eTwinning: nauczanie, kreatywność, innowacyjność by Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji

eTwinning: nauczanie, kreatywność, innowacyjność Sport Jean Monnet Młodzież Szkolnictwo wyższe Kształcenie i szkolenie zawodowe Edukacja dorosłych

#eTwinning

Erasmus+

Zmienia życie, otwiera umysły. Erasmus+

Edukacja szkolna

Więcej informacji na temat Unii Europejskiej można znaleźć online (http://europa.eu). Luksemburg: Urząd Publikacji Unii Europejskiej, 2023 Print PDF EPUB

ISBN 978-92-9488-186-1 ISBN 978-92-9488-202-8 ISBN 978-92-9488-270-7

doi:10.2797/315749 doi:10.2797/860029 doi:10.2797/092555

EC-05-23-045-PL-C EC-05-23-045-PL-N EC-05-23-045-PL-E

© Unia Europejska, 2023 Niniejsza publikacja została opracowana przez Irene Pateraki i Nikolaosa Mouratoglou z Centralnego Biura eTwinning należącego do European Schoolnet (EUN Partnership) na zlecenie Europejskiej Agencji Wykonawczej ds. Edukacji i Kultury, którą finansuje Unia Europejska. Opinie wyrażone w niniejszej publikacji są jedynie opiniami autorów i w żadnym wypadku nie stanowią oficjalnego stanowiska instytucji zamawiającej. Komisja Europejska wdrożyła politykę ponownego wykorzystywania swoich dokumentów zgodnie z decyzją Komisji 2011/833/UE z dnia 12 grudnia 2011 r. w sprawie ponownego wykorzystywania dokumentów Komisji (Dz.U. L 330 z 14.12.2011, s. 39). Z wyjątkiem przypadków, w których stwierdzono inaczej, ponowne wykorzystywanie tego dokumentu jest dozwolone na podstawie licencji Creative Commons Attribution 4.0 International (CC BY 4.0) (https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/). Oznacza to, że ponowne wykorzystywanie jest dozwolone pod warunkiem odpowiedniego poinformowania o autorze oraz o wszelkich zmianach wprowadzonych w dokumencie. W przypadku wykorzystania lub kopiowania elementów, które nie są własnością Unii Europejskiej, konieczne może być uzyskanie zgody bezpośrednio od właściwych podmiotów prawa autorskiego. Unia Europejska nie posiada praw autorskich do żadnych obrazów, które nie są opatrzone oznaczeniem © Unia Europejska. TWÓRCY Zdjęcie na okładce: © Unia Europejska, 2023 – Seventyfour / stock.adobe.com. Inne zdjęcia: European Union, 2023 – Pugun & Photo Studio / stock.adobe.com, © Unia Europejska, 2023 – inspiring.team / stock.ado, © Unia Europejska, 2023 – TWINS DESIGN STUDIO / stock.adobe.com Projekt graficzny: Cecilia Brugnoli Tłumaczenie: Joanna Granbichler, Ewa Trześniowska-Stępniak Printed by Hofi Studio s.r.o. in Czech Republic

eTwinning: nauczanie, kreatywność, innowacyjność

Wprowadzenie

1.1. Co oferuje niniejsza publikacja?

Innowacyjność i edukacja

2.1. Nowe podejście do edukacji: potencjał innowacji dla kształtowania przyszłości uczenia się

2.2. Europejskie polityki, działania i inicjatywy w zakresie edukacji i innowacji

2.3. Ramy LifeComp: europejskie ramy kompetencji na rzecz lepszego życia w niepewnym świecie

Gdy innowacje inspirują nauczycieli

3.1. Przedszkole w Avlonari na wyspie Eubea w Grecji

3.2. Materská škola Iľjušinova 1, Bratysława, Słowacja

3.3. OŠ Petra Preradovića, Zadar, Chorwacja

3.4. Karlbergs Skola, Sztokholm, Szwecja

3.5. Colegiul Național Petru Rareș, Beclean, Rumunia

3.6. Collège et Lycée Pierre de Coubertin, Font Romeu, Francja

3.7. İlhami Ertem Anadolu Lisesi, Edirne, Turcja

3.8. II Liceum Ogólnokształcące im. Króla Jana III Sobieskiego w Krakowie, Polska

3.9. ITCS „G. Zappa” di Saronno, Saronno, Włochy

3.10. INS Ronda, Lleida, Hiszpania

Wnioski

Spis Treści

Przedmowa

Margaritis Schinas Wiceprzewodniczący Komisji Europejskiej ds. promowania naszego europejskiego stylu życia

Przełomowe, innowacyjne rozwiązania będą nam potrzebne do przeciwdziałania kryzysom w przyszłości. Szczególnie potrzebny będzie prężnie rozwijający się sektor najbardziej zaawansowanych technologii, w którym wysoko wykwalifikowani eksperci będą umiejętnie łączyli nauki przyrodnicze i inżynierię z obszarami fizyki, biologii i cyfryzacji. Bez edukacji nie uda nam się tego osiągnąć. Dlatego musimy zadbać o to, by młodzież w UE miała dostęp do wysokiej jakości innowacyjnej oferty kształcenia i szkolenia, a dorośli mieli dostęp do wysokiej jakości innowacyjnych kursów przekwalifikowujących i podnoszących kwalifikacje. Wszyscy musimy nauczyć się myśleć kreatywnie. Dlatego cieszy mnie, że społeczność eTwinning jako motyw przewodni na rok 2023 wybrała temat edukacji i innowacji oraz poświęciła mu niniejszą publikację.

Edukacja ma decydujące znaczenie dla planowania, opracowywania i wdrażania innowacyjnych metod, a także dla rozwijania talentów. Edukacja odgrywa ważną rolę w rozwijaniu, rozpowszechnianiu i wykorzystywaniu potencjału wiedzy i innowacji. Innowacyjność w edukacji ma charakter wielowymiarowy: może przybierać formę wczesnej identyfikacji potrzeb edukacyjnych, dynamicznej organizacji nauki w grupie, nowatorskich zasobów edukacyjnych lub wsparcia dla uczniów podczas ich aklimatyzacji. Czym byłaby edukacja bez nauczycieli? To właśnie dzięki nim społeczność eTwinning jest tak wyjątkowa. Gdy na realizację programu Erasmus+ na lata 2021–2027 przeznaczono łączny budżet w wysokości ponad 26 miliardów euro, było to wyrazem uznania dla ważnej roli kształcenia i szkolenia. Naszym zamiarem było wypracowanie większej liczby coraz lepszych form wymiany i mobilności edukacyjnej, a eTwinning, będący częścią programu Erasmus+, jest jednym z naszych najbardziej spektakularnych sukcesów. Mam nadzieję, że innowacyjne praktyki szkół opisane w tegorocznej publikacji eTwinningu zachęcą kadrę nauczycielską i pracowników oświaty do wypróbowania nowych metod nauczania i działań na lekcjach. Nawiązujcie kontakty z innymi nauczycielami, by dzielić się wiedzą i doświadczeniami, uczcie

eTwinning: nauczanie, kreatywność, innowacyjność

się od siebie nawzajem, a jestem przekonany, że już w przyszłym roku przeczytamy o nowych, innowacyjnych projektach, które opracujecie na waszych zajęciach. Wspólnymi siłami uda nam się uczynić Europę globalną potęgą innowacyjności za sprawą wysokiej jakości kształcenia i szkolenia.

Wprowadzenie

eTwinning: nauczanie, kreatywność, innowacyjność

DZdefiniowanie, czym jest innowacyjność bywa trudne, ponieważ pojęcie to może oznaczać różne rzeczy dla różnych osób, zależnie od okoliczności i perspektywy. Zasadniczo innowacyjność to pewien sposób myślenia, który charakteryzuje się otwartością na nowe pomysły, eksperymentowaniem z różnymi podejściami i gotowością do podejmowania ryzyka w celu doprowadzenia do pozytywnych zmian. Innowacje w edukacji mogą być źródłem wielu korzyści zarówno dla nauczycieli, jak i uczniów. Mogą one przyczynić się do poprawy jakości edukacji, zwiększyć zainteresowanie i motywację uczniów oraz przygotować ich na przyszłe wyzwania. Niemniej jednak promowanie innowacji w edukacji może wiązać się z pewnymi wyzwaniami. Nauczyciele i szkoły muszą pokonać różne przeszkody, aby z powodzeniem włączyć innowacyjne praktyki do swoich programów nauczania. Do głównych wyzwań należy brak zasobów i brak odpowiedniego wsparcia. Nauczyciele często mierzą się z ograniczeniami finansowymi, ograniczonym dostępem do technologii i ograniczonymi możliwościami rozwoju zawodowego. Ponadto tradycyjne metody nauczania i ograniczenia programu nauczania mogą hamować proces zmian, sprawiając, że wdrażanie innowacyjnych podejść jest trudniejsze. Ponadto zainteresowane strony, takie jak rodzice i inni członkowie społeczności, mogą nie do końca zrozumieć lub popierać innowacyjne praktyki, co może utrudnić wdrażanie nowych pomysłów. Pomimo tych wyzwań nauczyciele i szkoły dysponują różnymi możli-

wościami promowania innowacji w edukacji, a jedną z ich jest eTwinning. eTwinning jest od lat uznawany za innowacyjną praktykę przez nauczycieli, którzy pragną udoskonalić swoje metody pedagogiczne i przygotować uczniów na wyzwania przyszłości. eTwinning promuje innowacyjność także w zakresie społecznego, psychicznego i emocjonalnego dobrostanu w szkołach. Ponadto eTwinning jest doskonałym przykładem tego, jak uczenie się oparte na współpracy, kluczowy element innowacyjnej edukacji według europejskich ram kształcenia i szkolenia 2030, może stać się łatwiejsze dzięki narzędziom cyfrowym, umożliwiającym nauczycielom i uczniom wspólną pracę nad projektami z wykorzystaniem innowacyjnych metod pedagogicznych, takich jak uczenie się oparte na projektach, metoda lekcji odwróconej i uczenie się oparte na samodzielnych poszukiwaniach. Metody te sprzyjają rozwijaniu umiejętności krytycznego myślenia, rozwiązywania problemów i komunikacji, umożliwiając uczniom zdobywanie kompetencji niezbędnych do odnoszenia sukcesów w XXI wieku. Ze względu na to, że Plan działania w dziedzinie edukacji cyfrowej podkreśla znaczenie doskonalenia kompetencji cyfrowych nauczycieli i uczniów, eTwinning może być doskonałą okazją dla obu tych grup do rozwijania kompetencji cyfrowych poprzez realizację wspólnych projektów, które mogą dotyczyć różnych innowacyjnych tematów, takich jak sztuczna inteligencja (SI, ang. AI) i wirtualna rzeczywistość.

eTwinning promuje również rozwój dodatkowych kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie, ponieważ podkreśla znaczenie nauki skoncentrowanej na uczniu i nauczania spersonalizowanego. Projekty eTwinning zachęcają uczniów do aktywnego udziału w procesie uczenia się, co wzmacnia w nich poczucie odpowiedzialności i zaangażowanie. Nauczyciele mogą dopasowywać projekty do potrzeb poszczególnych uczniów, dzięki czemu mogą oni uczyć się we własnym tempie i na własny sposób.

Innym rodzajem innowacji są możliwości ciągłego rozwoju zawodowego, które ukierunkowane są na innowacyjne praktyki pedagogiczne, takie jak szkolenia z nowych technologii, strategie uczenia się opartego na współpracy i metody nauczania spersonalizowanego. Nauczyciele korzystający z eTwinningu mają takie możliwości, np. poprzez udział w webinariach, masowych otwartych kursach internetowych i innych kursach online, ale przede wszystkim mogą dzielić się swoimi doświadczeniami i pomysłami z innymi kolegami i koleżankami oraz uczyć się od siebie nawzajem. Na koniec należy wspomnieć o Szkołach eTwinning (1), które jako przykłady włączających i innowacyjnych instytucji edukacyjnych mogą promować innowacje poprzez przyjęcie całościowego podejścia ogólnoszkolnego, które zakłada upowszechnianie takiej kultury innowacji, która przenika całą społeczność szkolną. Podejście to zakłada zaangażowanie wszystkich zainteresowanych stron, w tym nauczycieli, uczniów, rodziców i szerszej

społeczności, w proces wprowadzania innowacji. Szkoły eTwinning promują współpracę i wspólne przywództwo oraz zachęcają uczniów do przejęcia aktywnej roli w procesie uczenia się, stając się inicjatorami zmian i promując poczucie odpowiedzialności i zaangażowanie. Szkoły eTwinning jako wzorce innowacyjności mogą stać się inspiracją dla innych szkół do przyjęcia podobnego podejścia i kształtować kulturę innowacji i współpracy w całym sektorze edukacji.

1.1. Co oferuje niniejsza publikacja? Celem tej publikacji jest przedstawienie wartościowych spostrzeżeń na temat wpływu eTwinningu na edukację i innowacyjność oraz zachęcenie nauczycieli do kreatywnego korzystania z eTwinningu. W pierwszym rozdziale przedstawiono koncepcje innowacji i edukacji oraz polityki, działania i inicjatywy UE dotyczące edukacji i innowacji. Rozdział drugi prezentuje dziesięć studiów przypadku opisujących działania i refleksje nauczycielek uczestniczących w eTwinningu, które pracują w szkołach wyróżnionych odznaką „Szkoła eTwinning”. Nauczycielki zostały zaproszone do współpracy przy tworzeniu studiów przypadku i wypełniły ankiety z pytaniami dotyczącymi ich pracy nad projektami i roli, jaką innowacje odgrywają w ich szkole. Ponadto nauczycielki udzieliły wywiadów przez internet, w trakcie których zadawano im dodatkowe pytania celem uzyska-

(1) - Szkoły eTwinning zostały oficjalnie wyróżnione na poziomie europejskim jako wzorce do naśladowania w kontekście eTwinningu i tworzą sieć wiodących szkół, które inspirują przyszłe działania.

eTwinning: nauczanie, kreatywność, innowacyjność

nia pogłębionego wglądu w ich pracę. Wyboru dokonano w oparciu o kryteria takie jak kraj, w którym pracują, poziom wykształcenia (wczesna edukacja i opieka nad dzieckiem, szkoła podstawowa, średnia, ponadgimnazjalna, wstępne kształcenie i szkolenie zawodowe) oraz środowisko pracy (wiejskie lub miejskie). Z każdego ze studiów przypadku można dowiedzieć się m.in:

•

jaki jest wpływ wprowadzania innowacji w szkolnictwie;

•

w jaki sposób projekty eTwinning ułatwiły wprowadzanie innowacji edukacyjnych.

Poniższe studia przypadku to tylko kilka przykładów ilustrujących, w jaki sposób eTwinning stymulował innowacje w edukacji. Mamy nadzieję, że posłużą one jako cenne źródło wiedzy i inspiracji dla wszystkich nauczycieli.

•

w jaki sposób postrzegane są innowacje i jak odzwierciedlane są one w codziennych praktykach dydaktycznych nauczycieli;

Poszukujmy nowych i twórczych sposobów angażowania uczniów i rozbudzenia w nich zapału do nauki.

•

z jakimi tematami i zagadnieniami kojarzone są innowacje edukacyjne w nauczaniu i uczeniu się;

Postawmy na zmiany!!

•

w jaki sposób innowacje są powiązane ze Szkołami eTwinning;

•

jakie problemy napotykają nauczyciele, uczniowie i szkoły podczas wprowadzania innowacji;

•

jak te problemy są rozwiązywane lub przekuwane w możliwości;

Innowacyjność i edukacja

eTwinning: nauczanie, kreatywność, innowacyjność

2.1. Nowe podejście do edukacji: potencjał innowacji dla kształtowania przyszłości uczenia się

Dimitrios Vlachopoulos, profesor nadzwyczajny i dyrektor ds. e-uczenia się, Rotterdam School of Management, Uniwersytet Erazma w Rotterdamie Innowacje, jako jeden z kluczowych czynników wzrostu gospodarczego i rozwoju społecznego, mają ogromny potencjał, jeśli chodzi o doskonalenie praktyk nauczania i uczenia się, oraz wyznaczają sposób funkcjonowania placówek szkolnych. Przez ostatnie kilka lat obserwowano rosnące zainteresowanie rolą innowacyjności w edukacji szkolnej, a nauczyciele poszukiwali nowych sposobów wprowadzania innowacji do zajęć lekcyjnych w celu zwiększenia zaangażowania uczniów i skuteczności swoich praktyk nauczania, a kadra kierownicza szkół wprowadzała innowacje celem dokonania pozytywnych zmian w zakresie kultury szkolnej, dystrybucji zasobów, komunikacji i współpracy. Innowacyjność zależy od różnych czynników, w tym kultury, wartości, historii oraz zasobów technologicznych i finanso-

wych danego społeczeństwa, kraju lub organizacji. Oddziaływanie tych elementów sprawia, że innowacyjność jest koncepcją zależną od kontekstu, ponieważ to, co w jednym kontekście jest innowacją, w innym może już nie zostać za nią uznane. Na przykład korzystanie z systemów zarządzania nauką do nauczania i uczenia się może być uważane za innowację w pewnych kontekstach, szczególnie tam, gdzie dostęp do technologii jest ograniczony. Niemniej jednak w niektórych krajach i organizacjach edukacyjnych korzystanie z takich systemów jest normą, a innowacje polegają na kreatywnym wykorzystaniu bardziej zaawansowanych technologii celem ulepszenia procesu edukacji. Zwłaszcza systemy oparte na sztucznej inteligencji stały się częścią naszej codzienności, a ponieważ ewoluują i są coraz powszechniejsze, ważne jest, by lepiej zrozumieć, jaki wpływ wywierają na edukację. Sztuczna inteligencja jest kojarzona z innowacjami edukacyjnymi jako narzędzie wspierające nauczycieli i uczniów, ponieważ może być wykorzystywana do analizy danych na temat wyników i stopnia zaangażowania uczniów, co pozwala uzyskać wgląd w to, w jaki sposób się uczą i które strategie pedagogiczne są najskuteczniejsze. To z kolei może prowadzić do podejmowania decyzji opartych na danych w celu poprawy efektów uczenia się (analityka predykcyjna). Systemy opieki dydaktycznej oparte na sztucznej inteligencji mogą przekazywać uczniom informacje zwrotne i udzielać spersonalizowanych wskazówek w czasie rzeczywistym, a chatboty mogą stać się wirtualnymi asystentami dydaktycznymi uczniów, którzy pomagają im

w nauce. Sztuczna inteligencja może pomóc nauczycielom przy tworzeniu spersonalizowanych treści edukacyjnych, w tym planów lekcji, quizów i testów. Oczywiście kluczowe znaczenie ma etyczny aspekt korzystania ze sztucznej inteligencji, szczególnie w przypadku indywidualizacji nauczania (odpowiednio dobrane materiały i programy nauczania), ochrony prywatności (ochrona danych uczniów) i równego traktowania (stronnicze lub dyskryminujące algorytmy). W tym kontekście bardzo ważne jest, aby zarówno nauczyciele, jak i uczniowie posiadali podstawową wiedzę na temat sztucznej inteligencji i wykorzystywania danych, aby korzystać z tej technologii w sposób konstruktywny, umiejętny i etyczny oraz w pełni wykorzystywać jej potencjał. Nauka z wykorzystaniem gier i opowiadanie historii za pomocą nowych technologii i mediów (digital storytelling) to kolejne przykłady kreatywnego wykorzystania osiągnięć technologii do innowacji edukacyjnych, które w ostatnich latach stały się bardzo popularne. Postęp technologiczny sprawił, że nauka z wykorzystaniem gier stała się bardziej interaktywna, immersyjna i angażująca. Na przykład wirtualna rzeczywistość i świat metaverse umożliwiły twórcom gier projektowanie środowisk 3D, które oferują uczniom rzeczywiste doświadczenie uczenia się. Platformy edukacyjne wykorzystujące gry są teraz dostępne z poziomu smartfonów i tabletów, co zapewnia elastyczność i wygodę. Digital storytelling to takie zestawienie elementów multimedialnych, które pomaga wytłumaczyć abstrakcyjne koncepcje i skomplikowane pojęcia, a także ułatwia uczniom zapamiętywanie informacji przy jednoczesnym

utrzymaniu zainteresowania i motywacji w trakcie procesu uczenia się. Ponadto innowacje mogą wpłynąć na zmianę kultury szkolnej poprzez krzewienie kultury eksperymentowania, elastyczności, współpracy i myślenia ukierunkowanego na wyniki. Przyczyniają się do bardziej dynamicznej i dopasowanej dystrybucji zasobów, ponieważ szkoły mogą ustalać priorytety inwestycji na podstawie tego, co najlepiej sprawdza się w przypadku ich pracowników i uczniów. Transformacja cyfrowa szybko zmienia krajobraz edukacji, oferując nauczycielom szereg korzyści, w tym większą elastyczność, mniejsze obciążenie pracą, lepszą komunikację i większe poczucie sprawczości. W tym kontekście kadra kierownicza szkół musi zastanowić się nad inwestycjami w infrastrukturę technologiczną, rozwój zawodowy nauczycieli i pracowników oraz nad politykami i procedurami dotyczącymi etycznego i odpowiedzialnego korzystania z technologii. Poprzez zastosowanie podejścia strategicznego i opartego na współpracy kadra kierownicza szkół może skutecznie dokonać transformacji cyfrowej i zadbać o to, by technologia była wykorzystywana w sposób sprzyjający nauce i osiągnięciom uczniów oraz praktyce zawodowej i dobrostanowi pracowników. Mimo że technologia niewątpliwie kojarzy się z innowacjami, innowacje nie ograniczają się wyłącznie do technologii. Chodzi tu o proces wprowadzania nowych i kreatywnych sposobów myślenia, nauczania, uczenia się i działania; chodzi o dostosowywanie się do zmieniających się potrzeb uczniów i szukanie kreatywnych sposobów na zaspokojenie tych potrzeb. Na przykład kształ-

eTwinning: nauczanie, kreatywność, innowacyjność

cenie mieszane to nie tylko połączenie tradycyjnego nauczania twarzą w twarz z nauczaniem przez internet, lecz także celowe i oparte na rzetelnych danych podejście pedagogiczne do wykorzystania technologii w procesie uczenia się. Aktywne uczenie się, uczenie się oparte na współpracy i nauczanie spersonalizowane są podstawowymi podejściami pedagogicznymi zapewniającymi skuteczność kształcenia mieszanego. Technologia będzie prowadzić do innowacji, jeśli zostanie w przemyślany sposób połączona z teoriami pedagogicznymi, stanie się dostępna dla wszystkich i będzie wykorzystywana przez wykwalifikowanych nauczycieli i uczniów, którzy potrafią się nią posługiwać. Za sprawą obecności innowacji w edukacji szkolnej uczniowie rozwijają kreatywność, umiejętność krytycznego myślenia, współpracy, komunikacji, umiejętności w zakresie korzystania z informacji i technologii cyfrowych oraz inne ważne umiejętności życiowe na miarę XXI wieku, a jednocześnie zyskują łatwiejszy dostęp do zasobów i metod nauczania spersonalizowanego. Innowacje mogą również promować dobrostan i samoopiekę nauczycieli i uczniów poprzez oferowanie zasobów i narzędzi mających pozytywny wpływ na zdrowie psychiczne i dobre samopoczucie, takich jak aplikacje do ćwiczenia uważności, instruktaże i przewodniki oraz narzędzia do śledzenia aktywności fizycznej i zadań edukacyjnych, które pomagają w zapanowaniu nad stresem i dbaniu o zdrowie (psychiczne). Innowacje stały się czynnikiem stymulującym edukację szkolną, a nauczyciele i kadra kierownicza szkół szukają nowych sposobów na ulepszenie praktyk nauczania

i uczenia się poprzez połączenie technologii i kreatywnych podejść pedagogicznych. Sztuczna inteligencja, wykorzystywanie gier w nauczaniu i digital storytelling to tylko kilka przykładów sposobów wykorzystania technologii do poprawy wyników nauczania i promowania kultury eksperymentowania, współpracy i myślenia ukierunkowanego na wyniki. Ważne jest jednak, aby korzystanie z technologii odbywało się w sposób etyczny i odpowiedzialny, a priorytetem była indywidualizacja nauczania, ochrona prywatności i równe traktowanie. Innowacje w edukacji szkolnej to nie tylko korzyści dla uczniów w postaci doskonalenia ich umiejętności życiowych na miarę XXI wieku, ale także promowanie dobrostanu i samoopieki zarówno wśród nauczycieli, jak i uczniów. Dzięki podejściu strategicznemu i opartemu na współpracy kadra kierownicza szkół może skutecznie wprowadzić transformację cyfrową w sposób sprzyjający nauce i osiągnięciom uczniów oraz praktyce zawodowej i dobrostanowi pracowników.

2.2. Europejskie polityki, działania i inicjatywy w zakresie edukacji i innowacji

Transformacja cyfrowa oparta na innowacjach i postępie technologicznym zmienia oblicze kształcenia i szkolenia, sprawiając, że w świecie, w którym technologie cyfrowe odgrywają coraz większą rolę, nabywanie kompetencji cyfrowych staje się kluczowe. Zaawansowana łączność, korzystanie z urządzeń cyfrowych i rosnące zapotrzebowanie na umiejętności cyfrowe to czynniki napędzające transformację cyfrową w systemach kształcenia i szkolenia. Pandemia COVID-19 dodatkowo nasiliła konieczność zwiększenia wykorzystania technologii w kształceniu i szkoleniu. Potrzebne są odpowiednie umiejętności i kompetencje oraz cyfrowa infrastruktura i sprzęt, by nauczyciele mogli wystarczająco dobrze zapoznać się z narzędziami technologicznymi. Dostosowanie edukacji do ery cyfrowej wymaga właściwego wdrażania technologii na różnych poziomach kształcenia i szkolenia oraz w różnych sektorach. Dlatego też Plan działania w dziedzinie edukacji cyfrowej wzywa do ściślejszej współpracy na szczeblu europejskim w celu zmierzenia się z tymi wyzwaniami i wykorzystania tych możliwości, a także w celu zapewnienia wsparcia dla społeczności zajmującej się kształceniem i szkoleniem, w tym dla nauczycieli i uczniów na poziomie unijnym i międzynarodowym. Plan działania w dziedzinie edukacji cyfrowej na lata 2021–2027 Plan działania w dziedzinie edukacji cyfrowej to sztandarowa inicjatywa Komisji Europejskiej przyjęta we wrześniu 2020 r. Wyznacza on ramy dla edukacji cyfrowej o wysokiej jakości,

sprzyjającej włączeniu społecznemu i dostępnej, opartej na ściślejszej współpracy i wymianie na szczeblu UE. Dwa długoterminowe priorytety strategiczne inicjatywy to wspieranie rozwoju wysoce skutecznego ekosystemu edukacji cyfrowej oraz poprawa umiejętności i kompetencji cyfrowych dla wszystkich. Realizacja tych dwóch priorytetów wymaga podjęcia szeregu działań. Ponadto plan przyczynił się do utworzenia europejskiej platformy edukacji cyfrowej, czyli ponadsektorowej społeczności praktyków, która promuje współpracę i wymianę informacji. Obecnie trwa proces wdrażania 13 działań, z których ponad połowa została już zakończona. Plan działania w dziedzinie edukacji cyfrowej ma zapewnić wzmocnienie współpracy i bliższe współdziałanie wszystkich kluczowych podmiotów w całej UE. Oprócz edukacji formalnej uwzględnia on również kształcenie nieformalne i pozaformalne, w oparciu o podejście zakładające uczenie się przez całe życie. Plan działania w dziedzinie edukacji cyfrowej jest działaniem na rzecz realizacji priorytetu Komisji „Europa na miarę ery cyfrowej” oraz NextGenerationEU. Ponadto stanowi wsparcie dla Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności, którego celem jest stworzenie bardziej ekologicznej, cyfrowej i odpornej UE. Jest kluczowym czynnikiem dla realizacji koncepcji utworzenia europejskiego obszaru edukacji do 2025 r. i pomaga realizować cele Europejskiego programu na rzecz umiejętności, Planu działania na rzecz Europejskiego filaru praw socjalnych i Cyfrowego kompasu 2030 r.: europejska droga w cyfrowej dekadzie.

eTwinning: nauczanie, kreatywność, innowacyjność

Poniższe przykłady działań są adresowane głównie do edukatorów i nauczycieli, podkreślają one przy tym różne podejścia oraz znaczenie innowacji i technologii poprzez zróżnicowane działania edukacji cyfrowej. Plany transformacji cyfrowej dla instytucji edukacyjnych Niniejsze działanie w ramach Planu działania w dziedzinie edukacji cyfrowej obejmuje pomoc przy opracowywaniu planów transformacji cyfrowej instytucji edukacyjnych poprzez projekty współpracy finansowane w ramach programu Erasmus+. Zakłada ono utworzenie akademii nauczycielskich Erasmus+ celem ulepszenia pedagogiki cyfrowej i pomocy nauczycielom w korzystaniu z narzędzi cyfrowych, traktując tę kwestię jako jeden z priorytetów. Akademie nauczycielskie Erasmus+ zawiązują europejskie partnerstwa i promują współpracę między instytucjami kształcącymi nauczycieli i organizatorami szkoleń. Ich zadaniem jest oferowanie wsparcia nauczycielom na początku ich kariery i stymulowanie ich rozwoju zawodowego. Akademie promują wielojęzyczność, świadomość językową, różnorodność kulturową i pogłębioną współpracę ponadnarodową między instytucjami kształcącymi nauczycieli. Celem akademii jest zbudowanie sieci społeczności praktyków zajmujących się kształceniem nauczycieli, oferowanie nauczycielom kursów, modułów i innych możliwości uczenia się na temat priorytetów UE, takich jak uczenie się w świecie cyfrowym, zrównoważony rozwój, równość i włączenie społeczne, a także opracowywanie i testowanie różnych modeli mobilności w kształceniu wstępnym nauczycieli i ustawicznym rozwoju zawodowym.

Ponadto w ramach tego działania uruchomiono SELFIEforTEACHERS, internetowe narzędzie do autorefleksji, które pomaga nauczycielom szkół podstawowych i średnich ocenić własne kompetencje cyfrowe i zaplanować dalsze szkolenia. Każdy nauczyciel szkoły podstawowej lub średniej, zarówno z kraju UE, jak i spoza niej, może się zgłosić. Po wykonaniu zadania polegającego na autorefleksji uczestnicy otrzymują certyfikat i mogą ubiegać się o odznakę cyfrową. Program SELFIEforTEACHERS, uruchomiony w październiku 2021 r., przyciągnął ponad 100 000 użytkowników do stycznia 2023 r. Wspólne wytyczne dla nauczycieli i pedagogów dotyczące przeciwdziałania dezinformacji i upowszechniania umiejętności cyfrowych za pośrednictwem kształcenia i szkolenia Umiejętności cyfrowe i zwalczanie dezinformacji odgrywają kluczową rolę w Planie działania w dziedzinie edukacji cyfrowej na lata 2021–2027. Wytyczne dla nauczycieli i pedagogów dotyczące przeciwdziałania dezinformacji i upowszechniania umiejętności cyfrowych za pośrednictwem kształcenia i szkolenia zostały opracowane w październiku 2022 r. przez grupę ekspertów Komisji ds. walki z dezinformacją i rozpowszechniania umiejętności cyfrowych poprzez kształcenie i szkolenie i dołączono do nich sprawozdanie końcowe grupy ekspertów. Są one adresowane do nauczycieli i pedagogów szkół podstawowych oraz średnich i oferują konkretne, przydatne wskazówki, na przykład praktyczne porady, plany działań,

informacje na określone tematy i notki z ostrzeżeniami. Ich założeniem jest zapewnienie lepszego rozumienia umiejętności cyfrowych poprzez kształcenie i szkolenie, promowanie odpowiedzialnego i krytycznego korzystania z technologii cyfrowych oraz podnoszenie świadomości społeczeństwa i pogłębianie wiedzy na temat dezinformacji. Ponadto sprzyjają one podnoszeniu świadomości i popularyzacji wiedzy na temat dezinformacji oraz umożliwiają korzystanie z technologii cyfrowych w sposób odpowiedzialny i bezpieczny.

Zapoznaj się z arkuszem informacyjnym i infografiką na temat wytycznych dla nauczycieli i pedagogów dotyczących przeciwdziałania dezinformacji i upowszechniania umiejętności cyfrowych za pośrednictwem kształcenia i szkolenia. Wytyczne zostały przetłumaczone na wszystkie języki urzędowe UE Wytyczne etyczne dla nauczycieli dotyczące wykorzystania sztucznej inteligencji i danych w nauczaniu i uczeniu się W październiku 2022 r. Komisja opublikowała również wytyczne etyczne dla nauczycieli dotyczące wykorzystania sztucznej inteligencji i danych w nauczaniu i uczeniu się. Grupa ekspertów przygotowała te wytyczne oraz wytyczne dotyczące dezinformacji. Grupa składa się z ekspertów ds. sztucznej inteligencji i danych w obszarze kształcenia i szkolenia powołanych przez Komisję. Wytyczne mają stanowić praktyczne wsparcie i oferować wskazówki oparte na konkretnych przykładach dla nauczycieli i kadry pedagogicznej, szczególnie ze szkół podstawowych i średnich.

Kolejne inicjatywy w ramach tego działania obejmują dwa zaproszenia do składania wniosków ogłoszone w 2021 r., mające na celu podniesienie świadomości na temat możliwości i wyzwań związanych z nowymi technologiami w klasie: jedno dotyczy etyki badań naukowych dotyczących wykorzystania sztucznej inteligencji, a drugie rozszerzonej rzeczywistości w kształceniu i szkoleniu. Podsumowanie sprawozdania końcowego grupy ekspertów zostało opublikowane w październiku 2022 r. i ma służyć jako dokument uzupełniający wytyczne, które zostały przetłumaczone na wszystkie języki urzędowe UE. Staże „Cyfrowe możliwości” W 2018 r. Komisja uruchomiła pilotażowy projekt, w ramach którego oferowano staże „Cyfrowe możliwości” (staże DOT), umożliwiające studentom i młodym absolwentom instytucji szkolnictwa wyższego zdobycie praktycznego doświadczenia w dziedzinach cyfrowych wymaganego na rynku pracy. W 2021 r. program został rozszerzony na pracowników szkolnictwa wyższego oraz uczniów szkół zawodowych i niedawnych absolwentów. Od 2022 r. staże DOT są również dostępne dla personelu placówek kształcenia i szkolenia zawodowego, szkół i placówek kształcenia dorosłych. Celem staży DOT jest skorelowanie potrzeb firm, w których brakuje pracowników posiadających umiejętności cyfrowe, z uczniami i niedawnymi absolwentami poszukującymi możliwości zdobycia pierwszych doświadczeń w sektorze technologii. W ten sposób staże DOT realizują różnorodne cele. Staże w dziedzinie tworzenia aplikacji, oprogramowania, skryptów lub stron

eTwinning: nauczanie, kreatywność, innowacyjność

internetowych; instalacji, konserwacji i zarządzania systemami i sieciami IT; oraz w dziedzinie analizy danych, cyberbezpieczeństwa i wielu innych mogą kwalifikować się jako staże DOT. Inicjatywa będzie kontynuowana do 2027 r. Europejska platforma edukacji cyfrowej Europejska platforma edukacji cyfrowej wpisuje się w obydwa strategiczne priorytety Planu działania w zakresie edukacji cyfrowej. Ma ona zacieśniać współpracę i pogłębić dialog między zainteresowanymi stronami w obszarze edukacji cyfrowej oraz wspierać państwa członkowskie UE poprzez utworzenie sieci krajowych usług doradczych dotyczących edukacji cyfrowej w celu wymiany doświadczeń i dobrych praktyk w zakresie czynników sprzyjających edukacji cyfrowej. Chodzi konkretnie o stworzenie przestrzeni do wymiany informacji i współpracy dla zainteresowanych stron zajmujących się edukacją cyfrową. Platforma została uruchomiona w czerwcu 2022 r. i obecnie liczy ponad 2600 użytkowników. Umożliwia ona powiązanie krajowych i regionalnych inicjatyw i strategii w zakresie edukacji cyfrowej oraz nawiązywanie kontaktów między władzami krajowymi, sektorem prywatnym, ekspertami, organizatorami kształcenia i szkoleń oraz społeczeństwem obywatelskim w ramach różnych działań.

cyfrowej. Funkcjonuje ona jako „think-and-do tank” w dziedzinie edukacji cyfrowej i angażuje zainteresowane strony w innowacje ukierunkowane na potrzeby użytkownika za pomocą inicjatywy Digital Education Hackathon, wspiera również dynamiczny rozwój strategii i praktyki. Platforma organizuje również serię tygodniowych imprez „Teachers as Researchers” podczas których nauczyciele mogą razem poszukiwać recept na wyzwania, z którymi zmagają się na co dzień w pracy. Cykl „Teachers as Researchers” ma wspomóc społeczność w radzeniu sobie z wyzwaniami związanymi z edukacją cyfrową i odkrywaniu nowego podejścia do rozwiązywania problemów w oparciu o metodologię badań naukowych realizowanych w ramach współpracy. Podczas warsztatów opartych na aktywnej współpracy uczestnicy będą mieli okazję poeksperymentować z inteligencją opartą na współpracy, pisaniem i wzajemną weryfikacją w celu zgłębienia najważniejszych wyzwań związanych z edukacją cyfrową. Niektóre z omawianych wyzwań dotyczą dostępu do pracy uczniów podczas nauczania na odległość, poszukiwania odpowiedniego kształtu symbiozy narzędzi cyfrowych i uczniów ze specjalnymi potrzebami, a także nauczania umiejętności cyfrowych uczniów na poziomie początkującym.

Platforma promuje współpracę międzysektorową i nowe modele wymiany cyfrowych treści edukacyjnych, a także zajmuje się kwestiami takimi jak interoperacyjność, zapewnianie jakości, zrównoważenie środowiskowe, dostępność i włączenie społeczne oraz wspólne unijne standardy edukacji

Podsumowując, Plan działania w dziedzinie edukacji cyfrowej to strategiczna i wspólna inicjatywa UE, która buduje podwaliny współpracy i wspólnych działań w celu reagowania na wyzwania i nowe możliwości dla kształcenia i szkolenia w erze cyfrowej. Różnorodność działań ma kluczowe znaczenie dla wykazania skuteczności, adekwatności i zasadności systemów kształcenia i szkolenia pod kątem przygotowania się na przyszłość, jak również kształtowania tej przyszłości. Przekształcając systemy kształcenia i szkolenia w kierunku bardziej skutecznej, zrównoważonej i sprawiedliwej edukacji cyfrowej, Plan działania w dziedzinie edukacji cyfrowej sprzyja stworzeniu kreatywnego, nowoczesnego i włączającego systemu kształcenia i szkolenia.

się potrzebę przejścia od podejścia do edukacji ukierunkowanego na nauczyciela do podejścia skoncentrowanego na uczniu w celu promowania innowacji w systemie edukacji.

2.3. Ramy LifeComp: europejskie ramy kompetencji na rzecz lepszego życia w niepewnym świecie

O ile podczas rewolucji przemysłowej szkoły miały kształcić pracowników, których zadaniem było dbanie o to, by maszyny przemysłowe pracowały na pełnych obrotach, o tyle w tym momencie dziejów ludzkości, w którym wykraczamy poza granice naszej planety, a sztuczna inteligencja potrafi wykonywać zadania wymagające zdolności kognitywnych, które kiedyś uważaliśmy za zarezerwowane dla człowieka, rola kształcenia i szkolenia musi ulec zmianie. Bardzo duże znaczenie ma przesunięcie celów kształcenia i dokonanie głębokiej rewizji obecnego stanu rzeczy, aby z powodzeniem stawić czoła wyzwaniom związanym z transformacją ekologiczną i cyfrową.

Arianna Sala, Wspólne Centrum Badawcze (JRC), Komisja Europejska Transformacja i innowacyjność systemu edukacji są priorytetami od dawna. Coraz częściej podkreśla

Szkoły i, ogólnie rzecz biorąc, systemy powszechnego kształcenia i szkolenia w dzisiejszej formie są dziełem rewolucji przemysłowej. Systemy kształcenia i szkolenia zostały stworzone z myślą o przygotowaniu siły roboczej zgodnie z potrzebami ery przemysłowej, tak aby przyczyniała się do szybkiego wzrostu przemysłowego i gospodarczego. Uczniowie byli wówczas biernymi odbiorcami przekazywanej wiedzy, a nauczyciele osobami, które ją przekazywały i od których oczekiwano, że będą ją rzetelnie odtwarzać.

Jeśli spojrzymy na wyniki międzynarodowego badania Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) na temat nauczania i uczenia się z 2018 r., w którym zgromadzono opinie nauczycieli z 48 krajów na temat środowisk edukacyjnych w ich szkołach, możemy dostrzec pewne sygnały

eTwinning: nauczanie, kreatywność, innowacyjność

świadczące o zmianie poglądów na temat celów kształcenia. Widać jednak też, że potrzebne są zmiany na szerszą skalę. W państwach członkowskich tylko 38 % nauczycieli szkół średnich I stopnia zadeklarowało, że często lub zawsze prosi uczniów o wybór sposobów rozwiązywania złożonych zadań; 34 % stwierdziło, że przygotowuje zadania, które nie mają jednoznacznego rozwiązania. Oznacza to, że mniej niż 40 % badanych nauczycieli szkół średnich I stopnia w UE zadeklarowało, że często stosuje praktyki nauczania, które zakładają „aktywizację poznawczą” uczniów (tj. praktyki, które stymulują kompetencje wyższego rzędu, takie jak krytyczne myślenie, rozwiązywanie problemów i podejmowanie decyzji, mające kluczowe znaczenie dla rozwiązywania problemów, z którymi zmagamy się jako ludzkość). Podejście oparte na kompetencjach, zgodnie z którym osoby uczące się zdobywają wiedzę, rozwijają umiejętności i wykształcają postawy potrzebne do tego, by stać się aktywnymi obywatelami we współczesnym świecie, może przyczynić się do przesunięcia sposobu postrzegania i promowania edukacji z podejścia ukierunkowanego na nauczyciela w kierunku podejścia skoncentrowanego na osobie uczącej się. W 2018 r. Rada Unii Europejskiej przyjęła Zalecenie w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie, w którym określono osiem kluczowych kompetencji potrzebnych każdej osobie do samorealizacji, życia w zdrowiu, szans na zatrudnienie oraz włączenia społecznego i aktywności obywatelskiej. Są to kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji, wielojęzyczności, kompetencje matematyczne i kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,

kompetencje cyfrowe, kompetencje obywatelskie, w zakresie przedsiębiorczości, świadomości i ekspresji kulturowej, a także kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się. JRC, służba Komisji ds. nauki i wiedzy, opracowało szereg ram teoretycznych we współpracy z badaczami, decydentami i osobami zaangażowanymi zawodowo celem wypracowania wspólnego języka i wspólnego rozumienia kluczowych kompetencji. Ich zadaniem jest wspieranie państw członkowskich we wdrażaniu zaleceń na poziomie lokalnym. JRC opublikowało ramy kompetencji w zakresie przedsiębiorczości (EntreComp, 2016 r.), europejskie ramy kompetencji cyfrowych dla obywateli (DigComp 2.2, 2022 r.), europejskie ramy kompetencji w zakresie zrównoważonego rozwoju (GreenComp, 2022 r.) oraz europejskie ramy na rzecz kompetencji kluczowych – kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się (LifeComp, 2020 r.). W 2022 r. państwa członkowskie przyjęły zalecenie Rady w sprawie dróg do sukcesu szkolnego, w którym uwzględniono fakt, że do korzystnego rozwoju w szkole i poza dzieci i nastolatkowie potrzebują zrównoważonego zestawu kompetencji poznawczych i społeczno-emocjonalnych. Dlatego skupimy się na ramach LifeComp, które opisują dziewięć kompetencji społeczno-emocjonalnych i metapoznawczych sprzyjających samorealizacji i dobrostanowi, radzeniu sobie z niepewnością, budowaniu relacji opartych na współpracy i podejściu do uczenia się z perspektywy całego życia. Kompetencje LifeComp dotyczą trzech obszarów: osobistego, społecznego i umiejętności uczenia się.

Rysunek 1. Ramy LifeComp w skrócie Kompetencje z obszaru osobistego (samoregulacja, elastyczność i dobrostan) dotyczą uczenia się o sobie samym. Obejmują wiedzę na temat zdrowia psychicznego, fizycznego i zdrowego stylu życia oraz umiejętność radzenia sobie ze złożonością, niepewnością i stresem. Należy do nich również poszukiwanie wsparcia i oferowanie go w razie potrzeby, posiadanie odporności i rozwijanie zdolności do samodzielnej pracy oraz kierowanie własną karierą. Kompetencje z obszaru społecznego (empatia, komunikacja i współpraca) dotyczą uczenia się, jak żyć razem. Odnoszą się one do społecznej natury człowieka: kultywowania postawy współpracy, poszanowania różnorodności, przezwyciężania uprzedzeń, empatii i zawierania kompromisów podczas uczestniczenia w życiu społecznym.

Kompetencje z ostatniego obszaru (nastawienie na rozwój, krytyczne myślenie i zarządzanie procesem uczenia się) są związane z umiejętnością uczenia się. Są one potrzebne, aby otworzyć się na nowe sposoby uczenia się i być ich ciekawym, wierzyć w swoją zdolność do ciągłego uczenia się i rozwoju, krytycznie analizować ogromną ilość informacji, które docierają do nas każdego dnia, oraz zarządzać własnym procesem uczenia się z perspektywy całego życia. W naszym szybko zmieniającym się świecie uczniowie rozpoczynający dziś naukę w szkołach podstawowych prawdopodobnie będą pracować w zawodach, które jeszcze nie istnieją, korzystać z technologii, które nie zostały jeszcze wynalezione, lub mierzyć się z niespodziewanymi globalnymi wyzwaniami. Dlatego musimy nauczyć naszych podopiecznych, jak stać się osobami uczącymi się przez całe życie i jak samodzielnie pokierować własnym procesem uczenia się.

eTwinning: nauczanie, kreatywność, innowacyjność

Najnowsze osiągnięcia w dziedzinie generatywnej sztucznej inteligencji, takie jak udostępnienie dużych modeli językowych, jak na przykład ChatGPT, narzędzia do generowania treści audiowizualnych i systemy rekomendacji oparte na sztucznej inteligencji, zaostrzyły debatę na temat wyzwań i możliwości związanych z ich wykorzystaniem dla jednostek i społeczeństwa. Z jednej strony technologie generatywnej sztucznej inteligencji mogą potencjalnie zostać automatyzowane i pomagać ludziom przy wykonywaniu wielu zadań, wspierać procesy decyzyjne człowieka oraz zwiększać produktywność i wydajność. Z drugiej strony technologie te wywołują również obawy o utratę miejsc pracy, o prywatność i bezpieczeństwo, a także o wiarygodność i stronniczość generowanych przez nie informacji. W tym kontekście kompetencje osobiste, społeczne i umiejętność uczenia się mogą mieć duże znaczenie dla wspierania jednostek w radzeniu sobie z wyzwaniami związanymi z życiem w świecie sztucznej inteligencji. Przyjrzyjmy się dwóm przykładom kompetencji LifeComp, które są szczególnie istotne w kontekście generatywnej sztucznej inteligencji: krytycznemu myśleniu i samoregulacji. Informacje dostępne online w erze „post-prawdy”, w której obiektywne fakty mają mniejszy wpływ na kształtowanie opinii publicznej niż odwoływanie się do emocji i osobistych przekonań, są dla nas nieograniczone, stwarzając potencjalne zagrożenie dla naszych demokracji. Dlatego tak ważne jest, aby obywatele potrafili rozróżnić fakty, propagandę, opinie i plotki oraz angażowali się w powstrzymywanie szerzenia się dezinformacji i aktywnie uczestniczyli w

odwracaniu trendu, który powoduje, że fałszywe informacje rozprzestrzeniają się w internecie szybciej i skuteczniej niż prawda i mają większy zasięg. Co więcej, jako że technologie sztucznej inteligencji mogą być wykorzystywane do generowania i promowania dezinformacji i deepfake’ów na dużą skalę, pojedynczym osobom jest coraz trudniej odróżnić prawdziwe i wiarygodne informacje od tych nieprecyzyjnych i nierzetelnych. Umiejętności krytycznego myślenia są niezbędne do kwestionowania produktów systemów sztucznej inteligencji, na przykład poprzez ocenę informacji i podejmowanie świadomych decyzji. Osoby posiadające rozwinięte umiejętności krytycznego myślenia mogą być lepiej przygotowane do radzenia sobie z dezinformacją, identyfikowania tendencyjności i niespójności w otrzymywanych informacjach, oceniania wiarygodności źródła i uwzględniania różnych perspektyw przed podjęciem decyzji. Z drugiej strony technologie sztucznej inteligencji w coraz większym stopniu wpływają na sposób, w jaki komunikujemy się z innymi i spędzamy wolny czas. Systemy rekomendacji wykorzystywane przez wyszukiwarki, sieci mediów społecznościowych i platformy internetowe gromadzą dane i analizują nasze zachowania w internecie, aby oferować spersonalizowane wyniki w oparciu o przewidywania algorytmów dotyczące tego, co dany użytkownik chce zobaczyć. Może to prowadzić do potencjalnie niekończących się kanałów zaprojektowanych z myślą o maksymalizacji zaangażowania użytkowników. Na przykład z przeprowadzonych badań wynika, że kontakt z określonymi rodzajami treści na platformach mediów społecznościowych, takimi jak

zdjęcia przedstawiające nierealistycznie szczupłe sylwetki, może powodować niepokój i obawy związane z postrzeganiem własnego ciała, zwłaszcza u dziewcząt. Ludzie, którzy mają rozwiniętą samoświadomość dotyczącą tych kwestii, potrafią lepiej dostrzegać i rozpoznawać to, co wywołuje u nich emocje, myśli i reakcje organizmu. Umożliwia im to osiągnięcie postępów w samozarządzaniu i pozwala zrozumieć, w jaki sposób emocje, myśli i wartości wpływają na zachowanie oraz jak je świadomie kontrolować i regulować. Zarówno samoświadomość, jak i samozarządzanie to kluczowe aspekty kompetencji z obszaru samoregulacji, które mogą pomóc uniknąć nadmiernego lub szkodliwego korzystania z mediów społecznościowych. Warto zaznaczyć, że wszystkich kompetencji LifeComp można nauczać i się ich uczyć w ramach kształcenia formalnego, pozaformalnego i nieformalnego przez całe życie. Ponadto z badań wynika, że gdy tego rodzaju kompetencje społeczno-emocjonalne i metapoznawcze są promowane poprzez edukację, następuje poprawa nie tylko dobrostanu i zdrowia psychicznego uczniów, ale także ich wyników w nauce i szans na zatrudnienie. W oparciu o ramy LifeComp JRC opracowało dokument referencyjny mający na celu wspieranie edukatorów i nauczycieli w zakresie rozwijania kompetencji społeczno-emocjonalnych i metapoznawczych uczniów: LifeComp w akcji – Nauczanie umiejętności życiowych w szkole i poza nią. Przedstawia on propozycje, jak stworzyć środowiska edukacyjne skoncentrowane na uczniu i wdrożyć metody nauczania sprzyjające rozwijaniu kompetencji LifeComp.

LifeComp w akcji to zestaw inspirujących zasad, wskazówek i zaleceń mających na celu wsparcie nauczycieli przy tworzeniu środowisk edukacyjnych skoncentrowanych na stymulowaniu kompetencji osobistych, społecznych i umiejętności uczenia się. Edukatorzy znajdą tu również instrukcje, jak krok po kroku wdrożyć 16 strategii nauczania skoncentrowanych na uczniu i opartych na badaniach naukowych. Każda ze strategii zawiera wyjaśnienie poszczególnych kompetencji, które ma doskonalić, określa liczebność grupy, potrzebny czas, środowisko edukacyjne oraz grupę wiekową, do której jest adresowana. Mają one ułatwić nauczycielom i edukatorom tworzenie działań edukacyjnych, które zachęcą uczniów do ćwiczenia i doskonalenia kompetencji LifeComp podczas realizacji zwykłego programu nauczania. Podsumowując, ponieważ świat mierzy się ze złożonymi wyzwaniami, takimi jak zmiany klimatu, globalizacja i pojawienie się sztucznej inteligencji, edukacja musi wyposażyć nowe pokolenia w narzędzia, które pozwolą im stawić temu czoła. Promowanie edukacji opartej na kompetencjach, polegającej na zdobywaniu przez uczniów wiedzy, rozwijaniu umiejętności i kształtowaniu postaw, które mogą zostać zastosowane w rzeczywistym świecie, pozwoli nam tworzyć bardziej odporne, zdolne do adaptacji i świadome społeczeństwa, które będą w stanie z pewnością siebie zmierzyć się z wyzwaniami i szansami czekającymi na nie w przyszłości.

eTwinning: nauczanie, kreatywność, innowacyjność

10 przykładów ze szkół eTwinnin

Gdy innowacje inspirują nauczycieli

eTwinning: nauczanie, kreatywność, innowacyjność

W tym rozdziale przedstawiamy 10 inspirujących historii nauczycielek z placówek z odznaką „Szkoła eTwinning”. Przeprowadziliśmy z nimi wywiady, aby pokazać, jak postrzegają one innowacje i jak włączają je do swoich codziennych praktyk nauczania. Chcieliśmy też dowiedzieć się, jakie trudności napotykają przy wprowadzaniu innowacyjnych praktyk do edukacji i w jaki sposób pokonują te trudności lub wykorzystują je jako szanse. Poza tym pragniemy zwrócić uwagę na to, jak ważną rolę odgrywa innowacyjność w „Szkołach eTwinning” w kontekście Misji Szkół eTwinning.

3.1. Przedszkole w Avlonari na wyspie Eubea w Grecji Margarita Samoutian jest nauczycielką przedszkolną na greckiej wyspie Eubea, na której dominuje rolnictwo. Do eTwinningu dołączyła w 2015 r. Razem ze kolegami i koleżankami niestrudzenie pracuje nad zapewnieniem najlepszej edukacji 35 dzieciom w wieku od 4 do 6 lat. Placówka, w której pracuje Margarita, znajduje się w wiosce, której liczba dzieci zmniejsza się z roku na rok. Pomimo napotykanych trudności placówka przyjmuje imigrantów i dzieci romskie, a kadra nauczycielska dokłada wszelkich starań, by zachęcić młode osoby uczące się do zaangażowanego uczestnictwa w systemie edukacji i przeciwdziałać przedwczesnemu kończeniu nauki. Margarita jest ambasadorką eTwinningu, a jej zaangażowanie i innowacyjne podejście zostały uhonorowane nagrodami europejskimi i krajowymi, co dodatkowo podkreśla jej starania o jak najlepszą edukację dla dzieci.

PROJEKTY ETWINNING: ROZBUDZANIE INNOWACYJNOŚCI W KLASIE Dla Margarity innowacje w klasie oznaczają nowe spojrzenie na kreatywne podejście do wiedzy, oparte na interakcji między dziećmi w klasie, wiedzy, którą zdobywają, i doświadczeniu nauczycieli. Innowacyjne metody i narzędzia nauczania zmieniają sposób komunikacji między nauczycielem oraz dziećmi, a także między rówieśnikami. Taki rodzaj współpracy zachęca zarówno nauczycieli, jak i uczniów do akceptowania nowych pomysłów i angażowania się w ich wdrażanie. Kluczową rolę odgrywa tu jednak nauczyciel, który dba o to, by innowacje w edukacji były zgodne ze szkolnym programem nauczania, łączy nowe metodologie pedagogiczne i wyznacza kryteria oceny całego procesu. Z tego powodu Margarita postanowiła wprowadzić w swojej klasie nauczanie oparte na projektach i na przyrodzie, polegające na zapewnieniu dzieciom bezpośredniej styczności z naturalnymi krajobrazami i materiałami. Dzięki temu mogą obserwować różne zjawiska, dostrzegać związki przyczynowo-skutkowe, eksperymentować i doszukiwać się powiązań z doświadczeniami z innych środowisk. Rozważania z wykorzystaniem sztuki (2) w połączeniu z pewnymi sposobami myślenia i metodą Freineta (3) daje dzieciom możliwość wyrażania własnych pomysłów i emocji, lepszego poznania siebie samych, zwiększenia pewności siebie, współpracy i akceptacji różnych pomysłów – a to, jak stwierdziła Margarita, ma wpływ na ich dobrostan.

(2) - Rozważania z wykorzystaniem sztuki: https://pz.harvard.edu/sites/default/files/ArtfulThinkingFinalReport-1.pdf. (3) - Metoda Freineta: https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000014030.

Margarita powiedziała, że innowacje w jej szkole zaczęły się w 2015 r., kiedy namówiła swoich kolegów i koleżanki do zarejestrowania się w eTwinningu. Od tamtej pory podejście grona pedagogicznego do nauczania uległo zmianie. Jej zdaniem „eTwinning otworzył nam drzwi do nowego świata, w którym nasza praca nabrała znaczenia. Mogliśmy przekonać się, jak inne szkoły podchodzą do tych samych tematów i pozwoliło nam to myślenie w nieszablonowy sposób”. Margarita i jej koleżanki oraz koledzy uczestniczyli w ponad 25 zakończonych sukcesem projektach eTwinning lub je koordynowali. Projekty te nie tylko przyczyniły się do zawiązania trwałych partnerstw, ale także dały im możliwość wzięcia udziału w innych projektach programu Erasmus+. Zamiłowanie Margarity do wprowadzania innowacji rozbudziło się, gdy po powrocie ze stacjonarnej konferencji została ambasadorką eTwinningu. Z jej inicjatywy powstała sieć lokalnych szkół mająca na celu upowszechnianie świadomości ekologicznej wśród uczniów. Choć na początku tylko dwie szkoły uczestniczyły w eTwinningu, z czasem do sieci dołączyło 15 kolejnych szkół, które za pośrednictwem platformy koordynowały krajowy projekt nastawiony na promowanie takich wartości jak różnorodność, wolontariat i ochrona dziedzictwa kulturowego. Z czasem szkoły wprowadziły do swoich codziennych praktyk różne inicjatywy na rzecz ochrony środowiska, takie jak utworzenie szkolnych ogrodów, punktów ponownego wykorzystania materiałów oraz programy dotyczące recyklingu i kompostowania, a wszystko to przy współpracy z rodzicami i lokalną społecznością. W rezultacie projekt „Artful Ecoteams” został wyróżniony

Zieloną Flagą EkoSzkół Fundacji dla Edukacji Ekologicznej, a ich region jest jednym z obszarów o największej liczbie „zielonych” przedszkoli. Projekt krajowy przerodził się w projekt europejski wraz z powstaniem projektu „Little Citizens” w 2022 r. z udziałem partnerów z Grecji i Cypru. Jedno z działań projektowych polegało na tym, że uczniowie wybierali różne słynne obrazy, które ich zdaniem są przedstawieniami praw dziecka. Następnie uczniowie głosowali drogą cyfrową na obrazy, które najlepiej reprezentowały poszczególne prawa. Uczniowie pracowali w parach i analizowali obrazy podczas spotkań, stosując określone sposoby myślenia (rozważania z wykorzystaniem sztuki), i jednocześnie uczyli się o swoich prawach, rozwijali umiejętność krytycznego myślenia i uczyli się szacunku dla odmiennych perspektyw. Podczas projektu eTwinning i Erasmus+ zatytułowanego „Artful Ecoteams”, w którym uczestniczyły szkoły z Estonii, Grecji, Francji i Portugalii, uczniowie dowiedzieli się, jakie korzyści wynikają ze zrównoważonego odżywiania. Zajęcia te nie tylko pomogły przedszkolakom lepiej zrozumieć, czym jest ich ślad ekologiczny, ale także zachęciły ich do poszukiwania rozwiązań i wypracowania bardziej zrównoważonych

eTwinning: nauczanie, kreatywność, innowacyjność

nawyków. Sadząc i pielęgnując rośliny w ogrodzie uczniowie mogli dowiedzieć się, jakie czynniki korzystnie wpływają na wzrost organizmów, a także przeprowadzać eksperymenty pozwalające zdobywać wiedzę na temat różnych zagrożeń dla środowiska, takich jak śmieci, susze i powodzie. Dzięki powiązaniu tych czynności ze swoim codziennym życiem dzieci miały szansę zmienić swoje postawy i szerzyć zrównoważone praktyki. Zdaniem Margarity wprowadzenie innowacyjnych praktyk pomogło młodym uczniom nauczyć się, jak współpracować, aby osiągnąć zamierzone cele. Jako przykład Margarita wymieniła projekt eTwinning „STEAM Preschool Academy” (Przedszkolna Akademia STEAM), podczas którego uczniowie za pomocą opowieści konstruowali roboty, budowali mapy z materiałów pochodzących z odpadów i klocków Lego, a także umieszczali na mapie różne obiekty i przeszkody, ćwicząc przy tym kodowanie i programowanie. Uczniowie porozumiewali się i współpracowali ze sobą w nowatorski sposób, mierząc się z kwestiami dotyczącymi środowiska i próbując znaleźć rozwiązania. Inny przykład to interaktywna gra w formie quizu „Ecosystems”, stworzona przy okazji projektu „Ecomates: Little Detectives” i wykorzystująca maskotki tego projektu. Za sprawą eksperymentów i dyskusji w trakcie gry uczniowie dowiedzieli się, w jaki sposób ekosystem zapewnia równowagę. Rok później uczniowie zajmowali się kwestiami społecznymi i jako wolontariusze pomagali grupom znajdującym się w trudnej sytuacji. Ogólnie rzecz biorąc, z wypowiedzi Margarity wynika, że partnerstwa eTwinning zawsze wiążą się z innowacyjnymi koncepcjami.

Innowacje związane są jednak z różnymi wyzwaniami. Margarita miała trudności z wprowadzeniem nowego sprzętu technologicznego, jakim był zestaw robotyczny, co skutkowało zniechęceniem niektórych dzieci. Aby temu zaradzić, Margarita podzieliła uczniów na mieszane grupy o różnych umiejętnościach, co pozwoliło przeprowadzić zajęcia z pozytywnym skutkiem. Kolejną trudnością było wytłumaczenie rodzicom nowych działań i znalezienie sposobu na ich włączenie do programu zarówno w kontekście nauki w domu, jak i w szkole. Margarita rozwiązała to w ten sposób, że regularnie organizowała spotkania informacyjne i zebrania z rodzicami. Powiedziała, że „szczera, dobra komunikacja między nauczycielami i rodzicami jest konieczna, aby starania podejmowane w klasie znalazły odzwierciedlenie w postępach uczniów”. Margarita zaznaczyła, że różne podejścia pedagogiczne są niezwykle istotne, a narzędzia powinny wspomagać proces uczenia się. Na przykład uczniowie mogą używać tablic interaktywnych do wspólnego rysowania z uczniami z innych szkół, wspólnego przygotowywania prezentacji, oglądania powiązanych tematycznie filmów, robienia burzy mózgów lub grania w gry. Mogą również korzystać z komputerów w klasie do pracy w parach i używać oprogramowania edukacyjnego lub grać w gry komputerowe, które oferują uczniom informacje zwrotne. Uczniowie mogą nawet głosować lub oceniać działania za pomocą specjalnie przygotowanych kwestionariuszy bez udziału nauczyciela. Ponadto uczniowie mają do dyspozycji aplikacje na tablety (zarówno w zamkniętych pomieszczeniach, jak i na zewnątrz) umożliwiające

powiększanie obiektów, robienie zdjęć lub poznawanie roślin ogrodowych. Często używają instrukcji głosowych do wyszukiwania ilustracji lub do oglądania obrazów z mikroskopu. Margarita zwróciła uwagę na to, że technologie informacyjno-komunikacyjne są niezbędne nie tylko do komunikacji (telekonferencje pomiędzy szkołami), ale także do współpracy (narzędzia cyfrowe). W roku szkolnym 2022/2023 dzieci rozpoczęły tworzenie krótkich samouczków, aby pomóc swoim rówieśnikom lub partnerom w nauce obsługi narzędzi cyfrowych. SZKOŁY ETWINNING: TWORZENIE KULTURY INNOWACJI 30

„W naszym przedszkolu są trzy nauczycielki edukacji przedszkolnej i nauczycielka języka angielskiego. Na początku w zespole zdarzały się nieporozumienia i nie wszystkie nauczycielki były otwarte na nowe pomysły. Jednak po uruchomieniu projektów eTwinning w 2015 r. nauczycielki zaczęły współdziałać na rzecz wspólnego celu: dążenia do tego, by nasi uczniowie byli szczęśliwi, bezpieczni i każdego dnia doskonalili swoje umiejętności. Dyrektorka szkoły odegrała niezwykle istotną rolę podczas tej transformacji. Zachęcała do współpracy i zapewniła dużo przestrzeni dla wszystkich pojawiających się pomysłów” – wspominała Margarita. Ostatnimi laty w szkole dołożono wszelkich starań, by określić hierarchię potrzeb organizacji i włączyć wszystkich członków w procesy decyzyjne. Ponieważ jest to Szkoła eTwinning, dostrzeżono, jak ważne jest ustawiczne kształcenie się i wykorzystywanie talentów członków szkolnej społeczności celem aktualiza-

cji regulaminu szkolnego za pomocą metod partycypacyjnych. „Otwarte zaproszenie rodziców i młodych uczniów do współtworzenia umowy regulującej zasady funkcjonowania szkoły zaowocowało ograniczeniem pewnych zjawisk, które miały wpływ na codzienne życie szkoły, takich jak spóźnienia i nieusprawiedliwione nieobecności. Dzięki tej innowacyjnej formie dialogu nasza szkoła stała się miejscem spotkań wielu rodzin” – podkreśliła Margarita. Ponadto szkoła wdrożyła kolejną innowację zaplanowaną na rok szkolny 2022/2023 i zatrudniła ekspertów celem poprawy relacji między szkołą a rodzinami. Pierwsze spotkanie informacyjne dotyczyło ustalania granic w zakresie korzystania z technologii przez uczniów, a w następnym roku szkolnym planowane są dalsze konsultacje z psychologiem i pracownikiem socjalnym na ten temat. Personel przedszkola organizuje regularne spotkania, których celem jest omówienie postępów projektów eTwinning oraz ich ewentualnych trudności i sukcesów. Jeśli w klasie pojawią się innowacyjne pomysły, zespół dokonuje analizy konkretnych elementów za pomocą metody SWOT (strengths, weaknesses, opportunities and threats – mocne i słabe strony, szanse i zagrożenia) i pracuje nad ich wprowadzeniem na poziomie szkoły

eTwinning: nauczanie, kreatywność, innowacyjność

w celu usprawnienia procesu uczenia się uczniów, poprawy jakości wyników i ogólnej skuteczności szkoły. Na przykład kompostowanie było pomysłem zgłoszonym podczas współpracy partnerskiej w ramach programu Erasmus+ i stało się praktyką stosowaną w domach przy użyciu improwizowanego kompostu w trakcie kwarantanny. Nauczyciele, dostrzegając potencjał współpracy z innymi organizacjami, skontaktowali się z pobliską szkołą zawodową. Starsi uczniowie odwiedzili przedszkole i opowiedzieli młodszym, jak wygląda prawidłowy proces kompostowania oraz udzielili im wskazówek. Następnie uczniowie i ich rodziny uczestniczyli w eksperymentalnej akcji przygotowywania szkolnego kompostu, dzięki czemu obecnie wszystkie odpady organiczne trafiają do kompostownika. Jak zauważyła Margarita, podczas wdrażania innowacyjnych działań organizacje mogą napotkać szereg trudności. Jedną z poważnych przeszkód jest brak wyposażenia technicznego lub zasobów potrzebnych do wdrażania nowych pomysłów. Narzędzia i sprzęt techniczny są niezbędne, aby móc monitorować postępy, promować innowacje i informować zainteresowane strony o związanych z nimi korzyściach. Jednak pozyskanie niezbędnych zasobów może okazać się trudnym i czasochłonnym procesem, który dla szkół niejednokrotnie oznacza konieczność poszukiwania sponsorów lub finansowania ze źródeł zewnętrznych. Przed przystąpieniem do programu eTwinning i innych projektów Erasmus+ przedszkole miało tylko jeden komputer; jednak dzięki pomocy uzyskanej za pośrednictwem tych projektów udało się zdobyć więcej urządzeń,

takich jak duża tablica interaktywna, tablety i roboty. Narzędzia te były niezwykle pomocne podczas realizacji projektów. Na przykład roboty pomogły uczniom odkryć nowe sposoby kreatywnego myślenia i umożliwiły im wymyślanie innowacyjnych rozwiązań, takich jak robot do pomocy przy recyklingu, poprzez odgrywanie scenek. Ponadto tablety i komputery miały decydujące znaczenie dla utrwalania i udostępniania wyników projektów, na przykład podczas nagrywania filmów lub robienia zdjęć okazów pod mikroskopem. Bez tego sprzętu trudno byłoby podzielić się wynikami projektu w sposób zapewniający wysoką jakość. Margarita zauważyła również, że szkoły mogą napotykać trudności związane z poziomem wiedzy i doświadczeniem personelu. Na przykład osoby zajmujące się nauczaniem na obszarach wiejskich mogą mieć ograniczony dostęp do możliwości rozwoju zawodowego, co sprawia, że zdobywanie umiejętności i wiedzy potrzebnych do skutecznego wdrażania nowych pomysłów staje się trudniejsze. Chociaż szkolenia zdalne są od kilku lat powszechniejsze, nie mogą one zastąpić bezpośrednich interakcji i spersonalizowanych szkoleń. Wdrażanie innowacji wymaga kompleksowego podejścia do wyzwań związanych z technologią, zasobami i rozwojem personelu. Dzięki dobrej

współpracy między zainteresowanymi stronami innowacje mogą stać się codzienną praktyką danej organizacji.

3.2. Materská škola Iľjušinova 1, Bratysława, Słowacja Michaela Rumanková jest nauczycielką edukacji specjalnej pracującą w przedszkolu w stolicy Słowacji. Uczestniczy w eTwinningu od 2017 r. i jest jego ambasadorką. Prowadzi zajęcia z uczniami z zaburzeniami ze spektrum autyzmu w zwykłym przedszkolu. PROJEKTY ETWINNING: ROZBUDZANIE INNOWACYJNOŚCI W KLASIE 32

Michaela uważa, że uczenie się oparte na projektach i działania STEAM przy wykorzystaniu technologii cyfrowych, to najważniejsze innowacje na jej zajęciach. Zauważyła, że zajęcia praktyczne i sensoryczne działają wyjątkowo skutecznie w przypadku uczniów z zaburzeniami ze spektrum autyzmu, dla których immersyjne uczenie się jest bardzo korzystne. Dla Michaeli jej uczestnictwo w eTwinningu to też innowacja, która pozwala uczniom poczuć się włączonymi i motywuje ich do udziału w zajęciach lekcyjnych. Dzięki eTwinningowi uczniowie z zaburzeniami ze spektrum autyzmu mogą brać udział w zajęciach na równi ze swoimi rówieśnikami, a nauczyciele mogą nawiązywać nowe znajomości i dzielić się najlepszymi praktykami z nauczycielami o podobnym podejściu. Jak podkreśliła Michaela: „Dzięki mojemu zaangażowaniu w eTwinning zdałam sobie sprawę z tego, jak tradycyjny był mój dotychczasowy sposób nauczania i jak łatwo mogę zmienić moje praktyki i odważyć się

wypróbować działania, które mogą naprawdę wesprzeć rozwijanie kompetencji moich młodych uczniów i uczennic”. Michaela współpracuje z inną nauczycielką ze swojej szkoły przy różnych projektach eTwinning i, jak wspomniała wcześniej, organizuje liczne działania STEAM. Jednym z projektów eTwinning, w którym uczestniczyła Michaela, był projekt „STEAM for Kids”, oparty na współpracy szkół z Chorwacji, Grecji, Litwy, Polski, Rumunii, Słowacji i Turcji, realizowany w roku szkolnym 2021/2022. Dzieci w oparciu o podejście STEAM mierzyły się z różnymi problemami dotyczącymi środowiska, takimi jak zanieczyszczenie i ochrona środowiska, i wspólnie pracowały nad identyfikacją problemów, tworzeniem burzy mózgów i propozycjami ulepszeń. Michaela podkreśliła, jak ważne jest podnoszenie świadomości dzieci w kwestiach związanych ze środowiskiem: „Zapoznając dzieci z bogactwem natury i zwracając uwagę na znaczenie ochrony środowiska, możemy

eTwinning: nauczanie, kreatywność, innowacyjność

zaszczepić w nich silne poczucie odpowiedzialności już od najmłodszych lat”. Podczas projektu uczniowie mieli możliwość odkrywania, eksperymentowania, porównywania, oceniania i twórczej ekspresji poprzez taniec, śpiew, malowanie i tworzenie. Nauczyli się, jak skutecznie współpracować, dzielić się swoimi opiniami i jak powiązać swoje działania związane z projektem z innymi wydarzeniami, takimi jak European Code Week (Europejski Tydzień Kodowania), Outdoor Classroom Day (Dzień Lekcji na Zewnątrz) i kampanią Scientix STEM (nauki przyrodnicze, technologia, inżynieria i matematyka) Discovery. W trakcie innego projektu zatytułowanego „The Sense of Rainbow Colours” Michaela współpracowała z partnerami z Armenii, Czech, Polski i Słowacji, prowadząc zajęcia sensoryczne dla dzieci na temat kolorów. Innowacyjność tego projektu, jak zauważyła Michaela, polega na współpracy trzech placówek, w których uczą się dzieci zarówno z przedszkoli integracyjnych, jak i zwykłych przedszkoli. Dzieci przydzielały sobie nawzajem zadania, pracowały razem nad zadaniami i wspólnie tworzyły różne rzeczy. Zajęcia sensoryczne z kolorami pozwoliły uczniom spojrzeć na kolory z innej perspektywy i uczestniczyć w różnych działaniach powiązanych z kolorami, takich jak szukanie pomarańczowych liści na podwórku szkolnym, by stworzyć z nich obrazy, wytwarzanie pomarańczowego slime’a, programowanie Bee-Bota tak, aby poruszał się po żółtej ścieżce, tworzenie zielonej torby sensorycznej i niebieskiej butelki sensorycznej, malowanie solą na powierzchni w kolorze indygo i tworzenie

fioletowych woreczków zapachowych z lawendą. Uczenie się przez doświadczanie zostało uznane za ważny element, ponieważ dzieci zdobywają nową wiedzę za pomocą własnych doświadczeń. „Uczestniczyliśmy z dziećmi w różnych zajęciach sensorycznych, w trakcie których zdobywały one umiejętności i wiedzę opartą na percepcji sensorycznej i integracji sensorycznej. Podejście STEAM, które polega na łączeniu nauk przyrodniczych ze sztuką i podejściem multidyscyplinarnym, pozwala każdemu dziecku przodować w tym, w czym jest dobre, i każde dziecko może mieć poczucie, że odnosi w czymś sukcesy” – podkreśliła Michaela. Michaela jest zdania, że technologia odgrywa decydującą rolę we wspieraniu innowacyjnych praktyk w edukacji. Na swoich zajęciach wykorzystuje szereg narzędzi technologicznych, takich jak tablice interaktywne, smartfony z aplikacjami edukacyjnymi i Bee-Boty. Dzięki tym narzędziom jej wychowankowie mogą rozwiązywać interaktywne zadania przy użyciu kodów QR i rzeczywistości rozszerzonej, co motywuje ich do nauki

i jednocześnie rozwija kompetencje takie jak umiejętność myślenia komputacyjnego, rozwiązywania problemów, kreatywność i praca zespołowa. Michaela zaznaczyła, że umiejętności te będą miały ogromne znaczenie dla jej uczniów w przyszłości. SZKOŁY ETWINNING: TWORZENIE KULTURY INNOWACJI

Michaela pracuje w szkole eTwinning, w której kładzie się szczególny nacisk na technologię i która ma dobrze wyposażone sale lekcyjne i niezbędne narzędzia mające motywować uczniów. Szkoła aktywnie promuje działania i projekty eTwinning, prezentując je na spotkaniach i wystawach, a także otworzyła się na lokalną społeczność po zdobyciu odznaki „Szkoła eTwinning”. Zaangażowanie rodziców jest ważne podczas zajęć lekcyjnych i chętnie uczestniczą oni w projektach takich jak „PETS”, gdy wraz z dziećmi budowali budki dla ptaków, czy „STEAM for Kids”, w ramach którego konstruowali samochody napędzane gumowymi taśmami i zgłaszali je do kampanii Scientix STEM Discovery. Z kolei podczas projektu „A Rhythm Every Day” uczniowie wytwarzali instrumenty muzyczne ze złomu i używali ich do rytmizowania i śpiewania, a podczas projektu „My Neighbourhood, Your Neighbourhood, Neighbourhoods of the World” uczniowie rysowali swoje ulubione potrawy, a następnie przygotowywali je z rodzicami. Szkoła dba o sprawną komunikację z rodzicami i informuje ich na bieżąco o projektach, nad którymi pracują ich dzieci. Projekty eTwinning, w których brali udział uczniowie, stały się źródłem inspiracji zarówno dla kadry nauczycielskiej, jak i dla samych uczniów.

Okazało się, że część innowacyjnych działań wykorzystanych w projektach została włączona do praktyk stosowanych w całej szkole, co świadczy o wpływie, jaki projekty te mogą mieć na całą społeczność szkolną. Zdaniem Michaeli jedną z ważnych korzyści płynącą z projektów eTwinning jest to, że promują one współpracę i włączenie uczniów o różnych umiejętnościach, także tych z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. Udział uczniów z zaburzeniami ze spektrum autyzmu w tych projektach pomógł przełamywać bariery i zacieśniać współpracę między tymi uczniami a ich rówieśnikami. Mimo że owi uczniowie są w klasach dla dzieci ze specjalnymi potrzebami, mogą uczestniczyć w pełni we wszystkich projektach i wydarzeniach, co sprzyja budowaniu poczucia przynależności i włączeniu. Ponadto nauczyciele w jej szkole mają możliwość poznawania różnych narzędzi i metod pedagogicznych. Nauka ta często odbywa się w formie szkoleń organizowanych na miejscu przez bardziej doświadczonych kolegów i koleżanki. Nauczyciele mogą uczyć się od siebie nawzajem poprzez dzielenie się wiedzą i doświadczeniami, a także

eTwinning: nauczanie, kreatywność, innowacyjność

wprowadzać nowe praktyki pedagogiczne na swoich zajęciach, na czym korzystają wszyscy uczniowie.

PROJEKTY ETWINNING: ROZBUDZANIE INNOWACYJNOŚCI W KLASIE

Michaela podsumowała to następująco: „Wprowadzanie innowacji może być łatwe, o ile nauczyciel odważy się na nie, będzie otwarty i będzie czerpał radość z tego, co robi na zajęciach ze swoimi uczniami. Wsparcie ze strony kadry kierowniczej szkoły jest także niezbędne do stworzenia kultury innowacji”.

„Staramy się kształcić dzisiejszą młodzież, ale walka o utrzymanie motywacji młodych ludzi, nauczenie ich nowych umiejętności i przygotowanie ich na przyszłość jest obecnie znacznie trudniejsza. Poszerzanie ich wiedzy, nauczanie głębszego spojrzenia na świat i poprawa wyników w nauce są w dalszym ciągu ważne, ale jest jeszcze wiele innych czynników, które należy uwzględnić. Znaczenie umiejętności interpersonalnych, rozwijanie zdolności do empatii, zdobywanie różnorodnych umiejętności miękkich – wszystko to jest niezbędne” – powiedziała Anita.

3.3. OŠ Petra Preradovića, Zadar, Chorwacja Anita Šimac jest nauczycielką matematyki z dziesięcioletnim doświadczeniem i pracuje w najstarszej szkole w Zadarze, która znajduje się nad morzem, na starożytnym półwyspie. Szkoła podstawowa liczy około 600 uczniów i uczennic, włączając w to klasy dla dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, i uczestniczy w różnych projektach programu Erasmus+. Anita jest mentorką nauczycieli i jest odpowiedzialna za doradzanie nauczycielom matematyki w swoim mieście, jest też ambasadorką Scientix. Anita podjęła pracę jako nauczycielka po okresie zatrudnienia w brytyjskim przemyśle naftowym i odkryciu swojego zamiłowania do nauczania. Szkoła współpracuje z uniwersytetem w Zadarze, posiada odznakę STEM School Label i jest ośrodkiem egzaminacyjnym dla przyszłych nauczycieli i nauczycielek języka chorwackiego.

Na swoich zajęciach stara się wprowadzać innowacyjne praktyki nauczania wraz z każdym nowym pokoleniem uczniów i uczennic, z którym pracuje. Zapytana o to czym jest innowacyjność, odpowiedziała: „Innowacyjność to jeden termin, który łączy w sobie wiele czynników. Jest to na pewno umiejętność bliższego przyjrzenia się problemowi i wypracowania rozwiązania, które będzie kreatywne i wyjątkowe. Jest to również spojrzenie na problem zarówno w sposób krytyczny, jak i uważny, z otwartym umyłem i sercem. Wszyscy jesteśmy wyjątkowi, dlatego każde rozwiązanie może być jedyne w swoim rodzaju. Celem jest przekonanie wszystkich uczniów, że potrafią się uczyć, a ich zdanie się liczy”. Anita uważa, że nauczanie spersonalizowane i uczenie się oparte na samodzielnych poszukiwaniach są ważnymi strategiami nauczania, ale stosuje głównie uczenie się oparte na projektach, ponieważ jej zdaniem jest ono

najbardziej skuteczne. „To uczniowie są motorem zmian, ponieważ podążają własnymi ścieżkami kształcenia. Kiedy przedstawiamy im rzeczywistą sytuację lub problem, mają za zadanie wypracować rozwiązanie. To rozwiązanie musi opierać się na krytycznym myśleniu, współpracy, komunikacji i wykorzystaniu nowej wiedzy w połączeniu z wiedzą już posiadaną. Połączenie wiedzy i umiejętności jest filarem gwarantującym, że uczniowie będą mogli dalej budować na takim fundamencie. Fundamencie, który jest solidny i pozwoli im zrozumieć, jak ważna i cenna jest nauka. Moja rola jako nauczycielki to przewodzenie im, doradzanie i pomaganie im wziąć odpowiedzialność za własną przyszłość”. 36

Aktywne uczenie się jest również mile widziane na jej zajęciach, a wszystkie innowacje, do których dąży, pomagają jej być dobrym wzorem do naśladowania Gdy uczniowie widzą, jak się uczy, co tworzy i jak ich wspiera, sami też znajduję w sobie odwagę do bycia innowacyjnymi. „Na przykład realizowaliśmy projekt przy użyciu TikToka i Instagrama, więc poprosiłam ich, aby nauczyli mnie pewnych rzeczy, a oni poczuli się wtedy ważni. Myślę, że w naszej wspólnej nauce było dużo wzajemnego szacunku. Widzą, że mogą się z tobą utożsamiać i że nauczyciele też mogą się mylić. Często powtarzam, że kiedy coś tłumaczę, trzeba mi przerywać, jeśli gdzieś się pomylę. Popełnienie błędu nie jest żadną katastrofą. Chodzi przecież o to, by uczyć się na błędach” – wyjaśnia Anita. Znakomitym przykładem uczenia się opartego na projektach jest projekt „eTwinners as Pros” realizowany z udziałem partnerów z Grecji, Hiszpanii i Chorwacji. Uczniowie brali udział w wielu innowacyjnych ćwiczeniach

praktycznych, takich jak poszukiwanie informacji na temat różnych zawodów i analizowanie związanych z nimi materiałów, współpraca z międzynarodowymi partnerami podczas spotkań w formie internetowej, wspólne poznawanie różnych zawodów i wiążących się z nimi obowiązków, wyszukiwanie informacji w tekście i w środkach masowego przekazu oraz prezentowanie ich w formie technicznej (projektowanie i drukowanie 3D), cyfrowej (PowerPoint, plakat) i artystycznej (kolaże, inscenizacje), a o wyborze tej formy decydowali sami uczniowie. Uczniowie otrzymali swobodę wyboru tematów projektu i typu działań, a także sami wcielili się w rolę nauczycieli, opracowując materiały dydaktyczne do wykorzystania podczas zajęć na poziomie międzynarodowym. Tematyka umiejętności korzystania z mediów pojawiała się przez cały czas podczas realizacji projektu, szczególnie często w kontekście oby-

eTwinning: nauczanie, kreatywność, innowacyjność

watelstwa cyfrowego i dezinformacji. Kulminacyjnym osiągnięciem edukacji medialnej było wykorzystanie efektów kształcenia wypracowanych na poziomie krajowym podczas międzynarodowych sesji wzajemnego uczenia się. Uczniowie sami wybierali tematy, zgłębiali zagadnienia związane z fałszywymi informacjami i dezinformacją oraz planowali wzajemne uczenie się. Dało im to poczucie własnej wartości i odpowiedzialności oraz powód do dumy. Nauczyciele zawsze służyli pomocą, wspierali i doradzali, ale działanie wychodziło od samych uczniów. W projekcie „STEM4Change” realizowanym w 2020 r. głównym tematem były zmiany klimatu. Partnerzy projektu z Grecji, Chorwacji, Polski i Rumunii chcieli nauczać uczniów na temat zmian klimatycznych, ale także zachęcić ich do skoncentrowania się na rozwiązywaniu problemów. Dzieląc zasoby na cztery moduły z materiałami do nauki, w projekcie zapewniono uczniom niezbędny kontekst edukacyjny do badania zagadnień związanych ze środowiskiem, spotykania się z ekspertami zarówno przez internet, jak i stacjonarnie, dzielenia się zasobami i dyskutowania o nich, włączania się do rozwiązywania problemów i przyswajania wiedzy poprzez ćwiczenia praktyczne. Celem projektu było zachęcenie uczniów do zastanowienia się nad zmianami klimatycznymi i zrozumienia ich konsekwencji, głębszego zrozumienia zagadnień związanych z ochroną środowiska, opanowania umiejętności rozwiązywania problemów niezbędnych do podejmowania świadomych decyzji oraz rozwijania umiejętności analizy i wyszukiwania informacji, a także umiejętności komunikacji i współpracy, aby mogli dzielić się zdobytą wiedzą.

Anita potwierdziła, że dzięki wprowadzeniu innowacyjnych praktyk na jej zajęciach poprzez realizację projektów eTwinning nawet dziesięcioletni uczniowie poczuli się na tyle pewnie, że zaczęli zgłaszać własne pomysły. Różne tematy oferują różne korzyści dla uczniów. Najnowsze projekty, w których uczestniczy, dotyczą działań związanych z uważnością. Korzyści dla uczniów to między innymi poprawa koncentracji, zwiększenie motywacji, bardziej aktywne uczestnictwo w zajęciach, rozwój empatii, lepsze rozwiązywanie konfliktów, a nawet lepsze wyniki w nauce. Według niej „umiejętność skupienia pełnej uwagi na tym, co dzieje się »tu i teraz« ma kluczowe znaczenie dla dobrostanu”. Jednak wprowadzanie zmian jest zawsze pewnym wyzwaniem, a w przypadku Anity do największych z nich należy pomaganie uczniom z dyskalkulią, dysleksją, dyspraksją, trudnościami z koncentracją uwagi, dysgrafią, trudnościami z przetwarzaniem wzrokowym i trudnościami w zrozumieniu pojęć matematycznych, których naucza. Celem jest takie zaangażowanie uczniów, aby mogli zrozumieć i powiązać treści programowe z ich życiem poza szkołą. Połączenie zrozumienia danej koncepcji z czerpaniem radości z uczenia się jest zawsze trudnym zadaniem.

Narzędzia cyfrowe mogą dać uczniom możliwość wykazania się kreatywnością i rozwijania wszystkich umiejętności na miarę XXI wieku. Sale lekcyjne mogą stać się angażującymi przestrzeniami umożliwiającymi nawiązanie kontaktu ze światem poza murami szkoły. Ale według Anity najważniejsze pytanie brzmi: „Jakie wartości dodane mogą wnieść narzędzia cyfrowe do środowiska edukacyjnego?”. W tym kontekście stwierdziła, że „musimy skupić się nie na samej technologii jako innowacyjnej praktyce, ale na wartości dodanej, jaką technologia może wnieść do procesu uczenia się. Skuteczne narzędzia cyfrowe to takie narzędzia, które oferują uczniom możliwość spojrzenia na problemy z różnych perspektyw i wypracowania własnych, kreatywnych rozwiązań. Technologia w kształceniu może przyczynić się do tego, że nauka stanie się łatwiej dostępna i bardziej elastyczna. Nie wystarczy motywować i aktywizować uczniów, zawsze muszą wystąpić jakieś wymierne korzyści”. SZKOŁY ETWINNING: TWORZENIE KULTURY INNOWACJI Strategie, które umożliwiają uczniom osiąganie założonych celów kształcenia są ważne, ale jednym z priorytetów szkoły Anity jest zachęcanie wszystkich uczniów do tego, by stali się odpowiedzialnymi członkami lokalnej społeczności. Anita skomentowała to w następujący sposób: „Choć trudno jest ocenić naszą skuteczność w realizacji tego celu, wierzę, że przyczynia się do tego coraz większa liczba zajęć pozalekcyjnych i projektów eTwinning realizowanych w naszej szkole”. Do tych działań należą projekty na temat zmian klimatycznych, wydarzenia STEM z udziałem uczestników i prelegentów z całego kraju, wolontariat

i współpraca z różnymi zainteresowanymi stronami (rodzicami, lokalnym uniwersytetem, instytucjami i innymi szkołami), wieczory naukowe, imprezy literackie i muzyczne. Szkoła bierze również udział w wielu eksperymentalnych programach i projektach pilotażowych na poziomie krajowym i międzynarodowym. Wszystkie te elementy przyczyniają się do gromadzenia coraz większej wiedzy opartej na doświadczeniu, która daje całej społeczności możliwość uczenia się i rozwoju. Proces przemian w jej szkole rozpoczynał się stopniowo. Najpierw zaakceptowano fakt, że nie można uniknąć zmian. Nauczyciele w szkole musieli nauczyć się akceptować nieuchronność szybko zmieniającej się przyszłości. To zaś oznaczało, że musieli się przygotować na to wyzwanie. Jak zaznaczyła Anita: „Zmiana może być pozytywnym doświadczeniem i takie było nasze nastawienie. Pracujemy razem, wspieramy się nawzajem i potrafimy się przystosować jako zespół”. Przy wsparciu dyrekcji i dzięki pozytywnemu nastawieniu pracowników szkoła zbudowała solidny fundament, który stał się podstawą do podjęcia decyzji o ubieganiu się o odznakę „Szkoła eTwinning”. „Odznaka stanowi pewnego rodzaju motywację do dalszego doskonalenia się. Gdybyśmy mieli pięciu czy sześciu nauczycieli uczestniczących w eTwinningu, naszym celem byłoby podwojenie tej liczby, aby móc organizować więcej projektów, a nie być tylko partnerami. Jesteśmy naprawdę dumni z tej odznaki” – powiedziała. Wiele spośród ich działań podczas projektów eTwinning, takich jak wzajemne uczenie się umiejętności korzystania z mediów, zostało

eTwinning: nauczanie, kreatywność, innowacyjność

przyjętych jako praktyki realizowane w całej szkole. Anita wyjaśniła, że „choć nauczanie bezpiecznego korzystania z internetu i umiejętności korzystania z mediów zawsze były ważnymi elementami naszego szkolnego programu nauczania, to dzięki eTwinningowi ich zakres został poszerzony. Warsztaty na temat umiejętności korzystania z mediów, zapraszanie prelegentów, wzajemne uczenie się i współpraca z lokalną społecznością to działania, których celem jest ustawiczne kształcenie uczniów i personelu”. I dodaje: „Działania podejmowane podczas licznych projektów eTwinning, w których uczestniczyliśmy, pomogły naszej szkole rozwijać się. Drzwi naszych sal lekcyjnych zostały szeroko otwarte, pozwalając nam wyruszyć daleko poza mury naszej szkoły. Stale doskonalimy praktyki związane ze współpracą międzynarodową, budowaniem zespołów i edukacją obywatelską. Teraz to zupełnie normalne, że na lekcjach matematyki bierzemy udział w międzynarodowych spotkaniach”. Otwartość szkoły polega też na zaangażowaniu rodziców w roli partnerów w procesie uczenia się uczniów. „Bez pomocy rodziców i innych zainteresowanych stron proces wprowadzania innowacji do zajęć byłby znacznie trudniejszy” – powiedziała Anita. Ponadto niezbędne jest wsparcie i zaufanie ze strony kadry kierowniczej

szkoły. „Osoby odpowiedzialne za kierowanie szkołą muszą wygospodarować czas, zasoby i siły, by wesprzeć nauczycieli próbujących wdrażać nowe podejścia. Aby osiągnąć pozytywne rezultaty i umożliwić współpracę w szkole, niezbędne jest przywództwo oparte na współpracy. Jeśli kadra kierownicza szkoły zapewnia wsparcie i obdarza nauczycieli zaufaniem, relacje wśród społeczności szkolnej są coraz silniejsze. To z kolei prowadzi do budowania solidnej zbiorowej zdolności i tworzenia środowiska opartego na wzajemnym szacunku. Dzięki wspólnej pracy nad projektami eTwinning szkoły i społeczności mogą uczyć się razem, wspólnie doskonalić i rozszerzać program nauczania. Innowacje w projektach eTwinning prowadzą do uczenia się przez doświadczanie, które ma bezpośredni wpływ na proces uczenia się uczniów” – podsumowała Anita.

3.4. Karlbergs Skola, Sztokholm, Szwecja Nataša Kolarević jest nauczycielką edukacji specjalnej i zastępczynią dyrektora, która przez parę lat pracowała w szkole Karlbergs Skola, mieszczącej się w centrum Sztokholmu. Szkoła liczyła około 330–400 uczniów i podlegała gminie Sztokholm. Podczas wywiadu Nataša wspomniała, że chociaż szkoła została połączona z inną szkołą, wszystkie podane przez nią informacje dotyczą wyłącznie szkoły Karlbergs Skola. Nataša dołączyła do eTwinningu 13 lat temu, gdy pracowała jako nauczycielka w innej szkole podstawowej. Po raz pierwszy usłyszała o programie eTwinning w 2010 r. – pracowała wówczas jako nauczycielka w szkole średniej II stopnia. Na początku nie zdawała sobie spra-

wy z korzyści płynących z aplikowania o Krajową Odznakę Jakości, ale lubiła organizować różne projekty. Po udziale w jednej z corocznych europejskich konferencji lepiej zrozumiała, czym jest eTwinning, zaczęła ubiegać się o odznaki jakości i została ambasadorką eTwinningu. PROJEKTY ETWINNING: ROZBUDZANIE INNOWACYJNOŚCI W KLASIE

Nataša jest zdania, że innowacyjność oznacza refleksję nad tym, jaką wiedzę powinni zdobyć uczniowie i szukanie sposobów na jej zastosowanie bez sięgania po tradycyjne metody nauczania, takie jak książki, arkusze ćwiczeń i czytanie podręczników. Innowacyjność wymaga nieszablonowego myślenia i odkrywania nowych sposobów na wywołanie zaangażowania uczniów. Według niej multimodalne uczenie się jest metodą innowacyjną, ponieważ daje uczniom, zwłaszcza tym, którzy uczą się języka, są uchodźcami lub migrantami, możliwość wyrażania siebie i zademonstrowania swoich umiejętności uczenia się w sposób, który nie ogranicza się tylko do pisania. Powiedziała, że tradycyjne metody testowania wymagają od dzieci zapisywania odpowiedzi, ale korzystanie z narzędzi multimodalnych oferuje inne sposoby okazywania, że dzieci zrozumiały dane zagadnienie. Uczniowie mogą korzystać z narzędzi cyfrowych do tworzenia multimodalnych środowisk edukacyjnych, które będą motywować ich do nauki wszystkich przedmiotów. Nawet jeśli nie mówią płynnie w danym języku, mogą uczyć się i angażować za pomocą różnych zmysłów jednocześnie (wzroku, słuchu, dotyku).

Jako nauczycielka i członkini kadry kierowniczej szkoły Nataša jest zdania, że eTwinning stanowi bezpieczną przestrzeń, która doskonale odpowiada jej potrzebom. W Szwecji, gdzie e-bezpieczeństwo jest jednym z głównych problemów szkół, uważa się, że eTwinning oferuje bezpieczne środowisko do angażowania uczniów w międzynarodową współpracę z innymi uczniami, nauczycielami i szkołami. Nataša twierdzi, że „uczniowie są bardziej zmotywowani do nakręcenia filmu, jeśli wiedzą, że obejrzą go ich rówieśnicy z Portugalii czy Hiszpanii”. Zauważyła również większe postępy w nauce wśród uczniów, a stopień wykonania wyznaczonych przez nią zadań też jest wyższy. Jednym z jej najbardziej udanych projektów eTwinning był projekt „Christmas Connections through Art”, w którym uczestniczyli partnerzy z 11 krajów. Projekt dał dzieciom w wieku od 6 do 7 lat możliwość tworzenia dzieł sztuki inspirowanych twórczością artystów z krajów partnerskich. Każda

eTwinning: nauczanie, kreatywność, innowacyjność

klasa przedstawiła jednego artystę, po czym wszystkie klasy projektowały kartki świąteczne w oparciu o jego prace. Uczniowie pracowali nad projektem na lekcjach muzyki i podczas zajęć pozalekcyjnych. Projekt nie tylko pomógł uczniom rozwinąć umiejętności artystyczne, ale także rozbudził w dzieciach ciekawość innych języków, zwiększając motywację wszystkich uczniów, niezależnie od tego, czy uczą się szwedzkiego jako drugiego języka, czy też są osobami ze specjalnymi potrzebami. Nataša lubi wykorzystywać różne narzędzia cyfrowe podczas własnych projektów i uważa, że eTwinning powinien oferować więcej narzędzi wspomagających ich pracę. Jej zdaniem poszukiwanie nowych narzędzi cyfrowych, które mogą pomóc w realizacji celów pedagogicznych jej projektów, to innowacyjna praktyka. Czasami posługuje się wręcz projektami eTwinning, by przybliżyć swoim uczniom pewne narzędzia cyfrowe, takie jak iMovie/Clips i kody QR. Opisała to następująco: „Przed rozpoczęciem projektu wybieramy narzędzia cyfrowe, które są zgodne z naszymi celami i włączamy je do naszego planu. Kadra ma okazję przetestować te narzędzia w trakcie warsztatów odbywających się podczas zebrań szkolnych, aby upewnić się,

że wszyscy będą przygotowani do ich skutecznego wykorzystania”. Realizując projekt „Boat game”, Nataša i jej koleżanki współpracowali z partnerami z Finlandii i Islandii. Projekt był wyzwaniem STEM-owym: chodziło o stworzenie łodzi, która będzie w stanie przepłynąć 300–350 metrów. Mimo że uczniowie ze Szwecji byli znacznie młodsi od swoich partnerów, bardzo chcieli stworzyć łodzie z ekologicznych materiałów i przetestować je w pobliskim jeziorze. Uczniowie ciężko pracowali, aby wybrać materiał, przeprowadzali eksperymenty z grawitacją i testy, aby upewnić się, że ich łódź nie zatonie i zorganizowali wyścig. Podczas spotkania online, korzystając z pomocy Natašy, wyjaśnili swoim kolegom i koleżankom, jak wyglądały wszystkie etapy budowy ich łodzi. Nataša jest przekonana, że współpraca ze starszymi uczniami może przynieść wiele korzyści młodszym. Podkreśliła, że projekty eTwinning dały uczniom Karlbergs Skola możliwość współpracy z kolegami i koleżankami z różnych krajów, co pozwoliło im odkryć wspólne zainteresowania i podobieństwa pomimo różnic kulturowych. Zwróciła uwagę na to, jak istotne są takie międzynarodowe projekty w kontekście zwalczania rasizmu, uprzedzeń i ksenofobii. Ponadto projekty te odegrały ważną rolę w rozwijaniu najważniejszych umiejętności i kompetencji uczniów, takich jak kreatywność, znajomość języków obcych, umiejętności cyfrowe i umiejętność współpracy.

SZKOŁY ETWINNING: TWORZENIE KULTURY INNOWACJI

Nataša opowiedziała o własnym doświadczeniu związanym z podejściem jej szkoły do realizacji projektów eTwinning. W przeciwieństwie do wielu innych szkół, gdzie jeden nauczyciel zaczyna angażować się w eTwinning, a następnie stopniowo wciąga do współpracy kolejnych, w szkole Natašy przyjęto podejście odgórne. Dyrektorce szkoły zależało na dalszym umiędzynarodowieniu szkoły. Mniej więcej 7 lat temu powiedziała do Natašy: „Chcę coś zmienić, chcę, aby ta szkoła trafiła na mapę świata, a nie była tylko małą kropką na mapie naszego kraju”. Zorganizowała więc konferencję/szkolenie dla personelu, by mogli poznać narzędzia dostępne na platformie eTwinning. Nauczyciele mogli zapoznać się z dobrymi praktykami i mieli samodzielnie zrealizować projekt, korzystając ze wskazówek i pomocy bardziej doświadczonych kolegów i koleżanek oraz Natašy jako ambasadorki eTwinning. Nataša podkreśliła, że „początkującym nauczycielom trzeba podpowiadać, by starali wykonywać swoją pracę w możliwie najprostszy sposób – to magiczne hasło, które ułatwi im rozpoczęcie nowej przygody”. Wielu nauczycieli niechętnie stosuje nowe narzędzia cyfrowe i nowe praktyki. Mogą się również martwić o spadek skuteczności dydaktycznej, gdy uczniowie będą coraz lepiej posługiwać się narzędziami cyfrowymi. Nataša zaznaczyła: „Trudno jest opuścić strefę komfortu, zmienić coś, z czego korzystało się przez ostatnie 20 lat, zrozumieć korzyści płynące z takiej zmiany. Wprowadzanie zmian wymaga czasu”.

W szkole Natašy rodzice otrzymują informacje o zajęciach lekcyjnych swoich dzieci, ale nie są bezpośrednio zaangażowani w projekty eTwinning. Według Natašy szkoły w Szwecji unikają porównywania uczniów i uczennic, aby nie dopuścić do wywołania poczucia wstydu lub niedopasowania, które niektóre dzieci mogą odczuwać, gdy inne dzieci mają do dyspozycji więcej zasobów lub innego rodzaju przewagę. Nataša uważa, że ważne jest, aby rodzice byli informowani o działaniach swoich dzieci i wspierali ich naukę, gdy tylko jest to możliwe. Poprzez promowanie transparentności i komunikacji między nauczycielami, uczniami i rodzicami szkoły mogą przyczynić się do stworzenia pozytywnego i wspierającego środowiska edukacyjnego dla wszystkich uczniów. W szkole wielu uczniów uczestniczy w zajęciach pozalekcyjnych prowadzonych przez pracowników niebędących nauczycielami. Personel ten uczestniczy również w projektach eTwinning, co daje uczniom możliwość kontynuowania zadań związanych z ich projektami po lekcjach. Według

eTwinning: nauczanie, kreatywność, innowacyjność

Natašy proces ten umożliwia płynne łączenie regularnych zajęć z zajęciami pozalekcyjnymi. Aby umożliwić pracownikom niebędącym nauczycielami dostęp do uczestnictwa w projektach, szkoła zapewniła im możliwość udziału w kursach dotyczących mobilności programu Erasmus+.

nie dodała: „Ważne jest, aby zrozumieć, że szkoła musi stale ewoluować i dostosowywać się do społeczeństwa. Umiejętności życiowe i rozwijanie kompetencji są teraz ważniejsze niż kiedykolwiek, a posiadanie wspierającej kadry kierowniczej to największy atut, jaki może mieć szkoła”.

Nataša tłumaczyła, że wszyscy nauczyciele uczestniczący w projektach eTwinning stali się bardziej ekstrawertyczni i otwarci, a także łatwiej przychodzi im eksperymentowanie z nowymi metodami nauczania i nie ograniczają się wyłącznie do tych tradycyjnych. Na początku niektórzy nauczyciele niechętnie odchodzili od programu nauczania, obawiając się, że wpłynie to negatywnie na naukę ich uczniów. Jednak gdy rozpoczęli włączanie działań związanych z projektami do zajęć, szybko zdali sobie sprawę z korzyści płynących z połączenia tych dwóch metod. Nie tylko uczyniło to naukę bardziej wciągającą i ciekawą dla uczniów, ale także pomogło utrwalić najważniejsze koncepcje i umiejętności w praktyczny i konkretny sposób. W rezultacie nauczyciele nabrali większej pewności co do swoich umiejętności tworzenia wartościowych i skutecznych planów lekcji uwzględniających zarówno program nauczania, jak i pracę nad projektami. W tym kontekście powiedziała: „Projekty międzynarodowe stały się kluczowym elementem planu rozwoju naszej szkoły, z różnymi celami wyznaczanymi co roku, takimi jak liczba zakończonych projektów i liczba zdobytych Krajowych Odznak Jakości. Nasi uczniowie także odgrywają ważną rolę w umiędzynarodowieniu naszej szkoły, pełniąc funkcję ambasadorów i prosząc nauczycieli o możliwość wzięcia udziału w projektach eTwinning i Erasmus+”. Następ-

3.5. Colegiul Național Petru Rareș, Beclean, Rumunia Emese Cîmpean jest nauczycielką języka rumuńskiego i od 9 lat jest też wicedyrektorką szkoły. Do jej szkoły, która położona jest na północnym zachodzie Rumunii, a od 2018 r. jest Szkołą eTwinning, uczęszcza 919 uczniów. Szkoła znajduje się w małym miasteczku, a większość uczniów pochodzi z terenów wiejskich. Codziennie dojeżdżają do szkoły autobusem lub mieszkają w internacie. Emese od kilku lat jest również ambasadorką eTwinningu i bierze udział w projektach Erasmus+. PROJEKTY ETWINNING: ROZBUDZANIE INNOWACYJNOŚCI W KLASIE Emese podkreśliła, że uczenie się w oparciu o projekty stanowi nieodłączny i przełomowy wątek jej pracy dydaktycznej od momentu, gdy dołączyła do eTwinningu w 2009 r. Ponadto przywiązuje ona dużą wagę do korzystania z odpowiednich aplikacji i narzędzi Web 2.0 w celu poprawy jakości nauki uczniów i rozwijania ich umiejętności życiowych. W czasie pandemii Emese regularnie wykorzystywała platformę eTwinning do prowadzenia zajęć z uczniami, dzięki czemu mogli być w stałym kontakcie i kontynuować pracę na platformie, którą już znali.

Emese włącza uczniów do planowania każdego projektu i zachęca ich do aktywnego udziału w podejmowaniu decyzji dotyczących różnych działań, które mają wdrażać. Podczas jednego z projektów jej uczniowie stworzyli własne plany lekcji i wcielili się w rolę nauczycieli innych uczniów. Dla uczniów szkół średnich była to wyjątkowa okazja, by w inny sposób spojrzeć na naukę i bardziej zaangażować się w zajęcia lekcyjne.

Podczas realizacji projektu zatytułowanego „The Green Behaviour Code” w roku szkolnym 2020/2021 uczniowie Emese współpracowali z partnerami z Włoch, Hiszpanii i Tunezji. Do wykonania niektórych zadań uczniowie korzystali ze Scratcha, narzędzia technologii informacyjno-komunikacyjnych, którego Emese nie znała. Jednak niektórzy uczniowie opanowali już posługiwanie się tym narzędziem i stali się ekspertami, którzy pomagali innym i prowadzili zajęcia. Emese zaufała swoim uczniom i pozwoliła im przejąć inicjatywę, co sprawiło, że uczniowie wzięli na siebie odpowiedzialność za proces uczenia się. Nauczycielka zwróciła uwagę na ważny aspekt nauczania i uczenia się: nauczycielom wolno przyznać, że nie wiedzą wszystkiego. Przyznając się do własnych ograniczeń, nauczyciele mogą bowiem stworzyć środowisko,

w którym uczniowie będą czuli się bardziej odpowiedzialni i uprawnieni do przejmowania inicjatywy w swoim własnym procesie uczenia się. To zaufanie do umiejętności uczniów może prowadzić do zwiększenia zaangażowania nawet najbardziej nieśmiałych uczniów. Emese zauważyła z biegiem lat, że nawet nieśmiali uczniowie, którzy nie uczestniczyli aktywnie w zajęciach, dzięki udziałowi w projektach eTwinning stawali się bardziej zaangażowani, pracowali w zespołach i nawiązywali przyjaźnie. Zdaniem Emese nauczyciele nie powinni narzucać uczniom tematu projektu, ale raczej włączać ich do procesu planowania. Takie podejście umożliwia uczniom aktywne uczestniczenie w procesie uczenia się i sprzyja wykształceniu w nich poczucia odpowiedzialności za własne osiągnięcia. W trakcie projektu „Eco-Herit@ge Matters”, który był realizowany we współpracy z partnerami z Grecji, Chorwacji, Włoch i Portugalii w latach 2019– 2021, zorganizowano wiele działań w ramach klubów ekologicznych utworzonych jako element programu zajęć pozalekcyjnych dla uczniów. Ze względu na pandemię wszystkie działania stacjonarne zostały przekształcone w zajęcia online. Projekt dotyczył ekologii i kultury, a wiele z realizowanych działań zaangażowało całą szkołę, co Emese opisała dalej. W roku szkolnym 2020/2021 Emese i jej uczniowie wspólnie z niemieckimi partnerami uczestniczyli w projekcie „#DigitalEU – we’ll do!”, który poświęcony był tematyce fałszywych informacji i umiejętności cyfrowych. Uczniowie, pracując razem w mieszanych zespołach, nie tylko dowiedzieli się o zagrożeniach związanych z fałszywymi informacjami, ale także wykorzystali swoją wiedzę do przygo-

eTwinning: nauczanie, kreatywność, innowacyjność

stów, grafików, tłumaczy, reżyserów, montażystów i nie tylko. Uczyli się, jak stworzyć krótki film od podstaw, a nawet jak go promować poprzez udział w krajowych i międzynarodowych konkursach lub giełdach projektów. Co więcej, ponieważ skupiliśmy się na przyrodzie i ekologii, uczniowie nauczyli się, jak badać, dokumentować i tworzyć ekologiczne przewodniki. Wykonanie tych zadań wymagało współpracy oraz analiz”. towania kampanii promującej umiejętności cyfrowe. Emese tłumaczyła, że uczestnictwo w projektach eTwinning daje uczniom możliwość rozwijania ważnych kompetencji i umiejętności, które przydadzą im się w przyszłości. Byli uczniowie często wracają, by opowiedzieć o tym, jak dzięki udziałowi w eTwinningu nauczyli się ważnych umiejętności, takich jak współpraca, praca zespołowa, kreatywność i krytyczne myślenie. Emese podała następujący przykład: „Korzystaliśmy z programu Pixton podczas projektów eTwinning, przede wszystkim w trakcie projektu »#DigitalEU – we’ll do!«. Używaliśmy go dalej nawet po zakończeniu projektu i zauważyłam, że uczniowie byli bardziej zaangażowani. Chętniej odrabiali zadania domowe i pracowali na zajęciach, byli bardziej produktywni i kreatywni, gdy korzystali z programu Pixton. Mnie również łatwiej było im pomagać i instruować ich, ponieważ wszystkie stworzone przez nich kreskówki były w dalszym ciągu elementem zajęć z wykorzystaniem programu Pixton, a ja mogłam poprawiać ich błędy gramatyczne. Podczas projektu Eco-Herit@ge Matters (2.0) stworzyliśmy razem film, w którym uczniowie wcielali się w role scenarzy-

Emese uważa, że program nauczania i podręczniki są przestarzałe, a nauczyciele powinni kierować się kreatywnością, aby ich zajęcia były bardziej angażujące. Wprawdzie uczniowie muszą zdawać egzaminy pod koniec roku, ale nauczyciele mogą w dalszym ciągu realizować program nauczania, wykorzystując przy tym uczenie się oparte na projektach. Choć niektórym rodzicom może się wydawać, że ich dzieci zaniedbują tradycyjne uczenie się, odgrywają oni ważną rolę w postępach swoich dzieci podczas realizacji projektów i są zapraszani do udziału w procesie wdrażania projektów eTwinning. Uczniowie mogą na przykład przeprowadzić wywiad z rodzicami lub uczestniczyć w jednodniowej obserwacji pracy, by poznać różne profesje, takie jak zawód policjanta czy bibliotekarza. Emese przyznała, że oprócz zalet pojawiają się też trudności, z którymi trzeba się zmierzyć, a najpoważniejszą z nich stanowią ograniczenia finansowe. Wyjaśniła, że pozyskanie niezbędnego sprzętu technicznego jest dla szkoły dużą przeszkodą. Niemniej jednak jest przekonana, że narzędzia są tylko środkiem do celu, a tym, co jest naprawdę ważne, są innowacyjne praktyki, które zachęcają do nauki i wspierają rozwój kompetencji.

SZKOŁY ETWINNING: TWORZENIE KULTURY INNOWACJI Emese zwróciła uwagę, że w Rumunii nauczyciele zazwyczaj pracują indywidualnie i nie współpracują ze sobą. Jednak udział w projektach eTwinning wpłynął na zmianę kultury szkolnej, a nauczyciele i uczniowie mogą dzięki temu skutecznie pracować jako zespół. Emese zaznaczyła, że na takim podejściu opartym na współpracy wszyscy uczestnicy bardzo zyskują.

Podkreśliła ona znaczenie wsparcia ze strony dyrekcji szkoły dla udanej współpracy na poziomie europejskim i wdrożenia eTwinningu w szkole. Nauczycielka wyjaśniła, że aby to się udało, kadra kierownicza musi zdawać sobie sprawę z tego, jak ważna jest współpraca i jakie korzyści niesie ona dla społeczności szkolnej. Emese z własnej inicjatywy zaprosiła dyrektora szkoły do udziału w wideokonferencjach z partnerami oraz do udziału w krajowej konferencji eTwinning, podczas której dyrektor mógł poznać innych dyrektorów szkół oraz nauczycieli, którzy już wprowadzili eTwinning do swoich metod nauczania i dowiedział się o jego zaletach. Emese podkreśliła również rolę komunikacji i współpracy między kolegami i koleżankami dla skutecznej realizacji projektów. Uważa, że omawianie działań i dzielenie się wynikami z kolegami oraz kadrą kierownicza może zwiększać efekty wykonanej pracy. Przytoczyła przykład pięciu nauczycieli, którzy pracowali razem i otrzymali krajową nagrodę eTwinning, dowodząc, że współpraca może przynieść więcej korzyści i większą rozpoznawalność, co z kolei przekłada się na satysfakcję z wykonanej pracy.

Szkoła przygotowała szkolny plan działań na okres do 2027 r., który zakłada zwiększenie kompetencji cyfrowych zarówno uczniów, jak i nauczycieli. Aby zachęcić ich do zastanowienia się nad tym, w jaki sposób mogą wykorzystać technologie cyfrowe do wspomagania uczenia się, wykorzystali SELFIE dla szkół. Oprócz tego dążą do stworzenia takiej społeczności szkolnej, która byłaby przyjazna dla środowiska i zachęcała do stosowania dobrych praktyk, co z kolei mogłoby przyczynić się do zmiany perspektywy i nawyków związanych ze zrównoważonym rozwojem i jego wpływem na naszą przyszłość. Decyzja ta została podjęta po przystąpieniu do projektu eTwinning „Eco-Herit@ge Matters”. Działania zapoczątkowane przez klub ekologiczny stały się teraz częścią stałej praktyki szkoły. Po zakończeniu projektu szkoła zgłosiła się do programu EkoSzkoły i obecnie odbywają się w niej comiesięczne zajęcia pozalekcyjne. W szkole rozpoczęto również wdrażanie nowego projektu eTwinning (Eco-Herit@ge Matters 2.0), a do szkolnego planu działań na lata 2022–2027 włączono cele ekologiczne. Szkolny zespół programu „Szkoły-Ambasadorzy Parlamentu Europejskiego” (EPAS) postanowił zająć się tematem umiejętności korzystania z mediów i dezinformacji, rozumiejąc ich duży wpływ i potrzebę ciągłego podejmowania tej tematyki w celu podnoszenia świadomości i promowania wśród uczniów odpowiedzialnych zachowań w sieci. Emese wspomniała, że w jej szkole w następstwie udziału w eTwinningu przyjęto kilka praktyk. Praktyki te dotyczą podniesienia świadomości uczniów odnośnie do ich

eTwinning: nauczanie, kreatywność, innowacyjność

licy, jest postrzegana jako placówka wzorcowa, dlatego też udostępnia swoje działania innym szkołom w regionie. Od kilku lat w szkole odbywa się coroczne sympozjum, podczas którego organizowane są warsztaty dla nauczycieli z całego regionu. W ostatnich latach odbywające się w szkole sympozjum zostało nagłośnione i coraz więcej nauczycieli z całego kraju bierze w nim udział oraz prezentuje skuteczność swoich praktyk związanych z eTwinningiem.

wizerunku w sieci, nie tylko w zakresie podpisanych umów, ale także w odniesieniu do odpowiedzialnego korzystania z komunikatorów i postępowania w sieci, a także bardziej odpowiedzialnego korzystania z internetu i kampanii skierowanych do młodszych uczniów. „Jesteśmy wyjątkowo dumni z tego, że w naszej szkole powstają coraz liczniejsze zespoły współpracujące ze sobą, a coraz więcej nauczycieli dołącza do eTwinningu i przyjmuje role liderów, którzy instruują uczniów oraz doradzają im. Jako zespół współpracujemy też więcej ze sobą na zajęciach, a wszystko to jest bezpośrednim wynikiem fantastycznej atmosfery eTwinningu, której doświadczyliśmy podczas realizacji naszych projektów” – dodała. Pomimo braku zasobów technicznych szkoła stała się bardziej otwarta i współpracuje teraz z ekspertami i innymi organizacjami. Szkoła ta, będąc jedyną szkołą eTwinning w oko-

Rumuńskie Ministerstwo Edukacji nagradza szkoły, które wyróżniają się pod względem jakości działań realizowanych na poziomie europejskim, a inicjatywa ta znana jest pod nazwą „Szkoła Europejska”. Szkoła Emese została odznaczona tym wyróżnieniem za sukcesy w realizacji projektów i działań eTwinning przez ostatnie kilka lat. Nagroda obejmowała kwotę pieniężną, która została wykorzystana na zakup stacjonarnego projektora, z którego mogą korzystać wszystkie klasy. Wyróżnienie to było dla dyrekcji, nauczycieli i uczniów potwierdzeniem, że warto było poświęcić czas i wysiłki na realizację tego projektu. W szkole Emese wszyscy mają poczucie, że należą do społeczności, która nieustannie się rozwija i ewoluuje. Promują kulturę współpracy, pracując razem jako zgrany zespół. Emese marzy o „szkole, która działa na zasadzie podobnej jak eTwinning, który jest czymś więcej niż tylko platformą. eTwinning to metodologia pedagogiczna, koncepcja i, co najważniejsze, aktywna i wspierająca społeczność”.

3.6. Collège et Lycée Pierre de Coubertin, Font Romeu, Francja

Anca-Aura Couasnon od 13 lat uczy języka angielskiego i francuskiego jako języka obcego w Collège et Lycée Pierre de Coubertin. Dołączyła do eTwinningu po szkoleniu stacjonarnym, w którym uczestniczyła i podczas którego poznała partnerów z innych krajów i zdecydowała się wziąć udział w swoim pierwszym projekcie. Szkoła, w której uczy, to szkoła średnia I stopnia z oddziałem kształcenia zawodowego. Jest to szkoła sportowa kształcąca najlepszych sportowców, ale uczęszczają do niej także zwykli uczniowie z okolicy. Szkoła mieści się na terenie wiejskim na południu Francji, położonym na wysokości 1800 metrów we wschodnich Pirenejach, zaledwie 15 kilometrów od granicy z Hiszpanią. PROJEKTY ETWINNING: ROZBUDZANIE INNOWACYJNOŚCI W KLASIE Anca zaznaczyła, że innowacje nie zawsze oznaczają rewolucyjne działania i mogą być też efektem małych kroków podejmowanych po to, by rozbudzić ciekawość i zainteresowanie uczniów. Podkreśliła, jak ważne jest eksperymentowanie z różnymi podejściami w celu znalezienia tych, które będą skuteczne i przyniosą oczekiwane rezultaty. Po odbyciu stacjonarnego szkolenia na temat eTwinningu wróciła do szkoły i podzieliła się nowo zdobytą wiedzą z kolegami i koleżankami. Samo podzielenie się tą wiedzą było innowacyjne, ponieważ wprowadziło nową inicjatywę do jej szkoły i wywołało zainteresowanie współpracą wśród jej kolegów i koleżanek.

Anca brała udział w wielu projektach i starała się łączyć eTwinning z programem Erasmus+, a jej nadrzędnym celem było organizowanie bezpośrednich działań i spotkań z partnerami. Zauważyła jednak, że zapoznanie partnerów z eTwinningiem, wspieranie ich przy korzystaniu z różnych narzędzi i organizowanie wspólnych działań może stanowić wyzwanie. Anca podkreśliła, że wielu nauczycieli i nauczycielek nie przywykło do prawdziwej współpracy, a pokazanie korzyści i podjęcie wspólnych działań, w miejsce działań prowadzonych równolegle, wymaga czasu. Anca opisała, jak w roku szkolnym 2020/2021 jej szkoła nawiązała współpracę w programie Erasmus+ ze szkołą na Sycylii we Włoszech. Z powodu pandemii podróż była niemożliwa, więc zamiast tego zdecydowano się uruchomić projekt eTwinning zatytułowany „Motivation”. Projekt był skierowany do uczniów szkoły znajdujących się w trudnej sytuacji, ponieważ tematem projektu Erasmus było przedwczesne kończenie nauki i brak motywacji wśród uczniów. Anca i jej koleżanka Anne, nauczycielka języka angielskiego, wspólnie wybrały dwie klasy uczniów w wieku od 14 do 15 lat, którzy nie wykazywali motywacji i zainteresowania obowiązkami szkolnymi. Uczniowie mieli również niską samoocenę, szczególnie w odniesieniu do języka angielskiego. W związku z tym Anca i Anne postanowiły skoncentrować się na zmianie samooceny uczniów, zachęcając ich do pracy nad własnymi emocjami i uczenia się, jak radzić sobie z negatywnymi uczuciami, takimi jak zniechęcenie, wstyd i strach. Projekt okazał się sukcesem, a ich uczestnictwo zaowocowało przystąpieniem do programu „Szkoły-Ambasadorzy

eTwinning: nauczanie, kreatywność, innowacyjność

Parlamentu Europejskiego”, co zostało docenione przez dyrekcję szkoły.

uśmiechów na ich twarzach, gdy uda im się wykonać zadanie”.

Anca uważa, że udział w projektach eTwinning może mieć pozytywny wpływ na poczucie pewności siebie uczniów, ich otwartość i umiejętność rozwiązywania problemów. Co więcej, dzięki takim projektom nauka może stać się przyjemniejsza, co z kolei przekłada się na większe zaangażowanie. Na początku wymaga to jednak dużego wysiłku ze strony nauczyciela, aby przekonać uczniów do wzięcia udziału w tych projektach. Anca zwróciła uwagę, że niektórzy uczniowie osiągają znakomite wyniki w nauce języka angielskiego lub w posługiwaniu się narzędziami cyfrowymi, podczas gdy inni mają z tym trudności. W związku z tym musi być obecna podczas zajęć, aby pomóc tym, którzy potrzebują dodatkowego wsparcia. Podkreśliła, że praca zespołowa jest bardziej skuteczna, ponieważ uczniowie uczą się współpracować i wspierać się nawzajem, dążąc do osiągnięcia wspólnego celu. Powiedziała: „Największą satysfakcję z bycia nauczycielką daje mi widok

Uczniowie Anki są zachęcani do zgłaszania własnych pomysłów do projektów, nad którymi pracują, ona natomiast razem z nimi pracuje nad znalezieniem najlepszych narzędzi do realizacji ich celów. Niekiedy to uczniowie wcielają się w rolę nauczycieli i pokazują Ance, jak korzystać z różnych narzędzi, takich jak oprogramowanie do montażu filmów. Przykładem ich udanej współpracy jest projekt eTwinning „European Teen Scene” (2020–2021), w którym uczniowie z kilku krajów, w tym z Danii, Niemiec, Hiszpanii, Francji, Włoch i Finlandii, pracowali w wielonarodowych zespołach nad artykułami o swoich zainteresowaniach i hobby. Uczniowie wpadli na oryginalny pomysł stworzenia specjalnych nagród nazwanych Teen Scene Awards, które zostały podzielone na różne kategorie, takie jak sport, rozrywka, nauka i aktywizm. Podczas poszukiwań i dociekań uczniowie poszerzali swoje horyzonty i pogłębiali zainteresowania w różnych dziedzinach. Kiedy przygotowywali się do głosowania, klasowe debaty pozwoliły im na doskonalenie umiejętności wypowiedzi ustnej, w tym argumentowania, przekonywania i wyrażania własnych opinii. Ceremonia wręczenia nagród za zdobycie Krajowej i Europejskiej Odznaki Jakości odbyła się w szkole i była wyjątkowym momentem dla uczniów, ponieważ przyczyniła się do pogłębienia ich dotychczasowego zainteresowania międzynarodowymi projektami i współpracą – wyjaśniła Anca. Podczas realizacji projektu eTwinning i Erasmus+ „You are the world, choose to make a difference” uczniowie wcielili się w role ambasa-

dorów, a do ich obowiązków należało organizowanie wydarzeń i angażowanie rówieśników w działania projektowe związane z ekologią i włączeniem społecznym po każdej mobilności. Anca uważa, że uczniowie powinni być motywowani i zachęcani do pełnienia ról przywódczych, a będzie to możliwe tylko wówczas, gdy nauczyciele obdarzą ich zaufaniem i stworzą dla nich ku temu możliwości. Anca, będąc ambasadorką eTwinningu, przez ostatnie kilka lat oceniała również projekty ubiegające się o Krajową Odznakę Jakości. Dzięki zdobytemu doświadczeniu zdała sobie sprawę, że najistotniejsze w realizacji projektu jest to, w jakim stopniu uczniowie są zaangażowani w proces uczenia się i w jaki sposób nauczyciele mogą osiągnąć założone cele pedagogiczne w możliwie najskuteczniejszy sposób. Chociaż początkowo jej uwaga skupiała się na narzędziach cyfrowych, podczas pracy nad kilkoma projektami Anca odkryła, że narzędzia same w sobie nie są tak ważne, jak ważne jest pomaganie uczniom w aktywnym uczeniu się. Narzędzia mogą się zmieniać co roku, ale zawsze należy koncentrować się na zapewnianiu uczniom angażującego i aktywnego środowiska edukacyjnego. Szkoły eTwinning: tworzenie kultury innowacji

Po tym, jak Anca wprowadziła eTwinning do swojej szkoły i przekonała się, jakie korzyści niosą ze sobą eTwinning i Erasmus+, jak na przykład zwiększona widoczność szkoły, dyrekcja szkoły stopniowo zaczęła włączać się w tę inicjatywę i ją wspierać. Anca jest zdania, że innowacyjność jest zaraźliwa i zaczyna się od iskry, która może rozniecić nowe pomysły i pokazać nowe perspektywy. Jej szkoła zaczęła od jednego projektu eTwinning, by następnie przystąpić do projektu Erasmus+ dla nauczycieli, a potem do projektu Erasmus+ dla uczniów. Anca podkreśliła znaczenie rozwoju zawodowego, szczególnie w przypadku szkół zlokalizowanych na obszarach wiejskich lub oddalonych, ponieważ umożliwia on nawiązywanie kontaktów z innymi i tworzenie europejskiej sieci kontaktów zawodowych. Projekt Erasmus+ dla nauczycieli zatytułowany „From Creative Teaching to Creative Thinking” realizowany był w latach 2020–2022. Po zakończeniu szkolenia nauczyciele włączyli najciekawsze i najbardziej innowacyjne działania do swojej codziennej pracy dydaktycznej. Zorganizowali sesje upowszechniające z udziałem nauczycieli różnych przedmiotów, którzy skorzystali z możliwości uczenia się od siebie nawzajem. Szkoła Anki jest dość aktywna i otwarta na lokalną społeczność, współpracuje z pisarzami, artystami i władzami lokalnymi. Nauczyciele języka francuskiego zapraszają aktorów i reżyserów teatralnych, aby pokazali uczniom, jak tworzyć krótkie filmy na potrzeby ich projektów. Podczas realizacji projektu Erasmus+ Anca zaprosiła przedstawicieli urzędu miasta i biura turystycznego do dyskusji na temat aktualnych problemów regionu. Anca powiedziała,

eTwinning: nauczanie, kreatywność, innowacyjność

że w jej szkole już wcześniej praktykowano otwartość na społeczność, ale po przystąpieniu do eTwinningu praktyka ta stała się bardziej zorganizowana i sformalizowana, bo jest teraz częścią działań projektowych. Ponadto rodzice są regularnie informowani o pracy swoich dzieci nad projektami i generalnie są zadowoleni z tego, jakie umiejętności i kompetencje zdobywają ich dzieci. Niektórzy z nich mają jednak pewne wątpliwości co do tego, czy ich dzieci powinny mieć dostęp do niezbędnego sprzętu komputerowego lub są sceptycznie nastawieni do współpracy przez internet z innymi nauczycielami i uczniami z różnych krajów. W takich przypadkach Anca przekonuje ich, że eTwinning to bezpieczne środowisko. Choć rodzice nie brali jeszcze aktywnego udziału w żadnym projekcie, są entuzjastycznie nastawieni do przyjęcia aktywnej roli w aktualnym projekcie eTwinning realizowanym w programie Erasmus+. Anca zauważyła, że nauczyciele poza korzyściami napotykają także pewne trudności. Najważniejszym z wyzwań, z jakim się zmagają, jest ilość czasu, którą trzeba poświęcić na wdrażanie innowacyjnych działań. Niektóre z jej koleżanek uznały to za zbyt

czasochłonne i nie chciały kontynuować pracy nad nowym projektem w kolejnym roku. Aby uporać się z tym problemem, wypracowano rozwiązanie polegające na ustrukturyzowaniu zespołu i przypisaniu konkretnych ról każdemu zaangażowanemu nauczycielowi lub pracownikowi. Ponadto nauczyli się również korzystać z pomocy zmotywowanych uczniów, którzy często mają świetne pomysły i są biegli w nowych technologiach, co pomogło im pokonać niektóre z napotykanych trudności. Anca stara się pomagać swoim koleżankom i kolegom, ale jest przekonana, że posiadanie usystematyzowanego szkolnego planu działań z jasno określonymi celami, krokami i działaniami na nadchodzące lata może wiele zmienić. W jej szkole poczyniono pierwsze kroki, tworząc plan, choć jest on jeszcze dość ogólnikowy i niedoskonały. Na ten temat powiedziała: „Jako Szkoła eTwinning musimy nieustannie się rozwijać... Misja Szkoły eTwinning zakłada, że tworzymy innowacyjną organizację edukacyjną”. Anca zwróciła również uwagę, że regularne i wysokiej jakości szkolenia oraz wskazówki dla nauczycieli pozwalające zaoszczędzić czas byłyby niezwykle ważne w kontekście dalszego stosowania innowacyjnych praktyk. Ponadto uważa ona, że należy bardziej eksponować działania szkoły na poziomie lokalnym i krajowym. Na przykład utworzenie specjalnej podstrony na stronie internetowej „inspection académique” (regionalnych władz pedagogicznych), która prezentowałaby wszystkie szkoły eTwinning i ich doświadczenie, mogłoby przyczynić się do popularyzacji i docenienia ich pracy. Anca zwróciła uwagę, że wprowadzanie innowacyjnych praktyk

nie powinno być jednorazową inicjatywą, ale stałym działaniem, wymagającym ciągłego wsparcia i nakładów.

3.7. İlhami Ertem Anadolu Lisesi, Edirne, Turcja Sema Karakuş uczy języka angielskiego jako języka obcego od 24 lat. Szkoła średnia II stopnia, w której pracuje, jest położona na granicy z Bułgarią i Grecją, 2 godziny drogi od Stambułu. Szkoła jest dobrze wyposażona i uczęszczają do niej uczniowie w wieku od 15 do 18 lat. PROJEKTY ETWINNING: ROZBUDZANIE INNOWACYJNOŚCI W KLASIE 52

Sema uważa, że wprowadzenie większej liczby technologicznych udogodnień w klasie może prowadzić do stworzenia środowiska kształcenia mieszanego, w którym uczniowie będą mogli obcować z technologią w taki sam sposób, jak w prawdziwym świecie. Zważywszy na to, jak szybko zmieniają się dzisiejsze realia pracy, przewidywanie zachodzących zmian i dotrzymywanie im tempa jest prawie niemożliwe. W związku z tym rozwijanie umiejętności adaptacji i rozwijania się jest być może obecnie ważniejsze niż kiedykolwiek. Dla wielu branż innowacje są źródłem zmian i zawsze istnieje możliwość wprowadzania ulepszeń. Innowacje w edukacji mogą pomóc w przygotowaniu uczniów do funkcjonowania w dynamicznym miejscu pracy, stwarzając im możliwości rozwijania takich umiejętności, jak kreatywność, zdolność adaptacji i odporność. Sema miała następujące spostrzeżenie: „Podczas moich zajęć zauważyłam istotne zmiany we własnym nauczaniu, odkąd zaczęłam

korzystać z eTwinningu. Przedtem nie byłam szczególnie obyta z narzędziami cyfrowymi. Jednak dzięki realizacji projektu eTwinning zarówno ja, jak i moi uczniowie znacznie rozwinęliśmy umiejętności cyfrowe. To z kolei jeszcze bardziej zwiększyło motywację moich uczniów – »cyfrowych tubylców«”. W 2020 r., podczas pandemii, nauczycielka razem ze swoimi uczniami pracowała nad projektem eTwinning zatytułowanym „Let’s Play Together”. Tematem tego projektu była gamifikacja i uczenie się w oparciu o gry, a jego uczestnikami byli uczniowie z Bułgarii, Chorwacji, Włoch, Litwy, Polski, Portugalii, Rumunii i Ukrainy. W trakcie projektu stworzono dwie aplikacje mobilne na urządzenia z systemem Android. Pierwsza aplikacja o nazwie „World of Game” została opracowana przy użyciu narzędzia Kodular.io. Po otwarciu tej aplikacji użytkownicy zostają przekierowani na stronę internetową projektu. Druga aplikacja, „Let’s Play Together”, była bardziej zaawansowana i powstała przy użyciu programu App Inventor. Aplikacja ta obejmuje lekcje, tematy i różne gry cyfrowe do każdego przedmiotu. Użytkownicy mogą łatwo pobrać tę aplikację na swoje telefony komórkowe i korzystać z niej w dowolnym miejscu. Sema po pierwsze zauważyła, że innowacyjne praktyki pozwalają stworzyć bardziej angażujące środowisko szkolne. O ile niektórzy mogą uważać technologię za czynnik rozpraszający uwagę, Sema uważa, że może ona w rzeczywistości zachęcić uczniów do aktywnego udziału w zajęciach. Wykorzystanie urządzeń takich jak komputery, tablety czy telefony komórkowe może pomóc w przekształ-

eTwinning: nauczanie, kreatywność, innowacyjność

ceniu zwykle monotonnych przedmiotów w interaktywne i ciekawe zajęcia. Ponadto innowacyjne praktyki można dostosować do różnych stylów uczenia się – dodała. „Każdy uczeń w mojej klasie jest wyjątkowy, a dostosowanie moich lekcji do indywidualnych potrzeb każdego z nich może być trudne. Na szczęście technologia w edukacji umożliwia mi dostosowanie lekcji i wprowadzenie zabawnych gier, takich jak gry planszowe, gry karciane i gry na świeżym powietrzu. Podczas mojego projektu »Let’s Play Together« uczniowie przygotowywali nawet własne materiały i grali w gry na lekcji angielskiego. Projekt był tak udany, że zgłosiliśmy go do programu Erasmus+, a nawet wzięliśmy udział w kursie gamifikacji w Finlandii”. Używanie technologii podczas lekcji to także przygotowanie uczniów na przyszłość. Wprowadzenie w tematykę technologii instruktażowych w młodym wieku może pomóc uczniom

stawić czoła przyszłym wymogom w zakresie technologii cyfrowych. Ponadto technologia może pomóc w budowaniu silniejszych relacji między nauczycielami i uczniami. Sema wyjaśniła to następująco: „Na przykład w trakcie mojego projektu eTwinning »My Goal« uczniowie tworzyli cyfrowe CV i uczyli się pisać podania o pracę. Uczniowie przedstawili nawet zawody, które chcieliby wykonywać w przyszłości. Projekt ten pomógł uczniom nabrać pewności siebie, z kolei w trakcie mojego projektu »Entrepreneurship can Reach Your Goal« uczniowie wykorzystali różne narzędzia Web 2.0 do wyszukania informacji o przedsiębiorcach i zaprezentowali swoje odkrycia podczas konferencji na Zoomie”. Według Semy część uczniów może jednak mieć trudności z opanowaniem umiejętności cyfrowych i samodzielnym wykonywaniem zadań z wykorzystaniem technologii. Może to wynikać z braku wcześniejszego doświadczenia lub dostępu do urządzeń cyfrowych. Ponadto niektórzy uczniowie mogą mieć mało czasu na dodatkowe zajęcia ze względu na inne obowiązki, co może utrudniać im udział w projektach opartych na technologii. Podczas rozmów z uczniami z innych krajów niektórzy uczniowie mogą zachowywać się nieśmiało lub wahać się przed zabraniem głosu, zwłaszcza jeśli nie są pewni swoich umiejętności językowych. Niektórzy uczniowie mogą też mieć trudności ze zrozumieniem zasad projektu lub instrukcji z powodu barier językowych lub niewystarczającej znajomości języka angielskiego. W takich przypadkach dodatkowe wsparcie i wskazówki mogą pomóc w zadbaniu o to, by wszyscy uczniowie mogli w pełni uczestniczyć w nauce opartej na technologii i czerpać z tego korzyści.

SZKOŁY ETWINNING: TWORZENIE KULTURY INNOWACJI

Sema podkreśliła: „Jesteśmy dumni, że jesteśmy pierwszą szkołą eTwinning w naszym mieście. Od momentu, gdy rozpoczęliśmy realizację projektów eTwinning, wizja i misja naszej szkoły zmieniły się. Staliśmy się bardziej skuteczni i aktywni w obszarze projektów i działań społecznych, zdobyliśmy uznanie i renomę, ponieważ niektóre projekty udało nam się włączyć do programu Erasmus+. Kompetencje naszych uczniów podniosły się, co sprawiło, że rodzice chętniej zapisują dzieci do naszej szkoły. Jako szkoła otrzymaliśmy medale i upominki od różnych instytucji za nasze innowacyjne projekty. Dzięki eTwinningowi wygraliśmy wycieczkę do Belgradu za sprawą inicjatywy Move2Learn. Ponadto zajęłam drugie miejsce w krajowej edycji konkursu na projekt innowacyjnego materiału (Innovative Material Design Competition) dla nauczycieli dzięki mojej nowej aplikacji mobilnej, którą z dumą przedstawiłam i zaprezentowałam nauczycielom zarówno na poziomie lokalnym, jak i na krajowej konferencji UEDFOR (National Transformation in Education Forum) w Izmirze”. Sema opowiedziała, że to dyrekcja jej szkoły zapoznała ją z eTwinningiem 5 lat temu i wyjaśniła jej, jakie

korzyści płyną z uczenia się w oparciu o projekty. Od tego czasu do programu dołączyło więcej nauczycieli, którzy zaczęli wspólnie pracować nad projektami. Wiele działań, które realizowali w ramach swoich projektów, zostało wprowadzonych w szkole. Strona internetowa szkoły została przekształcona w aplikację mobilną wykorzystującą ich własną aplikację, która okazała się bardzo pomocna zarówno dla uczniów, jak i rodziców. Aplikacja z grami cyfrowymi została udostępniona wszystkim uczniom, także nauczycielom odbywającym staż, i służyła im jako skuteczne narzędzie do ćwiczenia lekcji. Aplikacja jest prosta i przyjemna w użyciu, więc uczniowie bardzo ją polubili. Ponadto Sema pracowała wraz z uczniami nad przygotowaniem szkolnej gazetki i biuletynu dla rodziców oraz innych osób przy użyciu takich narzędzi jak Canva i Madmagz. Co roku z okazji Dnia eTwinningu w szkole przygotowywana jest wystawa, a uczniowie biorą też udział w wystawie eTwinningu w mieście. Szkoła została wybrana, ponieważ jest znana ze swojego zaangażowania w projekty eTwinning, a nawet w czasie pandemii odbywające się w niej zajęcia eTwinning i nauczyciele stali się modelem i wzorem dla innych. Było to możliwe, ponieważ znali już narzędzia cyfrowe oraz przeszkolili swoich kolegów i koleżanki w zakresie ich wykorzystania. W porównaniu z innymi mieli szczęście. Sema zaznaczyła, że dzięki eTwinningowi jej uczniowie mogli kontaktować się ze swoimi rówieśnikami za granicą za pomocą aplikacji takich jak Zoom, co okazało się bardziej skuteczne niż tradycyjne lekcje w klasie. W rezultacie stali się wzorem do naśladowania dla innych nauczycieli i szkół.

eTwinning: nauczanie, kreatywność, innowacyjność

Co roku w szkole odbywają się wystawy i kiermasze dla rodziców, są one zazwyczaj organizowane w celu zbierania pieniędzy na cele charytatywne. Podczas tych wydarzeń zachęca się rodziców do tworzenia produktów do projektów eTwinning i do wypełniania cyfrowych ankiet przygotowanych przez szkołę. Czasami uczniowie przeprowadzają nawet wywiady ze swoimi rodzicami, krewnymi i innymi osobami pracującymi w różnych zawodach. Szkoła również zachęca rodziców do opowiadania o swoich zawodach. Na przykład podczas projektu „Healthy wealthy” szkoła zorganizowała webinarium za pomocą platformy Zoom, podczas którego przeprowadzono wywiad ze znanym sędzią piłkarskim, do udziału zaproszono też dietetyka. Ponadto szkoła zorganizowała webinarium z udziałem psychologa klinicznego, aby porozmawiać o różnych rodzajach nękania. Rodzice zostali również zaproszeni do udziału w kursach hobbystycznych w szkole, podczas których powstały wspaniałe arcydzieła. Organizowali nawet wydarzenia charytatywne, a ich prace były prezentowane w szkole. Zarówno Sema, jak i cała szkoła przywiązują dużą wagę do technologii. Sema podsumowała to w ten sposób: „Technologia może być potężnym narzędziem transformacji procesu uczenia się. Może ona zacieśnić więzi

między nauczycielami i uczniami, zrewolucjonizować nasze podejście do współpracy i uczenia się, zlikwidować luki w zakresie równego traktowania i dostępności, które istniały przez długi czas, a także dostosować proces uczenia się do potrzeb wszystkich uczniów. Nasze szkoły powinny pełnić rolę inkubatorów odkrywczości i pomysłowości. Nauczyciele powinni współpracować ze swoimi uczniami, nieustannie poszukiwać nowych informacji i zdobywać nowe umiejętności. Kadra kierownicza placówek edukacyjnych powinna przygotować wizję kształtowania procesu uczenia się, który zapewni wszystkim uczniom odpowiednie narzędzia i zasoby potrzebne do osiągania sukcesów”.

3.8. II Liceum Ogólnokształcące im. Króla Jana III Sobieskiego w Krakowie, Polska Justyna Grzegorzyca jest nauczycielką języka angielskiego, która pracuje z uczniami w wieku od 15 do 19 lat w szkole w Krakowie. Szkoła ma wieloletnią tradycję i w przyszłym roku szkolnym będzie obchodzić 140. rocznicę powstania. Do szkoły uczęszcza ponad 1000 uczniów, którzy są bardzo zmotywowani i przygotowują się do egzaminów końcowych, które dadzą im przepustkę na wyższe uczelnie. PROJEKTY ETWINNING: ROZBUDZANIE INNOWACYJNOŚCI W KLASIE Justyna opisała innowacyjność w następujący sposób: „Innowacyjność w mojej praktyce nauczania polega na wykorzystywaniu nowych technologii, włączaniu różnych modeli na-

uczania i podejść interdyscyplinarnych oraz nieustannej rewizji tradycyjnych struktur i ról w klasie. Oznacza ona również odkrywanie nowych sposobów współpracy z moimi uczniami. Celem innowacji w mojej praktyce nauczania jest wypracowanie i wdrożenie nowych metod nauczania, które będą bardziej angażować i motywować uczniów, pomagać im w zrozumieniu i przetwarzaniu informacji oraz wspierać krytyczne myślenie i umiejętność rozwiązywania problemów”.

Justyna wspomniała, że na początku roku szkolnego zwykle przeznacza trochę czasu na przyjrzenie się swoim uczniom i wprowadza ćwiczenia mające na celu przełamanie lodów. Następnie z każdym uczniem w klasie przeprowadza indywidualną rozmowę, podczas której rozmawiają o potencjalnych tematach projektów, zanim zostaną one przedstawione całej klasie. Takie podejście daje uczniom możliwość przedstawienia własnych pomysłów i dzielenia się zainteresowaniami, a tym samym tworzy dynamiczne i produktywne środowisko edukacyjne. W 2020 r. zrealizowano projekt eTwinning „Street Art around Europe”, którego celem było poznawanie street artu i graffiti różnych europejskich miast. Pięć szkół partnerskich z Belgii, Francji, Polski, Słowacji i Turcji wspólnie pracowało nad rozwijaniem umiejętności kreatywnego myślenia i podnoszeniem świadomości uczniów na temat street artu w ich lokalnych społecznościach. W projekcie szczególną uwagę poświęcono poznawaniu nowych narzędzi technologicznych i promowaniu współpracy między uczniami z różnych krajów. Uczniowie posługiwali się narzędziami związanymi z mediami cyfrowymi, takimi jak

wideo, nagrywanie dźwięku i animacja, aby razem stworzyć opowieść, która promowała naukę języków obcych, kreatywność i umiejętności cyfrowe. Zdaniem Justyny najważniejszą innowacją tego projektu było to, że nauczyciele języków obcych po raz pierwszy współpracowali z nauczycielami przedmiotów ścisłych, co dowodziło pozytywnego wpływu eTwinningu na ich nauczanie. Projekt ten został następnie przekształcony w projekt Erasmus+ na temat edukacji teatralnej, w którym uczestniczyła cała szkoła. W 2019 r. szkoły z Francji, Polski i Turcji wspólnie realizowały projekt „Bookworms & Mól Książkowy & Rats de Bibiothèque”, który miał na celu rozbudzenie zamiłowania do czytania i książek. Uczestnicy projektu dzielili się wiedzą i inspirowali się nawzajem, tworząc opowiadania, komiksy i sztuki teatralne nawiązujące do ich tożsamości i regionu. Przedsięwzięcie to zainspirowało polskich uczniów do przystąpienia do projektu społecznego „100toSTART” na rzecz pomocy osobom niewidomym i słabowidzącym. Uczniowie zorganizowali zbiórkę pieniędzy na pierwszą na świecie masową produkcję książek dotykowych dla dzieci słabowidzących. Były to książki zawierające przestrzenne

eTwinning: nauczanie, kreatywność, innowacyjność

i kolorowe ilustracje, pomagające dzieciom z dysfunkcją wzroku rozwijać wyobraźnię, kreatywność i orientację przestrzenną. Po zebraniu funduszy i wydrukowaniu egzemplarzy uczniowie liceum planowali podarować je 10 ośrodkom w całej Europie, które pomagają osobom z dysfunkcjami wzroku. W 2020 r. projekt „Digtal EU – and YOU?! My media choices – my life balance” był poświęcony kwestiom związanym z obywatelstwem cyfrowym oraz bezpiecznym i świadomym korzystaniem z internetu. W projekcie tym pracowano nad analizą wyborów i zachowań nastolatków związanych z technologiami cyfrowymi, takimi jak nienawiść w sieci, cyberprzemoc, phubbing, netykieta, oraz nad analizą manifestu dotyczącego komunikacji. Wszystkie działania były odpowiednio wkomponowane w krajowy program nauczania i sprzyjały przyswajaniu wiedzy z różnych przedmiotów i treści interdyscyplinarnych w międzynarodowym środowisku dzięki współpracy z uczniami z Niemiec, Grecji, Włoch i Hiszpanii. Projekt zwyciężył w 68. edycji międzynarodowego konkursu na temat zrównoważonego rozwoju technologii cyfrowych programu eTwinning w Niemczech. Realizacja projektu przypadła na okres obostrzeń pandemicznych, a uczestniczący w nim uczniowie wcielali się w rolę mentorów dla innych uczniów w szkole, co pokazało, jak ważna jest umiejętność korzystania z technologii cyfrowych. Poprzez wykorzystanie narzędzi i platform cyfrowych do pracy przy wspólnych projektach moi uczniowie nabywają niezbędne umiejętności, które przygotowują ich do pracy w XXI wieku – zaznaczyła Justyna. Umiejętności te to m.in. kreatywność,

zdolność rozwiązywania problemów i krytyczne myślenie, a dzięki tym umiejętnościom uczniowie nabierają pewności siebie i stają się bardziej niezależni. Ponadto nauczyciele mogą dzielić się najlepszymi praktykami i uczyć się od siebie nawzajem, co z kolei prowadzi do rozwijania innowacyjnych metod i podejść do nauczania. Realizacja projektów eTwinning na zajęciach lekcyjnych pozwala uczniom na lepsze zrozumienie innych kultur i sprawniejszą komunikację międzykulturową. Uczniowie chętnie spotykają się ze swoimi partnerami projektowymi przez internet i współpracują z kolegami i koleżankami z różnych krajów. Chociażby realizowany przez nich projekt „I know my past, I am running for the future” jest przykładem, jak tego rodzaju współpraca może przyczynić się do lepszego zrozumienia międzykulturowego i poprawy umiejętności komunikacyjnych uczniów. Podczas wspólnej pracy nad projektami uczniowie poznają inne kultury, tradycje i języki, co przyczynia się do wykształcenia empatii i szacunku dla innych punktów widzenia. To z kolei promuje ideę globalnego obywatelstwa, która wpisuje się w misję i wizję szkoły Justyny, zakładającą szerzenie tolerancji i zrozumienia dla różnych kultur. Jednak według Justyny wprowadzanie i wdrażanie innowacji na zajęciach lekcyjnych może okazać się wyzwaniem dla tych uczniów, którzy nie lubią zmian i mają trudności z przyzwyczajeniem się do nowych sposobów działania. Ograniczona wiedza na temat technologii może powodować frustrację i prowadzić do braku postępów w nauce. Odpowiednie zasoby, w tym sprzęt, materiały i fundusze, mają zasadnicze znaczenie dla skutecznego wdrożenia. Uczniowie z pokolenia

możliwości, jakie oferuje ta społeczność. Nauczyciele nabyli praktyczne umiejętności i rozpoczęli swoje pierwsze międzynarodowe i krajowe projekty. Uczestniczyliśmy w wielu wydarzeniach internetowych i uczyliśmy się od innych nauczycieli i zdaliśmy sobie sprawę, że zawód nauczyciela oznacza proces uczenia się przez całe życie. Kursy internetowe oferowane przez eTwinning spełniły oczekiwania naszych nauczycieli”.

Z potrzebują czasu i bezpiecznego, wspierającego środowiska do ćwiczenia i eksperymentowania. Nauczyciele powinni informować o korzyściach płynących z innowacji, takich jak zwiększone zaangażowanie i lepsze efekty uczenia się, a także zapewniać indywidualną pomoc, instruktaże internetowe lub wsparcie rówieśników. Przemyślane planowanie i wspieranie są warunkiem niezbędnym dla udanego procesu uczenia się. SZKOŁY ETWINNING: TWORZENIE KULTURY INNOWACJI „Po tym, jak usłyszeliśmy o eTwinningu i po wymianie dobrych praktyk z nauczycielami i uczniami, zwróciliśmy się do nich po pomoc i zorganizowaliśmy w naszej szkole wydarzenia związane z eTwinningiem, takie jak »Join eTwinning«, »How to work on an online project« oraz »What are the must-know top online tools to start an innovative project?«. Lokalni ambasadorzy eTwinningu zostali zaproszeni do zaprezentowania

Zostali oni wyróżnieni Europejskimi Odznakami Jakości za udział w kilku projektach internetowych, co zachęciło szkołę do promowania zrozumienia międzykulturowego i współpracy między uczniami i nauczycielami z różnych krajów. Pomogło im to przezwyciężyć różnice kulturowe i nieporozumienia, dzięki czemu w szkole powstało bardziej włączające i zróżnicowane środowisko edukacyjne. Szkoła złożyła wniosek o dotację programu Erasmus+, a 20 nauczycieli wzięło udział w kursach w formie obserwacji pracy (job shadowing) oraz w szkoleniach językowych i metodycznych. Nauczyciele mogli lepiej zrozumieć innowacyjne metody nauczania, powołano też grupę liderów i liderek odpowiedzialnych za nawiązywanie partnerstw i ubieganie się o środki z programu Erasmus+ dla uczniów. Zaczęli oni odwiedzać różne szkoły, pracować wspólnie w międzynarodowych grupach, dzielić się dobrymi praktykami, wymieniać pomysłami i wzajemnie inspirować się do opracowywania nowych i kreatywnych sposobów nauczania i uczenia się. Szkoła otworzyła się na nowe procesy uczenia się, nawiązywała nowe relacje partnerskie i poszerzała własne horyzonty.

eTwinning: nauczanie, kreatywność, innowacyjność

Justyna zwróciła uwagę, że aby tworzyć kulturę innowacji we własnej szkole, nauczyciele i uczniowie określili kilka najważniejszych aspektów sposobu myślenia, które ich zdaniem są niezbędne. Są to otwartość na zmiany, duża ciekawość oraz umiejętność kreatywnego i nieszablonowego myślenia. W szkole kładzie się również duży nacisk na uczenie się prowadzone przez uczniów, zachęcając ich do przyjmowania odpowiedzialności za własną edukację i realizacji projektów, które mają dla nich szczególną wartość. Wytrwałość jest też uważana za niezwykle ważną, a dzieci uczy się traktować wyzwania jako okazje do nauki i doskonalenia się. Kolejnym ważnym aspektem szkolnej kultury innowacji jest współpraca, przy czym zarówno nauczyciele, jak i uczniowie zdają sobie sprawę z potencjału współpracy na rzecz osiągnięcia wspólnych celów. Uczniowie szkoły zachęcani są też do podejmowania ryzyka, gdyż w szkole panuje przekonanie, że niepowodzenia są naturalną częścią procesu wprowadzania innowacji, a podejmowanie świadomego ryzyka jest niezbędne, by móc przekraczać granice i osiągać nowe sukcesy. Ponadto pracownicy szkoły starają się angażować szerszą społeczność w swoje wysiłki na rzecz budowania kultury innowacji poprzez angażowanie rodziców, lokalnych firm i innych członków społeczności w celu wypracowania poczucia wspólnej odpowiedzialności i zaangażowania w sukces szkoły. Oprócz tego szkoła wykorzystuje technologię jako narzędzie wspierające innowacyjność i kreatywność poprzez stosowanie różnorodnych narzędzi,

takich jak druk 3D, oprogramowanie do kodowania i platformy do współpracy przez internet, które pomagają uczniom odkrywać i wyrażać swoje pomysły w nowy i fascynujący sposób. Stawiając na te podstawowe aspekty odpowiedniego nastawienia i współpracując w celu stworzenia kultury innowacji, szkoła przygotowuje swoich uczniów do osiągania sukcesów w ciągle zmieniającym się i coraz bardziej wymagającym świecie. Justyna mówi, że przed pandemią jej szkoła nie uwzględniała projektów eTwinning w swoich praktykach. Ale jej koledzy i koleżanki oraz dyrektor szkoły byli pod wrażeniem poziomu zaangażowania i łatwości, z jaką uczniowie Justyny przyzwyczaili się do zajęć w formie internetowej. Uznali, że eTwinning będzie doskonałym narzędziem do promowania wykorzystania narzędzi cyfrowych w edukacji, zachęcania do współpracy międzynarodowej i rozwijania kompetencji międzykulturowych. W rezultacie działania realizowane podczas projektów eTwinning zostały wprowadzone w całej szkole. Na przykład szkolny festiwal FMFT (Festiwal Małych Form Teatralnych) nigdy nie był promowany w internecie ani na arenie międzynarodowej, dopóki nie zaczęto analizować praktyk eTwinning i wprowadzać ich do działań prowadzonych w całej szkole. Utworzono projekt „Shake the Stage”, którego celem było promowanie międzykulturowego uczenia się, umiejętności cyfrowych i współpracy międzynarodowej wśród uczniów. Justyna zwróciła również uwagę, że zaangażowanie rodziców i zainteresowanych stron ma decydujące znaczenie dla powodzenia innowacji w szkole. Kluczowym czynnikiem jest komunikacja, a szkoła informuje ich

na bieżąco za pomocą newsletterów, e-maili, mediów społecznościowych i podczas zebrań z rodzicami. Warsztaty i ankiety dostarczają informacje zwrotne, a możliwości zaangażowania to między innymi zgłoszenie się do pracy w charakterze prelegenta na zasadzie wolontariatu lub pomoc przy podobnych projektach. Powstają komitety doradcze składające się z rodziców i zainteresowanych stron, których zadaniem jest współpraca i łączenie różnych perspektyw podczas planowania i wdrażania innowacji. „Owo otwarcie na społeczność to tak naprawdę współpraca ze społecznością” – wyjaśniła. Wprowadzenie i wdrażanie innowacji w szkołach średnich wiąże się z wyzwaniami wynikającymi z obowiązku dostosowania się do krajowych norm programowych, trudnościami z utrzymaniem zainteresowania uczniów szkół średnich oraz z brakiem czasu i zasobów. Innowacje muszą być dostosowane do obowiązujących programów nauczania i opracowane w taki sposób, aby przyciągnąć uwagę i zainteresowanie uczniów. Aby pokonać te trudności, potrzebne są kreatywne rozwiązania, a szkoły powinny traktować innowacje priorytetowo, aby zagwarantować, że będą one miały długotrwały pozytywny wpływ na proces uczenia się uczniów. „Weryfikujemy priorytety określone

przez Ministerstwo Edukacji, omawiamy je i staramy się je łączyć, a nawet opieramy na nich nasz projekt eTwinning. Następnie omawiamy je z naszymi uczniami i wybieramy konkretne działania, dbając o to, by były one zabawne, kształcące i zgodne ze szkolnym programem nauczania. Przy przemyślanym planowaniu i odpowiednim wsparciu można zagwarantować uczniom udany proces uczenia się” – podsumowała Justyna.

3.9. ITCS „G. Zappa” di Saronno, Saronno, Włochy Liliana Rossetti jest nauczycielką języków obcych, która zajmuje się nauczaniem języka angielskiego i niemieckiego. Jest nauczycielką od ponad 25 lat i obecnie pracuje w technikum w miejscowości Saronno w północnych Włoszech. Program nauczania kładzie nacisk na takie przedmioty jak księgowość, finanse, marketing, stosunki międzynarodowe i sieci informatyczne dla biznesu. Oprócz pracy nauczycielskiej Liliana pełni również funkcję ambasadorki eTwinningu. PROJEKTY ETWINNING: ROZBUDZANIE INNOWACYJNOŚCI W KLASIE W kontekście praktyki nauczania innowacyjność polega na wprowadzaniu nowych metod organizacji codziennej pracy z uczniami, w oparciu o dany program nauczania, z naciskiem nie tylko na wiedzę merytoryczną, ale przede wszystkim na rozwijanie umiejętności na miarę XXI wieku – stwierdziła Liliana. W edukacji szkolnej innowacje oznaczają przyjęcie takich metod, jak wzajemne uczenie się od siebie na-

eTwinning: nauczanie, kreatywność, innowacyjność

wzajem, praca badawcza oraz uczenie się oparte na projektach i działaniach, które wymagają czynnego udziału uczniów, przyznając im główną rolę w procesie uczenia się. Liliana uważa, że każde podejście do nauczania oparte na demokratycznym modelu współpracy, odpowiedzialności i włączeniu jest innowacyjne w porównaniu z tradycyjnymi metodami. Szczególnie innowacyjna jest również indywidualizacja nauczania, polegająca na tym, że uczniowie mają więcej kontroli nad przebiegiem własnej nauki, dzięki czemu proces uczenia się staje się bardziej angażujący i skuteczny. Każdy uczeń rozwija się inaczej, ma inne potrzeby i własne tempo uczenia się, a indywidualizacja polega na opracowaniu indywidualnej ścieżki uczenia się, pozwalającej osiągnąć te same cele, co inni uczniowie. W roku szkolnym 2020/2021 w projekcie eTwinning „Young European Entrepreneurs” uczestniczyły szkoły partnerskie z Czech, Niemiec, Włoch (Saronno i Bari), Portugalii, Reunion (Francja) i Turcji, przy czym wszystkie były szkołami średnimi o profilu zawodowym lub technicznym. Głównym celem projektu była symulacja relacji biznesowych między firmami na poziomie międzynarodowym. Uczniowie uczestniczyli w działaniach polegających na analizie i prezentacji firm, wymianie korespondencji biznesowej,

składaniu ofert i zamówień, sporządzaniu ofert pracy, rekrutacji oraz opracowywaniu produktu. To praktyczne podejście dało uczniom możliwość rozwijania umiejętności i kompetencji związanych z biznesem przy jednoczesnym pogłębianiu ich wiedzy teoretycznej. W roku szkolnym 2021/2022 sieć szkół z Grecji, Włoch (Saronno i Sassari), Hiszpanii i Turcji wspólnie realizowała projekt eTwinning „READ-WRITE-LAB”. Projekt ten miał na celu zachęcenie uczniów do wspólnego czytania i pisania przy użyciu nowych technologii. Uczniowie poznawali różne rodzaje tekstów narracyjnych, w tym powieści graficzne, i brali udział we wspólnych zajęciach w międzynarodowych grupach. Projekt wywarł pozytywny wpływ na nawyki czytelnicze uczniów, ponieważ powieść graficzna okazała się prostszym i bardziej angażującym gatunkiem literackim, który przyczynił się do zwiększenia ich motywacji do czytania i pisania. Liliana podkreśliła, że wprowadzenie innowacyjnych praktyk na zajęciach może przynieść wiele korzyści, w tym doskonalenie umiejętności komunikacji i pracy w języku docelowym (angielskim), większą motywację uczniów i silniejsze poczucie wspólnoty w klasie. Na przykład symulacje sytuacji związanych z pracą w firmie mogą być źródłem cennych doświadczeń i umiejętności zawodowych, które można lepiej wykorzystać podczas staży. Projekt eTwinning „Young European Entrepreneurs” okazał się być niezwykle przydatny podczas pandemii w roku szkolnym 2020//2021, ponieważ zastąpił praktyczne doświadczenie pracy w biurze, którego zdobycie było wówczas niemożliwe.

Liliana powiedziała, że podczas wprowadzania i wdrażania innowacyjnych praktyk można napotkać trudności na wielu płaszczyznach. Innowacyjne praktyki mogą oznaczać konieczność pokonania ograniczeń czasowych i przestrzennych zarówno w przypadku uczniów, jak i nauczycieli. Działania projektowe mogą być bardziej czasochłonne i może pojawić się konieczność zapewnienia odpowiedniego środowiska pracy, takiego jak pracownia komputerowa lub urządzenia dla wszystkich uczniów, zwłaszcza w niektórych fazach projektu. Przygotowanie narzędzi i działań może również pochłaniać dużo czasu i energii, co może zostać odebrane jako strata jednego i drugiego. Wspólne działania wymagają przygotowania i zaangażowania ze strony wszystkich uczniów – w przeciwnym razie przedsięwzięcie może zakończyć się niepowodzeniem. Wyzwania mogą okazać się szansami, jeśli podejdzie się do nich z pozytywnym nastawieniem, a cel, jakim jest podnoszenie kompetencji i rozwijanie umiejętności uczniów, będzie wciąż na pierwszym planie. Liliana ponownie nawiązała do projektu dla młodych przedsiębiorców, przy okazji którego mieli oni okazję przekonać się o pozytywnym wpływie podejmowanych działań. Symulacja międzynarodowego konkursu

biznesowego z kilkoma europejskimi partnerami umożliwiła uczniom wyjście poza ograniczenia i restrykcje, które zostały wprowadzone z powodu COVID-19, i pozwoliła im wyobrazić sobie siebie samych w aktywnych rolach, które prawdopodobnie będą pełnić w niedalekiej przyszłości. W wyniku tego uczniowie nabyli szereg umiejętności miękkich i zawodowych, które okazały się przydatne w kolejnym roku, kiedy odbywali staże zawodowe w lokalnych firmach. Projekt został zrealizowany we współpracy z innymi nauczycielami, którzy rozumieli potencjał tych działań i ich wpływ na przygotowanie uczniów podczas pandemii. Liliana na bieżąco informowała społeczność szkolną i kadrę kierowniczą o postępach prac projektowych i zaprezentowała niektóre z ich rezultatów. Wyjaśniła ona, że przekonanie, iż innowacyjność w nauczaniu jest równoznaczna z cyfryzacją, jest często mylące. „Prawdziwe innowacje polegają na samym podejściu, a w tym kontekście najważniejszą rolę pełni nauczyciel. Nowoczesny nauczyciel z pewnością dobrze zna narzędzia cyfrowe, które mogą uprościć jego pracę i usprawnić prezentacje. Jednak główną funkcją tych narzędzi jest zmniejszenie dystansu, ułatwienie komunikacji i stworzenie możliwości do nauki i współpracy z partnerami ponad granicami geograficznymi”. Wyjaśniła też, że „kluczowe jest dbanie o czynnik ludzki w coraz bardziej stechnologizowanym świecie. Nie możemy pozwolić, by technologia stała się monstrum; musi ona pozostać naszym sprzymierzeńcem, który będzie przesiąknięty człowieczeństwem. Jeśli pozwolimy, by czynnik ludzki zanikł, przepadniemy z kre-

eTwinning: nauczanie, kreatywność, innowacyjność

tesem. Dzięki projektom eTwinning możemy łączyć technologię z relacjami międzyludzkimi poprzez współpracę z osobami, które żyją w różnych miejscach, w różnych kulturach i które myślą w inny sposób niż my. W ten sposób możemy wymieniać się pomysłami i współpracować ze sobą, wzajemnie wzbogacając proces uczenia się”. SZKOŁY ETWINNING: TWORZENIE KULTURY INNOWACJI „Nasza szkoła jest bardzo otwarta na różnorodne propozycje współpracy ze strony organizacji lokalnych, regionalnych, krajowych i międzynarodowych. Podjęcie tego rodzaju współpracy i rzeczywiste zaangażowanie daje uczniom bezcenne możliwości zdobycia praktycznych umiejętności i przygotowuje ich na przyszłość” – wyjaśniła. Innowacje powinny wiązać się z wykorzystaniem nowych technologii, które dają możliwość komunikacji i współpracy na poziomie krajowym i międzynarodowym. Każde spotkanie lub działanie, które pokazuje uczniom, jak wygląda prawdziwy świat, jest innowacyjne, ponieważ wiąże się z umiejętnościami i sposobem myślenia, które tradycyjna edukacja oferuje rzadko. Ponadto zdolność do nawiązywania interakcji i współpracy w celu osiągnięcia wspólnego celu to podstawa dla społeczeństwa przyszłości. Według Liliany takie podejście umożliwiło im uzyskanie odznaki „Szkoła eTwinning”. „Wciąż nad tym pracujemy, nie jest łatwo. Ale coraz więcej współpracujemy i staramy się pracować nad projektami o charakterze interdyscyplinarnym. Przedstawiam eTwinning moim koleżankom i kolegom jako jedną z metod nauczania”.

Kilka działań zainicjowanych podczas realizacji projektów eTwinning zostało wprowadzonych w równoległych klasach i wypróbowanych przez innych nauczycieli w szkole Liliany. W ramach jej projektu eTwinning w szkole przeprowadzono symulację analiz przypadków biznesowych i utworzenia start-upu, z udziałem uczniów czwartej klasy szkoły średniej o profilu rachunkowym. Przedstawiła ją następująco: „Zaproponowałam, abyśmy połączyli siły z nauczycielem zarządzania i pracowali razem nad tym projektem. Możemy współpracować i stworzyć symulację, w ramach której uczniowie będą prowadzić własną firmę. To będzie dla nich świetna okazja do wykorzystania wiedzy zdobytej na zajęciach z zarządzania”. Poza tym niektórzy nauczyciele języków obcych i literatury włączyli powieści graficzne do swoich programów nauczania jako lektury dla uczniów. W roku szkolnym 2021/2022 zorganizowano specjalne wydarzenie inspirowane powieścią graficzną Arta Spiegelmana „MAUS” w ramach obchodów Dnia Pamięci o Ofiarach Holokaustu, a brała w nim udział cała społeczność szkoły. Liliana dodała: „Aby dostrzec korzyści płynące z uczenia się opartego na projektach, potrzebujemy projektów o charakterze przekrojowym, które będą uwzględniać potrzeby

różnych przedmiotów i sektorów. W ten sposób poszczególni nauczyciele mogą dostrzec wartość projektów dla swoich przedmiotów i nawiązać owocną współpracę”.

nictwem komunikatów prasowych i artykułów w lokalnych gazetach, mediach społecznościowych i na stronach internetowych, zwłaszcza gdy następuje zakończenie projektu.

Te innowacyjne działania na lekcji często służyły jako przykłady nowatorskich pomysłów i podobnych doświadczeń, stanowiąc inspirację dla innych nauczycieli do odkrywania i testowania różnych podejść i metod na własnych zajęciach – zauważyła Liliana. Ponadto działania te wniosły wartościowy wkład w promowanie synergii i współpracy nauczycieli podczas interdyscyplinarnych i merytorycznie oraz językowo powiązanych modułów nauczania, w szczególności w kontekście programu nauczania wiedzy o społeczeństwie, który wprowadzono we włoskim systemie szkolnictwa wraz z korelacją międzyprzedmiotową 3 lata temu.

Innowacje nie polegają na wprowadzaniu tymczasowych zmian ani urozmaiceń, ale raczej na dokonywaniu znaczących przesunięć w stronę nowych wymiarów nauczania i kształcenia uczniów – wyjaśniła Liliana. Aby innowacje mogły stać się dobrymi praktykami, muszą zostać dobrze zaplanowane, musi im towarzyszyć odpowiednie wsparcie i muszą być regularnie weryfikowane przez wielu nauczycieli. Zwróciła ona również uwagę na fakt, że zwykle priorytetem jest program nauczania, liczba testów do zdania, oceny i wymierne kryteria, które należy stosować w odniesieniu do wyników uczniów z różnych przedmiotów. W rezultacie uczenie się oparte na treści i doskonalenie umiejętności pozostają najważniejszymi priorytetami nauczania, co prowadzi do braku włączającego środowiska edukacyjnego, w którym każdy uczeń może znaleźć swoją przestrzeń do dokonywania indywidualnych postępów i rozwoju.

O działaniach w ramach eTwinningu od samego początku informowani są także rodzice, którzy muszą wyrazić zgodę na udział w projekcie oraz zapoznać się z jego tematyką i wytycznymi. Szkolna strona internetowa publikuje wiadomości i linki do głównych produktów projektu. Przedstawiciele rodziców są systematycznie informowani w trakcie cyklicznych spotkań, ale jak poinformowała Liliana, trudno było liczyć na ich aktywny udział, ponieważ jej uczniowie są już starsi. Ponadto inne zainteresowane strony, stowarzyszenia, organy lokalne lub osoby działające na rzecz szkoły również są informowane na bieżąco. Otrzymują oni informacje pocztą elektroniczną od nauczyciela prowadzącego projekt, dzięki czemu dowiadują się na bieżąco o postępach uczniów. Lokalna społeczność jest także informowana za pośred-

Skuteczne zarządzanie szkołą odgrywa ważną rolę w zachęcaniu do rozwoju i w stopniowym wdrażaniu innowacyjnych praktyk nauczania. Jest ono konieczne, aby przekonać nowych nauczycieli, uczniów i ich rodziny do tego, by zaufali nowym metodom nauczania i traktowali je jako nowoczesne i angażujące narzędzia współczesnego uczenia się – podkreśliła Liliana. Ujęła to następująco: „Aby wesprzeć wdrażanie innowacyjnych praktyk nauczania, szkoły być może będą musiały zapewnić specjalnie wydzielone i nowo

eTwinning: nauczanie, kreatywność, innowacyjność

zaaranżowane przestrzenie, zarówno fizyczne, jak i cyfrowe zasoby technologiczne oraz dostosowane jednostki czasu nauczania. Zasoby te mogą ułatwić włączenie innowacyjnych metod nauczania i przyczynić się do ich skutecznego wdrożenia, a tym samym do zwiększenia zaangażowania uczniów i promowania skutecznych efektów kształcenia”.

polegają ważne umiejętności, które muszą ćwiczyć w firmach, a także powinni doskonalić swoje umiejętności miękkie lub przekrojowe. Umiejętność współpracy, odpowiedzialność i umiejętność pracy z innymi to kluczowe umiejętności, które uczniowie muszą opanować, zanim rozpoczną karierę zawodową” – stwierdziła Maria Isabel.

3.10. INS Ronda, Lleida, Hiszpania

W oparciu o swoje doświadczenie zaobserwowała, że program nauczania nie zawsze jest wystarczająco elastyczny, by uwzględnić zarówno umiejętności twarde, jak i miękkie. Jednak dzięki eTwinningowi odkryła możliwości rozwijania obu rodzajów umiejętności, które są coraz ważniejsze na rynku pracy i z punktu widzenia przedsiębiorstw. Oprócz nauczania tych umiejętności, dokonywała także ich oceny przy użyciu tabelek, porównując umiejętności uczniów i ich obowiązkowość w wykonywaniu zadań. Pozwoliło to na wypracowanie bardziej kompleksowego podejścia do nauki.

Maria Isabel Vila Figueroa jest nauczycielką szkoły zawodowej, która od ponad 20 lat naucza przedmiotów z zakresu opieki społecznej. Obecnie pracuje jako konsultantka pedagogiczna w hiszpańskim Ministerstwie Edukacji. W trakcie wywiadu opisała swoją pracę w szkole zawodowej INS Ronda, gdzie od kilku lat uczy głównie dorosłych uczniów. Jej uczniowie mają od 12 do 40 lat, a niektórzy z nich wrócili do szkoły, aby kształcić się w różnych specjalizacjach lub uzyskać kwalifikacje potrzebne do znalezienia nowej pracy. Uczniowie codziennie dojeżdżają do szkoły lub wspólnie wynajmują mieszkania w mieście, w którym znajduje się szkoła. PROJEKTY ETWINNING: ROZBUDZANIE INNOWACYJNOŚCI W KLASIE „Niezwykle ważne jest nauczanie i pokazywanie uczniom umiejętności twardych lub technicznych w wybranych przez nich specjalizacjach. Jest to bardzo istotne, gdy uczniowie planują praktyki w organizacjach pozarządowych lub innych firmach lub gdy starają się o pracę. Uczniowie muszą dobrze rozumieć, na czym

Maria Isabel wspomniała, że ponieważ jej uczniowie byli głównie dorośli, dość trudno było znaleźć partnerów z uczniami w podobnym wieku. Kursy odbywające się w jej szkole zawodowej są oferowane na uniwersytetach w innych krajach. Jej uczniowie uczą się, jak pomagać ludziom w potrzebie. Nauczycielka opisuje to następująco: „Muszą być w stanie skutecznie się komunikować, współpracować i dobrze rozumieć problemy społeczne oraz wiedzieć, jak im przeciwdziałać. Nie chodzi tylko o umiejętności techniczne, ale także o umiejętności interpersonalne i empatię względem innych. To wymagająca, ale satysfakcjonująca praca, która wymaga dużego poświęcenia i zaangażowania”.

W 2019 r. Maria Isabel kierowała projektem eTwinning zatytułowanym „R4H. Restaurant4Homeless” razem z partnerami z Grecji, Hiszpanii i Włoch. Uczestniczący w projekcie uczniowie utworzyli restaurację, której celem było coś więcej niż tylko serwowanie posiłków – oferowała ona szkolenia i pomoc osobom dotkniętym lub zagrożonym bezdomnością. Głównym celem projektu było przerwanie cyklu bezdomności, bezrobocia i ubóstwa poprzez udzielanie ludziom pomocy przy znalezieniu satysfakcjonującego i użytecznego zatrudnienia. Ponadto uczniowie zastanawiali się, w jaki sposób zmiany klimatyczne wpływają na sytuację bezdomnych i przyczyniają się do gwałtownego wzrostu ich liczby w Europie. Nawiązali współpracę z organizacjami pozarządowymi (NGO), poszukiwali funduszy, współpracowali z lokalną społecznością i udało im się otworzyć własną restaurację. Maria Isabel powiedziała, że „eTwinning umożliwił współpracę z organizacjami pozarządowymi, co pozwoliło na wprowadzenie praktycznych działań zgodnych z główną ideą projektu”. Na przykład w projekcie tym wzięły udział podmioty społeczne, które działały na rzecz stworzenia firmy pomagającej osobom bezdomnym znaleźć zatrudnienie. Przygotowano również opowiadanie dla dzieci w wieku od 3 do 5 lat, aby wytłumaczyć, dlaczego niektórzy ludzie w pewnym momencie swojego życia

nie mają pracy, i zaznaczono, że zamiarem nie było ukrywanie trudnej rzeczywistości, z jaką borykają się te osoby. W 2020 r. uruchomiono projekt „CM: Clever Meals” z partnerami z Grecji, Litwy i Polski. Projekt miał na celu promowanie łatwych do przygotowania i zdrowych posiłków, aby zaspokoić potrzeby żywnościowe i żywieniowe ludzi na całym świecie, a równocześnie stworzyć miejsca pracy realizujące cele społeczne. Uczestnicy analizowali również związki między celami projektu a celami ONZ w zakresie zrównoważonego rozwoju (koniec z ubóstwem, zero głodu, równość płci oraz odpowiedzialna konsumpcja i produkcja). Podczas projektu grupa pracowała nad stworzeniem pożywnej zupy instant, której wszystkie składniki byłyby pozbawione wody, co pozwoliłoby na łatwe dostarczenie jej na terenie całej Europy. Proces ten okazał się niestety kosztowny w chwili, gdy zaczęto szukać prawdziwej firmy, która podjęłaby się jej produkcji. W 2018 r. powstał projekt „ORFI Restaurant – Our Restaurant Fostering Inclusion”, realizowany z partnerami z Grecji, Włoch i Serbii. Celem było promowanie włączenia społecznego i współpraca z organizacjami pozarządowymi działającymi na rzecz osób z niepełnosprawnościami. Partnerzy wspólnie opracowali wytyczne dotyczące ułatwiania dostępu do restauracji na podstawie potrzeb tych osób. Jak zauważyła Maria Isabel, dzięki projektom eTwinning zajęcia lekcyjne zyskały nowe oblicze. Uczniowie mają większą motywację i z niecierpliwością czekają na współpracę z partnerami z innych krajów, co wskazuje

eTwinning: nauczanie, kreatywność, innowacyjność

krajów, doskonalili umiejętności językowe i cyfrowe oraz zyskali większą świadomość kulturową. Podsumowując, eTwinning okazał się być cennym wsparciem w dostarczaniu wysokiej jakości międzynarodowej edukacji dla naszych uczniów” – stwierdziła Maria Isabel.

na to, że projekty te wnoszą do jej zajęć ożywienie, innowacyjność i wzbogacają je, a proces uczenia się wykracza poza mury sali lekcyjnej. Zdaniem Marii Isabel uczniowie w tym wieku wysoko cenią innowacje edukacyjne, jeśli są one związane z przyszłym rynkiem pracy. Projekty eTwinning pozwalają zmierzyć się z wyzwaniami, które przygotowują ich na nadchodzące wymagania związane z pracą zawodową. Projekty te dotyczą kwestii społecznych, które są ważne dla środowiska uczniów i aktualnych wyzwań związanych z karierą zawodową. Dzięki pracy na poziomie międzynarodowym uczniowie uczestniczą w wartościowym procesie uczenia się, który wzbogaca ich kształcenie. SZKOŁY ETWINNING: TWORZENIE KULTURY INNOWACJI „Projekty eTwinning były wartościowym doświadczeniem dla naszej szkoły. Stworzyliśmy międzynarodowe partnerstwa, dzieliliśmy się najlepszymi praktykami i poznaliśmy nowe podejścia do nauczania i uczenia się. Nasi uczniowie skorzystali na współpracy z partnerami z innych

Wspominając, jak jej szkoła funkcjonowała 6–7 lat temu, stwierdza, że nastąpiło w niej kilka zmian. Uczniowie mają teraz możliwość odbycia szkolenia w szkołach zawodowych w innych krajach europejskich, język angielski jest powszechniejszy na zajęciach, nauczyciele mają większe doświadczenie w nawiązywaniu kontaktów i uczestniczą w programach szkoleniowych, starając się doskonalić i być na bieżąco, myślą o oczekiwaniach rynku pracy. Otrzymanie krajowej nagrody eTwinning i docenienie jej pracy zdecydowanie miało w tym swój udział. Nawiązywanie kontaktów z innymi nauczycielami i szkołami podczas programu również pomogło jej odkryć nowe możliwości i nawiązać nowe kontakty. Podkreśliła, że „otwartość umysłu jest bardzo ważna, a co najważniejsze, grono pedagogiczne powinno wykazywać gotowość do wprowadzania nowych praktyk, które odpowiadają potrzebom rynku pracy. Istotne jest również zapewnienie takich możliwości uczenia się, w których uczestniczą teraz firmy i które oferują praktyczne oraz przydatne szkolenia. Taka współpraca sprzyja jak najlepszemu przygotowaniu uczniów”. Kolejną korzyścią dla jej dorosłych uczniów jest możliwość współpracy międzynarodowej przez internet, ponieważ niektórzy z nich z powo-

dów osobistych nie mogą wyjeżdżać za granicę. Ale i tak mają możliwość doskonalenia swoich umiejętności poprzez współpracę przez internet ze swoimi młodszymi kolegami i koleżankami.

„Nasza szkoła dostosowywała się do zmian, ponieważ nasze specjalizacje są ściśle związane z usługami na rzecz społeczności, co wymaga od nas śledzenia na bieżąco zmieniających się potrzeb społeczności. Pokazało nam to, jak ważna jest elastyczność i odejście od sztywnych struktur. Otwartość na zmiany jest kluczem do sukcesu w naszej branży” – podsumowała.

eTwinning: nauczanie, kreatywność, innowacyjność

Wnioski

eTwinning: nauczanie, kreatywność, innowacyjność

Innowacyjność jest pojęciem, które zyskało na znaczeniu w sektorze edukacji na przestrzeni ostatnich kilku dekad i często uważa się ją za najważniejszy bodziec dla rozwoju oraz za kluczowy czynnik pozwalający odpowiedzieć na zmieniające się potrzeby osób uczących się i społeczeństwa. Dlatego też opracowano różne strategie i praktyki UE promujące oraz wspierające wprowadzanie i wdrażanie innowacyjnych działań do szkolnej edukacji, co w niniejszej publikacji starano się zilustrować przykładami projektów eTwinning i praktyk szkół eTwinning. Od 2005 r. eTwinning uznawany jest za innowacyjną praktykę edukacyjną, która pomaga nauczycielom i uczniom w doskonaleniu ich kompetencji kluczowych poprzez współpracę przy międzynarodowych projektach o różnorodnej tematyce. Projekty i praktyki eTwinning opisane w tej publikacji pokazują, w jaki sposób można rozwijać kompetencje poznawcze i społeczno-emocjonalne uczniów, co opisano w ramach LifeComp. Kompetencje te są niezbędne do odnoszenia sukcesów w szkole i w życiu, a znajduje to odzwierciedlenie w zaleceniu Rady w sprawie dróg do sukcesu szkolnego. Ponadto zarówno projekty eTwinning, jak i praktyki szkół eTwinning stanowią konkretne przykłady realizacji priorytetów wskazanych w Planie działania w dziedzinie edukacji cyfrowej, obejmujących rozwój kompetencji cyfrowych oraz wysokiej jakości, włączającą i dostępną edukację cyfrową wspomaganą współpracą na poziomie europejskim. Relacje nauczycieli pokazują także, w jaki sposób eTwinning promował kształcenie mieszane w oparciu o przemyślane i poparte badaniami podejście pedagogiczne uwzględ-

niające aktywne uczenie się, uczenie się oparte na współpracy i nauczanie spersonalizowane, czyli elementy innowacyjnej edukacji zgodnie z europejskimi ramami w dziedzinie kształcenia i szkolenia 2030. Z opisanych dziesięciu studiów przypadku szkół eTwinning wynika, że kluczowymi elementami innowacyjności w edukacji są te przedstawione poniżej. •

Innowacje są zorientowane na osobę, skierowane do nauczycieli i/lub uczniów, a ich celem jest stworzenie alternatywnego, bardziej angażującego sposobu uczenia się.

•

Należy pozwolić uczniom na wprowadzanie innowacyjnych praktyk na zajęciach, a nauczyciele powinni wówczas pełnić rolę moderatorów.

•

Rodzice są ważnym ogniwem procesu wprowadzania innowacji: współpraca między domem a szkołą ma zasadnicze znaczenie dla skuteczniejszego wspierania i lepszego przygotowania uczniów.

•

Wsparcie ze strony kadry kierowniczej szkoły, która zachęca do podejmowania inicjatyw i jest otwarta na nowe pomysły, może stworzyć środowisko sprzyjające innowacjom.

•

Współpraca między nauczycielami może być pomocna dla innowacyjności poprzez zapewnienie sieci wsparcia dla tych, którzy mają trudności z opuszczeniem swojej strefy komfortu, a także przez pokazanie im, że akceptowanie zmian i próbowanie nowych rzeczy jest możliwe.

•

W większości przypadków innowacje będą wdrażane przy użyciu technologii, ale sama technologia nie (zawsze) jest innowacją.

•

Przygotowanie uczniów na przyszłość wiąże się z koniecznością doskonalenia podstawowych umiejętności i kompetencji, takich jak kreatywność, krytyczne myślenie, rozwiązywanie problemów i umiejętność współpracy. Innowacyjność w edukacji ma kluczowe znaczenie dla osiągnięcia tego celu.

•

Nauczanie spersonalizowane i różnorodne możliwości dla uczniów będące efektem innowacyjnych praktyk w edukacji są kluczowymi elementami przygotowania uczniów do funkcjonowania na globalnym, wymagającym rynku pracy w XXI wieku.

72 •

Rozwój zawodowy jest niezbędny, aby dodać nauczycielom pewności siebie potrzebnej do testowania innowacyjnych praktyk.

•

Ważną rolę może odegrać docenianie i wyrażanie uznania, ponieważ nauczyciele, którzy mają poczucie, że ich wysiłki są doceniane, są bardziej skłonni do dalszego podążania w tym kierunku i do inspirowania innych.

•

Wspólne przygotowanie szkolnego planu działań może pomóc w promowaniu innowacyjnych praktyk w klasie na poziomie całej szkoły.

Na podstawie studiów przypadku widać, że nauczyciele twierdzą, iż uczestnictwo w eTwinningu umożliwiło im wprowadzenie innowacyjnych praktyk na swoich zajęciach, a w niektórych przypadkach przyczyniło się do wprowadzenia innowacji na poziomie całej szkoły. Na przykład

nauczyciele zwrócili uwagę na to, że udział w eTwinningu pozwolił ich szkole wkroczyć na poziom europejski, a tym samym wyposażył ich w umiejętności umożliwiające wykorzystanie innych możliwości oferowanych przez program Erasmus+. Posiadanie statusu Szkoły eTwinning sprzyjało temu procesowi, ponieważ szkoły przyjęły te praktyki i stały się bardziej otwarte na społeczność. Ponieważ zmiany są nieuchronne, szkoły muszą być otwarte na nowe rozwiązania i dotrzymywać kroku szybko zmieniającym się realiom. Innowacyjne praktyki edukacyjne są niezbędnym elementem umożliwiającym młodym ludziom zdobycie umiejętności potrzebnych do odnoszenia sukcesów w XXI wieku. Podsumowując, najważniejszym wnioskiem płynącym z niniejszej publikacji jest to, że innowacyjność może przybierać różne formy, zależnie od perspektywy, kompetencji i dotychczasowych doświadczeń. Dla niektórych może to oznaczać wprowadzenie technologii informacyjno-komunikacyjnych do zajęć lekcyjnych, podczas gdy dla innych może to oznaczać opracowanie i wdrożenie nowych metod nauczania lub modeli programów nauczania. Ze względu na ich subiektywny charakter trudno jest zdefiniować, czym są innowacje, ale otwierają one też możliwości kreatywnego i różnorodnego podejścia do ulepszania procesu uczenia się. Jak podkreślały nauczycielki, które przyczyniły się do powstania tej publikacji, innowacyjność to przede wszystkim otwarte nastawienie oraz chęć odkrywania nowych i różnych podejść do rozwiązywania problemów.

eTwinning: nauczanie, kreatywność, innowacyjność

JAK SKONTAKTOWAĆ SIĘ Z UE Osobiście W całej Unii Europejskiej istnieje kilkaset centrów Europe Direct. Adres najbliższego centrum można znaleźć na stronie: http://european-union.europa.eu/contact-eu/meet-us_pl. Telefonicznie lub pisemnie Europe Direct to serwis informacyjny, który udziela odpowiedzi na pytania na temat Unii Europejskiej. Można się z nim skontaktować: — dzwoniąc pod bezpłatny numer telefonu: 00 800 6 7 8 9 10 11 (niektórzy operatorzy mogą naliczać opłaty za te połączenia), — dzwoniąc pod standardowy numer telefonu: +32 22999696, — za pomocą formularza: https://european-union.europa.eu/contact-eu/write-us_pl. WYSZUKIWANIE INFORMACJI O UE Online Informacje o Unii Europejskiej są dostępne we wszystkich językach urzędowych UE w portalu Europa (europa.eu). Publikacje UE Publikacje UE można obejrzeć lub zamówić na stronie: op.europa.eu/pl/publications. Większą liczbę egzemplarzy bezpłatnych publikacji można otrzymać, kontaktując się z serwisem Europe Direct lub z lokalnym centrum dokumentacji europejskiej (european-union.europa.eu/ contact-eu/meet-us_pl). Prawo UE i powiązane dokumenty Informacje prawne dotyczące UE, w tym wszystkie unijne akty prawne od 1951 r., są dostępne we wszystkich językach urzędowych UE w portalu EUR-Lex (eur-lex.europa.eu). Otwarte dane UE Portal data.europa.eu zapewnia dostęp do otwartych zbiorów danych pochodzących z instytucji, organów i agencji UE. Dane te można pobierać i wykorzystywać bezpłatnie, zarówno do celów komercyjnych, jak i niekomercyjnych. Portal umożliwia również dostęp do wielu zbiorów danych z krajów europejskich.

EC-05-23-045-PL-N

Skontaktuj się z nami Więcej informacji na temat eTwinningu można znaleźć na naszej stronie internetowej: https://school-education.ec.europa.eu/pl/etwinning Zapytania dotyczące eTwinningu prosimy kierować na nasz adres e-mail: eacea-eplus-etwinning@ec.europa.eu O platformie European School Education Platform Uruchomiona w 2022 r. Europejska Platforma Edukacji Szkolnej ma stać się miejscem spotkań dla wszystkich pracowników szkół (począwszy od placówek wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem, poprzez szkoły podstawowe i średnie aż po wstępne kształcenie i szkolenie zawodowe podstawowe), badaczy, decydentów i innych zainteresowanych podmiotów związanych z obszarem szkolnictwa. Europejska Platforma Edukacji Szkolnej to jedna platforma, która stanowi połączenie wcześniejszych platform i usług: eTwinning, School Education Gateway i Teacher Academy. Od 2022 r. społeczność eTwinning działa w wydzielonej strefie Europejskiej Platformy Edukacji Szkolnej o ograniczonym dostępie – obszar ten jest dostępny tylko dla pracowników szkoły zatwierdzonych przez krajowe organizacje kontaktowe. eTwinning powstał w 2005 r. i od tego czasu przerodził się z oddolnej inicjatywy w aktywną społeczność szkolną, w której uczestniczy ponad 1 053 000 pracowników z ponad 233 000 szkół w więcej niż 40 krajach. eTwinning to bezpieczna platforma cyfrowa, na której nauczyciele biorą udział w różnych przedsięwzięciach, takich jak m.in. opracowywanie i realizacja wspólnych projektów europejskich, tworzenie sieci kontaktów, uczestnictwo w grupach wirtualnych, doskonalenie zawodowe i wzajemne uczenie się. eTwinning oferuje szereg zasobów i możliwości edukacyjnych dla nauczycieli za pośrednictwem swojej platformy, która jest dostępna w ponad 30 językach. Zakres tematyczny tych zasobów obejmuje korzyści płynące z uczestnictwa w eTwinningu, umiejętności XXI wieku, wykorzystanie technologii informacyjno-komunikacyjnych w edukacji oraz zestawy projektowe oferujące inspiracje i wskazówki. Zarejestrowani nauczyciele otrzymują dostęp do strefy ograniczonego dostępu platformy, zwanej przestrzenią eTwinning. Europejska Platforma Edukacji Szkolnej oraz społeczność eTwinning są finansowane ze środków Erasmus+ – europejskiego programu dla edukacji, szkoleń, młodzieży i sportu – i należą one do inicjatyw Dyrekcji Generalnej ds. Edukacji, Młodzieży, Sportu i Kultury Komisji Europejskiej. Za obsługę platformy odpowiadają European Schoolnet (zapewnia koordynację, treści i usługi) oraz Tremend Software Consulting SRL (zapewnia infrastrukturę techniczną), przy czym podmioty te działają w oparciu o umowy o świadczenie usług zawarte z Europejską Agencją Wykonawczą ds. Edukacji i Kultury (EACEA). Społeczność eTwinning działa też dzięki wsparciu krajowych organizacji kontaktowych finansowanych ze środków programu Erasmus+ na podstawie umów grantowych z Europejską Agencją Wykonawczą ds. Edukacji i Kultury oraz dzięki partnerom wspierającym.

ISBN 978-92-9488-202-8 doi:10.2797/860029