Przebłyski wolności Gleams od freedom
“The next European war will be seen in stereoscopic pictures” Oliver Wendell Holmes (author, medical doctor, populariser of stereoscopy) 1859
Don’t miss the remarkable exhibition coming to the Poznań Fotoplastykon. Even the venue itself that houses the photoplasticon, an apparatus also known as the kaiserpanorama (or emperor’s panorama), is extraordinary. After a brief interruption, the Fotoplastykon is back, set in the historic Arkadia building, serving as a time machine for the enjoyment of all buffs of Wielkopolska history. Equally extraordinary are the pictures themselves. The Poznań Fotoplastykon is starting a new chapter with a display of stereoscopic photographs from World War I, a time immediately before Poland recovered its statehood after more than a century of bondage. With this theme, the exhibition alludes to the recent centennial of the country’s regaining of independence. A few of the stereoscopic photographs present snapshots of Poland, which served as a battlefield for foreign powers. The photograph “Our victorious troops enter Łódź” portrays a marching Prussian army. Some of the pictures have nothing to do with the armed conflict. “A church in Łódź”, which depicts the Church of the Holy Ghost, and “The Łowicz market square with a view of Napoleon I’s former residence”, both portray sites of historic significance in the respective cities. In addition to pleasing the eye, stereoscopic photographs were used for propaganda. Images of well-maintained buildings in picturesque cities served as evidence that occupied towns and cities were well managed. On the contrary, enemy forces would be shown leaving a trail of destruction, as depicted in “A Hotel in Ortelsburg (Szczytno)
destroyed by a Russian grenade” and “The damaged Mława factory”. The enemy’s savagery was underscored with battlefield scenes, as in “The proud northerners who fought in Flemish battlefields”, which shows fallen soldiers. The majority of the people portrayed in the pictures were actual servicemen, the idea being to create an idealised image of war. The pictures also show the preparations of troops for battle. An example is “Military academy recruits practicing short bayonet thrusts”, which purveys an image of responsible commanders and combat-ready soldiers. Another essential role of the keiserpanorama was to preserve the memory of momentous historic events. An example is the scene from a Paris conference in 1919–1920, showing deliberations in the French Ministry of Foreign Affairs building on the Quai d’Orsay. Those present in the room included US President Thomas Woodrow Wilson, UK Prime Minister David Lloyd George and French Prime Minister Georges Benjamin Clemenceau. All of the above are also shown in another photograph, “Departure from the Palace of Versailles”, picturing politicians after signing the peace treaty that officially ended World War I. Every visit to the Poznań Fotoplastykon is a journey through time. You can now use stereoscopic photography to leap a hundred years back and experience events that determined the fates of Poland and the rest of the world. This series of photographs showing the war, city views and historic events comprises a record of a by-gone era which will not only entertain but also educate the visitor. Marcel Skierski translation: Krzysztof Kotkowski
The stereoscopic photographs on display come from the collection of Tomasz Bielawski, www.dotomka.blogspot.com
„Kolejna europejska wojna uwieczniona zostanie przy pomocy stereofotografii” Oliver Wendell Holmes (pisarz, lekarz, propagator stereoskopii), 1859
Zapraszamy Państwa do obejrzenia wyjątkowej wystawy w Fotoplastykonie Poznańskim. Niezwykłe jest bowiem miejsce, w którym umieszczono urządzenie. Po krótkiej przerwie w działalności fotoplastykon cieszy oczy w zabytkowym budynku Arkadii oraz staje się wehikułem czasu dla wszystkich miłośników historii Wielkopolski. Wyjątkowe są też prezentowane zdjęcia. Nową odsłonę funkcjonowania Fotoplastykonu Poznańskiego otwiera pokaz stereofotografii z czasu I wojny światowej, okresu bezpośrednio poprzedzającego odzyskanie przez Polskę państwowości po ponad stu latach zaborów. Tym samym wystawa nawiązuje do zakończonego niedawno roku obchodów setnej rocznicy odzyskania niepodległości. Pejzaż naszego kraju, stanowiącego arenę starć obcych mocarstw, uwieczniono na kilku prezentowanych stereofotografiach. Przemarsz pruskiej armii widzimy na zdjęciu „Wkroczenie naszych zwycięskich wojsk do Łodzi”. Niektóre obrazy pozbawione są nawiązań do trwającego konfliktu – jak w przypadku stereofotografii „Kościół w Łodzi” przedstawiającej widok na kościół Zesłania Ducha Świętego czy „Rynek w Łowiczu z widokiem na dom, w którym mieszkał Napoleon I” – i odnoszą się do ważnych miejsc w danych miejscowościach. Stereofotografie tego rodzaju, poza niewątpliwymi walorami estetycznymi, spełniały ówcześnie funkcję propagandową. Dobrze zachowana architektura i malowniczość miast dowodziły skuteczności w zarządzaniu zajętych miejscowości. Zupełnie inaczej przedstawiano działania wrogich armii dopuszczających się aktów zniszczenia, gdziekolwiek się pojawiły – utrwalonych na takich zdjęciach jak „Hotel w Ortelsburgu (Szczytnie) zniszczony przez rosyjski granat” czy
„Zniszczona fabryka w Mławie”. Barbarzyństwo przeciwnika podkreślały również sceny pobojowisk bitewnych – na przykład „Dumni ludzie z północy, którzy walczyli na polach Flandrii” przedstawiające poległych. Najczęściej do tego typu zdjęć pozowali żołnierze, co wynikało z działania cenzury kreującej idealizowany wizerunek wojny. Stereofotografie pokazują również pracę nad przygotowaniem armii do bitwy, jak w przypadku zdjęcia „Członkowie szkoły oficerskiej ćwiczący krótkie uderzenia bagnetem” budującego wizerunek odpowiedzialnych dowódców i gotowej do walki kadry. Inną istotną funkcją stereofotografii było uwiecznienie istotnych historycznych wydarzeń. Przykładem jest zdjęcie z konferencji odbywającej się w Paryżu w latach 1919–1920, przedstawiające obrady w gmachu francuskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych przy paryskim Quai d’Orsay. Na sali zasiadali wówczas między innymi prezydent Stanów Zjednoczonych Thomas Woodrow Wilson, premier Wielkiej Brytanii David Lloyd George i premier Francji Georges Benjamin Clemenceau, widoczni również na innej stereofotografii – „Opuszczenie pałacu w Wersalu” ukazującej polityków po podpisaniu traktatu pokojowego kończącego oficjalnie I wojnę światową. Odwiedziny Fotoplastykonu Poznańskiego to zawsze podróż w czasie. Tym razem proponujemy przeniesienie się sto lat wstecz, aby za pośrednictwem stereofotografii doświadczyć wydarzeń, które wpłynęły na losy Polski i całego świata. Zdjęcia pokazujące działania wojenne, widoki na miasta czy różne wydarzenia historyczne stanowią świadectwo epoki i poza rozrywką przynoszą również sporą porcję wiedzy. Marcel Skierski
Stereofotografie pochodzą z kolekcji Tomasza Bielawskiego, www.dotomka.blogspot.com
Retrieval of the bodies of soldiers killed in the battle of Limanowa, 1914-1915
Zbieranie poległych w bitwie pod Limanową, 1914 – 1915 r.
The central square in Ĺ owicz, with former residence of Napoleon I in the background, 1914-1915
Rynek w Łowiczu z widokiem na dom, w którym mieszkał Napoleon I, 1914 – 1915 r.
Neidenburg (Nidzica) after the passage of Russian troops, 1914-1915
Neidenburg (Nidzica) po przejściu Rosjan, 1914 – 1915 r.
A working bakery in the Bukowiny Mountains, 1914-1915
Działająca piekarnia w górach Bukowiny, 1914 – 1915 r.
Bridge outside Warsaw destroyed by Russians, 1914-1916
Most pod Warszawą zniszczony przez Rosjan, 1914 – 1916 r.
A devastated factory in MĹ‚awa, 1914-1916
Zniszczona fabryka w Mławie, 1914 – 1916 r.
Duke Radziwiłł’s Arkadia Pavilion converted to stables, 1914-1915
Pawilon „Arkadia” księcia Radziwiłła przemieniony w końskie stajnie, 1914 – 1915 r.
A hotel in Ortelsburg (Szczytno) destroyed by a Russian grenade, 1914-1915
Hotel w Ortelsburgu (Szczytnie) zniszczony przez rosyjski granat, 1914 – 1915 r.
A destroyed bridge in Osowiec, 1914-1916 (?)
Zniszczony most w Osowcu, 1914 – 1916 (?) r.
The staging post command centre in Ĺ owicz. Our (Prussian) new taxpayers, 1914-1915
Przed komendą etapową w Łowiczu. Nasi (pruscy) nowi podatnicy, 1914 – 1915 r.
Tents of the command centre of the 2nd Austrian Empire Corps near the Galician village of Drostowice, 1914-1915
Namioty komendy II Korpusu Cesarstwa Austriackiego przy galicyjskiej wsi Drostowice, 1914 – 1915 r.
Our (Prussian) victorious forces making their entry into Łódź, 1914-1915
Wkroczenie naszych (pruskich) zwycięskich wojsk do Łodzi, 1914 – 1915 r.
A church in Łódź, 1914-1915
Kościół w Łodzi, 1914 – 1915 r.
A devastated factory in MĹ‚awa, 1914-1916
Zniszczona fabryka w Mławie, 1914 – 1916 r.
Entrance to a staging post command centre in Ĺ owicz, 1914-1915
Wejście do komendy etapowej w Łowiczu, 1914 – 1915 r.
A Ĺ owicz church, 1914-1915
Kościół w Łowiczu uszkodzony przez wybuch granatu, 1914 – 1915 (?) r.
German troops cleaning their rifles, 1914-1915
Niemiecki oddział czyszczący karabiny, 1914 – 1915 r.
The interior of a fortress hospital in Lille, France, 1914-1916
Wnętrze fortecznego szpitala w Lille (Francja), 1914 – 1916 r.
A square in Ĺ owicz, 1914-1915 (?)
Rynek w Łowiczu, 1914 – 1915 (?) r.
A historic Polish castle in Ĺ owicz, 1914-1915 (?)
Stary polski zamek w Łowiczu, 1914 – 1915 (?) r.
Austrian troops taking a breather in the Galicia theatre of operations, 1914-1915
Wojska austriackie odpoczywające na galicyjskim obszarze działań wojennych, 1914 – 1915 r.
Residents returning to a devastated Ortelsburg (Szczytno), 1914-1915
Powrót mieszkańców do zniszczonego Ortelsburga (Szczytna), 1914 – 1915 r.
Car inspection in front of a police station in Ĺ owicz, 1914-1915
Kontrola samochodu przed posterunkiem w Šowiczu, 1914 – 1915 r.
French Field Hospital – Locating Bullet With X-Ray Machine, 1914-1918
Francuski szpital polowy – odnajdywanie kuli za pomocą radiografu, 1914 – 1918 r.
French Soldiers Resting in the Trenches, 1914-1918
Francuscy żołnierze odpoczywający w okopie, 1914 – 1918 r.
Searching the Ruins “Somewhere in France”, 1914-1918
Przeszukiwanie ruin. „Gdzieś we Francji”, 1914 – 1918 r.
French Cavalry Horses Swimming River in Nothern France, 1914-1918
Konie francuskiej kawalerii przeprawiające się przez rzekę w północnej Francji, 1914 – 1918 r.
Tangled Ruins of Marne Bridge Blown Up by Germans and Red Cross Train Wreck, 1914-1918
Zniszczony most na rzece Marnie (Francja) i wrak pociągu Czerwonego Krzyża, 1914 – 1918 r.
German Dead in the La Basse Area, 1914-1918
Polegli Niemcy w pobliżu La Basse (Francja), 1914 – 1918 r.
Human Wreckage in No Man’s Land. Chemin des Dames, France, 1914-1918
Szczątki ludzkie na ziemi niczyjej. Chemin des Dames (Francja), 1914 – 1918 r.
Bristling Forest of Bayonets. Russian Troops on Review, 1914-1918
Najeżony las bagnetów. Przegląd wojsk rosyjskich, 1914 – 1918 r.
Unique Native Wagons (Furka) on the Village Streets, Zakopane, Galicia, Austria-Hungary, 1914-1918
Furka na wiejskiej drodze w Zakopanem (Galicja), 1914 – 1918 r.
Quarters for German Horses Used in Russian Poland, Eastern Zone of the European War, 1914-1918
Koszary niemieckiej konnicy na terenie zaboru rosyjskiego. Wschodnia strefa Europejskiej Wojny, 1914 – 1918 r.
Russian „Uhlans” Riding Through the Main Street. “The Tachsen Place”. Warsaw, Russia, 1914-1918
Przejazd rosyjskich ułanów przez Warszawę, 1914 – 1918 r.
Proud Men of the North Who Fought on Flandria Fields, 1914-1918
„Dumni ludzie z północy, którzy walczyli na polach Flandrii”, 1914 – 1918 r.
Class of Officers Practicing „the Short Point Stab”. American Army Camp. U.S.A., 1914-1918
Członkowie szkoły oficerskiej ćwiczący krótkie uderzenia bagnetem. Obóz Armii Amerykańskiej, 1914 – 1918 r.
Some of Our Two Million Fighters Ready For Home, Breast, 1914-1918
„Niektórzy z naszych dwóch milionów wojowników gotowi na powrót do domu. Brest (Francja)”, 1914 – 1918 r.
Clemenceau, Wilson and Lloyd George Leaving Palace of Versailles After Signing Peace Treaty, 1919
Opuszczenie pałacu w Wersalu. Georges Benjamin Clemenceau, Thomas Woodrow Wilson i David Lloyd George, 1919 r.
A Plenary Session of the Peace Conference, 1919
Sesja plenarna Pokojowej Konferencji w Wersalu, 1919 r.
Bringing in 1900 German Prisoners Captured by American Forces. France, 1919
Pochód 1900 jeńców niemieckich schwytanych przez siły amerykańskie. Francja, 1914 – 1918 r.
Captured German Machine Guns on Road from Villers-Cotterets to Soissons, 1914-1918
Przejęcie niemieckich karabinów maszynowych na drodze z Villers – Cotterêts do Soissons (Francja), 1914 – 1918 r.
Our Boys in France Learning to Correctly Use Gas Masks, 1914-1918
„Nasi chłopcy we Francji szkoleni w skutecznym używaniu masek przeciwgazowych”, 1914 – 1918 r.
Sunshine Keeps Our Soldiers Healthy. Daily Sunning of Equipment, 1914-1918
„Słońce utrzymuje naszych chłopców w dobrym zdrowiu”, 1914 – 1918 r.
How France Aided Her Fighters – Renault Tanks Going to the Front, 1914-1918
„Jak Francja pomaga swoim bojownikom – Czołgi Renault zmierzają na front”, 1914 – 1918 r.
French Reserves Watching Their Comrades Going Into „The Valley of the Shadow”, 1914-1918
„Francuscy rezerwiści patrzą na swoich towarzyszy „wchodzących w ciemną dolinę”, 1914 – 1918 r.
„Enemy Airmen Succesfully Bombed One of Our Supply Trains” Official Report , 1914-918
„Wrogie siły powietrzne skutecznie zbombardowały jeden z naszych pociągów z zaopatrzeniem” – oficjalny raport, 1914 – 1918 r.
Zeppelin Wrecked and Burned. Ruins Being Inspected by French Troops, 1914-1918
Francuski oddział kontroluje zrujnowany sterowiec, 1914 – 1918 r.