teamwork
‘Duur als het moet, goedkoop als het kan’ Fosfaatbinders
De Apotheek van Franciscus Gasthuis & Vlietland is er natuurlijk voor klinische en poliklinische patiënten van het ziekenhuis. De Apotheek is echter ook een belangrijke schakel bij wetenschappelijk onderzoek. Het gaat daarbij niet alleen om onderzoeken die binnen Franciscus Gasthuis & Vlietland plaatsvinden, maar ook om onderzoeken van andere ziekenhuizen in Nederland. Bovendien initieert de apotheek zelf ook onderzoeken.
Ongeveer
5%
van onze geneesmiddelen bepaalt meer dan
90%
van de totale geneesmiddel kosten in Franciscus Gasthuis & Vlietland’
CV 1997
Erwin Vasbinder ziekenhuisapotheker-opleider
studie Farmacie aan Universiteit
Utrecht 2005 AIOS ziekenhuisfarmacie in het
Sint Lucas Andreas Ziekenhuis
2010
ziekenhuisapotheker in het
Groene Hart Ziekenhuis
2016 afronding promotieonderzoek bij het Erasmus MC
14
2018
ziekenhuisapotheker-opleider in
Franciscus Gasthuis & Vlietland
Ziekenhuisapotheker-opleider Erwin Vasbinder: ‘Toen ik halverwege 2018 in het ziekenhuis kwam werken, werden er al wel bijdragen geleverd aan allerlei studies, maar deden de medewerkers van de Apotheek zelf nog weinig onderzoek. We hebben daarover gesproken en daaruit bleek dat we het toch belangrijk vonden om dat te gaan doen. Het is goed gelukt om het onderzoek van de grond te krijgen en inmiddels hebben we meer dan 10 onderzoekergeïnitieerde onderzoeken lopen in nauwe samenwerking met onder andere longartsen, Maag-Darm-Leverartsen, oncologen, nefrologen en bariatrisch chirurgen.’ Poliklinisch apotheker en klinisch-farmacoloog Ciske van den Oever: ‘Op dit moment lopen er twee grote onderzoekslijnen binnen de apotheek. De eerste heeft betrekking op Nefrologie, oftewel nierziekten. De Poliklinische Apotheek heeft al sinds de oprichting ruim 20 jaar geleden een intensieve band met de nefrologen in de zorg voor dialysepatiënten. Veel dialysepatiënten zijn vaste patiënten van de Poliklinische Apotheek. We hebben dus veel kennis van en ervaring met de behandeling met geneesmiddelen bij nierziekten. Mijn promotieonderzoek gaat over interventies van apothekers die de behandeling van nierpatiënten met geneesmiddelen mogelijk kunnen verbeteren. Nierpatiënten gebruiken vaak meer dan 15 geneesmiddelen en daarbij treden regelmatig problemen op. De tweede onderzoekslijn betreft het doelmatig gebruik van (dure) geneesmiddelen. Soms raken deze twee onderzoekslijnen elkaar.’
Beter effect met minder epo
Ciske vervolgt: ‘Een goed voorbeeld daarvan is een onderzoek binnen de Nierziekten waarin we hebben onderzocht of erytropoëtine (epo) analogen beter gedoseerd kunnen worden. Normaal wordt de dosering bepaald door de nefroloog, maar in de praktijk blijkt deze nogal eens te hoog, waardoor de hemoglobinewaarden boven de gewenste waarde uitkomen of te veel schommelen. We hebben aangetoond dat het laten doseren van epo door een apotheker op basis van een doseeralgoritme leidt tot een betere instelling van de hemoglobinewaarden en tot een lager verbruik en kosten van epo.’
‘Een ander voorbeeld is het onderzoek binnen de nierziekten naar het gebruik van fosfaatbinders. Die worden voorgeschreven wanneer het fosfaatgehalte in het bloed van nierpatiënten te hoog blijft. We zien daarbij twee problemen in de praktijk. Enerzijds wordt het beoogde effect niet altijd gehaald, en anderzijds is de therapietrouw vaak niet optimaal, terwijl de patiënt dagelijks tot wel 12 tabletten moet innemen en maar een heel klein beetje mag drinken. We willen onderzoeken waar de problemen zitten bij de inname, én of een halvering van de dosis leidt tot een verbetering van het fosfaatgehalte. Dat lijkt tegenstrijdig, maar uit de literatuur is bekend dat patiënten vaak steeds minder innemen als je ze méér geeft. We hopen daarom dat de inname beter gaat als we het aantal tabletten verminderen. We combineren dit met een persoonlijke aanpak van eventuele problemen, waarbij we de voorkeuren van de patiënt meenemen. We zijn op dit moment bezig met de voorbereiding op het onderzoek, zoals het opstellen van het protocol.’
Doelmatig gebruik van geneesmiddelen
Erwin: ‘De tweede grote onderzoekslijn van de Apotheek gaat over het doelmatig gebruik van geneesmiddelen. Een doel van de Apotheek is om de zorg beter te maken en waar mogelijk de kosten omlaag te brengen. Die zijn namelijk enorm aan het stijgen, en de kosten van geneesmiddelen spelen daar een belangrijke rol in. De kosten verschillen van medicijn tot medicijn, maar het is nu zo dat ongeveer 5% van onze geneesmiddelen meer dan 90% van de totale geneesmiddelenkosten bepaalt. In ons onderzoek kijken we naar de manier waarop we geneesmiddelen slimmer kunnen doseren en naar de manier waarop we het gebruik kunnen monitoren en zo nodig bijsturen. Soms kun je door minder voor te schrijven een beter effect bereiken. Daarnaast proberen we patiënten te helpen therapietrouw te zijn aan hun (dure) geneesmiddelen, bijvoorbeeld door het gebruik te monitoren met elektronische pillendoosjes of inhalatoren. Verder onderzoeken we of patiënten nog steeds de beste therapie krijgen door de concentratie van dure geneesmiddelen te meten in hun bloed. De patiënt staat natuurlijk voorop, en soms ontkom je er niet aan om een duur medicijn in te zetten. Als dat dan nodig is, willen we wel dat het optimaal wordt gebruikt. Onze stelregel is: 'duur als het moet, goedkoop als het kan.’ ‘Het lijkt misschien raar, maar het is echt mogelijk om betere zorg te leveren tegen lagere kosten. Als dat door onderzoek kan worden aangetoond, dan is dat mooi om te zien! Meerdere partijen hebben er baat bij: niet alleen patiënten zelf, maar ook inkopers, zorgverzekeraars, en zelfs leveranciers! Farmaceutische bedrijven moeten ervoor zorgen dat ze genoeg geld binnenkrijgen voor hun medicijnen, maar ook die hebben er belang bij dat hun producten optimaal worden ingezet.’
CV 1998
Ciske van den Oever poliklinisch apotheker en klinisch farmacoloog studie Farmacie aan Universiteit
Utrecht 2004
apotheker in opleiding,
registratiefase openbaar apotheker,
Poli-Apotheek Sint Franciscus
Gasthuis (het huidige Franciscus
Gasthuis & Vlietland)
2006
registratie als openbaar apotheker,
Poli-Apotheek Sint Franciscus
Gasthuis, specialisme Nefrologie
2010 start opleiding Klinische Farmacologie; opleider specialisme Openbare Farmacie 2019
registratie als klinisch farmacoloog
2019
start promotieonderzoek
‘Nierpatiënten gebruiken vaak meer dan 15 geneesmiddelen en daarbij treden regelmatig problemen op’ Andere onderzoeken ondersteunen
Erwin besluit: ‘We initiëren dus zelf onderzoeken samen met medisch specialisten in Franciscus Gasthuis & Vlietland, maar we doen ook veel voor ziekenhuizen in de regio en de rest van Nederland. En verder ondersteunen we jaarlijks tientallen onderzoeken in Franciscus Gasthuis & Vlietland, door er bijvoorbeeld voor te zorgen dat de benodigde geneesmiddelen netjes worden geregistreerd, opgeslagen en uitgegeven. Arts-onderzoekers weten ons prima te vinden, en dat moet ook, want we doen het allemaal om de zorg beter te maken. Daarom proberen we ook bij elk onderzoek een jonge apotheker, al dan niet in opleiding tot (ziekenhuis)apotheker, erbij te betrekken, omdat die zich dan verder kan ontwikkelen. Bovendien krijgen we geregeld hulp van onderzoeksstudenten van de master Farmacie, die dan afstuderen op een onderzoek binnen één van de twee onderzoekslijnen van de Apotheek.’ 15
