Војводите Спиро Црне и Ѓорѓија Лажот by forbiddenhistory

Трен чо Д1аштриосК11 ВОЈВОДИТЕ

СПИРО ЦРНЕ И fOPtИJA ЛАЖ ОТ

Биб.1нотек ~1: Нрс.:,н:

11ст()р11ј;~•

Е,1н1111ја: \1;~кс;1011сl\н ~ 1ta111t ,ц Пс.:.1агон1t)<1. М ариово Прек\ р1ц

квш а 1

1рснчu ,111 ~11пр11uск 1t ВОЈRО,lИП: СШt Р О ЦРН Е И ЃОРtИЈ А ЛАЖОТ

11 ци нuч: Р111111111,t

1Jr11:1t:r1.

ч11!\.:

07h hl:i -:'iO()

Рецсн зсн п1:

,1-r Ван•111 Горi1н:11 Jt-p

В.1а:1нч11р

Kapau,1-:i..11

:lcкrop: ,\11i..1111.i Ст0Ја11ос~..а Корс~..т) р11: Соња Д 11ч 1нр11ос к а fе,11н•1 ки ~ рс,1 1111к: И ;111Ја А. Бар,1с.:кв Ko\lПj) Тt:pci..i обработкц: Кор111111: 11.111р

...

1,Јс!

.. 1;,:1·1•

Ба р.11:ск11

Фото , р:~фин: Тре нчо Днмитриос кн /lрсв11д 1111 \ 11 г. 1нск 11: Карол ина Крстеск а Тнриж: :Чtо 11р11чсроц11 П сч 11т11 : .\1t1:1011и"

Прилеп

1\,11 ~.-11)11! Ј,11'1•}1 t'\o 111,r-.1н ~ ациЈ.t H,tШ1PtlJ.111J и \1Н1есr1;1'~1..:~Ј ()И1.вtн·н.: li.Ј ·е~. K.ltft.tt..'Hi O,p11:1.ct::1( Cli.OПJC

CIP

,z:-.S.1-\l,J 1r11c.( ЈZ5.~.1 -\1\'Јажн1

,111 \Н 11 1'11 ОСК Н. 1р.:11•111 Н<>Јж1;11нс С11111,, Llr11e 11 (·orrи,a Лаж,н ' Тренчо ;~имнт-риос•и l1rн;ic11 Рн ,ница . 211;h • lШ ,rp. 11.,)М-р . !~ е" - (hиб,11tотека Времен 11,торНЈ:11 ( \1~кс,1шtс•н Dнац11 0;1 l lc.,aroнuja. Марново н П рек)-рнд; кк. 1) Ф1сн0111 • <>11 тс•пот • !;с.,сшха за авторот: стр. 97-98. - Summary. • l,116:111,,rpJфt1Jil crr. X'-R~. - Непоз11ат11 н поwалху познати ·~борови: ,тr Х<Ј-ЧО

- Рсrнстзр

ISBN 978-608-4533-08-5 (кн.) ISBN 978-608-4533-23-8 (ед.) а) Црне. Спиро (?- 188 1 )6)Лажот f-opfнJ., (?-188.\ 1 COBISS.MK-1O 94686218

Тренчо Димитриоски

80Ј80ДИТв

GПИРОЦРНви

ЃОРЃИЈi\ Лi\ЖОТ

Прилеп

2016

АЈДУТСКИТЕ ВОДАЧИ И АЈДУТСКИТЕ ЧЕТИ ВО ПЕЛАГОНИЈА, ПРЕКУРИД И МАРИОВО ВО XIX ВЕК Прилепскиот крај , освен со големиот број зулумџии за време на турското владее ње, изобилува и со различн:и македонски дpy жmrn ко~:rшто , помалку или повеќе , биле ан гажир а.ни: во истребувањето на злосторници

те и тираните. Меѓу нив голем број немаат докрај јасни цели на својата активност, зашто

ннвното отnадmrштво било изнудено од пос тојните услови на ропството и тероризира

њето, кое често било неподносливо . Од дру га страна, условите за лично осознавање, од

национален аспект, биле ~mory лоши, бидеј ќи не постоел конзистентен образовен сис тем со домашна основа. Во такви услови се

јавиле голем број Македонди кои, не можејќи да

трпат ропството, а раководејќи се од

личната желба за слобода и имттулсивната природа, излегле отворено во отпадништво

ива тој начпн

ro изразиле своето несогласу

вање со животот во ропство. Меѓу мноштво то поединечни и организирани реакции про

тив турското ропство на населението од Би

толско и Прилепско познато е името на Спи рндов , водач на големо раздвижување во

Сл.

1 - Cmrpo Џеров Македон ски

Битола, во

1822 годи:на. По неговите стапки

тргнал и неговиот внук Спиро Џеров Маке донски, роден 1835 годm~а во Битола. Тој бил постојано следен од турската власт во Битола и поради тоа морал да замине од Македонија и да отпатува во Цариград, а отrаму во Смир н а , Каиро, Александрија и Крит . На Крит

учествувал во Критското востание од

1862

година, а потоа Спиро Македонски организи

рал востание во Македонија , во Битолско , Лери:нско , Костурско , Воденско и Охридско .

Тој живеел до

1868 година. 1 Во 1868

година

Спиро Џеров Македонски , заедно со голем број други Македонци , меtу кои и прилепча нецот Никол.а Иванов, кој имал само 22 годиm1, се наоѓал во четата Ra бугарските ајцути и рево луционери Стефан Караџ_ата и Хаџи Димитар .

На 18 јули 1868 година четата била, речиси , целосно разбиена, а притоа загинале Спиро Џеров Македопски и Никола Иванов , кој во

некоја претходна битка бил ранет.2 Од Битола потекнува и малку познати

от војвода Калеш Димко . За овој војвода , за кого донесува една песна , Марко Цепенков во кратката белешка пишува : ,,Калеш Дим1 Махедооскв возрождепци и револуц:иопери, Албум , ИRстлтут за .нацно.налиа исторлја, Скопје 1950, 24. 2 Александар Матковскn, Отпорот во Махедо1Пtја во

време на турското владеење, KНit.ra Ш, Ајцутството, Скопје

1983, 332, 333.

Сл. 2 - дедо Иљо Малешевски

ко војвода е Битолчанец. За него не се сторив муклет дв му пвучам како се сконча." 3 Мар ко Цепенков дава и список на 61 комита од Прилепско кои се одметнале од 1879 до 1894 година, а од кои 10 м~mа биле војводи, . Како војводи тој ги набројува: Спиро Црне, Горѓија

Лажо , Диме Чакре , Веле Бешмаде, Диме Шике , Горче Шавкула , Коне Павле (в) , Диме

Дедо, Ангеле војвода и Ванчу Чивџап.4 Познато е учеството на прилепчани уште во 1867 година во т.н. ,.Етерија " - орrа влзација на христијаните за борба против ис

ламот. В о неа членувале Диl'tl e Кусев , братот на подоцна познатиот прилепски деец и вла

дика во Стара Загора Методи Кусев , семеј

ството Вретовци (влахоелини) и друrЕ при лепчани .5 Во 1868 година Никола Ивавов од Прилеп бил член на четата на Хаџ:л Димитар и Стефап Караџата , а познато е дека во 1874 3 Марко Целеnков, Народш1

о е~џсW1Га 1,редахтирал

д-р Блаже Р1rстовск11, Македонска книга , Скоттје 1972, белешка 293. Р)1сто Поллазаров, Текстовнте аа Марко Цепен:ковза неков македонСКЈ1 војводи, Снипозп:ум пос ветев ва ЖЈIВО'ГО'Гll делото на Марко Цеnенхов, МАНУ

ДНУ

Прилеп , Скопје

1981, 192. (кај Ристо Поnла

заров војводата Веле Бешмаде е запишан погрешно

како Бе.пе.)

• Марко ЦeneliКOD, Народ:ои nec,m, 134, 135. Р. Поnла заров, Текстовите ..., 193. ѕ Георги Трајчев, Град Прнлео - историско-геоrрафскл в стопански преглед, Македонска библиотека , Софија

1925, 202.

година прилепчани собирале пари за поддрш ка на четата на Иљо Малешевецот , познат како дедо Иљо Малешевски или Иљо Војво да, кој се движ ел п о железничката линија

Градско-Демир Капија . 6 Со дедо Иљо се за позн ал прилепчанецот Иmtja Црвеrrков , пре ку началникот на железничкиот сообр аќај, кој бил Хрват. Потоа Иmtja Црвеm<ов собрал извесна сума пари и со парите купил барут. Б арутот бил однесен до превојот кај селото Присад, познат како „Дервев", од каде што дедо Иљо Малешевски го прибрал со својата

чета .7 Овој настан упатува на фактот дека македонското население , подјармено од тешИ сто. Д-р Рлсто П оплазаров, Ајдутскнот војвода Иљо Маркоо - Малешеnскл, Кнuгоиздателство Наша кнпrа , Скопје 1978, 63.

Дедо Иљо Малешевски

{1803 - 1898) е

роден во

Берово. Тој е стар ајдутш1, голем бунтовник против тур- ското ропство, кој го одбележал XIX век во Македонија.

Тој, најпрво, бил пандур во Рnлскиот манастир н мирен земјоделец. Во 1848 гоwша бил убиен неговиот брат и тоа бmто повод Иљо да излезе ај~(ук . Собрал мала, но од брана чета и излегол во Малешевсклте ЛЈlаНЈfЈ!И. Со неа ги истребувал турските зулумџии, а nотерите не можеле

НI1што да му сторат. Неговата популарност толку порас нала, што немало куќа во Малешевско од која немало барем еден ајдуnш во неговата чета. Четата му порасна ла дурин до 300 души. Во 1862 rоД11На дедо Иљо учеству

вал во востанието на Србите во Белград со 1200 мом чи ња, а во 1876 со 300 доброволци, Македонци, учествувал во Српско-турската војна на страната Ј1а Србнте. 7

Г. Трајчев, Град Прилеп, 202.

кото турско ропство, уште од втората поло

вина на

19 век се организирало и давало от

пор на пошироката територија на Македони

ја. Израз на отпорот биле токму четите кои се јавувале во различни краеви на Македо нија и изведувале разновидни акцш-1 , со помал

иm1 поголем: ефект. Контактите на големиот македонски војЈЗода, дедо Иљо Малеш ев ски , со прилепски активис·rи, како што бил Илија Црвепк ов , не упатуваат на заклучокот дека

овој војвода бил еден од идолите на војводите, ајдуците и комитите од Прилепско, кои се јавувале во следните децении . Голем број од нив оставиле видливи траги на својата борба за заштита на голоракото македонско насе

лен:ие од големиот број зулуми на разновид ните злосторници, кои немале милост во сво ите зло сторнички дела .

Двајца од војвоците , кои ја продолжиле традицв:јата на отпорот против ропството и ја потхранувале желбата за слобода кај маке

донскиот народ, се прилепските војводи Сnи Р.О Црне Голем џ(fоски од селото Дабница и

Горѓнја Лажот од селото Царевиќ, кои се предмет на овој труд . Нивните имиња се не раскинmrво поврзани со ликвидирањето на

еден од најголемите злосторници од втората половина на 19 век во Прилепско, познат ка

ко Чучук Сулејма н .

Сл.

3 - Панорама на стариот град Прилеп со Маркови Кули и Златоврв

СПИРО ЦРНЕ И ТУРСКИОТ

РАЗБОЈНИК ЧУЧУК СУ ЛЕЈМАН Просторот на Тројач:ката котmmа, варе

чен Прекурид, расположен меtу Прилеп и Ве лес, изобилува со настани од историското ми нато на македонскиот народ, што се случувале

во разшгmите времиња. Тоа, особено, важи за времето на турското ропство кога во овој крај

се одиграле голем број ком:итски битки, погу бувања и масакри .

Со својата конфигурација, полна со лом а ли и поголем~t планини, шуми и долови, овој простор давал можност за дејство на незадовол ниците и, помалку или повеќе, организираните ајцучки и коми.тски чети што преземале paз

mrnm акции во турско време. Од друга страна, пак , не се малку ниту насилниците Турци, пред чии зулум.и турската власт често зам:ижувала .

Ти.е вршеле насилства од секаков вид врз сиро машното македонско население . Еден од нив е Чучук Сулејман кој, како голем злосторник,

се јавил во втората половина на

19 век и, меfу

другото, се движел и во овој крај, водејќи со не го цела чета помагач:и во него.вите злодела. Тој собирал данок од сите прилепски села, вршел потурчување, силувал, тепал и ел . Неговлте на силства биле толку зачестени што прилепчани,

од градот и селата, не можеле повеќе да ги тр пат. За овој познат насилник во документите на централниот државен историски: архив во

Софија, меtу другото, е запишано : ,,На 25 авг.

некојси Стефаll од Прилеп беше убиен од Ќу

чук Сулејмап. На 28 9/вр. доаѓаат по селото Долнени, Пр1шенска кааза, познатите злодејцн

Ќу11укСулејм:ш,Дауд,АралчеЈ1Хусеш1,гисо

б11раат селаните на едно место и им паредупаат да им гл платат месечшIТе па сволте ла.дарн.

Селатrге, меѓутоа, ш1 одговараат дека имаат само еден што е признат од власта, па когошто

веќе му платиле. Но сел11в11те уште не беа св ршиле да зборуваат н гореречеш,те Турцлраз јарешr пукнуваат врз тт неколку пушки п ro

убиваат некојСЈf Велјан и смртно т рапувлат Здравета Кочовски, Огоја Груевски и Стојана Длмовскљ Селашrте се пожалија кај властите, 110 јузбашнјата rn ислwт. " 8 Трпението кај народот сосема се изгуби

ло кога овој разбојник го ф атил свештеникот Цеко од Прилеп кога се враќал од Прекурид8

Блаже Ристовски, Марко Цепеохоn за по1ЏЈ11з11те на

Дllме Чакре, Сnпро Црне о

t орѓија Лажот r1 драИl{Те

,,Прнлеnск» светци " о „Црне Војвода", Мар11ово и Мег лен lfИЗ историјата , зборR1П<, матер11јал11 од научннот собир одржан од 24 -

26 ноември 1995 гоДИRа во Пралеn

и Витоmшrrе, Друштво за организирање на Мар11ов ско-мегленс1О1 културни средбn, Прмеп белешка

5, 234.

Cxonje,2000,

еко, каде вршел служба, и го посрамотил и из

малтретирал. Попот, по таквото малтретира ње, не можел да живее и nоqинал од срам: ита

га .9 Марко Цепенков, во една негова белешка за овој настан, пишува дека по враќањето дома

попот Цеко им раскажал на своите бm1ски и роднини штом.усе случило и притоа додава :

„Многу се оскрбнја не само тЈiе, амЈЈ целлот град, мало н големо и сите го коЈDЈев проклетЈЈо

Кучук Сулејшша. По пекој ден со умре lfзма чеlШо поп Цеко 11 си остаи децата слромашки

п полаѓата вдојца.

По ваКDото насилничко

дело на Сулејмав членовите на прилепската оп штина решиле да го ликвидираат. Во неа тогаш

биле прилепчаните: попот Авр~шја, О. Биол чев, Иван Сарџов, Диме Коров , хаџи Мирче Бомболов, Длмшо х. Илиев, Хаџи Пано , Куз мав х. ИЈПiев, Никол.а Крапчев, Ракиџиев и уш-

Г. Трајчев, Град Прнлеn , 205. Друж1G1ата на Чучук Сулејман му набнла кол во

анусот на пол Це.ко и му се нсnоганиле во неговата шапка. Настанот ro опишува и Марко Цеттенхов, кој е

и совреме1mк на неговото случување. (Види: комектари од д-р Блаже Ристовски, Марко Цепев:ков, колга

10,

Матерuјалн лтtТературп11 творбо, Македонска книга,

Скопје

1972, 387.)

10 Марко ЦеnеliКов, Народни nес1Јл,

133; Блаже Р11с товск.11, коментари во десетомното издание на Марко Це[1е11ков, 1шоrа десетта, Матернјuм лотературш,

тnорбо , Македонска 1ошrа, Скопје

1972, 388.

те двајца.' 1 По предлог на хаџи Мирче Бомбо лов било решено најпрвин да се испрати про

тест до Високата Порта во Цариград, но и по крај тоа што протестот бил со печат од општи ната и потпишан од нејзmmте членови, сепак,

оттаму не следел никаков одговор. Убиствата и зулумите што ги правел Чучук Сулејман не престанале, а на состанокот на општинарите

Диме Коров доставил и цел список за убиства

извршени од Турци над христијани. 12 Затоа, по предлог на Диме Коров, бил направен сm1сок

на момчиња од градот кои би биле можни извр шители на ликвидирањето на ситшкот Чучук Сулејман . Во сrmсокот биле наброени следниве Црне, ДЈшо Дедото и неговиот

mru;a: Спиро

брат, Копе Павлев , Ничо Роканов , Спиро Теuекиџ:пјата, Тале ЈагmIКа , Ицко Бале и уште четворица други- □ Тоа биле, во најголем број, момчиња кои имале чести судири со тур<жите 11исто.

и исто. 13 Г. Трајчев, Град Прип ео ,

206.

Според Марко Цепенков, во дружината на Спиро Црне влегувале: ,,Сплро Цр/Је, Апгеле Mllвjnen (војво

да), Рнсте Сурлев (Беле), Андрнјв Ба.шииоселец, fорѓнја Лвжо од е, Царевиќ, Илнјt1 од Мt1Ло Ридоб,ш, Јослф од

Морнопо «дР)'3ЈЈ," М. Целекков, НароДIШ п ес1ш, Редак ТlfЈ}ал КlfЈ)ИЛ Пенушm1сКЈ1, Скопје 1989, кн. 1, 136. Ристо Поплазаров, ТекС'rоооте u в Марко Цеоеш,ов за neкon македоопскr, војо одо, Стшозиум посветен на животот 11 делото на Марко Цепенков, МАНУ,ДНУ- Прнлеп,

Скопје 1981, белешка

6, ]94.

Сл.

4 - Ничо Рока нов

момчиња и предизвикувале низа тепачки во ма

алата, наречени џенrови. Порад~1 тоа тие биле често гонети од власта, па морале и да се кријат на paзлиl.fim места, а во тоа им помагале и не

кои угледни градски луѓе. Општинарите реши

ле да вооружат група за ликвидирање на банда та на Чучук Сулејмап, собрале повеќе бердан

ки и друго вооружување, што го имале кај себе, организирале собирање пари и ел. За реакци јата на групата прилепqани, по убиството на поп Цеко, Марко Цепео:ков пишува : ,,На таа

жал од rраѓашrге, се собрав иекојСЈ.r од лобес трашллвлте иа едно скришно место н го ВЈЈКЈЈаа

Dшро Црлета, та го мошiја да го обруж.аат и

да се здруж,1 со оекотџша и да му појди па Ќу

чук Сулејшша, да ro убие и крвта на пол Цека да муја врати. Ошро војвода на ч.асо се обружа со една пушка калаклијл в лоџе во е. Царевиќ при старло ен пријателјунак Горѓнја Лажо, му

однесе здраво жлво од прлјатет1 што ro обру

жаа r,до него го пратија. Едно слушвње fорѓија тоа лешто н на часо му тргнаа по траrо на Ќу чук Супејмана. " 1◄ Диме Коров веднаш порачал 12 ко~mлети комитски облеки кај прилепските терзии. Дел

од облеките биле префрлени во селото Извор, 14

Марко Цепенков, Н3родn.о nесШЈ , 133; Блаже Ристов

ски, ком еотари во десеттомuото озд3нае оа Марко

Цеоепков, кннrа десе'ГТа,

388.

Велешко, кај Дп:мптрнја аRџијата за да служат како резерва, а останатото од нив заедно со

пушките било складирано во куќата на Коне Роканов, каде што имало услови за тоа . Тур ците се nосом:невале дека вешто се крие во таа

куќа и испратиле полиција да провери . Поради тоа,жената на Коuе Рокапов, Фота , се престо

рила во боЈП1а и легнала на легло кое било на правено од пушките и комитската облека и ко

га влегле Турците во собата таа силно офкала и врескала, што ги одвратило од натамошно

претресување.15

Сп. 5 - Манастир .Св. Архантел Михаили со дел од Варош п Прил еп

u Г. Трајчев, Град Прилел, 207.

СПИРО ЦРНЕ Се чини дека Чучук Сул еј:ман најмногу зулуми правел по селата од Прекурид, како што се: Тројаци, Цар евиќ, Смолани, Дрен, Ра добил и др. Имајќи желба да куrш чифлик, тој фрлил голем данок no овие села за да го ис плати: чифликот, меѓу кои и на Големо Радобил на кое му наложил да му исплатат исклучител

но голем данок. Поради тоа, поп Иван Радо- билски се пожалил на својот колега , поп Авра мија , за насилието на Чучук Сулејмаn и барал совет од него како да постапат во одбраната

од насилствата . Поп Аврампја го упатил кај Диме Коров. Една вечер поп Иван и неговиот брат ДШtmтрија од Радобил дошле во куќата на Диме Коров на кого Wf ги раскажале маки

те што ги трпеле од Чучук Сулејман, а тој им: кажал дека веќе е формирана чета од прилеп чани, која работи на mнсвидацијата на овој крв ник, но им рекол ова да го чуваат во голема тај ност.16 Како човек на кој можат да м:у се дове рат и кого го сметале за способен и доверmm за

извршувањето на задачата, го избрале Спиро Цр пев Големџuоски, познат како Спцро Црне или 16

Г. Трајчев, Град Прилеп, 207.

Cn. 6 -ДЈ1ме Коров

само Црпе Војвода , кој бил роден во селото

Дабница, а работел кај неговиот роднина Хаџи Пано. Додека дење работел во дуќанот, ноќе тој се дружел со повеќе младинци кои се зани мавале и со нелегална актmзност, главно, дро

бење и rтродавање тутун. Mefy нив биле Рока повIЏt, Сучковци и др. Оваа група, која била мошне немирна, еден ден го ранила со кама

едно момче од Бешнровцп , по што власта им

влегла во трагата и ги уапсила. Mefy RИВ е и Cmrpo Црнев кој по кратко време е ослобо ден, а неговите другари се задржани. Набрзо потоа Спиро пред црквата претепал едно

Typqe, кое

се осилило носејќи пиштоли во

појасот и станало многу неподносливо со сво

ите постаn.ки.17 Тоа }.f'j го отежнало останува њето во градот на Спиро Црне и се засол нил кај Петре Коњарчето и уште еден член

од поранешната дружина на Доме Шикев од 17 Исто, 208. За настанот со nретепапото Турче Марко

Цепенков, во сво~1те белешки, пишува: ,,Пред дп нзлсзn

СП11ро Црне по Ќучук Сулејжшп да го теЈЈв, беше се

степил со едно Турче кпјЦркош10 Маало. Турчето беше обружало со еде,т •тфт mWJT0.'1JJ1 в Цр(lе му п граб(lа од појвс 11 му п вр.гш во кв.rrтѕ в си взтн ЕЈUиреку. Од тој ссбсЈЈ Crmpo се сторл качак, ЧJ'llКff Тур чн»о го ввтн аамr н му бараше колцјо дв го отеиа. " (Вад:n: Мархо Цепен ков, НароДЈш песок, 133.) Вопслав Јаќоски, Драмата аа

Цеnенхоо „Цр11е Војвода" 11 оародвата оесЈЈа з:~ СпrЈро

Црпе и toprнja Лажот, Сш,mозиум посветен на жквотот и делото на Марко Цепенков, 101.

1979 година . Со нив тој продолжил да се за нимава со шверц на тугун, па бил ранет во еден судир со турски бошибозук, по што се пов лекол на имотот на неговиот роднина Хаџи Пано во Мало Коњари, каде останал додека не се излечи. Токму овде го затекнал прилеп чанецот Диме Коров и му ја доверил плани

раната акција за mIКВидаlЏfја на Чучук Сулеј мап. Во организираната чета влегле следните комити: Сш,ро Црвеn,Апrеле Мијајлев, Ристе Сурлев , Андреја Башппо селецот , Стефан

ПопаДЈШчето, fорѓија Лажот, Иm~а од селото Мало Р адобил, Јосиф Марковчето и Ицко

Сл. 7 - Поп Аврам Георruев (Поп Аврамиа)

Бале од Прилеп. 18 Четата дала заклетва дека ќе се бори за народното дело пред свештеникот

поп Авр~mа (Авр~1 Петров), била снабдена со комитска облека, која км ја соIШfл Јовап Кај кар, се вооружила во куќата на Рокаповцп каде што бил складот со пушките и: облеката, кои ·му биле доверени на Копе Рок:uшв, и заминала

во областа Прекурид, зад Плет.варско.19 18 Исто,

208. Стефан Аврамов, Револуцооn.~не борбо оо 11 Поречr,сто, Софија 1929, 25. 19 Г. Трајхчев, Град Пролео, 2m. СВС'Гозар Тошев, По крвав ш~т - докумеt1талrш повест за Пере Тошев , Из дателство "Хрнсто Г. Данов", llловдпв 1969. А зот

Куќата на Рокановци, со широк двор, плевва, ела ми 11 ел., била со rолеbш можности за криење rшегалки

средства и таа била хористепа за тоа и подоЦ}!а. Освен споменатuте Коне и Фота од Рокановци, во .историската m1тература се среќава 11. Н11чо Роканов, ,mja револуцио нерна дејност е поврзана со ттредилиндепскиот период, околу 1884-1888 rоДШ1а . Ничо Рокан бnл посредник ме

fу четите што се движеле околу Пр1mеп и градот. Наба вувал храна, оружје, облека n IU)yrи потребшt матери јали за чет11те. Подоцна неговЈ1от легален престој во Пр11Леn станал невозможен за него 11 излегол в плаШlliа,

каде останал три год1001. (Види: Албум-а.тТhtаЈЈах „Ма кедоnnја ". Софија 1931, Објасшrгелев текст на илустра цлите, оддел IX, 61.) Спиро Црне образувал чета

11 излегол да го ГОНI{

со неа Ч}"{УК Сулејман на 19.04.1879 година. (Вндн: Љу бен Лале, Исторпскота темо1,1ка во твореш-гвото на

Марко Цеnеnкоо, Сnмnозиум посветев на Марко Це пенков, 125 - од објавената хротшка на настаНll во При леп од авторот Иmrja Иванов во ПрилепСКЈЈ летоп:всцо, Веснu:к .Прил еп" пред 100 гоДЈоru.)

Сл. 8 - Местото на куќата на Големџиовци (според жителите на Дабница)

,.,

~ Ј:::.

а:

,,,

t,:I

~ ,,,

,_.

() ~

О1

= ~ .,, =

.i::o

,,,~ш.,, =.n

"О

..,~

~·

"О

t,:I

➔

~ ~

i:s;Q

11)

...

§ .2\

""0

"О

➔

'° ()

;'1

()

:i: <1)

ะต..

t:t:

..;

1::{ <1)

t: 1

'g 0

= = \0 ะต..

ั (-,

-~ ยง" 0

u ~

(-,

g \0 ~

= 0

<1)

-(3 '

ЗАГИНУВАЊЕТО НА ЧУЧУК СУ ЛЕЈМАН Групата најпрво стигнала кај радобил скиот поп Иван , а таму се договориле како да го следат движењето на Чучук Сулејмаu со на мера да му организираат заседа на некое место

погодно за таква акција. Огкако научиле дека Чучук Сулејмаn бил на собир во селото Гудја ково во Мариово , дошле до заклучок дека

најдобро место за заседа ќе биде локалитетот „ Пештера " '1IЈ, што се наоfа над селото Дрен и каде што води пат преку превојот Србиново за

селата Гудјаково и Галиште во Мариово. Тука и денес има дабова шума и карпи и, според кажувањето на поранешни жители на денес

испустеното село Дрен, тоа е местото кадешто според раскажувањето на современиците на

овој настан, бил убиен Чучук Сулејмап , заед но со целата негова придРужба. Откако фатиле позиции крај патот, каде

што требало да поМИRе Сулејмав со придруж-

20 Според една

белешка на Марко Џenel{l(OB објавена

заедно со песните за Cm1po Црне u tophrja Лажо, мес

тото во :кое што бил убnен Чучук Сулејман се викало .Раш1а Бука• . Блаже Растовскв , коментари , Марко Цеnепков , десетта книга, 388.ЉубенЛаnе, Историската

тсматнка во тв орештвото ua Марко Цеоев:ков , Симпо зиум,

116.

бата, по претходен договор биле пропуштени слободно да помкнат двајца Арнауrи, кои оделе

напред. По нив се движел Чучук Сулејм:аи и кога се доближ ил до местото на заседата во

него стрелале Спиро Црпе и орѓија Лажот заедно, а другите од комитската чета пукале

во останатите разбојници. Сите разбојници биле погодени и убиени од пушките на друга

рите на Спиро Црне и орѓпја Лажот. Един ствено Чучук Сулејмаn не бил убиен, ами само ранет во десната рака. Како што запишал Георги Трајчев во својата книга ,rрад Прилеп",

Чучук Сулејман се спротивставувал со кара дач.ки револвер. Спиро скокнал со јатаrанот да му ја отсече главата, а овој пукнал со ре волверот по него. Куршумот на Чучук Сулеј МЗЈ( одлетал напразно, а тој потоа бил сосема обезоружан и пред да биде конечно убиен гроз но бил измачуван. Трајчев пишува дека му биле отсечени најпрво прстите, па рацете и бил исечен на парчиња што биле закачени по

гранките на дрвјата.21 Овој настан се случил летото 1880 г. Според Н11кола Киров Мајски , 21 Г. Трајчев, Град Прил еп, 208.

Дека Чучук Сулејма.н бил измачуван истакнува fl Марко Цепенков:

,, Тимо,

вамо,

ro r,aqeкoa кај Раиоп

Бука « го yдpLtjn, таго отешш 11 го сrсекоп r,a •JeтllpJJ чe pe(flr. 11 Блаже Р11стовскп , коментари, Марно Цеnеокоо,

кmrra десетта, 388.

i. ~ .~·11 · r.·~.,i .. .: . :~. _, ;~:, .--.-" - ~

:. .·-.<:::·,•,...;~,(,•~ :)s~:.t„A:~~~-~.~ ;;:. ~,✓-,. ' .•, , ,-,·,r~ ': ·~ . .,. ~~: .1.~ ' ."', ~1:-.·ч~:,'r ~~:\1~· .~ , :.:•:.~. •: : ·..:.~ ·•,·~~-;::;:. ,,~~ ., ..,-~*. ·:•,~: . . ·•~~1,·т 1,..' . . ,f ., ··.,.-·. ; ,_. "-:,•·· ........ •.· . i,· '' ,, . '= . ., ' ,::/', . (. ~ . .4-~\ ·» ~ 2 '

. ' . '. .....

;

~ 1( . ·;: ;Ј ' .

·,,r..7. ~

•'

. . ,'. /!-;~: .... ~1; ~ " .

-~ "'!1· •

."!

~А: '

•• • •

-• .~ • •

'· -·· .· . . . . ..: ,•

i~4,:- . .

-;.,~,~~

. .. '

•

11 . •. . . . ..

:;;, ,..

. :: . :

'·, :- . -~ -.. '·· ., ~ _")·•··.r.-.;-f

: :-: '

'>;

У.~

·-~·~;;·· ,;: \ -•~.,,, ~ - - 5 ~-:.;;,.~ .. ::Z~..: . ···.. •,• .. , . • '.1/, ~- ··: .. . :~~ :, _;•i>:•i~• ::.:: ,

. ~..;... ~ . ~-~ :~-~

'•

Сл.

L2 1r 13 -

Остатоци од стар11от амбнент во е. Дрен

~ :ѕ:

= 11)

а.

"' ::1' 1

:ѕ:

::r

"5' а.

r-'

!-<

"' "'::,:: е::

= "' f-,

"':.: џ

:ѕ:

а.

11)

::.

а.

"',Е

§ ~

"'t

настанот се одиграл на празНЈ1кот Илинден

во

1880 година.22 Според предание што се пренесува меѓу

житеmrте од Прекурид, па и пошироко во При лепско, ком.ит,1,rrе од четата на Спиро Цр11е, ра нетиот Чучук Сулејмап го измачувале на друг начин. Имено, тие го терале,јавнат од некој од комитите, да се искачува угоре по планината,

се додека не паднал сосема изнемоштен. Во секој случај по настанот се случило вистинско славење :меѓу Македонците од Прилепско каде што убиениот турски разбојник правел раз

m:rч:ни насилства, и по своите злодела бил на широко познат .23

„На Илттдеп 1880 гоw.та Ќучук Сулеi

ман бЈШ обезrлавен. Селото веднашја разбрало радосната вест. Зарадл тој случај селаните и rраѓшште ЛСЈШЛС ЈШОГЈ ВЈШО Ј1 ракија, tl таа

веселба тогаш траела три денаL..."24 Со оваа акција, ком:итската активност на четата на Спиро Црне не завршила. Таа и потоа направила повеќе слични акции во коишто биле убиени двајца стражари на патот за Битола, го убиле Турчинот, познат

како Квачка , кај куќата на Алалантоовци во Прилеп, двајца полјаци и едно Турче. Ова не Никола Киров Мајски, Еоооејата на Крушево, НУ Историски музеј - Крушево, Крушево 2009, 171. 23 Г. Трајчев, Град Пролеn, 208. 22

24 Никола Киров Мајски , Еоо п ејата н,,

171.

можело да остане незабележано од страна на

Турците, кои се подготвувале да извршат ко леж во градот . Ваквата намера била откриена од страна на прилепчани и тие ги затвориле

чаршијата и училиштето. Комитите од четата на Спиро Црне веќе не смееле да останат во градот и затоа требало да заминат на побез бедно место. Во градската општи_на била доне сена одлука да се поддржат семејСТвата на ко

митите , посебно нивните деца, кои требало да

посетуваат училиште.2Ѕ

Сл.

15 -

Остатоци од старнот амбнент во е. Гуцјаково

:zs Г. Трај•1ев, Град Прилеп, 208.

СПИРО ЦРНЕ НЕ БИЛ РАЗБОffiИК Активноста на четата на Спиро Црпе од некакви причини предизвикала кај турската

власт сомневање дека таа има врски со битол

скиот трговец Димитар Р)Iзов. Бидејќи ваквото сомиевање можело да предизвика реперкусии

по работата и по животот на овој трговец, тој сМЈrслено објавил писмо во весникот „Зорвн

ца" во кое Спиро Црпе го нарекува разбојшrк.26 Тоа, се разбира, дошло до ушите на Cmtpo Цр не и при едно случајно слегување во анот, што се иаоfал на патот Прилеп-Градско кај селото Ракле, Сшrро Црпе со четата во него затекнал

поголема група трговци кои патувале за Солун.

Во групата, покрај другите трговци (Јосиф Д. Петрев, Јоваn Шабанов , Пере Мурџе.в , хаџи

Гeopnt х. Ристев ,

Tamxo Врета),

се наоfал и

погореспоменатиот трговец од Битола, Дими

тар Ризо.в. Само што го забележал Спиро Црпе скокнал да го заколе трговецот и така да му се

одмазди за навредата во весникот. Притоа на трговецот скокнале да му помогнат присуrните

во анот и откако се смирила ситуацијата му објасниле на Спиро Црпе од кои причини Ризов објашm такво писмо во весникот. По таквото 26 Г. Трајчев, Град Пр1теп , 210.

Сл.

16 -

Димитар Ризов

објаснување следело простување, а С~шро ги натерал трговците да му ги покажат сите пари

што ги носеле за да тргуваат во Солун. Му ги собрал парите, неколку илјади лири, но пов торно им ги вратил, докажувајќи им дека тој

не е разбојник, туку борец против ропската не правда што им била наметната на Македон ците од турските поробувачи . Тој ги замолил трговците да му купат од Солун ревоЈiвер, би

нокл , часовник и ќостек.27 По овој случај Спиро Црне крај истиот пат убил еден Турчин од Тиквешко и телото му го обесил на еден орев кај воденицата во селото Ракле, поради што биле организирани

сиmш турски nотери од Тиквеш и Прилеп за да ги гонат ко~rnтите. Притоа е фатен курирот на четата, Иге Гусев, од селото Ракле кој, по тешкото мачење, ги открил засоmmштата во

кои што се кријат комитите, како и IШЦата со

кои тие контактираат. Тоа довело до голема афера, при што биле уапсени голем број луfе од Прилеп и околните села. Од Прилеп биле уапсени: поп Авр~шја , Јосе Д. Петров, Ристе

Топало, Јова11 Кајкар (кројач) и Диме Коров. Уапсените биле осудени на по 101 година затвор. Јован Кајкар и Дr1ме Коров успеале да избегаат во Бугарија , а другите уапсени биле испратени на заточение на островот Родос, 27 Г. Трајчев, Град Прилеп ,

210.

заедно со селаните: Диме Кулев и Трајко Чал вов од Големо Радобил , Дmштрпја чорбаџи

јата, поп Боше, поп Темелко и Филип од Мало Радобил, поп Ди:митрпја од Никодин , Јосе Сто јанов , Иге Личов и Мице Кимов ски од Тројаци, Кузмап од Ракле, двајца од селото Беловодица и: Јоше Колар од Царевиќ. На Родос затоqените

останале три години, а потоа биле пуштени. Прилепчаните Мирче Бомболов, Диме Бпол чев и Нпкола Крапчев одлежале 6-7 месеци во Битола и биле пуштени со голем откуп, а

имотот на Диме Коров , кој успеал да избега пред апсењето, му бил конфискуван и вратен по многу години, по застапувањето на еден

дипломат во Цариrрад.28 Од 14 април 1881 година постои една молба, потпишана од 65 души, меfу кои на

чело се имињата на Спиро Цриевиќ, f орѓпја Лажовиќ, Михаило Чакре, Апѓеле Стевапо впќ и Диме Шпќе од Прилепската нахија . Молбата од Врање е испратена до Милош Ми лоевиќ, голем активист на српската пропаган да во Македонија, поранешен командант на Моравско-добричкиот и Рашко-ибарскиот доброволечки-усташки кор, на Третиот сту денички баталјон и поранешен командант на

Тежевско-ибарскиот усташки кор. Со оваа молба македонските емигранти во Врање го 28 Г. Трајчев, Гр[lд Пр11лео,

210.

молат Милош Милоевиќ да издејствува од

кралот и српската влада да им дадат „бар" 1000 пушки острагуши со „потребном и одгавара јучом коПИЧИRом муниције'' за да можат да ги употребат во погоден момент, да им се дозволи преминување на границата во двата правца и

на чело на

65 емигранти подготвени за

борба

да се стави самиот Милош Мплоево-ќ. Во пис мото, покрај другото, се „потврдува" ,. искре ното" српство на потпишаните и нивната „вер

ност" кон српскиот крал и Српското крал ство.29 Mefy другото, ова писмо потврдува дека

Спиро Црпе, заедно со голем број свои исто

мисленици се обидувал да дојде до потребното оружје и материјали, како и друга поµдршка 29 Блаже Ристовски, Марко Цеоеккоn за поЦЈЈиз11те оа

Диме Чакре, Cr11Jpo Цр11 е и f орѓнја Лажот п дрЗАн~ „Прилеоскн светци " 11 „Црне Војвода" , Мариово н

Меглен низ историјата , зборник, Прилел - Скопје 2000,

231,232. Според Климе Џамбазовски , во .п ограничното

гратче Врање се rrрнсобрале СТОТЈша ем}l_грантп". Тне во почетокот на 1881 година 11слратнле молба до

српскиот кнез Милан, оотrurшана од

63 душu, со која

барал.е да им бидат подаре1:111 1000 пушки острагушп со

лотребна иунлцnја за да се вратат во Македошrја н да ја продолжат борбата npomв Турццте. (Видн: д-р Клн:ме Џамбазовски, За 11екои иациооалн:и македоu:встичкн

теодеnцш1 на македооската емнrрацнја во Србuја кон

крајот ,ш XIX век, Гласник на ИНИ , бр. 2, Скопје 1961, 165 - 167.)

за да ја продолжи својата а.iцутска акти:вност

во Македонија. Зимата Спиро Црпе ја поминал во Србија

и пролетта во 1881 година тој повторно форми рал дружина заедно со Диме Шикев, по што

тргнуваат за Прнлепско , но биле предадени од игуменот на манастирот „Св. Отец":ЈЈ и во орга низираната турска потера на преминот на тур

ската граница Спиро Црпе бил убиен. Според

извештајот на Милош Милоевиќ, кој е испра тен до српскиот министер, само три дена по

испраќањето на молбата на македонските еми

гранти во Врање, Спиро Црне на 19 април 1881 година со 15 свои луfе ја rrремИЈiал гра1шцата кај манастирот„ Св. Прохор ПЧЈПbс1ш" и пого ре од манастирот седнале да се одморат и да

ручаат. Така седнати ненадејно ги нападнале

стражари - хmзами и отвориле оган на нив. Од стрелбата загинале Спиро Цр11е, Јова11 Шишко и уште едно момче, а другите се разбегале кој каде што нашол. Од турските стражари - низа

ми загинале шестмлна, а други шестмина биле ранети.31 Како што иста кнува Милоевиќ во својот извештај до српската влада, токму кога 30 Г. Трајчев, Град Пр11лео, 211. 31

Блаже Ристовскn, Марко Цеоен-коо за подшuлте на

До:ме Чакре, Ciropo Цptte r1 tорѓија Лажот 1:1 др~ште „Пр0.лепскr1 сое-тцн"

„Црне Војвода", Мариово

Меrлен ЕГИЗ пстор~~ата, зборннк ,

232.

еден од низамите дошол до ранетиот Сппро за

да му ја отсече главата, овој, и ранет, посегнал, го грабнал низамот за јаболчни:цата, та му ја откорнал, од што овој умрел на самото м:есто.32

Диме Шике успеал да се спаси и се вратил во Ср бија каде што и умрел во градот Врање.

Мртвото тело на Спиро Црне било донесено и изложено за пример во Куманово . М1шош

Милоевкќ во својот извештај објаснува дека главите на С пиро Црне , Јован Шишко и третото убиено момче кај м анастирот „ Св.

Прохор П чпњскп ", со нивните „цроенпм ср!t1алн јелецт11а, rорњнм хаљннама и свтовима", ги држеле набиени на копје 4-5 дена поради покажување пред жителите во

Куманово, а зад ушите на отсечеFш:те глави и:м ставиле по една цигара . 33 Според Мило евиќ , Спиро Црпе со својата дружина тргнал преку границата од Србија за Македонија за да го казни предавникот во П рилеп , кој ги предал четворицата комити, а меfу кои бил

и неговиот друга р Диме Чакре, но тие биле убиени од турската полиција во куќата на

Ков довц 11 во Прилеп . Така завршила ко митската активност на овој познат прилеп

чанец кој, како и мноrумШ1а од времето на турското ропство, се решил да не го прифаќа 32

Б. Ристовски, Марно-Цеоеuков за оодвизwге..., 232.

D Исто.

туfиот режим и првата можност што му се

укажала за тоа ја искористил за да му се

спротивстави на свој начин. Немајќи орга низирана сила којашто ваквите групи би ги ставила под контрола и би ги организирала за поширока акција за ослободување , тие за вршувале слиqно како и комитската дружина

на Спиро Црпе , но на свој начин укажувале

на потребата од организирана борба за отфр лање на ропството и добивање заслужена слобода и незави сност.

Во некои пишани документи изнесени

те податоЦI1 за дејствувањето на Спиро Црпе ги поместуваат годиmrге на неговата активност .

На пример кај Дrиmтар Риз ов се изнесени по датоци дека Спиро Црне, когошто тој га наре

кува „ македонски Хатшбал", фор1-vmрал чета веднаш по завршувањето на Руско-турската војна (1876-1878) и веќе во 1879 година тој имал своја чета што е и првата формирана чета во

ПриIIепско. Д. Ризов тврди дека и сам1rот тој го сретнал овој познат војвода во текот на ле

тото

1883 година, и дека во 1882 година

Сшrро

Црне сеел п аника меtу турското население

во Прилепско .34 Турските мајки ги плашеле своите деца со Црне војвода, кој само во ле

тото 1882 година ликвидирал 30-40 Турци на просторот на кој што се движел, а што според 34 Б. Ристовс1Ш, Марко Цепенков за nО)).1}1.(ЗЈЈТС.-, 232,233.

Ризов не бил мал и ги опфаќал Тиквеш,Мари ово, Крушевско, Кичевско, Велешко и При лепско. Поради неговата неуловлшзост Тур

ците го нарекле „шејгап ону тутмаз ". Димитар Ризов сметал дека Спиро Црне имал намера да собере поголем а дружина и затоа барал од српската влада 1000 пушки со сооДБетно коли чество муниција за да го „нападне ПрЈЈлеп ЈЈ да n1 исколе сите таму Турци''. За таа цел, според Ризов , Црпе му ја доверил четата на својот

другар Диме Ча:кр ев , а тој отишол во Врање да собере дружина, но на враќање „ лредав ш1чка душа беше ја лреднзв естнла турската

погра1шчна власт и на патот околу Ку,,1:шово тој бидува нападнат од силна потера и како

што велат бил ублеи откако скастрнл не колку гла.ви ". 35 Раскажувањето на Дш,ruтар Ризов не се разликува многу од погореиз иесените факти, но неговото наведување на

годините во кои што дејствувал Спиро Црне, како и годШiата на неговото заппrување се поместени , односно не се прецизно дадени ,

зашто (како што се знае) Спиро Црне загmrал во 1881 година . Дека Спиро Црне не бил сметан за раз бојник од народот во Македонија потврдува и Марко ЦеоеЈЈков, кој истакнува : ,, Од тоа ју наштво што напрал Стшро Црне 1tmory се проЈЅ Исто, 233.

фалл по Прилепско, Тиквешко и Велешко по рисјаллте, а голем стрвф зададе на Туро,ите.

Од тој дел Сшrро Црне дома 11е се врат1ш, дурн л криrа слја тури бралејќил браќата л сестрите од Турц11те. Силроата чета одеше по селата многу чесно 11 шmакво 3ЛО не палрал ла некои рпсјанн, ш,то пв чесетr Турчнн. " 36

Народот, кој е сведок на сите настани во неговото заокружување и на свој начин ги ана лизира постапките на своите сонародници и со

временици, испеал и песна посветена на Спиро

Црпе и неговата дружина. Во неа е опеано ју

начкаго дело на Сn:вро Црне и fорѓцја Лажот, односно убиството на Чучук Сулеј,,1аЈ1 и него вата разбојнич:ка дpyжirna . Така јунаците се овековечени и на најсоодветен начин им е из разена благодарност за нивната самопожрт

вуваност во борбата против насиm~иците, а во неа е искажана и големата желба за слобода што тлеела во срцето на целиот македонски

народ. П есната ја запишал нашиот голем

собирач на народното творештво, Марко Цепенков кој, всушност, бил и современи:к на споменатите настани и личности за кои таа е испеана

.Ј6 Марко Цепенков, Народ~ш песни, JG1. I, 133, 134. Љубен Лапе, Истори ската те~1ата:ка

- , 116.

Народна пеева за Спиро Црне п Ќучук Сулејмав:

СПИРО ЦРНЕ И ЌУЧУК СУЛЕЈМАН37 Бог да го бие тој Ќучук Сулејман, Ќучук Сулејман, баш арамија, Баш арамија Дренцка ПлаRИна! Што ми пособрал верна дружина ,

И на дружина тој му зборуа :

Ајде, дружина, да си појдиме,

Во тоа село, село Смолани, За да збериме по малку пари, Од се:ка куќа по една лира, И ќе појдиме село Царевиќ За да збериме по малку пари,

Од секоја куќа по две-три лири , А од попоа по девет лири,

И од f орѓија до десет лири; И ќе одиме во град Прнлепа За да сакаме илјада лири, Илјада лири од чорбаџим. Чивлик :ќе купам село Долнени, Та ќе напраам висока кула ,

На кула јас тамбура ќе свирам . Бог да го бие тој Аџи П ана,

Што си го прати сина си foptи За да го вика Спира Црнета;

И што му прати в шамија пари, Да t.fy 'и даи, и тој да дојди , 37

Марко Цепев-ков, Hapoдrm nec,rи, кн. I, 136, 137.

Спиро да дојди: у Левка в каве . Што му се моли тој Аџи Пано :

Слушај ти , Спир о, ти, Спиро Црне,

Јас нешто тебе што ќе ти речам!

Ти да си. збериш верна дружина И да ми појдиш у мене дома,

Аџи Панојца дар ќе ти дан, Кумицка руба и руска пушка ,

И да појдите село Царевиќ,

Кај тој Горfија, орtија Лажо, Да го земите за верен другар, Оти е тој јунак над јунак!

Собрал ми Спиро верна дружина, И што м и ошол село Царевиќ, Горе в планина, кај Рамна Бука . Што ми ватија јаки метерис ,

Го сардисаа тој Суле:м:ана Кај таа чешма со дружината.

Ќучук Сулеман с' тамбура свири, И на дружина тој што му вели:

Ајте, дружина, да си слез име

Село Царевиќ, да си збериме Тешка вергија од каурите, Бог да го бие тој

Cmtpo Црне,

Што ми го слуш ал тој Сулемана И што му свикал тој Спиро Црне:

Давра н бре море, ти Сулемане!

На часо Сшrро со пушка фрлил,

И ми го удрил тој Сулем:ана , Што .м и го ран ил прао слабина .

Викнал ми Турче тој да ми плачи

И да го моли Спиро Црнета : - Аман , бре Сп иро, брат да ми бидиш , Прости м и сега, тако ти вера , Немој ми сечи русата глава, Да не ужалиш мојата мајка!

Спиро не слуша л молба од Турче, Тој ми отрчал со гол нож в рака , Та му пресекол русата глава И го напраил чет'ри черека, И што му разбил негоа чета.

Сл.

17 -

Марко Цепенков

Бранко Јованоски

војводата

Беширо, потомок па

Cnnpo Црпе

Бешвровцп се потомци на семејството

r олем:џ:пошџ1, од селото Дабница, од кои потек нувал и Cnupo Црпе. Всушност, Голе1t1ЏЈЈОВIЏI е прекар на моето семејство , кое во Дабница

се преселило од Прилеп. Куќата m.-1 била на гор ниот дел од селото, пред денешната училишна

зграда. Уште има темели од неа.

Cm1po Црне МЈ бил чичко на мојот дедо Јован, а брат на Милан, таткото на Јован. Еден од моите постари предци бил владика и зами нал за Америка . Моите, по традиција, биле ре волуционерно расположени и кај Бугарите Бе шпровцn се запишани и на почетокот, во среди

ната и на крајот на тефтерот за ликвидација.

Во време ва Првата светска војна брат на дедо м1t убил двајца бугарски вoj}nllЏl , а во Втората светска војна тројцата браќа Беumров~џ1 се учес

НИIЏ{ во НОБ . Во ни:вна чест е и.менувана и една улица во Прилеп , ,,Браќа Бешироски", а се одне сува на Алексаnдар, Гога и Душан Беuшроски.

Баба ми често ми раскажуваше за Спиро Црне. Тој и зиме и лете носел објала. Често прес тојувал во планm1ата над Дабница, ќе порачал печена кокошка од семејството и ако не одне

селе и нив немало да им прости. Тој 1шквидирал

само лоши Турцп, такви кои го малтретирале народот.

ВОЈВОДАТА

fOPfИJA ЛАЖОТ

ВОЈВОДАТА fOPfИJA ЛАЖОТ ОД СЕЛОТО ЦАРЕВИЌ, ПРИЛЕПСКО Речиси во текот на целиот период под турското ропство во Македонија се јавувале разшIЧНИ незадовоmmци, луѓе со слободен дух и бујна природа, кои не можеле да го подне суваат жmзотот без слобода , зошто постојано

биле изложувани на насилства и понижувања .

Еден од таквите Македонци бил и орп~а Ла

жот, кој бил повикан во четата за ликвидирање на еден од најголемите зулумџи.и во Прилепско

во втората половина на 19 век, Чучук Сулејмап, кој наuшроко се прочул според своите злодела .

Од она што може да се види .во пишаните ис ториски текстови, тоа не била ед:џнствената ак

ција во која што Cm1po Црпе и орѓнја Лажот дејствувале заедно. Се до смртта на Crmpo Црне

тие се двшкеле во иста чета. Натаму tоршја Лажот продолжил да дејствува во четата на прилепскиот војвода Диме Чакре, а откако и тој загинал во нерамната битка со турскиот

башибозук и војска во Прилеп, го продолжил ко~осrлакот, движејќи се некогаш сам, а неко гаш со еден до двајца Мариовци.

fорѓија Лажот, кој бил нарекуван и Ка ра-fорѓи,1 на многу суров начин ги почувствуСтефан Аврамов, Револуциоплте борби во Азот н По речnето , Софоја 1929, 25.

вал сите лоши страни на ропството под осма н

лиите. Бил роден во селото Царевиќ, Прекурид,

а уште од маm1 нозе останал без мајка, која би ла грабната од некоиТурци - помаци од селото

Дреново и била принудена да се nотурчи. По турчената му мајка, иако родила и неколку де

ца кај Турц.ите, сепак, се обидела да избега от кај нив. При бегството Турците ја фатиле,ја фр лиле во некој бунар и ја удавиле. Ова грозно дело

не било крај за маките на семејството на Лажот. Подоцна, кога на сцена стапува Чучух Сулеј мап , од Турците била 1абната и нас}ша п отур чена и неговата сестра. Сето ова е запишано од

Георп1 Трајчев, но нема податоци дал и во граб нувањето на сестра му бил замешан и самиот Чучук Сулејмаn,којособенобил.nознатnонасил

ството што го вршел во прилепскиот крај. Во какво семејство, освен за неговата грабната мајка, а подоцна и една од сестрите,

живеел topѓuja Лажот не е многу познато од заmШiаното во истор11сК11:те текстови. Сепак, се знае дека (освен споменатите членови) во семејството се родил и неговиот брат Стојан, н аречен исто така Лажот, а кој подоцна тргнал

со својот брат да комитува.3 Гeopnl Трајчев, Гр:~д Пр1tЛ еп. 213-214. 1

Г. Трај,,ев, Град Прнлеn , 214.

Милан Ристески наведува дека fophtja Лажот

lf\1aл тројца браха ко11 се пр11клучнле кон четата, Коле, Јован и П етруш, но овие податоци не се поткрепен11 со

веро!{ос-rоен документ. (В1џ(11: Наро1џш пееш, за коми

тот foph1jn Лажо·r, "Стремеж" бр.

2, Пр11леп 1965, 64.)

Соrле,дувајќи го тешкиот и срамен ЖIП30'Г

во ропство Горѓнја Лажот најпрвин се здружил со своите браќа

помаци , кои ги роцuла него

вата мајка откако била грабната и се зафатил со арамиски акц1ш~ По убиството на Чучук Су лејмап , пак , неговата активност станала многу

поза бележана од турската власт и тој заnочпал

да се движи по скриени патеки, не nојавувајќи се многу во местата каде што власта можела

лесно да го забележ~1, да го фати или убие. Тој се движел некогаш сам, а некогаш со еден до

двајца мариов~џ1, главно, од селото Вепрчани ,

каде што имал и своја посестрима (Года Тодо роска), кај која многу често престојувал. Подоц на со себе го зел и неговиот брат,Стојан Лажот, па заедно дејствувале.5

Сл. 18 - Куќа и амбар во Соколоско маало, с. Царево,

• Г. Трајчев, Град Прииеп , 214. ѕ И сто. 214.

Сл. 19 - Остаток од куќата на Иrевци во е. Царевrtќ

Сл.

20 -

Куќа во Иrеско маало

Сл.

22 -

21 -

Иrеско маало

Ул11Ца во Соколоско маало во кое се

наоfала

куќата на f opfirja Лажот

ВО ЧЕТАТА НА ЛАЖОТ ИМАЛО И ПОЗНАТИ КОМИТИ

topѓuja Лажот имал долго комитско и арамиско искуство уште пред влегувањето

во qетата на Спиро Црпе , а тоа го научило како да ги избегнува потерите, но и како да го заштити својот комитски живот. Учество

то во акцијата, каква што била уништување то на разбојmrчката дружина на Чучук Сулеј ман , за него значело не само искуство, туку

и прифаќање на поорганизирано дејствување

во борбата против турските насилници и со бирач и на даноци.

Во 1882 година орѓија Лажот се здру жил со војводата Нико Бепдерот6 од селото

Габровник, Азот и тие заедно, со околу 60 ајдуци од народот се собрале на преминот „Лтшјачнца "на планината Бабуна, каде што кроеле план да го нападнат селото Црнили

шта, што било гнездо на разбојници:, Арнау ти. Ајдуците биле ненадејно нападнати од Ар наутите и многумина биле убиени , меfу кои 6

Нико Бендерот од селото ГабровнШ< ајдукувал во

плаmrnата Бабуна од 1876 до 1882 гоцнна. Во неговата ајдучха цружuна биле ајдуц1rrе: Темелко од Богомrша и Димо Сермешнr од Ореше. Види: Стефан Аврамов, Револуцвош,те борбr1-., 25.

и еден ајдук од четата на Нико Бепдерот, Ди

мо Серменmr од селото Ореше, Велешко .7 Со

t орѓпја Лажот се дружел и еден од постарите крушевски војводи, Гушу Фетаџока кој, исто

така, имал qета со која се борел против тур ските насилници во Крушевско.8

Како што пишува Димитар PJiзon, f ор ѓија Лажот , во текот на

1882/83

година, се

подготвувал да го нападне дури и Прилеп.

Токму ваквото искуство и вештина на избегну вање на прогонителите во неговата чета ги

привлекло и Димо Дедот о , Тоде Бочварчето и други одметнати Македонци. Во таквиот сос тав четата извршила и едно киднапирање на

богатиот прилепчанец Хаџu Тоде Кузманов кој, враќајќи се од Велес, останал во анот во

местото Црници, од страната на Велес, да се одмори. Според пишувањето на Трајчев, четата случајно дознала дека овој прилепчанец се нао

fа во анот и penmлa да го фати и да препорача како откуп за него од неговото семејство во Прилеп да се земат 2000 лири. 7

СтефаR Аврамов, Реоолуцно,uпе борбп-., 25. Нnхола КRрОв Мајски. Крушево о Крушевската Ре

rrубли:ка, приредил HIIXoлa Јованоски, Историски музеј Крушево, Крушево 2003, 14 n 17.

МајсКЈ1 споменува дека Гушу Фетаџока бил пр11-

друж1шк на topfиja Лажот n браќата Чакреви од При леп, Крушево 11 Крушевската Реrrубшжа , 14.

На претходно определеното место, во до

говоре ното време, со

1000 турск и л ири и една

бовча со скали дарови за четата лриспfrнал при

лепчанецот Koue Цветков, кој му би л близок на Аџп Тоде Кузмапов. Тој, при размената, се

обидел да скрие дел од парите и да издејствува П) штање на кид11апираниот за помалку пари.ч Според раскажувањата на некои постари

ж ители 9д селото Вепрчани , откако излегол комита. Горѓија Лажот qесто навраќал кај сво јата посестрима, Тода Тодороскn , од ова село. Тода била сестра на Ристе кој, пак, бил татко на Димитрија Илиески Ристески и дедо на поз натиот фолклорист и собирач на народно тво рештво, Милан Ристески кој, исто така, потек

нува од Вепрчани. Тода била многу убава де

војка и му била верна на коt-штата Горh~а Ла

жот. За да iry го растури конакот Ќучук Сулеј

ма н решил да ја грабне убавицата од Вепрчани. Можно е во тоа да ·му помагал и бегот Бwпrмап од селото Беловодица, кое што со атарот грани чи со Веrтрчани, а ~шал чифлик во родното село на Лажот , Царевиќ .10 Mefy постарите жители на Вепрчани се раскажувало дека некогаш им 9

Г. Трајчев, Град Прилеп, 214. Коне Цветков се обндел неговиот пријател, Тоде

Куз,1анов,да б11де rтуштен за 850 л1Iр11 , криејќн го оста токот што го носел.

Блаже Ристовски , коментар11 во десеттом11ото изда

ИЈ1е на Марко Цеос11ков, кн1Јrа десетта, 388,389.

била поставена и заседа на пазарџ:шrrе од ова

село, меfу кои била и Тода, во Беловодпца за да ја грабнат оваа убава девојка, но лазарџ1пrге

дознале за тоа и си заминале по друг пат. Веро

јатно, поради ваквата за,1ешаност на бегот Бп

ш,мап од Беловод~П\а, tорѓија Лажот го убил.1 1 Искусен во комитските акции, fopѓuja

Лажот станал голем пр облем за турската власт. Тој бил особено вешт лри избеmуваљето на потерите, движејќи се по терен што многу

добро го познавал по неколкугодишното дејс твување како ком:ита. На тој нач~m, всуwност, тој на nотерите им задавал големи макll н 1 11с

никако не успевале да го фатат. Од овие прнчи ни турската ВЈ!аСТ формирала специЈална група

за фаќање на Горѓија Лажот што б1mа СОС'Гаве на од Албанци кои ги предводел вештиот за

потери, Албанецот Бавтир , со турски ч:ин бу љукбашија. Бавтир се покажал необично итар, контактирајќи со Македонци кои, од различни

причини, не ro с~mатизирале орѓија Лажот. Од своја страна тој, пак, станал невнимателен и надмен и запо<Јнал често да прави одделни.

нас1mства

n кај Македонците, главно, во Ма

рио.во. Имено , тој започнал да обесчестува же ни и ќерки на некои Македонци , па поради тоа

станал неомилен меfу населетtето. 12 11

Исто,389.

12 Г. ТраЈчев, Град Прилеп , 214.

Сл. 23 - Сnомен плоча со натпис на заmнатите

комити на чело со војводата topfнja Лажот

Сл. 24

Куќата на Илија Кочоски - Чораnаров, местото на битката

Во такви услови, избраниот Бавтир за оваа задача, со својата група џандари АлбанIЏI,

еден ден, во Fекември

1884 година, успеал да

дознае дека Горѓнја Лажот се наоfа во селото Вепрчан:и кај неговата посестрима , Тода Тодо роска . Тоа на Бавтир му ro пренесол некој Ма риовец од истото, село. Во куќата на својата

љубовница Тода, Горѓпја Лажот се наоfал сш-rо со еден свој другар и така бил опколен од стра на на турските џандари , Албанци, на буљук башијата Бавтпр. Бавтпр најпР,вин се обидел

да го повика да се предаде, но toprn;ja го пре чекал со пцости и закани. Потоа Албанците ја

запалиле куќата, но f орѓија Лажот и неговиот другар, чие име не е споменато ниту кај Георп1

Трајчев, се самоубиле и живи не се предале во рацете на Албанците на чело со буљукбашија

та Бавтир. 13 За овој настан постои предание и 13 Г. Трајчев, Град Прrтео ,

214.

Марко Цепенков има по1mак.ва приказна за заm

нувањето на topfнj? ~ажот: ,, ... и Стојче ѕоuобшшrјатв

бил внатре со rорГЈЈЈЈЈ 11 Др)'ЖЈШЈЈТD иу. Штом flОШЛЈЈ иотератп од Прилеп 11јп спрдЈ(сва куќвтз, сети rорfнјл 11 педнпш пареднл дружwшта, та 11оч11вл дв се брпш1 п

да ие иршrутта 1)рЧiш дп влезн цр11 шт. ()rков нсфрлзп ф1тше[(1rге, се 1rр11ирвле Турц11ге ,,ј:Ј звлвпнле куќата. Коrв дlfДе fорѓнја or11 лема куртуШЈјв, н дЈt.КLШ ири себе дЈЈЈrtlрнте н се нзбакшше, се нсиросrапе н со коuобв

wлјлтtЈ Сгоf1ета л со сите куќЈш луѓе. Нв Стојvета млоrу даспет,1 му даде зв дв бt,дн н тој квко леrо и дD бие потнте Турци 11 MlfOГJдЈЈfГН писнегнмудал. Сн д8.Вртоа

Сл. 25 - Денешен амб11ент во е. Веnрчанн

Сл 26 -

- - - - --

t орfија 11 Стојан Лажот почиваат во некој од

rробов11 те во бллзина на црквата во е. Вепрча,ш

меѓу населението во Вепрчани , но и пошироко во Прилепскиот регион, а посебно во селото Цареви:ќ и Прекуридско, од к аде што потек

нува и f орѓија Лажот.

Буљукбашијата Бавтир и неговата група Албанци, турски џандари, грозно постапиле со

МЈ:УI'ВОТО тело на topѓuja. Тие ја отсекле главата од трупот на комитата и закачена на стап ја донесле во Прилеп каде што ја покажувале

пред граfаните за пример. 14 Марко ЦеоеЕ1ков пишува дека, откако

t орѓвја Лажот и неговите комити се само

убиле, од куќата биле пуштени предавниците и другите луfе кои биле внатре, а Оrојче Коџопутхите едеп па друrн 11 слте се ублјл од своите куршу

ми, а 11е да остпат да и убнјпт Typц1rrc," (В11ДВ: Марко Цепенков, Н:арОДЈ:(И песни, кn. 1, 147.) Според Мнлан Рnс-rески, истакнат фолклорист п

собирач на народни умотворбп, во куќата на Тода

Тодороска, во Веrтрчани, fopfнja Лажот презимувал заедно со •1етвор11ца комити од неговата чета. Оста токот од четата бил на конак кај Јана Алтиоска, во не тото село. Според него , битката траела дури седум дена,

а 11оследниот ден куќата бнла запалена n немајќи друг излез, ком1i.Тllте се убиле, стрелај:ќп едеп во друг. Милан Р истески 11ста к нува дека водачот на потерата за

престојот на optuja Лажот во Вепрчанв б11л и.Rфорин р31i од ллате1:1лцнте, браќата Јанковци , од истО'ОО село. (Ви.дн: МнлаЈi Рттстески, Народии пес,10 за ком11тот

fорѓпј11 Лажот, .Стремеж", бр. 2, Прилеп 1965, 64, 65.)

.. Г. Трајчев, Град Прилео , 214.

б:шп~ата бил земен со врзани раце од кајма камот и донесен во Прилеп . Стојче бил мачен и суден, додека му го зеле целото имање и от

како немало што повеќе да "М'Ј земат, го пуш

тиле во Битола со една „мазбата". Во Битола

ro почувале и го испратиле во Охрид како на сургун, бидејќи не можеле да -му најцат „кабает". По патот за Охрид на Стојче ,џу дошол насие

тот од fорѓија", со "маривет" му ја зел пушката на џандарот што го водел и си фатил планина

та . Многу време шетал како војвода по Марио во , додека не бил предаден и убиен. 15

По убиството на f орѓија Лажот неговата

посестрима, убавата Тода Тодороска од селото

Beпpчaffil., се разболела од „желки" и отmuла да се лекува кај некој прилепчанец во Битола,

Јованче. Откако ја излекувал, Јованче се оже нил со Тода и со неа ж~-mееле во Прилеп. Јовав че бил учесник во револуционерното движење и поради тоа бил убиен од Турците. Јовапче и

Тода имале едно девојче, но тоа умрело и оста нувајќи повторно сама Тода се вратила во св~ то родно Вепрчани . Во 1926 год:и:н:а, веќе во дла

бока старост, Тода се разболела,ја однесле на лекување кај Томевци во Прилеп, но набрзо умрела и била погребана во гробот на нејзината ќерка .16

15 Марко Цепенков, Hapoµ;nu песШ1 , к.к. r, 148.

Блаже Ристовски, комен.тарн, Марко Цеоеп:коо, кшLГЗ

десетта,

389.

ОБИДОТ ЗА ОДМАЗДА НА СТОЈАН ЛАЖОТ

По убиството на opѓrrja Лажот во селото Вепрчани и rрозоморната постаrоса со негови от труп, Стоја11 Лажот кој, исто така, бил ком:и та и често дејствувал заедно со него, реuшл да

го одмазди својот брат. Според запишаното кај Трајчев, Стојан Лажоттрп{ал одДренската Пла

нина за Вепрчани сам . Тој имал намера да му

се одмазди на предавникот на fорѓија Лажот, кој бил од селото Вепрча:ни. Трајчев тврgи дека

и лич:но го гледал човекот кој го предал f орѓија

Лажот, бидејќи тој станал дури и турски џандар под заштита и раководство на Албанецот Бав

тир. Уште повеќе, кога доаfал во градот, не само тој, туку и неговата мајка носела оружје. ,,Ја вооружЈЈјл, звачв н мајката 11а ,тредавнвкот, та

кога доаѓаа на пазар во градотја гледавме како деца и жената да оди со нушка параЈ,fо." 11 Синот и мајката , кои по предавството ста нале дури и потерџии заедно со ']'урците и нив

ните прислужн:ици, братот на

t орѓl]ја Лажот

веројатно не успеал да ги казни и на соодветен

начин да го одмазди својот брат. Тие , сепак, не останале неказнети. Според она што е напиша но кај Трајчев , изгледа дека тие имале куќа и во градот, зашто тој вели дека еден пазарен ден тие биле издебнати од двајца Мариовци 17 Г. Трајчев, Град Прилеп,

215.

во нивната куќа и биле сосечени на парч:иња,

синот и мајката и целиот нивни род. 18

Стојан Лажот, исто така, не ЖИБеел доЈП'О по смртrа на неговиот брат. Иако не постојат

пишани информации за тоа, сепак, изгледа де ка и тој бил убиен од истите nотерџии кои го

убиле и неговиот брат. Од она што може да се пронајде за него во mrшаните извори се гледа дека тој, по заrиnувањето на брат му, исто така, бил откриен од потерата . Значи, истата 1884 година на чардакот од една куќа во селото Ве

прчани тој бил наместо убиен. Го следела суд бината што го снашла и телото на неговиот

брат tорѓнја. И на Стојан Лажот му била отсе

чена главата и донесена во Прилеп за покажу вање и заплашување на населението за повле

кувење од секаков отпор проткв ропството. 19

Тра.дицпјата на отпорот против ропство то и борбата за слобода во семејството Лажов ци од селото Царевиќ ја продолжил синот на

Стојан Лажот, познат како Иге Стојанов. Иге ги

слеl.{И стапките на својот татко Стоја11 и чичко

му t орѓија и ги поµдржувал комитите и комит ските активности во својот крај. Него го среќа

ваме како еден од јатацпте на четата на војво дата Мирче Ацев од селото Ореовец, Прилеп ско, која е особено активна во 18

Исто.

19 Исто. 20

Г. Трајчев, Град Прuлео, 230.

1900 год:ина.20

ГРОБОВИТЕ НА БРАЌАТА КОМИТИ ВО ВЕПРЧАНИ По убиството и обезrлавувањето на тру повите, двајцата браќа Лажовцп биле погреба ни во два засебни гроба . Тие и денес се наоfаат во гробшnтата на селото Вепрчаии каде што

се наоfа и гробот на другарот на

f орѓија Ла

жот, кој загинал заедно со него . Неговото и:ме, барем за нас, останува непознато, бидејќи не сме го сретнале во mrгературата и во народни.те

преданија за орѓија Лажот. Веројатно и него вото име може да биде откриено, но со соод ветно истражувања.

Народот, освен преку предание, сеќава

њето за бујната личност на f орѓпја Лажот го овековечил и во песна. Тој за него , за неговата самоувереност како комита пред турската

потера , испеал повеќе народни песии,21 што и денес кај о~елни лица, особено од мариовскиот крај, можат да се слушнат на ретките собири и веселби. Интересно е дека селото Вепрчаm1 :многу често може да се сретне во пmuувањата

за историјата и историските настани, пред се, 21 Фолклористот и собирач на народни умотворбu ,

Милан Рпстескu, запишал дури 9 нароцни nеснл. (В11д~1: НароДЈЈ и оос,ш за комЈЈТО1' tорѓоја Лажот, .Стремеж" ,

64 - 71.)

во комитскиот период. Од ова село, во различ ни чети, и1>1ало повеќе комити .

Mefy ннв,

на

повеќе места, се споменува Стојко или Стојче ВеnрчаЈЈчето кој, исто така, извесно време бил војвода и водел чета низ Мариово.22 Можеби

токму Стојче Вепрчанqето го одм:аздил орѓвја Лажот, уби:вајќи ги предавниците. Марко Це

пенков IШUЈ.УВа дека по соочувањето со безиз

лезната ситуација, f орѓпја Лажот му оставил порака на Стојче да ја продолжи залочнатата борба, се простил со другарите и се самоубил,

заедно со некои од ни:в.23 Веќе беше споменато

дека во дружината на fopѓuja Лажот мноrу чес то се наоfале еден до двајца Мариовци од В епр

чани. Можеби зафрленоста на селото во поли те на Дренска Планина од страната на Марио во, но и врските со делот од Прекурид, од каде

што потекнувале браќата f орѓ~~а и Стојан Ла

жот, биле главни прИ'ШНИ з а определбата на

повеќе лица да преземат такви чекори. Од цру га страна, токму над Вепрчани се наоfа и превој

што води кон селото Гуцјаково и кон Црна Река каде што потешко се стигнувало, така што

имало можности за криење и избегнување на потернте.

Г. Трајчев, Град Прилеп , 215. Вид.и фуснота 15.

23 Марко

Цепенков, Нпродrtи

necr10,

кн .

1, 147. Ристо ..., 196.

Поплазаров, Текстоn11Те па Марко Цеоеокоо

На крајот на оваа тажна приказна, што е само една од безбројните во дошата и тешка

историја на македонскиот народ, треба да се каже уште дека секогаш, кога се пишува за

делата на овие македонски родољупци, треба да се има предвид и целата нивна заокруженост

општествена, социјалв.а, политичха, образов на и ел . Токму затоа, кога се споменуваат лич

ностите, како

t орѓија Лажот, Cmrpo Црне,

Толе Паша и цруrи, се добива впечаток дека

се заборава на траумите на коишто овие јуна

ци, заедно со нивните семејства, биле изложени

на тешките услови во коШIIТо живееле . Кога е

во прашање, пак, семејството на f орѓија Ла

жот, тогаш едно сосема е сигурно: тоа е десет

кувано од Турците уште во најмладите години

на орѓија, а неговиот погром трае континуи рано и во периодот што следи. Во сето тоа, тре ба да се ln.:t:a предвид и бујноста на Лажот, што, исто така, била во генот на неговата mIЧНост.

Сето тоа придоиесло и за изградба на таква

индивидуа која не смее да биде изземена од ма кедонската историска содржина, пред се, како израз на изворната реакција против ропството

и искажувањето на револт против туѓото вла деење со животот на Македонците. По загинувањето на браќата Лажовцв,

t орѓија и Стојан, според пишувањето на Трај

чев , Прилепско не останало без војводи и ко мити. В о овој крај продолжиле со ко~mтска активност и борба против турските зулум:~дm

војводата Стојче од Вепрчанн, Мариово, Стефо

од Костурска (Стефо Њnсолов - Скепдер), во чија чета имало и една девојка од Мариово која , откако останала бремена, се префрлила во Тик вешка , каде што се омажила . Во 1886 година во една пештера, кај селото Гаmшrте во Марио

во, биле убиени војводите Сгефав од селото

Попадија, Велешко и Гано од селото Клиново, Мариово. Трајчев го споменува и војводатаИле Радобплчето, кој бил убиен во 1887 година~

Сл. 27

- Иm1ја Настев, еден од rтостарите ајдуци и

војвода на Орrаm1зац1rјата од е. Вепрчани 24

Г. Трајчев, Град Прилеп, 215,216.

Марко Цепенков за fорѓија Лажот: ,,fорѓ11ја Лажот беше од с. Царевиќ. Сопрво тој беше здружев со Сшrра Црпета, а откога се одделн од него, се здружи со две мом

чнља од е. Вепрчанн (Мориовско). Одеше, кај

одеше војводата fорѓЈЈја, 11 пак тамо одеше да се крис, 'lунки тамо lfмашс и една верна посес

трима на име Тода. Дурн шеташе ГорѓЈЈја ло морловсклте села, ло лет за пара му одеше на

лошлте Тури.и, да остај ла ариитс. Арно ама,

лроклетн предавIШЦЈI го иредадоа во Пр1шеп и, дурида доји,и потерата, лредатет1те го држа

ле затворел во куќ_а-rа од Тода; 11 Стојче коџоба

шијата бил внатре со fорѓлја 11 дружтшат-а му. Штомдошла потерата од Прiисп ЈЈја сардисаа

куќата, сети fорѓнја и веднаш наредил дружи пата, да почвал да се браш1 и да не прштушта ТурЧЈm да влези прн и_нв. Откоа исфрлаа фи шецлте, се прибрале Турц:ите ија залаллја ку

ќата. Кога виде fорѓија ОТЈЈ нема куртуЈШја, iI

викна при себе дРугаритс т1 се избаклале, се

испростиле и со коџобашијата Стојчета и со сите куќтш луѓе. На Стојчета r,шory насистн

мудаде за дл б1IДR 11 тојнако него ида бие лоши те Турцл л r,mory дРЈЗН ЈЈаснетл му дал. Си на вртоа пушхнте еден во други и сите се убнја од своите куршуми, а не да се остват да it убијат ТурЈЏЈТС. Тој пример беше од Д. Чакрета, што

се убл со другар ен Иш~ја на сш.1 ден Велнгден

во куќата на Кондов(ЏЈ, во 1880-1 г.

Откоа се убија, отворија вратите лредав шiцнте и испуштија Стојчета коџобашнјлта н друзите луѓе што беа внатре. Стојче коџобаши јата се зеде од кајмакамо со врза~ш раде олаку н се донесе во Пр1шел. Се мачи, се суди, дури му зедоа сето нмаЈDЈе н откоа не!t1Вше што да

му земат, го луштијн в Битола со една мазбата. Го почуаа в Битола и ro луштијл во Ор11Д како 11в сургунда седл, чунки виде лашата оти немат

тшкаков кабает Стојче. Носејќи еден џандар лопат, му дошол 11а ум 11а Стојче насиетот од

fорѓнја н со марнвет муја зел пуш.ката од џан

дарот одраце н ен ваТЈш напреку. Млоrу време

и тој шета како војвода по Мориово,дурн н тој шета како војвода по Мориово, дурин него го

предадоа и го убија. Дури шетав тие војводи по 11ашлте села, лош11те Турцн ве Fttoжea да одат по ршјанлте да му rтраат зулум. Но, штом

ќе се убиеше некој војвода, ќе му се пуштеа бабантнте кокошкарн по селата да обесчес туаат н да грабаат, кој не ќе нм дават да го убиваат. и 2Ѕ

25 Марко Цепенков, Народпи песни, кн.

I, 147, 148,

Народна песпа за f орѓпја Лажот запишаЈЈа од Марко Цепепков:

ВОЈВОДА fОРЃИ ЛАЖO26

- Стани, стани, t орfи, да не станиш,

Потерата, орfи, не сардиса, Потерата, fo2fи, од Прилепа,

Од При.лепа , Горfи , сите села,

Најnоеќе, topfи, селаните,

Селаните,Горfи, Вепрчанци,

Со селани, fopfи, кајмакамо, Кајмакамо, fopfи, буљукбашо,

Нека , Тодо, нека идат!

Од потера , Тодо, гајле немам: Јас си имам, Тодо, пушка мартин И три fердани, Тодо, со фишеци, Со фишеци, Тодо, заnашани,

А кајмакам, Тодо, рушветчија , И буљукбаш, Тодо, рушветчија , Со малку пари ќе и смирам! Мене ми се, Тодо, здодеало, По речките , Тодо , - одееки,

П о долои, Тодо, скокајќи, Остра сабја, Тодо, точејќи, По дервени, Тодо, чекаеќи, Чекаеќи , Тодо, клети Турци , Клети Турци , Тодо, арами:и, 16

Марко Цепенков, Народов псаш, кн. У, 148, 149.

Сечејќи, Тодо, руси глаи, Жолти лири, Тало, земајќи . - Стани, стани, Горfи , да не станиш,

Потерата, tорѓи, не сардиса, Потерата, topfи, бимбашија,

Бимбаши, кумито, рушвет не сака, Туку ќе ти сака руса глаа,

Руса глаа, to_gfи, од рамена, Да ја однеси, Горfи, пред паша,

Дур' патрОН}{, Тодо, не исфрлам По клети Турци да избијам ,

Не предаам , Тодо, моја глаа, Моето срце, Тодо, не плашам

И од турска пушка не паfам . Појди види, Тодо, од мазгалка, Дал се многу, Тодо , потерџии , И подај ми , Тодо, остра сабја, Да исечам, Тодо, потер џ ии .

ПОТОМ ЦИТЕ РАСК АЖУВААТ

Драгав Мплош ески (од Скопје)

Сулејман собирал данок во селата Царе

виќ, Смолани, Дрен. Се сретнале со tорѓпја на Плетвар.

Ке спијам со сетра ти - м.у рекол Сулеј

ман на fорѓпја.

Јас :ќе crmja.м со сестра ти

t орѓпја на Сулејмав.

му вратил

Со Сулејм ан биле неговите другари У се11п, Даут и уште двајца - незнам како се

викале. Сулејман одел преку Царевиќ, Смола ни и Дрен за Галиште, преку па:ни:ната на пре

војот Србиново . Кога поминал низ Царевиќ

му рекол на селаните за да платат данок. На

сите му велел по двеста, а на f орѓија му рекол

дека треба да плати петстотини m1ри. f орѓвја му рекол :

Оди собирај го данокот во ГаmШiте,јас

ќе одам со магарето во планината да соберам леска за Ќ)'Ј',fУР за ковачн:иците, ќе го продадам и ќе ти платам кога ќе се враќаш назад.

Отишол Сулеј.\fан, а Горѓија му се јавил со писмо на Црнета во Прилеп. Црпе бил одДаб-

ница . Црпе кога го добил писмото, со едната рака го облекувал чевелот, а со другата го др жел писмото и го читал - толку се брзал да пој

де во Царевиќ. Се облекле во ко:ми.тска облека и пошле, Спиро Црпе, Камче Протоѓеро и уште неколку други

не му ги знам имкњата. Црне

му рекол на fорѓпја:

Ти си планински човек, ти ќе бИДШ11

прв !

f орѓија рекол: Не, не, ти знаеш турски, ти ќе бидиш! У сеиn му рекол на Сулејмап дека ќе му

биде поставена пусија. Сулејман рекол: - Сулеј ~1ан куршум не го дуrш!

Не го послушал. Спиро Црпе и орѓuја го викнале полјакот и му рекле кога :ќе се враќа

Сулејма11 со другарите од Галиште тој да викне: - Еееј, волојге во просото!

Фрлил Црпе - не го погодил. f орѓија го погодил. Ранет, го јавале, се потел и побарал крпа да се избрmпе. Даут се спасил и со еден таrарч:ник пари избегал . Го стасале кај Бело водица и таму го убиле. Рекле да бегаат во Буга

рија . Отишле во Бугарија .

t орѓија имал жена и син Цветко. Му било

страв да не rи убијат Турците и

rn одиесол во

Коњари, а отrаму со авион во Ниш. Цветко во

Србија стана офицер. Мајка

hfY

му рекла да

појде во Царевиќ кај чичко му Милош. Цветко отm.пол во Царевиќ со цела војска . Потоа зами нал за Битола .

fорѓија биле девет деца. Знам дека имал еден брат Милош. Мајка му била многу убава и ја грабнале Турците. Приказната зошто го викале Лажо е мал ку смешна, но ќе ја кажам::

Татко hf'f на fорѓпја сретнал змија со ска

поцен камен на главата . И го зел скапоцениот камен на змијата . Со него можела да се пре

лаже секоја мома. Ќе ја погледа момчето преку кам:енот и момата ќе се прелажела и :ќе се ома

жела за него. Така биле излажани 29 моми и сите се омажиле. Затоа сме .го добиле прекарот ЛажовIЏI. Скапоцениот камен правел од нерот

киња роткиња. Ќе преспиела нероткињата со каменот и станувала роткиња . Еднаш каменот го зела некоја нероткиња од Плетвар и oтro

ram каменот заnmал .

Стеваn Бошкоски

Бегческ:в

(од ПpfUJen)

За fорѓија Лажот знам нешто по кажу вање од моите предци. Мајка му била према

жена или грабната во селото Дреново. Таму имала уште ДБајца синови од кои едниот се ви

кал, исто така, fорѓија, а другиот, мислам Јо ван, но не сум сигурен. f орѓвја Лажот почнал

да комитува со нив. Правеле акции против ло

шите Турци, зу лумџните. Во една акција го уби ле Чучук Сулсј.~ан на превојот Србиново, за селото Галиште, во Мариово, кај местото Пеш терите. Там:у имале теснец, го чекале Сулејмал тука да помине. Имало еден човек кој требало да им даде знак дека доаfа . Тој требало да из

вика, ,,Ееееј, воловите влегоа во ниватаааЈ' Го фатиле и жив го изгореле. Целото семејство, потомството на Лажот подоцна станало Беr чсвЦЈt бидејќи од беговите зеле многу убави нивје и не дозволувале да се гради кула во се лото Царевиќ. Кога решиле да градат црква во селото, Турц:ите поставиле услов да се из!'Ра

ди и кула. Денес од потомците на војводата f ор ѓЈiја Лажот постојат семејствата МилошсвЦЈ1, Бегчевци и Димовци.

Трајч е Т. ТрајЈ<.оск:в по потекло од селО'ГО Царевиќ, Пр11леnско, денес живее во градот Перт, во Австралија

Во мене тече крв од двајцата војводи,

Спиро Црпе и tорѓија Лажот. Војводата СпЈfро Црпе и е вујко на мојата баба, односно, тој и бил брат на нејзината мајка . Нпвките корепи се од селото Царевиќ , Прилепско. Мојата па

почна врвца со војводата Горѓ~~а Лажот и него виот брат е по мајка 1'-fY на мојот дедо . Се сеќавам, како мал, неколку пати на

Македонската телевизија даваа еден филм (не се сеќавам како се викаше), снимен во нашите села. В о него гледав како Чучук Сулсј:ман пре минува од Гудјаково и Галиште за во нашите

села и како војводите го пречекаа и го убија . Кога го гледавме тој филм, баба ми со восхит

mr раскажуваше за ДБајцата вовјоди (f орѓцја и

Спиро), но бев премногу мал и малху се сеќа вам на раскажувањата .

S UMMARY

ln the second halfofthe 19th centwy, there was an outlaw in the area of Prilep, known as Chuchuk Sulcyman, acting with his band and committing crimes. I le also collected taxes from all villages around Pri lcp, People lost their patience completely, when this villain captured the priest Ceko from Prilcp, on his way back from Prekuridsko where he was performing his service. Being tortured and disgraced, the priest could not live with the shame and died of sorrow. Because of his violence the members ofthe city community decided to liquidate him. At the time, the community consisted of the p1iests: Avramija, 0. Biolchev, Ivan Sadjov, Dime Korov, Hadji Mirche Bombolov, Dimcho Hadj1 fli ev, fJ adji Pano, Kulman H. Ilicv, Nikola Krapchev, Rakidjiev. Dime Korov proposed making a list of young men that could pcrfonn the liquidation. The fallowi ng names were listed: Spiro Cme, Dimo Dedoto and his brother, Kone Pavlev, Nicho Rokanov, Spiro Tcnekedjijata, Talc Jaglika, lcko Bale and four others. Tt was decided to form an anncd group. They gathered the bcrdan rifles and other ammunition they had owned, and raised money.

The following komitadji formed the squad: Spiro Cmev, Angele Mijajlev, R.iste Surlev, Andrea Bash inoselec, Stefan Popadinchev, Dzordzija Lazhot, Jlija from the vi llage Malo Radobil, Josif Markovcheto and lcko Bale from Prilep. The squad took an oath on fighting in favour of the people in front of the priest Avram ija, Avram Popgeorgiev. They had their special komitadji clothes made by Jovan Kajkar. They armed themselves al the house of Rokanovci, which was a storage place of their arms and clothes entrusted to Kone Rokanov, and left for Prekwid, behind Pletvar. The squad was located at the site of ''Peshtera" beyond the village of Oren on the road leading over the village of Srbinovo to tJ1e vi llages ofGudyakovo and Galishte in Mariovo. All the violators were kil led on ly Chuchuk Sulejman was not, but wounded in his right hand. He resisted with his gun. Spiro Cme sprang to cut his head off with a yatagan and Sulejman fired his gun but missed. Then he was disarmed and tortured before he was finally ki lled. According to Nikola Kirov Majski, all this happened in the summer of 1880 on St. Elias' Day. The squad of Spiro Cme continued their activities. Some of them included the murder of two guards on the road to Bitola, the murder of the Turk known as K vachka near the house of Alavantiovci in Pri lep. two field guards and a young 84

Turk. The Turks found out about the murders and were to commit a massacre in the city. Their intention was revealed by the people of Prilcp and they closed down the school and the Bazaar. The members ofthe squad ofSpiro Cme could not stay in tJ1e city and had to leave for a safer place. The city community made a decision to support the komitadji families especially their children who had to attend school. To avoid being caught by the Turkish authorities, Spiro Cme and Dzordzija La7hotwithdrew in thecityofVranje, Serbia. fnere they organiLed a bigger group of Macedonians in order to return to Macedonia, to fight for liberation of the Macedonian people from the Turkish slavery. On J9th April, 1881 Spiro Cmc with his fifleen men crossed the border at the monastery "St. Prohor Pcinjski" and then sat down to have a rest and lunch. While they were sitting they were unexpectedly attacked by guards - "nizami" who opened fire at tJ,em and killed the voyvoda Spiro Cme, Jovan Shishko and one young fellow. On returning to Macedonia, Ozorcbija Lazhot fanned his own squad and started to act widely in the region of Pelagonija and Mariovo. Being such a brave man he e,Âˇen planned d1e liberation of Prilep. He killed himself after a long unequal battle ,vith the Turkish chase in December 1884 in the village of Veprchani in Mariovo, Prilep.

КОРИСТЕНА ЛИТЕРАТУРА

АврамоВ'b, СтефаН'b Н., Револ-Јоl(иоо1н1 борбо в,, АзО'П, (Велешко) и Пор1,ч~1ето , Македонс1О1 Нау

чеи,, Инстнтиуn,, кrш:га Х, Софм

2. 3.

1929.

Албум-алманах „Махедоовл", Софиѕ~

1931.

Јаќоски Боислав, Дра.\fата на Цеое11ков „Црое Војво

да" и nародиатп песна за Cmtpo Црое и fорѓоја Ла ЖО1', Сnмnознум посветен иа жn:вотот и делото на Марко Цепенков, МАНУ, ДНУ- Прп.леп, Скопје

1981. 4.

Лале Љубен, Истороската темаmка во твореmпСУГО оа Марко Цеnео:коо, Симпозиум посветен на жn:во тот и делото иа Марко Цепекков, МАНУ Прилеп, Скопје

ДНУ

1981.

Мајски, Никола Киров, Крушево и Крушевската Република , приредил Њ1хола Јованоски, Историски

музеј - Крушево, Крушево

2003.

Македоо скн возрожде1I1Џ1 в револуцоооери, Албум, Инстmуг за нациоватiа историја , Скопје

1950.

Поплазаров Ристо, Текстовите 11а Марко Цеоео:ков за оскоп махедооСlОI вој:водн, С~:шпоз1rум посветен

на животот и делото на Марко Цепенков, МАНУ , ДНУ-Прплеп, Скоnје

1981. 8. Ристески Милан, НародI[И nес:п:и за КОb1ПТО1' fорѓи-ја Лаж01', "Стремеж", бр. 2, Пр1теn 1965. 9. Рнстовскл Блаже, Марко ЦеnеЕП(ОВ за оо,цвнзпте на

Днме Чохре, CIIИpo Црне н орѓвја Лаж:от и драмите „ Прилеn с:кн светци" и „Црп е Војвода", Мариово и Меглен 1шз rrсторијата, зборmск, Прилеп-Скопје, 2000.

10. Р11стовски Блаже, коментари во десето~rноrо uзда н11е 1ш Марко Цепенков, Материјали лuтературr,к

твор би , КНIЈrа десе-м-а, Македонска 10111та, Скопје

1972. 11. Тошев Светозар, По крвав uwr -

докумепта.тва оо

весr за Пере Тошев, Издателство .)(р11сто Г. Данов·, ПлОВДЈIВ 1969. 12. ТраiiчеВ1, Георn1, Град"b ПрНЈrt~љ -

историско-rео•

rрафскн и сто оаtЈски nрсrлед,, , Македонска бпб mЈСrrека, Coфr,_si 1925. 13. Цепенков Марко, Народон песни, кн.1 , РсдакnЈрал К11р11л Пенушл11скu, Скопје 1989.

14. Џамбазовск:11, Д-р Климе, За 11екои оациоuаmп, иа gедоr1ис-ти-t10Ј тенде.н:ци:и на и.акедонсхата емиrра

ц,пја во Србија коr, крајО'Т на ИНИ , бр.

2, Скопје 1961.

XIX

век, Гласнтrк на

Непозпати и помалку познати зборовЈЈ Б 6aб3.tmt (тур.) -ј}1/llЦLI, СШI·

јатаган (тур.)- кр11ва саб

1/Ul{Ll

ја

Бердшоо1 (тур.)-оид Пушки бимбашиу-а, (тур.) - воен

ше јаничари

заiiооедник, ,wajop

бнЈ1окл - мал двоiлед со ед но в11д110

iio iioilieклo од Индија,

lлаоно оружје 110 шурски

.i)<збаurнја (тур.)

- c,Iiape•

шш1а, кaiieiliaн

iZo.ne, еден објек к

iliив

бошнбооук (тур.) - иереiу11ар11а војска

буљухбашнја (тур.) ководител

110

ра

гpytia заи

кааза (тур.) - област кабает (тур.) - вш1а ка)1акам (тур.) - окруже11 11а•1м11ик во Турскаmа Им

mи11, турски cillpaжapu

trepuja, yiipaвuilleл 110 коза Кnnаклија - в11д пушка

Карадачкн револвер - Вl{Д

верrнја (тур.)

- данок, да

вачка

влахоел ннн - Власи со ироiрчка ориетиација

реоолвер

качак (тур.)

одмеm11ик,

арамија

"оџобапrија (тур.)-селски ciiiapeш1111a,

KA1eill

да.враr, (тур.) - LlОЛека дервен

1"i.ла1тнски

iipe•

ML/11

мазбата - сiiроводно мазrа.1ха

iiuc,wo

1iушкарни14а,

оiиоор во ѕид, кој служи за

з зуЛ)'МQНИ (тур.) - HOCllllHLI·

сшрелање со iiушка

ЦLI, JIIOCШOpHlll(/1

mинка

Мвртн:о - вид iiушка, М ар•

метсрос (тур.) - заседа, uQ-

2одно.1,1есшоодкоесесi"iiре-

џсnгови (тур.)

ла на 1~upujaiileлoin

дири, борби

Ll8COCТR (тур.) - UOJKLI, СО· веши

нanqa,

naJ1ja

(тур.) - ОКQ

лија, окру'i

u:кзаМЈt (тур.) - војници

0 Ocтparymo

вид иу1ики

п оалдур - иолицае14, џандар оомо.цп

ilошур•1енш1и

рушвстч.вјо (тур.) - ;ш1иа џија, оној кој iiод..чиmува, се занимава со ,1ш1ио

е сард;иса (тур.) - оilк.оли

сургун (тур.)

иро'iои

украсен

имаш со

сшво

ќ ќостск (тур.) CUfl(Шp

ч:вфmrк (тур.) земја

војни, су-

mejтau опу тутмаз (тур.)

ни авол не 20 фаќа

ИНДЕКС А

Аврам Петров - 27 Аврамија - 17, 23, 39 Азот -

27, 53, 58, 59

Алавантновци - 35 Александар - 7, 50 Александрпја - 7 Америка - 50 Ангеле војвода - 9

Ангеле Мијајлев

- 26

Андреја Башuносе.лецот -

Блаже РистовсКЈЈ

- 9, 16, 17,20,31, 32,41,42,60,66 Боrом11ла - 58 Бра11ко Јованоски - Бе ШffЈ>О - 50 Буrарите - 50 в Ванчу Чив.џан -

Варош - 21 Ве.ле Бешмаде -

9 15, 59 Алдрија Башш1осе.лец - 18 Велешко - 21, 45, 46, 59, 72 Анfеле С'Гева uов,тќ - 40 Вепрчави - 56, 60, 63, 64, Араn че - 16 65,66,67, 68,69, 70,72,73 Австралија - 81 ВитоmШЈте - 16 Аџ11 Пана - 47 Воденско - 7 Аџи Тоде Кузманов - 60 Боислав Јаќоскн - 25 Врање - 40, 41, 42, 43, 45 Б Вретовцn - 9 Бабуна - 58 Бmrrnp - 61, 63, 65, 67 r БеrчевLЏt - 80 Г. Трачев - 18, 21, 27, 32, Белград - 10 35,36,42 Беловоднца - 40, 60, 61, 78 Габровкнх - 58 Берово - 10 Галиште - 31, 72, 77, 78, 81 Бешl_fЈ)овци - 25, 50, Гано - 72 Бnшrмав - 60, 61 Битола - 7, 35, 37, 40, 66, Георrи Трајчев - 32, 54, 63 Георrи Трачев - 9, 10, 17 74,79 Гога - 50 Битолско - 5, 7

Ве.лес

Големо Радобил

- 23, 40 - 28, 50 Градско - 10, 37 Гудјаково - 31, 36, 70, 81 Гушу ФС'Гаџока - 59 Голем:ЏDОВЦII

д ДабmЈЦа

- 11, 25, 28, 29, 50,

Димшо х. Иллев Долнени - 16, 47

Драган Милошескп

- 77

Дрен - 23, 30, 31, 33, 77 Древово - 54, 80 Древска Плашша - 70 Древската Пла.шта - 67 Древцха План1ша

- 47 - 50

Душан Беwироски

Дауд - 16 Даут - 77, 78

topѓu - 75

дедо Иљо - 10

tорѓп Лажо - 75 foph1ja - 20, 47, 48, 63, 64, Демир Kamrja - 10 65, 66,68, 70, 71, 73, 74, 17, Дервен -10 78, 79,80,81 Диме Бнол-чев - 40 topfrrja Лажо - 9, 18, 20,31, ДнмеДедо - 9 48 Дпме Коров - 17, 18, 20, 23, topfиja Лажов11ќ - 40 24, 26,39,40 topfiтja Лажот - 11, 16, 25, Диме Кулев - 40 26,32, 41,42,46,53,54,55, 56, Диме Кусев - 9 58,59,60,61,62,63, 65,66, 67, Длме Чакре - 9, 16, 41, 42, 69,70,71,73, 75,80,81 43,45,63 tорче Шавкула - 9 Диме lllm<e - 9, 43 Дн:ме ШЈfкев - 25, 42 з Диме Шиќе - 40 ЗдравС'Га Кочовскл - 16 Ди1,,mтар Ризов - 37, 38, 44, Златоврв - 12 45,53 Дш,ruтрнја - 21, 23, 40 и Димитрија Илиески Рнс- Иван Сарџов - 17 rески - 60 Иге Гусев - 39 Димо Дедото - 18, 59 Иге Л1-1чов - 40 Днмо Сермешrn - 58, 59 Иrевцn - 56 Ди:мовци - 80 Извор - 20 дедо Иљо Малешевски -

10, 11

Иле Радобшrчето

- 72 - 18, 26, 74 Илија Иванов - 27 Ил:rrја Кочоски - Чорапаров - 62 ИЛЈfја Црвекков - 10, 11

Илија

Иљо - 10

Иљо Војвода

- 10

Иљо Малешевецот -

Иљо Марков - МалешевCK.lf

- 10

Ицко Бале

Кичевско - 45 Климе Џамбазовски Клm~ово - 72 квез Милаli Коле - 54

Кондовц11

- 43, 74

Коне - 27

Коне Павле(в) - 9 Коне Павлев - 18 Коне Рокавов - 21, 27

Коне Цветков -

60 78 Костурско - 7, 72

Коњари -

- 18

Крит - 7

JaJfa

Крушево - 35, 59 Крушевско - 45, 59 Кузман - 40 Кузма:н х. Иrо,ев - 17

А.Л'Тиоска

- 65 - 65 Јован - 50, 54, 80 Јован Кајкар - 27, 39 Јован Шабанов - 37 ЈоваЈ1 Шишко - 42, 43 Јованче - 66 Јосе Д. Петров - 39 Јосе Стојанов - 40 Јанковцn

Куманово -

43, 45

Лажо - 79

Лажот -

Јоше К олар - 40

54, 58, 60, 71, 80 68, 69, 79 Левка - 48 Леринско - 7 Лилјачпца - 58

Јосиф - 18 Јосиф Д. Петрев -

Лажовцл -

Јосиф Марковчето -

Љубен Лапе -

Каиро - 7

Калеш Д11:мко -

Камче Протоfеро -

Kapa- foph1 - 53 Кваqка - 35

Кирнл Пе1:1ушm1с1G1

27, 31, 46

Македо1пrја

- 7, 10, 11, 27, 40, 41,42, 43,45, 53

- 18

Македонц:в -

5, 7, 10, 53, 59,

НrЈчо Роканов

- 18, 19, 27

Ниш - 78

Македов:ците -

35, 39, 61, 71 44 Мало Коњари: - 26 Мало Радобил - 18, 26, 40 Марnово - 5, 16, 31, 41, 42, 45, 61, 66, 70, 72, 80 Марко Цеuен:ков - 7, 9, 16, 17, 18,20,25, 27, 31, 32, 41, 42, 45, 46, 47, 49, 60, 63, 65, 66, 70, 73, 74, 75 Маркови Kym, - 12 Меглен - 16, 41, 42 Методо Кусев - 9 Мила.и - 50 Мш1а u Ристесl(\т - 54, 60, 65, 69 Македонски Хан:ибал -

Милош - 79 Милош Мил оевnќ -

40, 41,

42, 43 Милошевц:и

- 80

40 Михаило Чакре - 40 Миде Кимовски - 40 Мориово - 18, 74 - 58, 59

Ни:кола Иванов - 7, 9 ЊU{ола Јованоскл - 59 Никола Киров Мајски

32,35, 59

Пелаrонија

-5 - 37 Пере Тошев - 27 Перт - 81 Пере Мурџев

Петре Коњар,rето -

- 17, 40

Петруш - 54 Пештера

-31

Пештерите - 80 Плетвар - 77, 79 Плетварско - 27 Пловдn:в - 27

- 26 - 26, 27 поп Авра~шја - 23, 39 non Боше - 40 поп Днмлтрија - 40 поп Ива н Радобилски - 23 поп Темелко - 40 ПопадrЈја - 72 Поре<U1ето - 27, 53, 58 Прекур[fА - 5, 15, 16, 23, 27, 35, 54, 70 Прекурn.дско - 65 Пprmen - 9, 10, 12, 15, 16, n,w,~.21,32,35,36,37, поп Аврамиа

Нихола Краrrчев

поп Авра.'1 Георптев

Мирче Бомболов -

Нико Бендерот Њrкодrm - 40

0 0 . Биолчев - 17 Ореше - 58, 59 Охрид - 66 Охр11дско - 7

39, 41, 42, 43, 45, 50, 53, 54, Сn иро Црне - 9, 15, 16, 18, 55,59, 60,61, 63, 65, 66,67, 23, 25, 27, 31, 32, 35, 36, 37, 39, 41, 42, 43, 44,45, 46, 47, 68,70,72, 73, 74, 77, 80 П рплелско - 5, 9, 11, 35, 44, 48,49,50, 53, 58,71, 78, 81 Сплро Црне Големџиоскn 45, 46,53,68,71,81 - 11 Присад - 10 Сrшро Црнев - 25, 26 Сш1ро Црнев Големџи о-

Радобил -23 Ракиџиев - 17

РаЈ<Ј1е - 37, 39, 40, Рам.на Буха - 31, 48 Ристе - 60 Ристе Сурлев - 26, Ристе Сурлев (Беле) - 18 Ристе Топало - 39 Ристо Поnлазаров - 9, 10,

18, 70 Родос -

39, 40 25, 27

Рокановц:в -

СКЈ1

- 23 Cmrpo Црневн:х - 40 Спиро Црнета - 20 Сrшро Џеров Македонски

- 6, 7 Срб1rја - 41, 42, 43, 78 Србивово - 31, 77, 80 Србите - 10

Стара Заrора - 9 Стеван Бош коски - Бегчески - 80 Стефан - 16, 72 Стефан Аврамов - 27, 53,

58, 59

Светоза р Тошев - 27 Скоnје - 7, 9, 10, 16, 17, 18,

Стефан Кара.џата -

Стефан Поnад1шчето -

41, 77

Стефо - 72

7, 9 26

Стефо Нu:колов - Скен-7 дер - 72 Смоланн - 23, 47, 77 Стоја Груевскn - 16 Солун - 37, 39 Стојан Лажот - 55, 64, 67, Софија - 9, 16, 27 68 Сmqшдон - 5 Спиро - 20, 25, 32, 39, 43, Стојава Дн:мовски - 16 Стојко - 70 48, 49,81 Стојче - 66, 70, 72, 73, 74 Сmтро Македонскл - 7 Cmrpo Тенекш,wјата - 18 Стојче Вепр,1авчето - 70 ()гојче коџобаumјата - 63, 73

С~,{нрн а

Стојче Коџобаш11јата -

Сулејман - 77, 78, 80 Сучховц11 - 25

хаџи Георп1 х. Р11стсв - 'Ј7 Хаџ11 Дu:м:11тар - 7, 9

17, 18

ха_џ 11 Мирче Бомболов

Тале Јаглика - 18 Ташко Врета - 57 Теме.11ко - 58 Тнквешко - 39, 46, 72 Тода - 60, 61, 63, 66, 73

Тода Тодороска

- 55, 60,

63,65,66 Тоде Бочварчето Толе Паша - 71 Томевци - 66 Трајхо Чалвов -

Трајче Т. Трајхоскн - 81 Трајчев - 32, 59, 67, 71, 72 Тројацl,

- 23, 34, 40

Тројачката Коттrна - 15 Турци - 15, 16, 18, 44, 45, 50,

63, 73, 74, 75,76,80 Турцн - помац11 - 54 1'урЦ1:rте - 21, 36, 41, 45, 46,

Ха_џu ПаЈtо - Ј7,

25, 26

ХаЏlЈ Тоде Кузманов Хусе11н

- 16

Царев11ќ - 11, Ј8, 20, 23, 34, 40, 47, 48, 54, 55, 56, 60, 65, 68, 73, 77, 78, 79,80, 81 Цaprrrpaд - 7, 18, 40 Цветко - 78, 79 Цеко - 16, 17, 20 Црна Река - 70 Црпе војвода - 44 Црншшшта - 58 Црннци - 59 ч

Чучук Сулеј..чан - 11, 15, 17, 18, 20,23,26, 27, 31, 32, 35, 54, 63,65, 66, 67, 71, 73, 78, 46, 53,54,55,58,80,81, 79,80 Турч:rrи - 39, 46, 63, 73 Тур<оtRОТ - 25, 35 у

Усеин

- 77, 78

Фri.mm Фота -

-40 21, 27

Белешка за авторот

TpeliчO Дvмитриоски е роден на 14.01'001 година во с. Круш0З'ЦЗ, ~о. ~образован,10 и~ заврuмл во f)>илеп. Дипmмирал на Иктерд~Р ните студиw го новинарство во Скопјз во 1991 година и рабоm како слободен новжар, rкател и ~ражувач.

Г\:Језvfа, раскази и ere,-, ~вал во весн,,кот .Студентски Збор", алманахот на Љпературниот клуб .Мугри" гри Фи mmtJJJ<voт факуптет од Ск◊f10, сгисанијата .Стремеж", „Стожер" и ЈИ<. Гbееќе год~,н, бил уреАЈ-И< во а-и::ак,,ето „Стремеж", а денес atm181{) се занw,,,ава со ~ување во областа на apxeomrnjaтa, етнотгијзта и ~ор1,;.па и, скоро секоја година, организира предавања од соостве ните ~ражувања.

Ги објавил следните книrи:

t „Отnад111К", гоезија, ед~ Аrфа, Ско~ mo r. 2. .тесt() Небо", гоезф, .Стремеж", Прилеп mз r. 3. Ллачливиот Џин" , сликовница , .Метафора" Грилеп, 1994 r. 4. ,.древна ЦИ8W1ИЗ8Ција 1 - архео100'48, митоrогЏfа, преда~- Приле!);;КО", истражувачки труд, ЦПРТВ При леп, 2000 r. 5. .,Македсккvот урбан расказ", заедк, со Петар

Петрески, ,,Стремеж", 2001 r. 6. ,Древна цИВW1138.ЦУf3. п - мариово", ~.-стражувач ки труд, РАСТЕР-КОМ, 1))илеп 2002 r. 7. Ја [1)еработиn и mдготвип за печат кмата ,,Ж1-m

~~ - раскажувања за ~оријата на Пелаr~ и мароово ('656-'950) со ~даw+з за населени И3С'Та" од

Томе Велјановски - собирачко-истражувачки труд, КИДЦМ .Калеш Анfа", с. Крушев\.1_\а 2004 г. 8.• Две 1),Јжцезии, ~ за деца, ДИТТУ „Ризwца", Прилеп

2008. 9. Ја преработил

и подготвил за печат книгата „Македо~-ски народж у~тоорби и анггдоти од Пепаr◊tф

и Мариово" од собl-'4)ачот Томе Велја.К>вски - соб~ачки труд - на.родl-К> творештво, ДИТТУ .Ризница", ~илеn 2008.

10. Ја преработил и подготвил за печат кtwата „Македскки еротски народж гриказни, песни, В\.t_\еви и поговорки од Пелагон:,;а и Мариово" од соб11>ачот Томе Велјановски - rобирачки труд - народно творештво, ДИТТУ „Ризница", Прилеп 2008. 11. ,,Древна Пелагонија I" - истражувачки труд, ДИТТУ „Ризн\.t_\а", f1)илеп - .Калеш А~". с. Крушевица,

2009 г. леп

12. ,,Војводата Толе Паша" -ДИТТУ .Ризница", При 2011 г. 13. .,Јаворов Пев" - ДИТТУ .Ризница", Прилеп 20t3 г. 14. • КАМЕНИ БОГОВИ - Мегалити и карпи со куmни - ДИТТУ „РизН\.t_\а", Прилеп 20t3 г.

белези"

СОДРЖИНА Ајцутскmе водач.и и Ајдутските чети во Пелаrон:ија, Прекурид 11 Мариово воХIХвек ............................ 5 ВОЈВОДАТА СПИРО ЦРНЕ

Сппро Црне н турскиот разбојник Чучук Сулејман ... 15 Спиро Црне ......................................................................... 23 Запmувањето на Чучук Сулејман ................................ 31 Спиро Црне не би.л разбојнл:к ......................................... 37

НароЈЏtа песна за Спиро Црне и Ќучук Сулејман .... 47

Спиро Црне и Ќучук Сулејма н ............................... 47

Бранко Јованос(Q] - Беширо, потомок на војводата Сn:нро Црне .......................................................... 50

ВОЈВОДАТА toPtИJA ЛАЖОТ

Војводата fopfнja Лажот од селото Цареви:ќ, Прилепско ...................... ...................................................... 53

Во четата на Ла:жот имало и познати ком.итн .......... 58

Обидот за одмазда на СтојаR Лажот .................. ........ 67 Гробовите на браќата комитт1 во Вепрча.tm ............... 69 Марко Цепенков за орtија Лажот............................... 73

Народна песна за fopfнja Лажот запишана од Марко Цепенков:

............................................................... 75

Војвода fорѓи Лажо ................................................... 7Ѕ ПОТОМЦИТЕ РА СКАЖУВААТ .............................. 77 SUМMARY Користена mrrepaтypa

Непознати и помалку познати зборови Индекс Белешка за ав-горот

83 87

89 91

Едиција

,,Македонски јунаци од Пелаго.нија, Мариово и Прекурид"

1. Спиро Црне и f орtија Лажот 2. Војводата Диме Чакре 3. Војвоците Кове Павлев и Мирче Ацев 4.ЈорданГавазов

5. Браќата Пешкови 6. Војводата Христо Оклев - Полето 7. Војводата Толе Паша 8. Никола Каранцулов 9. Војводата Анте Дунски 10. Маргара 11. Битката за ослободување на с. Витолиште

12. Неколку прилепски јунаци

ПЕЧАТЕЊЕТО НА КНИГАТА ГО помогнм Трајче Т. Трајкоски Австралија д-р Златко Ефтимоски

Сиднеј , Австралија

~ ·)l

, A~~lie ~

-: рН;,./

~·~

-__)