke UvA-studenten zouden ‘afstromen’ naar de HvA. Docent Herman ten Napel gaf Fischer nog als tip mee de voorlichting aan aanstaande studenten ‘serieuzer en veel minder wervend’ te organiseren. ‘De helft van de studenten die hier binnenkomt is totaal ongeschikt. Dat kost handenvol geld.’ (DW)

Ook in de Middeleeuwen pro­ beerde men zo’n vrouwenzaak al in regels vast te leggen?

‘Jazeker. In wetten, preken en in zogenoemde kerkelijke “boeteboeken”. Als je deze teksten op een close readingmanier, bijna woord voor woord, heel nauwkeurig analyseert, zie je dat er ook toen al aandacht voor abortus was. In het wereldlijk recht ging het overigens niet zozeer om de rechten van de foetus, maar om de verwondingen die een vrouw werden aangedaan. De foetus werd meestal niet beschouwd als “persoon” of levend wezen, maar als deel van het vrouwenlichaam. De discussie over wanneer een foetus wel of niet als levend wezen wordt beschouwd loopt nog steeds. In het kerkelijk recht werd abortus trouwens wel als moord beschouwd.’

Dacht men overal in het Oud­ germaanse taalgebied op dezelfde manier over abortus?

‘Nee. Meestal werd alleen het leveren van vergif verboden, soms het leveren van zogenoemde “abortiva”, en in één wet het vragen om een abortivum. Er wordt in de teksten steeds over “een abortief drankje” gesproken.’

De gifbeker?

‘Meestal wel. Vrouwen maakten zelf of onderling kruidendrankjes op basis van trial and error. Dat die drankjes giftig waren was bekend, maar vaak niet hoe giftig. Ik heb medische receptenboeken bekeken met recepten die waarschijnlijk als “abortuscocktails” konden worden gebruikt. In geschriften van de kerkvaders lees je terug dat vrouwen konden doodgaan aan zulke drankjes.’

Denkt u dat de abortieve gifbeker nog steeds wordt gebruikt?

‘Absoluut. In grote delen van de wereld is abortus nog steeds verboden en abortusklinieken zijn er niet. Dus zoeken wanhopige vrouwen zelf een oplossing.’ (DW) Marianne Elsakkers, Reading Between the Lines. Old Germanic and Early Christian views on Abortion. Promotie: 19 mei.

ideëen voor deze rubriek: redactie@folia.uva.nl

prikbord FEB Lintje

I

promoties FMG Job

Cohen Collegetour

Herman ten Napel, docent wiskunde aan de FEB, is op donderdag 29 april benoemd tot Lid in de Orde van OranjeNassau. Hij was voor de koninklijke onderscheiding voorgedragen door zijn handbalvereniging US Handbal, waarvoor hij zich 38 jaar lang heeft ingezet als speler, trainer en scheidsrechter. Ten Napel ontving de onderscheiding in de Beurs van Berlage uit handen van waarnemend burgemeester Lodewijk Asscher, die Ten Napels arbitrale kwaliteiten karakteriseerde als ‘streng doch rechtvaardig’. Herman ten Napel is sinds 1974 bij de FEB werkzaam. Hij won in 1994, 1996 en 2005 de Van der Schroeffprijs voor de beste docent van de FEB.

Oud-burgemeester Job Cohen, lijsttrekker voor de PvdA bij de komende Tweede Kamerverkiezingen komt op 18 mei naar de UvA. Machiavelli, de studievereniging van politicologie, organiseert een vragenuurtje met Cohen in de Oudemanhuispoort. Machiavelli laat nadrukkelijk weten dat het geen PvdA-campagnebijeenkomst zal zijn. ‘Het zal gaan over de toekomst van Nederland.’ De bijeenkomst zal beginnen om 17 uur en duurt een uur.

Plaats: Zaal D008

AUC Big

BC Max

History

Zijn er grote lijnen in de geschiedenis, en zo ja, kunnen we die verklaren? Daarover gaat het boek Big History and the Future of Humanity van Fred Spier, verbonden aan het Instituut voor Interdisciplinaire Studies (IIS) en aan het AUC. In zijn boek biedt Spier een schema, met behulp waarvan de geschiedenis beter zou kunnen worden begrepen. Naast een overzicht van de historische ontwikkelingen probeert hij ook inzichtelijk te maken wat we van de toekomst kunnen verwachten. In de Big History-benadering wordt de geschiedenis van mensen geplaatst binnen die van de rest van het leven, de aarde, het zonnestelsel, ons melkwegstelsel en het gehele heelal. Op woensdag 26 mei staat Spiers boek centraal tijdens een bijeenkomst in Spui25.

AMC Anna

Reynvaan

Op 20 mei zal Simon Stewart, hoofd preventieve cardiologie aan het Baker IDI Heart & Diabetes Institute in Melbourne, in de stadsschouwburg de twaalfde Anna Reynvaanlezing voor verpleegkunde uitspreken. Stewart heeft zijn sporen verdiend in de hartfalenverpleegkunde en deed onder meer onderzoek naar de toegevoegde waarde van verpleegkundigen bij hartpatiënten. Anna Reynvaan (1844-1920) geldt als boegbeeld van de Nederlandse verpleegkunde en behoorde tot de eerste lichting verpleegsters die het Witte Kruisdiploma haalde. Ze bracht het eerst tot hoofdzuster en daarna tot directrice in het Amsterdamse Buitengasthuis, voorloper van het AMC.

AMC AMC

Loop

Op zondag 30 mei wordt de 27e AMC Loop gehouden. De jaarlijkse loop bestaat uit een prestatieloop over 5, 10 en 16 kilometer, een bedrijvenloop over 5 of 10 kilometer en een kinderloop van 1,3 kilometer. De warming up begint om kwart voor elf, gestart wordt er vanaf tien over elf. Start, feesttent en kleedruimtes zijn gelokaliseerd op parkeerterrein P4 van het AMC, vlakbij metro- en NS station Holendrecht. De individuele looptijden worden geregistreerd met het RaceTimer chipsysteem. Deelnemers lopen met een chip, die in het startnummer zit. Aanmelden via www.amc.nl

DINSDAG 18/05 10.00 uur: Kees Jan Boogerd Geneeskunde Identification and Characterization of Novel Protein-Protein Interactions during Heart Development.

Promotor: Prof.dr. A.F.M. Moorman. (Agnietenkapel) 14.00 uur: Annika Smits - Sociale geografie The Role of Parents in Their Adult Children’s Housing and Residential Locations.

Promotor: Mw. prof.dr. C.H. Mulder. (Agnietenkapel)

WOENSDAG 19/05

Havelaartheater

Waar zou Multatuli in deze tijd over hebben geschreven? Daarover buigen studenten van de Max Havelaar Academie zich dit jaar in het kader van 150 jaar Max Havelaar of de koffij-veilingen der Nederlandsche Handel-Maatschappij. Een van de studenten van de academie, theatermaker Patrick Nederkoorn, denkt dat Multatuli zou schrijven over de kredietcrisis en dat die niet alleen gaat ‘over omvallende banken en onbetaalde hypotheken’, maar vooral om (gebrek aan) vertrouwen. Samen met Jaap Robben maakte hij daarover de voorstelling ‘Max Havelaar of de kredietverstrekkingen van een Nederlandsche bankmaatschappy’. Het stuk speelt op 15 mei om 20.30 uur in theater Perdu. Gratis toegang voor mensen die zich opgeven via info@maxhavelaaracademie.nl

FdR Lintje

II

Ben Olivier, docent bestuursrecht aan de FdR, is op 29 april benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau. Olivier was voor de onderscheiding voorgedragen door het College van Bestuur en door de decaan van de faculteit vanwege zijn inzet voor de rechtsbescherming van burgers en zijn verantwoordelijkheid voor en betrokkenheid bij vele bestuurlijke organisaties, de inzet van zijn onderwijstalent ten dienste van maatschappelijke organisaties en zijn markante positie binnen de faculteit. Hij heeft zijn vakgebied volgens de UvA ‘ruimschoots ten dienste gesteld van maatschappelijke instanties door zitting te nemen in vele commissies voor beroeps- en bezwaarschriften, onderwijscommissies en hooren adviescommissies.’

FdR Scriptieprijs Op 29 april werd in de Doelenzaal van de UB de scriptieprijs 2008-2009 voor privaatrecht uitgereikt aan Ger van Beem.

De titel van zijn winnende scriptie is Linguistic Equality and Quality of EU Law in 23 Languages, a ‘Catch-23’? Aan de prijs is een geldbedrag van duizend euro verbonden. De andere genomineerden waren René Refos, Tim Staal, Nikki Damen, Christine Lamsvelt, Jelle de Ruyter, David Wakkie, Isabelle van ’t Groenewout, ­Reinier Dommerholt, Marit van der Pool en Rose van Broek­ hoven. De prijs werd voor de derde keer uitgereikt.

12.00 uur: Marianne Elsakkers Geschiedenis Reading Between the Lines. Old Germanic and Early Christian Views on Abortion.

Promotoren: Mw. prof.dr. M.F. Gijswijt-Hofstra en prof.dr. T. Hofstra (RUG). (Aula) 14.00 uur: Benjamin Rous - Archeologie Triumphs of Compromise. An Analysis of the Monumentalisation of Sanctuaries in Latium in the Late Republican Period.

Promotor: Mw. prof.dr. M. Gnade. (Aula)

DONDERDAG 20/05 11.00 uur: René van der Schaaf Geneeskunde Clinical Outcome in High-Risk Stemi Patients with Multivessel Disease.

Promotoren: Prof.dr. J.J. Piek en prof.dr. R.J. de Winter. (Aula) 12.00 uur: Luc Fransen - Politicologie Minding their Own Business? Firms and Activists in the Making of Private Labour Regulation.

Promotor: Prof.dr. G.C.A. Junne. (Agn.kapel) 14.00 uur: Ingrid Revet - Geneeskunde Homeobox Genes in Neuroblastoma.

Promotor: Prof.dr. R. Versteeg. (Agnietenkapel)

VRIJDAG 21/05 12.00 uur: Wouter Koudstaal - Geneeskunde New Technologies for the Control of Influenza.

Promotor: Prof.dr. J. Goudsmit. (Agnietenkapel) 14.00 uur: Joost Romme - Geneeskunde Neurally-Mediated Reflex Syncope.

Promotor: Prof.dr. P.M.M. Bossuyt. (Agn.kapel)

oraties DONDERDAG 20/05 14.30 uur: Prof.dr. J. Hinloopen, hoogleraar Industriële Organisatie Verzekerde marktmacht. (Aula)

VRIJDAG 21/05 14.30 uur: Prof.dr. A.W.M. Gerrits, hoogleraar op de Jean Monnet-leerstoel in de internationale relaties van de EU Het olifantje komt uit de porseleinkast: De Europese Unie in de wereldpolitiek. (Aula) Promoties, oraties en afscheidscolleges vinden in de regel plaats in of de Aula van de UvA, Lutherse Kerk, Singel 411 of de Agnietenkapel, Oudezijds Voorburgwal 231. Voor uitgebreide informatie zie www.uva.nl/agenda

Folia 7

opinie

Weggegooide kennis De UvA doet aan kapitaalvernietiging door docenten te dwingen op hun 65e met pensioen te gaan, vinden Feline Smeenk en Lennart Verhoef.

D

e UvA is gezegend met veel bekwame en enthousiaste docenten. Voor hen wordt onder andere de Docent van het Jaar-verkiezing georganiseerd. Veel studenten nomineerden ook dit jaar weer een gepensioneerde docent. Docenten die na hun pensionering nog les geven zijn aan de UvA een uitzondering. Officieel moeten zij verplicht met pensioen op de dag dat zij 65 worden. Dit is onacceptabel en moet zo snel mogelijk veranderen.

In de CAO Nederlandse Universiteiten van de VSNU, de vereniging van universiteiten, waarbij de UvA is aangesloten, staat dat ‘het dienstverband eindigt in ieder geval met ingang van de dag waarop de werknemer de leeftijd van 65 jaar heeft bereikt’. Sommige docenten mogen bij uitzondering toch doorwerken als de decaan of directeur bedrijfsvoering daarvoor toestemming verleent.

Dit ‘uitzonderingenbeleid’ is per faculteit verschillend. Zo worden sommige docenten na hun pensionering als gastdocent aangesteld, zonder bezoldiging. Of docenten worden opnieuw aangesteld, voor bepaalde tijd, onder dezelfde voorwaarden als voorheen.

Expertise en ervaring Prof. Dr. Eric Ketelaar (1944), emeritushoogleraar archiefwetenschap: ‘Ik zou heel graag doorgegaan zijn met lesgeven.

Ik ben na mijn emeritaat nog een jaar lang als parttime uitzendkracht via UvA JobService onderwijs blijven geven. Het gaat niet alleen om het overdragen van kennis en ervaring aan studenten, maar ook om het “organisatiegeheugen”, bijvoorbeeld de ervaring met en de “tacit knowledge” over onderwijs, onderzoek en bestuur.’

Het naar huis sturen van docenten die 65 worden is een volkomen absurde regeling die veel schade aanricht. De kennis en ervaring van docenten wordt nu weggegooid.

‘Deze kenniswerkers komen vaak pas later in de bloei van hun carrière,’ vertelt dr. Joost Bolten (1953), directeur van het onderwijsinstituut mediastudies. ‘Dan kunnen ze de kennis en ervaring optimaal combineren en uitdragen. Die gooi je weg als je ze met pensioen dwingt. Zo is bij ons de nieuwe hoogleraar archiefweten8 Folia

schap prof. dr. Theo Thomassen (1950) gekozen op grond van zijn omvangrijke expertise en ervaring. Zoals het er nu naar uitziet, moet hij dus na vijf jaar ook weer weg. Van zijn top kan de UvA dus maar relatief kort gebruikmaken.’

Kapitaalvernietiging Prof. Dr. Marita Mathijsen (1944), tot vorig jaar hoogleraar moderne Nederlandse letterkunde, betreurt haar afscheid nog steeds: ‘Zeker in de geestes- en gammawetenschappen groeit de wetenschapper naarmate hij ouder wordt. Ik moest verleden jaar met pensioen, hoewel ik het gevoel heb beter college te geven dan ooit.

Het is dus kapitaalvernietiging om de leeftijdsgrens van 65 aan de universiteiten te handhaven.’

Ook prof. dr. Thomas Elsaesser (1943), hoogleraar film- en televisiewetenschappen, moest verplicht met pensioen. Maar

‘Ik moest verleden jaar met pensioen, hoewel ik het gevoel heb beter college te geven dan ooit’ hij begeleidt als emeritus wel promovendi.

Deze situatie is zeer gunstig voor de universiteit, aangezien een promotie veel geld oplevert. De hoogleraar krijgt er echter niets voor. Alleen maar dankbaarheid.

Prof. dr. Evert Verhulp (1964), hoogleraar arbeidsrecht, pleit voor wederzijdse goedkeuring bij het voortzetten van een arbeidsrelatie: ‘Voor zover pensioenering ertoe leidt dat zeer goed gekwalificeerde medewerkers voor de universiteit verloren gaan, kan de oplossing worden gevonden in het aanstellen na pensionering. Het lijkt me wenselijk dat daarvoor in de CAO een duidelijker en eenduidiger regeling wordt opgenomen dan thans het geval is, waarbij als uitgangspunt in ieder geval moet gelden dat beide partijen een voortzetting van de arbeidsrelatie wensen.’

Kennisland Het huidige beleid van de UvA is onacceptabel. Zowel veel studenten, getuige

illustratie Marc Kolle

de vele nominaties voor de Docent van het Jaar-verkiezing, als de docenten willen dat deze regeling veranderd wordt voor de goed functionerende docenten.

Als Nederland echt een kennisland wil worden, moet het deze ervaren mensen behouden en niet op straat zetten. De UvA zou hiervoor het initiatief kunnen nemen. Het CvB heeft in een reactie aangegeven slechts binnen de CAO te kunnen opereren. De VSNU verschuilt zich op haar beurt achter de landelijke CAOdiscussie. Het wordt tijd dat de UvA het

lot van haar meest bekwame docenten zelf gaat bepalen en doorwerken na iemands 65e verjaardag mogelijk maakt met een duidelijke en uniforme regeling. Tot slot willen wij zeggen tegen alle docenten die nu vrijwillig lesgeven of promovendi begeleiden: ga vooral zo door! yyy Feline Smeenk studeert biomedische wetenschappen en zit in de CSR, Lennart Verhoef studeert privaatrecht en daarvoor bedrijfskunde. De auteurs zaten in de jury van de Docent van het Jaar-verkiezing 2009.

Amsterdam is niet klaar voor de kenniseconomie Amsterdamse universiteiten staan met hun rug naar de stad, verzuimen een brug te slaan naar commercie en laten internationale kansen liggen, concludeert Willem van Winden na lezing van een recent Oeso-rapport.

D

e Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (Oeso) heeft een analyse gemaakt van de rol van het hoger onderwijs (hbo en wo) in de regio Amsterdam. De studie maakt deel uit van een reeks vergelijkbare studies in steden en regio’s over de hele wereld, de Reviews of Higher Education in Regional and City Development.

Er worden terechte harde noten gekraakt. De belangrijkste conclusies: Amsterdam lijdt aan de zogeheten ‘Dutch paradox’: er wordt voortreffelijk onderzoek gedaan, maar dat leidt niet of nauwelijks tot nieuwe producten, diensten of technologieën waarmee geld verdiend kan worden. De universiteiten doen wel hun best om kennis te commercialiseren: ze hebben bureaus voor kennistransfer opgezet en doen hun best om start-ups te ondersteunen. Maar het is nog te weinig, te kleinschalig en onvoldoende professioneel. Er is geen breed gedeelde visie op de rol van het hoger onderwijs in de regio en er is geen langetermijnstrategie. En daardoor laat de regio kansen liggen. En die zijn er zeker, want Amsterdam beschikt over zowel een hoogwaardige kennisinfrastructuur

Om echt een topstad te worden is leiderschap nodig als een sterke economische basis. En die twee moeten aan elkaar gekoppeld worden om een sterke kenniseconomie te krijgen.

De universiteiten kijken te eenzijdig naar wetenschappelijke output. Ze belonen goed presterende onderzoeksgroepen, in de hoop een hogere ranking te behalen. Maar welk soort onderzoek en onderwijs past bij de stad en de regio? Hoe kunnen universiteiten en de stad elkaar versterken? Die vraag wordt te weinig gesteld, en onderzoekers worden er niet op afgerekend. De Oeso adviseert om, vooral bij toegepast onderzoek, een betere afstemming te zoeken tussen de economische kracht van Amsterdam – die ligt vooral in de creatieve industrie en de internationale zakelijke dienstverlening – en de speerpunten van de kennisinstellingen. Mogelijke opbrengst: meer middelen (contactonderzoek), een hogere maatschappelijke relevantie van het onderzoek, een sterkere regionale kenniseconomie en meer maatschappelijk draagvlak voor investeringen in onderzoek.

Ook op het gebied van internationalisering is de Oeso-commissie weinig lovend over de hoofdstedelijke kennisinstellingen. Letterlijk spreekt de commis-

sie van ‘a relative failure of higher education institutes to amplify their internationalisation strategy’ (p. 13).

Er komen relatief weinig buitenlandse studenten naar Amsterdam en er is geen gecoördineerd beleid om Amsterdam meer op de kaart te zetten als internationale studentenstad. Dat is een gemiste kans, zeker gezien de hoeveelheid Engelstalige programma’s en aantrekkelijkheid van Amsterdam als stad. De UvA en de VU zijn nogal geschrokken en hebben direct 2,5 miljoen euro vrijgemaakt om beurzen (a raison van 20.000 euro per student) te kunnen geven aan talentvolle Chinezen en Indiërs. Maar dat is wat al te gemakkelijk. De echte uitdaging is natuurlijk om zo goed te zijn dat buitenlandse studenten diep in de buidel willen tasten (of fondsen bij elkaar harken) om in Amsterdam te komen studeren!

De Oeso concludeert volgens mij terecht dat Amsterdam geen strategische visie heeft op de kenniseconomie. Er zijn talloze initiatieven, maar vaak stoppen ze als de subsidiekraan dichtgaat. Intussen doen veel andere Europese steden het beter. Kopenhagen heeft zich bijvoorbeeld ontwikkeld als leidende regio op het gebied van biotechnologie, dankzij jarenlang volgehouden gezamenlijke inspanningen van stad, bedrijfsleven en kennisinstellingen.

Het Amsterdamse ad-hocmodel (de Vrijstaat!) voldoet niet meer. Om echt een topstad te worden is leiderschap nodig, en nieuwe sterke instituties die lijnen uitzetten, partijen duurzaam aan elkaar binden, en zorg dragen voor concrete acties.

In Nederland kan Eindhoven als lichtend voorbeeld dienen: daar hebben ze de Brainport Development opgericht, een ontwikkelingsmaatschappij nieuwe stijl, die zich richt op het versterken van de kenniseconomie van de regio in brede zin: het faciliteren van clusters, afstemmen van onderzoek en bedrijfsleven, maar ook citymarketing, ontwikkeling van specifieke bedrijfsterreinen voor de kennisindustrie, en kennistransfer richting het MKB. De organisatie is sterk bemand en wordt gedragen door alle kennispartners in de regio.

stage Toekomsttelevisie Yvonne Roerdink (22) studeert communicatiewetenschap en loopt stage bij het televisieprogramma Tegenlicht.

‘Ik ben productiestagiaire bij het VPRO-programma Tegenlicht. Het is een wekelijks programma waarin nieuwe trends en ideeën op documentaireachtige wijze belicht worden. Het programma behandelt geen actualiteiten. Aan de uitzending is soms maanden research voorafgegaan. Tegenlicht wil graag ‘future affairs’ onderzoeken: onderwerpen waarvan de redactie vermoedt dat ze zich op een bepaalde manier gaan ontwikkelen en dat aan de kijker willen laten zien. Laatst hebben we bijvoorbeeld een uitzending gehad over energie, waar aandacht werd besteed aan de mogelijke gevolgen van een energietekort. Aan de hand van mogelijke probleemscenario’s schetst het programma een beeld van de toekomst.

Als productiestagiaire loop ik mee met de drie producers. Zij houden zich bezig met allerlei aspecten van de uitzending.

Hun werk begint al bij het eerste idee voor een uitzending en de vraag hoe dat idee financieel uitgewerkt wordt. Vervolgens komt er een plan over wie er geïnterviewd moeten worden en dan regelt de producer de afspraken, de reis en de locaties.

Het is op mijn stage gelukkig niet zo dat ik de hele tijd naast de producers zit en aan het handje wordt gehouden. Ik heb mijn eigen taken en die zijn erg divers. Laatst heb ik bijvoorbeeld de promotie gedaan voor een aflevering over de Amsterdamse politicus Ahmed Marcouch. Aan de andere kant heeft mijn stage ook wat researchaspecten. Zo werk ik nu mee aan een aflevering over een filmmaker en moet ik radio- en televisiefragmenten verzamelen. Het is dus een afwisselende stage, waarbij ik me soms met de inhoud bezig hou, maar nog vaker met alles wat er omheen speelt.

Ik vind Tegenlicht een van de weinige goede tv-programma’s.

Het is erg jammer dat er niet zoveel jongeren naar kijken, want ik denk dat er vaak onderwerpen behandeld worden die ook voor studenten interessant zijn. Naast mijn stage doe ik onderzoek naar de bekendheid van Tegenlicht en de vraag hoe deze vergroot kan worden onder jongeren. Op deze manier kan ik me ook wat verdiepen in pr. Ik twijfel namelijk nog welke richting ik na de zomer op wil als ik mijn bachelor heb afgerond. Misschien wordt het televisie, misschien pr en misschien wel iets compleet anders. Ik hoop dat ik er tegen het einde van mijn stage achter kom wat ik nu het aller-leukste vind. (Julie de Graaf)

Een tip voor het nieuwe college: ga eens in Eind­ hoven kijken! yyy Willem van Winden is lector kenniseconomie van Amsterdam aan de HvA

Folia 9

Geen winst

Louise Brown

‘Mijn salaris hangt niet af van het aantal eicellen, zaadcellen of embryo’s dat ik invries,’ vertelt Sjoerd Repping. In Nederland mag er niet gehandeld worden in zaad- en eicellen. Donoren krijgen in theorie alleen een onkostenvergoeding en daarom is vooral de ingrijpende behandeling van eiceldonatie niet erg aantrekkelijk voor donoren. In Spanje zijn er wel financiële voordelen verbonden aan eiceldonaties. Het land beschikt daarom over een enorme ‘eicelbank’ waar veel Nederlandse vrouwen overwegen een eitje op te halen.

De Britse Louise Brown werd in 1978 met een keizersnede geboren als eerste ivf-baby. Brown kreeg haar hele jeugd speciale aandacht en men hield haar ontwikkeling nauwgezet in de gaten. Hoewel ze zichzelf hierdoor naar eigen zeggen bij vlagen ‘abnormaal’ heeft gevoeld, leidt Brown nu een onvoorstelbaar normaal leven. Ze is postbode, getrouwd en beviel in 2006 van haar eerste kind.

‘ Het is logisch om nu eicellen te gaan invriezen’ Uitstelmoeders die een eicel laten invriezen om de risico’s van een late zwangerschap te omzeilen. Technisch gezien kan het, maar het mag in Nederland nog niet. Onzin, vindt AMC-hoogleraar Sjoerd Repping. Marit van Kooij

‘H

eb jij al kinderen?’ vraagt Sjoerd Repping, hoogleraar voortplantingsbiologie en hoofd van het fertiliteitslaboratorium van het AMC, midden in het gesprek. In de ideale wereld van Repping beginnen vrouwen namelijk ruim op tijd, dat wil zeggen voor hun dertigste, aan kinderen. ‘Eigenlijk wil ik helemaal geen ivf doen,’ vertelt de hoogleraar. ‘Ik wil liever onvruchtbaarheid voorkomen. Maar we kunnen de ogen niet sluiten voor een maatschappij waarin vrouwen steeds later aan kinderen beginnen.’

Risico’s late zwangerschap De Nederlandse vrouw is met een leeftijd van 29,4 de oudste ter wereld om haar eerste kind te krijgen en die trend zet door. Problematisch, want het krijgen

van kinderen op latere leeftijd brengt een scala aan problemen met zich mee. Zo neemt de vruchtbaarheid van de vrouw met de jaren sterk af, komen miskramen vaker voor en is er een hogere kans op aangeboren afwijkingen. Een vrouw van boven de veertig jaar oud heeft ongeveer tien procent kans om binnen een jaar spontaan zwanger te worden, één procent kans op het krijgen van een kind met het syndroom van Down en vijftig procent kans op een miskraam. Het zijn cijfers die er niet om liegen, maar waar volgens de hoogleraar niet iedereen zich van bewust is: ‘Sommige vrouwen reageren verbaasd als we ze bij een gesprek vertellen dat hun leeftijd het grootste probleem is’.

In de vorige eeuw zijn enkele vruchtbaarheidsproblemen medisch gezien opgelost.

Met behulp van in-vitrofertilisatie (ivf) waar de eicel van de vrouw buiten het lichaam bevrucht wordt, werd in 1978

Sjoerd Repping / foto Jeroen Oerlemans

10 Folia

de eerste ivf-baby geboren. Daarvoor, in 1956, werd de eerste zaadcel met succes ingevroren en men werkt sinds 1983 met ingevroren embryo’s. De afnemende kwaliteit van de eicellen van een vrouw naarmate ze ouder wordt, bleef echter een probleem. Vrouwen worden geboren met een bepaald aantal eicellen die door de jaren heen rijpen en vervolgens, vanaf een jaar of dertig, in kwaliteit afnemen.

Mannen daarentegen produceren hun hele leven lang zaadcellen van een vrij stabiele kwaliteit. Voor hen tikt de klok niet, of in ieder geval veel minder hard dan bij vrouwen.

Hulp voor uitstelmoeders Sinds kort bestaat er een techniek waarmee vrouwen hun biologische klok wel stil kunnen zetten. Zij kunnen hun eicellen laten invriezen. Zo kan een vrouw van veertig jaar oud een gezond kind krijgen met een eicel die zij op dertigjarige leeftijd heeft ingevroren. In theorie kan het, maar het invriezen van eicellen mag voor deze groep vrouwen in Nederland nog niet. In de rest van de wereld worden eicellen echter al op grote schaal ingevroren. Vanaf 2009 biedt het AMC aan vrouwen die een vruchtbaarheidsbelemmerende chemotherapie moeten ondergaan, de mogelijkheid hun eicellen in te vriezen. Repping: ‘Het invriezen van een embryo, een bevruchte eicel, was al langere tijd mogelijk. En sinds vorig jaar kunnen we dus ook patiënten met kanker helpen die nog geen partner hebben, maar wel een kinderwens.’ Het AMC stelde in 2009 dat het voor elke vrouw met dreigende onvruchtbaarheid mogelijk zou moeten zijn om haar eicellen in te vriezen. Bijvoorbeeld als ze vijfendertig is en haar relatie strandt. Of als zij geen geschikte partner kan vinden. Of als ze

wel een kind wil, maar er nog niet klaar voor is. ‘Er zijn geen inhoudelijke redenen om deze vrouwen niet te helpen,’ verklaart Repping. ‘Als kankerpatiënten op latere leeftijd met ingevroren eicellen nog zwanger kunnen raken, waarom zouden we dan geen gezonde vrouwen helpen die wel ooit kinderen willen maar in de nabije toekomst geen kans zien om zwanger te worden? De voortschrijdende tijd is voor deze vrouwen een heel reële bedreiging voor hun vruchtbaarheid.’

Geen simpele ingreep Repping vindt het verbazingwekkend dat er zo veel over dit onderwerp gepraat en geschreven wordt. ‘Als je heel sec naar het onderwerp kijkt, dan zie je dat het in feite nergens over gaat. We vriezen met succes zaadcellen in sinds 1953, embryo’s sinds 1983 en het is alleen maar logisch dat we, nu de techniek er is, ook eicellen in gaan vriezen.’ De hoogleraar benadert het vraagstuk ook van een praktische kant. ‘Nederland loopt eigenlijk nu achter. De Nederlandse vrouw die haar eicellen wil laten invriezen, zal dit over de grens gaan doen. Vervolgens komt ze terug en zitten we alsnog met haar zwangerschap. Ik ben van mening dat je het dan beter gecontroleerd kan gaan invoeren zodat we beter zicht krijgen op de effectiviteit en veiligheid.’ De hoogleraar vindt bovendien dat de behandelaar niet

‘Vrouwen reageren verbaasd als we ze vertellen dat hun leeftijd het grootste probleem is’ mag beslissen voor de patiënt. ‘We moeten niet vergeten dat het verkrijgen van een eicel geen simpele ingreep is. De cyclus van de vrouw wordt nagebootst met hormonen en de punctie [het verkrijgen van een eicel via een holle naald door de vaginawand, red.] kan heel pijnlijk zijn.

Dat doe je niet even na je werk. Ook is de kans op bruikbare eicellen en dus zwangerschap niet altijd even hoog. Daarom moet je de patiënt goed informeren.

Jonge patientjes Door chemotherapie raken kinderen met kanker vaak op jonge leeftijd onvruchtbaar.

Het AMC mag tegenwoordig weefsel wegnemen uit de zaadbal van jonge jongens met kanker en het invriezen voor later. Ook voor jonge meisjes is het mogelijk om een stukje ovariumweefsel in te vriezen. Zo beschikken de kinderen later over hun eigen genetisch materiaal wat voor voortplanting gebruikt kan worden. Er is nog weinig bekend over het daadwerkelijk terugplaatsen van dit prepuberale materiaal. De komende tien jaar, waarin deze kinderen opgroeien, worden gebruikt voor wetenschappelijk onderzoek.

Vervolgens is zij degene die beslist of zij dat er allemaal voor overheeft en niet de behandelaar en de politiek.’

Pionieren en het onderbuikgevoel De hoogleraar legt uit dat de discussie over het invriezen van eicellen gepaard gaat met veel emoties. Een onderbuikgevoel, zoals hij het zelf noemt, want volgens hem zijn er weinig rationele argumenten tegen het invriezen van eicellen te verzinnen. ‘Maar de discussie kan je nu eenmaal niet meer los zien van politiek en gevoel.’

Het wordt in 2009 al snel duidelijk dat de plannen van het AMC veel tegenstand en vragen oproepen. Vragen waarover medici, ethici, demografen en economen zich buigen. Hoe wenselijk is het dat vrouwen zo lang kunnen wachten met het krijgen van kinderen? Tot welke leeftijd mogen vrouwen hun eicellen invriezen? Welke risico’s brengt de techniek in medisch opzicht met zich mee? Willen we dit allemaal wel? De discussies over het invriezen van eicellen vergelijkt Repping met de discussies in het verleden over anticonceptie en abortus. Op termijn zal men het wel accepteren. Sommige academische

ziekenhuizen hebben ook hun bedenkingen over de techniek. ‘We kunnen niet allemaal pioniers zijn,’ relativeert Repping deze terughoudendheid. ‘Bovendien, het is des Amsterdams om hierin vooruitstrevend te zijn.’

-196°C Het invriezen van een eicel is geen simpel karwei. De eicel is de grootste cel van het menselijk lichaam en daarom ontstaan er bij het invriezen veel ijskristallen. De kristallen beschadigen vervolgens de eicel. Repping: ‘Je hoort wel eens verhalen over mensen die zich in het geheel laten invriezen. Dat is vrij onzinnig, want wat je overhoudt bij het ontdooien is in feite modder. Niet levensvatbaar.’ Wat is dan het geheim van de smid als het gaat om eicellen? ‘De truc is om het vocht in de eicel te vervangen door een soort antivries en de cel zo snel mogelijk, met twintigduizend graden per minuut, in te vriezen zodat er weinig kristalvorming plaatsvindt. De behandelde eicellen worden in vloeibare stikstof geplaatst en zo bij een temperatuur van 196°C onder nul bewaard,’ legt Repping uit. ‘Deze techniek, vitrificatie genaamd, maakt het nu moge-

lijk om eicellen vrijwel zonder schade in te vriezen en te ontdooien.’ Uit de eerste onderzoeksresultaten blijkt dat de kans op zwangerschap niet of nauwelijks afneemt als een ingevroren eicel wordt gebruikt in plaats van een verse. ‘Maar de meest essentiële vraag is natuurlijk hoe het vervolgens met de baby gaat,’ aldus Repping.

‘Er zijn nu ruim negenhonderd kinderen geboren uit ingevroren eicellen. Deze kinderen hebben net zo vaak een aangeboren afwijking als baby’s geboren na een spontante zwangerschap. Hoe het met de verdere ontwikkeling van deze kinderen gaat weten we nog niet – dat is een kwestie van tijd – maar biologisch gezien is het zeker dat een ingevroren vijfendertigjarige eicel van betere kwaliteit is dan die van een veertigjarige eicel die niet ingevroren is geweest.’

Overregulatie Het voornemen om eicellen op grote schaal in te gaan vriezen bleek zo veel vragen op te roepen dat de politiek zich ermee ging bemoeien. Partijen als het CDA, de ChristenUnie en de PvdA hadden hun bedenkingen. Sindsdien is het AMC verwikkeld in een tijdrovende

procedure en zal het voorlopig nog niet aan de slag kunnen met het invriezen van eicellen van ouder wordende vrouwen.

Het ontmoedigt Repping niet, sterker nog: hij is er zeker van dat hij en zijn collega’s het de patiënten op termijn kunnen aanbieden. Voelt Repping zich tegengewerkt door de politiek? ‘Alleen in de zin dat we het nog niet aan kunnen bieden, terwijl we wel vinden dat we het zouden moeten

‘De kans op zwangerschap neemt niet of nauwelijks af als een ingevroren eicel wordt gebruikt’ doen. Procedures, regels, protocollen, er is op zich niets mis mee. Nederland doet het allemaal heel netjes en daar ben ik blij mee. Zolang het over de inhoud gaat en niet over de emotie. Maar we moeten erop letten dat we niet doordraven en álles willen reguleren. Vooral als het gaat om een behandeling die al op grote schaal wordt toegepast in het buitenland. Dan gaan we misschien toch wel iets te rigide te werk.’ yyy

Folia 11

12 Folia

in beeld

Het valt wel mee De benen van Marlies Dekkers, de mond van Ayaan Hirsi Ali en de ogen van Najib Amhali. Tel daar het ontblote bovenlichaam van Arie Boomsma bij op en je hebt de ultieme leider. Toch? Bezoekers mochten 10 mei dit jaar op happyChaos in een uitverkochte Stadsschouwburg uit verschillende knipsels hun eigen favoriete leider samenstellen. Ook konden ze zich even gezaghebbend wanen, zoals de dokter op de foto, of als politieman of leraar.

De jaarlijks terugkerende avond van happyChaos had als thema ‘Het Nieuwe Gezag’. De organisatie gaf de bezoeker de opdracht op zoek te gaan naar grenzen en nieuwe vormen van gezag.

Daar kwam meer bij kijken dan het betere knip- en plakwerk.

Onder leiding van de vrij aanwezige Abdellah Dami gingen Leo Wilde (commissaris van de politie Amsterdam-Amstelland), Maarten Hajer (directeur van het Planbureau Leefomgeving) en Maarten Roest Crollius (rector van de Vrije School) met elkaar in gesprek over de vraag of Nederland zich in een gezagscrisis bevindt. De conclusie? Het valt wel mee. ‘Ik zou niet graag in een samenleving wonen waar de politie zo veel gezag heeft dat er helemaal geen slechte dingen meer gebeuren,’ besloot Wilde.

Het slotdebat ging tussen politici Frans Weisglas (VVD), Jeroen Dijsselbloem (PvdA), Alexander Pechtold (D66) en Ronald van Raak (SP) onder leiding van Martijn de Greve. Zij reageerden op het essay van de Vlaamse schrijver David Reybrouck. Hij stelde in zijn bevlogen voordracht onder andere dat het gezag verloren is gegaan doordat te weinig mensen zich vertegenwoordigd voelen door de Nederlandse politiek. Er zouden meer laagopgeleiden in het parlement moeten zitten, aldus Reybrouck. Zijn punt bleek garant te staan voor een pittige discussie op het podium. Vooral Weisglas was het er niet mee eens: ‘Meen je dat nou serieus?’ (MMJ/MvK) foto Tjebbe Venema

Folia 13

Onschuldig tenzij anders bewezen Radovan Karadžić, de man die ervan wordt verdacht massamoorden te hebben gepleegd in Bosnië tijdens de Joegoslavië-oorlog, wordt in zijn verdediging bijgestaan door studenten van de master internationaal strafrecht. ‘Iedereen heeft recht op een eerlijk proces.’ Floor Boon / Illustratie Pascal Tieman

A

ls je ze op straat zou tegenkomen, wijst niets erop dat ze op weg zijn uit te groeien tot belangrijke mensen. Capuchontrui, losse broek, studentikoos overhemd. Jocelyn Courtney, Birgitte Hagem en David Bryden, respectievelijk uit de Verenigde Staten, Engeland en Schotland zijn bijeen op de kleine kamer van Göran Sluiter, hoogleraar internationaal strafrecht, om te bespreken hoe het gaat met de verde-

Radovan Karadžić

Radovan Karadžić (1945) is een Bosnisch-Servische dichter en voormalig psychiater. Hij studeerde psychiatrie in Sarajevo en literatuur aan Columbia University. In 1990 maakte hij de overstap naar de politiek waar hij de Bosnische Serviërs leidde. In die tijd begon Joegoslavië, net als de Sovjet-Unie, uit elkaar te vallen. In 1991 verklaarden Kroatië, Macedonië en Slovenië zich onafhankelijk. In Bosnië ontstond conflict: de Bosnische Kroaten en de Bosnische moslims wilden ook onafhankelijk worden, de Bosnische Serviërs wilden dat niet. Als leider van de laatste groep werd Karadžić gesteund door Slobodan Milosevic, de leider van wat er toen nog over was van Joegoslavië, die in 2001 werd opgepakt en uitgeleverd aan het Joegoslavië-tribunaal in Den Haag waar hij in 2006 overleed. Het conflict mondde uit in een bloedige burgeroorlog. Karadžić en zijn legerleider Mladic, die nog steeds voortvluchtig is, voerden ‘etnische zuiveringen’ uit in grote delen van het land.

14 Folia

diging van Radovan Karadžić. Karadžić wordt verdacht van genocide, schending van het oorlogsrecht en misdaden tegen de menselijkheid tijdens zijn bewind als politiek leider van de Bosnische Serviërs in de tijd dat Joegoslavië uit elkaar begon te vallen [zie kader]. Hij wordt berecht door het Joegoslavië-tribunaal in Den Haag.

Grote vis ‘We werken aan iets dat judicial notice wordt genoemd,’ vertelt Birgitte. Judicial notice is het overnemen van feiten die door rechters in andere zaken bewezen zijn verklaard. Deze feiten worden als bewezen beschouwd in de zaak in kwestie, tenzij de verdediging, in dit geval Karadžić, ze kan weerleggen. Het gaat om feiten die in andere, vergelijkbare zaken al zijn vastgesteld bij eerdere verdachten en daarom met een hamerslag door het tribunaal worden aangenomen. ‘Denk aan zaken als dat op 4 november 1993 een dorpje vlak buiten Sarajevo is aangevallen,’ legt David uit.

‘Karadžić is de big fish in dit proces. Alle processen in het Joegoslavië-tribunaal vóór hem, worden als achtergrond gebruikt. Het gaat om algemene dingen die zijn gebeurd en waar verschillende rechters van het Joegoslavië-tribunaal het in het verleden al over eens waren.’

De studenten die helpen bij de verdediging van deze vermeende oorlogsmisdadiger tijdens een van de grootste processen die het Joegoslavië-tribunaal tot nu toe heeft gevoerd, zijn niet zomaar studenten. Het zijn drie van de lucky few die de selectieprocedure van het internationale samenwerkingsverband tussen de UvA en de Columbia University School of Law in de Verenigde Staten hebben doorstaan.

Deze master internationaal strafrecht bestaat sinds 2008 en biedt jaarlijks plek

aan twaalf door de UvA geselecteerde studenten uit heel Europa, en twaalf Amerikaanse studenten. Gezamenlijk volgen zij het eerste semester een programma in New York, het tweede semester vervolgen zij het traject aan de UvA. Frustrerend Het werk van de studenten bestaat uit het doornemen van de lijst feiten waarvan het tribunaal judicial notice wil nemen, om te zien of ze voldoen aan bepaalde criteria.

Zo mag er geen directe verantwoordelijkheid van Karadžić uit blijken en mogen er geen beladen juridische termen als moord in voorkomen. Als dat wel zo is, kan de verdediging een motie schrijven waarin ze beargumenteren dat een feit van de lijst moet worden gehaald. En dat is niet altijd gemakkelijk. Koen Vriend, die ook helpt bij de verdediging, vertelt dat sommige van zijn moties zonder uitleg worden afgewezen. ‘Dat kan frustrerend zijn. De juridische argumenten worden behandeld, maar er wordt niet inhoudelijk op ingegaan. Bij sommige argumenten is het echt onverklaarbaar waarom ze door het tribunaal worden afgewezen.’ Zo probeerde Vriend feiten waarin werd gesproken van ‘gewapend conflict’ of ‘aanval’ van de lijst te krijgen, omdat dit juridische begrippen zijn. ‘Dat lukte niet. Het tribunaal ondermijnt daarmee de door haarzelf gehanteerde criteria en dat valt niet met elkaar te rijmen.’

Vereenvoudigde bewijsvoering In de zaak-Karadžić gaat het om ruim drieduizend feiten. En dat is veel, legt Vriend uit. Vriend promoveert op de vereenvoudiging van de bewijsvoering in strafzaken, inclusief het idee van judicial notice en hoe dit Amerikaans-Britse recht-

sprincipe in het Joegoslavië-tribunaal wordt toegepast. ‘Deze feiten worden met tientallen tegelijk vastgesteld. Je moet je voorstellen dat één kant van het verhaal in één klap als waarheid wordt aangenomen. Karadžić kan hier wel bezwaar tegen maken, maar hij moet het tegendeel bewijzen. Dat geeft hem een enorme achterstandspositie en lijkt in strijd met het principe dat een verdachte onschuldig is tenzij anders bewezen.’

Is het tribunaal niet verplicht om uit te leggen waarom ze een motie afwijzen?

Jazeker, zegt Sluiter, maar het rechtssysteem is flexibel. ‘Men kan de wet heel letterlijk nemen, maar er ook voor kiezen om er een vrijere interpretatie op na te houden. In het proces-Karadžić schakelt het tribunaal tussen deze twee methodes. Soms nemen ze de wet letterlijk, soms niet. En dat is frustrerend.’ Volgens Sluiter bestaat deze perceptie niet alleen bij de verdediging, maar overheerst bij iedereen het gevoel dat de argumentatie en redenering van de rechters in het tribunaal beter kunnen. Onder druk van de Verenigde Naties moet het proces snel worden afgehandeld. Er is geen geld om nog jarenlang door te gaan.

Eerlijk proces Werken aan de verdediging van een vermeende oorlogsmisdadiger binnen een universitair programma, voelen de studenten zich daar wel prettig bij? Ja, is het volmondige antwoord. ‘Iedereen heeft recht op een eerlijk proces en het is onze taak om te zorgen dat Karadžić dat krijgt,’ aldus David. ‘Het is belangrijk voor de ontwikkeling van het internationaal recht dat regels en procedures goed worden doorlopen,’ meent Jocelyn, ‘want gebeurt dat niet, dan ondermijnt dat het gezag van een internationaal tribunaal als dit.’

Begeleidend hoogleraar Sluiter, aangesteld als een academisch adviseur van de voormalige leider van de Bosnische Serviërs: ‘Karadžić moet zelf zijn hele verdediging regelen tegenover een compleet apparaat van aanklagers. Als expert op dit gebied is het mijn taak hem daarin te adviseren. Wij zijn gespecialiseerd in procedurele zaken. Ik zou me ongemakkelijk voelen als ik in een verkrachtingszaak opdracht zou krijgen de geloofwaardigheid van een getuige te

vernietigen, maar hier gaat het om het waarborgen van een eerlijk proces.’

Gesigneerde foto Het meewerken aan een internationaal belangrijke zaak als deze is niet de enige bijzonderheid die de studenten ervaren. Het meekijken aan de verdedigende kant biedt ze extra inzicht in het proces. Jocelyn: ‘In het internationaal strafrecht ligt de nadruk vaak op de aanklagende partij, zelfs aan

Columbia University. Het gaat veelal om het voor het gerecht slepen van mensen die verschrikkelijke misdaden hebben gepleegd. Dat we nu meelopen met de verdediging maakt deze ervaring vrij uniek.’

Ze hebben Karadžić nooit ontmoet, dat is een privilege voorbehouden aan zijn directe adviseurs, maar de studenten dragen wel degelijk bij aan zijn verdediging. ‘Juist met een beperkte groep is het werk van de studenten

heel zichtbaar,’ aldus Sluiter. De hoogleraar vertelt dat Karadžić zijn helpers ook zeer erkentelijk is. ‘Hij vermeldt zijn dank aan de stagiaires altijd in voetnoten,’ vertelt hij. En Koen Vriend ontving een gesigneerde foto voor zijn hulp. Maar of hij die ook echt aan zijn muur zal hangen? ‘Ik denk het niet,’ lacht Vriend. ‘Het is belangrijk dit werk te doen, maar het blijft wel Radovan Karadžić. Een man verdacht van heel erge misdaden.’ yyy

Folia 15

21 mei, ben jij erbij?

Studentenaanbiedingen regionale advertentiepagina

P60

â‚Ź1,met korting UVA / VU / HVA

Vr 14 mei Jan Akkerman Za 15 mei Intwine support Social Animal Vr 21 mei T.I.M. CD presentatie

collegekaart op deurticket!

Special guests: John Connor (Dog Eat Dog) & Pieter Both (Beef!)

CONCERTEN DANCENIGHTS OEFENRUIMTES STAGEPLAATSEN VRIJWILLIGERSWERK

Do 27 mei mr. a balladeer Club Acoustic Vr 28 mei Total Confusion Darkraver & Dr. Rude Za 29 mei The Opposites support Als Geroepe

Voldoende parkeergelegenheid en goede (nacht)verbindingen met Schiphol, Amsterdam Z-O en Amsterdam CS P60 Poppodium | Stadsplein 100a, Amstelveen | T 020 345 3445 | F 020 345 3446 | E info@P60.nl | www.P60.nl

Snel een tijdelijke studentenwoning? www.ymere.nl

te koop!

starterswoningen in Amsterdam direct beschikbaar

www.eigenhaard.nl

Modellen gezocht Voor een expositie op verschillende locaties van de Hogeschool van Amsterdam zoekt Bert Zuiderveen (huisfotograaf van de HvA) UvA- en HvA-studenten die model willen staan. Mail je reactie als je interesse hebt: bertzuiderveen@xs4all.nl

Avant La Lettre, v.l.n.r.: Erwin Stoepman, Thijs Havens, Laurens Radstake, Lyangelo Vasquez en Titus Zeldenrust

Voor de muziek uit Avant La Lettre, de band van masterstudent sociologie Laurens Radstake, is bijna klaar met het afmixen van zijn langverwachte debuutalbum.

Maar welke albums hebben de band geïnspireerd?

Harmen van der Meulen / foto Marc Deurloo

A

l jaren zijn ze bezig met muziek, maar eigenlijk pas sinds begin vorig jaar uitvoerend. Gitarist en leadzanger van Avant La Lettre (ALL), UvA-student sociologie Laurens Radstake (26), legt uit: ‘Drie van ons waren al vrienden in Rotterdam, en maken dan ook al wel zo’n zeven jaar muziek samen. Nu zijn we met zijn vijven, en in deze samenstelling zijn we bezig 18 Folia

sinds februari.’ ALL maakt gelaagde pop/ rockmuziek met elektronische invloeden waarin je bands als Radiohead en vooral dEUS terughoort. Naast Radstake bestaat de band uit Erwin Stoepman (toetsen/ electronica), Lyangelo Vasquez (zang/ bas), Titus Zeldenrust (drums) en Thijs Havens (invalgitarist).

Nu, na een jaar waarin ze door het hele land speelden (onder meer in Paradiso), meededen aan de Popronde en

meewerkten aan het Unsigned Project van Muziek Centrum Nederland, komt het tot een voorlopig hoogtepunt: het afgelopen halfjaar is de band druk bezig geweest met het opnemen van hun debuutalbum. ‘We mogen er nu nog een maand over doen om het af te krijgen – het is de bedoeling dat de plaat in september uitkomt.’ Daarover zijn de gesprekken met platenlabels echter nog in volle gang. ‘Daar mag ik echt niks over zeggen. Volgens onze manager is dat iets wat je niet moet doen,’ vertelt Radstake lachend. ‘We zijn wel op voorgesprek geweest, maar labels moeten natuurlijk nog steeds interesse hebben als de plaat eenmaal af is. Voor ons vormt het album in ieder geval echt een soort tijdsdocument: een eclectisch overzicht van de afgelopen paar jaar muziek maken met elkaar.’

Een eclectisch geheel vormen ook de inspiratiebronnen van Avant La Lettre.

Leadzanger Laurens vertelt welke albums hen hebben geïnspireerd.

dEUS – In a Bar, under the Sea ‘Wat mij betreft dEUS’ beste plaat. Voor het eerst dat ik zo’n krachtige symbiose hoorde tussen experiment en toegankelijkheid. Het schiet alle kanten op.

Van het Chet Baker Sings-achtige “Nine threads” tot iets onplaatsbaars als “Fell off the floor, man”. dEUS heeft mij enorm beïnvloed in de wijze waarop je nummers opbouwt. Het nummer “Roses” is bijvoorbeeld vijf minuten lang vrijwel niets anders dan drie simpele akkoorden, maar door de manier waarop de spanning wordt gecreëerd

Bob Dylan – The Freewheelin’ Bob Dylan ‘Dylan is een beetje een obsessie van onze bassist Lyangelo. Ik snap dat wel. Hij heeft als tekstdichter zo veel in zich: romantiek, engagement, cynisme, verzet en conformisme. Hij is conservatief en progressief tegelijkertijd. Die tegenstrijdigheid proef je in zijn muziek. Dat maakt hem buitengewoon interessant. In zijn vroege werk was de muziek ook veel meer ondergeschikt aan de tekst. In die zin vervulde hij de rol die de muzikant van oudsher heeft, namelijk die van de troubadour, de verhalenverteller. Over zijn latere werk ook veel lof, maar The Freewheelin’ blijft echt een bijzonder document.’

en vastgehouden, verveelt het geen moment. Door deze plaat ben ik me gaan verdiepen in de Vlaamse muziekscene. Daar zijn in de jaren negentig en begin jaren nul echt veel goede dingen vandaan gekomen.’

Millionaire – Outside the Simian Flock ‘Een van die Vlaamse bands. De albumtitel kondigt het al aan. Verschillende maatsoorten, rare analoge vocoders, spacey eighties synths, extreem vette gitaarlicks. Alles geschreven en medegeproduceerd door Tim van Hamel [later van onder meer Eagles of Death Metal, red.] die toen begin twintig was. Echt een genie. Hij is nu geloof ik gek geworden, dus dat klopt. De plaat heeft een enorme attitude, maar is toch heel intelligent. Ik vind dit qua productie een van de meest interessante platen, en heb er heel veel naar geluisterd.’

Radiohead – In Rainbows ‘In Rainbows was voor ons een herontdekking van Radiohead. Het grappige is dat je met elke nieuwe plaat van Radiohead het vorige werk in ander licht gaat zien. Wat mij trof aan dit album was hoe de band een soort geluid wist te creëren dat leek op het voorgaande elektronische werk, maar met een meer organische instrumentatie. Bovendien springt de plaat alle kanten op: van piepkleine ballades tot harde energieke nummers. Veel mensen, ook fans, denken bij Radiohead alleen aan melodieuze en melancholische muziek. Maar als je goed oplet heeft Radiohead, zeker op dit album, de interessantste gitaarlicks uit de hedendaagse rockmuziek.’

Phoenix – Alphabetical ‘Deze plaat zorgde voor de eerste muzikale klik tussen mij en Lyangelo, de bas-

sist. We kenden elkaar nog niet zo lang, maar waren hier allebei lyrisch over. Ik had nog nooit zulke popmuziek gehoord: alternatief, melodieus, maar ook heel dansbaar en funky. Het was indie met een soort hiphop-vibe. Vooral de wisselwerking tussen samplebeats en gitaar en bas was echt vernieuwend. Daarnaast had het die typische disco-groove, waar Franse bands zo goed in zijn. En de zang van Thomas Mars is enorm aanstekelijk.

Hij heeft zo’n sterk gevoel voor melodie en zanglijnen.’

Red Hot Chili Peppers – Blood Sugar Sex Magic ‘Dit is eigenlijk de enige plaat die we alle vijf grijs hebben gedraaid. Nu ik erover nadenk is dit eigenlijk ook de enige rock/ funkplaat die we alle vijf echt waarderen.

We houden wel van dezelfde jazz en soul, maar daar hoor je in onze muziek weinig van terug. Volgens mij was het door deze plaat, en het zien van de clip “Give it away” op MTV, dat ik gitaar ben gaan spelen.’ yyy

Unsigned Project Spinvis – Spinvis ‘Het komt niet vaak voor dat we naar Nederlandstalige muziek luisteren, maar Spinvis is een heel bijzonder geval. Puur en alleen al om de kwaliteit van de muziek kun je niet om Spinvis heen. En daarnaast zijn de teksten ook nog eens zo mooi en sterk. Spinvis is, net als Dylan, een echte dichter. De hoes van de cd, een cassettebandje, is perfect gekozen. Zo klinkt het namelijk ook: alsof het in een andere tijd is gemaakt. Nieuw en oud tegelijk. De romantische gedachte dat Erik de Jong jarenlang alleen op zijn zolderkamertje heeft gezeten om het geheel in elkaar te zetten, maakt de plaat des te specialer. Dat knip- en plakwerk is voor ons heel herkenbaar. Wij zaten een paar jaar geleden precies zo met zijn drieën op de zolderkamer van de toetsenist.’

Het Unsigned Project van Muziek Centrum Nederland, waar Avant La Lettre (ALL) aan meedoet, is bedoeld om nieuw talent de kans te geven een stap te maken in hun carrière. Ieder jaar wordt veelbelovend talent gescout en de artiesten wordt vervolgens de gelegenheid geboden professioneel twee nummers op te nemen. Een groot aantal deelnemers is mede dankzij het Unsigned Project in het bezit gekomen van een platencontract, zoals bijvoorbeeld Racoon, Raymzter, Pete Philly & Perquisite, Opgezwolle, Gem, Voicst, zZz en Giovanca.

Op de releaseparty ‘Sixpack – What’s In a Song?’ op 12 mei in TrouwAmsterdam zullen behalve ALL ook Feed the Rabbit, Mattanja Joy Bradley, Novack, Saelors en Secret Umbrella optreden.

Optredens Avant La Letrre: 12 mei Trouw (releaseparty Unsigned Album) 21 mei Café Pakhuis Wilhelmina (benefietavond Radio Mortale) zie ook www.myspace.com/avantlalettre www.notforsaletothepublic.com

Soulwax – Any Minute Now ‘Misschien niet de beste plaat van Soulwax, maar het is tot nu toe wat mij betreft wel de beste synthese tussen elektronische dansmuziek en een rockband. Vage synthesizers en dansbeats met veel gitaar. Met name tekstueel is het wel echt een stuk minder dan de voorganger Much against everyone’s advice. Maar ik herinner me goed dat ik me realiseerde dat deze plaat zijn tijd echt vooruit was.’

Folia 19

Met Mathilde Santing tijdens de repetitie, foerageren achter de schermen, gestalkt door de fotograaf, showtime / foto’s Bram Belloni

Weekgast Sven Ratzke (1977) is een Duits-Nederlandse zanger, entertainer en theatermaker. Hij organiseerde en presenteerde in samenwerking met het Duitsland Instituut Amsterdam de Duits-Nederlandse Nacht, op 5 mei in het Bimhuis.

Penissen en cynisme

MA

Gisteravond is het laat geworden. Tot 1 uur een interview bij de NCRV gedaan. Met Hijlco Span, radiolegende in Hilversum. Nog gezellig nageborreld met goedkope huiswijn, dus moet wat later opstaan. ’s Middags zit ik met mijn agent en met opera­ster Claron McFadden in Dauphine te praten over een project dat we samen in 2012 gaan doen.

Naast ons zit een musicalproducent nijdig naar ons te kijken. Ik druk hem de flyer van de Duits-Nederlandse Nacht in handen. Hij schrikt van de foto van Heino, Linda de Mol en mij als happy family. Na een wijntje meteen door naar de OBA waar ik een interview heb in het Radio 5-programma OBA Live. Vóór mij zit een wetenschapper die het over penissen en dames met twee vagina’s heeft. En dan kom ik, om over de Duits-Nederlandse Nacht te praten. Een nare interviewster zit tegen-

20 Folia

over me. ‘Duitsland?! Wat is daar nou aan?’

De penissen vond ze volgens mij boeiender. Het gesprek loopt stroef. Nederlands journalistencynisme. Snel naar huis en de soep van gisteren opwarmen.

Santing in het Duits

DI

De ochtend begint met een repetitie. De band repeteert eerst de stukken van Romy Haag (die pas morgen naar Amsterdam komt). De telefoon gaat.

Thomas Pigor, tekstvirtuoos en hiphopchansonnier uit Berlijn, kan het Atlantisplein niet vinden. Ik pik hem buiten op.

Samen lopen we naar de repetitieruimte.

Mathilde Santing is het laatste uur aanwezig. Een geweldige zangeres. Speciaal voor de Duits-Nederlandse Nacht gaat ze een Duits lied zingen. Voor het eerst in haar carrière. Een enkeling in de band probeert haar uitspraak te verbeteren. Dat wordt hem niet in dank afgenomen.

Thuis wordt ik gebeld door een vrouw van

de KRO. Ze hijgt en probeert zo erotisch mogelijk te klinken. Na een paar minuten vraag ik of dit een grap is. Opeens laat ze haar normale stem horen. Uiteindelijk wordt het een heel gezellig gesprek.

Vroeg naar bed vandaag, hoopte ik, maar ik moet nog de hele show voorbereiden, wie komt wanneer op enzovoort. Om 24.00 uur gaat het licht uit.

Rasdiva

WO

Ik loop nog in ochtendjas door het huis als de telefoon gaat. De secretaresse van de staatssecretaris voor Europese Zaken meldt dat Frans Timmermans ziek is. O nee. Hij zou de openingsspeech doen, dat is nodig om het ijs te breken. Opeens krijg ik het idee om de kunstenaar Tilmann Meyer-Faje te vragen. Hij ziet eruit als een ambtenaar en spreekt prachtig Nederlands met dat ‘Deutsche accent’. Ik bel hem, maar hij kan niet. Tegen 12 uur belt Tilmann terug, hij heeft iets kunnen regelen, alleen moet er iemand voor zijn zoon zorgen die avond. O, dat doet iemand van het Duitsland Instituut wel, zeg ik schertsend.

Christine komt het geld halen en het draaiboek. Ze gaat zich bekommeren om Romy Haag, glamourdiva uit Berlijn en de ex van David Bowie, die van Schiphol opgehaald moet worden. Met de volgeladen bakfiets ga ik op weg naar het Bimhuis. Baal onderweg dat ik niet met een taxi ben gegaan.

Techniek en productie zijn er al. Vieze automatenkoffie, snelle bespreking.

Programmadoorloop met Konrad Koselleck en setlist maken. De NOS is er. Ze willen de soundcheck filmen en een interview doen voor het journaal. De fotograaf van Folia stalkt mij, maar het is een aardige jongen.

De soundcheck verloopt moeilijk. Romy Haag is niet tevreden. Ze wil een num-

mer steeds opnieuw doen met de band. Ze vloekt. De bandleider zweet. Een rasdiva.

Alle artiesten zijn er inmiddels. Theo Maassen wil niet gefilmd worden. De telefoon gaat constant. Iedereen heeft nog iemand voor de gastenlijst. Het kan echt niet meer, het zit al overvol.

20.30 uur. De band gaat op, de imaginaire minister voor Duits-Nederlandse betrekkingen wordt aangekondigd, Doktor Felix Bockenheimer. Tilmann gaat op als minister. In een stijf pak. Zijn kindje begint keihard te huilen op de gang. De zaal begint al bij de tweede zin te lachen.

Ik voel: dit komt allemaal goed.

Nagenieten

DO

Gisteren zijn we het Bimhuis uitgegooid. We waren weer de laatsten en ze wilden ook eens naar huis.

Ik was voldaan. Artiesten en publiek waren blij. Zo’n avond organiseren en presenteren is eigenlijk alsof je een groot verjaardagsfeest geeft. Iedereen has to have a great time, alleen kom je zelf nergens aan toe. Het genieten komt pas een aantal dagen later. Ik heb maar kort geslapen en net het NOS Journaal teruggekeken. Om 11 uur gaat mijn vlucht naar Barcelona.

Alles is al ingepakt. Best goed georganiseerd ben ik. Het huis is alleen een grote rommel. Straks iets met veel aubergine eten en een groot glas rioja erbij. Ze hebben regen voorspeld, maar dat is nooit zo erg in Barcelona.

Niets

VR

Tapas, rioja, slapen, zon.

De telefoon staat uit, ik besta niet meer. yyy

Volgende weekgast: Michael Jungen, lijsttrekker van studentenpartij Mei

Fen is uit

het beste

eten

Pa op vrijersvoeten

Stephen Fry

The Simple Things in Life Rialto

Bram Creusen docent politicologie:

Gulzigheid wordt bestraft

Voordat ik een column of liedtekst openbaar maak, gaat deze altijd eerst langs de censuur. Deze censuur heet mijn moeder en zij ziet erop toe dat mijn teksten zo min mogelijk intieme details over mijzelf, genante anekdotes over ons gezin of strafbare feiten van mijn broertje bevatten. Dit is geen overbodige luxe, aangezien een gezond verstand vaak creativiteit in de weg staat en ik daarom onbedoeld wel eens tegen de grenzen van het betamelijke aanschurk. Daarbij gooide mijn broertje vroeger graag ons meubilair door het raam en het zou best kunnen dat de mensen die hij daarmee geraakt heeft alsnog hun schade willen verhalen.

Een fascinerend dilemma: wanneer je je eigen handelswaar vormt, wanneer je beroepsmatig je subjectieve gedachtespinsels, frustraties, onzekerheden en heimelijke genoegens publiek maakt, waar trek je dan de grens tussen megalomanie en een gezonde geldingsdrang?

Wanneer wordt een kritische blik ongenuanceerd? Wordt openheid koketterie?

Omdat ik zelf wat dat betreft niet mijn beste criticus ben, omdat ik ervan uitga dat ze mijn belang nogal hoog in het vaandel heeft en omdat ik bovendien pas bijna-dertig ben, laat ik mijn moeder deze klus dus klaren. Dat zal me een partij ingewikkeld worden, wanneer ik haar – soms wat onorthodoxe – opvoedmethodes dan wel angsthazige relatiestrategieën nog eens publiekelijk evalueer.

Ik ben benieuwd hoe filmmaker Miguel Narings (1971) met dit dilemma is omgegaan. Op 15 mei gaat in Rialto The Simple Things in Life in première. Het is de documentaire die Narings maakte over zijn gepensioneerde vader Jan Narings, die na drie mislukte huwelijken en nog meer stukgelopen relaties zijn geluk beproefde op de Aziatische huwelijksmarkt. In een tijdsbestek van tien jaar reisde Jan Narings meerdere malen naar Thailand om uiteindelijk in 2008 te trouwen met de hem op dat moment nog onbekende Filippijnse Nelma.

Me dunkt dat het voor Narings lastig laveren is geweest tussen zijn artistieke belang en zijn integriteit. Alleen daarom al: meer dan de moeite waard. yyy Fen Verstappen

Boek: ‘En je ziet nog eens wat van Renske de Greef, het grappigste boek dat ik de laatste tijd heb gelezen. Over een jong meisje dat vrijwilligerswerk gaat doen in Afrika, wat buitengewoon geestig wordt verteld. Zo heet de grote kakkerlak die in huis rondloopt Peter Andre, naar de zanger die meisjesharten sneller liet kloppen met een heel slecht zomerhitje.’

The Simple Things in Life (Miguel Narings) Zaterdag 15 mei om 16:00 uur in Rialto: Première met regisseursinterview door Hanneke Groenteman. Kaarten zijn te reserveren via www.rialtofilm.nl

Film: ‘Magnolia en Happiness. Beide films zijn een negatief gekleurde spiegel van onze tijd en confronteren ons met verzwegen alledaagse dingen. Een man die stervende is, zoekt contact met zijn verstoten familie. Een psychiater met pedoseksuele neigingen droomt ervan mensen dood te schieten.’

Muziek: ‘La Bohème van Puccini door de Nederlandse Opera onder regie van Pierre Audi. Deze uitvoering heeft me diep geraakt. Het gaat natuurlijk over de clichés van liefde en dood, maar grootschalig aangepakt waardoor de vibraties harder binnenkomen.’

Humor: ‘Stephen Fry als presentator van de quizshow QI. De intellectuele komiek met Engelse wit, droog en authentiek geestig. Een grap over zijn homoseksualiteit: “Toen ik geboren werd, draaide ik me een keer om, zag waar ik vandaan kwam en dacht: dat nooit meer.”’

Afknapper: ‘De overheersende rol die sport speelt in onze samenleving. Het achtuurjournaal, toch een journalistieke autoriteit, opent vaak met een sportitem, terwijl er elders een grote aardbeving heeft plaatsgevonden.

Bij collectieve sportfestijnen wordt alles vergoelijkt: het rondlopen als een oranje malloot, het destructief uiten van teleurstellingen.’

Website: ‘Plato.stanford.edu, de filosofiewebsite van de Stanford University. Normaal ontmoedigen we het gebruik van internet, dat wel eens een paradijs voor dwazen is genoemd, bij studenten. Maar deze wetenschappelijke site is betrouwbaar.’

Tijdschrift: ‘Hardhoofd.com, een online magazine tussen journalistiek en kunst dat jongeren in aanraking wil brengen met boeken, voorstellingen. Het leukst is dat dit project door studenten onbezoldigd naast hun studie is opgezet.’

Tv: ‘The Sopranos. Om de troosteloosheid van de omgeving en afspraakplekken. Het continu opgejaagd worden van de maffiosi, waarvoor je als kijker sympathie voelt.

En van al dat uitgebreid dineren krijg je ook lekkere honger.’

Stokje: ‘Ik geef het stokje aan docent mediastudies Daisy van de Zande, met wie ik onlangs de laatste clip van Lady Gaga te mocht analyseren.’ yyy Hans van Vinkeveen

Sumo Korte Leidsedwarsstraat 51 Tegenover Jimmy Woo zit sinds enkele maanden de Amsterdamse vestiging van Sumo. Deze Japanse restaurantketen is in Amsterdam neergestreken na succesvol te zijn ontvangen in Rotterdam en Den Haag. Alhoewel het all you can eat-concept mij doorgaans doet gruwelen, heb ik me laten verleiden om hier eens een hapje te gaan eten. Een vreetschuur verwachtend met billig en plastic fabrieksvoer stap ik Sumo binnen met enkele vrienden.

Gelijk bij binnenkomst worden we hartelijk ontvangen en naar een plaats geleid. Het interieur is strak en oogt modern Aziatisch. Niks bijzonders, maar zeker niet kil.

Een vriendelijke serveerster legt ons de spelregels uit.

Voor ons ligt een kaartje met daarop een keur aan gerechten, sushi’s, maki’s, shashimi’s, unagi’s, salades, maar ook vleesgerechtjes als yakatori’s en lamskoteletjes. Er zijn zes rondes waarin je per persoon vijf verschillende gerechtjes mag bestellen. Gulzig en driftig beginnen we te kruisen, ieder de volle vijf kruisjes op de kaart achter de lekker uitziende gerechtjes. Met z’n vieren genieten we de eerste ronde dus van zo’n tientallen sushi’s en maki’s.

De sushi’s en maki’s smaken goed. Natuurlijk zijn er voor de fijnproevers plaatsen in Amsterdam te vinden waar betere sushi te verkrijgen is, maar deze bevinden zich veelal in dure hotels waar de studentenbeurs zich niet voor leent. De sushi van Sumo verrast door een goede rijst, die stevig is en niet klef. De vis is vol van smaak en goed van structuur. We drinken er een lekker Japans Sapporo-biertje bij, zoet en uitstekend om de vis in te laten zwemmen.

Ook de andere gerechten smaken goed. De zalmsalade smaakt wat zurig, maar wordt ruimschoots gecompenseerd door de zeewiersalade, die fris van smaak is. Een van mijn tafelgenoten is blij met de vleesgerechten op de kaart, daar vis niet zijn voorkeur heeft. De yakatori is lekker zoet en mals en ook de usuyaki beef roll voldoet prima aan zijn verwachtingen.

Nog geen twee rondes verder wordt onze gulzigheid zwaar bestraft; er staan nog zo veel lekkere gerechtjes op de kaart, maar onze magen zijn te klein om alle smaken tot ons te nemen. Kijk uit met te veel bestellen, want om onnodige voedselverspilling te voorkomen hanteert Sumo een boetesysteem van 1 (koud gerecht) of 2 (warm gerecht) euro per gerechtje dat niet wordt opgegeten.

Al met al kan je voor € 24,80 (exclusief drankjes) prima de Japanse keuken leren kennen of gewoon lekker met vrienden redelijk goede sushi eten voor een betaalbare prijs. Je kan er ook voor de lunch terecht. Ga je ’s avonds, dan is reserveren aan te raden. yyy Won Tuinema Sfeer: modern Aziatisch Bediening: veel en behulpzaam Eten: goed voor een scherpe prijs

Folia 21

- advertenties -

IS DIT JOUW NIEUWE VAKANTIEBAAN (BIJBAAN)?!

Stichting Philadelphia regio Amsterdam e.o. zoekt altijd nieuwe, enthousiaste en ervaren collega’s voor het begeleiden en ondersteunen van mensen met een (verstandelijke) beperking. Onze locaties bevinden zich door de gehele stad en daarbuiten (Almere en Purmerend).

In het algemeen ben je werkzaam via een wisselend rooster op de momenten dat de cliënten thuis zijn, dus ook in de avond, ’s nachts en in het weekend. De vacatures vereisen minimaal MBO/HBO-denknivo en relevante werkervaring.

Daarnaast wordt flexibiliteit, daadkracht en methodisch werken gevraagd.

annonces CULTUUR

Zondag naar de kerk? www.studentenekklesia.nl 11.00 uur – De Rode Hoed Keizersgracht 102 – Amsterdam

SPECIFIEK VOOR DE LOGEERHUIZEN IJBURG & ZEEBURG ZOEKEN WIJ VAKANTIEKRACHTEN De locaties in IJburg en Zeeburg bieden kinderen en jongvolwassenen met een verstandelijke beperking logeermogelijkheden en wonen in deeltijd. Als begeleider werk je zelfstandig en bied je met enthousiasme en motivatie ondersteuning, begeleiding en verzorging. Ervaring in begeleiding en verzorging van kinderen met bijvoorbeeld een meervoudige handicap en/of ervaring in het begeleiden van kinderen met specifieke stoornissen zoals autisme en multi-complex-gedrag is een pré. Wij zoeken collega’s die min 12 uur per week willen werken, maar ook invalkrachten, vakantiekrachten (juli – half augustus) of een combinatie hiervan.

Ben je toch op zoek naar werken in een ander stadsdeel of heb je andere vragen over werken bij Philadelphia Amsterdam, aarzel niet en neem contact met ons op!

Voor vragen en sollicitaties met CV kan je mailen naar: P&OvacaturesAmsterdameo@philadelphia.nl Of bellen met Loes Dijkstra, personeelsadviseur a.i., telefoon 020 – 6306 501 of 06 - 25 236 156. www.philadelphia.nl

Eigentijds kerk zijn binnen christelijke traditie: Keizersgrachtkerk. Kerkdienst en viering elke zondag om half 11, Keizersgracht 566. www.kgk.dds.nl Onthaasten?

Kloosterweekend: 18-20 juni www.studentenekklesia.nl Kerkennacht aan de Gracht, 22 mei. Met: wijnproeven, toren beklimmen, sociale wandeling, Pinksterwake, debat, theater en verhalenvertellers, etc. www.kerkennachtamsterdam.nl

STUDENT & STUDEREN Ondernemerstalent gezocht! 5 t/m 9 juli 2010: Summerschool Ondernemerschap.

Voor meer info kijk op: www.ace-amsterdam.org

MEDEZEGGENSCHAP

NJR zoekt nieuw bestuur 2010-2011!

NJR zoekt zeven jonge en enthousiaste bestuursleden. Solliciteer vóór 10 mei naar sollicitatiecommissie@njr.nl. Zie voor info www.njr.nl

SPORT

300 vrienden...

1 trainer Op zoek naar een leuke voetbalvereniging?

Kom eens kijken bij ons of train een keer mee!

T.O.S.-Actief Sportpark Middenmeer, Radioweg 63 020 6928314 / info@tos-actief.nl / www.tos-actief.nl

Capoeira, een Braziliaanse vechtkunst voor iedereen die spel, acrobatiek, muziek en vechtsport combineert! Proberen? Kom dan nu vóór 31 mei langs en train een maand gratis! Gewoon, om te kijken of je het wat vindt. Trainingen zijn dinsdag – en donderdagavond van 19.00-21.00 uur op de Ottho Heldringstraat 3 in Amsterdam Slotervaart. Meer info: www.bdocapoeira. org of 06 2716 3085.

STUDENTEN SPORT CENTRUM USC

Cursusaanbod • Parachutespringen Nieuw bij het USC. Kom de adrenalinekick ervaren van een sprong in de ruimte. I.s.m.

Nationaal Paracentrum Teuge biedt het USC een staticline-opleiding. Deze kan met goed weer in 3 dagen worden voltooid (1 dag grondopleiding en 2 dagen springen).

Prijs: € 350 - voor iedereen.

• Indoorklimmen Voor iedereen die wil kennismaken met de klimsport. Deze cursus is een fantastische uitdaging om je grenzen te verleggen. 5 lessen waarin aandacht voor materialen, zoals touw, gordels (heup- & borst-), karabiner en de abseilacht, touwtechnieken zoals aanbinden en het zekeren, veiligheidsaspecten, onontbeerlijke theorie en klimtechnieken.

Er wordt vooral veel geklommen! Start 25 mei. Studentencursusprijs € 47,50.

• Hardloopcursus Heb je de smaak van het hardlopen al te pakken en wil je je verder verbeteren qua conditie en hardlooptechniek? Kun je al minstens 15 minuten achter elkaar hardlopen? Kom dan naar ClubWest in Osdorp (naast de ALO). Daar is op 10 mei een hardloopcursus voor beginners en gevorderden gestart. Nog 7 weken, maandag 19.00-20.15 uur. Studentencursusprijs € 15, medewerkers € 32,50 • Inlineskaten

De zomersport bij uitstek. Kom het leren in 5 lessen. Je leert alle basistechnieken zoals lichaamshouding, remmen, bochten nemen en het aanpassen van je techniek aan het wegdek. Start 18 mei. Studentencursusprijs € 22,50. Dinsdag 19.00-20.30 uur.

• Et cetera Zie voor dit alles en nog veel meer www. usc.uva.nl

UvA SCRIPTIEPRIJS

Ding mee naar de UvA-scriptieprijs! Afgestudeerd tussen 6 mei 2009 en 3 mei 2010?

Werd je scriptie met minimaal een 8,5 beloond? Ding mee naar de UvA-scriptieprijs!

De drie beste scripties worden beloond met geldprijzen van resp. € 3.000, € 2.000 en € 1.000. De jury beoordeelt de inzendingen op wetenschappelijke inhoud en originaliteit. Meer informatie: www.uva-alumni.nl/ uva-scriptieprijs

VERDIENEN

Zoek je een makkelijk bijbaantje? Studieboek mag mee! We hanteren zo veel mogelijk een flexibel rooster dus je werkt bijna altijd wanneer het je uitkomt. Het betreft werk in een winkel waar voornamelijk homomannen komen, in een van de levendigste straten van Amsterdam. Info 06 1766 6233.

Enthousiaste docenten Nederlands gezocht door taalschool in Amsterdam. Onze voorkeur gaat uit naar studenten Nederlands (3e /4e jaars). Flexibele werktijden. De cursussen worden gegeven in Amsterdam-Zuid en in de Jordaan. U kunt uw cv mailen naar: katakurawblc@gmail.com

VRIJWILLIGERSWERK, STAGES, e.d.

Groepsreis voor jongeren naar Afrika.

Groepsreis Naar Afrika (Kenia en Uganda) naar straatkinderenprojecten. Van 4 juli tot 8 augustus 2010. Info: 020 679 2095; www. commissiesamen.nl (via homepage naar activiteiten/groepsreizen); info@commissiesamen.nl Beleef cultuur, bouw mee! Unieke vrijwilligersprojecten, wereldwijd. Kijk op www. ibo-nederland.org

WONEN

Iets te verhuizen? Ik kom met een grote bus voorrijden. Studentenverhuizingen binnen A’dam. Van stoep tot stoep: € 35. Ook met verhuismannen en touw en blok. Ook buiten A’dam mogelijk. Bel Taco: 06 4486 4390; www.vrachttaxi.nl

STUDENTENZAKEN

Op www.uva.nl/studentenzaken staat alle informatie over de afdelingen van Studentenzaken – Studentendecanen, Bureau Studentenpsychologen, Loopbaan Advies Centrum, Bureau Internationale Studentenzaken, Trainingscentrum en het Service & Informatiecentrum. Studentenzaken is ook bereikbaar via tel. 020 525 8080.

Wij zijn op zoek naar een goede

werkstudent:

Both ENDS streeft naar een duurzame, sociale en rechtvaardige wereld.

Wij zijn op zoek naar een student om ons te helpen bij het organiseren, structureren en administreren van allerlei werkzaamheden.

Ben je slim, zelfstandig, perfectionistisch, creatief en kunnen we op je bouwen?

Kijk dan op onze website voor meer informatie www.bothends.org of stuur een mail met motivatie en CV naar sollicitatie@bothends.org

- advertentie -

f VAN DONDERDAG 13 MEI T/M WOENSDAG 19 MEI

GOED VOORBEREID HET DONKER IN.

FILMTIP VAN DE WEEK LOST PERSONS AREA

REGIE: CAROLINE STRUBBE | 13 MEI IN PREMIÈRE

het cultureel studentencentrum van UvA & HvA

Cursus

5/07 t/m 13/08

Zomercursussen

De hele zomer organiseert CREA cursussen van een week. Schrijf je in via de website: www.crea.uva.nl, klik op ‘zomer’.

lezing

WO 12/05 20.00 uur

Franse filosofen van de 20ste eeuw: Merleau Ponty

Contemplatief debuut van de Vlaamse cineaste Caroline Strubbe. Bettina en Marcus wonen met hun negenjarige dochter Tessa in een niemandsland vol hoogspanningsmasten. Bij zijn onderhoudswerk aan de masten krijgt Marcus hulp van de Hongaarse Szabolcs. De film is ‘een emotionele trip rond vier personages, die allen op zoek zijn naar geluk, maar te maken krijgen met de harde realiteit’, aldus Strubbe. Ze liet zich inspireren door Wenders en Antonioni en won vorig jaar de Prijs voor het Beste Scenario in Cannes. De film werd opgenomen in de haven van Rotterdam. Lees meer op Cineville.nl.

NU OP CINEVILLE.NL EEN MIDDAG MET MUSSERT ZONDAG 16 MEI OM 16.00 UUR IN KRITERION

Maurice Merleau-Ponty keerde zich in zijn waarnemingstheorie af van het empirisme, dat waarneming als product van simpele ideeën ziet, en van Descartes’ strikte scheiding tussen lichaam en geest. In plaats daarvan introduceert Merleau-Ponty de notie van het lichaamssubject, dat een ambigue betekeniswereld opent door ermee om te gaan. Zijn invloed werkt nog steeds door in gebieden als cognitiewetenschappen, filosofie en esthetiek. Door dr. Maarten Coolen (UvA), leerstoelgroep filosofie van de kunst en cultuur. I.s.m. AmFiBi. gratis voor studenten, e 5,- alle anderen

interdisCiplinair zO 16/05 13.00 uur

CREAtions - SENSES

Verschillende kunstdisciplines worden geïntegreerd in de acts en live muziek van Atonaalzien, Canvas Roussel en PIET. Dans, schilderen, film en visuals: welke impact heeft de combinatie van deze kunstvormen op de zintuigen? Hoe word je geprikkeld? Wat roept het op? gratis voor studenten, e 5,- alle anderen

Onlangs vergeleek Herman van Veen de PVV met de NSB. Hoe zinvol is die vergelijking? Wat voor partij was de NSB eigenlijk? Het NIOD en het Centrum voor Holocaust- en Genocidestudies organiseren een filmsymposium rond deze vragen. Onder meer Gidi Markuszower (voormalig kandidaat-Kamerlid PVV) en Ton Zwaan (UvA) gaan de discussie aan. Paul Verhoevens documentaire Portret van Anton Adriaan Mussert (1968) wordt vertoond en NIOD-medewerkers Josje Damsma en vaste Cinevilleblogger Erik Schumacher lichten originele filmbeelden van de Amsterdamse NSB toe. Lees meer op Cineville.nl.

VERDER OP CINEVILLE.NL

OP STAP MET TIM, CHEF HORROR BIJ STUDIO/K BELGISCHE CINEASTE OVER KWIJTGERAAKTE MENSEN EEN EIGEN PROFIELPAGINA? NOG HÉÉL EVEN WACHTEN...

ONBEPERKT NAAR DE FILM VOOR MAAR €17,50 PER MAAND

Film en debat

ma 17/05 19.30 uur

The circle of genocide (4): Coming to terms?

Many nations and societies struggle with difficult episodes in their histories. Is coming to terms with mass atrocities at all possible? The fourth episode of the Circle of Genocide will look at two specific cases, one of which will be the Armenian genocide of 1915.

The film The Armenian Genocide (USA, 2006) will be screened as an introduction. Turkish journalist Mustafa Akyol will reflect on the genocide and its aftermath. English spoken. free for students, e 5,- all others

debat

di 18/05 20.00 uur

Bloedcocaïne

In Centraal Amerika wordt een bloederige drugsoorlog gevochten door drugskartels en overheden, een oorlog die op dit moment lijkt te worden gewonnen door de kartels. Daarnaast wordt er ook tussen de kartels heftige strijd gevoerd. Door dit geweld verliezen elk jaar vele duizenden mensen hun leven en grote bevolkingsgroepen leven in angst. Met o.a. dr. Dirk Kruijt, hoogleraar Ontwikkelingsstudies (UU), en dr. Chris van der Borgh, UD aan het Centrum voor Conflict Studies (UU). I.s.m.

SIB en Ninos de Guatemala. gratis voor studenten, e 5,- alle anderen Meer informatie over de CREA agenda: www.crea.uva.nl

lezingenladder De Balie

WO 12/05, 20.00 uur The Other Within, The Marranos, Split Identity and Emerging Modernity Onderdeel van de door het Menasseh ben Israel Instituut (academisch samenwerkingsverband tussen UvA en Joods Historisch Museum) georganiseerde lezingenserie: Gevangen in de botsing der beschavingen; joodse cultuur tussen oost en west.

ZA 15/05, 14.00 uur Symposium: De toekomst van Multatuli Het Multatuli Genootschap viert het precies 150 jaar geleden verschijnen van het boek Max Havelaar. Met o.a. Elsbeth Etty en Job Cohen.

FELIXMERITIS

DI 18/05, 20.00 uur Felix & Sofie: De verbeelding en moraal van wetenschap en techniek Gesprek met Marli Huijer, bijzonder hoogleraar filosofie van cultuur, politiek en religie, over filosofische omgang met permanente technologische innovatie.

OMP

DI 18/05, 17.00 uur Collegetour Job Cohen De waarschijnlijk nieuwe minister-president van Nederland Job Cohen in discussie met studenten over de toekomst van Nederland.

Rode Hoed

ZO 16/05, 16.00 uur ‘Change’ in Den Haag Debat over de noodzaak van verandering aan het Binnenhof. Met o.a. Femke Halsema, Guusje ter Horst en Thom de Graaf.

MA 17/05, 20.15 uur Vernieuwende Kamerleden?

Ambitieuze nieuwkomers Ahmed Marcouch (PvdA, o.v.), Betty de Boer (VVD), Jan Paternotte (D66) en Liesbeth van Tongeren (GroenLinks) over politiek in het Nederland dat voor majeure veranderingen staat.

DI 18/05, 20.00 uur De onzichtbare generatie Arie Boomsma met een panel van twintig twintigers in debat over (verborgen) werkloosheid.

Met o.a. schrijfster Iris Koppe, internetondernemer Danny Mekić, onderzoeker en publicist Thierry Baudet, en kandidaat-Kamerlid voor GroenLinks Jesse Klaver.

Sociëteit L.A.N.X

DI 18/05, 20.00 uur Groot Gelijk: 020 verkiezingsdebat De nummers twee op de lijst van CDA, D66, GroenLinks, PvdA, SP en VVD in debat. Onder leiding van Pieter Broertjes (de Volkskrant).

U organiseert een lezing of debat en wilt daarmee graag op deze pagina staan? Stuur een mailtje naar folialezing@gmail.com onder vermelding van ‘Aanmelding lezingenladder’.

Dijkgraaf

Curvers

Niet te slim

Beste,

Kun je ook te slim zijn?

Eerst even een eenvoudig IQ-testje.

Gewoon een rijtje getallen afmaken. Doen ze ook op de basisschool en bij de Citotoets. Dat is toch niet zo moeilijk? Daar gaan we!

Kunt u de volgende drie getallen in de volgende reeks vinden: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9,…?

Wat is uw antwoord? 10, 11, 12? Dat is dan fout. Of beter, óók goed. Om precies te zijn: het is 1 van de 1576 correcte antwoorden. Of, om nog preciezer te zijn: te nu toe zijn er 1576 antwoorden gevonden, maar er zijn er vast nog veel meer te vinden.

Laat ik deze hogere wiskunde even uitleggen. Op het web vinden we de On-Line Encyclopedia of Integer Sequences. Dat is een soort Wikipedia van getallen. Je kunt daar een serie getallen invoeren en dan zijn er twee opties. Of je krijgt alle gevonden antwoorden terug. Of er is geen antwoord bekend en dan vraagt de website hoe je aan die reeks gekomen bent.

In het geval van ons IQ-testje zijn er 1576 suggesties om de rij af te maken.

Bijvoorbeeld, het eerstvolgende getal is niet 10, maar 11, en dan 22, 33. Allemaal palindromen, getallen die net als de woorden kok, lepel en parterretrap even goed van achteren naar voren gelezen kunnen worden. Kijk, daar had u niet aan gedacht.

Of 10, 12, 18, 20,..., getallen die allemaal door de som van hun cijfers kunnen worden gedeeld.

Of 153, 370, 371, 407,…, de zogenaamde narcistische getallen, getallen van n cijfers gelijk aan de nde macht van die cijfers.

Ik bedoel maar. Zo’n antwoord zou natuurlijk hartstikke fout worden gerekend op de Cito-toets. De kunst in het leven is juist om niet te dom en niet te slim te zijn.

Ik heb daarom nog wel een suggestie voor een bumpersticker: ‘Wetenschappers vragen om problemen.’ yyy Robbert Dijkgraaf

Jean Tillie hoogleraar electorale politiek

Misschien is het je wel opgevallen, ik probeer al enige tijd je aandacht te trekken.

Weet je, ik ben wat dat betreft geen vrouw van veel woorden, er wordt te veel op ze gelet. Je berichten en mails wil ik niet ontleden, en dat zou ik met de mijne ook niet doen. ‘Hij schreef hier, en toen zei ik dus van’, en maar beschouwen, die vriendinnen. Non merci. Letterlijkheid wordt onze ondergang.

Dus ik dacht gewoon dat wat blikken en blozen afdoende zou zijn. Maar goed, waar dat hele flirten me normaliter met een filmsterwaardige achteloosheid en idem resultaat afgaat, wordt dit zo langzaamaan een mensonterende toestand.

Het is niet anders, mijn stem vooist zo zoet dat het glazuur van je tanden springt, je antwoord staar ik wezenloos aan terwijl ik een ballpoint zit te pijpen. Ik doe dat niet eens expres, maar dat eindeloze gezwam van jou, alsof het uitmaakt wat je zegt. Alsof ik luister!

Ik heb het sowieso onverklaarbaar druk,

met draaien aan mijn haar bijvoorbeeld.

En maar draaien, terwijl ik nooit iemand ben die draait! Heel de dag en al veertien dagen lang misdraag ik mij, doodvermoeiend.

Liever was ik stille wateren diepe gronden, maar ik blijk toch meer verregende zandbak.

Dus wat ik eigenlijk wilde vragen... wie denk je goddomme wel niet dat je bent?

Wordt het niet eens tijd, ja, is het niet gewoon een kwestie van goed fatsoen om op al dat ondertafelse, tussenderegelse gekronkel van mij te reageren?

Nee, aan fatsoen zal jíj wel weer geen boodschap hebben. Dat weet ik en lieverd, ik heb je daarom in gedachten al meerdere malen met je kop tegen het beton geramd.

Ik meende dat alleen toen, hou toch eens gewoon je mond en dóe iets – dan beloof ik plechtig dat ik daarna hoe dan ook erg stil zal zijn. yyy Emma Curvers

Maarten Pieter Schinkel hoogleraar Competition Economics and Regulation

André Gerrits hoogleraar Europese studies

overigens De opkomst van de Lib Dems markeert een historische doorbraak in GrootBrittannië en laat zien dat het districtenkiesstelsel achterhaald is.

Floor Boon

Jean Tillie: ‘Ja, al heb ik altijd al gevonden dat het districtenstelsel in Groot-Brittannië achterhaald en ondemocratisch is. Het voordeel van het stelsel is natuurlijk dat er maar weinig partijen doorheen komen, wat de regeerbaarheid bevordert. Groot nadeel is dat er binnen dit stelsel vaak een situatie ontstaat waarin een groot deel van de kiezers voor een bepaalde partij is, terwijl dat zich niet vertaalt in het aantal zetels als de achterban onhandig is verdeeld. Het stelsel daar werkt een-op-een: in ieder district is één zetel te verdelen. Dan kunnen er heel wat stemmen verloren gaan als er 49 procent voor de ene en 51 procent voor de andere partij stemmen. Het is uniek dat de Liberal Democrats hier nu doorheen breken. Hoewel het al lang duidelijk is dat het systeem niet democratisch is, lijkt dat besef tijdens deze verkiezingen ook in 24 Folia

Groot-Brittannië te zijn doorgedrongen.

Al zal noch Labour, noch de Conservatieve Partij dat erkennen. Zij hebben belang bij handhaving. Het vrijwillig afgeven van een machtspositie door een politieke partij heb ik nog nergens meegemaakt.’

André Gerrits: ‘In Engeland mag het districtenstelsel achterhaald zijn, in algemene zin is dat niet zo. Zo’n stelsel biedt grote voordelen, zeker aan jonge democratieën, omdat het voorkomt dat een parlement versnipperd raakt door te veel, vooral kleine partijen. Dit maakt regeren een stuk ingewikkelder. Je ziet trouwens ook dat minder democratisch geïnspireerde machthebbers er ook vaak weer van af willen. Rusland had een districtenstelsel, maar dat is door Poetin om zeep geholpen. Een systeem van evenredige vertegenwoordiging, met landelijke partijen,

maakte controle door het Kremlin een stuk gemakkelijker. Maar Engeland heeft de oudste parlementaire democratie ter wereld en de Britten zouden toch gewoon de regel kunnen volgen: de meeste stemmen gelden. En dus niet zoals nu, dat je niet de meeste stemmen in het land, maar wel de meeste zetels in het Lagerhuis haalt. Een combinatie van districten en evenredige vertegenwoordiging lijkt me wel wat. Zou in Nederland voorkomen dat steeds weer een onevenredig groot deel van onze volksvertegenwoordigers uit de Randstad komen, of veel erger, uit de Amsterdamse grachtengordel.’

Maarten Pieter Schinkel: ‘Daar ben ik het mee oneens, althans met het tweede en centrale deel van deze stelling. Dat de opkomst van Lib Dems historisch is, betwijfel ik niet, maar op zichzelf impliceert

dat niet dat het Britse kiesstelsel achterhaald is. Sterker nog, het districtenstelsel is natuurlijk ooit bedacht om ervoor te zorgen dat lokale meerderheden worden gerepresenteerd in het nationale bestuur, ook als ze landelijk niet zo veel voorstellen. Dat werkt nu in het nadeel van de Lib Dems – maar zo zijn de regels van dat spel. Los daarvan lijkt me een nationaal kiesstelsel wel beter. Daarin is het al moeilijk genoeg om strategisch te stemmen.

Mensen stemmen toch vooral uit een soort democratisch plichtsbesef – immers, individueel rationeel is het niet, om de moeite te nemen om naar een stemhoekje te gaan, terwijl de invloed van je stem verwaarloosbaar klein is. Hoe directer de democratie, hoe duidelijker die plicht.’ yyy In deze rubriek reflecteren wetenschappers op een actuele stelling.