interview
‘Als het tegenzit kun je op twee manieren reageren.’ Sinds een ingrijpende gebeurtenis op z’n 22ste bepaalt het boeddhisme het leven van Frans Goetghebeur (63). Het heeft hem geleerd dat de menselijke geest alles aankan en onuitputtelijk is.
‘Een boeddhist mag ook best verdriet hebben, hoor.’ 1 | happinez
happinez | 2
interview
H
alverwege ons gesprek komen er tranen in zijn ogen. We hebben het dan over dat ene moment in zijn leven, op z’n 22ste, toen hij zijn ouders en een van zijn zusjes verloor. Alle drie waren op slag dood na een frontale botsing met een spookrijder. “Ik wist toen nog niks van het leven,” zegt Frans Goetghebeur. “Ik had wat kwajongensstreken uitgehaald, maar echte levenservaring had ik nog niet. Ik wist totaal niet wat ik met de situatie aan moest.” Nu is hij 63 en heeft hij zich ruim veertig jaar verdiept in het boeddhisme. Hij heeft er meerdere boeken over geschreven, bezoekt mensen die het moeilijk hebben, geeft trainingen en is voorzitter van de Europese Boeddhistische Unie. We spreken elkaar op kousenvoeten, in een boeddhistische tempel in het Belgische Schoten, bij Antwerpen. Het ruikt er naar wierook en er hangt een serene, gewijde sfeer. Goudkleurige Boeddhabeelden kijken ons aan. Hij veegt z’n tranen weg, er verschijnt een milde glimlach om zijn mond. “Vreemd hè? Na 41 jaar word ik hier nóg emotioneel van. Inmiddels heb ik wel wat van het boeddhisme geleerd, begeleid ik mensen die stervende zijn, en toch ben ik nog niet helemaal in het reine met dit grote verdriet van mij. Wellicht heeft dat te maken met het feit dat het zo’n bruut moment is geweest: in één klap waren we hen kwijt. Ik kan het nu een plaats geven en heb me er ook bij neergelegd, dat wel, maar het blijft een wond.”
Van een boeddhist verwacht je misschien eerder dat hij zegt: ‘Mijn ouders zijn er nog steeds, hun bewustzijn zal eeuwig doorgaan.’ “Ja, dat zeg
je juist, maar zoiets zeg je wel in een bepaalde context. Het boeddhisme stelt dat de werkelijkheid een fluctuerend karakter heeft; dat alles voortdurend verandert. Je kunt niets voor eeuwig bij je houden. Alles bestaat maar heel even in een bepaalde vorm. Daarom ben je ook blij en dankbaar met wat je hebt, met de personen die je omringen en die je lief zijn. Maar een boeddhist mag ook best verdriet hebben, hoor. Het zou alleen verkeerd zijn je in dit verdriet te wéntelen, het te koesteren. Wat ik doe, is mijn verdriet gewoon voorbij laten komen, als een wolk die langs de hemel drijft. Aan de andere kant heeft Boeddha natuurlijk ook duidelijk uiteengezet dat alle emotionele aandoeningen projecties van je eigen geest zijn, en hoe je je daarvan kunt bevrijden. In dit geval ben ik dus blijkbaar wat hardleers. Ach, ik vertrouw er maar op dat ook deze wond uiteindelijk zal worden geheeld.” Hoe reageerde u na het ongeluk? “Ik kwam in ver-
zet, voelde onbegrip, kwaadheid tegen de hele kosmische orde. Uiteindelijk ben ik naar India gegaan. Daar kwam ik in Tibetaanse vluchtelingenkampen mensen tegen die veel ge3 | happinez
‘We bezitten zelf de bron van de diepste wijsheid, maar er zit wat stof in onze ogen, hè?’
probleem an sich niet eens aanpakt. De andere manier van reageren is: niet meteen zeuren, niet oordelen, rustig blijven, jezelf of de situatie van een afstand bekijken en je afvragen wat je met deze nieuwe omstandigheden aankunt. Je gaat dus wat harder op de trappers van je fiets staan in plaats van af te stappen. Het resultaat daarvan is dat je er sterker uit komt. Tegenwind is de vriend van grotere geestkracht. De deugd van de enthousiaste energie zorgt ervoor dat dit moeiteloos gaat, als vanzelf. Ik noem dit de ‘transformatieve dynamiek’ die de kern van onze geest vormt. Dat is een kern van vreugde, gezondheid en liefdevolle vriendelijkheid.” Dat klinkt gemakkelijk, ‘even op de trappers gaan staan’, maar je ziet vaak dat negatieve emoties hardnekkig zijn. “Ja, het kan een lange
weg zijn, maar het gaat erom dat je de eerste stap neemt om over de schutting van je eigen lijden te kijken, je perspectief te verbreden. Je kunt bijvoorbeeld wensen dat het lijden van al diegenen die hetzelfde hebben meegemaakt, opgaat in jouw lijden, en dat hun lijden daardoor wat verlicht mag worden. Op die manier kun je je eigen sores overwinnen en help je jezelf en anderen. Het zijn slechts gedachten, maar hun werking is ongekend sterk. Ze geven veel inspiratie en kracht.”
weld hadden meegemaakt en hun hele hebben en houwen achter zich hadden moeten laten. Ze woonden in een onherbergzame omgeving, maar zaten daar gewoon te schaterlachen. Als westerling vond ik dat in eerste instantie onbegrijpelijk. Ik ben me toen in het boeddhisme gaan verdiepen, omdat die Tibetanen steeds over de kracht van de menselijke geest spraken, die alles aankan en onuitputtelijk is. Ze kunnen alles met de grond gelijkmaken, maar één ding kunnen ze je nooit afnemen: je geestkracht en authenticiteit. Dat zegt ook de dalai lama, de spiritueel leider van de Tibetanen.” Als je denkt je weg in het leven te hebben gevonden, maar het loopt toch anders, wat doe je dan? “Wat ik altijd tegen mensen zeg, is: ‘Wees
niet bang voor de zijstraten in je leven.’ Misschien neem je wel een heel andere afslag dan je van tevoren had gedacht, nou, da’s helemaal niet erg. Het is normaal dat je in dit leven af en toe eens een stevige duw krijgt. Als het leven alleen maar een kaarsrechte snelweg zou zijn, zou het heel saai worden. Zijwegen kunnen leiden tot bijzondere, onverwachte situaties en uitdagingen en verrassingen. Misschien staan daar personen of gebeurtenissen op je te wachten die je een heel eind verder brengen.” Wat moet je volgens het boeddhisme concreet doen als je leven niet loopt zoals je had gepland? “Helaas, hier moet ik je teleurstellen:
het boeddhisme heeft niet de gewoonte absolute regels uit te vaardigen waaraan men moet gehoorzamen en die iedereen op dezelfde manier moet toepassen. Ieders levensloop is heel persoonlijk, dus iedereen moet het voor zichzelf uitzoeken, eventueel in samenwerking met
De kracht van positief denken? “Ja, dat is beslist
een spiritueel raadgever. Boeddha zegt: ‘Wees je eigen beschermer en meester.’ Dat neemt niet weg dat zijn uiteenzettingen en raadgevingen - over bijvoorbeeld geweldloosheid, leegte en bestaan in afhankelijkheid - een universele waarde hebben. De vertaalslag naar het dagelijks leven moet ieder evenwel voor zichzelf maken.” Wat is Boeddha’s belangrijkste universele raadgeving, volgens u? “Dat je voortdurend op een
constructieve manier met alles kunt omgaan, ook met zijwind en tegenslag. Volgens Boeddha is dat de meest directe wijze om tot een diepe voldoening te komen in dit leven. Bij zware tegenwind kun je op twee manieren reageren: óf je stapt van je fiets af en ontneemt jezelf de moed met gedachten als: ‘Waarom moet mij dit overkomen? Waarom ik? Ik kan er niet tegen. Dit is te veel voor mij.’ In het boeddhisme wordt dat de ‘luiheid van het defaitisme’ genoemd. Je vlucht in de slachtofferrol, waardoor je alleen maar meer lijden toevoegt aan het lijden dat er al is, en het
geen holle kreet. Naarmate je vaker dezelfde positieve visie ontwikkelt of wensen uitspreekt, en daarnaar handelt, worden het spontane reactiepatronen. Hoe vaker je nieuwe gedachten en reacties kiest, hoe sterker de bijbehorende neuronale banen in je brein worden: train your mind, change your brain, zegt men tegenwoordig. Dat is wat Boeddha bedoelt met het ontwikkelen van meesterschap over je eigen geest. Als je, door meditatie, in contact komt met de onderstroom van je innerlijk, ontdek je trouwens dat een harmonische relatie met anderen het enige is wat telt en wat echt is: het is wat je in leven houdt en je gelukkig maakt. Niet het opdrijven van het winstcijfer van je bedrijf, maar de verbondenheid met de mensen die dat bedrijf tot een organisch geheel maken, dáár gaat het om. We bezitten zelf de bron van de diepste wijsheid, maar er zit wat stof in onze ogen, hè? Als je naar binnen kijkt, de stilte toelaat, ruimte schept, zie je dat er in je bewustzijn aardig wat mijnen te ruimen zijn: heel wat onderwerpen vormen nog explosief materiaal dat her en der verborgen ligt in het landschap van onze geest, zoals bezitterigheid, irritatie, woede of andere destructieve emoties. We maken het onszelf echt moeilijk zolang we steeds opnieuw blijven ontploffen en vervolgens de schade weer moeten herstellen.” > happinez | 4
interview
> U zegt dat een mens z’n spirituele intelligentie kan gebruiken wanneer hij vast komt te zitten en z’n plannen moet bijstellen. Hoe werkt dat precies? “Spirituele intelligentie is de
diepe verbondenheid met alles wat bestaat. Je kunt het gebruiken als een kompas. Als je een bepaalde stap in het leven wilt zetten, en je weet niet of het de goede koers voor jou is, ga dan te rade bij je spirituele intelligentie. Stel jezelf de vraag: ‘Als ik straks dit of dat in de wereld ga zetten, licht het netwerk van de mensen om me heen dan op? Zal dit netwerk worden verrijkt met mijn bijdrage?’ Als je dat bevestigend kunt beantwoorden, kun je aan de slag.” Maar wat nu als je twijfelt over het antwoord? Wanneer weet je of iets voor jou de juiste keuze is? “Als je twijfelt over je bestemming,
heb je niets aan rationeel denken. Je kunt namelijk altijd net zoveel argumenten voor als tegen iets verzinnen. Dus moet je luisteren naar de wijsheid van het hart: je intuïtie. Dat is het heldere gevoel dat je vertelt welke weg je moet inslaan. Je merkt het als je voornemen je een gevoel van veilig thuiskomen geeft, van flow, zouden sommigen zeggen. Het is de perfecte synergie met de natuurlijke orde der dingen.” En als je dat gevoel nergens bij krijgt, wat dan? “Dan moet je wachten tot het zich wél aandient.
Geduld is een schone zaak, en je kunt leren geduldig te worden. Het is een vorm van geestkracht en wijsheid om te weten hoelang je moet wachten voordat je een antwoord geeft of een bepaalde stap zet in je leven. Geduld geeft je innerlijke wijsheid de kans om naar buiten te treden.”
‘ Luister bij twijfel over je bestemming naar je intuïtie. Als je voornemen je een gevoel van thuiskomen geeft, klopt het.’
anders is het alsof mijn vleugels zouden worden doorgeknipt - dan zou ik ter plaatse sterven. Voor mijn omgeving was de scheiding onverwacht, zelfs schokkend. Mensen hebben ook snel een oordeel over anderen, hè; ze permitteren zich van alles te zeggen. Sommigen beweerden bijvoorbeeld dat ik in een verlate midlifecrisis terecht was gekomen. In mijn lijf en leden voelde ik een echte titanenstrijd: ‘Heb ik wel de juiste beslissing genomen? Is mijn stap ethisch verantwoord?’ Maar toen dacht ik aan Boeddha, die zegt hoe belangrijk het is authentiek te blijven, geen compromissen te sluiten om welke reden dan ook, wanneer het gaat om welke weg je moet gaan jijzelf bent de enige die dat weet. Ik kan alleen maar zijn zoals ik ben, zo eerlijk mogelijk, en dat laten stralen. Op die manier hoop ik in alle bescheidenheid iets te kunnen betekenen voor mijn medemens.”
Hebt u zelf weleens getwijfeld over een belangrijke beslissing? “Ja, de afgelopen jaren heb ik
een diepgaand proces van twijfel over mijn relatie doorgemaakt. Onlangs heb ik besloten om, na dertig jaar samenleven, weer mijn eigen weg te gaan. Dat grijpt diep in de gevoelswereld van beiden in. Er begint nu een totaal nieuwe fase in mijn leven. Ik moet deze wind van vrijheid voelen,
TEKST Edwin Oden fotografie Paul de Graaff
Veertig jaar boeddhist Frans Goetghebeur (63) is voorzitter van de Europese Boeddhistische Unie en al ruim dertig jaar verbonden aan diverse boeddhistische instituten in België. Hij woont in Brussel en werkte jarenlang als docent Frans in het middelbaar onderwijs. Hij is een veelgevraagd spreker over het boeddhisme, hij geeft trainingen en publiceerde meerdere boeken. Recent verscheen bij uitgeverij Kunchab plus – ASP ‘Onzichtbaar aanwezig - de stille kracht van het boeddhisme’. Informatie: www.goetghebeur.be
5 | happinez