Gwiazdy Comeniusa

Gwiazdy Comeniusa czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów realizuja˛cych projekty w Programie Socrates-Comenius

…Lektura opracowania wywiera duże wrażenie. Jestem przekonana o jego użyteczności dla przyszłych beneficjentów programu. Jest ono bowiem skarbnicą wiedzy o programie i pomysłów na jego realizację. Emanujący z niego entuzjazm i przekonanie na pewno będą zachętą do realizacji projektów, udziału w kursach i stażach asystenckich – verba docent, exempla trahunt.

Dla szkół, uczestniczących w programie publikacja z pewnością stanie się inspiracją, pozwoli na zobaczenie siebie na tle innych.

Można gratulować poniższej inicjatywy wydawniczej – prezentowane doświadczenia stanowią bogactwo, które nie powinno pozostać tylko własnością szkoły, realizującej projekt i jej środowiska lokalnego.

Publikacja daje także możliwość odpowiedzi na pytanie o korzyści, wynikające z naszego członkostwa w Unii Europejskiej. Widzimy, jak oto poznanie rodzinnej Europy, współpraca międzynarodowa, mobilność, które dla większości Polaków długo nie były możliwe – teraz się ziściły. W raportach nauczycieli znajdziemy związane z tym wielkie słowa i emocje. Dostrzegamy ogromną przemianę polskiej mentalności – samodzielność, aktywność i kreatywność, umiejętność wykorzystywania istniejących szans. Zauważamy także, że współpraca z zagranicą to nie tylko spotkania z innymi, ale i refleksja nad tym, kim jesteśmy my sami, duma z własnej tożsamości i chęć promowania naszej ojczyzny za granicą. W publikacji widzimy zatem nie tylko przebieg projektów, czy rozdział z życia szkół czy nauczycieli, ale też fragment historii Polski, przemian, które w niej nastąpiły w ostatnich dekadach.

Opracowanie wskazuje także dalsze kierunki współpracy, wielkie wyzywania współczesności – upowszechnianie korzystania z nowych technologii, znajomość języków obcych, ekologię. Pokazuje wagę takich kwestii, jak umiejętność współdziałania, tolerancja, miejsce osób niepełnosprawnych w społeczeństwie, wyrównywanie szans, tak ważnych w państwie demokratycznym.

Prezentacja dotychczasowego dorobku programu na pewno będzie pomocna w realizacji nowej edycji programu Comenius, którą zaprezentowano w ostatniej części publikacji, dążeniu ku nowym horyzontom. Wielkie podziękowanie należy złożyć osobom, które sprawiły, że europejska przygoda polskich szkół – spotkanie z ludźmi, reprezentującymi inne narody, języki i kultury oraz spojrzenie na siebie, swoje obowiązki, życie i kraj z innej perspektywy stała się możliwa.

Niechaj europejska podróż edukacyjna trwa.

Joanna Sobotnik Wizytator Kuratorium Oświaty w Katowicach Koordynator Wojewódzki programu Comenius

GWIAZDY COMENIUSA

GWIAZDY COMENIUSA czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów realizujących projekty w programie Socrates-Comenius

FUNDACJA ROZWOJU SYSTEMU EDUKACJI AGENCJA NAR ODOWA PR O G R A M U S O C R AT E S – C O M E N I U S WARSZAWA 2007

Koncepcja i redakcja wydania Tadeusz Wojciechowski Waloryzacja Tadeusz Wojciechowski Wybór danych i opracowanie statystyczne Wanda Burdecka Opracowanie opisu programu Socrates-Comenius Anna Klimowicz Wybór i przygotowanie przykładów dobrej praktyki realizacji Partnerskich Projektów Comeniusa Anna Klimowicz Wybór i opracowanie przykładów dobrej praktyki realizacji kursów doskonalenia nauczycieli i asystentury językowej Tadeusz Wojciechowski Konsultacja Magdalena Gessel Ewa Kolasińska Recenzja Joanna Sobotnik

Redakcja techniczna Krzysztof Trzewiczek Korekta Maciej Byliniak Joanna Sobotnik Projekt okładki Piotr Bukowski Projekt typograficzny, skład i łamanie Krzysztof Trzewiczek Druk Drukarnia ŻAK sp. z o.o ul.Okólnik 11 00-368 Warszawa www.zak.home.pl ISBN 978-83-60058-20-6

W opracowaniu wykorzystano dane z raportu Instytutu Badania Opinii i Rynku „Pentor” na zlecenie Ministerstwa Edukacji Narodowej w 2003 roku.

I. II. III. IV.

V.

VI.

Przedmowa Waloryzacja, czyli upowszechnianie i wykorzystywanie rezultatów projektów Program Socrates-Comenius europejską ofertą dla szkół, uczniów, nauczycieli i studentów Realizacja programu Comenius w świetle badań Instytutu Badań Opinii i Rynku Pentor Comenius w ujęciu statystycznym Program Comenius Akcja 1 Liczba projektów realizowanych w ramach programu Comenius Akcja 1 Charakterystyka beneficjentów programu Comenius Akcja 1 Dziedziny tematyczne realizowanych projektów Udział nauczycieli i uczniów w realizacji projektów programu Comenius Akcja 1 Informacje na temat krajów partnerskich Informacje na temat środków finansowych przyznanych i wykorzystanych na realizację projektów Comenius Akcja 1 w latach 2001−2006 Comenius Akcja 2.2.c – kursy doskonalenia zawodowego dla nauczycieli Charakterystyka beneficjentów Comenius Akcji 2.2.c Charakterystyka tematyki kursów, informacja na temat miejsca realizacji i wsparcia finansowego przyznanego przez Agencję Narodową Comenius Akcja 2.2.b – asystenci językowi Informacje na temat asystentów, szkół goszczących, czasu trwania praktyk i języka komunikacji oraz przyznanych środków Spis wykresów i tabel zamieszczonych w opracowaniu Gwiazdy Comeniusa, czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów realizujących projekty w programie Socrates-Comenius Droga do gwiazd, czyli europejski wymiar jakości w polskich szkołach realizujących Partnerskie Projekty w programie Comenius Akcja 1 Przykłady dobrej praktyki realizacji Partnerskich Projektów Comeniusa Kształtowanie postaw patriotycznych w edukacji obywatelskiej i europejskiej Edukacja interkulturowa Edukacja środowiskowa-ekologiczna Specjalne potrzeby edukacyjne dzieci i młodzieży Przygotowanie młodzieży do wyzwań świata pracy Droga do gwiazd, czyli europejski wymiar jakości realizowany w doskonaleniu zawodowym i asystenturze językowej Comeniusa Przykłady dobrej praktyki w doskonaleniu zawodowym nauczycieli – Comenius Akcja 2.2.c Przykłady dobrej praktyki realizacji asystentury językowej za granicą – Comenius Akcja 2.2.b Odkrywamy nowe konstelacje, czyli perspektywy programu Comenius na lata 2007−2013 Zakończenie

7 11 13 19 27

41

165 169

PRZEDMOWA

Niedługo minie dziesięć lat od czasu, gdy polskie szkoły, uczniowie i nauczyciele rozpoczęli udział w programie Socrates-Comenius. Pierwsza edycja programu była realizowana w latach 1995−1999.

Polska formalnie przystąpiła do programu w 1998 roku. Druga edycja rozpoczęła się w 2000 roku, a zakończyła w 2006. Każdego roku obserwowaliśmy coraz większe zainteresowanie programem; coraz więcej instytucji edukacyjnych różnego typu rozpoczynało swoją „przygodę z Comeniusem”. Realizacja programu w Polce jest historią realizacji licznych projektów międzynarodowych przez polskich uczniów i nauczycieli we współpracy ze szkołami partnerskimi z wszystkich krajów Europy, a także nauczycieli uczestniczących w kursach doskonalenia zawodowego i studentów odbywających staże za granicą.

Wdrażanie programu Comenius w naszym kraju jest również powiązane z historią pracowników Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji – Narodowej Agencji Programu Socrates-Comenius, ich pełnego zaangażowania we wprowadzanie polskich szkół, uczniów i nauczycieli w europejski wymiar edukacji. Agencja Narodowa Programu Socrates, odpowiadająca za realizację programu w Polsce, prowadziła zakrojoną na szeroką skalę kampanię informacyjną, organizowała liczne konferencje, seminaria i szkolenia, a pracownicy zespołu Comeniusa w Agencji Narodowej uczestniczyli

w spotkaniach organizowanych lokalnie i udzielali wskazówek na etapie przygotowywania wniosków. Realizowane projekty były monitorowane, a ich efekty Agencja prezentowała w różnego rodzaju publikacjach. Czy zatem polskie szkoły, uczniowie i nauczyciele odnieśli sukces w programie Comenius? Dla nas, pracowników Agencji Narodowej Programu Socrates-Comenius jest to pytanie odnoszące się do sensu naszej pracy, podejmowanych przez nas działań i ich skuteczności. Liczne kontakty z beneficjentami, monitoringi i audyty w szkołach, nadsyłane do Agencji Narodowej raporty na temat realizacji projektów, udziału w kursach zagranicznych, stażach zagranicznych studentów czy wizytach studyjnych potwierdzają skuteczność naszych działań i wielorakie korzyści wynikające z udziału polskich szkół w programie Socrates.

Należy także podkreślić znaczącą rolę, jaką we wspomnianym okresie pełnili wojewódzcy koordynatorzy i promotorzy programu Comenius.

Promowali oni współpracę międzynarodową w ramach programu, służyli radami na etapie przygotowania projektów, następnie monitorowali stan i przebieg ich realizacji oraz wskazywali przykłady dobrej praktyki w swoim regionie. Ściśle współpracując z Agencją Narodową, swoją działalnością z pewnością przyczynili się do osiągania zarówno ilościowych, jak i jakościowych efektów programu Comenius.

7

przedmowa

Jakie są efekty realizacji programu? Co Comenius wniósł do polskiej edukacji? Czy i jakie korzyści wynikają z uczestnictwa Polski w programie? Tego typu pytania są niezwykle ważne, szczególnie w perspektywie inauguracji programu „Uczenie się przez całe życie”, który będzie realizowany w latach 2007−2013.

W niniejszej publikacji podejmujemy próbę prezentacji dotychczasowych osiągnięć programu Socrates-Comenius w Polsce, ukazując zarówno efekty „ilościowe” („Comenius w ujęciu statystycznym”), jak i korzyści płynące z udziału w programie przedstawione w raportach na temat realizacji międzynarodowych projektów Comeniusa, kursów doskonalenia zawodowego nauczycieli i staży studentów za granicą.

Comenius dał polskim placówkom oświatowym pierwszą wielką szansę zaistnienia w „europejskim obszarze edukacji” i włączenia się w szerszą wielostronną współpracę międzynarodową. Systematycznie wzrastała liczba wniosków o przyznanie środków na realizację projektów z udziałem polskich placówek oświatowych, rosła również ich jakość i w efekcie liczba projektów zatwierdzanych do realizacji. Projekty realizowały wszystkie rodzaje placówek oświatowych – od przedszkoli, poprzez szkoły podstawowe i gimnazja, po licea, szkoły zawodowe i technika oraz szkoły integracyjne i specjalne ze wszystkich regionów Polski.

Europejskie projekty współpracy Comeniusa ze względu na swe założenia rozwijają i pozwalają zastosować w praktyce wszystkie umiejętności, jakich wymaga projekt jako metoda pracy. Już na etapie przygotowań nauczyciele, którzy chcieli skorzystać z oferty Comeniusa, byli zobowiązani starannie przemyśleć koncepcję współpracy i uzgodnić swoje plany z przełożonymi, koleżankami i kolegami, ale też i z partnerami w innych krajach, określić cele i założenia projektu, działania prowadzące do osiągnięcia zamierzonych efektów, przewidywane rezultaty oraz metody ich oceny. Same przygotowania były dla nich sprawdzianem twórczego myślenia, umiejętno-

8

ści planowania i pracy w grupie. Równocześnie, ze względu na międzynarodowy wymiar projektów, stanowiły one nierzadko pierwszą okazję do zastosowania w praktyce i doskonalenia umiejętności językowych, a ponadto wymagały sprawnego korzystania z poczty elektronicznej w komunikacji z partnerami zagranicznymi.

Wszystkie te umiejętności, jak również kompetencje w dziedzinie zarządzania, rozwiązywania problemów i krytycznej oceny działań własnych i innych uczestnicy rozwijali następnie w trakcie realizacji projektu Comeniusa, pracując nad wybranym zagadnieniem stanowiącym przewodni temat projektu, uzgadniając szczegóły i zajmując się sprawami organizacyjnymi związanymi z wizytami zagranicznymi i goszczeniem partnerów we własnej szkole oraz zarządzaniem projektem na co dzień, a następnie dokonując podsumowania efektów swoich działań.

W raportach przesyłanych przez szkoły podkreśla się również, że przełamanie barier językowych, głębokie poczucie satysfakcji z opracowania produktów końcowych, nierzadko publikowanych i rozpowszechnianych w wersji drukowanej lub za pośrednictwem Internetu, oraz uznanie w oczach partnerów z innych krajów Europy przyczyniły się do wzmocnienia poczucia własnej wartości tak u uczniów, jak i u nauczycieli. Często udział w projekcie Comeniusa w połączeniu ze zdobytymi umiejętnościami i wiedzą oraz zwiększonym poczuciem własnej wartości wyzwala zarówno w nauczycielach, jak i uczniach przedsiębiorczość, która przejawia się poszukiwaniem nowych możliwości działania i aktywnym udziałem w różnych inicjatywach i przedsięwzięciach realizowanych w środowisku lokalnym, regionie i w kraju.

Nauczyciele wprowadzają lub stosują na szerszą skalę metody kształcenia, które poznali lub z powodzeniem stosowali w trakcie realizacji projektu Comeniusa czy kursów doskonalenia zawodowego za granicą. Są to przede wszystkim metody wykorzystujące multimedia, nowe technologii informacji i komunikacji oraz metody aktywizujące ucznia, zakładające jego podmio-

przedmowa

towość, uwzględniające jego indywidualne potrzeby i oparte na zasadzie „uczenia się poprzez doświadczenie”. Wszystkie projekty Comeniusa z założenia wykraczają poza treści nauczania poszczególnych przedmiotów. Na przykład projekt dotyczący interkulturowości często jest realizowany w czasie lekcji języka polskiego, historii, geografii i wychowania obywatelskiego, języka obcego – angielskiego, francuskiego czy niemieckiego lub innego, nauczanego w szkole.

W ten sposób projekty wprowadzają lub rozszerzają ofertę kształcenia interdyscyplinarnego, funkcjonując w programie dydaktyczno-wychowawczym jako międzyprzedmiotowa ścieżka edukacyjna.

Niezależnie od tego, czy takie zmiany stanowią element nowej strategii zarządzania wprowadzanej przez dyrektorów szkół, czy też wynikają z inicjatywy samych uczestników projektu, szkoły integrują się też dzięki projektom Comeniusa ze swym najbliższym otoczeniem. W bardzo wielu projektach rodzice stają się w ramach zajęć pozalekcyjnych aktywnymi członkami szkolnej społeczności, współorganizując, a nierzadko i współfinansując różne przedsięwzięcia będące integralną częścią projektu, goszcząc w domach uczniów i nauczycieli ze szkół partnerskich oraz zajmując się licznymi sprawami organizacyjnymi związanymi z wyjazdem polskiej grupy do krajów partnerskich. Do powiększonej społeczności szkolnej dołączają na zasadzie „partnerów stowarzyszonych” także przedstawiciele lokalnych władz oświatowych i licznych instytucji lokalnych zajmujących się edukacją, którzy uczestniczą w pracy nad projektem lub są zapraszani do udziału w prezentacji produktów końcowych wytworzonych w szkołach. Tym samym rośnie prestiż szkoły w środowisku. Składają się na to zarówno sukcesy polskich szkół w międzynarodowych projektach Comeniusa, o czym naocznie przekonują się „partnerzy stowarzyszeni” społeczności szkolnej, jak i szeroka promocja dokonań w lokalnych mediach i w materiałach prezentowanych przez szkoły w formie publikacji oraz zamieszczanych w sieci.

Program Comenius stwarza także nauczycielom możliwość doskonalenia zawodowego. Jest ono realizowane w ramach licznych kursów zagranicznych. Studentom – przyszłym nauczycielom języków obcych – daje szansę odbycia kilkumiesięcznego stażu w charakterze asystenta językowego w szkole za granicą. Przemyślana decyzja wyboru kursu spełniającego wymagania i potrzeby nauczyciela oraz możliwość sprawdzenia swoich umiejętności podczas stażu w ramach asystentury językowej dają podstawy, aby oczekiwać długofalowego, pozytywnego wpływu na dalszy rozwój zawodowy beneficjenta, jak i na rozwój środowiska, w którym nauczyciel pracuje. Comenius jest również niepowtarzalną okazją do podejmowania działań promujących nasz kraj, jego język i kulturę, dzięki czemu można oczekiwać, że Polska będzie postrzegana jako ważny i atrakcyjny partner mający ważny udział w rozwoju kultury, edukacji i nauki w Europie.

Począwszy od 2007 roku realizowany jest program „Uczenie się przez całe życie” (Lifelong Learning Programme). Doświadczenia wyniesione z programu Socrates-Comenius powinny stać się inspiracją i służyć wszystkim osobom podejmującym współpracę międzynarodową w osiągnięciu wysokiej jakości realizowanych projektów. Aby pomóc w osiągnięciu sukcesu w realizacji programu Comenius przekazujemy Państwu obszerne kompendium „Gwiazdy Comeniusa”, historię sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów, którzy uczestniczyli w programie Socrates-Comenius.

Tadeusz Wojciechowski Koordynator Programu Comenius w latach 1998−2006

9

rozdział pierwszy

WALORYZACJA, CZYLI UPOWSZECHNIANIE I WYKORZYSTYWANIE REZULTATÓW PROJEKTÓW

Procesy integracji europejskiej i intensyfikacja współpracy międzynarodowej w coraz bardziej znaczący sposób oddziałują na system oświaty w Polsce. Program Unii Europejskiej Socrates-Comenius pełni w tej dziedzinie szczególną rolę. Partnerskie Projekty Comeniusa stają się integralną częścią programu dydaktyczno-wychowawczego szkoły i planów jej rozwoju. Praca w projekcie wyzwala potencjał twórczy zarówno wśród uczniów, jak i nauczycieli. Nauczyciele doskonalą swój warsztat zawodowy, sięgają częściej do aktywnych metod nauczania. Uczniom realizacja projektu umożliwia wykazanie się inicjatywą, różnorodnymi talentami i zdolnościami. Zarówno nauczycieli, jak i uczniów współpraca międzynarodowa w programie Comenius motywuje do nauki i doskonalenia kompetencji językowych.

Praca metodą projektu europejskiego jest niezwykle twórcza. Wymaga działania zespołowego, wyzwala kreatywność, rozwija umiejętności planowania i zarządzania – także środkami finansowymi, doskonali umiejętności komunikacyjne, rozwija kompetencje językowe. Dotyczy to również nauczycieli uczestniczących w kursach doskonalenia zawodowego za granicą.

Projekty dają możliwość wymiany doświadczeń, wdrożenia nowoczesnych rozwiązań dydaktycznych oraz poznania systemów oświaty w Europie.

Niniejsze kompendium jest przykładem przedsięwzięcia w dziedzinie waloryzacji, czyli upowszechniania projektów realizowanych przez różne szkoły, doświadczeń nauczycieli biorących udział w kursach doskonalenia zawodowego i studentów uczestniczących w stażach językowych w szkołach za granicą, które są przykładami dobrej praktyki.

Pochodzące z języka francuskiego pojęcie jest obecnie powszechnie przyjęte i stosowane w europejskich środowiskach edukacyjnych. Waloryzacja wiąże się z procesem upowszechniania i wykorzystywania rezultatów projektów w celu podniesienia ich jakości, jak również aktywnego z nich korzystania oraz wprowadzenia na trwałe do systemów oświaty i praktyki na poziomie lokalnym, regionalnym, krajowym i europejskim.

Aby osiągnąć te cele waloryzacja powinna być oparta na przeprowadzonej na wczesnym etapie planowania projektu diagnozie potrzeb. Należy również zapewnić aktywny udział potencjalnych użytkowników docelowych w opracowywaniu projektu.

Krótko mówiąc, waloryzacja oznacza monitorowanie i upowszechnianie najbardziej innowacyjnych praktyk, wykorzystanie ich i rozwijanie w różnych kontekstach oraz stopniowe wprowadzanie do formalnych i nieformalnych systemów kształcenia.

11

waloryzacja, czyli upowszechnianie i wykorzystywanie rezultatów projektów

Waloryzacja dzięki efektywnemu wykorzystaniu rezultatów projektów jest potwierdzeniem właściwie wykorzystanych środków finansowych.

Działania waloryzacyjne istotnie wpływają na: · wzbogacenie procesu wdrażania rezultatów projektów; · zapewnienie trwałości rezultatów projektów; · wzmocnienie wpływu finansowanych przez Unię Europejską programów i projektów na poziomie krajowym; · skrócenie czasu potrzebnego na wdrażanie innowacji pedagogicznych.

W Partnerskich Projektach Comeniusa najczęściej występującymi rodzajami produktów końcowych są publikacje, prace plastyczne, materiały multimedialne i audiowizualne, wyroby rękodzieła i inne prace wykonane na rzecz szkoły lub lokalnego środowiska.

Publikacje to najczęściej scenariusze lekcji, scenariusze spotkań z rodzicami, scenariusze imprez szkolnych, opisy metod nauczania, gier, zabaw, książki kucharskie, minisłowniki, przewodniki turystyczne, zbiory wierszy, opowiadań, bajek i legend, gazetki, biuletyny, foldery, ulotki reklamowe, albumy ze zdjęciami i ich opisem, opracowania merytoryczne różnych zagadnień, dokumentacja techniczna wykonanych przedmiotów, wzory ankiet, wywiady, kroniki, dzienniki, pamiętniki, opracowania wyników przeprowadzonych badań. Uczniowie wykonują następujące prace plastyczne: obrazy, rysunki, plakaty, rzeźby, komiksy, biżuterię, karty świąteczne, dekoracje pomieszczeń szkolnych. Najpopularniejsze produkty multimedialne i audiowizualne to prezentacje multimedialne, filmy krótkometrażowe, nagrania wywiadów, inscenizacji, występów, musicali, konferencji, spotkań, seminariów, strony internetowe, wideokonferencje, bazy danych na przykład baza gospodarstw agroturystycznych w regionie. Bardzo często uczniowie wykonują wyroby rękodzieła, takie jak makiety, ozdoby, lalki, kukiełki, maskotki, stroje teatralne i ludowe, a także inne prace na rzecz szkoły, jak założenie ogrodu czy wyremontowanie starej fontanny.

12

Produkty powinny być ściśle powiązane z realizacją tematu projektu. Stanowią jego dokumentację, świadczą o sposobie, w jaki go realizowano, mówią wiele o oryginalności, kreatywności, racjonalności realizatorów projektu.

Nauczyciele uczestniczący w kursach doskonalenia zawodowego często wykorzystują zdobytą wiedzę i umiejętności wprowadzając nowe treści dydaktyczne, programy autorskie lub innowacje pedagogiczne, organizując dodatkowe zajęcia, przez co uatrakcyjniają i wzbogacają ofertę edukacyjną szkoły. Są też inicjatorami działań w zakresie współpracy międzynarodowej.

Odbiorcami prac uczniów i nauczycieli oraz studentów – przyszłych nauczycieli języka obcego – realizujących projekty Comeniusa są: · uczniowie i nauczyciele – realizatorzy projektu i pozostali uczniowie i nauczyciele z tej samej szkoły; · uczniowie i nauczyciele z innych szkół; · rodzice, dziadkowie, rodzeństwo uczniów; · lokalne władze samorządowe i oświatowe; · mieszkańcy (miejscowości, regionu, kraju).

Proces waloryzacji może zachodzić w skali mikro, aby zaspokoić szczególne potrzeby danej instytucji lub organizacji, lub w skali makro, czyli na poziomie lokalnym, regionalnym, krajowym lub europejskim, w danym sektorze. Nadrzędnym celem waloryzacji jest pełne i trwałe zastosowanie rezultatów i produktów projektów na wszystkich wymienionych poziomach. Agencja Narodowa podejmuje działania służące określeniu i wdrożeniu waloryzacji poprzez organizację spotkań, wydanie publikacji promujących produkty projektów wysokiej jakości realizowanych w ramach programu Comenius, konkursy oraz monitorowanie przebiegu projektów i planów ich waloryzacji, a także prowadzenie baz danych na temat zakończonych projektów. Działania podejmowane w ramach procesu waloryzacji przez koordynatora projektu powinny obejmować opracowanie planów upowszechnienia i wykorzystania rezultatów projektu oraz regularne ich aktualizowanie.

rozdział drugi

PROGRAM SOCRATES-COMENIUS EUROPEJSKĄ OFERTĄ DLA SZKÓŁ, UCZNIÓW, NAUCZYCIELI I STUDENTÓW

Niniejsza publikacja przedstawia główne założenia programu Socrates, który został ustanowiony przez Wspólnotę Europejską i zainicjowany w 1995 roku w celu rozwijania współpracy europejskiej w sferze edukacji. Poniżej prezentujemy jeden z komponentów Programu Socrates – akcję Comenius, pragnąc ukazać możliwości, jakie daje szkołom realizacja międzynarodowych projektów.

Podczas posiedzenia Rady Europejskiej w Lizbonie w marcu 2000 roku określono cele strategiczne Unii Europejskiej na najbliższą dekadę. Jednym z nich jest dążenie, by gospodarka Wspólnoty Europejskiej stała się „najbardziej konkurencyjną i dynamiczną na świecie – gospodarką opartą na wiedzy, zdolną do trwałego wzrostu, tworzącą coraz większą liczbę lepszych miejsc pracy i zapewniającą większą spójność społeczną” (Komunikat Komisji Europejskiej „Skuteczne inwestowanie w edukację: imperatyw dla Europy”, Warszawa 2003).

W powyższy cel wpisują się działania wcześniej ustanowionych programów Socrates i Leonardo da Vinci, które zostały zatwierdzone i wprowadzone w życie w 1995 roku na podstawie art. 149 oraz 150 Traktatu Ustanawiającego Wspólnotę Europejską. Formalne przystąpienie Polski do 1

programu Socrates nastąpiło w marcu 1998 roku.

Obecnie kończy się druga faza realizacji programu (lata 2000−2006). Wykorzystano w niej doświadczenia z pierwszej edycji (lata 1995−1999), wprowadzając jednocześnie szereg innowacji.

W programie obecnie uczestniczy trzydzieści jeden krajów – kraje członkowskie Unii Europejskiej oraz Islandia, Lichtenstein, Norwegia (kraje EOG) i kandydująca do członkostwa Turcja.

W decyzji1 ustanawiającej program Socrates zapisano następujące jego cele: wzmacnianie wymiaru europejskiego w nauczaniu na wszystkich etapach edukacji, zapewnienie szerokiego dostępu do istniejących w Europie zasobów edukacyjnych przy równoczesnym promowaniu równości szans we wszystkich dziedzinach edukacji, wdrażanie idei uczenia się przez całe życie, promowanie podnoszenia poziomu znajomości języków obcych, współpracy i mobilności w dziedzinie edukacji, zachęcanie osób uczestniczących w programie do stosowania innowacyjnych metod nauczania i materiałów edukacyjnych, wdrażanie technologii informacji i komunikacji w edukacji oraz przeciwdziałanie marginalizacji społecznej, rasizmowi i ksenofobii.

Program Socrates wspiera szkoły w osiągnięciu wyżej wymienionych celów poprzez przyznawa-

Decyzja nr 253/2000/EC Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 24 stycznia 2000 roku, Dz. UWE nr L28 z 03 lutego 2000 roku

13

program socrates-comenius europejską ofertą dla szkół, uczniów, nauczycieli i studentów

nie środków na realizację następujących działań: seminariów kontaktowych i wizyt przygotowawczych umożliwiających nawiązanie współpracy międzynarodowej, bilateralnych i wielostronnych projektów międzynarodowych, kursów i staży zagranicznych, projektów dotyczących innowacyjnych rozwiązań i podnoszenia poziomu kształcenia realizowanych przez międzynarodowe grupy partnerskie, działań na rzecz podnoszenia poziomu znajomości języków obcych, tworzenia międzynarodowych sieci współpracy ułatwiających wymianę doświadczeń i upowszechnianie sprawdzonych rozwiązań, analizy porównawczej systemów oświaty i polityki edukacyjnej oraz wymiany informacji i upowszechniania sprawdzonych rozwiązań i innowacji.

Adresatami programu są wszelkiego typu placówki edukacyjne, uczniowie szkół podstawowych, gimnazjalnych, ponadgimnazjalnych2 oraz studenci, nauczyciele czynni zawodowo – także nauczyciele akademiccy, kadra kierownicza oraz personel administracyjny placówek edukacyjnych, urzędnicy władz lokalnych, regionalnych, przedstawiciele stowarzyszeń i organizacji pozarządowych. Program Socrates obejmuje osiem akcji3 przeznaczonych dla różnych szczebli edukacji i dotyczących różnych jej aspektów.

Celem programu Comenius jest wzrost jakości edukacji szkolnej, wzmacnianie wymiaru europejskiego w nauczaniu, promowanie nauki języków obcych oraz podnoszenie świadomości interkulturowej. Działania podejmowane w ramach programu obejmują wspieranie międzynarodowej współpracy szkół, umożliwienie podnoszenia kwalifikacji kadry nauczycielskiej, a także promowanie nowoczesnych i innowacyjnych rozwiązań w dziedzinie edukacji.

Program daje szkołom autonomię w wyborze tematyki, metod pracy, charakteru współpracy partnerskiej. Wybrany obszar działań powinien być zgodny z potrzebami i zainteresowaniami partnerów projektu, a jego realizacja przyczyniać się do stałego podnoszenia jakości pracy szkoły.

Comenius – akcje zdecentralizowane W ramach akcji zdecentralizowanej4 Comenius Akcja 1 wyróżniamy trzy rodzaje projektów: Szkolne Projekty Comeniusa, Językowe Projekty Comeniusa oraz Projekty Rozwoju Szkoły. Zarówno w przypadku pierwszego, jak i trzeciego typu projektów grupę realizującą projekt powinny tworzyć co najmniej trzy placówki z trzech różnych krajów uczestniczących w programie Socrates. Natomiast projekty językowe Comeniusa mają charakter bilateralny – uczestniczą w nich dwie szkoły z dwóch krajów.

Szkolne Projekty Comeniusa, dotychczas cieszące się największą popularnością, najczęściej są realizowane w cyklu trzyletnim; uczniowie oraz nauczyciele ze szkół partnerskich wspólnie pracują nad wybranymi przez siebie zagadnieniami podczas zajęć lekcyjnych i pozalekcyjnych.

Współpraca umożliwia uczestnikom wymianę doświadczeń oraz poznanie zagadnień z dziedziny kultury, wiedzy o społeczeństwie, ekonomii etc. Umożliwia również poznawanie i stosowanie narzędzi z zakresu technik informacji i komunikacji, kształtowanie takich umiejętności, jak praca w grupie, prowadzenie negocjacji, rozwiązywanie konfliktów, podejmowanie decyzji.

Pozwala także na pogłębienie rozumienia partnerów zagranicznych oraz poznanie ich języków ojczystych.

Uwaga: uczniowie mogą korzystać z programu jako docelowi odbiorcy, ale nie jako grantobiorcy.

Comenius – edukacja szkolna; Erasmus – szkolnictwo wyższe; Grundtvig – kształcenie dorosłych; Lingua – promowanie nauki języków obcych; Minerva – zastosowanie ICT w edukacji; Arion – wizyty studyjne; Eurydice – informacja o systemach edukacji; Naric – informacja o uznawalności wykształcenia.

4 W akcjach zdecentralizowanych przyjmowaniem, selekcją wniosków oraz wydawaniem i obsługą kontraktów zajmuje się Agencja Narodowa Programu Socrates.

2 3

14

program socrates-comenius europejską ofertą dla szkół, uczniów, nauczycieli i studentów

Istotną cechą Szkolnych Projektów Comeniusa, jak i dwóch pozostałych rodzajów projektów jest możliwość udziału w nich wszystkich uczniów danej szkoły. Jeśli jest to wykonalne, uczniowie powinni brać udział we wszystkich zadaniach projektu na wszystkich jego etapach, począwszy od planowania, poprzez organizację i realizację, skończywszy na ocenie podjętych działań i ich rezultatów.

Celem Językowych Projektów Comeniusa jest promowanie nauki języków europejskich. Projekt językowy realizują grupy uczniów składające się z co najmniej dziesięciu osób z dwóch szkół z różnych krajów. Mogą w nim uczestniczyć uczniowie, którzy ukończyli dwunasty rok życia.

Głównym celem projektów językowych jest praktyczna nauka języka obcego realizowana poprzez wspólną pracę młodzieży nad wybranym zagadnieniem. Projekty takie dają uczniom możliwość posługiwania się językiem obcym w sytuacjach życia codziennego, a nauczycielom pozwalają na doskonalenie warsztatu pracy.

Integralnym i najważniejszym elementem Językowych Projektów Comeniusa jest dwustronna wymiana uczniów, trwająca co najmniej czternaście dni. Wymiana ta jest „intensywnym okresem nauki” i pozwala na ścisłą współpracę w ramach projektu dzięki posługiwaniu się językiem obcym jako środkiem komunikacji i zdobywania wiedzy i umiejętności.

Projekty Rozwoju Szkoły koncentrują się (jak wskazuje ich nazwa) na rozwoju placówki edukacyjnej i nie powinny być mylone z działaniami, podejmowanymi w ramach Szkolnych Projektów Comeniusa. Ten rodzaj projektów stwarza dyrekcji szkół i nauczycielom możliwość wymiany doświadczeń, wspólnego poszukiwania i wypracowania metod zarządzania dostosowanych do potrzeb szkoły, wdrożenia najbardziej efektywnych rozwiązań organizacyjnych i dydaktycz-

nych. Oto przykłady tematów Projektów Rozwoju Szkoły: „Udział rodziców w życiu szkoły”, „Metody i formy prezentacji szkoły”, „Praca z uczniem trudnym”, „Zapobieganie agresji na terenie szkoły”, „Wyrównywanie szans edukacyjnych dzieci ze środowisk defaworyzowanych i małych miasteczek”, „Precz z kredą – ciekawe lekcje w naszej szkole”, „Modele pomocy uczniom w wieku 14−16 lat doświadczającym różnorodnych trudności szkolnych”.

Są to projekty, których celem jest pomoc w doskonaleniu warsztatu pracy nauczycieli – służą one wymianie doświadczeń w stosowaniu metod nauczania, w sferze działań wychowawczych, współpracy z rodzicami i środowiskiem lokalnym. Projekty Rozwoju Szkoły stają się również bardzo często inspiracją do wprowadzania szeregu innowacji.

Wszystkie wymienione rodzaje projektów programu Comenius Akcja 1 łączą cechy wspólne.

Wnioski szkół o udział w programie są rozpatrywane w ramach konkursu ogłaszanego co roku przez Agencję Narodową. Formularze aplikacyjne dla wszystkich typów projektów są identyczne i zawierają takie elementy, jak informacje o projekcie, dane szkół posiadających status partnera i koordynatora, cele, zadania i organizacja projektu, budżet, składający się z tak zwanej kwoty stałej i zmiennej oraz Plan Comeniusa5.

Wszystkie projekty opierają się na współpracy międzynarodowej. Wymagana jest także ścisła współpraca uczniów i nauczycieli. Realizacja projektu może trwać minimum rok, maksimum trzy lata i powinna być uwieńczona opracowaniem konkretnych „produktów” w postaci dzienników projektów, prezentacji artystycznych, publikacji, stron internetowych, CD-ROM-ów, itp. Wszystkie projekty mogą uzyskać wsparcie finansowe sięgające do 100% kosztów ich realizacji, chociaż zachęca się szkoły do poszukiwania dodatkowych źródeł finansowania.

5 Jest to część formularza aplikacyjnego, w której należy przedstawić szkołę, środowisko w którym pracuje, obecne lub przyszłe działania w zakresie współpracy międzynarodowej, podejmowane przez szkołę.

15

program socrates-comenius europejską ofertą dla szkół, uczniów, nauczycieli i studentów

Kolejnymi wspólnymi elementami wszystkich trzech rodzajów projektów są ewaluacja i upowszechnienie.

Ewaluacja Agencje Narodowe zwracają szczególną uwagę na znaczenie oceny projektu, zarówno w trakcie realizacji, jak i po jej zakończeniu. Ewaluacja (zarówno wewnętrzna, jak i zewnętrzna) oznacza tu bieżącą analizę zachodzących procesów i ich rezultatów. Pozwala ona na monitorowanie projektu w czasie jego realizacji, na jego właściwe ukierunkowanie oraz na dokonanie ewentualnych zmian wynikających z potrzeb pojawiających się w trakcie jego trwania.

Upowszechnianie Może ono dotyczyć nie tylko rezultatów pracy w projekcie, ale także informacji na temat partnerów, tematyki, głównych działań i jego etapów. Do takiej „reklamy” projektu mogą posłużyć publikacje w gazetkach szkolnych, zebrania z rodzicami i uczniami, artykuły w prasie lokalnej, wywiady dla lokalnej telewizji, udział w konferencjach, seminariach, targach edukacyjnych etc.

Ważną rolę w projektach mogą odgrywać także lokalne organizacje i instytucje, uczestnicząc w projekcie w roli „partnerów stowarzyszonych”.

Mogą nimi być władze oświatowe, placówki kształcenia i doskonalenia nauczycieli, ośrodki badawcze, stowarzyszenia, firmy. Wprawdzie instytucje te nie są bezpośrednio zaangażowane

w realizację projektu, ale mogą udzielać wsparcia zarówno merytorycznego, jak i logistycznego lub finansowego. Warto dołączyć do grupy „partnerów stowarzyszonych” także lokalne media i tym samym zapewnić upowszechnienie informacji na temat projektu.

Sposoby poszukiwania partnerów Zainteresowanie realizacją projektów w ramach programu Comenius Akcji 1 wciąż rośnie (patrz: tabela poniżej). Coraz większa liczba szkół, często zachęconych powodzeniem sąsiednich placówek, przystępuje do programu. Ciągle jednak jednym z poważniejszych problemów, na jakie natrafiają nauczyciele, jest trudność w pozyskaniu zagranicznych szkół partnerskich do realizacji projektu.

Pomimo to liczba składanych wniosków corocznie znacznie przekracza liczbę zatwierdzonych do realizacji projektów, wyczerpujących całkowicie budżet programu, jakim dysponuje Polska. Zatwierdzane są projekty o wysokiej jakości, spełniające wszystkie wymagania partnerstwa europejskiego.

Sposobów na pozyskanie partnerów jest kilka – kontakty osobiste, zarówno prywatne, jak i zawodowe, pomoc władz lokalnych lub regionalnych (współpraca miast bliźniaczych), udział w indywidualnych kursach doskonalenia zawodowego dla nauczycieli w ramach akcji Comenius 2.2.c (patrz: informacje na sąsiedniej stronie) lub w wizytach studyjnych w ramach programu Arion. Agencja Narodowa programu Comenius umożliwia także szkołom pozyskiwanie partne-

LIC ZBA REALIZ O WANY CH PROJEK T Ó W W LATA CH 2001−2006 Rok budżetowy

2001

2002

2003

2004

2005

2006

Szkolne Projekty Comeniusa

435

418

403

679

858

902

Projekty Rozwoju Szkół

12

39

74

119

138

118

Projekty Językowe Comeniusa

26

30

42

60

78

99

Łącznie projektów

473

487

519

858

1074

1119

16

program socrates-comenius europejską ofertą dla szkół, uczniów, nauczycieli i studentów

rów poprzez udział w seminariach kontaktowych organizowanych w krajach uczestniczących w programie. Są to spotkania międzynarodowe, podczas których nauczyciele mają szansę nawiązać kontakt z kolegami z zagranicy i rozpocząć z nimi pracę nad przyszłym projektem. Udział w seminariach jest finansowany w formie grantu przez Agencję Narodową. Inną możliwością przygotowania projektu jest udział nauczycieli w wizytach przygotowawczych, na który środki można uzyskać także dzięki programowi Comenius. Na wizyty wyjeżdżają nauczyciele, którym udało się znaleźć szkoły partnerskie do realizacji przyszłego projektu; spotkanie służy wzajemnemu poznaniu oraz przygotowaniu wniosku aplikacyjnego. Szkoły mogą także korzystać z internetowych baz danych szkół poszukujących partnerów za granicą PartBase oraz Comenius Space6. Dają one możliwość nie tylko wyszukiwania potencjalnych szkół partnerskich, lecz także zamieszczenia oferty własnej szkoły.

Rozpatrując korzyści płynące z udziału w programie Socrates-Comenius, nie można pominąć akcji zdecentralizowanych programu Comenius – asystentury językowej oraz kursów doskonalenia zawodowego.

Comenius Akcja 2.2.b – Asystentura Językowa adresowana jest zarówno do szkół, które mogą gościć u siebie asystenta językowego, jak i do studentów – przyszłych nauczycieli języków obcych, którzy mogą się ubiegać o stypendia na realizację staży w szkołach zagranicznych.

Spójrzmy na tę akcję z perspektywy potencjalnej placówki goszczącej – przedszkola, szkoły podstawowej, gimnazjum, szkoły ponadgimnazjalnej lub placówki kształcenia dorosłych. Staże asystenckie trwają od trzech do ośmiu miesięcy.

Zakwaterowanie, wyżywienie oraz przejazdy asystenta opłacane są ze stypendium przyznawanego przez Agencję Narodową w jego kraju ojczystym. Szkoła goszcząca nie ponosi zatem 6 7

kosztów wynagrodzenia asystenta, nie otrzymuje także grantu na jego utrzymanie. Szkoła korzysta z pracy asystenta, która polega na nauczaniu języka obcego oraz języka ojczystego studenta, pomocy w przygotowaniu i realizacji projektów programu Comenius oraz rozwijaniu umiejętności komunikacyjnych uczniów. Zadaniem asystenta jest także promowanie jego kraju ojczystego, kultury, historii, a także włączenie się w życie szkoły goszczącej. Asystentura jest interesującym sposobem na wzbogacenie zajęć z zakresu języka obcego, którego naucza asystent, a także na poznanie jego kraju i języka.

Aby pozyskać asystenta językowego, szkoła powinna przesłać we właściwym terminie odpowiedni wniosek do właściwego kuratorium oświaty, które dokonuje wstępnej oceny dokumentacji i przesyła zakwalifikowane wnioski do Agencji Narodowej. Warto, aby szkoła starannie zaplanowała pracę przyszłego asystenta oraz wyznaczyła opiekuna, który będzie monitorował pracę asystenta, oceniał jego postępy i służył mu pomocą.

Indywidualnie nauczyciele mogą ubiegać się o granty na udział w zagranicznych kursach doskonalenia zawodowego w ramach programu Comenius Akcja 2.2.c. Dostępne są trzy rodzaje kursów – tematyczne dla nauczycieli języków obcych, metodyczno-językowe dla nauczycieli języków obcych oraz kursy językowe dla nauczycieli przedmiotów wykładanych w języku obcym.

Wykaz kursów tematycznych będących rezultatem Europejskich Projektów Współpracy7 zamieszczono w „Katalogu Comeniusa”. Dostęp do niego można uzyskać poprzez stronę internetową Agencji Narodowej. Kursy językowe oraz metodyczno-językowe mogą także pochodzić z „wolnego rynku”. Przy wyborze kursu należy ocenić jego program i przydatność dla rozwoju zawodowego nauczyciela. Wybór nieodpowiedniego kursu może spowodować negatywną ocenę wniosku o grant. Warto także pamiętać, że można

Linki do tych stron dostępne są na stronie internetowej Agencji Narodowej.

Są to projekty akcji Comenius 2.1, w których wyniku jako „produkty końcowe” często powstają kursy tematyczne.

17

program socrates-comenius europejską ofertą dla szkół, uczniów, nauczycieli i studentów

uzyskać grant w ramach programu Comenius Akcji 2.2.c nie częściej niż raz na trzy lata, dlatego warto poświęcić więcej czasu na wyszukanie odpowiedniego dla danej osoby kursu, który jednocześnie będzie spełniał wymogi określone przez Komisję Europejską8.

Comenius – akcje scentralizowane Inną możliwością współpracy w ramach programu Socrates-Comenius jest udział szkół w Europejskich Projektach Współpracy (Comenius 2.1). Jest to akcja scentralizowana9, w ramach której projekty realizowane są przez grupy partnerskie (podobnie jak w przypadku projektów szkolnych), zakłada się udział w projektach głównie instytucji kształcących lub doskonalących nauczycieli. Partnerami w tego typu projektach mogą być także szkoły, fundacje, stowarzyszenia, muzea, instytuty badawcze, firmy prywatne.

Celem tej akcji jest rozwijanie współpracy w dziedzinach o szczególnym znaczeniu dla edukacji szkolnej w kontekście europejskim (edukacja interkulturowa, europejski wymiar edukacji szkolnej, nauka języków obcych oraz innowacje w edukacji szkolnej, w tym zastosowanie nowych technik informacji i komunikacji). Akcja ta stwarza także możliwość wdrażania systemowych rozwiązań w dziedzinie edukacji. Umożliwia wzrost jakości oferty edukacyjnej szkoły poprzez wzbogacenie form podnoszenia kwalifikacji nauczycieli. Nauczycielom szkół będących partnerami w projekcie daje szansę udziału we współtworzeniu materiałów dydaktycznych lub modułów kursów, które często testowane są właśnie w uczestniczących w projekcie szkołach. Projekty centralne wymagają współpracy na szerszą skalę i charakteryzują się wyższym stopniem trudności, ich wyniki są skrupulatnie

oceniane przez Komisję Europejską oraz Biuro Pomocy Technicznej. Ważne w ich realizacji są zatem kompetencje eksperckie instytucji uczestniczących w projekcie, ale i przemyślany plan działania oraz starannie zaplanowany budżet.

W ramach tego typu projektów mogą powstać następujące produkty końcowe: programy nauczania, kursy doskonalenia zawodowego, programy wymiany studentów kierunków nauczycielskich lub metody i materiały dydaktyczne dla określonych grup odbiorców.

W ramach akcji scentralizowanej Comenius Akcja 3 Sieci Tematyczne mogą być realizowane projekty, których celem jest gromadzenie informacji na temat współpracy międzynarodowej i wspieranie i promowanie projektów programu Comenius Akcja 1 i 2 w wybranej dziedzinie tematycznej. Sieci Tematyczne są przede wszystkim propozycją dla szkół już realizujących inne projekty w ramach programu Comenius. Pozwalają na kontynuację współpracy, upowszechnianie produktów, pracę na szerszą skalę w wybranej dziedzinie.

Tak oto w krótki sposób przedstawione zostały akcje programu Socrates-Comenius. Oczywiście nie są to jedyne propozycje programu Socrates dla nauczycieli i szkół, choć z pewnością Comenius, związany ściśle z edukacją szkolną, daje największe możliwości korzystania z funduszy Unii Europejskiej przeznaczonych dla oświaty.

Należy podkreślić, że podane przykłady współpracy nie wyczerpują możliwości, jakie daje udział w poszczególnych akcjach. W przypadku akcji scentralizowanych przedstawione zostały jedynie ogólne założenia; dokładna ich prezentacja wymagałaby oddzielnego artykułu. Szczegółowe informacje zamieszczono na stronie internetowej Agencji Narodowej Programu Socrates: www.socrates.org.pl, a także na serwerze Europa http://europa.eu.int/comm/education/programmes/socrates/comenius/index_en.html.

8 Więcej informacji można znaleźć na stronie www.socrates.org.pl lub na stronie Komisji Europejskiej http://europa.eu.int/ comm/education/programmes/socrates/comenius/index_en.html.

9 W akcjach scentralizowanych przyjmowaniem, selekcją wniosków oraz wydawaniem i obsługą kontraktów zajmuje się Komisja Europejska, wspomagana przez Biuro Pomocy Technicznej (Technical Assistance Office)

18

rozdział trzeci

REALIZACJA PROGRAMU COMENIUS W ŚWIETLE BADAŃ INSTYTUTU BADAŃ OPINII I RYNKU PENTOR

W 2003 roku na zlecenie Ministerstwa Edukacji Narodowej Instytut Badania Opinii i Rynku Pentor przeprowadził ewaluację zewnętrzną programu Socrates. Z przeprowadzonych badań wynika między innymi, iż nauczyciele zaangażowani w realizację projektów w ramach programu Comenius wśród korzyści płynących z udziału w programie najczęściej dostrzegali poszerzenie oferty dydaktycznej szkoły, zmiany w dziedzinie wykorzystania technik informacji i komunikacji.

Prawie wszyscy zaczęli stosować w swojej pracy nowe pomoce dydaktyczne i metody nauczania.

Stwierdzili także doskonalenie znajomości języków obcych, kompetencji merytorycznych i organizacji pracy. Zauważyli wzrost umiejętności pracy w zespole oraz zaangażowania i motywacji do pracy. Ponad 87% ankietowanych uznało, że udział w programie Socrates-Comenius będzie miał wpływ na ich dalszą karierę zawodową, a około 59%, że zdecydowałoby się podjąć dzięki niemu pracę w innym kraju. Agencja Narodowa Programu Socrates, upowszechniając wyniki niniejszych badań, pragnie nie tylko ukazać korzyści wynikające z udziału w programie, ale także zachęcić inne szkoły do realizacji projektów. Korzyści wymierne (opisane powyżej) jak i niewymierne (na przykład przyjaźnie zawierane z nauczycielami z krajów partnerskich, które trwają po zakończeniu pracy nad projektem) świadczą, że warto rozpocząć przygodę z Comeniusem. Fakt,

że aż 63% ankietowanych nauczycieli stwierdziło, że udział w programie dał im więcej, niż oczekiwali, jest argumentem dla niezdecydowanych, że warto podjąć wysiłek realizacji programu.

Realizowane działania Założenia programu Comenius wynikają z ogólnych celów programu Socrates, a zarazem stanowią ich konkretyzację. Do podstawowych celów programu Comenius należą: · zwiększenie jakości i efektywności edukacji szkolnej; · wzmocnienie jej europejskiego wymiaru poprzez wspieranie międzynarodowej współpracy szkół i działań na rzecz podniesienia kwalifikacji nauczycieli; · promowanie nauki języków obcych; · rozwijanie świadomości interkulturowej, rozumianej jako walka z dyskryminacją, marginalizacją, rasizmem i ksenofobią.

Działania realizowane w ramach programu Comenius nawiązują właśnie do tych celów, zgodnych z zadaniami strategicznymi określonymi w raporcie Komisji Europejskiej odnoszącymi się do przyszłych wyzwań edukacji. Należy także podkreślić, że podejmowane działania nie tylko wpływają na wzmocnienie europejskiego wymiaru nauczania, lecz także stanowią odpowiedź

19

realizacja programu comenius w świetle badań instytutu badań opinii i rynku pentor

na potrzeby danego systemu oświaty, ponieważ wiążą się z upowszechnianiem nowoczesnych technologii informacji i komunikacji, zdobywaniem nowych umiejętności zarówno przez nauczycieli, jak i uczniów oraz zmianą sposobu nauczania na bardziej kompleksowy, wymagający od uczniów samodzielności i umiejętności współpracy. Realizowane cele odpowiadają także indywidualnym potrzebom beneficjentów, o czym z pewnością świadczy bardzo wysoki odsetek (98%) osób wyrażających zadowolenie z tytułu udziału w programie Comenius. Beneficjenci podkreślają nie tylko przydatność tego typu działań, ale również konieczność ich kontynuowania i rozwijania.

Główne motywy uczestnictwa w programie Comenius według beneficjentów to: · możliwość nawiązania nowych znajomości i kontaktów zawodowych; · chęć poznania nauczycieli z innych krajów w celu wymiany doświadczeń zawodowych; · możliwość poznania kultury innych krajów; · chęć zapoznania się z innymi metodami nauczania i warunkami nauki oraz pracy w szkolnictwie; · chęć zdobywania nowych doświadczeń; · zainteresowanie europejskim wymiarem edukacji; · możliwość doskonalenia znajomości języków obcych.

Zdaniem beneficjentów program Comenius zdecydowanie przyczynia się do poprawy i poszerzenia oferty edukacyjnej szkoły, w szczególności do opracowania i wprowadzenia nowych pomocy i treści dydaktycznych oraz nowych metod nauczania. Rezultatem udziału w programie jest również znaczący wzrost umiejętności wykorzystywania nowych technik informacji i komunikacji. Beneficjenci programu Comenius są zdania, że uczestnictwo w programie przyczynia się do doskonalenia takich umiejętności i kompetencji zawodowych, jak znajomość języków obcych, umiejętności pedagogiczne, warsztat pracy dydaktycznej oraz kompetencje merytoryczne (zdobycie nowej wiedzy). Istot-

20

ną korzyścią wynikającą z udziału w programie Comenius jest również doskonalenie metod pracy i nauki oraz jej organizacji poprzez poprawę umiejętności wykorzystania nowatorskich metod w pracy pedagogów, zwiększenie zaangażowania i motywacji do pracy oraz rozwój umiejętności pracy w grupie. Udział w programie Comenius przynosił również beneficjentom poczucie większej identyfikacji z Europą, lepszą znajomość kultury innych krajów europejskich oraz wprowadzenie wymiaru europejskiego do nauczanych treści.

Beneficjenci programu Comenius uważają, że udział w tak prestiżowych projektach z pewnością będzie miał pozytywny wpływ na ich dalszą karierę zawodową, a ponad połowa badanych zadeklarowała, że dzięki programowi zdecydowałaby się na podjęcie pracy w innym kraju europejskim. Świadczy to o wzroście wiary we własne umiejętności, kompetencje zawodowe i językowe uczestników uczestników programu.

Za najważniejsze długofalowe rezultaty programu Comenius beneficjenci uznali: · wzrost prestiżu szkoły; · doskonalenie oferty edukacyjnej szkoły; · poczucie porozumienia interkulturowego i większej identyfikacji z Europą; · zmianę wizerunku szkoły; · możliwość działania w europejskiej przestrzeni edukacyjnej.

Beneficjenci programu są świadomi uczestnictwa w działaniach o zakrojonym na szeroką skalę charakterze europejskim.

W celu dokonania oceny rezultatów programu Comenius Akcja 1 przeprowadzone zostały zgodnie z zaleceniami Komisji Europejskiej wizyty monitorujące w szkołach realizujących projekty.

Podczas wizyt analizowano organizację projektu oraz jego wpływ na uczniów i nauczycieli, szkołę oraz społeczność lokalną. W wyniku przeprowadzonych monitoringów stwierdzono, że: · Tematyka projektów jest różnorodna, jednak najchętniej wybierane są tematy z dziedziny

realizacja programu comenius w świetle badań instytutu badań opinii i rynku pentor

dziedzictwa kulturowego, ochrony środowiska, dotyczące mediów i komunikacji. · Realizowane projekty mają wpływ na zawartość programów nauczania, stają się integralną częścią całego programu dydaktyczno-wychowawczego szkoły. · W gimnazjach projekty wspomagają realizację międzyprzedmiotowych ścieżek edukacyjnych, takich jak edukacja europejska, regionalna, medialna, ekologiczna i prozdrowotna. · Projekty wpływają na rozwój edukacji interkulturowej, widoczne jest wzmocnienie poczucia tożsamości regionalnej i narodowej uczniów przy jednoczesnym kształtowaniu się poczucia przynależności do Wspólnoty Europejskiej. · Następuje znacząca poprawa znajomości języków obcych wśród uczniów oraz wzrost motywacji do dalszej nauki. · W wyniku realizacji projektów obserwuje się upowszechnienie stosowania aktywizujących metod nauczania oraz większy stopień wykorzystywania technik informacji i komunikacji, co niewątpliwie przyczynia się do zwiększenia atrakcyjności zajęć.

Ogólne cele i zadania programu Comenius zostały zdefiniowane w sposób jasny, przejrzysty i zrozumiały, tworzą spójną całość. Jednak jest wysoce prawdopodobne, że cele oraz realizowane zadania staną się zrozumiałe dla beneficjentów programu dopiero z perspektywy dłuższego czasu. Obecnie najatrakcyjniejsze wydają się beneficjentom wymiany, staże i kursy zagraniczne. Działania te należałoby kontynuować ze względu na duże zainteresowanie potencjalnych odbiorców, podobnie jak organizowanie międzynarodowych wizyt roboczych, ułatwiających wymianę doświadczeń dydaktycznych. W celu poszerzenia obszaru działania w ramach programu Comenius można by organizować obozy międzynarodowe dla uczniów i różnego rodzaju wymiany zagraniczne, które dałyby młodzieży możliwość samodzielnego poszukiwania infor-

macji, współdziałania w grupie oraz doskonalenia w praktyce znajomości języków obcych. Inną innowacją, zdaniem beneficjentów programu, mogłaby być zmiana kierunku podejmowanych działań i skoncentrowanie się na wybranych grupach uczniów, a nie, jak dotychczas na szkołach.

Mocne strony programu Comenius: · bardzo wysoki odsetek osób deklarujących zadowolenie z tytułu udziału w programie; · jasno i precyzyjnie sformułowane cele programu · stały wzrost jakości wniosków o udział w programie, co świadczy o lepszej znajomości wśród beneficjentów procedur obowiązujących w programie; · wysoki poziom wykorzystania środków przyznanych przez Komisję Europejską; · wysoki poziom efektywności programu, czyli relacji pomiędzy nakładami a osiągniętymi rezultatami; · realizacja krajowych priorytetów związanych z dążeniem do aktywizacji osób z terenów wiejskich i o niższym stopniu urbanizacji; · zgodność podejmowanych działań z priorytetami określonymi przez Komisję Europejską; · rozbudowany i efektywny system informowania na temat programu; · opracowanie skutecznego i wystandaryzowanego narzędzia służącego do monitorowania efektów realizacji projektów („Arkusz obserwacji stanu i przebiegu projektu”).

21

realizacja programu comenius w świetle badań instytutu badań opinii i rynku pentor

Wyniki badania przeprowadzonego wśród beneficjentów programu Socrates-Comenius

Motywy uczestnictwa w Programie Socrates-Comenius 61,0%

Nawiązanie nowych znajomości/kontaktów zawodowych

58,0% 50,0%

Poznanie kultury innych krajów

45,0% 38,0%

Chęć zdobywania nowych doświadczeń

35,0% 34,0%

Poprawa znajomości języków obcych

24,0% 22,0%

Poznanie perspektyw międzynarodowych Możliwość sfinansowania udziału w Programie Inne*

20,0% 12,0% 7,0% 5,0%

* Inne: Chęć wyrównania szans uczniów z terenów wiejskich – 1,0%, motywowanie uczniów do nauki języków obcych – 1,0%, walka z ksenofobią – 1,0%, chęć zwiększenia prestiżu szkoły – 1,0%, chęć współpracy ze szkołami specjalnymi za granicą – 1,0%

22

realizacja programu comenius w świetle badań instytutu badań opinii i rynku pentor

Rezultaty/korzyści Programu Socrates-Comenius w zakresie rozwoju i poszerzenia oferty edukacyjnej.

Ogólna poprawa jakości oferty dydaktycznej

Poprawa znajomości technik informacyjno-komunikacyjnych

Opracowanie i wprowadzenie nowych pomocy dydaktycznych

Opracowanie i wprowadzenie nowych treści dydaktycznych

Opracowanie i wprowadzenie nowych metod nauczania

Tak

Nie

Trudno powiedziec

Rezultaty/korzyści Programu Socrates-Comenius w zakresie doskonalenia umiejętności i kompetencji.

Poprawa warsztatu pracy dydaktycznej Poprawa kompetencji merytorycznych (zdobycie nowej wiedzy) Poprawa umiejętności pedagogicznych Poprawa znajomości języków obcych w mowie Poprawa znajomości języków obcych w piśmie

Ogólna poprawa znajomości języków obcych

Tak

Nie

Trudno powiedziec

23

realizacja programu comenius w świetle badań instytutu badań opinii i rynku pentor

Rezultaty/korzyści Programu Socrates-Comenius w zakresie sposobu pracy i jej organizacji.

Poprawa umiejętności wykorzystania nowatorskich metod pracy/nauki 97,0%

Poprawa umiejętności pracy w zespole/grupie 92,0%

5,0%

Poprawa zaangażowania i motywacji do nauki/pracy 84,0%

Tak

Nie

Trudno powiedziec

Rezultaty/korzyści Programu Socrates-Comenius w zakresie poszerzenia wymiaru europejskiego.

Większa identyfikacja z Europą 97,0%

Poprawa znajomości kultur innych państw europejskich 97,0%

Opracowanie i wprowadzenie elementów wymiaru europejskiego do nauczanych treści 93,0%

8,0%

Tak

Nie

Trudno powiedziec

Rezultaty/korzyści Programu Socrates-Comenius w zakresie wyrównywania szans.

Zwalczanie rasizmu i dyskryminacji rasowej 69,0%

11,0%

20,0%

Poprawa oferty dydaktycznej skierowanej do uczniów z terenów wiejskich 61,0%

11,0%

28,0%

Poprawa oferty dydaktycznej skierowanej so niepełnosprawnych uczniów/nauczycieli 46,0%

16,0%

38,0%

Poprawa równości szans kobiet i mężczyzn 60,0%

18,0%

Tak

24

Nie

22,0%

Trudno powiedziec

realizacja programu comenius w świetle badań instytutu badań opinii i rynku pentor

Które z rezultatów udziału w programie Socrates-Comenius uważa Pan/i za długofalowe?

Wzrost prestiżu szkoły 62,0% Ogólna poprawa oferty dydaktycznej 53,0% Zrozumienie międzykulturowe/identyfikacja z Europą 44,0% Poprawa sposobu postrzegania szkoły z zewnątrz 32,0% Uczestnictwo w europejskiej przestrzeni edukacyjnej 31,0% Rozpowszechnianie informacji o polskiej kulturze i edukacji 29,0% Profesjonalizacja szkoły 26,0% Rozpowszechnienie efektów projektu wśród innych szkół i grup zawodowych 12,0% K ontynuacja współpracy w ramach Programu 12,0% Poprawa umiejętności dydaktycznych u nauczycieli 11,0% Internacjonalizacja nauczania 10,0% Zwalczanie podziałów socjalnych 5,0% Poprawa równości szans kobiet i mężczyzn 4,0% Inne 3,0%

25

r ozdział czwart y

COMENIUS W UJĘCIU STATYSTYCZNYM

Comenius Akcja 1 Program Socrates–Comenius Akcja 1 funkcjonował w latach 2000−2006. W okresie realizacji programu prowadzono rejestrację projektów edukacyjnych i danych placówek oświatowych występujących o ich zatwierdzenie. Zgromadzone informacje stały się podstawą prezentowanych poniżej zestawień statystycznych, które przedstawiają program w formie graficznej. Opracowanie zestawień przypadło na moment, gdy kończy się rozliczenie roku finansowego 2005 i realizowane są projekty zatwierdzone na rok szkolny 2006/2007.

Liczba projektów realizowanych w ramach programu Comenius Akcja 1 W okresie realizacji programu będącym przedmiotem analizy przeważały pod względem liczbowym Szkolne Projekty Comeniusa. W roku 2000/2001 zrealizowano 473 projektów, znaczny wzrost liczby aplikacji nastąpił w edycji 2004/2005 – było ich wówczas 856. W roku szkolnym 2005/ 2006 Agencja Narodowa przyznała środki finansowe na realizację 1 071 projektów. W roku 2006 zatwierdzono do realizacji 1 119 projektów. Rosła popularność programu (patrz: wykres 1), utrzymywała się przewaga liczebna Szkolnych Projektów Comeniusa (SPC) nad Językowymi Projektami Comeniusa (JPC) i Projektami Rozwoju Szkoły (PRS). W pierwszej edycji programu szkoły wystą-

piły o realizację 26 Językowych Projektów Comeniusa i 12 Projektów Rozwoju Szkoły. W ostatnim roku, będącym przedmiotem analizy do Agencji Narodowej wpłynęły wnioski 76 Językowych Projektów Comeniusa i 137 Projektów Rozwoju Szkoły. W opinii pracowników dokonujących oceny przedłożonych projektów z każdą edycją zwiększała się jakość projektów.

Wysokość wsparcia finansowego dla szkół przyznawanego przez Agencję Narodową w kolejnych latach była niższa od wysokości środków, o jaką wnioskowały szkoły.

Charakterystyka beneficjentów programu Comenius Akcja 1 Beneficjentami programu są placówki oświatowe; wśród nich przeważają gimnazja i szkoły podstawowe. W programie uczestniczą również placówki edukacji przedszkolnej, technika i szkoły o profilu zawodowym. Najwyższy procentowo udział placówek edukacji przedszkolnej odnotowano w 2005 roku – wynosił on 4,1% ogółu projektów.

Dane te wskazują na rosnące zainteresowanie przedszkoli realizacją Szkolnych Projektów Comeniusa i Projektów Rozwoju Szkoły.

Największą grupę aplikujących stanowią szkoły średnie i podstawowe; w grupie szkół średnich szkoły o profilu ogólnokształcącym przeważają pod względem liczby nad szkołami o profilu zawodowym.

27

comenius w ujęciu statystycznym

Wykres 1. Zestawienie liczby projektów, realizowanych w ramach programu Socrates–Comenius akcja 1 w latach 2001-2006 1250 1000 750 500 250 0 2001

2002 Projekty Językowe

2003

2004

Projekty Rozwoju Szkoły

2005 Szkolne Projekty

2006 Razem

Źródło danych: dane własne FRSE

Wykres 2. Lokalizacja beneficjentów programu Socrates-Comenius akcja 1 (SPC, JPC, PRS) w latach 2001-2006 1000 900

871

813

800 700

656

600 500 382

400

381

372

300 200 100 0

84

73

31

16 2001

95

2002

2003 Wieś

53

42

Miasto

211

198

146 2004

41 2005

37 2006

Obszar podmiejski

Źródło danych: dane własne FRSE Większość placówek oświatowych biorących udział w programie usytuowanych jest na obszarze miast. Pragniemy podkreślić, że systematycznie rosła liczba beneficjentów programu z obszarów wiejskich. Wykres nr 2 obrazuje lokalizację placówek, realizujących projekty w ramach programu Comenius Akcja 1.

28

We wszystkich latach realizacji programu najliczniejsza grupa beneficjentów pochodziła z województw: śląskiego, mazowieckiego, małopolskiego i wielkopolskiego, przy czym województwo śląskie wyraźnie wyprzedzało pod względem liczbowym pozostałe regiony kraju.

W roku szkolnym 2006/2007 w województwie

comenius w ujęciu statystycznym

Wykres 3. Placówki oświatowe, realizujące projekty (SPC, JPC, PRS) Programu Socrates-Comenius Akcja 1 w latach 2001—2006 z podziałem na regiony 283

62

95 52

41

39

104

35

33

54

36

81

40

49

88 27

Ku Doln jaw oś sk ląsk o-P i om e ors kie Łód zki Lu e be lsk i Lu e bu Ma skie łop o Ma lskie zow iec kie Op o Po lski e dk arp ack Po ie dla sk Po ie mo rsk ie Ś lą Ś Wa więt skie ok rm ińs rzy ko ski e -M azu r sk W Za ielk ie ch o od pols nio k po ie mo rsk ie

300 250 200 150 100 50 0

Rok 2001

Rok 2002

Rok 2003

Rok 2004

Rok 2005

Rok 2006

Źródło danych: dane własne FRSE tym projekty realizują 283 placówki, podczas gdy w województwie mazowieckim (następnym w kolejności) tylko 104 placówki. Najmniej liczną grupę stanowią beneficjenci z województw podlaskiego i lubuskiego (patrz: wykres 3).

Dziedziny tematyczne realizowanych projektów Szkolne Projekty Comeniusa, Językowe Projekty Comeniusa i Projekty Rozwoju Szkoły mogą odnosić się do 27 dziedzin tematycznych. We wszystkich krajach Unii Europejskiej projekty podlegają jednakowej klasyfikacji według dziedzin tematycznych i przedmiotów nauczania włączonych do projektu. Projekt jest zwykle związany z kilkoma dziedzinami tematycznymi, jednak wyraźnie widoczna jest duża popularność pewnych tematów i mniejsze zainteresowanie innymi. Poniżej przedstawiamy analizę wybieralności poszczególnych dziedzin tematycznych Szkolnych Projektów Comeniusa, stanowiących najliczniejszą grupę pośród trzech rodzajów projektów (patrz: tabela 1 i wykres 4).

W trzech edycjach programu – w roku 2004/ 2005, 2005/2006 i 2006/2007 największym zainteresowaniem szkół starających się o realizację

Szkolnych Projektów Comeniusa cieszyły się następujące dziedziny: · dziedzictwo kulturowe; · historia/tradycje; · obywatelstwo europejskie, demokracja, tożsamość regionalna; · języki obce; · technologie informacji i komunikacji; · edukacja środowiskowa.

Zdecydowanie najwięcej projektów dotyczyło dziedzictwa kulturowego oraz historii/tradycji, w 2005 roku pierwszą z dziedzin zadeklarowano w ponad 430 projektach, a w roku 2006 – w ponad 350. Nieco mniejszą popularnością cieszyły się projekty podejmujące temat obywatelstwa europejskiego, demokracji i tożsamości regionalnej – w formularzach aplikacyjnych odnotowano 371 wskazań na tę dziedzinę w roku 2005, a 304 – w roku następnym. Warto podkreślić duże zainteresowanie aplikujących technologiami informacji i komunikacji – 286 w grupie 858 projektów w 2005 roku dotyczyło głównie tej dziedziny lub była ona jednym z realizowanych w ich ramach tematów. W kolejnej edycji w przypadku 225 projektów na 902 deklarowano tę dziedzinę tematyczną. Najrzadziej

29

comenius w ujęciu statystycznym

Tabela 1. Dziedziny tematyczne wg formularza aplikacyjnego

30

1. Cultural Heritage

Dziedzictwo kulturowe

2. History/Traditions

Historia/tradycje

3. Tourism

Turystyka

4. Theatre, Music, Dance

Teatr, muzyka, taniec

5. Literature

Literatura

6. Foreign Languages

Języki obce

7. Crafts/Professions

Rzemiosło artystyczne

8. Media/Communication

Media/Komunikacja

9. Health

Zdrowie

10. Consumer Education

Edukacja konsumencka

11. Environment/Ecology

Edukacja środowiskowa/ekologia

12. Social Integration/Exclusion

Integracja/marginalizacja społeczna

13. European Citizenship

Obywatelstwo europejskie, demokracja, tożsamość regionalna

14. Science/Technology

Nauka/technologia

15. Information and Communication Technologies

Technologie informacji i komunikacji

16. Industry/Economy/World of Work

Przemysł/ekonomia/świat pracy

17. Violence at School

Zapobieganie przemocy w szkole

18. Interculturalism/Ethnic Minorities

Interkulturowość/mniejszości narodowe i etniczne

19. Comparing Educational Systems

Porównanie systemów edukacyjnych

20. School Management

Zarządzanie szkołą

21. Raising Pupil Achievements

Podnoszenie osiągnięć uczniów

22. School Cooperation with the Local Community

Współpraca szkoły z władzami lokalnymi

23. Pedagogical Methods

Metodologia nauczania/dydaktyka

24. Disabilities/Special Needs

Niepełnosprawność/specjalne potrzeby edukacyjne

25. Equal Opportunities for Men/Women

Równość szans kobiet i mężczyzn

26. Quality of Education

Jakość w edukacji

27. Other

Inne

comenius w ujęciu statystycznym

Wykres 4. Zestawienie wybranych przez szkoły dziedzin tematycznych w Szkolnych Projektach Comeniusa w ramach programu Socrates-Comenius 1 w latach 2004-2006 600 500 400 300 200 100 0

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 Rok 2004

Rok 2005

Rok 2006

Źródło danych: dane własne FRSE na podstawie formularzy wniosków podejmowane były takie tematy, jak edukacja konsumencka, zapobieganie przemocy w szkole i zarządzanie szkołą. Dużym zainteresowaniem cieszyły się projekty z zakresu takich dziedzin, jak: teatr, muzyka, taniec (4); media i komunikacja (8) czy też interkulturowość/mniejszości narodowe i etniczne (18).

W trzech ostatnich latach realizacji programu w Językowych Projektach Comeniusa poza dziedziną tematyczną języki obce najczęściej wskazywano na następujące obszary tematyczne: · obywatelstwo europejskie, demokracja i tożsamość regionalna (średnia wskazań: 24,7); · dziedzictwo kulturowe (średnia wskazań: 32,7); · historia/tradycje (średnia wskazań: 35); · technologie informacji i komunikacji.

Najrzadziej zaś projekty tego typu związane są z takimi dziedzinami tematycznymi, jak: zapobieganie przemocy w szkole, zarządzanie szkołą, niepełnosprawność/specjalne potrzeby edukacyjne.

Projekty Rozwoju Szkoły w trzech ostatnich latach realizacji programu najczęściej powiązane były z następującymi obszarami tematycznymi: · jakość w edukacji (średnia wskazań: 59,3); · metodologia nauczania/dydaktyka (średnia wskazań: 58); · porównanie systemów edukacyjnych (średnia wskazań: 54,7).

Najrzadziej zaś wybierano edukację konsumencką, rzemiosło artystyczne, turystykę oraz dziedzinę przemył/ekonomia/świat pracy.

Udział nauczycieli i uczniów w realizacji projektów programu Comenius Akcja 1 W trakcie realizacji projektów kadra szkoły i uczniowie mogą uczestniczyć w wizytach w krajach partnerskich. Takie mobilności, jak wizyta robocza koordynatora i nauczycieli, wymiana nauczycieli i wizyta studyjna dyrektora szkoły zarezerwowane były dla nauczycieli, uczniowie mogli uczestniczyć w wizycie roboczej uczniów i w wymianie uczniów w projekcie językowym.

W ramach zakończonych pod względem finansowym projektów (projekty z lat 2001−2005) w wizytach zagranicznych wzięło udział łącznie 14 110 osób reprezentujących kadra szkoły i 13 749 uczniów. Liczba osób wyjeżdżających wyraźnie wzrosła w roku 2004 w porównaniu z rokiem 2003. Wówczas w wizytach zagranicznych wzięło udział 4 023 nauczycieli i 3 905 uczniów. Skalę mobilności nauczycieli i uczniów ilustruje wykres nr 5.

W roku szkolnym 2006/2007 zatwierdzono wyjazdy 4 069 nauczycieli i 4 233 uczniów. Wraz z rosnącą liczbą beneficjentów programu rosła też liczba osób wyjeżdżających za granicę. Przy czym

31

comenius w ujęciu statystycznym

Wykres 5. Zestawienie wyjazdów kadry i uczniów w projektach w ramach programu Comenius akcja 1 zakończonych pod względem finansowym według lat realizacji 4 296 4 425

2005 3 905 4 023

2004 2003

2 066 2 118

2002

2 116 1 944 1 366 1 600

2001 0

500

1000

1500

2000

2500

Mobilność uczniów z perspektywy całego programu liczebność obu grup uczestniczących w wizytach zagranicznych – nauczycieli i uczniów była porównywalna.

Informacje na temat krajów partnerskich Projekty programu Socrates-Comenius Akcja 1 realizowane są w grupach partnerskich. Dobór partnerów dokonywany jest przez szkoły aplikujące. Istnieją limity odnoszące się do liczebności grup partnerskich. I tak w Szkolnych Projektach Comeniusa i Projektach Rozwoju Szkoły grupa liczy minimum trzy szkoły, z czego dwa podmioty to partnerzy zagraniczni. Wyjątek stanowią Językowe Porjekty Comeniusa, w których uczestniczą jedynie dwie szkoły.

W latach 2001−2006 partnerami szkół polskich były najczęściej placówki oświatowe z Włoch, Niemiec, Hiszpanii, następnie z Francji i Wielkiej Brytanii, nieco rzadziej z Turcji i Rumunii. W roku 2003 do grona krajów partnerskich najczęściej uczestniczących w projektach realizowanych prze szkoły polskie doszła Rumunia i to ten kraj w 2004 roku „wyprzedził” Wielką Brytanię. Turcja dołączyła do grupy krajów partnerskich w roku 2004

32

3000

3500

4000

4500

5000

Mobilność nauczycieli i wówczas 47 placówek z tego kraju realizowało projekty programu we współpracy ze szkołami polskimi. W 2005 roku liczba ta wzrosła do 244.

Ponadto w latach 2001−2006 szkoły często podejmowały współpracę z partnerami z Czech, Słowacji, Finlandii, Grecji i Portugalii. Uczestnictwo krajów partnerskich w realizacji projektów programu przedstawia wykres 6, zestawienie obejmuje lata 2003−2006.

Jedna ze szkół biorących udział w Szkolnym Projekcie Comeniusa lub Projekcie Rozwoju Szkoły jest jego koordynatorem. W analizowanym okresie realizacji programu udział szkół polskich koordynujących SPC w grupie beneficjentów z Polski wahał się od 7% do 18%, najwyższy odsetek (18%) wystąpił w 2006 roku.

Liczba szkół polskich koordynujących SPC rosła systematycznie, skokowo zwiększyła się w roku 2004 – do 103 z 59 w roku 2003.

W 2006 roku w grupie polskich szkół realizujących Projekty Rozwoju Szkoły koordynuje je 13% beneficjentów (jest to najwyższy procentowy udział w grupie szkół realizujących ten rodzaj projektów w latach 2001−2006).

comenius w ujęciu statystycznym

Wykres nr 6 Zestawienie liczby krajów partnerskich, realizujących projekty w ramach programu Socrates–Comenius akcja 1 we współpracy z placówkami polskimi: a) zestawienie liczby placówek z poszczególnych krajów partnerskich w latach 2003—2006 600 500 400 300 200

2005

105 112 101 32 139 485 68 47 364 118 283 138 118 49 13 544 1 123 5 50 38 85 69 145 317 130 49 119 244 334

2006

91 126 120 31 139 485 46 50 388 124 294 151 119 50 15 552 1 122 6 58 36 85 57 158 322 112 56 116 318 374

2004

66 59 28 9 67 272 47 13 166 59 144 54 52 23 8 269 0 36 5 27 12 69 36 49 112 51 28 34 0 122

2003

AT BE BG CY CZ DE DK EE ES FI FR GR HU IE IS IT LI LT LU LV MT NL NO PT RO SE SI SK TR UK 104 85 72 18 128 427 64 28 294 96 231 115 101 36 8 451 0 93 8 47 21 85 67 118 293 103 47 71 47 223

100 0

Rok 2003

Rok 2004

Rok 2005

Rok 2006

2006

82,8 81,3 59,2 17,7 98,3 372,8 52,3 27,2 242,2 88,8 203,5 94,8 81,3 36,5 8,5 378,3 1,0 70,5 5,5 38,3 20,8 80,3 51,8 96,0 188,0 85,5 36,7 64,0 203,0 218,5

b) średnia liczba szkół partnerskich, uczestniczących w realizacji projektów według krajów 400 350 300 250 200 150 100 50 0 AT BE BG CY CZ DE DK EE ES FI FR GR HU IE IS IT LI LT LU LV MT NL NO PT RO SE SI SK TR UK

Średnia w latach 2001-2006 AT

Austria

FR

Francja

MT

Malta

BE

Belgia

GR

Grecja

NL

Holandia

BG

Bułgaria

HU

Węgry

NO

Norwegia

CY

Cypr

IE

Irlandia

PT

Portugalia

CZ

Czechy

IS

Islandia

RO

Rumunia

DE

Niemcy

IT

Włochy

SE

Szwecja

DK

Dania

LI

Lichtenstein

SI

Słowenia

EE

Estonia

LT

Litwa

SK

Słowacja

ES

Hiszpania

LU

Luksemburg

TR

Turcja

FI

Finlandia

LV

Łotwa

UK

Wielka Brytania

33

comenius w ujęciu statystycznym

Wykres 7. Zestawienie środków finansowych, przyznanych i wykorzystanych w programie Comenius Akcja 1 w euro według lat realizacji 7 000 000 6 1 7 8 6 2 5 ,0 0

6 000 000

5 2 6 7 7 0 6 ,9 1

5 000 000 4 4 9 6 0 2 9 ,4 1

4 000 000 3 000 000 2 000 000

2 4 1 3 5 8 4 ,4 4 2 1 2 1 5 3 5 ,2 0

2 3 5 6 0 8 7 ,5 6

1 000 000 0 2001

2002

2003

Przydzielone środki finansowe

2004

2005

Wykorzystane środki finansowe

2006

Wykorzystana kwota zmienna

Źródło danych: dane własne FRSE Kwota zmienna - środki finansowe przeznaczone na wyjazdy nauczycieli i uczniów

Wykres 8. Zestawienie środków finansowych, wydatkowanych w programie Comenius Akcja 1 z podziałem na kwotę standardową i zmienną w euro w latach 2003—2005 2 592 159,45

2 500 000 2 145 006,32 2 000 000 1 500 000 1 000 000 500 000 0

1 136 010,33 521 986,59 348 108,39

451 416,71

660 182,65 459 531,04

208 421,08

SPC-2003 JPC-2003 PRS-2003 SPC-2004 JPC-2004 PRS-2004 SPC-2005 JPC-2005 PRS-2005 Kwota standardowa

Kwota zmienna

Źródło danych: dane własne FRSE Kwota standardowa – środki finansowe, wydatkowane na realizację projektu w euro; Kwota zmienna – środki finansowe, wydatkowane na realizację wizyt zagranicznych w euro.

34

comenius w ujęciu statystycznym

Grupa partnerska w SPC i PRS średnio liczyła czterech partnerów, choć grupy partnerskie niektórych projektów liczyły ponad 20 podmiotów.

W projektach uczestniczyli także tzw. partnerzy stowarzyszeni. Partnerami stowarzyszonymi są instytucje aktywnie i na zasadzie non-profit wspierające prace i działania związane z projektem, nieposiadające statusu oficjalnego uczestnika projektu.

W roku szkolnym 2005/2006 zadeklarowano udział 1 862 partnerów stowarzyszonych w realizacji 548 projektów; były to jednostki samorządu terytorialnego, kuratoria oświaty, ośrodki doskonalenia nauczycieli, stowarzyszenia i kluby oraz muzea, ośrodki kultury, biblioteki, drukarnie, a także uczelnie, przedsiębiorstwa, a nawet banki. W kolejnej edycji programu w 515 projektach zgłoszono 1 990 partnerów stowarzyszonych. Świadczy to o coraz intensywniejszej współpracy ze środowiskiem lokalnym.

Informacje na temat środków finansowych, przyznanych i wykorzystanych na realizację projektów w ramach programu Comenius Akcja 1 w latach 2001−2006 Całkowita wysokość środków finansowych, przyznanych beneficjentom na realizację projektów w latach 2001−2003 mieści się w przedziale pomiędzy 2 115 363 euro i 2 360 230 euro. Środki te zostały w całości wykorzystane przez beneficjentów (patrz: wykres 7). W roku 2004 kwota alokowanych środków wzrosła do wysokości 4 775 119 euro, by w roku 2006 osiągnąć poziom 6 178 625 euro, w tym okresie nieznacznie spadła skuteczność wykorzystania środków. Średnia kwota wykorzystana przez beneficjenta programu była najniższa w roku 2001 i wynosiła 4 504,32 euro. Najkorzystniejszy pod względem finansowym dla realizowanych projektów był rok 2004 – średnia kwota przypadająca na polską szkołę wynosiła wówczas 5 259 euro.

Płatności realizowane były w dwóch ratach – 80% przyznanych środków wypłacano beneficjentom programu po podpisaniu umowy, pozostałą kwotę – po dokonaniu finansowego rozliczenia projektu i przedstawieniu sprawozdania

merytorycznego. Środki przeznaczone są na dwa cele: realizację projektu i wizyty zagraniczne nauczycieli i uczniów. Przyznany grant składa się z kwoty standardowej i kwoty zmiennej; większość przyznanych na realizację projektu środków finansowych stanowi kwota zmienna.

Na wykresie 8 przedstawione zostały środki finansowe z podziałem na nakłady przeznaczone na realizację projektu (kwota standardowa) i na realizację wizyt zagranicznych (kwota zmienna) w latach 2003−2005.

Najwięcej środków finansowych przyznawano na realizację Językowych Projektów Comeniusa, średni grant w latach 2001−2005 wynosił 9 663,21−11 343,42 euro, co umożliwiało wyjazdy 17−20 uczniów. Pod względem wysokości przyznanych środków finansowych w przypadku JPC najkorzystniejszy był rok 2004. Średnie wsparcie finansowe dla Projektów Rozwoju Szkoły w latach 2001−2006 zawierało się w przedziale 4 062,59−5 746,32 euro (patrz: wykres 9). Kwota ta umożliwiała średnio wyjazdy zagraniczne 3−5 nauczycieli. Najkorzystniejszym finansowo dla tego typu projektów był także rok 2004.

Comenius Akcja 2.2.c – kursy doskonalenia zawodowego dla nauczycieli Charakterystyka beneficjentów Comenius Akcji 2.2.c Z kursów doskonalenia zawodowego w latach 2001−2006 skorzystały 2 792 osoby, w tym 253 mężczyzn. Beneficjentami programu są ludzie młodzi, wiek 1 172 nauczycieli plasował się w przedziale od 26 do 34 lat.

Najwięcej aplikujących do programu pochodziło z województwa mazowieckiego (553), śląskiego (543), małopolskiego (242) i pomorskiego, najmniej z województwa lubuskiego (36), co ilustruje wykres 10. Z programu korzystali w większości mieszkańcy miast, 2 216 instytucji rekomendujących uczestników kursów jest usytuowanych na terenach miejskich lub podmiej-

35

comenius w ujęciu statystycznym

Wykres 9. Zestawienie średnich grantów w programie Comenius Akcja 1 w euro w latach 2001—2006 12 000

10 982,54

11 343,42

10 683,43

11 179,29

11 030,66

9 663,21

10 000 8 000 6 000

5 055,93

4 000

4 100,84

4 610,16

2001

2002

4 757,34

4 887,50

4 118,37

2 000 0 2003 JPC

2004 PRS

2005

2006

SPC

Źródło danych: dane własne FRSE

Wykres 10. Zestawienie liczby beneficjentów akcji Comenius 2.2 c według regionów, w których usytuowane są instytucje ich zatrudniające 553

600

543

500 400 300 200

177

100 0

242 124 110 108

36

124 103

198 65

72 108

139

87

ie e ie ie ie ie ie ie ie ie ie ie kie ie kie rsk dzki elsk usk lsk ieck olsk pack lask orsk ląsk rzysk zurs olsk ors o ó b p p r d b ł ś w p m o dka lu ło ok lu ma ko iopo zo po pom ln -p ięt sko- wiel ma ma do ko n po w s ś od iń h m ju aw c r za k wa Lata 2001-2006 Źródło danych: dane własne FRSE ie

sk

lą oś

o om

skich. Dominującymi grupami zawodowymi wśród beneficjentów jest kadra nauczycielska szkół ponadgimnazjalnych (1 067), nauczyciele gimnazjów (716) i nauczyciele szkół podstawowych (537) .

36

Charakterystyka tematyki kursów, informacja na temat miejsca realizacji i wsparcia finansowego przyznanego przez Agencję Narodową Beneficjenci wybierali kursy z katalogu Comeniusa publikowanego na stronach internetowych

comenius w ujęciu statystycznym

Komisji Europejskiej oraz z wolnego rynku. Dużą popularnością cieszyła się druga kategoria kursów, było ich aż 1 985, pozostałe 807 kursów pochodziło z katalogu Comeniusa. Kursy z wolnego rynku są przeważnie kursami metodyczno-językowymi lub językowymi przeznaczonymi głównie dla nauczycieli nauczających bilingualnie.

Z dostępnych typów kursów najczęściej wskazywano kursy metodyczno-językowe i językowe – ten typ kursów wybrało 81% beneficjentów (patrz: wykres 11). Grupa 6% uczestników zainteresowana była kursami tematycznymi poświęconymi nowym technologiom.

Językami wykładowymi w trakcie kursów najczęściej były: angielski (2 031 wskazań), niemiecki (366) i francuski (351). W nielicznych przypadkach językiem roboczym kursu był hiszpański (29) i włoski (9).

Najczęściej beneficjenci wybierali kursy organizowane w Wielkiej Brytanii (1 548 kursów).

Ponisze zestawienie krajów, w których były organizowane kursy (wykres 12) nie uwzględnia krajów, w których kursy odbyło dziesięć i mniej osób. Do tej grupy krajów zaliczamy Cypr, Por-

tugalię, Czechy, Słowację, Belgię, Islandię, Łotwę a także Danię i Norwegię.

W analizowanym okresie średnia wysokość środków finansowych przypadających na jednego beneficjenta w akcji Comenius 2.2.c wyniosła 1 447,67 euro (dane z marca 2007 roku). Agencja Narodowa wydatkowała ogółem 4 041 870 euro; wysokość tej kwoty może ulec zmianie po zakończeniu rozliczeń grantów przeznaczonych na kursy zagraniczne nauczycieli.

Comenius Akcja 2.2.b – asystenci językowi Informacje na temat asystentów, szkół goszczących, czasu trwania praktyk i języka komunikacji oraz przyznanych środków W latach 2001−2006 praktyki językowe za granicą odbyło 508 beneficjentów akcji z Polski. Akcja cieszyła się największą popularnością w województwach: śląskim, mazowieckim, lubelskim i dolnośląskim, co ilustruje wykres 13.

Polskich asystentów językowych przyjmowa-

Wykres nr 11 Zestawienie rodzajów kursów, wybieranych w ramach akcji Comenius 2.2 c w latach 2001—2006 162 (6%)

131 (5%) 212 (8%)

2276 (81%)

tematyczny – ogólny (general) metodyczno-językowy i językowy (languages) tematyczny – nowe technologie (new technologies) tematyczny – specjalnego przeznaczenia (special/specific) Źródło danych: dane własne FRSE

37

comenius w ujęciu statystycznym

Wykres 12. Zestawienie krajów, w których beneficjenci odbywali kurs w ramach programu Comenius Akcja 2.2 c w latach 2001—2006

1600

1548

1400 1200 1000 800 600 400

351

259

200

101

0 AT

DE

52

11

ES

FI

301

FR

IE

34

11

44

17

8

23

IT

MT

NL

PL

PT

SE

UK

Źródło danych: dane własne FRSE AT

Austria

IE

Irlandia

PT

Portugalia

DE

Niemcy

IT

Włochy

SE

Szwecja

ES

Hiszpania

MT

Malta

UK

Wielka Brytania

FI

Finlandia

NL

Holandia

FR

Francja

PL

Polska

Wykres 13. Zestawienie liczby beneficjentów programu Comenius Akcja 2.2 b według regionów 95

100 80 60 40

41

62

54 31

34

33

20 0

4

5

37

36

26 7

8

20

15

kie kie kie kie kie kie kie kie kie kie kie kie kie kie kie kie lś ąs mors łódz bels ubus opols wiec pols rpac dlas mors śląs krzys zurs pols mors a o a l ł o lu o o zo ko po po lno dk ma ma ięt ko-m wiel niop do sko-p po w s ś d ń o i h jaw rm zac ku wa Lata 2001-2006 Źródło danych: dane własne FRSE

38

comenius w ujęciu statystycznym

ły przedszkola, szkoły podstawowe, gimnazja i szkoły ponadgimnazjalne oraz placówki kształcenia dorosłych z wyjątkiem szkół wyższych.

Wśród szkół goszczących przeważały gimnazja (general secondary school, 234 osób wskazało ten typ szkoły) oraz szkoły podstawowe (185) i przedszkola (73).

W ramach programu Comenius Akcja 2.2.b realizowane były staże za granicą trwające od trzech do ośmiu miesięcy. W analizowanym okresie 54% wszystkich asystentur językowych trwało osiem miesięcy, 18% stanowiły praktyki siedmiomiesięczne, a 11% – sześciomiesięczne.

Najczęściej używanymi językami komunikacji były angielski (259 wskazań), niemiecki (122) i francuski (85). Poza tą grupą wymieniane zostały język włoski, hiszpański, grecki, portugalski i duński.

Praktyki odbywały się w 24 krajach. 92 praktyki miały miejsce w Niemczech, 53 w Wielkiej Brytanii, około 50 w Hiszpanii i Włoszech

(patrz: wykres 15). Mniej niż 10 staży miało miejsce w Grecji, Norwegii, Czechosłowacji, na Węgrzech, w Luksemburgu, Estonii, Islandii, na Cyprze, w Słowacji, Słowenii i Turcji.

W analizowanym okresie do 68 polskich szkół przybyli asystenci z krajów uczestniczących w programie Socrates. Najwięcej asystentów (14) pochodziło z Niemiec. Z Francji, Włoch i Turcji praktyki w polskich szkołach odbyło po osiem osób. Poza tym polskie szkoły przyjęły asystentów z Portugalii, Czech, Wielkiej Brytanii, Cypru, Belgii, Bułgarii, Finlandii, Grecji, Norwegii i Słowacji. Zapotrzebowanie szkół polskich na asystentów z zagranicy w całym okresie realizacji programu przewyższało zainteresowanie studentów zagranicznych praktykami w naszym kraju.

W ramach akcji Comenius 2.2.c wydatkowane środki finansowe wyniosły 2 364 126 euro (stan z marca 2007 roku), średnia przyznana kwota wynosiła 4 653,79 euro. Rozpiętość wysokości dofinansowania w latach 2001−2006 wahała się pomiędzy 1 387 euro i 7 932 euro.

Wykres 14. Zestawienie czasu trwania staży asystenckich w latach 2001—2006 11%

7%

8%

11%

54%

2%

3 miesiące 4 miesiące 5 miesięcy 6 miesięcy 7 miesięcy 8 miesięcy

Źródło danych: dane własne FRSE

39

comenius w ujęciu statystycznym

Wykres 15. Zestawienie krajów, w których studenci odbyli więcej, niż 10 asystentur językowych.

100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

92

53

50

45 37 19

s Au

tri

a

Be

lg i

a

30

27 18

Da

n ia F

an in l

d ia

n Fra

c ja H

Źródło danych: dane własne FRSE

pa is z

n ia H

n o la

d ia

an Ir l

d ia

23

16

13

m N ie

cy Po

g rtu

a li

a

52

S zw

ecj

a

el Wi

ka

B

a ryt

n ia

oc Wł

hy

Spis wykresów, zamieszczonych w opracowaniu: 1. Zestawienie liczby projektów realizowanych w ramach programu Socrates–Comenius Akcja 1 w latach 2001—2006 2. Lokalizacja beneficjentów programu Socrates-Comenius Akcja 1 (SPC, JPC, PRS) w latach 2001—2006 3. Placówki oświatowe realizujące projekty (SPC, JPC, PRS) programu Socrates-Comenius Akcja 1 w latach 2001—2006 z podziałem na województwa 4. Zestawienie wybranych przez szkoły dziedzin tematycznych w Szkolnych Projektach Comeniusa w ramach programu Socrates-Comenius Akacja 1 w latach 2004—2006 5. Zestawienie wyjazdów kadry i uczniów w projektach w ramach programu Socrates-Comenius Akcja 1 zakończonych pod względem finansowym według lat realizacji 6. Zestawienie liczby krajów partnerskich realizujących projekty w ramach programu Socrates–Comenius Akcja 1 we współpracy z placówkami polskimi: a. zestawienie liczby placówek z poszczególnych krajów partnerskich w latach 2003—2006 b. średnia liczba szkół partnerskich uczestniczących w realizacji projektów według krajów 7. Zestawienie środków finansowych przyznanych i wykorzystanych w programie Socrates-Comenius Akcja 1 w euro według lat realizacji 8. Zestawienie środków finansowych wydatkowanych w programie Socrates- Comenius Akcja 1 z podziałem na kwotę standardową i zmienną w euro w latach 2003—2005 9. Zestawienie średnich grantów w programie Socrates-Comenius Akcja 1 w euro w latach 2001—2006 10. Zestawienie liczby beneficjentów akcji Comenius 2.2.c według województw, w których usytuowane są instytucje ich zatrudniające 11. Zestawienie rodzajów kursów wybieranych w ramach akcji Comenius 2.2.c w latach 2001—2006 12. Zestawienie krajów, w których beneficjenci odbywali kurs w ramach programu Comenius Akcja 2.2.c w latach 2001—2006 13. Zestawienie liczby beneficjentów programu Comenius Akcja 2.2.b według województw 14. Zestawienie czasu trwania staży asystenckich w latach 2001—2006 15. Zestawienie krajów, w których studenci odbyli więcej niż 10 asystentur językowych Spis tabel zamieszczonych w opracowaniu: 1. Dziedziny tematyczne według formularza aplikacyjnego

40

r o z d z i a ł pi ąt y

GWIAZDY COMENIUSA, CZYLI HISTORIA SUKCESU POLSKICH SZKÓŁ, UCZNIÓW, NAUCZYCIELI I STUDENTÓW REALIZUJĄCYCH PROJEKTY W PROGRAMIE SOCRATES-COMENIUS

Droga do gwiazd, czyli europejski wymiar jakości w polskich szkołach realizujących Partnerskie Projekty w programie Comenius Akcja 1 Opis celów i oferta programu zostały wyczerpująco przedstawione w rozdziale „Program Socrates-Comenius – europejska oferta dla szkół, uczniów, nauczycieli i studentów”. Warto przypomnieć, że program służy wzmacnianiu wymiaru europejskiego na wszystkich szczeblach edukacji oraz zapewnieniu szerokiego dostępu do istniejących w Europie zasobów edukacyjnych, przy równoczesnym promowaniu równości szans we wszystkich dziedzinach edukacji. Promowanie współpracy instytucjonalnej w dziedzinie edukacji oraz mobilności kadry edukacyjnej, uczniów i studentów wspiera proces kształcenia, podnosząc kompetencje językowe w zakresie znajomości języków Unii Europejskiej. Najistotniejsze jest jednak to, że program Comenius wpływa na system edukacji przede wszystkim w sferze sposobu myślenia, przełamywania barier, stereotypów i działania na rzecz jakości.

Projekty międzynarodowe są efektem wielu przygotowań i dużego wysiłku szkół w dążeniu do osiągnięcia końcowego sukcesu. W wielu przypadkach pierwszy impuls do zaangażowa-

nia się szkół w Partnerski Projekt Comeniusa pochodzi od jednej osoby lub od małej grupy zainteresowanych nauczycieli. To jednak nie wystarcza, aby z sukcesem przygotować wniosek o udział w programie i efektywnie realizować projekt w szkole. Dopiero dokonanie wspólnej analizy możliwości oraz potrzeb szkoły, najlepiej podczas posiedzenia rady pedagogicznej, pomaga podjąć właściwą decyzję. W dyskusji na temat udziału szkoły, uczniów i nauczycieli w programie Comenius należy zadać sobie następujące pytania: · Jakie są atuty naszej szkoły? · Co powinniśmy poprawić, zmienić, aby przystąpić do programu Comenius? · Jakie możliwości otworzą się przed naszą szkołą? · Jakie są nasze obawy?

Odpowiedzi będą służyć najodpowiedniejszemu dobraniu projektu do naszych możliwości i potrzeb, a w trakcie jego realizacji – właściwemu rozwojowi szkoły. Należy pamiętać, że głównym źródłem pomocy, zarówno w początkowej fazie współpracy, jak i podczas realizacji Europejskich Programów Edukacyjnych jest Narodowa Agencja Programu Comenius oraz koordynatorzy wojewódzcy programu.

Pomocne też będą wszelkie informacje zamieszczone na stronach internetowych Komisji Europejskiej.

41

gwiazdy comeniusa, czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów…

Należy pamiętać, że międzynarodowa współpraca szkół powinna: · być zintegrowana z regularnymi działaniami szkoły; · być realizowana w ramach programu nauczania; · angażować jedną lub więcej klas; · mieć wpływ na całą społeczność szkoły; · istotnie wpływać na motywację uczniów do nauki.

Powyższe założenia dają możliwość współpracy z nauczycielami różnych przedmiotów w wielu dziedzinach, a także możliwość rozwijania interdyscyplinarnego i międzynarodowego podejścia do podejmowanych zagadnień. W szkole, mimo wyznaczenia koordynatora szkolnego, odpowiedzialność za projekt musi być udziałem całego zespołu. Projekt nie powinien zasadniczo dotyczyć tylko jednego tematu i angażować jednego nauczyciela. Istota, zakres, organizacja i rodzaj działań w ramach projektu powinny zostać określone wspólnie przez koordynujących nauczycieli ze wszystkich szkół, uczestniczących w projekcie, którzy omówili ze swoimi uczniami i kolegami pomysły, potrzeby i oczekiwania wobec projektu.

Zmierzając do efektywnej realizacji projektu, należy świadomie nim zarządzać. Zarządzanie jest procesem planowania, organizacji, kierowania i kontroli pracy członków zespołu przy wykorzystaniu dostępnych środków dla osiągnięcia celu.

Mając powyższe na uwadze, należy pamiętać, że projekty wymagają zwrócenia szczególnej uwagi na potrzebę: · osiągnięcia określonego wyniku końcowego o uzgodnionej jakości, koszcie i w określonym czasie, · stworzenia zespołu projektowego, który zostanie rozwiązany po zakończeniu projektu; Powoduje to konieczność specjalnego podejścia w celu zapewnienia warunków, aby: · projekt był zaplanowany efektywnie; · został zaplanowany harmonogram zadań; · plan projektu został wdrożony, a wszystkie problemy rozwiązane.

42

Uczestników programu Comenius zachęca się do wprowadzania podejść interdyscyplinarnych.

Zatem przygotowując projekt, należy zastanowić się nad związkiem między treścią i organizacją projektu, sposobem prowadzenia lekcji, w czasie których będziemy wykorzystywać doświadczenia projektu, wyborem metod i materiałów dydaktycznych stosowanych w podejściu interdyscyplinarnym oraz rolą nowych technologii w realizacji projektu. Projekt powinien zaowocować konkretnymi wynikami. Już w procesie planowania realizatorzy powinni móc wskazać co najmniej kilka konkretnych oczekiwanych rezultatów projektu, na przykład: · przyswojenie przez uczestników projektu nowych treści; · osiągnięcie wyższych wyników w nauce określonych przedmiotów/w określonych dziedzinach; · nabycie przez uczestników projektu nowych umiejętności praktycznych; · mierzalna poprawa kompetencji językowych uczniów i nauczycieli; · przygotowanie konkretnych „produktów” w ramach projektu; · przygotowanie dokumentacji dotyczącej tych aspektów projektu, które są związane z procesem realizacji; innymi słowy – zapis doświadczeń z realizacji projektu uwzględniający takie aspekty, jak organizacja, komunikacja i treści projektu; · udokumentowanie konkretnych działań upowszechniających rezultaty projektu w szkole oraz w środowisku lokalnym.

Jeżeli zakłada się wpływ projektu na całą szkołę, zasadnicze znaczenie ma aktywne wsparcie dyrektora szkoły, rady pedagogicznej, a także udział środowiska lokalnego. Służy temu właściwie przygotowana informacja na temat projektu, której adresatem powinna być cała społeczność szkolna. Projekt powinien być „widoczny” w szkole. Gazetki ścienne, strona internetowa, spotkania informacyjne znakomicie wypełnią takie zadanie. Zapewnienie udziału społeczności

gwiazdy comeniusa, czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów…

lokalnej – włączenie do realizacji projektu rodziców, stowarzyszeń lokalnych, władz – znakomicie zwiększy efektywność realizacji projektu.

Uczestnictwo szkoły powinno być przemyślane i zaplanowane. Dlatego warto zastanowić się nad następującymi pytaniami: · Jak i w jakich obszarach można włączyć kolegów i koleżanki ze wszystkich szkół w działania grupy partnerskiej? · W jaki sposób wszyscy uczniowie w szkołach partnerskich będą informowani o postępie działań w ramach projektu i jak będą uczestniczyć w jego realizacji?

Każdy projekt programu Comenius ma charakter wielostronny (angażuje kilku partnerów z różnych krajów), co oznacza, że wszyscy uczestnicy projektu powinni współpracować ze sobą. Warto wcześniej pomyśleć o praktycznych elementach takiej współpracy, takich jak sposób i jakość komunikacji. Właściwa komunikacja, zarówno w szkole, jak i pomiędzy partnerami jest gwarancją dobrze zrealizowanego projektu.

Jeżeli wymiana informacji, refleksji i doświadczeń jest udziałem wszystkich uczestników projektu, temat projektu odpowiada naszym zainteresowaniom i potrzebom, a współpraca ma autentycznie wielostronny, europejski charakter, nad którym wszyscy wspólnie pracują, możemy mówić o wysokiej jakości projektu i europejskim wymiarze edukacji.

Przedstawione praktyczne aspekty i podstawowe wymagania są niezbędne zarówno na etapie przygotowania, jak i realizacji każdego projektu programu Comenius. Ich spełnienie będzie w istotny sposób pomagać w osiągnięciu sukcesu i stworzeniu projektu będącego przykładem dobrej praktyki. Są to trudne zadania stające przed wszystkimi szkołami podejmującymi wyzwania współpracy europejskiej. Jednak warto je podjąć.

To droga do gwiazd w programie Comenius.

Przykłady dobrej praktyki realizacji Partnerskich Projektów Comeniusa W rozdziale tym znajdą Państwo prezentacje trzydziestu czterech przykładów dobrej praktyki realizacji Partnerskich Projektów Szkół przez polskie szkoły ze 118 szkołami partnerskimi z całej Europy. Wybrane przykłady zostały zaprezentowane w pięciu grupach tematycznych: kształtowanie postaw patriotycznych w edukacji obywatelskiej i europejskiej, edukacja interkulturowa, edukacja środowiskowa/ekologiczna, specjalne potrzeby edukacyjne dzieci i młodzieży oraz przygotowanie dzieci i młodzieży do wyzwań świata pracy.

Przedstawione projekty zostały wybrane spośród bardzo wielu znakomicie realizowanych projektów Comeniusa. Wszystkie opisy zostały przygotowane przez szkoły według jednolitej struktury na podstawie raportów opisowych przesyłanych przez beneficjentów po zakończeniu roku realizacji projektu. Warto zwrócić uwagę na najważniejszą cechę projektów Comeniusa, to jest wymiar europejski w edukacji. Aktywny udział polskich szkół, bardzo liczne wymiany uczniów i nauczycieli realizowane ze szkołami partnerskimi z całej Europy i zdobyte doświadczenia w realizacji europejskich projektów pozwalają zakładać długofalowy, pozytywny wpływ na efektywność pracy szkoły i tworzenie warunków do dalszego rozwoju zarówno indywidualnego – ucznia i nauczyciela, jak i środowiska lokalnego szkoły.

Każdy opis realizacji projektu zawiera: · informacje wstępne: – tytuł projektu, – numer umowy, – nazwę i adres szkoły realizującej projekt, – typ projektu, – informacje o partnerach projektu; · opis doświadczeń beneficjenta odnoszący się do następujących obszarów realizacji projektu:

43

gwiazdy comeniusa, czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów…

– cele projektu, – zadania zrealizowane przez uczniów i nauczycieli w ramach projektu, – osiągnięte rezultaty, czyli wpływ projektu na szkołę (nauczycieli, uczniów, rodziców, środowisko lokalne), – produkty końcowe powstałe w wyniku realizacji projektu, – sposoby upowszechniania projektu, – wartościowość i użyteczność projektu, czyli w jaki sposób można wykorzystać rezultaty projektu.

44

Kilkadziesiąt przykładów, „Gwiazd Comeniusa”, zaprezentowanych poniżej powinno przybliżyć bogaty zakres doświadczeń, które zdobyły setki polskich szkół, uczniów i nauczycieli biorących udział w programie Comenius, oraz zachęcić do korzystania z oferty programu Comenius w przyszłości.

i. kształtowanie postaw patriotycznych w edukacji obywatelskiej i europejskiej

I. Kształtowanie postaw patriotycznych w edukacji obywatelskiej i europejskiej

EUROPA – JEDNA PODRÓŻ „Inny i swój świat odkryć w czasie podróży przez Europę” Numer umowy:

04/SPC/04-0700/P1 – Szkolny Projekt Comeniusa Beneficjent:

Publiczna Szkoła Podstawowa nr 15 ul. Małopolska 20, 45-334 Opole www.psp15.opol.pl, sp15opole@wodip.opole.pl Kraje uczestniczące w projekcie:

Estonia, Francja, Hiszpania, Niemcy, Polska, Portugalia-Azory, Słowenia, Włochy Cele projektu · poznanie w krajach partnerskich miejsc, w których można poza szkołą zdobywać wiedzę; · poznanie dziedzictwa kulturowego miast partnerskich, prezentacja własnego miasta i regionu; · dostrzeżenie wspólnych cech różnych narodów i cech wyróżniających poszczególne narody w Europie, kształtowanie tolerancji; · praca z wykorzystaniem nowych technik informacji i komunikacji (zarówno w przypadku uczniów, jak i nauczycieli); · włączenie do realizacji projektu uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, różnych narodowości – projekt jest wspólnym zadaniem całej szkoły, wszystkie uczennice i wszyscy uczniowie współpracują przy realizacji zadań.

Zadania zrealizowane w ramach projektu · Przeprowadzano zajęcia edukacyjne poza szkołą – w skansenie, elektrowni „Opole”, Archiwum Państwowym, bibliotekach miejskich, Muzeum Śląska Opolskiego, Galerii Sztuki „Na Cyplu”, na dworcu kolejowym, w filharmonii, w kinie, na poczcie, w sklepie, w zamkach (Moszna, Prószków), nad Odrą, w „Agrochatce”, w czasie „zielonej szkoły”,

w Karkonoskim Parku Narodowym, w Chacie Walońskiej, w Muzeum Ziemi, w Parku Miniatur Zabytków, kontynuowano rozpoczęte w czasie wizyty roboczej w Hoče w Słowenii poznawanie pracy kopalń – Kopalni Złota w Złotym Stoku, Kopalni Węgla w Tarnowskich Górach i Kopalni Soli „Wieliczka”, dokumentowano działania w programie Microsoft PowerPoint i przesyłano materiały szkołom partnerskim (co dwa miesiące relacja na temat realizacji zadań projektu). · Prezentowano szkołom partnerskim polską szkołę, Opole i region, a nowym uczestnikom projektu (Portugalia, Włochy) – Polskę, poznawano systemy oświaty w krajach partnerskich. · Współpracowano przy przygotowaniu wielojęzycznego kalendarza (prace plastyczne przedstawiające zajęcia w terenie, opracowanie i tłumaczenia tekstów do kalendarza). · Współpracowano przy przygotowaniu plakatu projektu i wspólnej strony internetowej projektu www.europe-un-voyage.net. · Wspólnie obchodzono Dzień Wiosny w Europie w 2005 roku, przesłano partnerom napisany przez ucznia wiersz poświęcony wiośnie i zdjęcie, przedstawiające typowy polski wiosenny kwiat.

45

gwiazdy comeniusa, czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów…

· Przygotowano relację na stronę internetową www.futurum2005.eun.org „Europejski Dzień Wiosny”. · Goszczono Feliksa – maskotkę projektu – podróżującego od szkoły do szkoły partnerskiej, który razem z dziećmi brał udział w zajęciach w terenie, a relacje w postaci fotoreportażu „gromadził” w swojej walizce. · Przygotowano wystawę makiet przedstawiających średniowieczne miasto. · Przygotowano „Ścianę Comeniusa” w szkole. · Przygotowano wspólną prezentację projektu „Europa – jedna podróż” z udziałem przedstawicieli szkół partnerskich – dyrektorów, nauczycieli i uczniów (prezentacja w programie Microsoft PowerPoint, wielojęzyczny kalendarz, wystawa produktów powstałych w wyniku realizacji projektu i festyn szkolny) dla środowiska lokalnego. · Zorganizowano zajęcia otwarte dla przedstawicieli szkół partnerskich – szkolny koordynator projektu wziął udział w wizycie roboczej w Hoče w Słowenii i wraz z dyrektorem szkoły w wizycie studyjnej w Bar-le-Duc we Francji.

Osiągnięte rezultaty Nie tylko szkoły partnerskie oficjalnie realizujące Szkolny Projekt Comeniusa współpracowały efektywnie. Nowi partnerzy z Tabasalu w Estonii, Bettoli we Włoszech i Jägersburgu w Niemczech, którzy nie otrzymali grantu, także wnieśli wkład do projektu. Uczniowie nawiązali bezpośredni kontakt z uczniami z Estonii i Portugalii w czasie prezentacji projektu „Europa – jedna podróż” z udziałem przedstawicieli szkół partnerskich, gościli ich w domach, razem brali udział w zajęciach. Osiągnięto zamierzone cele i wspólnie przygotowano produkty końcowe, które zaprezentowano w Opolu w maju 2005. Nauczyciele, uczniowie i rodzice z wielkim zaangażowaniem włączali się w prace w ramach projektu. Znacznie poszerzono listę „pozaszkolnych instytucji i miejsc o charakterze edukacyjnym”, w których odbywały się zajęcia uatrakcyjniające proces nauczania; uczniowie zdobywali tam nowe wiado-

46

mości i umiejętności, ale szkoła prezentowała je także partnerom. W ten sposób poszerzano wiadomości o mieście, regionie, kraju i o szkołach partnerskich, podobieństwach i różnicach w metodach nauczania, życiu codziennym uczniów, spędzaniu czasu wolnego. Ważny w projekcie był udział uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych i uczniów niepełnosprawnych. Do realizacji zadań projektu włączono także uczące się w szkole dzieci Romów oraz uczniów z pobliskiego Ośrodka Readaptacji Społecznej „Szansa”.

Ogromnym sukcesem była prezentacja projektu i festyn szkolny z udziałem przedstawicieli szkół partnerskich, rodziców, środowiska lokalnego, władz. Zdecydowanie zwiększyły się umiejętności nauczycieli i uczniów w dziedzinie nowoczesnych technologii informacji i komunikacji i ich kompetencje językowe. Coraz mniej problemów stwarza zarządzanie projektem, ale pojawiają się nowości, z którymi nie zawsze można sobie poradzić, na przykład problemy ze wspólną ewaluacją, z przygotowaniem (każdy partner zrobił to inaczej) i przesłaniem pocztą elektroniczną wspólnego raportu z realizacji projektu.

W związku z realizacją projektu wprowadzono zmiany w organizacji pracy szkoły, nowe programy i innowacje (język polski, informatyka, kształcenie zintegrowane). Realizowany był „Program Edukacji Europejskiej w PSP nr 15 w Opolu”. Działały dwa kółka europejskie – jedno z nich, skupiające trzydzieści trzy osoby, stanowiło zespół realizujący projekt, odpowiedzialny za kontakty ze szkołami partnerskimi.

Produkty końcowe · kalendarz „Pozaszkolne instytucje i miejsca o charakterze edukacyjnym” z wielojęzycznym tekstem; · portal internetowy, strona www.europe-un-voyage.net; · plakat projektu zaprezentowany w czasie obchodów dziesięciolecia programu Comenius w Bonn; · dokumentacja podróży Feliksa, maskotki projektu – „FELIX w Opolu”;

i. kształtowanie postaw patriotycznych w edukacji obywatelskiej i europejskiej

· płyta CD-ROM z prezentacjami w programie Microsoft PowerPoint, reportaże fotograficzne „Ściana Comeniusa” w szkole; · tablica informacyjna poświęcona projektowi – zdjęcia www.futurum2005.eun.org; · Europejski Dzień Wiosny; · makiety prezentujące średniowieczne miasto, prace plastyczne prezentujące pozaszkolne instytucje i miejsca o charakterze edukacyjnym; · „Podróż po Europie” – innowacja pedagogiczna w zakresie nauczania języka polskiego w klasach od czwartej do szóstej – rozszerzenie programu nauczania języka polskiego o elementy wiedzy o Europie przekazywane metodą dramy „Oglądam świat” autorstwa Danuty Chwastek i Krystyny Bogdan (DKW−4014−203/99).

Sposoby upowszechniania projektu · spotkania w ratuszu z wiceprezydentem miasta Opola Arkadiuszem Karbowiakiem, z wicemarszałkiem województwa opolskiego Ryszardem Galą, posiedzenia rady pedagogicznej, spotkania z rodzicami w Domu Europejskim, w Bibliotece Miejskiej, w Wojewódzkim Ośrodku Doskonalenia Informatycznego i Politechnicznego, posiedzenia Opolskiej Rady Szkolnych Klubów Europejskich, spotkania z uczniami z Publicznej Szkoły Podstawowej z Tarnowa Opolskiego, z nauczycielami z Kędzierzyna-Koźla i Zalesia Śląskiego; · prezentacja projektu „Europa – jedna podróż” i festyn szkolny w maju 2005 roku z udziałem

przedstawicieli szkół partnerskich – dyrektorów, nauczycieli, uczniów (wystawa produktów końcowych, prezentacje w programie Microsoft PowerPoint dla gości, uczniów i rodziców); · „Ściana Comeniusa”, gazetka ścienna, kronika szkoły, tablica informacyjna na ścianie szkoły, baner; · strony internetowe: – www.psp15.opol.pl, – www.europe-un-voyage.net, – http://europe-a-journey.net, – www.futurum2005.eun.org „Europejski Dzień Wiosny”; · współpraca z prasą i telewizją regionalną; · udział w II Pikniku Edukacyjnym Miejskiego Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli; · udział uczniów klasy I c w paradzie oraz w pikniku europejskim zorganizowanych przez Urząd Miasta Opola z okazji „Dni Europejskich” – uczniowie prezentowali Słowenię, zajęli III miejsce.

Wartościowość i użyteczność projektu · uatrakcyjnienie procesu zdobywania wiedzy; · wykorzystanie umiejętności nauczycieli i uczniów w zakresie nowoczesnych technologii informacji i komunikacji i kompetencji językowych w „e-szkole” (na lekcjach i podczas zajęć pozalekcyjnych); · poprzez kontakt bezpośredni i korespondencyjny z uczniami ze szkół partnerskich uczniowie zyskali większą motywację do nauki języków obcych.

47

gwiazdy comeniusa, czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów…

NASZE MAŁE OJCZYZNY KAPSUŁA KULTUROWA Numery umów:

„Nasze małe ojczyzny”: P288-1/2002/SPC, P286-2/2003/SPC, 04/SPC/0401693 – Szkolny Projekt Comeniusa „Kapsuła kulturowa”: 05/SPC/05-5013/C1 – Szkolny Projekt Comeniusa Beneficjent:

Szkoła Podstawowa im. Henryka Sienkiewicza ul. Krakowska 110, 43-330 Wilamowice szkola@poczta.fm Kraje uczestniczące w projektach:

„Nasze małe ojczyzny”: Bułgaria, Finlandia, Norwegia „Kapsuła kulturowa”: Islandia, Turcja Cele projektów Głównym celem projektu „Nasze małe ojczyzny” było kształtowanie świadomości przynależenia do społeczności lokalnej, narodowej i europejskiej poprzez poznawanie historii, poszukiwanie wspólnych korzeni, kształtowanie świadomości proekologicznej środowiska lokalnego, kształtowanie charakteru, osobowości, uczenie młodych ludzi tolerancji oraz podnoszenie motywacji i umiejętności posługiwania się językiem angielskim. Projekt przyczynił się do promowania szkoły w środowisku lokalnym oraz promocji naszego regionu w jednoczącej się Europie.

Realizując projekt „Kapsuła kulturowa”, skupiamy się na wzbogacaniu wiedzy uczniów i nauczycieli na temat innych kultur. Projekt wpływa na kształtowanie świadomości kulturowej i takich postaw, jak otwartość i akceptacja, promuje powszechnie uznawane wartości, takie jak życzliwość, egalitaryzm, lojalność, szacunek dla drugiego człowieka, rzetelność, uczciwość, godność, samodzielność, ciekawość poznawcza i przyczynia się do rozwijania owocnego dialogu interkulturowego pomiędzy uczestniczącymi w projekcie szkołami. Poznając wybrane aspekty różnorodności

48

kulturowej, zarówno uczniowie, jak i nauczyciele poznają lepiej rodzimą kulturę. W rezultacie zwiększa się ich poczucie tożsamości regionalnej oraz poszanowanie miejscowych tradycji. Szkoła podejmuje odpowiednie kroki w celu zainspirowania uczniów do przedstawienia własnej kultury, tradycji i obyczajów oraz zaangażowania uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, co podnosi ich poczucie wartości.

Zadania zrealizowane w ramach projektów Uczniowie brali aktywny udział w projekcie „Nasze małe ojczyzny” pod nadzorem nauczycieli; zadania projektu były realizowane na lekcjach techniki, informatyki oraz w czasie zajęć w pracowni komputerowej. Opracowano szczegółowy harmonogram projektu, co umożliwiło uczniom poszerzenie wiedzy, wykazanie się umiejętnościami językowymi i kreatywnością. Realizując poszczególne tematy projektu, uczniowie gromadzili informacje, zbierali i suszyli rośliny, dokonywali obserwacji pogody, dokarmiali zwierzęta, przeprowadzali wywiady z mieszkańcami, robili zdjęcia, wykonywali prace plastyczne i techniczne oraz prezentacje multimedialne, korzystali z zaso-

i. kształtowanie postaw patriotycznych w edukacji obywatelskiej i europejskiej

bów Internetu. Utworzenie w szkole we wrześniu 2002 roku Klubu Comeniusa pozwoliło lepiej zorganizować pracę nad projektem i przyczyniło się do zwiększenia jakości i różnorodności prac.

Wymiana doświadczeń z nauczycielami ze szkół partnerskich zaowocowała wprowadzeniem nowych metod nauczania oraz nowych rozwiązań, które ułatwiły realizację projektu.

Umożliwiło to nauczycielom bliższe poznanie potrzeb i możliwości uczniów. Praca z tekstem autentycznym dała uczniom możliwość innego spojrzenia na naukę języka obcego. W pracy z uczniami stosowano aktywizujące metody nauczania, takie jak mapa pojęciowa (mentalna), praca w grupach, debata korespondencyjna, portfolio, metoda projektu, burza mózgów, śnieżna kula. Stosowanie tych metod ułatwiło pracę nad projektem i dało szersze pole do popisu samym uczniom. Europejski wymiar projektu został zaakcentowany przez innowacyjność, wszechstronność, partnerstwo, promowanie szacunku dla innych kultur, pogłębianie znajomości języka obcego, wpływ na życie społeczności lokalnej. Dzięki udziałowi w programie Comenius idea integracji europejskiej stała się bliższa uczniom i bardziej dla nich zrozumiała.

Osiągnięte rezultaty W prace nad projektem „Nasze małe ojczyzny” zaangażowała się cała społeczność szkolna – uczniowie i nauczyciele oraz rodzice.

Uczniowie przygotowywali materiały w języku polskim i angielskim, dzięki czemu poszerzali swoje umiejętności językowe (nowe słownictwo, komunikowanie się), poznali środowisko geograficzne i przyrodnicze wybranych regionów Finlandii, Norwegii i Bułgarii, poznali rośliny i zwierzęta charakterystyczne dla danego kraju oraz kwestie ochrony środowiska naturalnego.

Nauczyciele ściśle ze sobą współpracowali, wymieniali na bieżąco uwagi, spostrzeżenia, pomysły; konsultowali podejmowane działania z koordynatorem projektu oraz dyrekcją szkoły.

Dyskusje odbywały się także podczas posiedzeń

rady pedagogicznej, w czasie których dyrektor szkoły lub koordynator przedstawiali zaplanowane działania oraz sprawozdania z już wykonanych zadań.

Rodzice aktywnie wspierali i nadal wspierają realizację projektów, pozytywnie wypowiadają się o ich wpływie na uczniów i na działalność szkoły, przeznaczają drobne sumy na potrzeby programu, pomagają przy organizowaniu szkolnych wycieczek w ramach projektu.

Projekty spotykają się z uznaniem władz gminnych i lokalnych, ich przedstawiciele wspierają działania szkoły w ramach projektów.

We wrześniu 2004 roku zgłosiliśmy się do udziału w konkursie Europrodukt 2004 w kategorii „Inicjatywa Edukacyjna”. W konkursie tym projekt „Nasze małe ojczyzny” otrzymał wyróżnienie. W listopadzie 2005 otrzymaliśmy wyróżnienie w kategorii projektów szkolnych w konkursie na produkt końcowy dla szkół województwa śląskiego, które brały udział w programie Comenius w roku szkolnym 2004/2005.

W maju 2005 w szkole odbyła się wizyta monitorująca przedstawiciela Kuratorium Oświaty w Katowicach, której celem była diagnoza stanu i przebiegu realizacji projektu. W skali 1−5 realizowany projekt otrzymał ocenę 5 – przykład dobrej praktyki. W ocenie zaznaczono, iż projekt wyróżnia jakość podjętych działań, zwrócono uwagę na sposób realizacji celów, na fakt, że wypracowane metody, formy i materiały służące upowszechnianiu efektów projektu pozwalają na wykorzystanie osiągnięć szkoły w celu promocji programu Comenius w Polsce.

Produkty końcowe W czasie prac nad projektem „Nasze małe ojczyzny” uczniowie wykonywali różnorodne prace: gazetki ścienne, albumy, prace plastyczne (plakaty, rysunki itp.), zdjęcia, zielniki, kalendarze, kartki, listy do przyjaciół ze szkół partnerskich, międzynarodowe książki kucharskie, prezentacje multimedialne, opisy i opowiadania.

Podczas realizacji projektu uczniowie realizowali zadania zgodnie z opracowanym harmono-

49

gwiazdy comeniusa, czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów…

gramem. W pierwszym roku projektu uczniowie skupili się na tematach im najbliższych.

Wykonywane zadania dotyczyły tematów: „Ja i moja rodzina”, „Mój szkolny dzień”, „Moja ulubiona bajka”, „Kim chcę zostać, gdy dorosnę”.

Uczniowie wykonywali słowniczki obrazkowe zawierające terminy związane z rodziną, prace literackie, w których opisywali jeden dzień z życia szkoły. W ramach realizacji tematu, „Kim chcę zostać, gdy dorosnę” odbyła się wycieczka do Milówki, której celem było spotkanie z Łukaszem Golcem. Efektem tego spotkania było wykonanie szkolnej gazetki ściennej. W drugim roku projektu pracowano nad takimi tematami, jak „Nasze piękne krajobrazy”, „Jak korzystamy z przyrody i jak o nią dbamy”, „Mój ulubiony ptak/zwierzę”. Opracowując poszczególne tematy, uczniowie wykonywali kartki pocztowe, prace plastyczne i literackie prezentujące krajobraz, jaki można zobaczyć z okien szkoły, z uwzględnieniem roślinności i świata zwierząt, zdjęcia przedstawiające najbliższą okolicę, albumy fotograficzne ze zdjęciami o tematyce przyrodniczej, zielniki z zasuszonymi roślinami typowymi dla polskich lasów, łąk i ogrodów, pisali listy, wysyłali za pośrednictwem poczty elektronicznej raporty o stanie pogody, wymieniali widokówki, przedstawiające ojczystą przyrodę.

Przeprowadzono konkurs plastyczny na plakat promujący zachowania proekologiczne, uczniowie zajęli się także dokarmianiem ptaków zimą, a w klasach powstały gazetki ścienne na temat ochrony przyrody i pomocy dla zwierząt w zimie. Wykonano opisy i rysunki wybranych dzikich zwierząt, opracowano piosenki o zwierzętach (nuty, słowa, opracowanie AV i wysłanie do szkół partnerskich). Podsumowaniem pracy w drugim roku realizacji projektu była wycieczka do Leśnego Parku Niespodzianek w Ustroniu. Zdjęcia z tej wycieczki zostały nagrane na płytę CD-ROM i wysłane do szkół partnerskich. W trzecim roku projektu realizowano takie tematy, jak „Nasze tradycje”, „Witajcie w naszym kraju”, „Nasza mała książka kucharska”.

Zadaniem uczniów było stworzenie albumu

50

zawierającego opis świąt oraz tradycji oraz obrzędów świątecznych. Ponadto powstała książka kucharska zawierająca przepisy na potrawy regionalne. W ramach realizacji tematu „Nasze tradycje” zorganizowano wycieczkę do Wygiełzowa, gdzie uczniowie uczestniczyli w warsztatach, w czasie których poznawali dawne zwyczaje, prace wykonywane przez mieszkańców wsi (garncarstwo, tkactwo itp.) oraz elementy stroju ludowego.

W roku szkolnym 2005/2006 rozpoczęła się praca nad projektem „Kapsuła kulturowa”. Uczniowie pracują nad następującymi tematami: „Witajcie w mojej szkole”, „Kartki świąteczne”, „Mój wolny czas”, „Przedziwna książka kucharska”.

Uczniowie wykonali albumy na temat: · „Moje szkolne wycieczki” – zdjęcia przedstawiające wycieczki szkolne i klasowe, które odbyły się w roku 2004/2005, wraz z opisem w języku angielskim przesłano kolegom ze szkół partnerskich; · „Jesień, zima, wiosna, lato w naszej szkole” – uczniowie klas I−III w wybranej przez siebie technice plastycznej przedstawili wydarzenia z życia szkoły, np. Dzień Babci, konkurs „Europa – nasz wspólny dom”, „Ekologuś”, Dzień Comeniusa; · „Mój ulubiony przedmiot” – powstałe prace miały na celu zapoznanie uczniów ze szkół partnerskich z planem zajęć naszych uczniów. Uczniowie opisali i przedstawili w formie prac plastycznych swoje ulubione szkolne przedmioty.

W związku ze zbliżającymi się świętami Bożego Narodzenia uczniowie wykonali kartki świąteczne dla kolegów ze szkół partnerskich przedstawiające polskie tradycje i zwyczaje świąteczne. Dzięki temu poznali słownictwo w języku angielskim związane ze świętami Bożego Narodzenia.

Podczas realizacji poszczególnych zadań zakończonego już projektu „Nasze małe ojczyzny” i realizowanego obecnie projektu „Kapsuła kulturowa” powstały i planowane są następujące produkty końcowe:

i. kształtowanie postaw patriotycznych w edukacji obywatelskiej i europejskiej

· witryna internetowa Comeniusa (Comenius homepage) wzbogacona o następne artykuły przygotowane przez nauczycieli („moje doświadczenia związane z realizacją projektu”, „utworzenie szkolnego Klubu Comeniusa”); · artykuły w prasie lokalnej (relacje z wizyt roboczych w krajach partnerskich i z Dnia Comeniusa); · albumy „Nasze piękne krajobrazy”, „Nasze tradycje”, „Jesień, zima, wiosna, lato w naszej szkole”, „Mój ulubiony przedmiot”); · album „Witajcie w naszym kraju” wykonany w formie kolażu prac, które powstały w trakcie całego projektu, i album „Moje szkolne wycieczki” zamieszczono zdjęcia i opisy wycieczek klasowych i szkolnych. W wykonanie tych prac zostały zaangażowane wszystkie klasy; · kalendarz na rok 2005, w którym umieszczono prace plastyczne uczniów wykonane podczas realizacji projektu, zdjęcia przesłane przez szkoły partnerskie oraz opisy wybranych wydarzeń z życia szkoły; · multimedialne prezentacje podsumowujące działania w projekcie zaprezentowane rodzicom podczas jednego z zebrań. Tematyka tych prezentacji dotyczyła wycieczek, imprez szkolnych i działań, jakie podejmowano w ramach programu Comenius (prezentacja „Dzień Comeniusa 2003”, „Dzień Comeniusa 2004”, „Moja miejscowość”, prezentacja multimedialna „Moja przygoda z Sokratesem”, zaprezentowana w czasie II Ogólnopolskiego Spotkania Nauczycieli Języka Angielskiego w Starych Jabłonkach).

Sposoby upowszechniania projektów Jednym ze sposobów upowszechniania projektu było organizowanie dorocznego Dnia Comeniusa, przeprowadzanie prezentacji dla rodziców, uczestnictwo w konferencjach z udziałem przedstawicieli władz Kuratorium Oświaty. Szkoły w naszym regionie zostały poinformowane

o projekcie – dyrektorzy w czasie konferencji dla dyrektorów szkół, nauczyciele – podczas spotkań formalnych i nieformalnych z kolegami z innych placówek w gminie, o projekcie informowały też publikacje w prasie lokalnej. Dzięki staraniom koordynatora również sąsiednia szkoła z gminy Wilamowice przystąpiła do programu Socrates-Comenius. Dotychczasowe działania związane z realizacją projektu oraz zdobyte doświadczenia zostały przedstawione przez szkolnego koordynatora w czasie II Ogólnopolskiego Spotkania Nauczycieli Języka Angielskiego w Starych Jabłonkach. Reprezentanci uczniów wraz z opiekunami uczestniczyli w Targach Szkolnych Projektów Programu Socrates-Comenius. Zaprezentowano wówczas efekty dotychczasowej pracy (listy, rysunki, zdjęcia, foldery, kasety AV, albumy z materiałami z krajów partnerskich).

Wartościowość i użyteczność projektów Dzięki projektowi nasi uczniowie mogą korzystać z materiałów autentycznych do nauki języka angielskiego nadsyłanych przez szkoły partnerskie. Zdobywają też i doskonalą umiejętności w zakresie posługiwania się technologiami informacji i komunikacji. Dzięki realizacji projektu szkoła wzbogaciła się o jeden zestaw komputerowy, oprogramowanie, zakupiono również aparat cyfrowy, nagrywarkę. Prace uczniów zdobią ściany korytarzy i klas. Uczniowie chętnie pracują nad projektem i w rezultacie wzrasta ich motywacja do nauki języków obcych, gdyż odczuwają naturalną potrzebę porozumiewania się z kolegami z innych krajów. Dodatkowo w pracę nad projektem zaangażowane są Klub Małego Europejczyka, Klub Comeniusa, Klub Podróżnika. W ramach realizacji projektu co roku organizowane są następujące imprezy szkolne: Dzień Comeniusa, gminny konkurs „Europa – nasz wspólny dom”, gminny konkurs ekologiczny „Ekologuś”. Praca nad projektem przyczynia się do promocji szkoły w środowisku oraz do rozwijania dobrych relacji ze społecznością lokalną.

51

gwiazdy comeniusa, czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów…

MIEJSCA PAMIĘCI Numer umowy:

05/SPC/05-6185/P3 – Szkolny Projekt Comeniusa Beneficjent:

Zespół Szkół Ekonomicznych im. Powstańców Śląskich ul. ks. bpa Bogedaina 20, 43-200 Pszczyna www.zse.pless.pl, zse@zse.pless.pl, zse_pna@poczta.onet.pl Kraje uczestniczące w projekcie:

Francja, Polska, Włochy

Cele projektu · poznawanie kluczowych wydarzeń naszej historii; · zrozumienie, czym jest pamięć historyczna i jak jest przekazywana; · umiejętność sprawnego posługiwania się narzędziami informatycznymi; · doskonalenie znajomości języków obcych; · refleksja nad kwestią szacunku dla istoty ludzkiej; · nawiązanie współpracy pomiędzy uczniami pochodzącymi z różnych krajów, ze szczególnym naciskiem na ideę obywatelstwa europejskiego i na przyjaźń pomiędzy narodami.

Zadania zrealizowane W I roku realizacji projektu: · gromadzenie materiału faktograficznego oraz fotograficznego w celu skatalogowania miejsc pamięci na ziemi pszczyńskiej i przesyłanie ich do partnerów we Włoszech i we Francji; · spotkania z autorami książek poświęconych „marszowi śmierci” i wydarzeniom z okresu II wojny światowej na Śląsku; · wizyta studyjna w Państwowym Muzeum Auschwitz-Birkenau, praca z tekstami źródłowymi; · wycieczki do miejsc pamięci (przejazd trasą Auschwitz-Wodzisław w 59. rocznicę Marszu Śmierci); · spotkania ze świadkami wydarzeń II wojny światowej;

52

· opracowanie materiałów dydaktycznych – teczka edukacyjna nr 1 „Marsz Śmierci – styczeń 1945”; · rejestracja zgromadzonych materiałów na płytach CD-ROM i przesłanie ich do szkół partnerskich.

W II roku realizacji projektu: · wizyta robocza w La Mure we Francji w październiku 2004 – omówienie wykonanych zadań oraz opracowanie szczegółowego harmonogramu realizacji kolejnych działań; · kontynuacja korespondencji drogą elektroniczną pomiędzy uczniami uczestniczącymi w projekcie; · dodatkowe zajęcia z języka angielskiego i francuskiego; · organizacja uroczystości wmurowania tablicy pamiątkowej ufundowanej przez uczniów Zespołu Szkół Ekonomicznych w 60. rocznicę „marszu śmierci”; w uroczystości wzięli udział uczestnicy „marszu śmierci”, władze wojewódzkie i lokalne, jak również uczniowie szkół powiatu pszczyńskiego – odbył się symboliczny Marsz Żywych; · organizacja sesji popularnonaukowej i spotkanie ze świadkami historii w Sali Rady Powiatu w Pszczynie; · wyjazdy na wykłady do Instytutu Pamięci Narodowej w Katowicach w celu zgromadzenia informacji niezbędnych do wykonania teczek edukacyjnych nr 2 i 3; · kolejne wycieczki do miejsc pamięci w celu sfinalizowania prac nad teczkami edukacyjnymi;

i. kształtowanie postaw patriotycznych w edukacji obywatelskiej i europejskiej

· artykuły pisane przez uczniów i publikowane w prasie lokalnej; · wykonanie i przesłanie partnerom teczek edukacyjnych „Ziemia Pszczyńska 1939−1945” oraz „Auschwitz”; · organizacja wystawy dostępnej dla społeczności lokalnej w Sali Rady Powiatu Starostwa Powiatowego w Pszczynie w celu upowszechnienia materiałów zebranych przez trzy współpracujące szkoły; wystawa obejmowała nie tylko zdjęcia i teksty, lecz także wiele oryginalnych eksponatów z czasów II wojny światowej i replik wykonanych przez uczniów (maj 2005); · analiza wybranych fragmentów książki Prima Leviego „Czy to jest człowiek?”.

W III roku realizacji projektu: · udział w uroczystościach upamiętniających wydarzenia z 1939 roku (wrzesień 2005, Pszczyna i Tarnów) – wystąpienia młodzieży; · wizyta robocza nauczycieli we Włoszech (wrzesień 2005) w celu przygotowania szczegółowego harmonogramu planowanej wymiany młodzieży oraz działań przewidzianych w trzecim roku projektu; · wymiana młodzieży, spotkanie uczniów z korespondentami we Włoszech i we Francji (październik 2005); · spektakl teatralny „Gość Hotelu du Parc”, oparty na materiałach otrzymanych z Francji przedstawiających historię mieszkańca Pszczyny przebywającego w polskim liceum w Villard-de-Lans; · opracowywanie dzienników podróży – wrażenia uczniów po zwiedzaniu miejsc pamięci we Francji i we Włoszech; · prace nad organizacją pobytu młodzieży francuskiej i włoskiej (marzec−kwiecień 2006).

Osiągnięte rezultaty Uczniowie zdobyli nowe umiejętności bądź doskonalili już nabyte w zakresie: · języków obcych: – tłumaczenie tekstów, – pisanie listów, – praca ze słownikiem;

· stosowania nowych technologii informacji i komunikacji: – posługiwanie się pocztą elektroniczną, – pozyskiwanie potrzebnych informacji z Internetu, – uzupełnianie bazowego centrum informacyjnego – folder Company, – obsługa cyfrowego aparatu fotograficznego, – ćwiczenie umiejętności tworzenia tabel oraz plików tekstowych w programie Microsoft Word, – ćwiczenie umiejętności drukowania; · tematyki projektu: – pogłębienie wiedzy na temat historii ziemi pszczyńskiej, zobaczenie jej na tle historii innych regionów Europy, – ćwiczenie umiejętności prezentacji zgromadzonych informacji.

Członkowie Koła Związku Kombatantów Polskich w Pszczynie udostępnili młodzieży dokumenty i eksponaty, które zostały zaprezentowane w ramach wystawy. Młodzież korzystała również z dokumentów Archiwum Państwowego w Pszczynie, a także z eksponatów, wypożyczonych przez Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau. Muzeum to udostępniło również literaturę pomocną w realizacji projektu. Rodzice uczestników projektu włączyli się do działań poprzez poszukiwanie wraz z uczniami dokumentów, fotografii, ułatwianie kontaktów ze świadkami wydarzeń. Nawiązano kontakt z firmami rzemieślniczymi, które pomagały w pracach nad przygotowaniem wystawy.

Od początku realizacji projekt posiadał wsparcie Starostwa Powiatowego w Pszczynie.

Produkty końcowe W ramach prac nad projektem powstały następujące produkty końcowe: · po I roku: – katalog miejsc pamięci na ziemi pszczyńskiej, – teczka edukacyjna nr 1 „Marsz Śmierci – styczeń 1945” wraz z płytą CD-ROM, – scenariusze lekcji;

53

gwiazdy comeniusa, czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów…

· po II roku: – tablica pamiątkowa (styczeń 2005), – płyta CD (materiał przesłany do szkół partnerskich) zawierająca scenariusz uroczystości, – prezentacja w programie Microsoft PowerPoint dotycząca pracy uczniów nad projektem, – materiały dydaktyczne (płyta CD-ROM i wydruk komputerowy) przygotowane w trzech wersjach językowych (w języku polskim, angielskim i francuskim) i przesłane do szkół partnerskich, – teczka edukacyjna nr 2 „Ziemia pszczyńska. Lata okupacji 1939−1945” wraz z płytą CD-ROM, – wystawa „Niepokorni czasów pogardy” wraz z płytą CD-ROM. Sposoby upowszechniania projektu Informacje na temat projektu upowszechniane były na różnych płaszczyznach: · szkoła polska: – spotkania organizacyjne, których celem był nabór uczniów do grupy realizującej projekt; – prowadzenie systematycznie aktualizowanej gazetki ściennej obrazującej prace nad projektem; – zaproszenie uczniów i nauczycieli nie uczestniczących w realizacji projektu do udziału w konkursach, sesjach naukowych pomocy w organizacji wystawy; – upowszechnianie informacji na temat partnerów – szkół we Francji i we Włoszech – prezentacja regionów, informacji na temat ich charakterystyki geograficznej i kultury; – informowanie o bieżących działaniach w projekcie podczas posiedzeń Rady Pedagogicznej oraz zebrań Zespołu Języków Obcych; · inne szkoły – upowszechnianie informacji dotyczących poszczególnych działań w projekcie wśród szkół gimnazjalnych i ponadgim-

54

nazjalnych, zaproszenie do udziału w Marszu Żywych i do zwiedzenia wystawy; · miasto/powiat – Starostwo Powiatowe jako organ prowadzący szkołę na bieżąco wspiera wszystkie działania prowadzone w ramach realizacji projektu. We wszystkich uroczystościach zorganizowanych w ramach projektu biorą udział przedstawiciele władz powiatowych i gminnych. Zarówno wystawa, jak i uroczystość wmurowania tablicy pamiątkowej otwarte były dla całej społeczności lokalnej.

W ciągu trzech lat realizacji projektu uczniowie regularnie publikują artykuły w prasie lokalnej.

Wszystkie informacje przesyłane były do szkół partnerskich ściśle według ustalonego harmonogramu.

W listopadzie 2004 roku efekty pracy uczniów nad projektem zaprezentowane zostały podczas targów edukacyjnych w Bielsku-Białej (makieta przedstawiająca trasę „marszu śmierci”).

Wartościowość i użyteczność projektu Dwukrotnie, w październiku 2004 i 2005 gościliśmy dyrektorów szkół z różnych krajów Europy przybyłych do Polski w ramach programu Arion. Młodzież realizująca projekt dokonała prezentacji podjętych działań oraz wykonanych produktów końcowych. W wyniku ogromnego zainteresowania naszym projektem ze strony dyrektora szkoły włoskiej w listopadzie 2004 roku gościliśmy młodzież z jednej ze szkół w Bari.

Wszystkie produkty mogą być wykorzystywane w kolejnych latach w nauczaniu historii małej ojczyzny. Teczki edukacyjne wraz ze scenariuszami lekcji mogą służyć nauczycielom historii, jak również być wykorzystywane podczas lekcji języka polskiego oraz godzin wychowawczych. Ze względu na fakt, że zostały one przetłumaczone na język francuski i angielski, mogą one być wykorzystywane jako teksty do ćwiczenia czytania ze zrozumieniem w czasie lekcji języków obcych.

Co więcej, materiały przygotowane przez grupę Comeniusa zostały przesłane do Francji i Włoch, mogą więc służyć jako materiały uzupełniające

i. kształtowanie postaw patriotycznych w edukacji obywatelskiej i europejskiej

lub źródło informacji dla uczniów zajmujących się zagadnieniem II wojny światowej. Zarówno we Francji, jak i we Włoszech wzrasta zainte-

resowanie Polską, wierzymy więc, że materiały przygotowane przez nas będą pomocne również w naszych krajach partnerskich.

OJCZYZNA Numer umowy:

P031-1/2002/JPC Beneficjent:

Gimnazjum nr 2 w Rydułtowach ul. Raciborska 270, 44-280 Rydułtowy G2_rydultowy@pro.onet.pl Kraje uczestniczące w projekcie:

Dania, Polska

Cele projektu · doskonalenie umiejętności komunikowania się w mowie i w piśmie w języku angielskim; · zwiększenie motywacji do uczenia się języka angielskiego i innych języków obcych; · poszerzenie wiedzy na temat Danii i Polski; · poznanie i uczenie się akceptowania innych zwyczajów oraz wartości; · rozwijanie poczucia przynależności do rodziny narodów europejskich.

Zadania zrealizowane w ramach projektu Przed wymianą: · prowadzona przez cały rok za pomocą poczty elektronicznej korespondencja uczniów zaangażowanych w realizację projektu w czasie zajęć pozalekcyjnych finansowanych przez Urząd Miasta oraz w czasie spotkań Klubu Europejskiego, a także w czasie wolnym; · przygotowanie kulturowe i językowe uczniów (w tym lekcje języka duńskiego dla uczniów i nauczycieli uczestniczących w projekcie przeprowadzone przez pracownika Uniwersytetu Gdańskiego, a także zajęcia z geografii, wiedzy o społeczeństwie i historii poświęcone warunkom geograficznym, realiom społecznym i przeszłości Danii);

· opracowanie śpiewnika piosenek polskich i angielskich; · udział młodzieży całej szkoły w lekcjach języka polskiego („Życie i twórczość Williama Szekspira. Teatr elżbietański”, zajęcia zrealizowane w związku z planowaną wizytą grupy uczestniczącej w wymianie w zamku Kronborg) oraz religii („Religia w Danii”); · prowadzenie prac nad „Przewodnikiem po Polsce” („Poland, The Mother Country – A Tourist Guide and A Travel Survival Kit”) – opracowanym przez uczniów bedekerem zawierającym informacje o naszym kraju, jego geografii, historii, kulturze i języku wraz z rozmówkami polsko-angielsko-duńskimi, który był wykorzystywany przez młodzież duńską w czasie pobytu w Polsce; · wykonanie prezentacji multimedialnej „Welcome to Poland”.

W czasie pobytu grupy uczniów z Danii w Polsce: · przedstawienie historii i tradycji Śląska poprzez prezentację dawnych sprzętów, strojów, pokaz tradycyjnych prac, na przykład kiszenia kapusty, skubania pierza, a także prezentacja kuchni regionalnej (Dzień Śląski); · poznanie specyfiki przemysłu górniczego oraz tradycji śląskiego górnictwa poprzez zwiedze-

55

gwiazdy comeniusa, czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów…

nie Kopalni Węgla Kamiennego „Rydułtowy” oraz wizytę w kopalnianej Izbie Pamięci; · udział w warsztatach tanecznych (tańce regionalne i współczesne), muzycznych (nauka tradycyjnych piosenek regionalnych, piosenek duńskich oraz utworów popularnych młodzieżowych zespołów anglojęzycznych), plastycznych (impresje dotyczące polskiego krajobrazu) i sportowych (przedstawianie sportów popularnych w szkołach partnerskich – judo, piłka ręczna, piłka nożna) zależnie od zainteresowań uczniów; · spotkanie z władzami miasta Rydułtowy oraz zapoznanie uczniów ze sposobem działania samorządu lokalnego – wizyta w Urzędzie Miasta Rydułtowy; · przygotowanie wystaw: „Rydułtowy – nasze miasto”, „Śląsk – nasza mała ojczyzna” (praca metodą projektu); · poznanie ważnych dla kultury Śląska i Polski miejsc (Pszczyna, Tarnowskie Góry, Kraków, Oświęcim); · wymiana informacji na temat systemów oświaty Polski i Danii; · podsumowanie projektu – Dzień Polsko-Duński – degustacja potraw polskich i duńskich, prezentacja osiągnięć uczestników wymiany (zademonstrowanie polskich tańców ludowych, pokaz judo, prezentacja prac plastycznych – polskie pejzaże, koncert piosenek polskich, duńskich i angielskich); · Dzień Europejski, podczas którego odbyły się między innymi quiz z wiedzy o Unii Europejskiej oraz spotkanie ze studentami uczącymi się za granicą dzięki europejskim programom edukacyjnym.

W czasie pobytu grupy polskiej młodzieży w Danii: · poznanie miasta Hvidovre i Kopenhagi – w czasie zwiedzania role przewodników pełnili duńscy uczniowie, opowiadając po angielsku o swoim mieście i jego zabytkach; · prezentacja funkcjonowania samorządu – prelekcja w języku angielskim w Urzędzie Miasta Hvidovre;

56

· wycieczki umożliwiające poznanie historii i geografii Danii (między innymi Roskilde – dawna stolica Danii, wyspa Mon, Helsingor); · wspólne gotowanie tradycyjnych potraw polskich i duńskich oraz opracowywanie przepisów kulinarnych w języku angielskim; · tworzenie strony internetowej na temat projektu; · spotkanie z rodzicami duńskich uczniów – okazja do degustacji potraw oraz wykonania „rodzinnych portretów”, wspólnych fotografii pamiątkowych rodziców oraz dzieci z Polski i Danii.

Po wymianie: · opracowanie dokumentacji fotograficznej i wystawy zdjęć z wymiany młodzieży; · wydanie specjalnego numeru gazetki szkolnej – „Gimzetki” – z relacjami uczestników wymiany z pobytu w Danii oraz z zapisem ich wrażeń; · opublikowanie uczniowskich artykułów w tygodniku „Nowiny” w ramach projektu „Unia na szkolnym podwórku”.

Osiągnięte rezultaty · zwiększenie motywacji uczniów (z przeprowadzonej ankiety wynika, że w 100% przypadków), nauczycieli i rodziców do nauki języków obcych; · nawiązanie trwającej do dziś przyjaźni między młodymi ludźmi z Polski i Danii; · zyskanie większej pewności siebie, otwartości i asertywności przez młodzież biorącą udział w projekcie; · wzrost poczucia przynależności do Europy; · niezwykła popularność wszystkich realizowanych w szkole projektów edukacyjnych; · zaktywizowanie środowiska – pozyskanie środków na realizację dodatkowych zajęć pozalekcyjnych z budżetu miasta i od indywidualnych sponsorów, zainteresowanych projektem, uhonorowanie koordynatora projektu nagrodą burmistrza; · otwarcie klas z poszerzonym programem nauczania języka angielskiego i niemieckiego;

i. kształtowanie postaw patriotycznych w edukacji obywatelskiej i europejskiej

· sięganie przez młodzież po lektury w języku angielskim – zaprenumerowanie wydawnictw w tym języku; · regularne prowadzenie przez nauczycieli zajęć interdyscyplinarnych z zakresu historii, wiedzy o kulturze, sztuki i języków obcych metodą projektu: „Tudor’s Age”, „The Commonwealth of Nations”, „The Vikings”; · założenie zespołu teatralnego „A-TO-MY” prezentującego sztuki w języku polskim i angielskim („Romeo i Julia”); · udział szkoły w projektach: „Asystentura Językowa Comeniusa” (04-POL01-S2C05-00092-1), „European Label” 2005, „Dzień Europejski” (w ramach programu PHARE, 2003); · systematyczna współpraca nauczycieli z Centrum Pedagogicznym do spraw Polskiego Szkolnictwa Narodowościowego w Czeskim Cieszynie (warsztaty dla nauczycieli, konkursy transgraniczne); · regularne uczestniczenie uczniów szkoły w „Konkursie wiedzy o Wielkiej Brytanii”, konkursach recytacji prozy i poezji w języku Szekspira, konkursach na temat Unii Europejskiej; · stworzenie w „Gimzetce” stałego kącika porad dla uczniów zainteresowanych nauką języka angielskiego.

Produkty końcowe · przewodnik po Polsce w języku angielskim„Poland, The Mother Country – A Tourist Guide and A Travel Survival Kit”, zawierający między innymi rozmówki polsko-angielsko-duńskie opracowane przez uczniów polskich i duńskich; · śpiewnik z piosenkami w języku polskim, angielskim oraz duńskim wykorzystywany w czasie wymiany; · kaseta audio zawierająca użyteczne zwroty w języku polskim i duńskim; · stała ekspozycja fotograficzna, wystawa prac plastycznych „Impressions of Poland”; · wystawy „Christmas traditions”, „Our trip to Denmark”, „Śląsk – nasza mała ojczyzna”,

„Stare śląskie tradycje”, „Rydułtowy – moje miasto”; · kaseta wideo z zapisem „Dnia polsko-duńskiego”; · koszulki z napisem „Socrates-Comenius.

Hvidovre-Rydułtowy – Friends forever” (projekt koszulki został wykonany przez jedną z uczestniczek programu w ramach konkursu plastycznego ogłoszonego w czasie przygotowań do wymiany); · numer specjalny gazetki szkolnej „Gimzetka” poświęcony wizycie w Danii, strona internetowa na temat projektu – link ze strony internetowej szkoły (www.g2r.republika.pl).

Sposoby upowszechniania projektu · stała ekspozycja zdjęć na korytarzach szkolnych, służąca informowaniu społeczności uczniowskiej o projekcie; · publikacja artykułów, zawierających wrażenia i spostrzeżenia uczniów na temat pobytu w Danii i uczestnictwa w projekcie w szkolnej gazetce „Gimzetka”; · upowszechnianie projektu w czasie lekcji wychowawczych oraz na zorganizowanej po powrocie z Danii konferencji dla uczniów całej szkoły; · przekazanie informacji o projekcie innym szkołom w regionie; · udział w Targach Programu Socrates-Comenius organizowanych przez Kuratorium Oświaty w Katowicach; · liczne publikacje w prasie („Nowiny Wodzisławskie”, „Nowiny Rybnickie”, „Gazeta Wyborcza”, „Dziennik Zachodni”, „Kluka” oraz biuletyny metodyczne); zorganizowanie spotkania dla nauczycieli, biorących udział w wizycie studyjnej w ramach programu „Socrates Arion” organizowanej przez Kuratorium Oświaty w Katowicach (2003); · przedstawienie informacji o projekcie w czasie konferencji na temat programu Socrates organizowanej dla nauczycieli przez Delegaturę Kuratorium Oświaty w Rybniku; · publikacje na stronie internetowej szkoły;

57

gwiazdy comeniusa, czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów…

· publikacje artykułów uczniowskich w „Nowinach Wodzisławskich”; · udział w projekcie zatytułowanym „Unia na szkolnym podwórku”; · wystąpienie dyrektora szkoły poświęcone realizacji projektu podczas sesji Rady Miasta.

Wartościowość i użyteczność projektu Materialne rezultaty projektu wykorzystywane są do dziś przez nauczycieli języków obcych (przewodnik polsko-angielski, śpiewnik), informatyki (przykłady prezentacji multimedialnych), nauczycieli historii, języka polskiego i wiedzy o społeczeństwie (stałe ekspozycje fotograficzne, artykuły w prasie) oraz geografii (zdjęcia i przewodniki po Danii, informacje o Unii Europejskiej). Doświadczenia związane z projektem zaowocowały między innymi zrealizowaniem kolejnego projektu – „Asystentura Językowa Comeniusa” (04-POL01-S2C05-00092-1, rok szkolny

2004/2005), próbą uzyskania certyfikatu „European Label” (2004/2005), nawiązaniem kontaktu ze szkołami w Szkocji i Czechach w celu wzięcia udziału w Szkolnym Projekcie Comeniusa, ukończeniem przez sześciu nauczycieli kursu języka angielskiego, posługiwaniem się na lekcjach metodą projektu, zorganizowaniem pracowni do nauki języków obcych, zwiększeniem popularności nauki języków obcych i zorganizowaniem kolejnych klas z rozszerzonym programem nauki języków obcych, chęcią uczestniczenia przez uczniów w kolejnych projektach Socratesa, spostrzeganiem przez uczniów korzyści płynących dla Polski z przynależności do Unii Europejskiej.

Przekazanie wiedzy o programie Socrates-Comenius innym szkołom zaowocowało w naszym mieście realizacją kolejnych trzech projektów.

Obecnie Gimnazjum nr 2 poszukuje niemieckojęzycznego partnera do realizacji kolejnego projektu językowego.

MOJE MIEJSCE W EUROPIE Numer umowy:

05/SPC/05-0243/C3 – Szkolny Projekt Comeniusa Beneficjent:

Publiczne Gimnazjum im. św. Kingi ul. Rzeszowska 33 a, 38-120 Czudec komeniusz@wp.pl Kraje uczestniczące w projekcie:

Cypr, Niemcy, Polska, Włochy

Cele projektu: Głównym celem projektu było wzbogacanie wiedzy uczniów na temat własnego regionu oraz regionów, w których znajdują się ich szkoły partnerskie. Praca nad projektem umożliwiała naszym uczniom poznanie tego, co dzieje się poza granicami ich wioski, regionu, ojczyzny oraz ukazała im, jakie mają szanse w Europie. Mieli również okazję nauczyć się, jak pracować w zespole, gromadzić informacje, prowadzić dokumentację

58

i zaprezentować wyniki swojej pracy. Projekt realizowany w języku angielskim cały czas motywował uczniów do bardziej intensywnej nauki tego języka. Podczas kontaktu z kolegami z zagranicy, opracowywania materiałów informacyjnych i ich prezentacji uczniowie przekonali się, jak przydatna i ważna jest umiejętność posługiwania się językiem międzynarodowym, zwłaszcza gdy nasz kraj stał się członkiem Unii Europejskiej.

i. kształtowanie postaw patriotycznych w edukacji obywatelskiej i europejskiej

Zadania zrealizowane w ramach projektu · badania terenowe i gromadzenie informacji na temat regionów – własnego i szkół partnerskich; · prezentacja wyników pracy na forum szkoły, na stronie internetowej oraz w środowisku lokalnym; · przeprowadzenie International Quiz dotyczącego znajomości regionów szkół partnerskich; · wymiana flag narodowych; · współpraca z partnerami w zakresie planowania i realizacji zadań wynikających z założeń projektu. Bieżące kontakty i omawianie efektów działań za pośrednictwem poczty elektronicznej; · wizyty robocze przedstawicieli wszystkich szkół partnerskich w Niemczech i Włoszech poświęcone omówieniu i ocenie działań, planowaniu kolejnych etapów pracy, a także integrowaniu uczestników projektu.

· w związku z zadaniami wynikającymi z realizacji projektu wprowadzali nowe metody i treści nauczania.

W realizację projektu włączona została również społeczność lokalna. Rodzice naszych uczniów wykazali życzliwość i wyrazili poparcie dla udziału swoich dzieci w projekcie. Aktywnie włączyli się w przygotowania do wyjazdu do Niemiec i Włoch. Uzyskaliśmy również wsparcie (merytoryczne i finansowe) lokalnych władz samorządowych – gminnych, powiatowych i wojewódzkich.

Osiągnięte rezultaty W wyniku podejmowanych działań uczniowie: · na bieżąco zdobywali nowe informacje na temat swojego regionu i regionów szkół partnerskich; · stali się chętni do współpracy, otwarci na innych ludzi i nowe perspektywy, bardziej tolerancyjni wobec innych kultur, religii, zachowań; · rozwinęli umiejętności językowe, artystyczne, fotograficzne, literackie oraz w dziedzinie nowych technologii informacji i komunikacji.

Udział w projekcie, bezpośrednie kontakty z partnerami oraz korespondencja wpłynęły mobilizująco na nauczycieli, którzy: · podjęli naukę języka angielskiego bądź też doskonalili nabyte wcześniej umiejętności językowe; · mając na uwadze konieczność gromadzenia i wymiany informacji oraz tworzenia dokumentacji, doskonalili umiejętność posługiwania się nowymi technologiami informacji i komunikacji i stosowali je na lekcjach nauczanych przez siebie przedmiotów;

Sposoby upowszechniania projektu Informacje o projekcie i jego realizacji były rozpowszechniane w następujący sposób: · tablica informacyjna o projekcie; · szkolna strona internetowa; · stała ekspozycja prac artystycznych; · wystawy w Domu Kultury „Sokół” w Strzyżowie; · wystawy w Domu Kultury w Czudcu podczas Dni Czudca; · wystawa podczas Targów Programu Socrates-Comenius w Rzeszowie; · wystawa podczas Festiwalu Comeniusa w Czudcu; · wystawy towarzyszące zebraniom z rodzicami w szkole; · wystawy podczas Święta Szkoły; · artykuły w prasie lokalnej („Kwartalnik Czudecki”) i regionalnej („Nowiny”); · prezentacje multimedialne i filmowe w czasie zebrań z rodzicami, podczas Święta Szkoły, w czasie wizyty roboczej w Niemczech i we Włoszech.

Produkty końcowe Podczas realizacji całego projektu systematycznie prowadzone działania i sporządzana dokumentacja pozwoliły na opracowanie wielu produktów końcowych w postaci zdjęć, prac plastycznych, filmów, prezentacji multimedialnych, folderów, strony internetowej, kalendarza i albumu.

59

gwiazdy comeniusa, czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów…

Wartościowość i użyteczność projektu Dzięki udziałowi w projekcie uczniowie i nauczyciele naszej szkoły zyskali wiele nowych doświadczeń i rozwinęli szereg umiejętności, co ma znaczący wpływ na podniesienie poziomu i zwiększenie efektywności nauczania i uczenia się w naszej placówce. Bezpośrednie kontakty uczniów i nauczycieli podczas wizyt roboczych w Niemczech i we Włoszech wpłynęły na integrację uczestników projektu i tym samym

podniosły jakość współpracy. Kontakty między szkołami partnerskimi cechowała wzajemna sympatia; układały się one tak dobrze, że nawiązaliśmy trwałe więzi – uzyskaliśmy deklarację chęci kontynuowania współpracy po zakończeniu realizacji projektu. Bogate pod względem tematycznym i różnorodne produkty końcowe powstałe w wyniku realizacji projektu mogą służyć jako materiały promujące szkołę, gminę i atrakcje turystyczne naszego regionu.

II. Edukacja interkulturowa

ST YLE ŻYCIA W EUROPIE Numer umowy:

04/SPC/04-0597/P1 – Szkolny Projekt Comeniusa Beneficjent:

Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 17 Specjalnych ul. Urzędnicza 16, 25-729 Kielce www.zsos17kielce.prv.pl, zsos17kielce@op.pl Kraje uczestniczące w projekcie:

Belgia, Dania, Hiszpania, Polska, Portugalia, Rumunia

Cele projektu · edukacja interkulturowa (odnalezienie różnic i podobieństw pomiędzy kulturami, przełamywanie stereotypów i uprzedzeń, kształtowanie postawy tolerancji; · kształtowanie postawy otwartości na inne kultury; · uświadomienie każdemu dziecku jego tożsamości europejskiej; · rozwój umiejętności komunikacyjnych nauczycieli i uczniów; · kształtowanie umiejętności nawiązywania znajomości i przyjaźni.

Zadania zrealizowane w ramach projektu · ukonstytuowanie się zespołu uczniów i nauczycieli zaangażowanych w realizację projektu, ustalenie zasad współpracy, omówienie

60

szczegółowych celów i przygotowanie projektu; · utworzenie strony internetowej przez informatyka ze szkoły duńskiej; · przygotowanie paczek świątecznych („identyfikatory” uczniów, prezentacje uczniów i nauczycieli, listy, upominki z okazji Bożego Narodzenia: słodycze, kartki, bibeloty) i przesłanie ich do wszystkich szkół partnerskich; · zorganizowanie wystawy prezentującej materiały nadesłane przez szkoły partnerskie; · opracowanie prezentacji krajów partnerskich (zebranie informacji na temat geografii, ludności, kultury, zwyczajów itp., przygotowanie prezentacji w programie Microsoft PowerPoint, w formie filmów wideo i fotografii); · wystawa wszystkich produktów podsumowująca rok pracy (Festyn Europejski – wystawa

ii. edukacja interkulturowa

„Style życia w Europie”, zawody sportowe, quiz, pokaz prezentacji przygotowanych przez szkoły partnerskie, wykonywanie prac plastycznych, degustacja tortu Comenius).

Projekt był realizowany w ramach następujących zajęć przedmiotowych: · język polski: uczniowie doskonalili swoje umiejętności komunikacyjne, tak aby potrafić właściwie się zaprezentować, uzupełniali swoj wiedzę z zakresu kultury i zwyczajów polskich, folkloru regionalnego, legend, podań; · język obcy (angielski): w ramach tych zajęć wykonywana była większość zadań projektu – pisanie listów, przygotowywanie krótkich prezentacji, redagowanie tekstów i wypowiedzi w ramach realizacji projektu, wykonywanie tłumaczeń prezentacji uczniów, nauczycieli i szkoły, omawianie otrzymanych produktów i prezentacji szkół partnerskich, prezentacje na temat stylów życia w krajach partnerskich (terminy związane z tym tematem); · informatyka: użycie komputera, skanera, Internetu, obsługa elektronicznej skrzynki pocztowej; · prace ręczne (plastyka i technika): wykonywanie upominków i bibelotów dla szkół partnerskich, elementów wystaw, gazetek ściennych; · geografia: podstawowe informacje na temat geografii krajów partnerskich, wykonywanie map.

Realizacja projektu z grupą uczniów odbywała się w ramach zajęć pozalekcyjnych. Spotkania nauczycieli tworzących zespół Comeniusa również miały miejsce po zajęciach lekcyjnych bądź w trakcie długich przerw obiadowych. Apele poświęcone projektowi i wydarzenia związane z realizacją projektu (wizyta partnerów, Festyn Europejski) zostały włączone w program imprez szkolnych.

Osiągnięte rezultaty Praca nad projektem wpłynęła pozytywnie na rozwój umiejętności społecznych i komunikacyjnych uczniów i nauczycieli naszych szkół.

Nastąpiło znaczne poszerzenie wiedzy o Europie,

zwłaszcza o krajach partnerskich. Wzbogaciliśmy nasze doświadczenia zawodowe w dziedzinie pracy z dziećmi o specjalnych potrzebach edukacyjnych i umocniliśmy więzi przyjaźni. Projekt został dobrze odebrany przez społeczność szkolną. Nastąpił odczuwalny wzrost zainteresowania i zaangażowania pośród uczniów, którzy chcą wiedzieć więcej o szkołach partnerskich, krajach, uczniach, nauczycielach. Ponadto realizacja projektu zaskakująco pozytywnie wpłynęła na motywację uczniów do nauki języka angielskiego i zainteresowanie tym przedmiotem. Wychowanków naszej placówki charakteryzuje zaburzona zdolność logicznego i abstrakcyjnego myślenia, dlatego nauka języka obcego jest dla nich szczególnie trudnym i niezrozumiałym obowiązkiem. Dzięki działaniom realizowanym w ramach projektu nasi uczniowie mogli przekonać się, że nauka języka angielskiego ma duże znaczenie dla komunikacji z innymi ludźmi. Udział w projekcie jest dla nich dowodem na to, że znajomość języka obcego „do czegoś się przydaje” i że ich rówieśnicy mający podobne problemy również się tego języka uczą i nim posługują. Wzrost motywacji wpłynął oczywiście na stopień przyswajania wiedzy przekazywanej podczas lekcji tego przedmiotu. Jednakże, biorąc pod uwagę charakter naszej placówki, nie należy oczekiwać zaskakujących rezultatów w zakresie rozwoju umiejętności naszych uczniów w dziedzinie języka obcego i nowych technologii informacji i komunikacji.

Dzięki realizowanym zadaniom uczniowie mogli poznać praktyczne zastosowanie komputera do pisania listów, Internetu – do wysyłania i odbierania wiadomości pocztą elektroniczną, skanera – do skanowania i obróbki zdjęć i dokumentów.

Nastąpiło zauważalne zwiększenie zainteresowania nowymi technologiami oraz wzrost wiedzy i umiejętności w tym zakresie. Bardzo ważnym czynnikiem motywującym naszych uczniów był fakt, że wszystkie czynności, które wykonywali, służyły konkretnemu, rzeczywistemu celowi. W znacznym stopniu pomogło to naszym uczniom zrozumieć potrzebę wykorzystywania nowych technologii.

61

gwiazdy comeniusa, czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów…

Podczas wizyt zacieśniły się więzi między szkołami, co miało pozytywny wpływ na motywację, i, co za tym idzie, jakość naszej pracy. Wyjazdy to niepowtarzalna okazja do poznania różnic kulturowych i różnych stylów życia w naszych krajach. Własne doświadczenia i obserwacje są najlepszym źródłem wiedzy, którą później przekazujemy naszym uczniom.

Dla dziecka upośledzonego umysłowo istnieje to, czego może bezpośrednio doświadczyć. Dlatego nasi uczniowie mają wielkie problemy ze zrozumieniem takich pojęć, jak kraj, język, narodowość. Często całym światem dla takiego dziecka jest jego własne podwórko. Wiedza o świecie, którą zdobywają na zajęciach geografii, historii czy języka angielskiego, jest dla nich bardzo abstrakcyjna. Realizacja zadań, związanych z projektem oraz wizyta partnerów w naszej szkole pozwoliły większości naszych wychowanków zrozumieć, że poza ich otoczeniem istnieje jeszcze inny świat, gdzie ludzie może trochę inaczej wyglądają i inaczej mówią, ale mają podobne problemy, zainteresowania i możliwe jest porozumiewanie się z nimi. Zaobserwowaliśmy znaczne postępy w zakresie wiedzy o naszych partnerach, jak i o całej Unii Europejskiej (bardzo dobre wyniki quizu na ten temat, zorganizowanego w naszej szkole). Nasi uczniowie, których bardzo trudno było początkowo namówić do jakiejkolwiek współpracy, z coraz większym entuzjazmem podchodzą do realizacji projektu. Świadomi własnej przynależności narodowej, są otwarci na poznawanie stylów życia naszych partnerów.

Realizacja projektu, kontakty za pośrednictwem Internetu, a szczególnie wizyty zagraniczne w znacznym stopniu wpłynęły na motywację i umiejętności językowe naszych nauczycieli.

Nasza szkoła była gospodarzem pierwszej wizyty roboczej. Jednym z elementów przygotowań do przyjęcia partnerów było podnoszenie kompetencji językowych – nauczyciel języka angielskiego był odpowiedzialny za organizację wizyty i wykonywanie wszystkich tłumaczeń (wzrost kompetencji w zakresie słownictwa

62

specjalistycznego – systemy oświaty, geografia, architektura, sztuka). Podczas obu wizyt nauczyciele starali się nawiązać bezpośredni kontakt z naszymi partnerami, co pozwoliło na doskonalenie posiadanych już umiejętności językowych. Należy również dodać, iż fakt, że nauczyciele ze szkół partnerskich wykazali się o wiele lepszą znajomością języka angielskiego, ma ogromny wpływ na wzrost motywacji do nauki tego języka wśród pracowników naszej szkoły.

Działania w ramach projektu w znacznej mierze opierały się na wykorzystywaniu nowych technologii informacji i komunikacji (aparat cyfrowy, kamera, Internet, skaner, rzutnik cyfrowy, program Microsoft PowerPoint do tworzenia prezentacji multimedialnych). Nauczyciele realizujący projekt znacząco poszerzyli swoje umiejętności w tym zakresie oraz odkryli, że w prosty sposób można tworzyć doskonałe pomoce dydaktyczne (na przykład za pomocą skanera czy programu MS PowerPoint), które mogą urozmaicić zajęcia lekcyjne i wpływają pozytywnie na ich efektywność.

Duże zainteresowanie projektem wśród społeczności naszej szkoły spowodowało, że nauczyciele dostrzegli potrzebę i poznali zasady włączania tematyki i treści projektu do nauczania przedmiotowego. Informacje o naszych krajach partnerskich i różnych stylach życia są przekazywane na lekcjach języka polskiego, angielskiego, historii, geografii. Dzieci również „oswoiły się” z nowymi technologiami, co wpłynęło na efektywność zajęć informatyczno-technicznych. Zatem zaangażowanie uczniów wpłynęło również na wzrost motywacji nauczycieli.

Realizacja projektu wpłynęła na znaczny wzrost zainteresowania społeczności lokalnej naszą placówką. Nie jesteśmy już anonimowi, ale kojarzeni z realizacją projektu międzynarodowego. Wielu przedstawicieli społeczności lokalnej zaoferowało nam swoją pomoc i wsparcie oraz obiecywało dalszą współpracę. Zwrócono większą uwagę na problemy dzieci i młodzieży ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.

ii. edukacja interkulturowa

Produkty końcowe · „identyfikatory” dla wszystkich uczniów zaangażowanych w realizację projektu; · listy od uczniów, krótkie prezentacje, prezentacje nauczycieli realizujących projekt ; · wspólna skrzynka kontaktowa; · paczki bożonarodzeniowe zawierające lokalne przysmaki, pocztówki, gadżety itp.; · strona internetowa skonstruowana przez szkołę duńską; · płyty CD-ROM i kasety wideo zawierające prezentacje naszych szkół; · wystawy fotografii; · broszury, ulotki, rysunki; · rzeźby (wykonane przez belgijską szkołę Ter Strepe); · występy artystyczne podczas wizyty w Polsce; · artykuły prasowe, wywiady radiowe (Polska i Portugalia); · quiz z wiedzy o projekcie i krajach partnerskich (polska szkoła).

Sposoby upowszechniania projektu Społeczność szkolna informowana była o pracach, realizowanych w ramach projektu w czasie posiedzeń rady pedagogicznej, apeli, uroczystości okolicznościowych oraz za pośrednictwem ogłoszeń i gazetki szkolnej „Gadułek”. Wśród społeczności lokalnej informacje te rozpowszechnialiśmy dzięki współpracy z lokalnymi mediami: prasą („Słowo Ludu”, „Echo Dnia”, kieleckie wydanie „Gazety Wyborczej”), radiem (Polskie Radio Kielce) oraz regionalnym oddziałem Telewizji Polskiej. Dość aktywny udział w realizacji projektu brała społeczność lokalna.

Podczas wizyty partnerów w naszej szkole udało nam się nakłonić do współpracy i pomocy władze lokalne, które przekazały nam foldery i gadżety związane z naszym regionem, oraz media. Ukazały się artykuły w dwóch dziennikach, krótki reportaż w regionalnej telewizji i wywiady w lokalnym radiu. Także podczas Festynu Europejskiego podsumowującego naszą roczną pracę mogliśmy liczyć na obecność przedstawicieli władz miasta, mediów, Kuratorium Oświaty, policji, sióstr zakonnych i rodziców naszych dzieci.

Wartościowość i użyteczność projektu Dzieci realizujące projekt są uczniami różnych klas. Wszyscy nasi uczniowie są upośledzeni umysłowo co najmniej w stopniu lekkim, większość z nich przejawia ogromne trudności komunikacyjne i brak przystosowania społecznego. Do realizacji projektu staraliśmy się wybrać takich uczniów, których można byłoby zainteresować projektem. Osiągnęliśmy ten cel, gdyż większość osób z wybranej grupy wykazała się ogromnym zaangażowaniem i entuzjazmem. Uczniowie biorący udział w projekcie wyróżniają się również na tle swoich klas zdolnościami w nauce języka angielskiego. Ze względu na dosyć liczną grupę szkół partnerskich (siedem szkół) grupy uczniów bezpośrednio realizujących projekt są niewielkie.

Należy jednak dodać, że treści projektu przekazywane są prawie całej społeczności uczniowskiej naszej szkoły, wzbudzają zainteresowanie i wiele dzieci bardzo chętnie bierze udział w różnych przedsięwzięciach związanych z realizacją projektu (takich jak Festyn Europejski, w który zaangażowały się wszystkie klasy gimnazjalne).

63

gwiazdy comeniusa, czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów…

FOLKLOR I TRADYCJE WIĘKSZOŚCI I MNIEJSZOŚCI W EUROPIE Numer umowy:

04/SPC/04-0011/P3 – Szkolny Projekt Comeniusa Beneficjent:

Szkoła Podstawowa nr 1 im. kpt. Leonida Teligi ul. Darłowska 18, Ustka www.sp1ustka.neostrada.pl, sp1ustka@poczta.neostrada.pl Kraje uczestniczące w projekcie:

Austria, Czechy, Finlandia, Wielka Brytania, Włochy Cele projektu · poznawanie obyczajów, tradycji i kultury krajów partnerskich; · kształcenie kompetencji językowych i informatycznych; · wzbogacanie oferty edukacyjnej szkoły; · promocja osiągnięć szkoły w zakresie edukacji regionalnej; · wymiana doświadczeń pedagogicznych; · nawiązywanie więzi przyjaźni pomiędzy dziećmi i nauczycielami z różnych krajów Europy.

Zadania zrealizowane w ramach projektu · wizyty robocze: – Ustka (marzec 2003, listopad 2004), – Grossraming (maj 2003), – Wittering (czerwiec 2004), – Moravskié Budějovice (kwiecień 2005), – Korkeaojan Koulu (maj 2005); · opracowanie „Tradycje i zwyczaje kaszubskie w oczach uczniów Szkoły Podstawowej nr 1 w Ustce” w formie albumu i prezentacji multimedialnej w języku angielskim i polskim; · wydanie kalendarza na rok 2004 ilustrowanego pracami plastycznymi dzieci o tematyce regionalnej; · opracowanie zbioru legend wybranych regionów w języku polskim i angielskim – wydanie książki zawierającej bajki i legendy; · nakręcenie filmu „O utraconym jednorożcu i królu mrówek” – prezentacja w szkołach partnerskich i podczas Festiwalu Filmów Amatorskich;

64

· Tydzień Comeniusa – przedstawienie dorobku i osiągnięć projektu w środowisku lokalnym – wystawy, konkursy, lekcje otwarte, występy artystyczne; · korespondencja – wymiana listów, zdjęć, pamiątek.

Osiągnięte rezultaty · uczniowie wzbogacili wiedzę o folklorze i tradycjach krajów partnerskich; · nauczyciele i uczniowie zdobyli umiejętność pracy metodą projektu, prowadzenia korespondencji drogą elektroniczną, organizacji wizyt międzynarodowych; · nauczyciele poznali systemy oświaty oraz metody pracy z uczniami w zaprzyjaźnionych krajach; · jeden z nauczycieli uczestniczących w projekcie zdobywał doświadczenia pedagogiczne podczas miesięcznego stażu w szkole angielskiej; · uczniowie odnosili sukcesy w konkursach i przeglądach scenicznych o tematyce regionalnej – „Pomorzacy”, Przegląd Filmów Amatorskich, „Ustka, moja mała Ojczyzna”; · społeczność szkolna została zintegrowana wokół problematyki europejskiej; · zajęcia prowadzone w ramach projektu stały się atrakcyjną formą spędzania wolnego czasu; · szkoła otrzymała Certyfikat Jakości Pomorskiego Kuratora Oświaty w uznaniu za współpracę ze środowiskiem, w szczególności za działania edukacyjne w ramach programu Comenius;

ii. edukacja interkulturowa

· koordynator projektu otrzymał nagrodę Burmistrza Miasta Ustki; · szkoła została nagrodzona Pucharem Prezesa Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego za propagowanie kultury kaszubskiej.

Produkty końcowe · album „Tradycje i zwyczaje kaszubskie w oczach uczniów Szkoły Podstawowej nr 1 w Ustce”; · płyta CD-ROM z opracowaniem w języku angielskim; · film pod tytułem „Baśń o Jednorożcu i królu mrówek”; · kalendarze; · książka „Bajki i legendy”; · prace plastyczne; · albumy fotografii; · banery; · korespondencja; · płyty z nagranymi piosenkami.

Sposoby upowszechniania projektu: · strona internetowa szkoły; · prasa lokalna – „Dziennik Bałtycki”, „Głos Pomorza”, „Ziemia Ustecka”;

· gazetka szkolna „1-k@”; · II Wojewódzkie Targi Programu Socrates-Comenius; · przeglądy i konkursy; · Festiwal Nauki; · Forum Europejskie.

Wartościowość i użyteczność projektu: · wzbogacenie oferty edukacyjnej szkoły; · kontynuacja współpracy z nauczycielami z zagranicy w ramach kolejnego projektu „Europa w oczach dzieci” (szkoła bułgarska i turecka); · podniesienie jakości pracy szkoły poprzez rozwój kompetencji zawodowych nauczycieli; · promocja szkoły w środowisku, konkurencyjność; · stwarzanie uczniom możliwości wszechstronnego rozwoju – w dziedzinie multimediów, edukacji regionalnej, nauki języków obcych i umiejętności pracy zespołowej; · krzewienie patriotyzmu lokalnego – idei „małej ojczyzny”.

65

gwiazdy comeniusa, czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów…

TOŻSAMOŚĆ NARODOWA W ZINTEGROWANEJ EUROPIE, TRADYCJE I OBRZĘDY NA PRZYKŁADZIE POLSKO-BELGIJSKIEJ BIESIADY WESELNEJ Numer umowy:

02/99/L „E” Beneficjent:

Zespół Szkół nr 2 im. Jędrzeja Śniadeckiego ul. Polska 18, 12-100 Szczytno www.zs2szczytno.pl, zs2szczytno@poczta.onet.pl Kraje uczestniczące w projekcie:

Belgia, Polska Cele projektu: Znalezienie odpowiedzi na pytania: · Jakie charakterystyczne cechy społeczeństwa tworzą tożsamość danego narodu? · Czy narody powinny starać się zachować swoją tożsamość, na ile jest to możliwe i od czego zależy? · Na czym polega odrębność narodowa i do jakiego stopnia powinna być zachowana w zintegrowanej Europie?

Zadania zrealizowane w ramach projektu: · przegląd literatury i wybór tradycji i obrzędów Warmii i Mazur oraz Flandrii dotyczących ślubu i biesiady weselnej – wykonanie ludowego stroju ślubnego pary młodej i drużby; · nauka tańców i przyśpiewek ludowych obu regionów; · przygotowanie potraw i napojów weselnych charakterystycznych dla regionu Mazur i Flandrii; · wykonanie dekoracji domu weselnego i ozdób bryczek; · udział w lekcji religii na temat ,,Powaga i rola sakramentu małżeńskiego’’ oraz w lekcji historii dotyczącej przeszłości i zwyczajów obu narodów; · opracowanie i realizacja scenariusza ceremonii zaślubin – ślubu kościelnego, biesiady weselnej i poprawin (kapela ludowa, rodzice

66

pary młodej, drużba – uzyskanie zgody władz kościelnych na udzielenie fikcyjnego ślubu, uzyskanie zgody władz miejskich na przejazd orszaku weselnego przez miasto); · organizacja orszaku weselnego – zaprzęgów konnych i bryczek; · wykonanie książki kucharskiej zawierającej przepisy na tradycyjne potrawy polskie i flandryjskie w języku polskim i języku angielskim; · pozyskanie sponsorów; · poznanie podstawowych informacji na temat geografii, środowiska przyrodniczego, wizyty w miejscach związanych z historią obu krajów; · wizyty robocze w Belgii i Polsce.

Osiągnięte rezultaty · przełamanie bariery językowej przez uczniów i nauczycieli; · doskonalenie umiejętności posługiwania się językiem angielskim, wzbogacenie zasobu słownictwa o terminy fachowe; · poznanie tradycji, obrzędów, obyczajów obu regionów i ich upowszechnianie; · wzbogacenie wiedzy młodzieży na temat dziedzictwa kulturowego Europy, poznanie historii obu krajów partnerskich; · integracja z uczniami i nauczycielami ze szkoły z Flandrii, nawiązanie przyjaźni; · pokonywanie uprzedzeń i stereotypów;

ii. edukacja interkulturowa

· wzbogacenie oferty edukacyjnej szkoły; · rozwój osobowości uczestników projektu; · uznanie w środowisku lokalnym za kreatywność, otwartość i chęć do podejmowania zadań wykraczających poza obowiązki służbowe.

finansowany ze środków Unii Europejskiej (w ramach programu Socrates-Lingua i Socrates-Comenius); dzięki różnorodności tematyki projektów poszerza się grono entuzjastów programu Comenius wśród uczniów, nauczycieli i rodziców.

Produkty końcowe · uroczysta ceremonia zaślubin (panna młoda – uczennica naszej szkoły; pan młody – uczeń szkoły z Flandrii) oraz biesiada weselna i poprawiny uwzględniające tradycje i obyczaje regionów (uroczystość w Belgii i Szczytnie); · kronika całego projektu – film wideo; · książki kucharskie w języku polskim i języku angielskim zawierające przepisy na tradycyjne potrawy.

Sposoby upowszechniania projektu · artykuły, felietony w prasie lokalnej i regionalnej; · program edukacyjny w telewizji regionalnej; · udział w Targach Programu Socrates-Comenius: – Nagroda Warmińsko-Mazurskiego Kuratora Oświaty za najlepszą prezentację projektu Comenius (2004), – Nagroda Warmińsko-Mazurskiego Kuratora Oświaty za przykład dobrej praktyki w realizacji projektów współpracy międzynarodowej w programie Comenius (2005); · strój weselny pary młodej umieszczony jest w Szkolnej Izbie Pamięci; · książki kucharskie wykorzystywane są na lekcjach języka angielskiego i technologii żywienia; · film wideo wykorzystywany jest w czasie organizowanych corocznie dla gimnazjalistów Dni Otwartych Szkoły; · ukształtowanie pozytywnego wizerunku szkoły wśród partnerów europejskich; · realizacja kolejnych projektów – Zespół Szkół nr 2 im. Jędrzeja Śniadeckiego w Szczytnie obecnie realizuje piąty projekt edukacyjny

67

gwiazdy comeniusa, czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów…

POZNAJMY NASZE KORZENIE, ŚWIĘTUJĄC RAZEM PRZY EUROPEJSKIM STOLE Numer umowy:

06/SPC/06-0528/C3 – Szkolny Projekt Comeniusa Beneficjent:

Zespół Szkół w Halinowie – Gimnazjum ul. Okuniewska 115, 05-074 Halinów www.gimhal.webpark.pl , gimhal@wp.pl Kraje uczestniczące w projekcie:

Czechy, Francja, Litwa, Polska Cele projektu · pogłębienie wiedzy o kulturze Europy; · poznanie różnych aspektów kultury regionalnej i narodowej; · rozwijanie poczucia jedności z Europą poprzez refleksję na temat własnej tożsamości w kontekście wybranych świąt religijnych, państwowych i szkolnych; · kształtowanie postaw młodzieży w duchu wzajemnego zrozumienia i tolerancji; · promowanie nauki języków obcych; · promowanie zastosowań nowych technologii informacji i komunikacji w edukacji szkolnej; · promowanie własnej szkoły, miasta i kraju.

Zadania zrealizowane w ramach projektu: W realizację projektu bezpośrednio zaangażowanych było trzydzieścioro uczniów i sześcioro nauczycieli nauczających języka angielskiego, polskiego, informatyki i sztuki.

Pierwszym etapem, przybliżającym naszą szkołę do rozpoczęcia realizacji projektu, była zorganizowana w naszej szkole wizyta przygotowawcza, która odbyła się w grudniu 2003 roku.

Przyjechali do nas przedstawiciele szkoły francuskiej. W trakcie spotkania z nimi dokonaliśmy niezbędnych ustaleń programowych, szczególnie dotyczących zakresu tematycznego projektu, metod i technik pracy w projekcie, formy i zawartości produktów końcowych. Wypełniliśmy wspólnie formularz aplikacyjny, który następnie został wysłany do Agencji Narodowej Programu

68

Socrates-Comenius. Ustaliliśmy, że praca w projekcie „Poznajmy nasze korzenie, świętując razem przy europejskim stole”, której tematem będą wybrane święta religijne, państwowe i szkolne, będzie przebiegała z zaangażowaniem środowiska uczniowskiego, nauczycielskiego oraz rodzicielskiego i że w trakcie realizacji projektu zostanie przygotowana nasza wspólna „Europejska opowieść fotograficzna”.

We wszystkich szkołach partnerskich uczniowie w zespołach zadaniowych rozpoczęli realizację projektu od opracowania folderów zatytułowanych „Moja szkoła, moje miasto, mój kraj”.

Poszukiwali materiałów w różnych dostępnych źródłach. W tym celu odbyła się również wycieczka do Torunia i Ciechocinka. Uczniowie przeprowadzili selekcję zebranych materiałów i w rezultacie opracowali folder w języku angielskim, który został przesłany do naszych partnerów z Francji, Litwy i Czech. Komplet materiałów zawierał wydrukowany egzemplarz folderu, płytkę z prezentacją multimedialną oraz prace plastyczne uczniów. Otrzymaliśmy podobne prace ze szkół partnerskich. Uczniowie i nauczyciele zaangażowani w projekt wybrali święta, na których temat uczniowie gromadzili materiały i sukcesywnie przesyłali je do szkół partnerskich za pośrednictwem Internetu.

Jednym z wybranych świąt było Święto Niepodległości. Uczniowie udali się do Muzeum Narodowego, tam zdobyli materiały faktograficzne i fotograficzne. Dnia 11 listopada uczestniczyli

ii. edukacja interkulturowa

w uroczystych obchodach Święta Niepodległości na placu Piłsudskiego w Warszawie, gdzie mieli okazję zobaczyć przedstawicieli polskiego rządu.

Również akademia zorganizowana w szkole stała się cennym źródłem informacji, które mogliśmy wykorzystać w naszej opowieści fotograficznej.

W rezultacie został opracowany i wydrukowany egzemplarz naszej publikacji wraz z nagraniem obchodów na płycie DVD. Kolejnym świętem, jakim się zajęliśmy w ramach projektu było Boże Narodzenie. Uczniowie wykazali niezwykłą aktywność w przygotowywaniu paczek świątecznych dla kolegów z zagranicy. Umieścili w nich zgromadzone przez siebie materiały informacyjne na temat świąt, jak również własnoręcznie przygotowane wypieki świąteczne, pocztówki, ozdoby choinkowe, a nawet miniaturową stajenkę. Szkoły z Francji, Litwy i Czech również przysłały opracowanie na temat świąt wraz z życzeniami i tradycyjnymi świątecznymi słodyczami. Szkoła z Czech przysłała nam fotografie i opis obchodzonych tradycyjnie mikołajek, szkoła z Litwy opis Święta Niepodległości i opis zakończenia karnawału zwanego Zapustami.

Później opracowaliśmy informacje na temat Pierwszego Dnia Wiosny, tradycyjnego dnia swobody uczniowskiej zwanego wśród uczniów Dniem Wagarowicza, a następnie przesłaliśmy swoje prace do szkół partnerskich. Później zajmowaliśmy się świętami wielkanocnymi. Zorganizowaliśmy wyjazd uczniów do Kalwarii Zebrzydowskiej, aby w Wielki Piątek wzięli udział w Misterium Męki Pańskiej. Na zakończenie pierwszego roku projektu wykonaliśmy prace na temat Dnia Matki. Opracowanie na ten temat przesłaliśmy do szkół partnerskich. Pod koniec roku szkolnego nauczyciele opracowali kwestionariusz i przeprowadzili ankietę ewaluacyjną wśród uczniów, nauczycieli i rodziców. W każdym roku w celu podsumowania rocznej pracy opracowywaliśmy również raport.

W maju pięcioro uczniów i troje nauczycieli wyjechało do Paryża w ramach wymiany międzynarodowej. Była to okazja do poznania fran-

cuskich zwyczajów i życia francuskiej młodzieży, a także do porównania systemów oświaty w Polsce i Francji. Ostatnim znaczącym wydarzeniem w pierwszym roku realizacji projektu, było spotkanie podsumowujące pracę w ramach projektu, które odbyło się w naszej szkole. W maju 2005 roku przybyli do nas przedstawiciele partnerskich szkół z Francji, Litwy i Czech. W porozumieniu z francuskim koordynatorem projektu przygotowaliśmy program wizyty obejmujący obowiązkową ewaluację oraz poznanie naszego miasta i stolicy. Goście zostali zaproszeni przez władze miasta do Urzędu Miejskiego, zwiedzili Zakłady Mięsne, Zakłady Graficzne „Taurus” oraz firmę Colgate-Palmolive. Na zorganizowanie wizyty uzyskaliśmy hojne wsparcie właścicieli wymienionych wyżej firm. Międzynarodowe spotkanie młodzieży wniosło wiele ożywienia w życie codzienne naszej szkoły i miasta, pozwoliło nam lepiej się poznać i utrwalić przyjaźnie, a jednocześnie doskonalić umiejętności językowe.

W drugim roku realizacji projektu, zgodnie z harmonogramem działań zaplanowanych w projekcie na rok szkolny 2005/2006, odbyła się wizyta robocza koordynatorów projektu w Kownie na Litwie (październik 2005). Program wizyty obejmował szczegółowe omówienie planu pracy, ustalenia dotyczące produktów końcowych oraz wyznaczenie dokładnego terminu spotkania podsumowującego pracę w projekcie w drugim roku jego realizacji. Zgodnie z ustaleniami pierwszym zadaniem było wspólne opracowanie kalendarza ściennego na rok 2007 uwzględniającego najważniejsze święta państwowe i religijne obchodzone w krajach partnerskich. Każda szkoła partnerska opracowała treści i stronę graficzną trzech miesięcznych kart kalendarza, uwzględniając informacje nadesłane przez współpracujące szkoły. W terminie do 1 kwietnia materiały zostały przesłane do szkoły koordynującej, która wydrukowała dla każdej partnerskiej szkoły po dziesięć egzemplarzy kalendarza.

Kolejnym zadaniem było opracowanie wielkanocnej opowieści fotograficznej oraz przygoto-

69

gwiazdy comeniusa, czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów…

wanie przedstawienia związanego z wybranym świętem. Nasza szkoła wybrała dzień Wszystkich Świętych i przedstawienie „Dziadów części II” Adama Mickiewicza. Gimnazjaliści zaangażowani w pracę w projekcie w zespołach zadaniowych pracowali intensywnie, formułując lapidarne treści na temat najważniejszych polskich świąt w języku roboczym projektu, wyszukiwali odpowiednie fotografie, odbywali próby przedstawienia, opracowali szczegółowe informacje na temat świąt wielkanocnych.

Wszystkie materiały zostały przetłumaczone na język angielski. Grupa uczniów wyjechała na wycieczkę do Warszawy na cmentarz Powązkowski w przeddzień Święta Zmarłych, aby zebrać materiał fotograficzny. W opowieści fotograficznej o dniu wszystkich świętych nie zabrakło też zdjęć z naszego miejscowego cmentarza.

Dodatkowym zadaniem, jakie grupa Comeniusa wraz z opiekunami zaplanowała na drugi rok pracy w projekcie, było wydanie w formie jednej publikacji wszystkich materiałów opracowanych w pierwszym roku projektu. Publikację opatrzono tytułem „Socrates in Halinów 2004/2005”. Publikacja ukazała się drukiem dzięki pomocy sponsorskiej właściciela Zakładów Graficznych „Taurus”. Dzięki jego uprzejmości mogliśmy korzystać z komputerów Macintosh i oprogramowania niezbędnego do przygotowania wydawnictwa do druku.

Kolejnym działaniem podjętym przez grupę uczniów było wysłanie tradycyjnych kart świątecznych do kolegów i koleżanek ze szkół partnerskich. W okresie przedświątecznym nasi uczniowie złożyli życzenia Pani Burmistrz oraz sponsorom, wspierającym nasze działania podczas realizacji projektu, załączając egzemplarz publikacji „Socrates in Halinów” tym samym upowszechniając rezultaty projektu.

Wszystkie zaplanowane prace zostały wykonane terminowo, zaś opisane powyżej produkty końcowe powstałe w roku szkolnym 2005/2006 zostały przekazane partnerskim szkołom z Francji, Litwy i Czech podczas wizyty podsumowu-

70

jącej pracę w drugim roku realizacji projektu.

Spotkanie to odbyło się w końcu maja 2006 roku w Orlovej-Lutyne w Czechach. Do Czech wyjechała wraz z nauczycielami sześcioosobowa grupa najaktywniejszych w realizacji projektu uczniów. Przejazd dwójki uczniów sfinansował właściciel firmy „Taurus”, pan Stanisław Roszkowski.

Spotkanie w Orlovej-Lutyne zacieśniło międzynarodowe więzi, utrwaliło przyjaźnie; uczniowie mieli możliwości doskonalenia umiejętności językowych. W drugim roku pracy w ramach programu Comenius uczniowie gimnazjum korespondowali z kolegami z zagranicy drogą elektroniczną, prezentowali prace swoje i kolegów w gablocie w głównym holu szkoły, prowadzili kronikę Socratesa. Ważnym wydarzeniem było także zorganizowanie szkolenia w ramach programów Unii Europejskiej dla nauczycieli ze szkoły podstawowej z Halinowa, Chobotu i Okuniewa. Gościliśmy pana Michała Waszczuka z Agencji Narodowej Programu Socrates z Warszawy, który zapoznał uczestników szkolenia z aktualnymi wymaganiami dotyczącymi przygotowania wniosków o udział w programie Comenius. W drugiej części programu uczniowie zaprezentowali prace swoje i kolegów ze szkół partnerskich, a nauczyciele zaangażowani w realizację projektu podzielili się swoimi doświadczeniami.

Realizując ścieżkę edukacyjną „Edukacja europejska”, poszerzyliśmy jej zakres tematyczny o świat antyczny. Odbył się Wieczór Grecki, który stanowił podsumowanie projektu międzyprzedmiotowego „Na początku była Starożytna Grecja”. Do udziału w spotkaniu zaproszona została dyrekcja szkoły, nauczyciele, rodzice oraz gość specjalny – przewodnik wycieczek po Grecji. Uczniowie klas drugich zaprezentowali swoją wiedzę na temat kolebki cywilizacji europejskiej, łącząc treści z zakresu historii, języka polskiego, sztuki, geografii, biologii, religii i języka angielskiego. Odbyła się także degustacja owoców i sałatek przygotowanych przez uczniów według greckich przepisów oraz pre-

ii. edukacja interkulturowa

zentacja multimedialna z wycieczki gimnazjalistów do Grecji.

Osiągnięte rezultaty Praca nad projektem ma wpływ na poziom kompetencji językowych uczniów i pogłębia ich wiedzę o kulturze krajów partnerskich. Nasi partnerzy zyskują zaś szerszą wiedzę o naszej ojczyźnie. Utrzymując kontakty koleżeńskie ze swoimi rówieśnikami, uczniowie wymieniają doświadczenia w duchu wzajemnej akceptacji i zrozumienia. Nauczyciele wszystkich krajów partnerskich doskonalą warsztat pracy oraz wymieniają swoje doświadczenia i wiedzę z kolegami. Wszyscy promujemy swoje szkoły, miasta i kraje.

Udział w projekcie Comeniusa ma pozytywny wpływ na wizerunek naszego gimnazjum.

Uczniowie zaangażowani w pracę doskonalą znajomość języka angielskiego, poznają także różne aspekty kultury krajów partnerskich, równocześnie pogłębiając wiedzę o przeszłości własnego kraju, świętach państwowych, religijnych, szkolnych. Nasz projekt pozwolił również uczniom doskonalić się w technikach przygotowywania komiksów. Na podstawie wyników ankiety ewaluacyjnej oraz obserwacji uczniów w sytuacjach komunikacyjnych wymagających posługiwania się językiem angielskim nauczyciele stwierdzili, że nastąpił wzrost wiedzy i umiejętności językowych młodzieży, co z kolei wpłynęło na zwiększenie motywacji do nauki języka angielskiego.

Podstawowym narzędziem pracy nad projektem był komputer. Uczniowie korzystali ze składowych pakietu Microsoft Office XP – MS Word, MS Excel, MS PowerPoint, Publisher oraz Outlook (poczta elektroniczna). Poznali także profesjonalne programy służące do przygotowania materiałów do druku – Adobe InDesign, Adobe Photoshop, jak również zasady obsługi komputerów Macintosh. Poznali etapy procesu technologicznego druku – skład i łamanie tekstu, przygotowanie fotografii do druku, proces druku (naświetlanie płyt, druk), proces

oprawy. Uczniowie bardzo chętnie wykonywali prace merytoryczne w projekcie. Były to między innymi prezentacje zarejestrowane na płytach CD-ROM; poziom ich wykonania w ocenie nauczycieli naszej szkoły i szkół partnerskich był wysoki.

Założyliśmy stronę internetową: www.sokrateswhalinowie.prv.pl, którą regularnie aktualizujemy. Informacje o działaniach podejmowanych w ramach projektu przekazujemy także do Urzędu Miejskiego, są one umieszczane na internetowej stronie miasta www.halinow.pl. Zakupiliśmy cyfrowy aparat fotograficzny oraz kamerę, które pozwoliły nam tworzyć publikacje w wersji tradycyjnej i elektronicznej oraz je upowszechniać.

Sposoby upowszechniania projektu: Wszystkie prace swoje i kolegów uczniowie umieszczali w specjalnej gablocie w głównym holu szkoły, publikowali też artykuły w szkolnej gazetce oraz w specjalnej gazetce Comeniusa w języku angielskim. Zarówno nauczyciele, jak i uczniowie pisali do prasy lokalnej artykuły informujące środowisko lokalne o działaniach w ramach projektu i produktach końcowych, powstałych w trakcie jego realizacji. Uczniowie prowadzili też kronikę projektu.

W końcu roku szkolnego wizytator Kuratorium Oświaty przeprowadził monitoring diagnozujący przebieg realizacji projektu. Podczas przeprowadzonej analizy dokumentacji i oglądu produktów końcowych oceniano zgodność realizacji projektu z zakładanymi celami, treściami, metodami oraz adekwatność produktów końcowych do zakładanych celów. Badano wpływ projektu na uczniów, nauczycieli, szkołę i środowisko lokalne. Odbyły się spotkania z dyrektorem, z koordynatorem projektu, z nauczycielami i uczniami.

W wyniku przeprowadzonego monitoringu nasza szkoła otrzymała najwyższą ocenę – projekt został uznany za przykład dobrej praktyki.

Wartościowość i użyteczność projektu: Projekt przyczynia się do wychowania młodzieży w duchu wzajemnego zrozumienia, tolerancji

71

gwiazdy comeniusa, czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów…

i szacunku. Kadra pedagogiczna, zdobywając nowe doświadczenia, wzbogaca swój warsztat pracy. Program miał duży wpływ na zacieśnienie współpracy między nauczycielami na płaszczyźnie poszukiwań interdyscyplinarnych w nauczaniu przedmiotowym. Ponadto nauczyciele

wykorzystywali otrzymywane materiały ze szkół partnerskich, a także materiały przygotowywane przez uczniów jako pomoce dydaktyczne, upowszechniając tym samym produkty powstałe w wyniku działań podejmowanych w projekcie międzynarodowym.

PORÓWNANIE KUCHNI ŚLĄSKIEJ I SAKSOŃSKIEJ Numer umowy:

04/JPC/ 04-0014 Beneficjent:

Zespół Szkół Przemysłu Spożywczego im. Józefa Rymera – I Wojewody Śląskiego ul. ks. bpa H. Bednorza 15, 40-384 Katowice Kraje uczestniczące w projekcie:

Niemcy, Polska Cele projektu · Uświadomiliśmy młodym ludziom, że „fast food” we współczesnej Europie jest symbolem sposobu życia większości ludzi (pośpiech, brak czasu, dużo obowiązków). · Ukazaliśmy młodzieży, że poprzez taki sposób życia jesteśmy zagrożeni gamą chorób cywilizacyjnych – cukrzycą, rakiem, bulimią, anoreksją. · Zwróciliśmy uwagę uczniów na wartość tradycyjnej produkcji żywności w Europie na przykładzie Polski i Niemiec (pozwala ona zachować odpowiednią wartość odżywczą spożywanych przez nas produktów). · Promowaliśmy racjonalne odżywianie się i regularne uprawianie sportu. · Daliśmy uczniom możliwość udziału w doświadczeniu interdyscyplinarnym i interkulturowym. · Uczniowie rozwinęli umiejętności zawodowe, językowe oraz życiowe potrzebne we współczesnym świecie.

72

Zadania zrealizowane w ramach projektu Uczniowie: · Poznawali historię, kulturę i tradycje kraju partnerskiego podczas wspólnych warsztatów edukacyjnych, co pozwoliło im wzajemnie się do siebie zbliżyć. · Podczas wspólnych warsztatów edukacyjnych w Polsce i w Niemczech opracowali słownik „Food guide” i książkę „Recipe book” w trzech językach (polskim, niemieckim i angielskim). · Współpracowali w międzynarodowych grupach w pracowni żywienia w szkole niemieckiej (nauczyli się, jak przygotować potrawy będące przedmiotem projektu). · Przygotowali prezentację potraw śląskich i saksońskich dla pracowników i uczniów szkoły niemieckiej. · Systematycznie promowali projekt na stronach internetowych swoich szkół i w gablocie programu Comenius. · Przygotowali prezentację multimedialną na temat przebiegu projektu w programie Microsoft

ii. edukacja interkulturowa

PowerPoint i przedstawili ją nauczycielom oraz uczniom swoich szkół. · Prowadzili przez cały czas trwania projektu korespondencję w języku angielskim drogą elektroniczną. · Pkutecznie zachęcili swoich rodziców do udziału w projekcie (razem z rodzicami brali udział w Międzynarodowym Dniu Sportu w szkole polskiej).

Nauczyciele: · Wspierali i animowali współpracę uczniów na każdym etapie projektu. · Podczas wymiany uczniów zorganizowali i poprowadzili warsztaty edukacyjne w języku angielskim z wykorzystaniem wielu aktywnych metod pracy. · Zorganizowali międzynarodowy Dzień Sportu w celu promocji zdrowego stylu życia wśród uczniów, nauczycieli i rodziców. · Dbali o właściwe relacje pomiędzy uczniami, nauczycielami i rodzicami. · Opiekunowie młodzieży, zarówno ze strony polskiej, jak i niemieckiej, uczyli się od siebie, jak pracować z młodzieżą w sposób aktywny i interesujący (poprzez obserwację zajęć prowadzonych przez innych nauczycieli). · Przeprowadzili po każdej wymianie testy wiedzy i umiejętności zdobytych przez uczniów podczas trwania projektu. · Prowadzili systematyczną ewaluację projektu poprzez rozmowy z uczniami na każdym etapie projektu, przeprowadzanie ankiet i ich analizę oraz rozmowy z rodzicami uczniów. · Byli odpowiedzialni ze zarządzanie budżetem projektu. · Zachęcili nauczycieli w swoich szkołach do realizacji projektów europejskich.

Osiągnięte rezultaty Wpływ projektu na uczniów: · poznanie zasad zdrowego stylu życia dzięki udziałowi we wspólnych warsztatach edukacyjnych, zajęciach sportowych, spacerach i wycieczkach;

· rozwijanie kompetencji językowych, a w szczególności poznanie słownictwa związanego z tematyką projektu, pomocnego w doskonaleniu umiejętności zawodowych uczniów; · poznanie przez młodzież dziedzictwa kulturowego dwóch regionów – Śląska i Saksonii; · wykształcenie wśród młodzieży umiejętności autoprezentacji, współpracy w grupie, współpracy międzynarodowej, tolerancji dla różnic kulturowych, przełamywania istniejących stereotypów oraz organizowania czasu wolnego.

Wpływ projektu na nauczycieli: · poszerzenie znajomości nowych metod pracy z uczniem (zwłaszcza metod aktywnych); · wymiana doświadczeń w pracy dydaktycznej i wychowawczej; · lepsze poznanie zarówno edukacyjnych, jak i wychowawczych potrzeb i oczekiwań uczniów; · pogłębienie umiejętności organizacyjnych; · poszerzenie umiejętności zarządzania budżetem.

Wpływ projektu na środowisko lokalne: · możliwość wyjazdu zagranicznego w celu kształtowania umiejętności językowych, zwłaszcza dla uczniów żyjących w trudnych warunkach socjalnych; · promowanie edukacji interkulturowej; · popularyzacja wiedzy o Unii Europejskiej; · przeciwdziałanie rasizmowi i ksenofobii.

Wpływ projektu na rodziców: · zwiększenie zaangażowania rodziców w pracę szkoły; · możliwość współdecydowania o przebiegu projektu; · pogłębienie tolerancji.

Produkty końcowe · publikacja zawierająca przepisy na tradycyjne potrawy śląskie i saksońskie „Recipe book”, opracowana w języku polskim, niemieckim i angielskim; · multimedialna prezentacja przebiegu projektu, przygotowana za pomocą nowych technologii informacji i komunikacji;

73

gwiazdy comeniusa, czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów…

· polsko-niemiecko-angielski słowniczek terminologii fachowej „Food guide”; · połączona z degustacją prezentacja potraw śląskich i saksońskich przygotowanych przez uczniów w szkole niemieckiej z udziałem pracowników.

Sposoby upowszechniania projektu: · umieszczenie informacji o przebiegu projektu na stronach internetowych szkół partnerskich; · systematyczne umieszczanie wszelkich informacji związanych z przebiegiem projektu i jego efektami w gablocie Comeniusa w szkołach uczestniczących w projekcie; · prezentacja potraw śląskich i saksońskich przyrządzonych przez uczniów z udziałem nauczycieli i uczniów szkoły niemieckiej; · przeprowadzenie prezentacji multimedialnej dla grona pedagogicznego i uczniów szkoły polskiej i niemieckiej; · przeprowadzenie prezentacji projektu w szkołach programowo niższych oraz na targach edukacyjnych, w celu promocji szkoły w regionie; · przekazanie kilku egzemplarzy „Food guide” oraz „Recipe book” do bibliotek szkół uczestniczących w projekcie; · prezentacja projektu podczas „Festiwalu Comeniusa” w celu promocji programu; · dzielenie się doświadczeniami i wrażeniami z przebiegu projektu z nauczycielami z różnych szkół w Polsce podczas szkolenia Efektywna realizacja Projektów Językowych Comeniusa, zorganizowanego przez Fundację Rozwoju Systemu Edukacji.

74

Wartościowość i użyteczność projektu · „Food guide” oraz „Recipe book” są wykorzystywane przez nauczycieli jako pomoce dydaktyczne podczas prowadzonych w szkole zajęć z technologii żywności, analizy żywności, języka angielskiego i języka niemieckiego; · kilka egzemplarzy „Food guide” oraz „Recipe book” znajduje się w bibliotece szkolnej, dzięki czemu uczniowie szkoły mogą z nich korzystać w domu; · „Food guide” oraz „Recipe book” są również pomocne w przygotowaniu uczniów do kolejnych projektów, które szkoła będzie realizować (zajęcia prowadzone są w ramach prac Szkolnego Klubu Europejskiego); · owocna realizacja projektu zachęciła uczniów i nauczycieli szkół polskiej i niemieckiej do kontynuowania współpracy europejskiej w ramach programu Comenius oraz innych programów europejskich; · szkoła polska zrealizowała projekt w ramach Programu Młodzież, w którym brały udział cztery kraje – Polska, Litwa, Czechy i Dania (od sierpnia do grudnia 2005); · szkoła polska przygotowuje się do kolejnego projektu w ramach Programu Młodzież, w którym wezmą udział Polska, Dania, Czechy i Hiszpania; · projekt w dużym stopniu zaktywizował grono pedagogiczne (kolejni nauczyciele chcą włączyć się do następnych projektów); · pogłębiła się współpraca szkoły z rodzicami uczniów (rodzice chcą włączyć się do realizacji kolejnych projektów); · w środowisku lokalnym zauważono aktywność szkoły polskiej na arenie międzynarodowej.

ii. edukacja interkulturowa

PORÓWNANIA MIĘDZY KULTURĄ MŁODZIEŻY W EUROPIE Numer umowy:

04/SPC/04-0301/P3 – Szkolny Projekt Comeniusa Beneficjent:

Gimnazjum nr 1 w Twardogórze ul. Batorego 5, 56-416 Twardogóra Kraje uczestniczące w projekcie:

Hiszpania, Niemcy, Polska, Rumunia, Wielka Brytania, Włochy W 2004 roku projekt otrzymał wyróżnienie Europrodukt w kategorii „Inicjatywa edukacyjna”.

Cele projektu · zwiększenie zainteresowania innymi krajami oraz stworzenie wielowymiarowego obrazu młodzieży w Europie; · poznanie krajów i regionów szkół partnerskich; · wzmocnienie poczucia tożsamości narodowej i odpowiedzialności za region i kraj; · przybliżenie problematyki europejskiej i nadanie jej wymiaru praktycznego; · uświadomienie istnienia stereotypów i uprzedzeń oraz kształtowanie postawy tolerancji w kontaktach z osobami z innych krajów; · zwiększenie motywacji uczniów i nauczycieli do nauki języków obcych; · promocja kraju i szkoły w innych krajach Europy.

Zadania zrealizowane w ramach projektu I rok: · konkurs na logo i maskotkę projektu; · projekt kwestionariusza i analizy statystyczne umożliwiające stworzenie portretu nastolatka w każdym kraju uczestniczącym w projekcie; · film wideo prezentujący każdą ze szkół, region, w którym się znajduje, i jego mieszkańców; · konkurs literacki pod nazwą „Dzień z życia…”, prezentujący dzień powszedni ucznia każdej ze szkół uczestniczących w projekcie;

· słownik podstawowych zwrotów w sześciu językach; · kalendarz najważniejszych świąt obchodzonych w każdym z sześciu krajów partnerskich.

II rok: Wszystkie działania drugiego roku realizowane były jako przygotowanie do finału, którym był Festiwal Młodzieży w Stolzenau w Niemczech.

W ciągu ośmiu miesięcy poprzedzających festiwal wykonano szereg zadań, między innymi: · przewodnik turystyczny po miejscowościach, w których znajdują się szkoły uczestniczące w projekcie; · książka kucharska z przepisami z sześciu krajów; · płyta CD-ROM zawierająca przebój międzynarodowy, narodowy i ludowy z każdego kraju; · stroje (historyczny, ludowy i współczesny) oraz układ taneczny wykorzystany podczas pokazu mody; · sztuka teatralna na podstawie tekstów opracowanych w pierwszym roku projektu pod nazwą „Dzień z życia…”, prezentująca dzień powszedni europejskich nastolatków; · wystawa fotograficzna: „Ludzie i miejsca.

Wczoraj i dziś”; · słowa piosenki Comeniusa w sześciu językach projektu;

75

gwiazdy comeniusa, czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów…

· prezentacja wszystkich produktów na Festiwalu Młodzieży w Stolzenau; · gazeta festiwalowa i film o Festiwalu Młodzieży.

III rok: W trzecim roku trwania projektu wszystkie działania były skupione wokół tematu „Miłość”.

W ramach tego tematu zrealizowano następujące zadania: · płyta CD-ROM z trzema poświęconymi miłości piosenkami z każdego kraju (ludowej, narodowej i międzynarodowej); · ankieta na temat uczuć nastolatków i opracowanie jej wyników; · czasopismo poświęcone uczuciu miłości oraz dotychczasowym doświadczeniom w pracy nad projektem; · podczas wizyty w Motilla del Palancar w Hiszpanii uczniowie pod opieką nauczycieli przygotowali i zaprezentowali w ich ojczystym języku fragment sztuki teatralnej poświęconej miłości; pokazano tam także prezentację multimedialną na temat wystawy „Ludzie i miejsca. Wczoraj i dziś” oraz dokonano ewaluacji projektu.

Osiągnięte rezultaty Podczas realizacji projektu, szczególnie w czasie wizyt, grupa najbardziej zaangażowanych uczniów miała okazję do doskonalenia umiejętności komunikacyjnych w zakresie języka angielskiego uczniowie zdobyli wiedzę o krajach uczestniczących w projekcie, nauczyli się korzystać z Internetu i innych źródeł informacji. Umieją posłużyć się technologią informacyjną i kamerą wideo. Młodzież uczestnicząca w projekcie poza wzrostem zainteresowania tematyką europejską oraz wykształcaniem tolerancji i otwartości wobec innych kultur sygnalizowała również wzrost poczucia tożsamości narodowej, zainteresowanie własnym regionem i chęć prezentacji go z jak najlepszej strony. Projekt ukazał wymiar praktyczny niektórych nauczanych przedmiotów. Był interesującą formą realizacji edukacji europejskiej na terenie szkoły. Szczególne znaczenie miała dla

76

szkoły wizyta trzynastu nauczycieli i czternastu uczniów ze szkół partnerskich, którzy odwiedzili Polskę w maju 2003 roku. W organizację spotkania zaangażowali się praktycznie wszyscy nauczyciele. Wielu z nich prowadziło zajęcia otwarte dla kolegów z innych krajów. Dwa spotkania nauczycieli polskich i zagranicznych pozwoliły na wymianę doświadczeń, przybliżenie gościom polskiego systemu oświaty, jak również kultury i tradycji.

Produkty końcowe: I rok: · logo projektu i maskotka projektu – owieczka Gerpis; · analiza statystyczna kwestionariusza dotyczącego kultury młodzieżowej i życia młodych ludzi w poszczególnych krajach uczestniczących w projekcie oraz ich porównanie i interpretacja wyników; · film wideo prezentujący sześć szkół projektu, regiony, w których się znajdują, i ich mieszkańców; · zbiór opowiadań pod tytułem „Dzień w moim życiu…”; · sześciojęzyczny słownik podstawowych zwrotów.

II rok: · broszura turystyczna prezentująca miasta, w których znajdują się szkoły; · książka kucharska zawierająca przepisy kulinarne z sześciu krajów; · „Comenius CD” z przebojami z sześciu krajów; · scenariusz sztuki teatralnej pod tytułem „Dzień w moim życiu…”; · wystawa fotograficzna „Ludzie i miejsca.

Wczoraj i dziś”; · „Comenius song” ze zwrotkami w sześciu językach; · gazeta festiwalowa i film o Festiwalu Młodzieży w niemieckim Stolzenau.

III rok: · płyta CD-ROM z piosenkami o miłości „Comenius Love Songs”;

ii. edukacja interkulturowa

· CD-ROM z wynikami ankiety na temat uczuć; · magazyn z materiałami dotyczącymi trzeciego roku projektu w formie elektronicznej i tradycyjnej publikacji; · film na płycie DVD – zapis wizyty w Wielkiej Brytanii; · film na płycie DVD i prezentacje w programie MS PowerPoint – zapis wizyty w Hiszpanii; · broszura zawierająca scenariusze scenek o miłości przedstawionych podczas wizyty w Hiszpanii.

Sposoby upowszechniania projektu: Projekt był prezentowany: · w gablocie szkolnej i na stronie internetowej szkoły; · podczas apeli szkolnych, posiedzeń rady pedagogicznej i rady rodziców;

· w czasie narad pracowników nadzoru pedagogicznego, dyrektorów szkół i spotkań z władzami miasta; · w prasie lokalnej i fachowej; · podczas Festiwalu Comeniusa we Wrocławiu w grudniu 2005 roku.

Wartościowość i użyteczność projektu: W wyniku pracy nad projektem powstało wiele produktów, które mogą być wykorzystywane w czasie lekcji języka angielskiego i lekcji innych przedmiotów. Wizyty robocze zaowocowały nawiązaniem kontaktów między szkołami, uczniami oraz społecznościami lokalnymi, przyczyniły się do przybliżenia regionów partnerskich. Wizyty w szkołach partnerskich stały się inspiracją do wprowadzenia innowacji pedagogicznych i organizacyjnych.

TRZY DNI Z ŻYCIA EUROPEJCZYKA Numer umowy:

04/SPC/04-0460-C2 Beneficjent:

Zespół Szkół z Oddziałami Sportowymi nr 1, Os. Pod Lipami 106, 61-638 Poznań Kraje uczestniczące w projekcie:

Grecja, Hiszpania, Węgry, Włochy

Cele projektu · nawiązanie stałej współpracy zarówno pomiędzy uczniami, jak i nauczycielami poszczególnych szkół – wymiana doświadczeń; · poznanie specyfiki funkcjonowania szkół, warsztatu pracy nauczycieli w czasie wizyt roboczych, których rezultatem jest wprowadzenie nowych rozwiązań we własnej pracy; · wzbudzenie wśród uczniów zainteresowania życiem rówieśników z innych krajów; ukazanie różnic i podobieństw dotyczących

życia codziennego, kultury, tradycji, zwyczajów, uwypuklenie wartości europejskich, ponadnarodowych; · wzbudzenie wśród uczniów potrzeby nauki języków obcych jako podstawowego narzędzia komunikacji w Europie; · ukazanie uczniom zastosowania nowych technologii i ich znaczenia w porozumiewaniu się z innymi ludźmi.

Zadania zrealizowane w ramach projektu · opracowanie przez wszystkie szkoły kalendarza zadań projektowych;

77

gwiazdy comeniusa, czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów…

· przygotowanie artykułów, zaproszeń i ulotek informacyjnych dla mediów, społeczności lo kalnej i innych szkół; · gromadzenie materiałów i opracowań związanych z tematyką projektu, zwiedzanie muzeum, spotkania z historykami, etnografami, uczestnictwo w uroczystościach związanych z kulturą i tradycją; · organizacja wideokonferencji; · opracowanie plastyczne i literackie omawianych zagadnień (prowadzenie pamiętników, malowanie witraży, reżyserowanie filmów, tworzenie „mega-mapy” Europy); · organizacja Dni Europy we wszystkich szkołach partnerskich; · przygotowanie wystaw okolicznościowych prezentujących pracę i osiągnięcia uczniów z udziałem rodziców, mediów lokalnych, władz samorządowych, lokalnych szkół; · organizacja wizyt roboczych nauczycieli i uczniów, wizyta studyjna dyrektora szkoły.

Osiągnięte rezultaty Szkoła promuje ideę integracji europejskiej już od kilku lat, zarówno wśród uczniów, jak i rodziców.

Poprzez organizację Dni Kultury Europy, wycieczek szkolnych pod hasłem „Zwiedzamy Europę” czy przeprowadzanie referendów szkoła stara się przybliżyć uczniom cele i procesy jednoczenia Europy. Nie zawsze działania te spotykają się z powszechną aprobatą (uprzedzenia narodowościowe, wielopokoleniowe wychowanie zgodnie z kanonem wartości socjalistycznych, negatywne nastawienie do kultury Zachodu). Program Comenius pozwala na autentyczne poznanie życia rówieśników z innych krajów, na wykorzystanie szans i korzyści płynących z kontaktów międzynarodowych. Poprzez wymianę informacji i opinii uczniowie szkoły stali się otwarci na Europę.

Zyskali wiarę w siebie, poczucie własnej wartości.

Wiedzą, że mają czym się pochwalić. Nabrali także obycia i „osłuchania” z językiem obcym. Program Comenius dał naszym uczniom dużo możliwości doskonalenia znajomości języków obcych nie tylko w czasie zajęć, ale przede wszystkim

78

w rzeczywistych sytuacjach komunikacyjnych.

Doświadczenia takie motywują do uczenia się języków. Priorytetem szkoły jest dostosowanie sposobu kształcenia uczniów do wymogów i standardów europejskich. Dzięki wizytom roboczym – spotkaniom z nauczycielami w miejscach ich pracy – nasi nauczyciele mają możliwość poznania i zastosowania w swojej szkole ciekawych rozwiązań i metod pracy z uczniem.

Produkty końcowe · publikacja „Pamiętnik Europejczyka”, zawierająca opowiadania i wspomnienia wszystkich uczestników projektu; · filmy wideo „Mój dzień w obiektywie” (zarejestrowane na płytach CD-ROM), w których aktorami i reżyserami byli uczniowie, prezentacja filmów w lokalnych mediach; · strona internetowa poświęcona zwyczajom ludowym w każdym kraju – www.obyczaje. europa; · stworzenie „megamapy” Europy z informacjami na temat miejsc wypoczynku wakacyjnego uczniów; · malowanie techniką witraża „Okna na Europę”; · publikacje w regionalnej prasie, prezentacje w telewizji; · informacje zamieszczane na stronach internetowych i tablicach ogłoszeń szkół; · stroje, plakaty, utwory muzyczne powstałe z okazji Dni Europy.

Sposoby upowszechniania projektu · dystrybucja publikacji „Pamiętnik Europejczyka” wśród zaprzyjaźnionych szkół i instytucji ; · projekcja filmów „Mój dzień w obiektywie” w telewizji lokalnej; · aktualizacja bieżących informacji o projekcie na szkolnych stronach internetowych; · wystawy prac plastycznych z udziałem rodziców, władz lokalnych i lokalnych szkół; · publikacje na temat realizacji projektu, jego etapów, wywiady w środkach masowego przekazu;

ii. edukacja interkulturowa

· spotkania organizowane przez szkołę dla szkół nieuczestniczących dotychczas w programie Comenius.

Wartość i użyteczność projektu Nauczyciele mogą korzystać ze scenariuszy zajęć, wdrażać poznane metody i techniki pracy z uczniem, rozwijać współpracę ze środowiskiem lokalnym.

HOMO EUROPEAUS Numer umowy:

04/SPC/04-0605/P1 Beneficjent:

Zespół Szkół im. Jana III Sobieskiego ul. Śląska 20, 66-400 Gorzów Wielkopolski www.sobieski.phg.pl, zssob@wp.pl Kraje uczestniczące w projekcie:

Finlandia, Holandia, Polska, Włochy

Cele projektu · przezwyciężanie uprzedzeń w stosunku do obcokrajowców; · doskonalenie znajomości języków obcych wśród uczniów i nauczycieli; · stworzenie młodzieży możliwości korzystania z nowoczesnych technik informacji i komunikacji; · przybliżanie uczniom i nauczycielom kultur innych państw Unii Europejskiej; · podniesienie prestiżu szkoły w środowisku lokalnym.

Zadania zrealizowane w ramach projektu · nawiązanie kontaktów z kolegami z zagranicy za pośrednictwem poczty elektronicznej; · zebranie i opracowanie materiałów do „Tourist guide” – przewodnika Comeniusa po miastach, w których mieszczą się szkoły partnerskie; · broszura prezentująca osiągnięcia szkoły w programie Comenius.

Osiągnięte rezultaty · Przezwyciężanie uprzedzeń w stosunku do obcokrajowców: Nasza szkoła uczestniczy

w programie Comenius po raz drugi. Każdy kolejny rok realizacji projektu pozwala nam obserwować zmiany zachodzące w stosunku naszych uczniów i nauczycieli do obcokrajowców. O ile w pierwszym roku pierwszego projektu mieliśmy problem ze znalezieniem uczniów chętnych do współpracy, o tyle obecnie „problem” stanowi ich nadmiar (oby więcej takich problemów). Coraz łatwiejsze staje się nawiązywanie kontaktów z obcokrajowcami, coraz mniejsza obawa przed używaniem języka obcego. Jest to szczególnie widoczne w czasie pierwszych chwil międzynarodowych spotkań uczniów. Bardzo ważnym rezultatem projektu jest wyzbywanie się kompleksów. Uczniowie biorący udział w wizytach ze zdziwieniem stwierdzają, a później często opowiadają kolegom, że ludzie za granicą są podobni do nas, że ich poziom życia nie jest wcale wyższy od naszego, a nawet że wiele rzeczy u nas przedstawia się lepiej. · Nauka języków obcych: W projekcie biorą udział nie tylko nauczyciele języków obcych, lecz także języka polskiego, historii, geografii i informatyki. Korespondencja i kontak-

79

gwiazdy comeniusa, czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów…

ty osobiste z przedstawicielami szkół partnerskich spowodowały wzrost motywacji nauczycieli do nauki języka angielskiego.

W bieżącym roku była to głównie praca samokształceniowa wspomagana koleżeńsko przez nauczycieli języka angielskiego z naszej szkoły. Wśród uczniów również obserwowaliśmy wzrost motywacji do nauki języka angielskiego, szczególnie od momentu, kiedy uczniowie dowiedzieli się, że jednym z kryteriów wyboru grupy reprezentującej szkołę podczas wizyt zagranicznych będzie ocena kompetencji językowych. Motywacja uczniów została następnie wzmocniona poprzez kontakty z kolegami z zagranicy. Podczas wizyt u naszych partnerów zarówno nauczyciele, jak i uczniowie próbowali również stosować podstawowe zwroty w języku włoskim i holenderskim. W naszym przypadku trudno mówić o nauce tych języków, ale teraz nie brzmią już one tak obco. · Umożliwienie młodzieży korzystania z nowoczesnych technik informacji i komunikacji: Praca nad projektem nie byłaby możliwa bez ich stosowania. Uczniowie korzystali po lekcjach ze szkolnej pracowni komputerowej, jak również ze swoich komputerów osobistych. Młodzież posługiwała się następującymi narzędziami: poczta elektroniczna, komunikatory (najskuteczniejszy okazał się polski komunikator „Gadu-Gadu”), program Microsoft PowerPoint do tworzenia prezentacji multimedialnych, fotograficzny aparat cyfrowy, programy służące do obróbki grafiki i do tworzenia stron internetowych (zarówno Microsoft FrontPage, jak i edytory HTML). · Przybliżanie uczniom i nauczycielom kultury innych krajów Unii Europejskiej: Głównym źródłem wiedzy na temat kultury naszych partnerów był pobyt młodzieży w Neapolu we Włoszech i w Drachten w Holandii.

Uczniowie praktycznie cały czas spędzali z kolegami zagranicznymi. Pozwoliło im to zbliżyć się do siebie, zaobserwować i zrozu-

80

mieć podobieństwa i różnice w kulturze, tradycji, wychowaniu. · Podniesienie prestiżu szkoły w środowisku lokalnym: Podstawową metodą realizacji tego celu było upowszechnianie informacji na temat projektu poprzez bezpośrednie relacje uczniów i nauczycieli biorących udział w projekcie, umieszczanie informacji na szkolnej stronie internetowej i w regularnie wydawanej gazetce szkolnej oraz kolportaż broszury prezentującej dokonania w projekcie.

Produkty końcowe Wspólnym dla wszystkich szkół partnerskich produktem końcowym jest „Tourist guide” – młodzieżowy przewodnik Comeniusa po miastach partnerskich opublikowany na wspólnej stronie internetowej. Ponadto polska szkoła wydała broszurę, prezentującą przebieg i osiągnięcia programu.

Sposoby upowszechniania projektu · informowanie lokalnych mediów o odbywających się wizytach roboczych; · publikacje na temat programu w regularnie ukazującej się gazetce szkolnej i na szkolnej stronie internetowej, wydanie broszury poświęconej historii realizacji programu Comenius w naszej szkole.

Wartościowość i użyteczność projektu · nawiązanie trwałych kontaktów ze szkołami z krajów partnerskich (współpracujemy ze szkołą w Eberswalde, która wraz z nami uczestniczyła w realizacji poprzedniego projektu); · wypracowanie nowych form współpracy ze szkołami partnerskimi; · wzrost prestiżu szkoły w środowisku lokalnym; · entuzjazm młodzieży biorącej udział w realizacji programu stanowi istotny czynnik motywujący do nauki języka obcego.

ii. edukacja interkulturowa

WARTOŚCI W NOWEJ EUROPIE Numer umowy:

04/PRS/04-0036/C2 – Projekt Rozwoju Szkoły Beneficjent:

Szkoła Podstawowa nr 39 ul. Krężnicka 156, 20-518 Lublin http://www.sp39.lublin.pl, sekretariat@sp39.lublin.pl Kraje uczestniczące w projekcie:

Norwegia, Hiszpania, Polska Cele projektu Nauczyciele przystąpili do realizacji projektu ze względu na rozwój własny, uczniów oraz szkoły.

W projekcie widzieli szansę na nawiązanie relacji zawodowych i osobistych z nauczycielami ze szkół partnerskich w celu wymiany doświadczeń, wzbogacenia warsztatu pracy. Najważniejsze w realizacji projektu było zainteresowanie dzieci światem wartości, a poprzez poznanie kultur krajów partnerskich (tańce, piosenki, tradycje) – kształtowanie postawy otwartości na inne kultury, przełamywanie uprzedzeń i stereotypów.

Zadania zrealizowane w ramach projektu W roku szkolnym 2003/2004 uczniowie i nauczyciele ze szkół partnerskich poznawali się nawzajem oraz zdobywali informacje na temat systemów oświaty, programów wychowawczych i misji szkół krajów partnerskich. W pierwszym roku trwania projektu zaplanowano działania, które miały pomóc w zainteresowaniu dzieci światem wartości. Odbyła się wizyta robocza w Polsce, podczas której zaplanowano działania projektowe. Nauczyciele z krajów partnerskich mieli też możliwość poznania polskiego systemu oświaty w praktyce. We wszystkich szkołach partnerskich zaplanowano wysyłanie kartek świątecznych (inicjatywa szkoły z Norwegii), zorganizowanie Dnia Europy (inicjatywa szkoły rumuńskiej), przeprowadzenie konkursu „Europa bez granic” (inicjatywa szkoły polskiej) i Europejskiego Dnia Książki (inicjatywa szkoły z Hiszpanii).

W grudniu szkoła norweska zajęła się koordynacją zadania, które polegało na wykonaniu przez dzieci kartek świątecznych. Dzieci samodzielnie wykonały kartki, napisały życzenia w języku ojczystym oraz w języku angielskim i wysłały kartki do szkół partnerskich. Następnie zorganizowano wystawę kartek, które otrzymaliśmy od dzieci z krajów partnerskich.

W marcu szkoła z Rumunii koordynowała Dzień Europy. Przygotowania do niego objęły wykonanie modeli obiektów ważnych instytucji europejskich, utworzenie zespołów koordynujących (złożonych z nauczycieli i uczniów) w celu opracowania bibliografii i przygotowania różnych konkursów, naukę tańców i piosenek krajów Europy. Dnia 10 maja w Szkole Podstawowej nr 39 odbyły się konkursy wiedzy o Unii Europejskiej i krajach wchodzących w jej skład.

W kwietniu 2004 roku w szkołach państw partnerskich zorganizowano Dzień Książki. Odbywał się on pod hasłem „Zdobądź przyjaciół przy wspólnym czytaniu”. W dniach 19−23 kwietnia 2004 w szkołach biorących udział w projekcie przeprowadzono szereg działań, takich jak wykonanie przez klasy okładek – puzzli, wspólne czytanie bajek, przygotowanie zajęć lekcyjnych na temat książki, wykonanie przez dzieci strojów, które posłużyły im jako kostiumy w czasie wielkiej finałowej parady postaci z bajek.

W maju szkoła polska koordynowała konkurs „Europa bez granic”, w którym udział wzięli uczniowie lubelskich szkół podstawowych. Konkurs ten przyprowadzono również w szkołach partnerskich projektu. Polegał on na prezentacji

81

gwiazdy comeniusa, czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów…

wybranego kraju Europy, jego kultury i tradycji.

Prezentacje odbywały się w języku ojczystym, angielskim lub języku państwa, które prezentowano.

W maju odbyła się także wizyta studyjna dyrektorów szkół w Hiszpanii, podczas której przeprowadzono ewaluację projektu.

W roku szkolnym 2004/2005 zostały podjęte i zrealizowane przez wszystkie szkoły następujące działania: · Gra edukacyjna „Cichy przyjaciel”, której koordynatorem była Polska. Celem gry było zwrócenie uczniom uwagi na takie wartości, jak dobroć, wrażliwość, życzliwość, przyjaźń, odpowiedzialność i tolerancja. Został także przeprowadzony konkurs na najpiękniejsze podziękowanie dla „cichego przyjaciela”. · „Dziękuję Ci” – zabawa dydaktyczna trwająca cały rok szkolny, której inicjatorem i koordynatorem była Hiszpania. Polega na wręczaniu uczniom piktogramów lub naklejek ze zdaniami zaczynającymi się od słów „Dziękuję Ci za…”. Jej celem jest kształtowanie grzeczności, szacunku, uczenie współpracy. Naklejki są nagrodą za wysiłek, pracę, aktywność. · W październiku podczas wizyty w Rumunii jej uczestnicy omówili plan działań na nadchodzący rok szkolny, odwiedzili szkoły państwowe i prywatne, uczestniczyli w różnych zajęciach i działaniach edukacyjnych. Zacieśniły się więzi pomiędzy nauczycielami czterech krajów partnerskich. · W grudniu we współpracy ze szkołami partnerskimi przygotowany został „Kalendarz Europejski na rok 2005”. Koordynatorem zadania była szkoła rumuńska. Wykonanie kalendarza poprzedziły dwa konkursy promujące pokój i przyjaźń. Wyróżnione prace zostały umieszczone w kalendarzu. · W lutym odbył się Dzień Aktywności Fizycznej, którego pomysłodawcą i koordynatorem była szkoła norweska. W rozgrywkach i zabawach sportowych uczestniczyli uczniowie, nauczyciele i rodzice. Rozwijały one takie

82

wartości, jak koleżeństwo, współpraca, zaufanie, szacunek, uczciwa konkurencja, tolerancja. · W kwietniu szkoła polska koordynowała konkurs międzyszkolny dla szkół podstawowych i gimnazjów „Europa bez granic – łączy nas taniec” pod honorowym patronatem Lubelskiego Kuratora Oświaty. Konkurs polegał na prezentacji wybranego tańca europejskiego. W skład jury weszli przedstawiciele szkół partnerskich projektu (uczestniczący w wizycie studyjnej) oraz wojewódzki koordynator programu Comenius. · W kwietniu odbyła się także wizyta studyjna wszystkich partnerów projektu w Polsce.

Została przeprowadzona ewaluacja realizowanego w trakcie roku szkolnego projektu.

Nauczyciele ze szkół partnerskich hospitowali zajęcia, uczestniczyli w obchodach Europejskiego Dnia Wiosny, pracowali w jury konkursu. · W kwietniu odbyła się także wymiana nauczycieli – polscy nauczyciele hospitowali i prowadzili zajęcia w Norwegii, zaś w Szkole Podstawowej nr 39 realizowali i obserwowali zajęcia nauczyciele z Rumunii i Norwegii. · W maju nauczyciele z lubelskiej szkoły odbyli staż w Hiszpanii.

Osiągnięte rezultaty Projekt stworzył partnerom możliwości wykorzystania doświadczeń płynących ze współpracy międzynarodowej w procesie dydaktyczno-wychowawczym. Nauczyciele i uczniowie chętnie podejmowali działania realizowane w ramach projektu. Zarówno nauczyciele, jak i uczniowie nauczyli się efektywniej wykorzystywać technologie informacji i komunikacji. Udoskonalili swoje umiejętności językowe (komunikowanie się w języku angielskim, rozpoczęcie nauki języka hiszpańskiego). Pogłębili też wiedzę na temat krajów partnerskich, poznali różne systemy oświaty, formy i metody nauczania. Praca w projekcie zwiększyła stopień współpracy między klasami oraz integracji w zespołach klasowych.

ii. edukacja interkulturowa

Rodzice i mieszkańcy osiedla często włączali się w prace projektowe. Duże zaangażowanie rodziców, nauczycieli i uczniów w realizację projektu zbliżyło ich do siebie. Projekt zwrócił uwagę na takie wartości, jak koleżeństwo, przyjaźń, odwaga, tolerancja, wrażliwość.

Nauczyciele dzielili się swoją wiedzą i umiejętnościami poprzez systematyczną wymianę scenariuszy zajęć i prowadzenie zajęć w obecności kolegów ze szkół partnerskich. Nabywali nowych umiejętności, zdobywali nowe doświadczenia.

Poznali i wprowadzili w życie nowe i sprawdzone metody pracy oraz sposoby rozwiązywania problemów oparte na doświadczeniach państw partnerskich. Bardzo cennym efektem projektu była też promocja szkoły i jej działalności w prasie, radiu, telewizji oraz podczas organizowanych przez szkołę konferencji promujących program Comenius.

Produkty końcowe W wyniku realizacji projektu powstały scenariusze imprez szkolnych i zajęć lekcyjnych wykorzystywane we wszystkich krajach partnerskich.

Produktami są również kartki świąteczne, okładki ulubionych książek, spektakle słowno-muzyczne, prezentacje multimedialne, filmy wideo, kalendarz na 2005 rok, fotografie, naklejki „Dziękuję Ci za…”. Końcowym produktem projektu jest interdyscyplinarny program „Wartości w nowej Europie”.

Sposoby upowszechniania projektu Projekt upowszechniany był na wiele sposobów – poprzez artykuły prasowe, informacje w telewizji lokalnej i ogólnopolskiej, umieszczanie informacji na stronie internetowej szkoły (www. sp39.lublin.pl) i w szkolnych gazetkach ściennych, informowanie rodziców podczas zebrań, przekazywanie informacji zaprzyjaźnionym szkołom, przekazywanie informacji podczas wojewódzkich konferencji (na przykład wojewódzka konferencja promująca program eTwinning).

Na bieżąco przekazywano też informacje organowi nadzorującemu i prowadzącemu szkołę.

Od dwóch lat szkoła jest również współorganizatorem Wojewódzkich Targów Programu Socrates-Comenius (w 2004 roku – dla dyrektorów i nauczycieli szkół województwa lubelskiego, w 2005 roku – także dla uczniów), podczas których prezentowany jest dorobek szkoły związany z udziałem w programie Comenius.

Wartościowość i użyteczność projektu Jednym z najważniejszych efektów projektu jest interdyscyplinarny program „Wartości w nowej Europie”, którego głównym celem jest zainteresowanie uczniów takimi wartościami, jak: przyjaźń, koleżeństwo, odwaga, pomoc, tolerancja, dobroć, solidarność itp., i zachęcanie ich do kierowania się tymi wartościami w życiu. Scenariusze imprez, uroczystości i zajęć z uczniami, ciekawe rozwiązania metodyczne wykorzystywane będą przez wiele lat przez nauczycieli szkół partnerskich. Uczniowie zainspirowani przez kolegów ze szkoły hiszpańskiej nadal będą uczyć się języka hiszpańskiego, a nauczyciele będą doskonalić umiejętność porozumiewania się w języku angielskim. Zarówno nauczyciele, jak i uczniowie w dalszym ciągu doskonalić będą umiejętność wykorzystywania technologii informacji i komunikacji. Szkoły partnerskie będą współpracować ze sobą w ramach programu eTwinning. Więź, która połączyła uczniów, rodziców i nauczycieli, będzie stawała się coraz silniejsza.

Szkoła realizuje jednocześnie dwa projekty w ramach programu Comenius. Drugi projekt to „Bajki w sieci”; jest on koordynowany przez szkołę fińską, partnerami są szkoły z Finlandii, Niemiec, Grecji, Słowacji i Włoch. Mimo że szkoła lubelska nie otrzymała funduszy na udział w tym projekcie, czynnie w nim uczestniczyła, jako że większość zadań realizowana była za pośrednictwem Internetu. Ze wspólnymi dokonaniami szkół można się zapoznać na stronie internetowej www.nettales.net.

83

gwiazdy comeniusa, czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów…

SZTUKA NIE ZNA GRANIC Numery umów:

04/SPC/04-0088/C1, 05/SPC/05-5388/C2 Beneficjent:

Szkoła Podstawowa nr 22 im. G. Narutowicza ul. Żabia 1, 42-200 Częstochowa Kraje uczestniczące w projekcie:

Niemcy, Francja, Austria, Polska

Cele projektu Wspieranie i rozwijanie kreatywności dzieci, ukazanie im alternatywy dla gier komputerowych i telewizji. Sztuka, z którą uczniowie mają kontakt i którą sami tworzą, jest niezastąpioną przeciwwagą dla świata techniki. Celem projektu jest także kształtowanie postawy tolerancji wobec innych kultur poprzez poznawanie ich specyfiki. Poprzez systematyczną wymianę między szkołami partnerskimi chcemy uatrakcyjnić życie szkoły.

Zadania zrealizowane w ramach projektu Uczniowie: W pierwszym roku projektu zadaniem uczniów była autoprezentacja. Przesyłaliśmy sobie materiały na następujące tematy: · „Przedstawiamy się – moje miasto, mój region” – uczniowie opracowali informacje o sobie, brali udział w plenerach malarskich; · „Święta Bożego Narodzenia w krajach partnerskich” – uczniowie przygotownie kartki świąteczne i jasełka; · „Obiekt sztuki charakterystyczny dla regionu” – uczniowie wybrali znany obiekt zabytkowy, poznawali jego historię i walory (Jasna Góra).

W drugim roku projektu realizowane były zadania związane z tematem „Malarz, malarka”.

Uczniowie odwiedzili Miejska Galerię Sztuki w Częstochowie, poznawali różne kierunki w malarstwie, brali udział w spotkaniach w pracowniach częstochowskich artystów oraz w Pracowni Malarstwa Akademii im Jana Długosza,

84

uczestniczyli w plenerach malarskich, samodzielnie wykonywali prace inspirowane poznanymi dziełami sztuki.

Nauczyciele: Wspólne zaplanowanie działań umożliwiających realizację kolejnych etapów projektu i realizacja działań z uczniami – wycieczki na Jasną Górę i wspólne przygotowanie materiałów o klasztorze jasnogórskim, wizyty z uczniami w pracowniach malarzy, przygotowanie prezentacji i wystaw prac uczniów.

Osiągnięte rezultaty Nauczyciele: Poznawanie innych systemów oświaty, metod pracy stosowanych przez nauczycieli w krajach partnerskich, integracja grona pedagogicznego poprzez planowanie i realizację wspólnych zadań przewidzianych w projekcie, zachęta do współpracy z innymi szkołami, włączenie metody projektu do własnej praktyki dydaktycznej, doskonalenie umiejętności korzystania z Internetu, podwyższenie jakości pracy szkoły – bardzo dobre wyniki Zewnętrznego Mierzenia Jakości Pracy Szkoły przeprowadzonego przez Delegaturę w Częstochowie Kuratorium Oświaty w Katowicach.

Uczniowie: Poznawanie tradycji narodowych (Boże Narodzenie w Polsce), historii Częstochowy i Jasnej Góry, udział w konkursach i projektach na skalę miasta: „Częstochowa to dobre miasto” i „350-lecie obrony

ii. edukacja interkulturowa

Jasnej Góry”, rozwinięcie umiejętności korzystania z komputera i Internetu, poznawanie rówieśników z innych krajów, ich środowiska szkolnego i rodzinnego, tradycji i odrębności krajów partnerskich.

Rodzice: Silniejsza więź ze szkołą poprzez udział w organizowaniu wystaw szkolnych, festynu szkolnego, wigilii klasowych, wigilii środowiskowej, udział w wycieczkach tematycznych. Środowisko lokalne: Projekty Comeniusa (realizujemy już trzeci projekt w ramach programu Socrates-Comenius) promują naszą szkołę w środowiku lokalnym.

Szkoła położona jest w dzielnicy zagrożonej alkoholizmem i cierpiącej ubóstwo wskutek bezrobocia i nieporadności wychowawczej rodziców.

Udział w projekcie pozwala uczniom i rodzicom budować poczucie własnej wartości i wyzwala dumę z przynależności do „małej ojczyzny”, którą jest Częstochowa i jej okolice.

Produkty końcowe I rok realizacji projektu: · prezentacja partnerów projektu w formie Teleexpressu na żywo; · „Przedstawiamy się – moje miasto, mój region”: – prace plastyczne prezentujące Częstochowę i okolice – I miejsce w Wojewódzkim Konkursie Plastycznym Comenius „Moje miasto, mój region” zorganizowanym przez Kuratorium Oświaty w Katowicach, – leporella i albumy ze zdjęciami uczniów, ich rodziców, domów, mieszkań, ulubionej zabawki, albumy z prezentacjami klas (imiona i nazwiska uczniów, ich hobby, adresy), – kasety audio z tekstem we własnym języku – podstawowe zwroty; · „Święta Bożego Narodzenia w krajach partnerskich” – kartki świąteczne, życzenia świąteczne w języku polskim, niemieckim i francuskim,

kasety wideo (jasełka w Polsce, świąteczna lekcja w Niemczech); · „Obiekt sztuki charakterystyczny dla regionu”: – Polska – plakaty, albumy, konkursy wiedzy o historii klasztoru jasnogórskiego i kalendarz ze zdjęciami z wycieczki na Jasną Górę, – Niemcy – kalendarz ze zdjęciami z fotograficznego safari w Gera Lusan, – Austria – opracowania na temat świętych, których figury znajdują się w Perchtoldsdorfie, relacje z wycieczek po mieście, szlakiem świętych z Perchtoldsdorfu, – Francja – dwie legendy na temat Pchlej Wieży w Thionville.

II rok realizacji projektu: · prezentacja działań i produktów końcowych partnerów projektu – Teleexpress na żywo · „Malarz i malarka” – prace plastyczne wykonane podczas wizyt w Pracowni Malarstwa Akademii im. J. Długosza w Częstochowie: – prace plastyczne wykonane w pracowniach częstochowskich artystów, – zdjęcia wykonane podczas spotkań naszych uczniów z częstochowskimi artystami, – prezentacja multimedialna na temat projektu.

Sposoby upowszechniania projektu · prezentacja projektu i jego partnerów w szkole w formie stałych wystaw w klasach, analiza podczas zajęć materiałów przesyłanych przez partnerów; · artykuły w biuletynie informacyjnym Regionalnego Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli „WOM” w Częstochowie i w biuletynie Samorządowego Ośrodka Doskonalenia w Częstochowie; · szkolenia dla nauczycieli na temat projektów szkolnych prowadzone przez koordynatora projektu Marię Dalecką; · zajęcia prowadzone przez dyrektora szkoły Iwonę Bieniewską w ramach studiów podyplomowych z zakresu Edukacji Europejskiej i Zarządzania Oświatą w Częstochowie;

85

gwiazdy comeniusa, czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów…

zacji projektu, służyć będą do nauki języków obcych; · trwałe wzbogacenie bazy materialnej szkoły: słowniki, albumy, podręczniki do nauki języków obcych; · budzenie zainteresowania nauką języków obcych poprzez stałą wymianę materiałów ze szkołami partnerskimi; · zdobycie umiejętności pozyskiwania funduszy Unii Europejskiej; · promowanie szkoły i projektu w środowisku lokalnym; · poprawa wizerunku naszej szkoły, pracującej w środowisku o trudnych warunkach społeczno-ekonomicznych, zagrożonym alkoholizmem i bezrobociem; · wykorzystanie doświadczeń z poprzednich projektów szkolnych pozwoliło nam zostać szkołą koordynującą obecny projekt.

· przedstawienia i inscenizacje prezentowane okolicznym szkołom i przedszkolom oraz społeczności lokalnej podczas festynu szkolnego, Dnia Dziecka i Wigilii Środowiskowej; · promowanie prac dzieci wśród studentów przez prof. Macieja Leona, wykładowcę Akademii im. J. Długosza w Częstochowie, który pomagał uczniom przy tworzeniu ich obrazów; · kalendarze promujące projekt, wręczane gościom i przyjaciołom szkoły oraz dyrektorom innych szkół; · strona internetowa szkoły, prezentacja multimedialna na temat projektu.

Wartościowość i użyteczność projektu · albumy służą do prezentowania kolejnym rocznikom uczniów, jak żyją i uczą się ich rówieśnicy w Europie; · polsko-angielsko-niemieckie słowniki obrazkowe, które powstaną w trzecim roku reali-

EDUKACYJNA ROLA KOMIKSU Numer umowy:

04/SPC /04-0449/P3 Beneficjent:

Gimnazjum nr 36 im. Krzysztofa Kieślowskiego ul. Polna 7, 00-625 Warszawa gim36@ids.pl Kraje uczestniczące w projekcie:

Hiszpania, Polska, Portugalia, Włochy Cele projektu Celem naszego projektu było ukazanie możliwości zastosowania komiksu jako narzędzia edukacyjnego i wykorzystanie nowych technologii we wzbogacaniu procesu nauczania. Praca nad projektem miała w założeniu poszerzyć horyzonty uczniów, pogłębić ich umiejętności socjolingwistyczne, pobudzić kreatywność i wrażliwość oraz, między innymi dzięki wymianie materiałów (wspólne wystawy), utrwalać posta-

86

wy tolerancji i szacunku dla kultury i zwyczajów panujących w innych krajach, przy szczególnym podkreśleniu i pobudzeniu świadomości naszej przynależności do Europy.

Zadania zrealizowane w ramach projektu: · komiksy o różnorodnej tematyce opracowane głównie w języku roboczym projektu, a także po polsku; · wspólne wystawy komiksów;

ii. edukacja interkulturowa

· prezentacja na płytach CD-ROM komiksów przeznaczonych na wystawę w krajach partnerskich; · wymiana korespondencji.

Osiągnięte rezultaty Ponieważ w naszej szkole kładziemy duży nacisk na naukę języków obcych, udział w projekcie dodatnio wpłynął na motywację i doskonalenie praktycznych umiejętności językowych, zarówno uczniów, jak i nauczycieli. Projekt przyczynił się do dalszego doskonalenia metod nauczania, pozwolił wykorzystywać komiks jako atrakcyjne narzędzie pracy z uczniami. Nauczyciele doskonalili swoje umiejętności językowe dzięki wymianie korespondencji (w pięciu językach) z koordynatorem i pozostałymi partnerami oraz dzięki kontaktowi z żywym słowem w trakcie wizyt studyjnych i roboczych. Ponadto, dzięki bliższemu poznaniu dziedzin życia interesujących uczniów nauczyciele mogli nie tylko realizować treści zawarte w podręczniku, lecz także przedstawiać w tym względzie własne propozycje. Prace nad komiksem dostosowano do wymagań programowych, powiązano z tematyką lekcji i ścieżkami edukacyjnymi. Podczas dwóch pierwszych lat współpracy uczniowie wykonywali komiksy na lekcjach, korzystali z wiedzy nauczyciela i poszukiwali informacji w terenie. W trzecim roku przygotowywali komiksy w ramach prac domowych, ale ich tłumaczenie często było wykonywane w czasie konsultacji lub ćwiczeń na lekcjach (na przykład zajęcia ze słownikiem), co także pogłębiało umiejętności uczniów. W naszym gimnazjum przywiązujemy wielką wagę do europejskiego wymiaru kształcenia – dzięki projektowi nasi uczniowie mogli lepiej poznać regiony, w których znajdują się szkoły partnerskie, ich historię, kulturę, zwyczaje i języki państw Unii Europejskiej.

Podczas realizacji projektu co roku dokonywaliśmy ewaluacji wewnętrznej zgodnie ze sporządzonym w pierwszym roku współpracy „Planem autoewaluacji projektu Comenius”.

Jej narzędziem były ankiety, przeprowadzone

w pierwszym roku wśród uczniów, w drugim wśród nauczycieli, a w trzecim wśród rodziców.

Wszystkie ankiety wykazały pozytywny wpływ projektu i duże zainteresowanie współpracą międzynarodową w naszej szkole, zarówno ze strony uczniów i nauczycieli, jak i rodziców.

Ankieta z ostatniego roku współpracy obejmuje dziesięć pytań; jej wyniki przedstawiono w formie diagramów kołowych. Ponieważ odpowiedzi stanowią dobry i miarodajny komentarz dotyczący wpływu projektu, podajemy je w nawiasach: · czy wiedział Pan, że szkoła realizuje lub zamierza realizować Program Socrates-Comenius? (55% – tak); · jeśli w pytaniu 1 odpowiedziano „Tak” – jaki to miało wpływ na Pana decyzję dotyczącą wyboru szkoły? (51% – bardzo duży); · skąd dowiedział się Pan o realizacji Programu Socrates-Comenius? (34% – od wychowawcy, 25% – w czasie zebranie dla kandydatów, 25% – ze strony internetowej szkoły, 15% – od dziecka); · czy Pana dziecko brało czynny udział w realizacji projektu? (72% – tak); · jeśli tak, to, w jakiej formie? (43% – wykonanie komiksu, 33% – przygotowanie dekoracji, 24% – udział w przedstawieniach lub spotkaniach z gośćmi ze szkół partnerskich); · czy pomagał Pan swojemu dziecku w realizacji projektu? (90% – nie); · czy Pana zdaniem praca nad realizacją projektu wpłynęła na pracę uczniów w szkole?

(67% – tak); · jeśli tak, to w jaki sposób? (41% – poszerzenie wiedzy o krajach partnerskich, 34% – motywacja do nauki języków obcych, 12% – świetna forma zabawy, 12% – zainteresowanie komiksem, 1% – inne); · czy według Pana praca nad projektem tego typu jest godną polecenia formą współpracy międzynarodowej? (95% – tak); · czy uważa Pan, że szkoła powinna w przyszłości włączać się w realizację podobnych projektów? (97% – tak);

87

gwiazdy comeniusa, czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów…

W bieżącym roku udział rodziców w realizacji projektu wzrósł o około 3% w porównaniu z latami ubiegłymi.

Lokalne władze samorządowe i oświatowe gorąco popierały udział naszej szkoły w projekcie i umożliwiały organizację naszych wyjazdów zagranicznych.

Okoliczne szkoły przejawiały spore zainteresowanie naszym projektem, zaś przyszli uczniowie – możliwością uczenia się kilku języków obcych w naszym gimnazjum.

Produkty końcowe: Ogółem wykonano 166 komiksów, pracowało nad nimi ponad 200 osób; w tym w ostatnim roku projektu, odpowiednio, 35 komiksów i 42 osoby – uczennice i uczniowie z klas I, II i III. Ogółem 69 komiksów (w tym 19 tegorocznych) przekazano partnerom w formie elektronicznej.

Młodym autorom pozostawiono swobodę w wyborze języka, preferowany był jednak język hiszpański lub angielski. Nie organizowaliśmy konkursów, motywację do pracy zwiększały oceny. Udział procentowy poszczególnych języków (angielskiego, hiszpańskiego i polskiego) w komiksach wynosił po około 33%, komiks o Madrycie wykonano w języku rosyjskim.

Tematyka prac była urozmaicona – od spraw codziennych, kuchni, poprzez wycieczki zagraniczne, w czasie których miały miejsce zabawne wydarzenia i sytuacje (na przykład zetknięcie

88

z folklorem miejskim, pomylenie lotu itp.), po rodzące się pierwsze uczucia.

Produktem końcowym będzie wspólna publikacja wybranych komiksów ze wszystkich krajów partnerskich, którą przygotowuje koordynator hiszpański we współpracy z władzami lokalnymi.

Sposoby upowszechniania projektu Informacje na temat projektu przekazywaliśmy w czasie Dni Otwartych w naszym gimnazjum, podczas wystaw komiksów, wizyty przygotowawczej, wizyt roboczych i wizyty podsumowującej i przy okazji ogłoszenia wyników wszystkich trzech ankiet (z trzech lat współpracy). Informacje te zamieszczaliśmy na tablicach informacyjnych w szkole przeznaczonych do prezentacji założeń projektu, w gazetce szkolnej „Pausa” oraz na naszej stronie internetowej: www.gim36.pl/socrates.

Wartościowość i użyteczność projektu: Wykorzystanie rezultatów projektu w naszej szkole już się w dużej mierze dokonało – zorganizowaliśmy stałą wystawę komiksów, prezentujemy w antyramach reportaże z wizyt, wykorzystujemy prezentacje komiksów na płytach CD-ROM itp., co jest motywujące zarówno dla uczniów, jak i dla nauczycieli. Naszymi doświadczeniami chętnie dzielimy się z zainteresowanymi szkołami. Wiedza i umiejętności, które zdobyliśmy będą nieocenione przy ewentualnym udziale w następnym projekcie.

ii. edukacja interkulturowa

PAŃST WA W SZTUCE. SZTUKA I HISTORIA SZTUKI JAKO FORMA UKAZANIA CZASÓW I MIEJSC Numer umowy:

05/SPC/05-0139/P Beneficjent:

Szkoła Podstawowa nr 15 im. Wojska Polskiego ul. Kotsisa 1, 6–400 Gorzów Wielkopolski sp-15go@wp.pl Kraje uczestniczące w projekcie:

Austria, Malta, Niemcy, Polska, Rumunia, Włochy Cele projektu Rozwijanie kreatywności uczniów poprzez wykonywanie prac plastycznych, dla których inspiracją są miejsca, budowle i obiekty o wartości historycznej i kulturowej danego kraju.

Zadania zrealizowane w ramach projektu Rok szkolny 2004/05: · strona internetowa szkoły; · projekt kartki pocztowej ze znaczkiem przedstawiającym zabytki polskiego gotyku; · komiks o Kazimierzu Wielkim, legenda o Czechu, Lechu i Rusie; · prezentacja multimedialna przedstawiająca zabytki gotyku w Polsce.

Rok szkolny 2005/06: · legenda o powstaniu Gorzowa Wielkopolskiego; · kalendarz „Polska w epokach historycznych”; · album „W pracowni mistrza” przedstawiający sylwetki wielkich polskich artystów; · prezentacja multimedialna przedstawiająca zabytki Gorzowa Wielkopolskiego; · aktualizacja strony internetowej szkoły.

Poprzez uczestnictwo w projekcie wzrósł również prestiż szkoły w środowisku lokalnym.

Produkty końcowe Produktem końcowym projektu będzie seria trzech płyt CD-ROM przedstawiających szkoły biorące udział w projekcie, a także historię i kulturę krajów partnerskich. Na płytach znajdują się informacje na temat uczniów, ich zdjęcia oraz opisy zainteresowań, życia codziennego, a także informacje na temat szkół i krajów partnerskich.

Sposoby upowszechniania projektu Strona internetowa szkoły, wystawy, gazetka szkolna, gazetki ścienne, artykuły i audycje w lokalnych mediach, Dni Comeniusa, szkolenia w ramach programu Socrates-Comenius.

Wartościowość i użyteczność projektu Wytworzone produkty są doskonałym środkiem dydaktycznym, wykorzystywanym podczas lekcji oraz zajęć pozalekcyjnych.

Osiągnięte rezultaty Do realizacji projektu zaangażowano wszystkich nauczycieli i uczniów. Nauczyciele poszerzyli programy nauczania o treści zawarte w projekcie.

Uczniowie pogłębiają swoją wiedzę na temat krajów partnerskich, ich kultury, historii i tradycji.

89

gwiazdy comeniusa, czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów…

DZIECI CHCĄ I ZASŁUGUJĄ NA LEPSZY ŚWIAT Numer umowy:

P009-1/2003/SPC Beneficjent:

Szkoła Podstawowa nr 15 ul. Kętrzyńskiego 10, 10-507 Olsztyn http://euro15.w.interia.pl, Sp15@sp15olsztyn.neostrada.pl Kraje uczestniczące w projekcie:

Bułgaria, Grecja, Finlandia, Polska, Włochy Cele projektu · kształtowanie świadomości międzykulturowej; · promowanie prawa dzieci do życia, nauki, wypoczynku; · kształtowanie u uczniów zrozumienia i tolerancji dla różnic kulturowych, narodowościowych, uświadomienie dzieciom ich własnych praw oraz wpajanie poszanowania dla praw innych; · zaangażowanie uczniów we wszystkie etapy realizacji projektu; · poznanie kierunków rozwoju oświaty w Europie.

Zadania realizowane w ramach projektu: W szkole został utworzony zespół odpowiedzialny za realizację głównych celów projektu. Opracowano zakres zadań i działań związanych z programem, nauczycielom powierzono opiekę nad grupami odpowiedzialnymi za realizację poszczególnych prac. Takie podejście dało wymierne efekty: · uczniowie zaangażowani byli we wszystkie etapy realizacji projektu, od planowania działań, poprzez wdrażanie, aż do ich ewaluacji; · w ramach projektu nauczyciele doskonalili warsztat zawodowy – opracowywali scenariusze lekcji, zajęć pozalekcyjnych, spotkań z rodzicami, regulaminy konkursów; · Zespół Wsparcia i Aktywizacji Rodziców działający w naszej szkole przeprowadził warsztaty dla rodziców, uczniów i nauczycieli „Wokół praw dziecka” i „Sztuka bez granic – śpiewające rodziny”;

90

· Szkolny Klub Europejski „Euro 15”, nawiązując do tematyki projektu, zorganizował Dzień Uśmiechu i Dzień Europy. Obie uroczystości zostały wpisane do kalendarza cyklicznych imprez szkolnych.

Osiągnięte rezultaty Oprócz członków Szkolnego Klubu Europejskiego „Euro 15” w realizacji projektu wzięli aktywny udział wszyscy uczniowie. Wymiernym efektem były konkursy plastyczne, wystawy prac dzieci, stworzenie szkolnych gazetek tematycznych, plakatów o tematyce europejskiej lub przedstawiających szkoły partnerskie, zorganizowanie Dnia Uśmiechu, a także prace nad scenariuszem przedstawienia w języku angielskim. W działaniach tych uczniowie wykazali się dużym zaangażowaniem i kreatywnością oraz umiejętnością poszukiwania i przetwarzania informacji oraz tworzenia prezentacji. W szkole została stworzona baza danych uczniów chętnych do prowadzenia korespondencji drogą internetową z rówieśnikami z krajów partnerskich.

Realizacja Szkolnego Projektu Comeniusa wywarła duży wpływ na szkołę i znalazła odbicie w planowaniu jej pracy. Dzięki programowi powstała nowa edukacyjna ścieżka europejska realizowana w klasach od czwartej do szóstej, a także program autorski zatytułowany „ABC filmu”. W ramach ścieżki „Edukacja czytelnicza i medialna” uczniowie wykonują szereg zadań związanych z projektem.

ii. edukacja interkulturowa

W realizację projektu zaangażowani byli wszyscy członkowie społeczności szkolnej (uczniowie, pracownicy szkoły, rodzice i – co za tym idzie – społeczność lokalna). Ogromne znaczenie miała tu pełna akceptacja działań przez dyrektora szkoły, panią Grażynę Sorokę.

Produkty końcowe W wyniku realizowanego projektu zostały przygotowane następujące produkty końcowe: · ilustrowana książeczka „Prawa dziecka”; · przedstawienie teatralne zarejestrowane na kasetach wideo.

Ponadto powstały: albumy prac dziecięcych, plakaty przedstawiające kraje partnerskie, „Dekalog rodzica i dziecka”, kronika projektu, materiały i sprawozdania umieszczone na stronie internetowej szkoły, folder szkoły, fotodokumentacja, publikacje, prezentacja multimedialna.

Sposoby upowszechniania projektu By promować w środowisku realizowane przez nas projekty partnerskiej współpracy szkół w ramach programu Comenius (od 2004 roku realizujemy kolejny, tym razem dwuletni projekt „Sztuka bez granic”), podjęliśmy szereg działań: · Braliśmy czynny udział w Tygodniu Comeniusa (na forum została przedstawiona prezentacja multimedialna dotycząca zarządzania budżetem projektu) Wojewódzkich Targach Programu Socrates-Comenius (stoisko naszej szkoły zajęło II miejsce w konkursie na najciekawszą prezentację projektu) organizowanych przez Komisję Europejską i Agencję Narodową Programu Socrates-Comenius. · Wszystkie nasze działania prezentowane były w lokalnej prasie i mediach (przedstawienie teatralne poświęcone prawom dzieci zostało sfilmowane przez pracowników Telewizji Regionalnej w Olsztynie i przedstawione szerokiemu gronu widzów). · Nauczyciele zaangażowani w projekt przeprowadzili cykl szkoleń dotyczących programu Comenius. Przeszkolono Szkołę Pod-

stawową nr 30, Szkołę Podstawową nr 18 (realizuje projekt), Szkołę Podstawową nr 19, Szkołę Podstawową nr 22 (realizuje projekt), Szkołę Podstawową w Bukwałdzie. By wspomóc inne szkoły, opracowaliśmy prezentację multimedialną dotyczącą przygotowania formularza aplikacyjnego.

Wartościowość i użyteczność projektu Ukazanie prawa dzieci do życia, nauki i wypoczynku jest bardzo ważną kwestią. Wypracowane w tym projekcie produkty końcowe (książeczka „Prawa Dziecka”) warte są opublikowania i przedstawienia ich szerszemu gronu odbiorców.

Największym naszym sukcesem była jednak nagroda w konkursie Europrodukt w kategorii „Inicjatywa edukacyjna” pod honorowym patronatem Ministra Edukacji Narodowej. Pokonaliśmy 150 szkół. Nasz projekt „Dzieci chcą i zasługują na lepszy świat” został nagrodzony, gdyż jest przykładem dobrej praktyki realizującym cele stawiane przed oświatą w Europie – edukację obywatelską uczącą poszanowania różnorodności kulturowej i językowej.

Nie chcemy spocząć na laurach. W następnym roku szkolnym przystępujemy do nowego projektu. Tym razem będzie to Projekt Rozwoju Szkoły. Jako koordynatorzy projektu mamy już wiele pomysłów. Chcemy zająć się promocją szkoły w szerokim tego słowa znaczeniu. Wierzymy, że nam się to uda.

91

gwiazdy comeniusa, czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów…

III. Edukacja środowiskowa/ekologiczna

DARY NATURY Numer umowy:

04\SPC\04-0276\P1 Beneficjent:

Szkoła Podstawowa nr 18 im Arkadego Fiedlera ul. Francuska 10, Zielona Góra www.sp18.zgora.pl, sp18@zg.interklasa.pl Kraje uczestniczące w projekcie:

Słowacja, Niemcy Cele projektu: · zdobywanie przez uczniów gruntownej wiedzy przyrodniczej poprzez samodzielne poszukiwanie, gromadzenie i opracowywanie informacji; · poznawanie tradycji, zwyczajów i wytworów kultury związanych z wykorzystaniem bogactw naturalnych krajów partnerskich; · doskonalenie umiejętności posługiwania się językami obcymi przez uczniów i nauczycieli; · promowanie ekologicznego stylu życia ze szczególnym zwróceniem uwagi na ochronę środowiska; · doskonalenie kompetencji nauczycieli i uczniów w dziedzinie multimediów; · integracja uczestników projektu poprzez promowanie i upowszechnianie postaw proeuropejskich i tolerancji.

Zadania zrealizowane w ramach projektu Projekt był poświęcony wykorzystywaniu lnu przez człowieka. W czasie realizacji projektu uczniowie zdobywali gruntowną wiedzę w zakresie realizowanego tematu. Treści projektu zostały włączone w program nauczania i były uwzględniane na lekcjach poszczególnych przedmiotów, natomiast w ramach zajęć pozalekcyjnych i informatyki w klasach czwartych zastosowano podejście interdyscyplinarne.

We wszystkich fazach realizacji stosowano różne metody pracy, głównie aktywizujące uczniów,

92

łączące teorię z praktyką. Uczniowie nauczania zintegrowanego pisali sprawozdania z warsztatów, które odbyły się w Muzeum Etnograficznym w Ochli, i wykonywali w grupach prace plastyczne. W czasie lekcji przyrody poznawali len z perspektywy botaniki, jego rozwój „od ziarenka do płócienka”, podczas lekcji historii poznawali tradycyjne metody obróbki tej rośliny oraz jej zastosowanie w życiu codziennym dawniej i dziś.

Podczas lekcji języka polskiego uczniowie szukali związków frazeologicznych, w których występuje słowo „len”, tworzyli wiersze, baśnie, komiksy.

W ramach zajęć z informatyki przygotowywali prezentacje w formie albumów, wykorzystując wiedzę zdobytą na lekcjach różnych przedmiotów, samodzielnie szukając informacji na określony temat w Internecie, opracowując zgromadzone materiały z wykorzystaniem komputera.

Redaktorzy gazetek szkolnych poszukiwali informacji, opracowywali je, korzystając z komputera oraz przygotowywali ich publikację. Podczas zajęć koła teatralnego uczniowie przygotowali inscenizację baśni Andersena „Len” i utworu Marii Konopnickiej „Jak to ze lnem było”.

Koło historyczne zorganizowało wycieczkę do skansenu w Ochli, gdzie uczniowie zapoznali się z tradycyjnymi metodami obróbki lnu, po to aby zaprezentować zdobytą wiedzę kolegom, koleżankom, rodzicom oraz zielonogórskim mediom w formie pokazu w trakcie festynu osiedlowego.

iii. edukacja środowiskowa – ekologiczna

Na lekcjach plastyki i muzyki poznawano tańce i piosenki ludowe, w których pojawia się temat projektu.

Koło krawieckie i tkackie przygotowało kolekcję strojów z lnu. Dzieci wyszywały także lniane serwetki. W szkole organizowane były wycieczki do skansenu w Ochli, konkursy plastyczne, poetyckie, literackie, muzyczne oraz konkursy wiedzy na temat lnu. Podczas lekcji języka niemieckiego i w ramach zajęć kół językowych uczniowie doskonalili znajomość języka niemieckiego, poszerzali ją o słownictwo poznane w czasie realizacji projektu.

Pomysłem uczniów z koła „Młody Przyrodnik” było założenie niewielkiej uprawy lnu i prowadzenie dziennika uprawy. Uczniowie opiekowali się osobiście zasadzonymi roślinami, dzięki czemu poszerzali swoją wiedzę poprzez działanie.

W ciągu całego roku szkolnego uczniowie samodzielnie poszukiwali informacji związanych z realizowanym przez szkołę tematem, a także dotyczących tradycji i zwyczajów krajów partnerskich, gromadzili je, opracowywali i przekazywali swoim kolegom.

Osiągnięte rezultaty W wyniku realizacji projektu uczniowie (w projekt zaangażowana była cała szkoła, to jest 916 uczniów): · poznali tradycje, zwyczaje i wytwory kultury w krajach partnerskich związane z realizowanym tematem (Polska – len, Niemcy – zioła, Słowacja – drewno); · doskonalili umiejętność porozumiewania się w mowie i piśmie z kolegami ze szkół partnerskich; · doskonalili umiejętność pracy w grupie; · samodzielnie zdobywali informacje, selekcjonowali je i przetwarzali oraz umiejętnie wykorzystywali; · dostrzegali wartość ekologicznego stylu życia; · chętniej uczyli się języka niemieckiego, wiedząc, że mogą go wykorzystać w pracy twórczej (na przykład przy tłumaczeniach) lub w życiu codziennym;

· nabywali umiejętności posługiwania się nowymi technologiami informacji i komunikacji.

W projekt zaangażowani byli wszyscy nauczyciele (czyli 76 osób). Nauczyciele: · wzbogacali wiedzę na temat kultury krajów partnerskich; · doskonalili umiejętność posługiwania się językami obcymi; · wzbogacili warsztat pracy, wykonywali samodzielnie ciekawe pomoce dydaktyczne i opracowali kompleksowy zestaw scenariuszy lekcji; · dzięki projektowi nauczyciele doskonalili umiejętność pracy w grupie, wspólnie realizując określone przez siebie zadania, wykazali się kreatywnością i pomysłowością; · doskonalili umiejętności pedagogiczne, poszerzali swoją wiedzę poprzez wykorzystywanie technologii informacyjnej.

Wpływ projektu na szkołę: Jakość pracy w szkole poprawiła się poprzez wykorzystanie umiejętności językowych w praktyce, wymianę doświadczeń pedagogicznych, nabycie kompetencji w zarządzaniu projektami edukacyjnymi oraz wzbogacenie warsztatu pracy nauczycieli. Dzięki stosowaniu metody projektu zajęcia stały się atrakcyjniejsze dla młodzieży i zobligowały nauczycieli do częstszego stosowania innowacyjnych rozwiązań.

Wpływ projektu na środowisko lokalne: Spółdzielnia Mieszkaniowa Osiedla Przyjaźni współfinansowała festyn osiedlowy, w czasie którego zaprezentowany został projekt Comeniusa.

Okoliczne sklepy i instytucje wspomogły szkołę, przekazując nagrody dla uczniów zaangażowanych w projekt.

W realizację projektu chętnie włączają się rodzice, pomagając w organizowaniu imprez szkolnych oraz finansując nagrody dla uczniów biorących udział w różnych konkursach zaplanowanych w ramach projektu. Przykładem może być kolekcja strojów z lnu uszyta specjalnie dla potrzeb projektu przez słynną polską projektantkę mody panią Ewę Minge, prywatnie matkę

93

gwiazdy comeniusa, czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów…

naszego ucznia. Kolekcję wystawiono na aukcji w czasie festynu osiedlowego, a pieniądze z jej sprzedaży zostały przekazane na potrzeby biblioteki szkolnej. Muzeum Etnograficzne w Ochli zorganizowało nieodpłatnie warsztaty „Jak to ze lnem było?” dla szkolnego koła historycznego oraz wypożyczyło szkole eksponaty, które umożliwiły członkom koła zaprezentowanie mieszkańcom osiedla tradycyjnych metod obróbki lnu.

Produkty końcowe · publikacja nosząca tytuł „Len’’; · strona internetowa szkoły; · prezentacja projektu na płycie CD-ROM; · folder szkoły; · galeria prac plastycznych dzieci; · pokaz mody młodzieżowej wykonanej z lnu przez uczniów szkoły; · prace literackie; · przedstawienia teatralne; · gazetki szkolne.

Sposoby upowszechniania projektu: Projekt w ciągu całego roku szkolnego był upowszechniany na terenie miasta za pośrednictwem: · strony internetowej szkoły www.SP18.zgora.pl; · artykułów w prasie lokalnej i gazetce szkolnej; · telewizji kablowej (relacja z prezentacji projektu w czasie festynu osiedlowego); · audycji radiowęzła szkolnego; · gazetek szkolnych (chętnie nabywanych przez rodziców); · folderu szkoły (jedna jego strona poświęcona jest projektowi); · wystaw, aukcji, konkursów związanych z tematyką projektu;

94

· konferencji edukacyjnych (w czasie konferencji dyrektorów szkół miast partnerskich zaprezentowano projekt w formie wystawy); · prezentacji wyników projektu przez dzieci w czasie Wiosennego Festynu Osiedlowego; · całorocznej gazetki ściennej w holu szkolnym; · wernisażu prac dzieci.

Wartość, użyteczność projektu Dzięki spotkaniom młodzieży i nauczycieli z trzech krajów partnerskich przełamywane były stereotypy związane z przynależnością do określonego narodu, umocniły się znajomości i przyjaźnie, konkretnego wymiaru nabrało pojęcie tolerancji. Niewątpliwie projekt zacieśnił współpracę szkoły ze społecznością lokalną.

Realizacja wspólnych celów wyznaczanych przez Unię Europejską jest przyjmowana z powszechnym zrozumieniem, idee programu Comenius zyskują uznanie wśród różnych instytucji lokalnych cieszą się coraz większą popularnością.

Współudział środowiska lokalnego w projekcie realizowanym przez naszą szkołę jest widoczny.

Ponadto w czasie realizacji projektu uczniowie i nauczyciele rozwijali kompetencje językowe.

Nauczyciele i uczniowie wspólnie tworzyli projekt, czuli się za niego odpowiedzialni, wszystkich łączył wspólny cel.

Reasumując, z całą stanowczością można stwierdzić, iż projekt mocno zintegrował społeczność szkolną i lokalną, a jego rezultaty już są widoczne. Nasza szkoła jest postrzegana w mieście jako kreatywna, nowoczesna, pracująca według najnowszych metod, wykorzystująca środki Unii Europejskiej do podniesienia jakości edukacji, co przekłada się na dużą liczbę zapisów do klas pierwszych dzieci z całego miasta i okolicznych gmin.

iii. edukacja środowiskowa – ekologiczna

WODA – I CO DALEJ? Numer umowy:

P029-1/2002/SPC Beneficjent:

Szkoła Podstawowa nr 15 im. Wojska Polskiego ul. Kotsisa 1, 66-400 Gorzów Wielkopolski sp-15go@wp.pl Kraje uczestniczące w projekcie:

Austria, Hiszpania, Irlandia Północna, Niemcy, Polska

Cele projektu Temat projektu był związany z realizowanymi w szkole innowacjami pedagogicznymi „Przyroda Gorzowa i okolic”. Oprócz problemów, istotnych dla gospodarki wodnej na całym świecie uczniowie poznali na zajęciach naturalne zbiorniki wodne naszego regionu. Poznali także najnowsze narzędzia komunikacji i podejmowali działania proekologiczne.

Osiągnięte rezultaty W realizację projektu zaangażowali się wszyscy nauczyciele i uczniowie. Nauczyciele poszerzyli programy nauczania różnych przedmiotów o treści projektu. Uczniowie pogłębili wiedzę na temat państw partnerskich, ich kultury, historii i tradycji. Uczestnictwo w projekcie przyczyniło się również do wzrostu prestiżu szkoły w środowisku lokalnym.

Zadania zrealizowane w ramach projektu · logo projektu; · ilustracje do utworów muzycznych poświęconych tematowi wody; · ilustracje do podania związanego tematycznie z wodą – legendy o Warsie i Sawie; · korespondencja z uczniami szkół z Austrii i Hiszpanii; · tableau przedstawiające współpracę ze szkołą w Eberswalde; · kolaż przedstawiający obiekt historyczny związany z wodą; · broszura z informacjami na temat znanego sportowca uprawiającego sporty wodne; · kartki świąteczne; · kalendarz szkolny; · film o naszym projekcie; · słowniczek zawierający terminy związane z wodą; · album o Gorzowie Wielkopolskim, książeczka o państwach partnerskich, książeczka obrazkowa „Woda w domu”.

Produkty końcowe Pakiet pomocy dydaktycznych zawierający mapy, puzzle, kasety wideo, albumy, plansze, kolorowanki, kalendarze, słowniczek tematyczny.

Sposoby upowszechniania projektu: Wystawy, gazetka szkolna, gazetki ścienne, kontakt z lokalnymi mediami, Dni Comeniusa.

Wartościowość i użyteczność projektu: Wytworzone produkty są znakomitą pomocą dydaktyczną. Wykonane materiały są wykorzystywane w ramach zajęć edukacyjnych oraz pozalekcyjnych.

95

gwiazdy comeniusa, czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów…

WODA I JEJ ZNACZENIE W ŚRODOWISKU Numer umowy:

04/JPC/04-0061 Beneficjent:

Gimnazjum nr 142 im. R. Schumana ul. Olgierda 35/41, 03-536 Warszawa pg2tarrgwaw@poczta.onet.pl Kraje uczestniczące w projekcie:

Francja, Polska Cele projektu · doskonalenie umiejętności posługiwania się językami obcymi; · poszerzenie wiedzy na temat środowiska wodnego i jego ochrony; · poznanie sposobów wykorzystania wody w gospodarce w Polsce i we Francji; · uczenie się zasad pracy w grupie; · zdobywanie doświadczeń w korzystaniu z nowoczesnych technik informacji i komunikacji; · kształtowanie u uczniów twórczego myślenia oraz praktycznego podejścia do analizowanych tematów; · kontynuacja współpracy między Institution Beaupeyrat w Limoges i Gimnazjum nr 142 w Warszawie.

Zadania zrealizowane w ramach projektu W ramach projektu zrealizowano wymiany uczniów polskich i francuskich (09−23 października 2004 – wizyta grupy francuskiej w Polsce; 28 maja 2005−11 czerwca 2005 – wizyta grupy polskiej we Francji).

Podczas zajęć warsztatowych na Mazurach uczniowie badali czystość wody jeziora Plusznego, uczestniczyli w prelekcjach prowadzonych przez pracowników gospodarstwa rybnego w Szwaderkach oraz w zajęciach w Oceanarium Gdyńskim, podczas wizyty w Oczyszczalni Ścieków w Olsztynku poznali proces oczyszczania ścieków. Ponadto na terenie szkoły uczniowie brali udział w lekcjach fizyki, chemii i geografii przygotowanych przez młodzież pod kierunkiem nauczycieli. Dodatkowo mieli możność zapozna-

96

nia się ze sposobami oczyszczania wody pitnej podczas wycieczki do Filtrów Warszawskich.

W trakcie pobytu we Francji młodzież zapoznała się ze sposobami wykorzystania wody w gospodarce. Uczniowie odwiedzili solarnię, w której uzyskuje się sól z wody morskiej, oraz port rybacki specjalizujący się w połowach małżów i ostryg. Zobaczyli, jak funkcjonują młyny wodne oraz jak można je wykorzystać do produkcji papieru czerpanego. Poza tym uczniowie zapoznali się z wykorzystaniem wód podziemnych do produkcji wody Perrier. Byli również zaangażowani w przeprowadzenie ankiety na temat wykorzystania wody w gospodarstwie domowym, w przygotowanie prac plastycznych, związanych ze sposobami wykorzystania wody w gospodarce i w stworzenie polsko-francusko-angielskiego słownika terminów związanych z wodą. Ponadto ułożyli szereg krzyżówek i quizów na temat wody, które zostaną wykorzystane jako ćwiczenia uzupełniające na lekcjach. Na zakończenie pobytu w Polsce i we Francji uczniowie zaprezentowali efekty swojej pracy rodzicom i przygotowali prezentację artystyczną przedstawioną podczas wieczorku pożegnalnego.

Osiągnięte rezultaty W wyniku realizacji projektu uczniowie kształtowali świadomość ekologiczną i wymienili się ze swoimi zagranicznymi rówieśnikami doświadczeniami dotyczącymi wykorzystania i ochrony wód. Obie grupy uczniów podczas wymian zaprezentowały regiony turystyczne swojego kraju (w Polsce: Warszawę, Pojezierze

iii. edukacja środowiskowa – ekologiczna

Mazurskie i wybrzeże; we Francji: wybrzeże Morza Śródziemnego i okolice Limoges). Dzięki bezpośrednim kontaktom oraz korespondencji z francuskimi rówieśnikami uczniowie doskonalili swoje umiejętności językowe i komunikacyjne. Ugruntowali w ten sposób wiedzę zdobytą na lekcjach, ponadto chętnie poszerzali zasób słownictwa, korzystając z pomocy nauczyciela oraz podręczników i słowników. Zawarte przyjaźnie przyczyniły się do przełamania obaw przed wypowiadaniem się w języku obcym i pozwoliły zrozumieć, że znajomość języków obcych jest niezbędna.

Uczniowie z klasy uczącej się języka angielskiego zadeklarowali chęć uczestniczenia w zajęciach koła języka francuskiego.

Młodzież bardzo chętnie korzysta z technologii informacyjno-komunikacyjnych. W trakcie realizacji projektu uczniowie korespondowali ze sobą za pośrednictwem Internetu oraz SMS-ów. Na specjalnie stworzonej stronie internetowej wymieniali się poglądami na temat pobytu we Francji.

Poprzez uczestnictwo w tym projekcie uczniowie poszerzyli swoją wiedzę na temat ochrony i wykorzystania wody zarówno w gospodarce, jak i w gospodarstwie domowym. Liczne wizyty w obiektach związanych z wodą pozwoliły im na zrozumienie, jak ważną rolę odgrywa ona w środowisku. Zadania, jakie przewidziano dla uczniów obligowały ich do poszukiwania i gromadzenia dodatkowych informacji. Ponadto podczas zajęć warsztatowych zdobyli umiejętności badania czystości wody.

Wymiana korespondencji i kontakty bezpośrednie pozwoliły nauczycielom na doskonalenie umiejętności językowych, poszerzenie zasobu słownictwa oraz poznanie języka codziennego.

Ponadto ich zasób słownictwa wzbogacił się o terminy związane z tematyką projektu.

Przygotowane materiały, prezentacje multimedialne, strony internetowe zachęciły wielu nauczycieli do korzystania z podobnych źródeł informacji na zajęciach oraz zainspirowały do wykorzystywania technologii informacyji i komunikacji w nauczaniu.

Nauczyciele wzbogacili warsztat pracy o dodatkowe scenariusze lekcji, materiały dydaktyczne oraz wiadomości – nauczyciel języka francuskiego wykorzystuje zdobyte we Francji materiały i wiedzę o kulturze francuskiej na lekcjach i w ramach zajęć pozalekcyjnych, nauczyciele przedmiotów przyrodniczych prowadzą zajęcia na temat ochrony wód i przeprowadzają doświadczenia na podstawie opracowanych materiałów.

Ponadto dwoje nauczycieli brało udział w szkoleniu zorganizowanym przez Agencję Narodową Programu Socrates-Comenius dla nauczycieli przedmiotów ścisłych. Godny wspomnienia jest również fakt, że nauczyciele języka niemieckiego nawiązali kontakty ze szkołą w Niemczech i realizują podobny projekt.

Projekt niewątpliwie przyczynił się do zacieśnieniu współpracy z rodzicami. Przekonaliśmy się, że można na nich liczyć podczas organizacji różnych imprez i ważnych wydarzeń w życiu szkoły. Ponadto nauczyciele dzielili się informacjami i doświadczeniem z nauczycielami z sąsiednich szkół, starając się zachęcić ich do wzięcia udziału w podobnym projekcie.

Produkty końcowe · szkolna gazetka ścienna poświęcona wymianom; · informacje na stronie internetowej szkoły i Targówka; · dziennik wymiany na szkolnej stronie internetowej koła kultury francuskiej; · ankieta na temat wykorzystania wody w gospodarstwach domowych; · karty pracy uczniów i nauczycieli; · plakaty i prace plastyczne; · polsko-francusko-angielski słownik tematyczny; · uczniowskie prezentacje multimedialne.

Sposoby upowszechniania projektu Informacje na temat realizacji projektu zostały umieszczone na tablicach informacyjnych poświęconych programowi Comenius. Na stronie

97

gwiazdy comeniusa, czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów…

internetowej szkoły regularnie były zamieszczane informacje na temat przebiegu działań w projekcie. Ponadto została utworzona specjalna strona internetowa, na której uczniowie dzielili się wrażeniami z pobytu we Francji wysłano też sprawozdanie do Urzędu Gminy Targówek.

W ramach promocji wystosowano również zaproszenie do przedstawicieli władz lokalnych do wzięcia udziału w wieczorku pożegnalnym.

Informacje na temat udziału szkoły w programie Comenius były przekazywane podczas konferencji metodycznych dla nauczycieli oraz spotkań informacyjnych dla szkół zainteresowanych udziałem w projekcie organizowanych przez Agencję Narodową Programu Socrates-Comenius.

Uznaliśmy również, że warto rozpropagować program Comenius podczas spotkania z rodzicami kandydatów do klas pierwszych i podc zas spotkania z szóstoklasistami w sąsiedniej szkole podstawowej.

Wartościowość i użyteczność projektu Produkty końcowe, takie jak polsko-francusko-angielski słownik tematyczny, prezentacje multimedialne, scenariusze zajęć, karty pracy, można wykorzystać jako pomoce dydaktyczne na lekcjach biologii, chemii, geografii, fizyki i języka angielskiego i francuskiego.

Poza tym doświadczenia zdobyte w czasie realizacji zadań i wymian mogą być pomocne w kolejnych tego typu przedsięwzięciach.

EDEN Numer umowy:

04/SPC/04-0178/P1 Beneficjent:

IV Liceum Ogólnokształcące im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego ul. Korczaka 7, 32-300 Olkusz Kraje uczestniczące w projekcie:

Belgia, Czechy, Francja, Łotwa, Norwegia, Polska, Włochy Cele projektu · poznanie przez młodzież uwarunkowań i różnych metod rozwiązywania problemów ekologicznych, nawiązanie współpracy z lokalnymi instytucjami odpowiedzialnymi za ochronę środowiska; · stworzenie interesującej dla uczniów płaszczyzny partnerskiej współpracy z rówieśnikami z innych krajów; · poszerzenie możliwości wykorzystania w procesie edukacyjnym nowoczesnych środków dydaktycznych i technologii informacji i komunikacji; · poszerzenie możliwości rozwijania i praktycznego wykorzystania kompetencji językowych uczniów i nauczycieli;

98

· integracja społeczności szkolnej; · rozwijanie zainteresowania naukami przyrodniczymi.

Zadania zrealizowane w ramach projektu: · W każdym roku uczniowie badali jakość wody z lokalnej rzeki i porównywali uzyskane rezultaty z danymi posiadanymi przez instytucje. · Uczniowie wybrali typowy dla ich regionu gatunek rośliny występujący w pobliżu lokalnej rzeki i przeprowadzili jego badanie.

Młodzież z IV LO przeprowadziła obserwacje przyrodnicze endemitu warzuchy polskiej (Cochlearia polonica). · Uczniowie opracowali miniprojekt dotyczący ochrony lokalnej flory.

iii. edukacja środowiskowa – ekologiczna

· Uczniowie współpracowali z władzami lokalnymi, przeprowadzili debatę na temat problemów ekologicznych regionu, przedstawili władzom lokalnym wyniki badań lokalnej rzeki, sporządzili raport i przedstawili go burmistrzowi miasta z prośbą o jego sygnowanie. · Wspólnie z władzami lokalnymi uczniowie zorganizowali dzień Ogrody Edenu, którego celem jest upowszechnianie działań na rzecz ochrony środowiska – dzień Ogrody Edenu został zorganizowany we wszystkich krajach partnerskich w tym samym czasie. · Uczniowie porównali własne wyniki badań z wynikami uzyskanymi przez partnerów – poznali sytuację ekologiczną każdego kraju; · Uczniowie sporządzili „Europejską listę przetrwania” dla badanych rzek i wybranych roślin. · Uczniowie przygotowali wystawę prac artystycznych „Ogrody Edenu” wykorzystując swoje własne wizje artystyczne na ten temat.

Każda ze szkół stworzy swój własny „Eden”.

W trzecim roku realizacji projektu zostanie zorganizowana centralna wystawa w Geel. · Uczniowie przygotują grę dydaktyczną dla młodszych kolegów (uczniów gimnazjów), dotyczącą problemów ekologicznych regionu. · Używają technologie informacji i komunikacji – przygotowują stronę internetową i gazetkę cyfrową, zawierającą informacje, dotyczące projektu, komunikują się za pośrednictwem poczty elektronicznej; · podejmują, w podstawowym zakresie, naukę języka partnerów.

Osiągnięte rezultaty Uczniowie zdobyli lub udoskonalili umiejętności pracy metodą projektu i pracy zespołowej, samodzielnego poszukiwania informacji, prowadzenia obserwacji, wykorzystywania technologii informacyjnych oraz umiejętności komunikacyjne. W zauważalny sposób zwiększyła się motywacja uczniów i nauczycieli do nauki

języków obcych – uczniowie rozwinęli swoje kompetencje komunikacyjne i wzbogacili słownictwo o terminologię specjalistyczną (z dziedziny przyrody i ekologii). Szkoła uczestniczyła już w czterech projektach Comeniusa i nauczyciele nie mają trudności z bieżącą komunikacją ze szkołami partnerskimi. Pierwszy rok projektu zaowocował nowymi formami edukacji regionalnej i ekologicznej sprzyjającej budowaniu więzi emocjonalnych z regionem i zainteresowaniu uczniów jego problemami. Nauczyciele wdrażają nowe metody pracy zaobserwowane w czasie kontaktów ze szkołami partnerskimi.

Częściej stosują metody aktywizujące uczniów oraz nowoczesne urządzenia techniczne, pierwotnie wykorzystywane dla potrzeb projektu (rzutnik multimedialny, komputer, mikroskop do pracy w terenie, kamera, aparat cyfrowy).

Projekt wpłynął na zarządzanie szkołą, głównie w sferze organizacji pracy i zarządzania zasobami materialnymi. Widoczne jest wzbogacenie szkolnych zasobów bibliotecznych, a także ukierunkowanie nadzoru pedagogicznego i doskonalenia zawodowego na efektywne stosowanie przez nauczycieli nowoczesnych środków i pomocy dydaktycznych.

Materialne produkty projektu, formy wspólnej pracy uczniów i nauczycieli, sposób prezentacji osiągnięć i organizacja wymiany osób wskazują na znaczną integrację całej społeczności szkolnej wokół zadań przewidzianych w projekcie. Zdaniem dyrektora liceum społeczność szkolna najpierw utożsamiła się z celami projektu, a następnie zintegrowała poprzez wspólną pracę. Rezultatem projektu jest również pogłębienie więzi pomiędzy szkołą a jej środowiskiem. Projektem żywo interesują się władze samorządowe, szczególnie Wydział Ochrony Środowiska, zarząd Jurajskich Parków Krajobrazowych, Instytut Meteorologii, rodzice uczniów, gimnazjaliści i uczniowie okolicznych szkół. Zwraca uwagę obecność projektu i jego problematyki w codziennym życiu liceum i w środowisku, a także osobiste zaangażowanie dyrektora, koordynatora szkolnego i nauczycieli, co stymuluje zaangażowanie uczniów.

99

gwiazdy comeniusa, czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów…

Produkty końcowe Zajmowanie się endemiczną rośliną warzuchą polską, która była głównym przedmiotem badań uczestników projektu w polskiej szkole, stwarzało wielorakie możliwości pracy z uczniami i rozwijania ich ciekawości poznawczej, nadając zaplanowanym działaniom unikatową wartość badawczą. Dzięki temu produkty końcowe mają wartość naukową, choć cały projekt jest mocno osadzony w założeniach programu nauczania szkoły średniej. Są to foldery i opracowania naukowe, zdjęcia, płyty CD-ROM, materiały i pomoce dydaktyczne, bibliografia tematyczna, dokumentacja faktograficzna wydarzeń związanych z projektem oraz kronika projektu.

Sposoby upowszechniania projektu Dorobek pierwszego roku realizacji projektu został zaprezentowany gimnazjalistom oraz uczniom szkół z Trzebini i Śląska. Uczniowie liceum zaangażowani w projekt, uczestniczyli

w wykładach na Uniwersytecie Śląskim. Lokalna prasa zamieściła publikacje dotyczące spotkania koordynatorów ze szkół partnerskich, a także informacje o szkołach partnerskich.

Wartościowość i użyteczność projektu Oryginalność tematyki projektu, jej różnorodność i kompleksowość wyrażają się działaniami zarówno w sferze dydaktyki (nauki przyrodnicze, edukacja ekologiczna, języki obce, technologia informacyjna), jak i wychowania (edukacja regionalna, edukacja europejska, kształtowanie postaw proekologicznych, współpraca ze środowiskiem szkoły). W wyniku realizacji tych działań szkoła, nauczyciele i uczniowie odnieśli szereg zauważalnych korzyści zgodnie z założonymi celami projektu. Trwałe efekty, które można upowszechnić i spożytkować w celu zapewnienia żywotności projektu i uzyskania konkretnych zmian na lepsze, to przede wszystkim opracowane przez uczniów materiały na temat rzadkich okazów przyrodniczych.

WODA W ŚRODOWISKU ROLNICZYM Numer umowy:

P200-2/2003/SPC Beneficjent:

Zespół Szkół Licealnych i Zawodowych w Karolewie 11-400 Kętrzyn www.karolewo.com, zsliz@karolewo.com Kraje uczestniczące w projekcie:

Francja, Polska, Rumunia Cele projektu · Głównym celem projektu było zebranie informacji o stanie zanieczyszczenia wód w zlewiskach lokalnych rzek oraz podjęcie działań zmierzających do poprawy ich czystości. Wody gruntowe i powierzchniowe są zanieczyszczane między innymi przez gospodarstwa rolne. Stopień tego zanieczyszczenia zależy w znacznej mierze od intensywności

100

produkcji i stosowanych technologii, a także od wielokierunkowych działań w zakresie ochrony środowiska. · Uczniowie szkół rolniczych z krajów partnerskich uzyskali dane o czystości wody w środowisku lokalnym. Zebrali również informacje na temat realizowanych w środowisku rolniczym przedsięwzięć mających na celu ochronę i poprawę jakości wody. Młodzież dokonała

iii. edukacja środowiskowa – ekologiczna

zestawiania i podsumowania dotychczasowych działań, a następnie włączyła się aktywnie w prace na rzecz ochrony środowiska.

Zadania zrealizowane w ramach projektu · zgromadzenie dotychczasowych opracowań wykonanych przez różne instytucje zajmujące się ochroną środowiska na temat ogólnego stanu rzeki Guber, głównych źródeł zanieczyszczeń i wyników badań czystości wody oraz zapoznanie uczniów i nauczycieli z tymi opracowaniami; · poznanie norm i metod badania jakości wód powierzchniowych i gruntowych; · wykonanie badań stopnia zanieczyszczenia wody metodami chemicznymi i biologicznymi w wybranych miejscach rzeki Guber; · dokonanie zestawienia i opracowania wyników badań; · dokonanie zestawienia i opracowania danych na temat jakości wód pitnych w zlewisku rzeki Guber uzyskanych z Powiatowej Stacji Sanitarno-Epiedemiologicznej w Kętrzynie; · poznanie obowiązujących aktów prawnych regulujących ograniczenie dopływu zanieczyszczeń ze źródeł rolniczych do rzek i jezior; · opracowanie i przeprowadzenie wśród rolników ankiety na temat stopnia przestrzegania zaleceń w dziedzinie ochrony środowiska; · dokonanie zestawienia wyników ankiety; · stworzenie pasa ochronnego – zasadzenie krzewów wzdłuż cieku odwadniającego odprowadzającego wodę z pól gospodarstwa szkolnego do rzeki Guber; · opracowanie w formie prezentacji multimedialnych oraz ulotek informacyjnych następujących zagadnień związanych z ochroną wód w środowisku rolniczym: – „Wymagania techniczne, stawiane opryskiwaczom rolniczym”, – „Zasady użytkowania opryskiwaczy”, – „Analiza stopnia zanieczyszczenia wód pitnych azotanami w wodociągach publicznych i studniach przydomowych w powiecie kętrzyńskim”,

– „Analiza naturalnego zabezpieczenia śródpolowego i zadrzewienia wokół wód w zlewisku rzeki Guber”, – „Metody ograniczenia dopływu azotu ze źródeł rolniczych do wód gruntowych i powierzchniowych”; · upowszechnienie wyników ankiety i ulotek informacyjnych wśród rolników; · zapoznanie uczniów z systemem pracy Kętrzyńskiej Oczyszczalni Ścieków; · przygotowanie prezentacji multimedialnych i biuletynów informacyjnych w języku polskim i angielskim na temat realizacji projektu.

Podobne działania przeprowadziły w swoich regionach szkoły partnerskie z Francji i Rumunii.

Osiągnięte rezultaty Najważniejszym osiągnięciem zrealizowanego projektu jest wzrost świadomości ekologicznej wśród społeczności lokalnej oraz stworzenie pasa ochronnego zmniejszającego zanieczyszczenie wody azotanami.

W realizacji projektu uczestniczyło 85 uczniów.

Przygotowując opracowania i sprawozdania uczniowie doskonalili język angielski. Nawiązywali kontakty z młodzieżą ze szkół partnerskich.

Poznali metody pracy w zakresie ochrony środowiska w szkole francuskiej i rumuńskiej. Dzielili się z uczniami tych szkół wiedzą z zakresu ekologii i kultury swoich regionów. Poznali metody badania jakości wody, uczyli się pracy zespołowej, doskonalili umiejętność opracowywania ankiet i wyników badań, a także przygotowywania sprawozdań oraz korzystania z Internetu i programów komputerowych.

Główną motywacją do udziału w projekcie była chęć rozwijania własnych zainteresowań i możliwość nawiązania kontaktów z młodzieżą z innych krajów.

Nawiązaliśmy stałą współpracę z nauczycielami ze szkół partnerskich. Realizacja zadań pozwoliła na wdrożenie metody projektu w ramach zajęć lekcyjnych. Dzięki wizytom roboczym poznaliśmy metody pracy kolegów z Francji i Rumunii, które wykorzystujemy w naszej szkole.

101

gwiazdy comeniusa, czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów…

Systematycznie wymieniamy różne materiały i opracowania. Udział w projekcie stał się dla wielu nauczycieli motywacją do podjęcia podobnych działań i włączenia naszej szkoły w realizację następnych projektów europejskich. W planie pracy szkoły uwzględniono liczne imprezy przybliżające historię, kulturę i obyczaje krajów partnerskich.

W trakcie realizacji projektu szkoła współpracowała z: · Fundacją Ochrony Wielkich Jezior Mazurskich w Giżycku – materiały informacyjne i szkolenia; · Związkiem Gmin „Barcja” w Kętrzynie – materiały informacyjne o stanie wód; · Wojewódzkim Inspektoratem Ochrony Środowiska w Olsztynie – akty prawne i normy; · Powiatową Stacją Sanitarno-Epidemiologiczną w Kętrzynie – wyniki badań stanu zanieczyszczenia wód w studniach i wodociągach; · Stacją Kontroli Opryskiwaczy w Karolewie – wymogi techniczne i zasady użytkowania opryskiwaczy.

Rodzice uczniów współpracowali przy przeprowadzaniu ankiety wśród rolników oraz przy przyjmowaniu uczniów ze szkół partnerskich.

Produkty końcowe · biuletyny informacyjne na temat realizacji projektu w języku polskim i angielskim; · ulotki informujące o zasadach wykonywania prac w rolnictwie z uwzględnieniem wymogów ekologicznych.

Wartościowość i użyteczność projektu Informacje o pracach realizowanych w projekcie upowszechniane były poprzez: · stałą wystawę w szkole prezentującą bieżącą realizację projektu i wyniki badań uczniów; · ankietę przeprowadzoną wśród rolników; · stronę internetową szkoły;

102

· wystawy i prezentacje multimedialne projektu podczas: – „Comenius Week” w Olsztynie – 13 listopada 2003, – Powiatowej Konferencji Oceniania w Karolewie – 16 grudnia 2003, – spotkania nauczycieli-doradców w Warmińsko-Mazurskim Ośrodku Doskonalenia Nauczycieli w Olsztynie – 23 stycznia 2004, – szkolenia, zorganizowanego przez Powiatową Pracownię Metodyczną w Kętrzynie – 07 czerwca 2004, – Targów Programu Socrates-Comenius w Olsztynie – 23 października 2004; · artykuły w prasie lokalnej i krajowej.

Na podstawie dotychczasowych doświadczeń uważamy, że realizacja projektu Comeniusa daje nauczycielom i uczniom duże możliwości rozwoju, głównie poznawania nowych metod pracy, doskonalenia znajomości języków obcych i umiejętności publicznych prezentacji. Projekt przyczynił się do rozszerzenia współpracy pomiędzy szkołami partnerskimi również w innych obszarach: · Jedna z klas naszej szkoły i jedna klasa z Pommerit-Jaudy rozpoczęły współpracę polegającą na wymianie za pośrednictwwem Internetu informacji o uczniach, szkole, środowisku i zainteresowaniach młodzieży. Została utworzona specjalna strona internetowa, za której pośrednictwem młodzież wymienia swoje opinie – w korespondencji obowiązuje język angielski. · Uczniowie z Francji przyjeżdżają na praktyki zawodowe do Karolewa, natomiast młodzież z naszej szkoły udaje się do Pommerit-Jaudy. · Realizujemy kolejny projekt Comeniusa – „Agroturystyka szansą dla rolnictwa” – we współpracy z tymi samymi szkołami z Francji i Rumunii oraz ze szkołami z Litwy, Włoch i Portugalii.

iii. edukacja środowiskowa – ekologiczna

DZIECI PRZYRODZIE Numer umowy:

114/99/Com-1/09-99-P/PL Beneficjent:

Szkoła podstawowa nr 1 Zielona Góra www.sp1.zgora.pl, sp1zg@onet.pl Kraje uczestniczące w projekcie:

Finlandia, Francja, Irlandia, Niemcy Cele projektu · działania związane z zagadnieniami środowiska naturalnego; · organizacja wspólnej akcji „Sprzątamy świat” i „Wiosna w naszej szkole”; · przeprowadzenie ankiet „Moje ulubione zwierzę” oraz „Czy twój dom jest ekologiczny?”; · wzajemne poznanie dzieci poprzez nawiązanie korespondencji, wymiana informacji na temat środowisk szkolnych, rodzinnych i lokalnych; · dokumentacja wspólnych działań za pomocą zdjęć, wystaw, nagrań wideo, kronik; · przygotowanie do życia w zjednoczonej Europie.

Zadania zrealizowane w ramch projektu Szkoła Podstawowa nr 1 w Zielonej Górze włączyła się do programu Comenius, aby nawiązać ze szkołami europejskimi współpracę mającą na celu podniesienie jakości kształcenia oraz budzenie w dzieciach poczucia jedności z Europą. Realizacja projektów „Dzieci przyrodzie”(1997−2000) oraz „Strefa dzieci” (2000−2003) umożliwiła nam wyznaczenie nowych celów nauczania i wychowania.

Do określenia celów i priorytetów współpracy międzynarodowej dyrekcja naszej szkoły powołała zespół do spraw integracji europejskiej, którego przewodniczącym jest szkolny koordynator programu Comenius. Członkowie zespołu proponują, prezentują i formułują priorytety i cele, wybierają spośród nic te, które uważają za najistotniejsze, a ostateczną decyzję podejmuje

i projekt zatwierdza dyrektor szkoły. W pracach nad projektem mają swój udział również uczniowie. Do zadań zespołu należy opracowywanie pod kierunkiem szkolnego koordynatora Comeniusa ankiety oceniającej projekt, jego rolę i przydatność w życiu szkoły, wykonywanie prac plastycznych i literackich związanych z tematyką projektu, współredagowanie szkolnej gazetki europejskiej, projektowanie i wykonywanie ściennych gazetek europejskich prezentujących prace wszystkich partnerów, prowadzenie kroniki współpracy z zagranicą oraz pomoc i aktywny udział w organizacji i przebiegu Dnia Europejskiego w szkole.

Zgodnie z założeniami programu Comenius realizujemy przedsięwzięcia edukacyjne promujące wymiar europejski w szkole. Nasi uczniowie uczestniczą w zajęciach lekcyjnych z zakresu edukacji europejskiej według programu autorskiego oraz w warsztatach Szkolnego Klubu Małego i Młodego Europejczyka. Poznają dziedzictwo kulturowe państw Europy, ich wspólne korzenie i tradycje.

Nawiązaliśmy partnerską współpracę ze szkołami z Niemiec, Irlandii, Finlandii, Francji i Grecji. W celu wzmocnienia kontaktów prowadzona jest korespondencja w języku niemieckim i angielskim oraz międzynarodowa wymiana dzieci i nauczycieli. W realizację kolejnych projektów Comeniusa zaangażowane są wszystkie grupy wiekowe. Utrzymywanie kontaktów między dziećmi z różnych państw Europy rozwija poczucie utożsamienia z projektem, a także umożliwia doskonalenie umiejętności praktycznego

103

gwiazdy comeniusa, czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów…

na temat pobytu naszych uczniów w Cottbus w ramach tygodnia europejskiego w tamtejszej szkole; · artykuły prasowe (szkolna gazetka „Jedynka”, gazety regionalne, czasopisma pedagogiczne) opisujące współpracę naszej szkoły z placówkami zagranicznymi oraz pobyt grupy dzieci w Cottbus; · fotografie, plakaty, gazetki ścienne, filmy wideo.

posługiwania się językiem angielskim i niemieckim. Efekty działań uczniowskich w postaci prac plastycznych i redakcyjnych wysyłane są do szkół partnerskich. Dotychczasowe działania wzbudziły duże zainteresowanie i zaangażowanie dzieci, pogłębiły ich ciekawość świata.

Do tej pory zrealizowaliśmy w ramach programu Socrates-Comenius dwa trzyletnie projekty.

Osiągnięte rezultaty: · album fotograficzny „Wiosna w naszej szkole”; · program telewizyjny z cyklu „Na granicy”, emitowany przez telewizję regionalną – relacja

Produkt końcowy Plakat poświęcony ochronie środowiska wykonany dla każdej szkoły partnerskiej.

RACJONALNE W YKORZYSTANIE ZASOBÓW NATURALNYCH – POZNAJEMY NOWE TECHNOLOGIE. WODA – LAS – NOWE TECHNOLOGIE Numer umowy:

04/SPC/04-0405/P1 Beneficjent:

Gimnazjum im. Jana Pawła II ul. Łagowska 25, 26-035 Raków rembow@poczta.onet.pl Kraje uczestniczące w projekcie:

Czechy, Francja, Niemcy, Polska Cele projektu · poznanie szkół partnerskich uczestniczących w projekcie; · poznanie zasobów naturalnych własnych regionów oraz regionów, w których znajdują się szkoły partnerskie; · kształcenie umiejętności świadomego współistnienia z przyrodą; · podnoszenie świadomości ekologicznej mieszkańców wszystkich partnerskich gmin poprzez prezentację wyników pracy nad projektem w mediach; · kształcenie kluczowych umiejętności, takich jak praca w grupie, zarządzanie własną pracą,

104

umiejętności organizacyjne, znajomość języków obcych.

Zadania zrealizowane w ramach projektu W pierwszym roku realizacji projektu poznawaliśmy zasoby wodne najbliższej okolicy. Jednym z działań był konkurs plastyczny na najciekawsze prace ukazujące różne sposoby wykorzystania wody. W konkursie wzięli udział wszyscy uczniowie. Najciekawsze rysunki znalazły się w szkolnym kalendarzu na rok 2005, inne zostały zaprezentowane na wystawie.

Podczas całego roku szkolnego uczniowie poznawali okoliczne zbiorniki wodne (między

iii. edukacja środowiskowa – ekologiczna

innymi rzeki Łagowicę, Czarną Staszowską oraz największy w regionie zbiornik rekreacyjno-retencyjny „Chańcza”). Odbyły się wycieczki do miejscowej oczyszczalni ścieków, gdzie gimnazjaliści poznali proces biologicznego oczyszczania wody. Nauczyciele poszczególnych przedmiotów zrealizowali na swoich zajęciach różne tematy związane z wodą – na lekcji geografii powstały szkice geograficzne i mapy lokalnych cieków wodnych, na lekcjach języka polskiego i języka angielskiego uczniowie wyszukiwali związki frazeologiczne, powiedzenia i przysłowia związane z terminem „woda”.

Jednym z zadań, które w tym samym terminie wykonały wszystkie szkoły partnerskie było przeprowadzenie ankiety na temat zapotrzebowania na wodę. Ankietę opracowali uczniowie klasy ósmej ze szkoły w Burgthann. W naszej gminie badaniami objęliśmy łącznie sto osób w różnym wieku. Pytania ankiety dotyczyły zużycia wody w gospodarstwach domowych. Opracowane w formie wykresów wyniki zostały przesłane do szkoły koordynującej, która wykonała zestawienie zbiorcze. Pozwala ono porównać zużycie wody w gospodarstwach domowych w różnych krajach. Dane na ten temat są dostępne na stronie internetowej szkoły w Burgthann.

W szkole działa Koło Socratesa, które jest odpowiedzialne między innymi za promocję projektu. Członkowie Koła przygotowali wystawę fotografii przedstawiających lokalne zbiorniki wodne, wykonali dwujęzyczną gazetkę przedstawiającą związki frazeologiczne, powiedzenia i przysłowia ze słowem „woda”. Prowadzili również pamiętnik ilustrowany licznymi fotografiami na temat „Wspólny język? Tak!”. W pamiętniku opisywali swoje wrażenia, związane z realizacją projektu, dotyczące głównie spotkań z nauczycielami i uczniami z zaprzyjaźnionych szkół.

Najatrakcyjniejsze dla młodzieży są spotkania z rówieśnikami ze szkół partnerskich. Co roku naszą szkołę odwiedza grupa dwudziestu osób z czeskiego Zdikova. Grupa z naszej szkoły (piętnaścioro uczniów i czterech nauczycieli) wyjeżdża z rewizytą. Podczas takich spotkań odbywa

się wiele zajęć związanych z tematem projektu, jak również zajęć integracyjnych sprzyjających wzajemnemu poznaniu i pogłębieniu znajomości języka angielskiego i rosyjskiego.

W drugim roku pracujemy nad tematem „las”.

Najważniejszym wspólnym przedsięwzięciem było opracowanie i wydanie międzynarodowego kalendarza na ten temat. Kalendarz na rok 2006 (wydany w Polsce) jest efektem współpracy wszystkich szkół partnerskich. Zawiera on prace plastyczne przedstawiające las w różnych porach roku. Autorami rysunków są tym razem uczniowie ze szkół partnerskich. W kalendarzu znajdują się również informacje (w czterech językach) na temat projektu, szkół i miejscowości, w których się one znajdują.

Osiągnięte rezultaty Realizacja projektu wpłynęła pozytywnie na pracę naszej szkoły. Zajęcia z poszczególnych przedmiotów zostały wzbogacone o treści związane z tematem projektu, co podniosło ich atrakcyjność. Dzięki temu, że projekt stał się częścią naszej codziennej szkolnej pracy (został uwzględniony w Planie Rozwoju Szkoły i w programach nauczania przedmiotów) udało nam się uniknąć zakłóceń w organizacji pracy gimnazjum. Najważniejszym rezultatem osiągniętym w czasie realizacji projektu jest zwiększenie poziomu wiedzy uczniów na temat zasobów naturalnych (zbiorniki wodne, lasy) w najbliższej okolicy, wykorzystania tych zasobów w gospodarce, turystyce i w gospodarstwach domowych oraz poznanie analogicznych wiadomości dotyczących gmin, w których znajdują się szkoły partnerskie.

Zgodnie z tematem projektu uczniowie poznali, jak racjonalnie korzystać z zasobów naturalnych, aby nie doprowadzić do ich szybkiego wyczerpania. Podniosła się ich świadomość ekologiczna.

Ważny jest również wzrost motywacji do nauki języków obcych u naszych uczniów oraz podniesienie ich samooceny i zwiększenie wiary we własne możliwości (dotyczy to głównie praktycznego wykorzystania języka obcego podczas kontaktów z nauczycielami i uczniami ze szkół partnerskich).

105

gwiazdy comeniusa, czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów…

Realizowany przez nas projekt ma bardzo duży wpływ na poznanie nowych technologii informacji i komunikacji oraz na doskonalenie umiejętności pracy w grupie, zarówno wśród uczniów, jak i nauczycieli, mobilizuje do przestrzegania terminów, uczy odpowiedzialności.

Projekt spowodował zacieśnienie współpracy szkoły ze społecznością lokalną. Sądzimy, że dobre relacje ze środowiskiem lokalnym wynikają z wymiernych korzyści, jakie nasza młodzież czerpie w udziału w programie Comenius.

Produkty końcowe · kalendarz na rok 2005 zawierający prace plastyczne i fotografie uczniów (temat: woda); · strona internetowa zawierająca informacje o działaniach w ramach projektu (www.gimnazjum.rakow.pl); · wystawa prac plastycznych przedstawiających akweny wodne w naszym regionie; · mapki wód lokalnych; · wystawa fotografii prezentujących rzeki i zbiorniki wodne w regionie; · dwujęzyczna gazetka przedstawiająca związki frazeologiczne zawierające słowo „woda”; · opracowanie dotyczące zużycia wody w gminach, w których znajdują się szkoły partnerskie (płyta CD-ROM), · praca literacka (pamiętnik: „Wspólny język?

Tak!”) – wspomnienia uczniów dotyczące kontaktów z rówieśnikami ze szkół partnerskich; · wydany w Polsce czterojęzyczny kalendarz na rok 2006 będący efektem wspólnej pracy i zawierający rysunki uczniów ze szkół partnerskich przedstawiające las w różnych porach

106

roku oraz informacje (w językach ojczystych szkół partnerskich) na temat realizowanego projektu oraz uczestniczących w nim szkół i miejscowości, w których się znajdują.

Sposoby upowszechniania projektu: Osoby odpowiedzialne za realizację projektu w szkole informują o nim rodziców i uczniów podczas szkolnych apeli i zebrań z rodzicami.

Informacje o działaniach przeprowadzonych w ramach programu są również prezentowane na gazetkach ściennych, w gazetce szkolnej i w lokalnych mediach (prasa – między innymi lokalny „Przegląd Rakowski”, radio, telewizja).

Produkty końcowe, prezentacje multimedialne i fotoreportaże przedstawiające wyniki pracy są co roku prezentowane podczas Wojewódzkich Targów Programu Socrates-Comenius. Zainteresowani naszym projektem mogą również znaleźć informacje na jego temat na szkolnej stronie internetowej.

Wartościowość i użyteczność projektu Jest to kolejny projekt realizowany przez naszą szkołę, użyteczny dla całego środowiska. Korzyści płynące z udziału w programie są przede wszystkim niematerialne (ugruntowanie wysokiej pozycji szkoły w kraju – jesteśmy znani i pozytywnie kojarzeni dzięki Socratesowi, wysoka samoocena uczniów i nauczycieli, wyrównywanie szans naszej młodzieży w konfrontacji z uczniami szkół miejskich, praktyczna znajomość realiów innych krajów członkowskich Unii Europejskiej). Korzyści materialne są dla naszej niezamożnej szkoły również ogromne – dzięki nim możemy realizować różne atrakcyjne działania.

iii. edukacja środowiskowa – ekologiczna

OBSZARY GĘSTO ZALUDNIONE W EUROPIE. RELACJA POMIĘDZY ŚRODOWISKIEM NATURALNYM I CZŁOWIEKIEM Numer umowy:

04/SPC/04-0061/C3 Beneficjent:

Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 3 im. Jana Pawła II ul. Oświęcimska 90, 41-707 Ruda Śląska lic3gim10@poczta.onet.pl Kraje uczestniczące w projekcie:

Finlandia, Polska, Rumunia, Wielka Brytania, Włochy Cele projektu · poznawanie zależności zachodzących między środowiskiem naturalnym a życiem i gospodarką człowieka; · poszerzanie wiedzy o własnym regionie i krajach partnerskich; · doskonalenie umiejętności pracy w grupie; · doskonalenie znajomości języków obcych; · kształtowanie wizerunku szkoły w środowisku lokalnym.

Zadania zrealizowane w ramach projektu W roku szkolnym 2002/2003 uczniowie poznawali na przykładzie Rudy Śląskiej kolejne etapy przeobrażania krajobrazu naturalnego w krajobraz rolniczy, przemysłowy, a następnie postindustrialny. W trakcie roku szkolnego zrealizowane zostały następujące zadania: · konkurs na plakat prezentujący kraje oraz miasta biorące udział w projekcie; · organizacja wizyty roboczej nauczycieli ze szkół partnerskich w Rudzie Śląskiej; · wycieczka objazdowa uczniów po Rudzie Śląskiej, której celem było gromadzenie dokumentacji fotograficznej; · rozpoczęcie korespondencji uczniów szkoły polskiej z rówieśnikami ze szkół partnerskich; · przygotowanie przez uczniów albumu poświęconego Rudzie Śląskiej – jej historii, dniu dzisiejszemu oraz przekształceniom krajo-

brazu – w polskiej oraz angielskiej wersji językowej (album zawiera dokumentację rysunkową, zdjęcia oraz mapy); · utworzenie strony internetowej poświęconej realizowanemu tematowi; · wizyta robocza nauczycieli w Espoo, w czasie której zaprezentowano efekty pracy uczniów i wymieniono uwagi oraz spostrzeżenia na temat realizacji projektu; · wycieczka uczniów biorących udział w realizacji projektu do Wieliczki, Lanckorony oraz Kalwarii Zebrzydowskiej.

W roku szkolnym 2003/2004 uczniowie zapoznawali się z przykładami wykorzystywania przez człowieka naturalnych warunków terenowych do osadnictwa, prowadzania działalności gospodarczej i ochrony granic w przeszłości (ze szczególnym uwzględnieniem zamków i innych obiektów architektonicznych). W trakcie roku szkolnego zrealizowane zostały następujące zadania: · wizyta robocza w Swansea, podczas której ustalono plan pracy (w wizycie brało udział dwoje uczniów liceum wyróżniających się w realizacji projektu); · prezentacja wystawy z okazji Tygodnia Comeniusa; · wizyta uczniów oraz nauczycieli ze szkoły partnerskiej w Espoo w Rudzie Śląskiej w ramach wymiany uczniów;

107

gwiazdy comeniusa, czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów…

· rewizyta uczniów naszej szkoły w Espoo; · przygotowanie albumu w polskiej i angielskiej wersji językowej zawierającego opracowania dotyczące Gródka kochłowickiego, zamków w Będzinie, Ogrodzieńcu, Chudowie oraz Obszaru Warownego Śląsk, przygotowane pod kątem położenia geograficznego, historii oraz wykorzystania rzeźby terenu do budowy założenia obronnego (album zawiera dokumentację rysunkową, zdjęcia oraz mapy); · realizacja prezentacji multimedialnej przedstawiającej zagadnienia opracowane w albumie; · wycieczka uczniów biorących udział w realizacji projektu szlakiem zamków Dolnego Śląska, której celem było zapoznanie się uczniów z wykorzystaniem rzeźby terenu przy wznoszeniu budowli obronnych na obszarach nizinnych, przedgórskich oraz górskich, poznanie wpływu powstałych założeń na sieć osadniczą danego obszaru, gromadzenie materiałów niezbędnych do realizacji projektu; · opracowanie strony internetowej poświęconej realizowanym zagadnieniom; · wizyta robocza nauczycieli w Neapolu, w czasie której zaprezentowano efekty pracy uczniów (w wizycie brało udział dwoje uczniów gimnazjum wyróżniających się w realizacji projektu).

W roku szkolnym 2004/2005 uczniowie zapoznawali się z problemami ochrony obiektów o szczególnej wartości przyrodniczej i kulturowej (rezerwaty przyrody, lasy, zbiorniki wodne, zabytki) znajdujących się na terenach gęsto zaludnionych, wykorzystywanych jako miejsca wypoczynku i rekreacji przez mieszkańców terenów wysoko zurbanizowanych. Staraliśmy się podkreślić znaczenie ekologii dla przyszłości człowieka. W trakcie roku szkolnego zrealizowane zostały następujące zadania: · wystawa prezentująca dorobek szkoły w programie Comenius w ramach Targów Programu Socrates-Comenius, organizowanych pod patronatem Kuratorium Oświaty w Gliwicach;

108

· opracowanie albumu zawierającego dorobek szkoły w ramach realizowanych w latach 1999−2005 Szkolnych Projektów Comeniusa; · wizyta robocza w Konstancy, w trakcie której ustalono plan pracy (w wizycie brali udział nauczyciele koordynujący prace nad projektem oraz dwoje uczniów gimnazjum wyróżniających się w jego realizacji); · wyjazd grupy uczniów naszej szkoły wraz z opiekunami do Acerry w ramach realizowanej wymiany uczniowskiej ze szkołą partnerską; · uczestnictwo przedstawiciela szkoły w spotkaniu koordynatorów międzynarodowych projektów; · udział w konferencji „Młodzież na europejskim rynku pracy – szanse i możliwości”, wygłoszenie przez przedstawiciela szkoły prelekcji na temat doświadczeń szkoły oraz korzyści dla uczniów wynikających z realizacji trzech Szkolnych Projektów Comeniusa; · zorganizowanie wizyty nauczycieli oraz uczniów szkoły włoskiej w ramach realizowanej wymiany uczniowskiej; · wycieczki uczniów mające na celu gromadzenie informacji oraz materiałów, niezbędnych do opracowania tematu – do Muzeum Zamkowego w Pszczynie, skansenu w Wojewódzkim Parku Kultury i Wypoczynku w Chorzowie, do Wrocławia, do Ośrodka Sportowego „Dolomity Sportowa Dolina” w Bytomiu, do Kopalni Zabytkowej w Tarnowskich Górach; · opracowanie albumu w polskiej i angielskiej wersji językowej na temat miejsc wypoczynku mieszkańców konurbacji katowickiej, a więc Palmiarni w Gliwicach, ośrodków rekreacyjnych w Rudzie Śląskiej, zoo w Rudzie Śląskiej, Skansenu Górniczego w Zabrzu, Wojewódzkiego Parku Kultury i Wypoczynku w Chorzowie, Pałacu Młodzieży i parku Kościuszki w Katowicach, ogrodu botanicznego w Bujakowie, rezerwatów przyrody w Katowicach oraz ośrodka „Dolomity Sportowa Dolina” w Bytomiu (album zawiera dokumentację rysunkową);

iii. edukacja środowiskowa – ekologiczna

· zorganizowanie w szkole wizyty roboczej nauczycieli oraz uczniów w ramach Szkolnego Projektu Comeniusa, prezentacja i wymiana pomiędzy szkołami efektów pracy w postaci albumów, prezentacji multimedialnych oraz innych produktów końcowych (zdjęcia, prace plastyczne, postery) w trakcie konferencji towarzyszącej wizycie, podsumowanie pracy w ciągu wszystkich lat realizacji projektu.

Osiągnięte rezultaty Uczniowie mogli poszerzyć swoją wiedzę na temat innych kultur poprzez zdobywanie informacji na lekcjach geografii, historii i historii sztuki, udział w konkursie na poster prezentujący kraje i miasta szkół partnerskich, zapoznanie się z albumami przygotowanymi przez szkoły partnerskie, korespondencję z rówieśnikami z tych szkół oraz wyjazdy zagraniczne.

Poprzez stały kontakt z nauczycielami koordynującymi realizację projektu oraz podział pracy na etapy gromadzenia, opracowywania, tłumaczenia i prezentowania informacji uczniowie mieli okazję rozwijania umiejętności samodzielnego poszukiwania i opracowywania potrzebnych informacji oraz tworzenia fotograficznej dokumentacji badanego zjawiska. Pracując grupowo, rozwijali również umiejętność pracy w zespole i poczucie odpowiedzialności za podjęte zadanie.

Praca nad projektem niewątpliwie wpłynęła na kształtowanie poczucia samodzielności i wiary we własne możliwości, a także utożsamianie się ze swoją szkołą, regionem i krajem.

Uczniów pracujących nad albumem cechowała wysoka motywacja, oprócz interesującego tematu dodatkowym atutem zadania były spotkania poza lekcjami, zajęcia w terenie oraz wycieczki.

Produkty końcowe · albumy w polskiej i angielskiej wersji językowej („Przekształcenia krajobrazu Rudy Śląskiej”, „Wykorzystanie rzeźby terenu do budowy założeń obronnych”, „Wypoczynek mieszkańców konurbacji katowickiej”);

· plakaty oraz postery; · dokumentacja fotograficzna; · prezentacje multimedialne; · strona internetowa; · prace plastyczne (obrazy olejne, akwarele, w tuszu, kresce, grafiki); · ilustrowane zbiory podań; · zbiory legend; · prace opisujące zwyczaje i obyczaje – „cykle roku i cykle życia”; · album o wielkich Europejczykach zawierający ilustracje, biografie i uzasadnienie wyboru postaci w wersji angielskiej i polskiej.

Sposoby upowszechniania projektu Informacje o projekcie były rozpowszechniane poprzez: · prasę i telewizję lokalną; · wystawy i gazetki szkolne, między innymi pokaz z okazji Tygodnia Comeniusa obejmujący wystawę zdjęć i albumu wykonanego przez uczniów, prezentacje multimedialne, scenki dotyczące współpracujących z nami krajów zaprezentowane przez szkolne kółko teatralne, wystawę poświęconą dwóm projektom szkolnym zrealizowanym w ubiegłych latach, wypuszczenie przed naszą szkołą w powietrze baloników z przesłaniem do Europy z okazji Dnia Comeniusa, stronę internetową szkoły oraz realizowanego projektu; · spotkania z rodzicami w szkole; · Targi Programu Socrates-Comenius; · konferencje dla nauczycieli miast podległych Delegaturze Kuratorium Oświaty w Gliwicach; · konferencje organizowane dla nauczycieli szkół z Rudy Śląskiej; · informowanie społeczności szkolnej o regionie, zabytkach, zwyczajach poszczególnych szkół partnerskich w ramach organizowanych w szkole imprez: Dnia Portugalii, Dnia Neapolu, Dnia Toledo.

109

gwiazdy comeniusa, czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów…

Wartościowość i użyteczność projektu: Wnioski dyrektora szkoły: Projekty Comeniusa realizowane są w szkole od 1989 roku przez uczniów liceum ogólnokształcącego i gimnazjum. Realizowane były na lekcjach języka polskiego, języków obcych, historii, geografii, plastyki, muzyki, a także podczas zajęć pozalekcyjnych. Stworzono innowację programową, na podstawie której powstał autorski program nauczania historii sztuki realizowany na lekcjach historii. Powstała baza materiałów i pomocy naukowych do lekcji o historii sztuki i geografii.

Uczniowie i nauczyciele doskonalili swoje umiejętności językowe i kompetencje z zakresu nowych technologii informacji i komunikacji bądź poprzez udział w kursach (nauczyciele przedmiotu), bądź poprzez wykonywanie tłumaczeń tekstów albumów, uczestnictwo w wizytach, pełnienie funkcji tłumacza. Projekty były inspiracją do utworzenia klas z rozszerzonym programem nauczania języków obcych oraz historii sztuki, a także do utworzenia klasy dwujęzycznej z językiem francuskim. Ponadto szkoła uczestniczyła dwukrotnie w programie Socrates-Arion, goszcząc dyrektorów szkół z krajów Unii Europejskiej. Wizyty te zaowocowały utworzeniem nowych projektów.

Roczna praca asystenta językowego z Finlandii stworzyła w szkole atmosferę sprzyjającą nauce języków obcych, jak również wywołała chęć poznania Finlandii.

110

Wizyty uczniów szkół partnerskich sprzyjały tworzeniu atmosfery zainteresowania krajem. Organizowano dni danego kraju i tydzień języków obcych, wykorzystywano szkolny radiowęzeł do prezentacji wiedzy o kraju, odtwarzano muzykę, prezentowano wystawy fotograficzne, filmy itp.

Realizacja programów pobudza do nowych pomysłów (obserwacja systemów zarządzania szkołą w krajach partnerskich). Ułatwia także zarządzanie szkołą dzięki zacieśnianiu więzi między nauczycielami i dyrekcją szkoły łatwiej rozwiązuje się problemy, gdy wszyscy zmierzają do wspólnego celu. Łatwiejszy jest także kontakt z władzami miasta, gdyż szkoła prowadząca program jest w mieście placówką szczególną, interesującą również dla lokalnej społeczności.

Będąc w mieście pionierami programu, upowszechnialiśmy go poprzez przedstawianie sprawozdań z realizacji programu władzom miasta i informowanie o projekcie w trakcie konferencji miejskich dyrektorów szkół oraz podczas spotkania władz miasta z młodzieżą i nauczycielami szkół partnerskich w trakcie wizyt roboczych i wymian. W ten sposób przyczyniliśmy się do przystąpienia do programu dwóch liceów ogólnokształcących w naszymm mieście.

Należy również podkreślić, że realizacja Szkolnego Projektu Comeniusa wpłynęła na wzrost zainteresowania młodzieży gimnazjalnej z terenu Rudy Śląskiej oraz miast ościennych podejmowaniem nauki w naszym liceum ogólnokształcącym.

iii. edukacja środowiskowa – ekologiczna

ZDROWIE I EKOTURYST YKA W CZTERECH REGIONACH UNII EUROPEJSKIEJ Numer umowy:

06-POL01-S2C01-01272-3 Beneficjent:

Zespół Szkół nr 2 os. Zachód B15a, 73-110 Stargard Szczeciński www.zs2-stargard.edu.pl Kraje uczestniczące w projekcie:

Niemcy, Polska, Szwecja, Wielka Brytania Cele projektu · zwiększenie świadomości interkulturowej poprzez wymianę uczniów i nauczycieli ze szkół partnerskich; · analiza i porównanie regionów każdego kraju partnerskiego pod względem kultury, turystyki ekologicznej i zdrowia w celu stworzenia wspólnej strategii europejskiej w dziedzinie turystyki ekologicznej i zdrowia; · rozwijanie współpracy z lokalnymi firmami w krajach partnerskich oraz pomiędzy krajami szkół biorących udział w projekcie w celu integracji i rozwijania w uczniach samodzielności; · doskonalenie metod nauczania i zwiększanie motywacji uczniów do nauki poprzez współpracę, integrację i wymianę nauczycieli; · rozwijanie umiejętności językowych uczniów w celu swobodnego porozumiewania się w krajach anglojęzycznych.

Zadania zrealizowane w ramach projektu: Pierwszym wspólnym przedsięwzięciem wszystkich partnerów była wystawa na temat naszych krajów, regionów, miast oraz szkół. Kolejnym była zorganizowana przez naszych uczniów wystawa pod tytułem „Nasza mała i duża ojczyzna”, która po uroczystym otwarciu w Bramie Pyrzyckiej była dostępna dla wszystkich chętnych do 23 listopada 2004 w godzinach 10.00−16.00. Podczas wizyty roboczej w Braintree w grudniu 2004 wspólnie przygotowaliśmy wystawę, w ramach której zarówno nasza szkoła, jak i szkoły partnerskie

przedstawiły informacje na temat swojej kultury, tradycji, najciekawszych miejsc i potraw. Kolejna ekspozycja przygotowana przez naszych uczniów prezentowała zakątki ekoturystyczne w Polsce i w regionie. Prace nad przygotowaniem wystawy „Ekoturystyka w Polsce i w regionie” rozpoczęliśmy od gromadzenia potrzebnych materiałów, co okazało się dość trudnym przedsięwzięciem, ale i ciekawym doświadczeniem. W celu ich zdobycia wyjeżdżaliśmy za miasto, szukaliśmy ośrodków turystycznych w okolicy, wykonywaliśmy zdjęcia. Rozesłaliśmy wiele listów do instytucji w całej Polsce z prośbą o przesłanie folderów bądź innych informacji na temat różnych ośrodków. Nad wystawą pracowaliśmy w ramach zajęć pozalekcyjnych. Było to dla nas duże wyzwanie.

Wystawę przygotowaliśmy w dwóch językach – polskim i angielskim. Na przełomie maja i czerwca pojechaliśmy z wizytą do naszych partnerów na wyspę Tjörn w Szwecji. Celem spotkania było zaprezentowanie wystaw na temat turystyki ekologicznej przygotowanych w poszczególnych krajach biorących udział w projekcie. Wędrówka po zakątkach ekoturystycznych naszych czterech krajów była niezwykłym przeżyciem. Wszystkie prezentacje były przygotowane profesjonalnie i można było się z nich wiele nauczyć. Z racji tego, że pojęcie turystyki ekologicznej w naszym kraju jest nowe, a sama ekoturystyka się rozwija, szczególnie dla delegacji polskiej była to ciekawa lekcja. Ponadto nasi szwedzcy partnerzy zapewnili nam wiele innych atrakcji. W Rönnäng i Göte-

111

gwiazdy comeniusa, czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów…

borgu zorganizowali wykłady na temat turystyki ekologicznej prowadzone przez specjalistów w tej dziedzinie. Odwiedziliśmy też Word Culture Museum. Uczniowie mieli okazję pływać kajakiem i brać udział w grach zespołowych na plaży. Także i tym razem wykazali się świetną znajomością języka, nawiązali kontakty z innymi uczniami i chętnie brali udział w różnych zajęciach, które miały miejsce podczas naszego pobytu.

Nawiażały się nowe przyjaźnie, uczniowie nadal utrzymują kontakt z kolegami z zagranicy, a co dla nas najważniejsze, mają dużą motywację zarówno do nauki języka angielskiego, jak i do pracy nad projektem, a ich zaangażowanie jest godne podziwu.

W drugim roku współpracy przygotowaliśmy wystawę na temat związku zdrowia z turystyką ekologiczną. Drugie półrocze roku szkolnego 2005/2006 rozpoczęło się od gromadzenia materiałów do kolejnej wystawy oraz organizacji Tygodnia Europejskiego w naszej szkole. Uczniowie pracujący nad projektem zdecydowali się przedstawić materiały dotyczące zdrowia i turystyki ekologicznej w Szwecji. Ponadto przygotowali dodatkowe materiały na temat tego kraju, jego tradycji, historii oraz potraw, jakie można znaleźć na szwedzkim stole.

Osiągnięte rezultaty Podczas realizacji projektu uczniowie zdobyli wiele nowych wiadomości i umiejętności, przede wszystkim dowiedzieli się dużo na temat turystyki ekologicznej, zdrowia i kultury krajów partnerskich. Potrafią przygotować i przedstawić prezentację w programie Microsoft PowerPoint. Podniósł się poziom znajomości języka angielskiego. Najważniejsze jednak są zawarte podczas realizacji projektu przyjaźnie, które coraz bardziej się zacieśniają, czego dowodem są częste kontakty i wizyty poza realizacją projektu.

Nauczyciele wymienili doświadczenia, poznali nowe metody pracy. Udało im się rozwinąć własne zainteresowania, relacje pomiędzy nauczycielami i uczniami uległy zmianie. Niektórzy nauczyciele zdecydowali się na zastosowanie

112

zdobytych doświadczeń we własnych zajęciach edukacyjnych i wychowawczych. Wśród grona pedagogicznego można zaobserwować większe zainteresowanie nauką języków obcych, częstszą wymianę materiałów dydaktycznych. Rodzice naszych uczniów uważają, że projekt jest dla ich dzieci wspaniałym doświadczeniem i przygodą.

Dzięki współpracy międzynarodowej uczniowie mają możliwość poznania innych krajów, kultur oraz pogłębienia znajomości języka obcego. Projekt umożliwił nam również promocję naszego regionu za granicą.

Produkty końcowe · filmy o naszym mieście, wystawy; · przedstawienie o zdrowiu „Power of the fruit”; · albumy, mapy, plakaty, ulotki; · strona internetowa; · prezentacje w programie Microsoft PowerPoint; · dokumentacja w formie tradycyjnej publikacji i płyty CD-ROM; · konferencje.

Sposoby upowszechniania projektu Nasz projekt został szczegółowo przedstawiony na stronie internetowej naszej szkoły www.zs2-stargard.edu.pl oraz na wspólnej stronie internetowej przygotowanej przez szkołę angielską – www.braintree.ac.uk (links – Project-Comenius). Ważniejsze działania opisywane były w lokalnej prasie i prezentowane w lokalnej telewizji i radiu. O ważniejszych wydarzeniach związanych z projektem informowały społeczność naszego miasta banery. Na wszystkie uroczystości zapraszaliśmy władze samorządowe i zaprzyjaźnionych dyrektorów pobliskich szkół ponadgimnazjalnych.

Wartościowość i użyteczność projektu: W wyniku pracy nad projektem powstało wiele prezentacji w programie Microsoft PowerPoint, płyt DVD oraz albumów. Są one wykorzystywane podczas lekcji i dostępne dla społeczności szkoły, rodziców i wszystkich zainteresowanych.

iii. edukacja środowiskowa – ekologiczna

Powstałe broszurki i ulotki promują nasz region w Polsce i za granicą. Prace plastyczne służą do wzbogacenia wystroju sal lekcyjnych. Planujemy zorganizowanie na terenie szkoły stałej ekspozycji prezentującej przebieg projektu. Mamy

zamiar stworzyć w szkolnej bibliotece dział o nazwie Comenius, w którym uczniowie będą mogli zapoznać się z informacjami dotyczącymi przebiegu naszej współpracy międzynarodowej i obejrzeć produkty końcowe projektu.

MYŚLĄCE DZIECI Numer umowy:

05/SPC/05-6043/P2 Beneficjent:

Szkoła Podstawowa nr 10 im. Armii Krajowej ul. Sportowa 2, 42-500 Będzin Kraje uczestniczące w projekcie:

Hiszpania, Polska, Wielka Brytania

Cele projektu I rok: Poznawanie stylu życia w krajach partnerskich.

Uczenie się o klimacie, florze, faunie i geografii fizycznej regionów, w których znajdują się szkoły partnerskie.

II rok: Poznawanie historii najbliższej okolicy, rozwoju każdego z regionów ze zwróceniem uwagi na wpływ działalności ludzkiej na środowisko naturalne.

III rok: Poszukiwanie odpowiedzi na pytanie, jak chronić środowisko naturalne – recykling.

Zadania zrealizowane w ramach projektu: Od początku realizacji projektu nauczyciele i uczniowie ze szkół partnerskich prowadzili korespondencję, szkoły przesyłały sobie albumy i zdjęcia w celu pozyskania informacji na temat stylu życia rówieśników w krajach partnerskich.

Każdej z klas przyporządkowaliśmy po jednej klasie ze szkół partnerskich w celu wymiany kwestionariuszy dotyczących stylu życia rówieśników. Wiek uczniów w równorzędnych klasach

nieco się różnił, ale nie stanowiło to problemu.

Uczniowie ze szkół partnerskich wymieniali bezpośrednio między sobą kartki i listy, co było dla nich ważniejsze niż korzystanie z nadsyłanych z krajów partnerskich materiałów przeznaczonych do powszechnego wykorzystania w szkole.

Każda ze szkół opracowała kwestionariusze dla szkół partnerskich. Pytania dotyczyły między innymi zajęć szkolnych, sposobu spędzania wolnego czasu, ulubionych książek, filmów, gier komputerowych, zwierząt itp., czyli tego wszystkiego, co interesuje uczniów w wieku od szóstego do trzynastego roku życia. Odpowiedzi wykorzystaliśmy do wykazania podobieństw i różnic w stylu życia rówieśników ze szkół partnerskich.

W tym celu w każdej klasie w Wielkiej Brytanii, Hiszpanii i Polsce odbył się cykl lekcji na podstawie o otrzymane ankiety. Uczniowie przekonali się, że ich zainteresowania prawie nie różnią się od zainteresowań ich rówieśników z Anglii i Hiszpanii.

Wiele źródeł informacji, takich jak książki, albumy ze zdjęciami, kasety wideo, płyty CD-ROM, przesłaliśmy do szkół partnerskich jako materiały wspomagające nauczanie dyscyplinar-

113

gwiazdy comeniusa, czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów…

ne w kształceniu zintegrowanym w klasach od pierwszej do trzeciej oraz nauczanie przyrody, geografii, historii.

Uzupełnialiśmy na bieżąco stronę internetową poświęconą realizacji projektu Comeniusa.

Uczniowie ze wszystkich szkół partnerskich wykonali kartki bożonarodzeniowe i napisali listy, uczyli się również kolęd w językach ojczystych.

Kasety z tymi nagraniami zostały wysłane do szkół partnerskich.

We wszystkich klasach w każdej ze szkół przeprowadzony został cykl lekcji poświęconych kulturze i historii krajów partnerskich, co spotkało się z wielkim zainteresowaniem ze strony uczniów.

W ramach projektu uczniowie ze szkół partnerskich wykonali kilka albumów.

Pierwszym z nich był „Dziennik pogody”.

Uczniowie klas trzecich piętnastego dnia każdego miesiąca fotografowali to samo miejsce przed budynkiem szkoły. Następnie opisywali w albumie pogodę, jaka panowała tego dnia, temperaturę, jak zmieniło się otoczenie, jakie ubrania nosiły dzieci itp. Szkoły wymieniły albumy i omówiły różnice klimatu, jakie występują między krajami partnerskimi. Było to dla uczniów niezwykłe doświadczenie, zwłaszcza dla uczniów klas młodszych, którzy w ten sposób dowiedzieli się, jak bardzo różni się pogoda w tym samym czasie w Polsce i Hiszpanii czy Anglii, i że na przykład na południu Hiszpanii, w miejscowości La Linea, gdzie znajduje się nasza szkoła partnerska, nigdy nie pada śnieg. Natomiast dla małych Hiszpanów informacja, że w Polsce w zimie panują temperatury poniżej zera, była wręcz szokiem.

Drugim zrealizowanym projektem był album poświęcony miastu i najbliższej okolicy. Uczniowie klas czwartych gromadzili w ciągu kilku miesięcy informacje o florze i faunie najbliższej okolicy oraz o najciekawszych miejscach godnych polecenia rówieśnikom z krajów partnerskich.

Następnie wykonali pod kierunkiem nauczycieli fotografie zabytków i przygotowali ich opis; wykonali samodzielnie rysunki roślin oraz zwierząt, jakie występują w najbliższej okolicy. Projekt został poprzedzony krótką historią miasta.

114

Kolejny album był poświęcony szkole i zawierał zdjęcia wszystkich uczniów wraz z nauczycielami, kalendarz roku szkolnego, informacje o zajęciach pozalekcyjnych, wyposażeniu sal lekcyjnych itp. Ciekawostką dla dzieci ze szkoły angielskiej było, że w naszej szkole jest basen i wszyscy uczniowie uczestniczą w lekcjach pływania w ramach zajęć z kultury fizycznej.

Osiągnięte rezultaty Podczas trzech wizyt roboczych (w Polsce, Hiszpanii i Anglii) wspólnie z partnerami przeprowadziliśmy ewaluację projektu. Przed każdą z tych wizyt liderzy zespołów przedmiotowych omówili rezultaty projektu z pozostałymi nauczycielami, oceniając korzyści, jakie płyną dla uczniów z realizacji projektu. Podczas wszystkich wizyt roboczych ich uczestnicy doświadczali w szkołach partnerskich gościnności i przyjaźni ze strony uczniów i nauczycieli.

Pozytywnym rezultatem projektu było zaangażowanie w pracę wszystkich uczniów w szkołach partnerskich, niezależnie od wieku i możliwości.

Podobnie jak uczniowie, również wszyscy nauczyciele w szkołach partnerskich bardziej zintegrowali się, pracując nad realizacją projektu i uczestnicząc czynnie we wszystkich zadaniach.

Wiele zaangażowania wykazali również rodzice, którzy pracowali wspólnie z uczniami i nauczycielami podczas przygotowywania w szkole Dni Comeniusa (dekorowali klasy, szyli kostiumy, gotowali tradycyjne potrawy). Zachęcaliśmy uczniów do wykazania się swoimi umiejętnościami, takimi jak wykonywanie narodowych tańców, śpiewanie piosenek w językach partnerskich krajów itp.

Konieczność kontaktowania się z nauczycielami z innych krajów partnerskich motywowała nauczycieli do nauki języka angielskiego oraz podstaw języka hiszpańskiego. Dzięki temu więcej nauczycieli może uczestniczyć w wizytach roboczych. To pozwoliło sporej grupie nauczycieli poznać bliżej systemy oświaty w krajach partnerskich oraz metody nauczania stosowane podczas lekcji.

iii. edukacja środowiskowa – ekologiczna

W poprzednim projekcie „Wiedza dziecięca nie zna granic” (numer umowy: C186-3/2002/ SPC; czas realizacji: 2000−2003; kraje uczestniczące: Polska, Hiszpania, Szkocja, Norwegia) zorganizowaliśmy kilka spotkań poświęconych krajom partnerskim, ich kulturze i tradycji.

Podczas tych imprez uczniowie zaprezentowali zwyczaje i tradycje różnych regionów Polski, wykonywali polskie tańce narodowe (polonez, krakowiak, trojak), szkocki taniec („Millenium Square”), norweską pantomimę na podstawie bajki „Dlaczego woda morska jest słona?”, szkocką legendę „Kowal i elfy”, przedstawiali tradycje związane z Bożym Narodzeniem, śpiewali kolędy i prezentowali sceny z historii jednoczącej się Europy. Wszystkie klasy zostały zamienione w kraje partnerskie – charakterystyczne budynki i pomniki zostały wykonane z papieru, uczniowie grali na różnych instrumentach, rodzice przygotowali narodowe potrawy krajów partnerskich. Przedstawienia te zaprezentowaliśmy uczniom, rodzicom, społeczności lokalnej oraz władzom lokalnym.

Wiele ciekawych książek i materiałów dydaktycznych otrzymaliśmy od partnerów lub zakupiliśmy ze środków otrzymanych w ramach grantu otrzymanych na realizację projektu.

Projekt przyczynił się również do informatyzacji placówki (swobodny dostęp do Internetu dla uczniów) oraz opanowania przez uczniów umiejętności korzystania z technologii informatycznych.

Jedna z lekcji wychowania fizycznego w klasach została przeznaczona na naukę tańców narodowych krajów partnerskich, co dostarczyło uczniom wiele radości i satysfakcji. Wiedza i umiejętności, jakie przyswoili sobie uczniowie podczas tych zajęć, były wielokrotnie wykorzystywane podczas Dni Comeniusa.

Produkty końcowe Wszystkie szkoły partnerskie indywidualnie wykonały w kilku egzemplarzach opracowania na temat klimatu, flory, fauny i geografii rodzimego regionu; zostały one przesłane do partnerów.

W ten sposób każda ze szkół otrzymała materiały, które zostały wykorzystane do omówienia różnic między klimatami panującymi w Polsce, Wielkiej Brytanii i Hiszpanii. Wszystkie prace zostały wykonane w różnorodnych formach: książeczek, albumów ze zdjęciami, CD-ROM-ów. Dodatkowo wykonane zostały prezentacje szkół jako uzupełnienie odpowiedzi, podanych w ankietach, dotyczących stylu życia rówieśników ze szkół partnerskich.

Sposoby upowszechniania projektu Efekty realizacji projektu pod wieloma względami przekroczyły oczekiwania nauczycieli. Arkusze ewaluacyjne ujawniły w każdej ze szkół partnerskich bardzo duży postęp w rozumieniu stylu życia krajów partnerskich oraz nabycie wiedzy na temat flory, fauny i geografii każdego z regionów, w których leżą szkoły partnerskie. Nauczyciele, uczniowie i rodzice byli informowani o realizacji projektu poprzez wystawy prac i spotkania.

Wszystkie szkoły partnerskie regularnie informowały lokalne media o postępach w realizacji projektu. Wszystkie informacje o projekcie były publikowane na stronach internetowych szkół.

Uczniowie mieli możliwość podzielenia się zdobytą wiedzą i nabytymi umiejętności podczas Dni Comeniusa w 2004 i 2005 roku, organizowanych przez Kuratorium Oświaty w Katowicach.

Zaprezentowali wówczas tańce krajów partnerskich, których nauczyli się w ramach dodatkowej godziny wychowania fizycznego, a także małe formy teatralne na podstawie legend i bajek krajów partnerskich. Nauczyciele wielokrotnie dzielili się swoimi doświadczeniami z realizacji projektu z nauczycielami z innych szkół regionu (podczas Targów Programu Socrates-Comenius organizowanych przez władze szczebla powiatowego, spotkań i warsztatów metodycznych), zachęcając ich do realizacji projektów, pomagając w wypełnianiu wniosków aplikacyjnych itp.

Wartościowość i użyteczność projektu W rezultacie współpracy nawiązała się przyjaźń między szkołami partnerskimi. Przez cały rok

115

gwiazdy comeniusa, czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów…

szkoły wymieniały się materiałami. Były to między innymi kasety wideo z zapisem tańców regionalnych, mapy, plakaty, piosenki. Materiały te wykorzystano podczas Dni Comeniusa, zostały one przesłane do partnerów pocztą tradycyjną lub elektroniczną, były także wykorzystywane podczas lekcji geografii, historii, sztuki itd., a w klasach od pierwszej do trzeciej w ramach nauczania wszystkich przedmiotów. Uczniowie i nauczyciele nauczyli się wiele o krajach i szkołach partnerskich, a wiedzę tę będą mogli wykorzystać w przyszłości.

Wprowadzono w klasach pracę metodą projektu, wymagającą wiele kreatywności od uczniów i nauczycieli. Praca metodą projektu dawała uczniom wiele satysfakcji, a świadomość, że ich prace zostaną wysłane do szkół partnerskich, motywowała ich do większego zaangażowania w realizację projektu.

Realizacja projektu podlegała bieżącemu monitorowaniu przez władze oświatowe. Podczas monitoringu przeprowadzonego w roku 2002 uznano, że projekt jest realizowany wzorowo.

W 2002 roku szkoła gościła kadrę kierowniczą szkół z krajów Unii Europejskiej w ramach programu Socrates-Arion. Zaprezentowano wówczas sposób realizacji projektu, produkty końcowe oraz jego wpływ na szkołę.

Pozytywna ocena projektu, doświadczenie w jego realizacji oraz zaangażowanie całego gro-

116

na pedagogicznego zachęciło szkołę do udziału w innym komponencie programu Socrates – programie Comenius 2.2.b Asystentura Językowa. Wystąpiliśmy z wnioskiem o zatrudnienie asystenta językowego do Agencji Narodowej Programu Socrates. W rezultacie naszych starań w roku szkolnym 2002/2003 szkoła gościła sześć miesięcy asystentkę językową z Portugalii. Dało to uczniom możliwość uczenia się języka portugalskiego oraz poznania kultury i zwyczajów portugalskich. Rezultatem tej wizyty było wystawienie bajki portugalskiej „O kogucie z Barcelos” oraz prezentacja tańca portugalskiego podczas Dnia Comeniusa. Szkoła zyskała w ten sposób kolejne doświadczenie.

W związku z realizacją projektu rozszerzyliśmy tematykę organizowanego w szkole od ośmiu lat Konkursu Grafiki Komputerowej o tematy związane z krajami partnerskimi i integracją europejską (legendy i mity Europy, historia jednoczącej się Europy, nasze małe ojczyzny itp.).

Informacje na temat realizacji projektu były na bieżąco zamieszczane na stronie internetowej szkoły, co między innymi przyczyniło się do wybrania szkoły przez Ministerstwo Gospodarki do współpracy z japońską gazetą „Yomiuri Shimbun”. Projekt ten był związany z targami EXPO 2005. Uczniowie ze szkoły polskiej i japońskiej wymieniali prace plastyczne poświęcone stylowi życia, zwyczajom i tradycjom narodowym.

iii. specjalne potrzeby edukacyjne dzieci i młodzieży

NOWE TECHNIKI CZY TANIA – EKSPLOROWANIE WSPÓLNEJ PROBLEMAT YKI CZY TELNICT WA POŚRÓD UCZNIÓW Z WADĄ SŁUCHU W EUROPEJSKICH SZKOŁACH Numer umowy:

C023-3/2003/PRS Beneficjent:

Ośrodek Szkolno-Wychowawczy Dzieci Niesłyszących ul. Dworska 8, 54-144 Wrocław Kraje uczestniczące w projekcie:

Austria, Belgia, Litwa, Polska , Wielka Brytania Cele projektu · doskonalenie metod rozwijania czytelnictwa wśród dzieci z wadą słuchu; · wymiana doświadczeń.

Zadania zrealizowane w ramach projektu Praca nad projektem zakładała dwie wizyty robocze rocznie – każdą w innej szkole partnerskiej.

Każda szkoła partnerska wybierała tematykę wizyty oraz sama proponowała jej formę pod kątem poznawania poszczególnych zagadnień w ramach określonego przez nas tematu projektu. W przygotowanie placówek do poszczególnych wizyt angażowali się nauczyciele, uczniowie, a często również rodzice. Wizyty robocze były poświęcone prezentacji placówek i ich osiągnięć, metod pracy oraz rozwiązań w wybranym przez partnerów obszarze związanym z rozwijaniem umiejętności posługiwania się tekstem pisanym przez niesłyszących. Wymieniano pomoce metodyczne, opisy metod, prace dzieci powstałe w ramach projektu. Organizowane były cieszące się dużym zainteresowaniem międzynarodowe konferencje surdopedagogów, pozwalające na dzielenie się doświadczeniami i spostrzeżeniami z osobami nie zaangażowanymi bezpośrednio w projekt. W ich trakcie wszyscy partnerzy prezentowali swoje prace realizowane w ramach projektu. Również uczniowie mieli okazję do przedstawienia własnych prezentacji, a wizyty nauczycieli z krajów

partnerskich były okazją do przeprowadzenia licznych lekcji o tematyce europejskiej, w szczególności związanej z edukacją osób niesłyszących.

Po każdej z wizyt na posiedzeniu rady pedagogicznej prezentowane było sprawozdanie – omawiane były wszelkie nowinki, które pozwalały na zobrazowanie pracy partnerów, i pomysły nadające się do zastosowania w pracy. Planowane były również prace przygotowujące do kolejnych wizyt, angażujące kolejne grupy nauczycieli i ich uczniów.

Osiągnięte rezultaty Poza okresem przygotowawczym odbyło się sześć wizyt w różnych szkołach partnerskich. Spośród polskich nauczycieli i wychowawców w wizytach roboczych za granicą uczestniczyło dwadzieścia osób. W prace szkoły nad projektem włączyło się bezpośrednio około czterdzieści osób, a w przygotowaniach do podsumowującego spotkania, które odbyło się w Polsce w dniu wejścia naszego kraju do Unii Europejskiej uczestniczyło ponad 90% kadry pedagogicznej naszego ośrodka. W ramach projektu dwadzieścia cztery osoby zostały przeszkolone w zakresie obsługi komputera i wykorzystania go do unowocześnienia procesu dydaktycznego.

Produkty końcowe · kompendium projektu zawierające dokumentację pedagogiczną (materiały metodyczne,

117

gwiazdy comeniusa, czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów…

prezentacje itp.) sporządzoną w formie zeszytów po każdej wizycie – wszystkie szkoły partnerskie posiadają kopie materiałów w celu dalszego wykorzystywania rezultatów projektu; · strona internetowa projektu http://proread. ifreepages.com w języku angielskim i polskim, na której umieszczono wszystkie dokumenty, prezentacje i materiały powstałe w ramach projektu w celu udostępnienia ich jak najszerszemu gronu surdopedagogów.

Wartościwość i użyteczność projektu Po zakończeniu projektu ProRead kontynuujemy współpracę w ramach nowego projektu Comeniusa – prace przygotowawcze trwają. Jest to jedno z wielkich osiągnięć – w trakcie trwania ProRead wszystkie szkoły były dla siebie nawzajem atrakcyjnymi partnerami pod względem merytorycznym i organizacyjnym. Korzyści, jakie przyniosło wspólne przedsięwzięcie i realizacja programu, są oceniane na tyle wysoko, że partnerzy zamierzają nadal ze sobą współpracować, dzielić się wiedzą i umiejętnościami. Tematyka przyszłego projektu jest również efektem wspól-

118

nych spostrzeżeń i wyrazem zapotrzebowania na sięganie do wspólnych, choć tak odmiennych doświadczeń. Deklarację współpracy złożyły wszystkie szkoły uczestniczące w projekcie ProRead oraz kilka nowych szkół z innych krajów.

Po złożeniu sprawozdań końcowych Agencja Narodowa Europejskich Programów Edukacyjnych Socrates-Comenius rekomendowała projekt ProRead do konkursu Europrodukt 2004 w kategorii „Inicjatywa edukacyjna”. Projekt zdobył główną nagrodę.

Najważniejszym osiągnięciem ProRead są wielowątkowe warsztaty dla nauczycieli, które pozwoliły podpatrzeć wiele znakomitych pomysłów metodycznych i surdopedagogicznych u partnerów. Były to zajęcia, w czasie których wszyscy byli nie tylko uczniami, ale i docenionymi nauczycielami.

Z perspektywy czasu łatwiej zaobserwować ogromny wpływ projektu na naszą codzienną pracę z niesłyszącymi. Materiały przygotowane w trakcie projektu oraz jego produkty końcowe (na przykład „Księga Sugestii”) będą pomocne dla wszystkich zajmujących się nauczaniem osób niesłyszących.

iii. specjalne potrzeby edukacyjne dzieci i młodzieży

ŻYCIE I NAUKA DZIECI I MŁODZIEŻY UPOŚLEDZONYCH UMYSŁOWO W RÓŻNYCH KRAJACH EUROPEJSKICH Numery umów:

P133-1/2001/SPC; P172-2/2002/SPC; P335-3/2003/SPC Beneficjent:

Szkoła Podstawowa Specjalna ul. Piastowska 22, 66-620 Gubin Kraje uczestniczące w projekcie:

Holandia, Łotwa, Niemcy, Polska, Węgry Cele projektu · zwiększenie jakości kształcenia specjalnego i nadanie mu wymiaru europejskiego; · promowanie współpracy międzynarodowej; · doskonalenie zawodowe nauczycieli; · podnoszenie poziomu kształcenia dzieci upośledzonych umysłowo; · poznanie pozytywnych aspektów rozwoju oświaty dla niepełnosprawnych w krajach partnerskich i przenoszenie ich na własny grunt; · uzyskanie odpowiedzi na pytania: „Czym jest samorealizacja osób upośledzonych umysłowo w Europie?”, „Jakie drogi są dla nich dostępne?”, „Jakie szlaki możemy utorować naszym podopiecznym, opierając się na doświadczeniach krajów partnerskich?”.

Zadania zrealizowane w ramach projektu W pierwszym roku trwania projektu zrealizowaliśmy następujące zadania: · „To jest nasza szkoła”. Realizując ten temat, dzieci wykonały w każdej uczestniczącej w projekcie klasie makietę szkoły, wykonały album fotograficzny, razem z koordynatorem projektu przygotowały film wideo, w którym zaprezentowały szkołę, pomieszczenia klasowe i ulubione miejsca, nauczycieli i różnorodne zajęcia odbywające się w szkole. · „To jesteśmy my”. Ten temat dzieci zrealizowały, prezentując swój wygląd i przedstawiając siebie w różnych sytuacjach życia codziennego.

Każde z nich przygotowało album, w którym umieściło swoje zdjęcie, narysowało siebie, określając kolor oczu, włosów, styl ubierania się, ulubione formy aktywności, muzykę, potrawy. · „Tak przygotowujemy Boże Narodzenie”. Realizując ten temat, nasi uczniowie zaprezentowali kolegom z Niemiec, Holandii, Łotwy i Węgier rodzaje ozdób, które wykonuje się z okazji Bożego Narodzenia w naszym kraju i tradycyjne polskie świąteczne potrawy. Całości dopełniła kaseta z kolędami. · „Co robię w wolnym czasie”. Uczniowie biorący udział w projekcie wybrali swoje ulubione zajęcia i przedstawili je w formie plastycznej oraz fotograficznej stworzyli w ten sposób piękne albumy.

Następnie rozpoczęliśmy wspólnie realizację filmu, który pokazuje, że czas wolny spędzany razem z klasą daje naszym uczniom wiele radości. · „Jakie są moje ulubione zajęcia w szkole”.

Oczywiście ulubionymi zajęciami w szkole dzieci okrzyknęły zajęcia z muzyki, pracę z komputerem i sport. Niektóre stwierdziły, że lubią „czytać”, inne lubią gry planszowe.

Dzieci przedstawiły ulubione zajęcia w formie zdjęć, które wykonały od początku do końca samodzielnie, w związku z czym były z siebie bardzo dumne. Kolejny raz uwierzyły, że mogą robić coś „wielkiego”. Taka wiara jest dla naszych podopiecznych bardzo ważna i jest

119

gwiazdy comeniusa, czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów…

to jedno z większych i ważniejszych osiągnięć związanych z projektem. · „Piosenki i tańce w czasie lekcji”. Był to temat, który sprawił dzieciom najwięcej radości, gdyż jest to jedna z ich ulubionych form aktywności. Uczniowie wraz z nauczycielami przygotowali swoje ulubione piosenki i zabawy ruchowe. Nakręciliśmy film, w którym uczniowie zaprezentowali tańce, zabawy ruchowe i piosenki wykorzystywane w czasie zajęć lekcyjnych. Uczniowie i ich nauczyciele przygotowali albumy zawierające teksty i nuty ulubionych piosenek oraz opisy zabaw ruchowych. Dzieci wkleiły do albumów zdjęcia przedstawiające ich występy i przesłały je do krajów partnerskich. · Tydzień Comeniusa. W ostatnim tygodniu listopada klasy uczestniczące w projekcie zorganizowały Tydzień Comeniusa w naszej, szkole. W tym celu dzieci gromadziły wiadomości na temat krajów partnerskich.

Uczniowie poznawali położenie tych krajów w Europie, ich flagi, godła, stolice, góry, rzeki, tradycje, obyczaje, muzykę, tańce ludowe, potrawy, znanych artystów, charakterystyczne dla danego kraju przedmioty, uczyli się piosenki „Panie Janie” w językach ojczystych krajów partnerskich. Efekty swojej tygodniowej pracy zaprezentowali w czasie „Podsumowania Tygodnia Comeniusa”, na które zaprosiliśmy wszystkich rodziców, władze miasta, powiatu i władze oświatowe.

Oczywiście zainteresowaliśmy też naszym projektem miejscowe media – lokalną prasę i radio.

W drugim roku projektu nasi uczniowie i nauczyciele zrealizowali następujące tematy: · „Moja wieś / Moje miasto”. Ten temat dzieci zrealizowały, przedstawiając swoje miasto (Gubin) lub swoją rodzinną wieś w formie prac plastycznych wykonanych różnymi technikami. Nakręciliśmy też film o naszym mieście „Our City”, który otrzymali wszyscy nasi partnerzy.

120

· Tydzień Comeniusa odbył się w naszej szkole z udziałem rodziców, nauczycieli, władz, prasy lokalnej. · „Moja rodzina”. W realizację tego tematu zaangażowały się bardzo mocno całe rodziny uczniów. Uczniowie w ramach lekcji wykonali drzewa genealogiczne swoich rodzin, opowiedzieli o swoich dziadkach, rodzicach, rodzeństwie i przekazali te prace kolegom z krajów partnerskich. · „Moje hobby i ulubione zajęcia w domu” – uczniowie wykonywali albumy z pomocą rodziców. · W szkole prezentowane były wystawa prac projektowych i stała wystawa osiągnięć i wyników pracy uczniów w Szkole Podstawowej Specjalnej w Gubinie. · Film pod tytułem „Tak spędzam czas wolny” został zrealizowany wspólnie z uczniami, którzy coraz sprawniej posługują się kamerą. · Wystawa osiągnięć i wyników pracy uczniów w holu ratusza pokazała, że osiągnięcia naszych dzieci są czymś znaczącym w życiu miasta; · Powstał kalendarz „Socrates-Comenius w Szkole Podstawowej Specjalnej i u partnerów” obejmujący prace plastyczne dzieci z wszystkich krajów partnerskich – materiał promocyjny.

W trzecim roku trwania projektu nasi uczniowie i nauczyciele zrealizowali następujące tematy: · Tydzień Comeniusa w naszej szkole; · przygotowanie elementów do gry „Ponad granicami”, podsumowującej trzyletnie działania w programie Comenius (od listopada 2003 do kwietnia 2004).

W celu podsumowania naszych osiągnięć i stworzenia materiału promocyjnego naszego projektu postanowiliśmy stworzyć grę, która będzie służyć naszym podopiecznym, a jednocześnie wzbogaci ich wiedzę o państwach partnerskich.

Na spotkaniu koordynatorów w Budapeszcie opracowaliśmy wspólnie zasady gry i rozdzieli-

iii. specjalne potrzeby edukacyjne dzieci i młodzieży

liśmy zadania. Szczegóły uzgadnialiśmy na bieżąco za pośrednictwem poczty elektronicznej.

Październik był miesiącem korespondencji internetowej i uzgadniania szczegółów.

Kolejność i zakres prac wyglądały następująco: · listopad 2003 – pocięcie sklejki na kostki o wymiarach 40 mm x 40 mm (500 sztuk); · grudzień 2003 – oszlifowanie przez dzieci brzegów kostek papierem ściernym; · grudzień 2003 – zamówienie stempli z symbolami poszczególnych państw; · od stycznia do lutego 2004 – kolorowanie symboli kredkami akwarelowymi, poprawianie konturów eddingiem, lakierowanie powierzchni z namalowanym symbolem (500 sztuk); · marzec 2004 – wpisanie do edytora tekstów nazw poszczególnych symboli w językach pięciu krajów partnerskich, wydrukowanie napisów na folii samoprzylepnej, pocięcie folii na kwadraty o wymiarach 40 mm x 40 mm; naklejenie napisów na kostki; · kwiecień 2004 – pocięcie na odpowiednie wymiary zabezpieczającej folii kartograficznej; naklejenie folii zabezpieczającej na kostki, zapakowanie wykonanych elementów.

Przygotowanie z naszymi podopiecznymi 500 elementów do gry obejmowało okres od października 2003 roku do kwietnia 2004 roku, ponieważ prace wymagały precyzji i skupienia, co dla naszych dzieci czasami jest trudne do osiągnięcia. Jednocześnie liczba i poziom komplikacji elementów wymagały podzielenia prac na etapy. Jednak osiągnięty efekt świadczy o tym, że warto było wykonać tę pracę.

Nasza gra może być świetnym materiałem podsumowującym trzyletnią pracę nad projektem oraz jednocześnie materiałem promującym projekt i wspólną Europę.

Osiągnięte rezultaty W projekcie uczestniczyło 29 uczniów z Zespołów Edukacyjno-Terapeutycznych (dzieci z umiarkowanym stopniem upośledzenia, kil-

koro z głębszym). Przy realizacji projektu dzieci posługiwały się tylko językiem ojczystym, natomiast nauczyciele uczestniczący w projekcie – językiem polskim, angielskim i niemieckim, byli więc zobligowani do rozwijania swoich umiejętności językowych.

Zadania projektowe dały uczniom szansę poznania krajów naszych partnerów projektowych (prezentacja krajów partnerskich w czasie Tygodnia Comeniusa), ich obyczajów, tradycji (na przykład „Jak przygotowujemy święta Bożego Narodzenia?”). Realizując zadania projektowe, dzieci przekazywały partnerom wiele informacji o swoim kraju, jego tradycjach, zwyczajach, ulubionych piosenkach, zabawach.

Nauczyciele uzyskali bogatą wiedzę na temat systemów oświaty w krajach partnerskich, mieli szansę poznać metodykę nauczania w tych krajach w czasie wizyt roboczych, podobnie jak uczniowie zdobyli wiele nowych informacji na temat Niemiec, Holandii, Łotwy, Węgier.

Wszystkie nowinki dydaktyczne nauczyciele natychmiast wprowadzali w swojej pracy.

W trakcie realizacji zadań projektowych uczniowie znacznie umocnili wiarę w siebie i swoje możliwości, co pozwoliło im wykonywać czasem zadania tak trudne, że nawet nam, nauczycielom, trudno było uwierzyć w osiągnięte rezultaty (filmowanie kamerą wideo, fotografowanie).

Wzrosła też ich umiejętność dokonywania wyborów, definiowania zadań, samodzielnego tworzenia prac plastycznych, prezentacji swoich osiągnięć (tańce, piosenki itp.).

Oglądając prace uczniów z krajów partnerskich, dzieci wypowiadały się z zachwytem o umiejętnościach swoich kolegów, chciały znać ich imiona, wiedzieć o nich jak najwięcej.

Informacje, które nasi uczniowie uzyskali na podstawie zdjęć i filmów, spowodowały, że dzieci z zagranicy zaczęły być naszym podopiecznym równie bliskie, jak kolega z klasy, ze szkoły, kolega z podwórka.

Uczniowie uczestniczący w projekcie stali się we własnych oczach kimś ważnym, bo robią coś

121

gwiazdy comeniusa, czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów…

ważnego, bo mają kolegów w Niemczech, Holandii, na Węgrzech i Łotwie.

Książki oraz narzędzia informacji i komunikacji, takie jak komputer, Internet, film, były wykorzystywane w czasie realizacji wszystkich zadań projektowych, co znacznie poszerzyło warsztat pracy ucznia.

Uczniowie kilkakrotnie nawiązali ze sobą kontakt za pośrednictwem telekonferencji, co było dla nich ogromnym przeżyciem. W naszych telekonferencjach brali udział także rodzice, którzy stwierdzili, że nie myśleli, iż ich dzieci będą kiedyś brały udział w takich działaniach.

Produkty końcowe · albumy poświęcone każdemu realizowanemu w projekcie tematowi; · wystawy: – wystawy otrzymywanych od partnerów prac w szkole, – wystawa prac projektowych w holu Urzędu Miasta; · prace fotograficzne; · filmy wideo poświęcone większości realizowanych w projekcie tematów; · artykuły w prasie – „Gazeta Gubińska”; · audycja radiowa – Radio „Zachód”;

122

· wyroby rzemiosła artystycznego, na przykład ozdoby i podarunki świąteczne; · kalendarz; · gra planszowa „Ponad granicami”.

Sposoby upowszechniania projektu Nasz projekt upowszechnialiśmy organizując prezentacje i wystawy dla rodziców, społeczności lokalnej, władz miasta, powiatu i województwa, publikując artykuły w prasie lokalnej, jak również zapraszając redaktorów lokalnych gazet i radia. Wszystkie szkoły, urzędy i większe firmy w mieście i okolicy otrzymały nasze kalendarze.

Wartościowość i użyteczność projektu: Rezultaty projektu wykorzystujemy w szkole do dziś, gdyż wykonane albumy, filmy i zdjęcia oraz nasza europejska gra są stosowane w codziennych sytuacjach edukacyjnych jako znacząca pomoc.

Umiejętności, które zdobyli uczniowie przynoszą, widoczne rezultaty w ich codziennym życiu.

Nowe umiejętności nauczycieli (przeprowadzanie telekonferencji) znacznie poszerzają i urozmaicają możliwości naszych kontaktów zagranicznych.

iii. specjalne potrzeby edukacyjne dzieci i młodzieży

UŻYCIE I PRZYSTOSOWANIE ICT (TECHNIK INFORMACYJNO-KOMUNIKACYJNYCH) W NAUCZANIU DZIECI ZE SPECJALNYMI POTRZEBAMI EDUKACYJNYMI W RÓŻNYCH SZKOŁACH EUROPEJSKICH Numer umowy:

05/PRS/05-5860/P1 Beneficjent:

Szkoła Podstawowa Specjalna ul. Piastowska 22, 66-620 Gubin Kraje uczestniczące w projekcie:

Grecja, Hiszpania, Holandia, Łotwa, Niemcy, Polska, Portugalia, Węgry Cele ogólne projektu · wzajemne uczenie się od siebie kadry szkół partnerskich, jak ICT mogą być wykorzystywane w procesie edukacyjnym dzieci z różnorodnymi specjalnymi potrzebami edukacyjnymi (czytanie, komunikacja za pomocą piktogramów, pisanie, liczenie); · prezentacja wykorzystywanego oprogramowania; · rozwój nowych programów edukacyjnych, które będą stosowane we wszystkich szkołach partnerskich; · tłumaczenie programów na języki ojczyste wszystkich uczestniczących krajów (pisemne i/lub ustne – udźwiękowienie); · nauka instalowania i użycia nowego oprogramowania, praca z wykorzystaniem nowego oprogramowania w klasach we wszystkich uczestniczących szkołach i wymiana doświadczeń; · zastosowanie nowego oprogramowania do organizacji pracy w klasie; · wzajemne uczenie się od siebie sposobów pracy; · poznanie systemów edukacyjnych; · poznanie organizacji pracy w innych szkołach; · poznanie kultury innych narodów.

Cele szczegółowe: 2005−2006: · Zostaje określona sytuacja wyjściowa szkół – zasoby ICT. · Kadra szkół określa potrzebne w przyszłości umiejętności, posługując się kwestionariuszem. · Kadra wszystkich uczestniczących szkół uczy się instalowania i obsługi oprogramowania, które zostanie stworzone (mysz, jeden przycisk, dwa przyciski). · Uczniowie posługują się oprogramowaniem i oprzyrządowaniem (mysz, jeden przycisk, dwa przyciski). · Szkoły (kadra) wymieniają doświadczenia i uwagi.

2006−2007: · Kadra wszystkich uczestniczących szkół uczy się instalowania i praktycznego używania kolejnych programów. · Dzieci posługują się zaadaptowanymi programami, szkoły wymieniają uwagi i doświadczenia. · Szkoły (kadra) wymieniają swoje ICT w kontekście przygotowania wniosku o środki na realizację trzeciego roku projektu.

2007−2008: · Kadra wszystkich uczestniczących szkół uczy się instalowania i praktycznego używania stworzonego oprogramowania.

123

gwiazdy comeniusa, czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów…

· Dzieci posługują się oprogramowaniem (mysz, jeden przycisk, dwa przyciski); · Kadra szkół wymienia uwagi i doświadczenia; · Szkoły (kadra) wymieniają oprogramowanie i określają formę wymiany oprogramowania w przyszłości. · Odbywa się dalsza wymiana oprogramowania.

Zadania zrealizowane w ramach projektu W pierwszym roku realizacji projektu koordynator przygotował i przeprowadził w szkole ankietę diagnozującą obecne zasoby ICT i stan wiedzy naszych nauczycieli w tej dziedzinie.

Następnie, wykorzystując program Microsoft PowerPoint, wraz z nauczycielem informatyki w szkole przygotowaliśmy prezentację na spotkanie koordynatorów w Hannoverze.

W czasie pierwszej wizyty roboczej stworzyliśmy dwa proste programy edukacyjne, które wszystkie szkoły wykorzystują w procesie edukacyjnym uczniów z głębszym upośledzeniem umysłowym lub uczniów niższych etapów edukacyjnych szkół specjalnych. Każdy z koordynatorów uczestniczących w pierwszym spotkaniu w Hannoverze stworzył, wykorzystując kreator Tailor Made oraz sprzęt typu odtwarzacz MP3 Player i laptop, dwa programy doskonalące umiejętność zapamiętywania i porównywania (gra typu memory, słuchanie ze zrozumieniem, odszukiwanie). Zakres tematyczny programu: flagi państw uczestniczących w projekcie, Boże Narodzenie.

Osiągnięte rezultaty Obecnie uczniowie naszej szkoły posługują się stworzonymi programami, doskonaląc swoje możliwości percepcyjne, między innymi umiejętność zapamiętywania i poszerzają swoją wiedzę o otaczającym świecie i krajach, które uczestniczą wraz z nami w projekcie.

Językiem roboczym projektu jest angielski, co zachęca nauczycieli do doskonalenia kompetencji językowych.

124

Ze względu na specyfikę projektu nauczyciele są zobligowani do rozwijania umiejętności w zakresie obsługi komputera i wykorzystywania komputera na lekcjach, a osoby zaangażowane bezpośrednio w prace projektowe muszą doskonalić swoje umiejętności informatyczne.

Nauczyciele poszerzają swoją wiedzę na temat systemów kształcenia w krajach partnerskich hospitując lekcje kolegów z Niemiec w czasie wizyty roboczej mieli szansę poznać metodykę nauczania w tym kraju. W czasie nieformalnych spotkań i dyskusji zyskują wiele informacji na temat systemów kształcenia we wszystkich krajach partnerskich. Wszelkie nowinki natychmiast wprowadzają do swojej pracy.

Uczniowie nawiązują ze sobą kontakt podczas telekonferencji, co nadal sprawia im wiele radości.

Trwałym rezultatem projektu jest współpraca naszej szkoły ze szkołą z partnerskiego miasta Gubina Laatzen (Hannover). Razem z uczniami tej szkoły odbyliśmy już trzy piękne wyprawy – dwie w polskie góry zimą i jedną do Laatzen w maju. W tym roku wybieramy się również z wizytą do Niemiec, gdzie już czekają na nas nasi przyjaciele.

Produkty końcowe · ankieta diagnozująca stan wiedzy i umiejętności nauczycieli oraz stan sprzętu w naszej szkole; · prezentacja i podsumowanie wyników ankiety w programie Microsoft PowerPoint; · program edukacyjny typu memory „Boże Narodzenie”; · program edukacyjny „Flagi”.

Sposoby upowszechniania Nasz projekt upowszechniamy, publikując artykuły w prasie lokalnej, prezentując go w innych placówkach oświatowych oraz wśród rodziców, organizując pokazy i spotkania oraz prezentacje dla władz powiatu i miasta.

iii. specjalne potrzeby edukacyjne dzieci i młodzieży

Wartościowość i użyteczność projektu Rezultaty projektu wykorzystujemy w szkole w edukacji dzieci z różnym stopniem upośledzenia. Nasze programy wykorzystujemy zarówno w czasie lekcji w klasach, jak i w czasie zajęć zin-

dywidualizowanych. Jest to dla nas znacząca pomoc. Wykorzystujemy programy w codziennych sytuacjach edukacyjnych; urozmaicają one nasze działania edukacyjne.

KLIMAT SZKOŁY W ROZWOJU OSOBOWOŚCI Numer umowy:

P025-1/2002/PRS, C010-2/2003/PRS, 04/PRS/04-0026/C3 Beneficjent:

Szkoła Podstawowa nr 5 im. Adama Mickiewicza ul. Michałkowicka 15, 41-100 Siemianowice Śląskie Kraje uczestniczące w projekcie:

Polska, Niemcy, Norwegia, Islandia Cele projektu Stworzenie w szkole klimatu, który pozytywnie wpłynie na całe środowisko szkolne i lokalne.

Lepsze współdziałanie członków społeczności szkolnej i podjęcie współpracy z instytucjami pozaszkolnymi.

Uczniowie: · kształtowanie właściwych postaw, · rozwijanie osobowości, · zdobywanie umiejętności społecznych, · kontakt z kulturą innych krajów, · rozwój tożsamości europejskiej, · motywacja do nauki języków obcych Nauczyciele: · porównanie doświadczeń zawodowych, osiągnięć, · porównanie sposobów rozwiązywania bieżących problemów ze standardami Unii Europejskiej, · wykorzystanie nowych technik informacji i komunikacji.

Szkoła: · podniesienie jakości wychowania i pracy szkoły, · zdobywanie doświadczeń w zarządzaniu projektami europejskimi.

Zadania realizowane Działania poprawiające klimat szkoły: · wypracowane metody i środki wychowawcze: patronat – opieka uczniów klasy szóstej nad uczniami klasy pierwszej, wspólne przedsięwzięcia patronów i podopiecznych, zajęcia integracyjne – losowo dobierani uczniowie z całej szkoły poznają się wzajemnie podczas zajęć w dwudziestoosobowych grupach pod opieką nauczyciela; spotkania z babcią – babcia jednego z uczniów w każdej klasie przychodzi raz w miesiącu na spotkanie z uczniami, zapoznaje dzieci z tradycjami, obyczajami, kuchnią śląską, czyta im bajki; zabawy ruchowe podczas przerw – zabawy uczniów starszych z młodszymi i zajęcia klas równoległych – gry i zabawy uczniów w tym samym wieku z różnych oddziałów klasowych; projekt Choinka Europejska – prezentacja zwyczajów związanych z Bożym Narodzeniem w krajach Unii Europejskiej; projekt Dzień Europy – konkurs wiedzy o Unii Europejskiej, prezentacja tańców, piosenek, literatury, dekorowanie klas – prezentacja krajów Unii Europejskiej, kiermasz potraw; · obserwacja i analiza zachowań agresywnych, podejmowanie działań w celu ich ograniczenia.

125

gwiazdy comeniusa, czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów…

Działania doskonalące wykorzystywanie nowoczesnych technik informacji i komunikacji: · prowadzenie korespondencji elektronicznej przez uczniów i nauczycieli, informowanie o realizacji Projektu Rozwoju Szkoły, upowszechnienie rezultatów projektu na stronie internetowej szkoły oraz miasta, wykorzystanie komputera i Internetu na lekcjach nie tylko informatyki; · współpraca ze środowiskiem lokalnym – przedstawicielami władz miasta, wykładowcami Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, Poradnią Pedagogiczno-Psychologiczną, Ośrodkiem Humanizacji Warunków Rozwoju Człowieka; · doskonalenie zawodowe nauczycieli – szkolenia w zakresie radzenia sobie z agresywnymi zachowaniami uczniów, kursy języków obcych; · wizyty robocze i studyjne w ramach projektu, wymiana nauczycieli – poznanie infrastruktury i warunków socjalnych szkół partnerskich, prezentacja wypracowanych metod, realizacja działań, wymiana doświadczeń oraz uzgodnienia dotyczące opracowania produktów końcowych; · promocja szkół; · wzmocnienie pozycji szkoły w środowisku lokalnym, zwiększenie ilości zajęć pozalekcyjnych; · wymiana doświadczeń – porównywanie sposobów zwalczania mobbingu, przemocy i agresji w szkołach partnerskich, porównanie metod wychowawczych stosowanych w szkołach, podniesienie jakości wychowania w szkole, zarządzanie projektami europejskimi.

Osiągnięte rezultaty Dzięki realizacji projektu rozwoju szkoły „Klimat szkoły w rozwoju osobowości” osiągnięto zamierzone cele: · Zmniejszono ilość zachowań agresywnych. · Kształtowano pozytywne postawy uczniowskie. · Zintegrowano środowisko szkolne uczniów, nauczycieli i rodziców: w wyniku likwidacji

126

sąsiedniej szkoły w drugim roku realizacji projektu liczba uczniów szkoły wzrosła z 250 do 418. Panowała trudna sytuacja. Dzieci nie znały się, były do siebie wrogo nastawione.

Rodzice nie akceptowali zaistniałej sytuacji.

Objęcie nowych uczniów działaniami w projekcie zaowocowało ich zintegrowaniem ze środowiskiem szkolnym, poprawą klimatu i pozytywnym nastawieniem nowych uczniów i rodziców do szkoły. · Wykorzystano doświadczenia zawodowe nauczycieli szkół partnerskich w pracy. · Poznano warunki pracy i nauki w poszczególnych krajach. · Poznano kulturę innych krajów, poszerzono wiadomości. · Uczono tolerancji wobec odmienności.

Produkty końcowe · prezentacja multimedialna na płycie CD-ROM – zawiera dane o szkołach partnerskich i informacje na temat działań prowadzących do zmiany klimatu szkoły podjętych przez poszczególne szkoły z państw uczestniczących w projekcie, · „Księga pomysłów” – zawiera szczegółowy opis i sposoby wykorzystania działań wpływających na klimat szkoły; · taniec inspirowany muzyką krajów partnerskich – układ taneczny wykonywany przez uczniów polskich oparty na fragmentach tradycyjnej muzyki krajów partnerskich – Niemiec, Norwegii, Islandii i Polski.

Sposoby upowszechniania projektu Rozmowy w środowisku szkolnym, spotkanie z przedstawicielami Urzędu Miasta, spotkanie z przedstawicielami siemianowickich szkół, zamieszczanie informacji na stronach internetowych szkoły i miasta, redagowanie gazetki szkolnej, organizowanie wystaw tematycznych w szkole, udostępnianie w bibliotece szkolnej materiałów uzyskanych dzięki programowi, prezentowanie zadań i rezultatów projektu na terenie województwa śląskiego.

iii. specjalne potrzeby edukacyjne dzieci i młodzieży

Wartościowość i użyteczność projektu · pozytywny wpływ zajęć zorganizowanych w ramach projektu na rozwój osobowości i zachowania dzieci z rodzin o niskim standardzie życia, często niepełnych, rozbitych, zrekonstruowanych i niewydolnych wychowawczo; · włączenie wypracowanych środków zaradczych – patronatu szóstoklasistów, spotkań z babcią, zajęć klas równoległych, projektów szkolnych Choinki Europejskiej i Dnia Europy – do programu wychowawczego szkoły; · utrzymywanie kontaktów ze szkołami partnerskimi w celu obserwacji i doskonalenia uzyskanych rezultatów – dyskusje, wymiana doświadczeń, metod rozwiązywania trudnych sytuacji; · wykorzystanie doświadczeń do realizowania od września 2005 roku Szkolnego Projektu Comeniusa „Głos i ciało człowieka to najlepsze instrumenty – nasze drogi do wolności” – projektu artystycznego opartego na tradycji, kulturze i sztuce Polski, Czech i Włoch;

· stworzenie szkolnej strony internetowej i przedstawianie na niej informacji na temat realizacji projektu; · informowanie prasy lokalnej o podejmowanych działaniach („Dziennik Zachodni”, prasa w Niemczech i Norwegii); · organizowanie konferencji o zasięgu wojewódzkim, przedstawienie efektów realizacji projektu podczas konferencji programu Socrates 1 grudnia 2005 roku w Piekarach Śląskich; · zorganizowanie Tygodnia Socratesa w listopadzie 2003 roku; · wizyta w szkole w dniu 7 października 2005 roku przedstawicieli nadzoru pedagogicznego z jedenastu krajów Europy w ramach wizyty studyjnej Socrates-Arion – zaprezentowanie produktów końcowych opracowanych podczas realizacji projektu, zorganizowanie zajęć i dyskusji; · udział dyrektora szkoły w wizycie studyjnej Sokrates-Arion we Francji w marcu 2006 roku – dzielenie się doświadczeniami, zyskanie nowych inspiracji.

127

gwiazdy comeniusa, czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów…

NAUCZYCIEL JAKO OSOBA UMOŻLIWIAJĄCA UCZNIOM UCZENIE SIĘ POPRZEZ DZIAŁANIE Numer umowy:

04/PRS/04-0032/P3 Beneficjent:

Publiczne Gimnazjum nr 10 ul. Długojowska 6, 26-600 Radom Kraje uczestniczące w projekcie:

Polska, Austria, Grecja Cele projektu: · doskonalenie umiejętności nauczycieli jako osób umożliwiająch uczniom uczenie się poprzez działanie; · uczenie uczniów, jak korzystać z różnych źródeł informacji, w tym zasobów bibliotecznych i elektronicznych (Internet, programy multimedialne), uczenie techniki czytania, sporządzania notatek i pisania; · przygotowanie uczniów do samodzielnego uczenia się; · rozwijanie u uczniów umiejętności komunikowania się i pracy w grupach; · aktywizowanie i motywowanie uczniów i nauczycieli; · doskonalenie jakości nauczania i procesu dydaktycznego; · włączanie rodziców, społeczności lokalnej i instytucji pracujących na rzecz edukacji do współpracy; · ułatwienie współpracy pomiędzy różnymi instytucjami edukacyjnymi w Unii Europejskiej.

Zadania zrealizowane Nauczyciele przygotowywali scenariusze lekcji, uwzględniając metody aktywizujące oraz odpowiednie pomoce dydaktyczne (w tym również multimedialne) w oparciu o metody Klipperta.

Rozwijali autonomię uczniów, ucząc ich strategii i metod czytania, pracy z tekstem, uczenia się, pracy w grupie oraz komunikowania się. Wdra-

128

żali uczniów do wykonywania projektów, prac plastycznych lub przygotowywania inscenizacji teatralnych w grupie z wykorzystaniem różnych źródeł informacji oraz technologii komputerowych. Aby doskonalić umiejętności językowe uczniów i ich wiedzę o kulturze innych krajów, nauczyciele organizowali konkursy z języków obcych, konkurs wiedzy o krajach anglojęzycznych, wdrażali uczniów do przygotowywania projektów, prezentacji multimedialnych oraz przedstawień teatralnych w języku angielskim i niemieckim. Zadaniem nauczycieli było również dzielenie się wiedzą i doświadczeniami z kolegami ze szkół partnerskich. Było to realizowane w ramach wizyt roboczych i wymiany nauczycieli, podczas których goście uczestniczyli w lekcjach otwartych, szkoleniach i seminariach, stanowiących okazję do dzielenia się wiedzą i doświadczeniami. Współpraca ze środowiskiem lokalnym i instytucjami pracującymi na rzecz edukacji była realizowana poprzez angażowanie różnych instytucji, środowiska lokalnego i rodziców w prace związane z projektem, ich udział w organizowaniu wizyt roboczych, Dni Europejskich i wystaw, szkoleń dla gości.

Zadaniem uczniów było przede wszystkim poznanie metod i strategii uczenia się, czytania, poszukiwania informacji, jej selekcji i wykorzystania w pracach nad projektem. Uczniowie wykonywali projekty w grupach, wykorzystując źródła biblioteczne, Internet i techniki komputerowe. Uczniowie przygotowywali również przed-

iii. specjalne potrzeby edukacyjne dzieci i młodzieży

stawienia teatralne, wystawy i Dni Europejskie, w czasie których prezentowali swoje prace projektowe i przedstawienia poświęcone krajom Europy, igrzyskom olimpijskim oraz miejscowym zwyczajom. Zadaniem uczniów było również korespondowanie z kolegami z partnerskich szkół za pomocą poczty elektronicznej, co stało się możliwe po wymianie adresów skrzynek elektronicznych. Uczennice, które wyjechały do Austrii na spotkanie robocze, przedstawiły uczniom szkoły partnerskiej prezentację Polski, a po powrocie dzieliły się wiedzą o Austrii z uczniami naszej szkoły.

Osiągnięte rezultaty Projekt miał duży wpływ na wzrost motywacji, wiedzy i umiejętności uczniów. Uczniowie nauczyli się korzystać z różnych źródeł informacji, selekcjonować zdobyte informacje i wykorzystywać je w projektach i inscenizacjach. Przygotowując je w języku angielskim lub niemieckim, rozwijali umiejętności językowe. Duży wpływ na wzrost wiedzy i umiejętności językowych oraz wiedzy o kulturze innych krajów miały też organizowane konkursy, wyjazd uczniów na spotkanie robocze oraz korespondencja drogą elektroniczną z uczniami szkół partnerskich. Uczniowie rozwinęli również swoje umiejętności w zakresie stosowania technologii informacji i komunikacji. Zróżnicowana tematyka projektu pozwoliła uczniom na rozwój wiedzy w tych dziedzinach zarówno w odniesieniu do Polski, jak i krajów partnerskich i Europy, zaś metody stosowane w realizacji projektu pozwoliły uczniom na rozwój ich autonomii i umiejętności komunikowania się oraz pracy w grupie.

Projekt miał również duży wpływ na wzrost motywacji i umiejętności nauczycieli. Wzrosło ich zainteresowanie nauką języków obcych i wykorzystywaniem technologii informacji i komunikacji w nauczaniu. Przygotowywanie zajęć lekcyjnych z wykorzystaniem metod aktywnych, obserwacja sposobów pracy stosowanych w krajach partnerskich, wymiana doświadczeń miały duży wpływ na wzrost umiejętności nauczycieli

w zakresie nauczania przedmiotowego. Podczas wizyt goście hospitowali wiele lekcji przygotowanych przez szkoły goszczące i brali udział w szkoleniach, w czasie których prezentowane były metody stosowane przez nauczycieli tych szkół, co wpłynęło na doskonalenie warsztatu zawodowego nauczycieli.

Projekt miał pozytywny wpływ na zarządzanie szkołą. Ułatwił realizację wielu zadań zawartych w planie rozwoju szkoły. Zadania realizowane w projekcie zintegrowały grono nauczycielskie i uczniów, pozwoliły na wprowadzenie europejskiego wymiaru nauczania.

Projekt wpłynął również na społeczność lokalną i instytucje pracujące na rzecz edukacji.

Rodzice uczniów brali udział w spotkaniach roboczych organizowanych w naszej szkole i wspierali szkołę finansowo. Rodzice i przedstawiciele społeczności lokalnej uczestniczyli w wystawach, Dniach Europejskich i pomagali je organizować. Radomski Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli przygotował szkolenie dla gości z krajów partnerskich podczas wizyty roboczej, udostępniał sprzęt, zaś wydawnictwo Pearson Education dostarczało nam pomoce dydaktyczne i nagrody na konkursy. Projekt ułatwił zacieśnienie współpracy z rodzicami i instytucjami pracującymi na rzecz edukacji oraz ułatwił promocję szkoły w środowisku.

Produkty końcowe · folder szkoły zawierający informacje o projekcie; · ulotki dla rodziców informujące o celach i zadaniach szkoły w ramach projektu; · plakaty przedstawiające realizowany projekt; · scenariusze lekcji prowadzonych metodami aktywnymi i pomoce dydaktyczne wykonane przez nauczycieli; · scenariusze prezentacji teatralnych uczniów; · prace projektowe uczniów (albumy, plakaty, prezentacje multimedialne, film); · przedstawienia teatralne na płytach CD-ROM; · gazetka szkolna;

129

gwiazdy comeniusa, czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów…

· prace plastyczne; · informacje na stronie internetowej; · publikacje i artykuły w periodykach pedagogicznych i prasie.

Sposoby upowszechniania projektu Publikacje dotyczące projektu w czasopismach pedagogicznych „Pedagogika” i „Orbi”, a artykuły na temat projektu i wizyt roboczych w prasie lokalnej (w „Echu Dnia” i „Słowie Ludu”), raporty z prac w projekcie i wizyt roboczych przedstawiane radzie pedagogicznej, wymiana produktów z partnerami i udostępnianie ich w bibliotece szkolnej, organizowanie wystaw prac uczniów Dnia Europejskiego, w czasie którego uczniowie prezentowali przygotowane przedstawienia teatralne, prezentacje multimedialne i projekty całej społeczności szkolnej i przedstawicielom rodziców oraz środowiska lokalnego. Rodzice i przedstawiciele środowiska lokalnego oraz współpracujących instytucji brali też udział w wizytach roboczych oraz ewaluacji projektu i otrzymywali foldery informacyjne o szkole i realizowanym

130

projekcie. Szkoła brała udział w prezentacji szkół biorących udział w programie Socrates-Comenius, zamieściła informacje o projekcie na stronie internetowej oraz udzielała informacji szkołom zainteresowanym udziałem w programie.

Wartościowość i użyteczność projektu Projekt był wysoce użyteczny dla wszystkich szkół biorących w nim udział. Dał on możliwość poznania metod nauczania i wychowania w krajach partnerskich i dostosowania ich do warunków własnej szkoły. Dzięki temu wprowadzony został do szkoły europejski wymiar nauczania. Wiedza i doświadczenie nabyte w projekcie mogą być wykorzystane przez nauczycieli w dalszej pracy dydaktycznej, a przez uczniów w dalszym procesie kształcenia. Nauczyciele mogą też dzielić się zdobytą wiedzą z kolegami w szkole, organizując lekcje otwarte lub szkolenia w ramach zespołu samokształcącego. Zawarte znajomości i przyjaźnie z nauczycielami szkół partnerskich umożliwią dalszą współpracę i wymianę doświadczeń.

v. Przygotowanie młodzieży do wyzwań świata pracy

E-WORK – MIĘDZYNARODOWE W YKORZYSTANIE INTERNETU DLA KSZTAŁCENIA PRZEDSIĘBIORCZOŚCI Numer umowy:

PO63-1/2003/PRS Beneficjent:

Zespół Szkół Handlowo-Ekonomicznych im. Mikołaja Kopernika ul. Bema 105, 15-370 Białystok Kraje uczestniczące w projekcie:

Finlandia, Holandia, Polska, Węgry, Włochy

Cele projektu Głównym celem projektu jest opracowanie programu nauczania dotyczącego biznesplanu, który przygotuje kadrę i młodzież do wyzwań współczesności, pozwoli zaktualizować metody nauczania, stworzyć nowy wizerunek szkoły pomóc absolwentom odnaleźć się na europejskim rynku pracy.

Przyjęty sposób realizacji celu to: · opracowanie i wdrożenie programu nauczania dotyczącego biznesplanu; · opracowanie materiałów potrzebnych do realizacji projektu (podręcznik ucznia i nauczyciela, płyta CD-ROM, strona internetowa); · wybór metod nauczania (nacisk na competence based learning, czyli rozwijanie umiejętności, a nie przekazywanie wiedzy teoretycznej).

Zadania zrealizowane w ramach projektu Zadania zrealizowane przez nauczycieli wraz z partnerami z Finlandii, Holandii, Węgier i Włoch: · porównanie programów nauczania przedmiotów zawodowych we wszystkich szkołach partnerskich; · opracowanie listy umiejętności (core competences) niezbędnych do skutecznego prowadzenia biznesu; · uruchomienie platformy internetowej Moodle specjalnie na potrzeby projektu; · utworzenie testowej i ostatecznej elektro-

nicznej wersji podręcznika „Jak zarobić na własnym hobby?”, podręcznika „Miniprzedsiębiorstwo” oraz testowej elektronicznej wersji podręcznika „Biznesplan” dla ucznia i nauczyciela; · pilotażowe wdrożenie realizacji podręcznika „Jak zarobić na własnym hobby?” oraz podręcznika „Miniprzedsiębiorstwo”; · utrzymywanie kontaktów z partnerami za pomocą sieci WebCt; · spotkania wirtualne za pomocą programu LearnLinc; · wizyty robocze w Holandii, we Włoszech, na Węgrzech, w Finlandii i w Polsce.

Zadania zrealizowane przez uczniów: Uczniowie indywidualnie opracowali biznesplany międzynarodowego przedsięwzięcia gospodarczego opartego na własnym hobby w języku polskim i angielskim. W konkursie na najlepiej sporządzony biznesplan, do którego przystąpili uczniowie ze wszystkich szkół partnerskich, drugie miejsce zajęła uczennica naszej szkoły Magdalena Olszewska. W bieżącym roku szkolnym uczniowie zakładają własne miniprzedsiębiorstwo i będą je prowadzić przez kolejne sześć miesięcy.

Osiągnięte rezultaty Wpływ projektu na szkołę: · Nauczyciele doskonalą kwalifikacje zawodowe, dzięki czemu szkoła stała się dla uczniów

131

gwiazdy comeniusa, czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów…

bardziej atrakcyjna; · Wprowadzono nowy program nauczania (bardziej elastyczny i dostosowany do następujących zmian). · Udział lokalnego biznesu w realizacji projektu uatrakcyjnia zajęcia lekcyjne, a szkoła jest znana w lokalnym środowisku jako placówka otwarta na zmiany, wprowadzająca europejskie metody nauczania oparte na rozwijaniu umiejętności praktycznych.

Wpływ projektu na nauczycieli: · Nauczyciele wymieniają swoje doświadczenia, związane z systemami oświaty, programem nauczania, nowymi metodami nauczania. · Zdobywają i doskonalą swoje umiejętności edukacyjne związane z nowymi technologiami informacji i komunikacji oraz posługiwaniem się językiem angielskim. · Bezpośrednio zapoznają się z kulturą Europy i międzynarodowym biznesem.

Wpływ projektu na uczniów: · Uczniowie gromadzą niezbędne informacje ze źródeł dostępnych w polsce i za granicą, dokonują ich selekcji oraz dzielą się informacjami, w optymalny sposób wykorzystując Internet. · Uczą się tworzyć biznesplan oraz zakładać i prowadzić działalność gospodarczą (nie w teorii, ale w praktyce), co pozwoli w przyszłości absolwentom szkoły zaistnieć na europejskim rynku pracy. · W przyszłości będą mogli odbywać praktyki zawodowe także za granicą w zaprzyjaźnionych firmach.

Wpływ projektu na środowisko lokalne: · Lokalny biznes zyska lepiej przygotowanych do pracy absolwentów. · Przedsiębiorczy absolwenci posiadający praktyczne umiejętności prowadzenia biznesu będą tworzyć nowe miejsca pracy, podejmując własną działalność gospodarczą.

Produkty końcowe Efektem końcowym realizacji projektu jest zestaw trzech elektronicznych podręczników:

132

· „Jak zarobić na własnym hobby?” – podręcznik zawiera wskazówki dla ucznia i przedstawia etapy prac związanych z opracowaniem minibiznesplanu realnego przedsięwzięcia.

Przedsięwzięcie to jest oparte na hobby ucznia i zrealizowane za granicą, w jednym z uczestniczących w projekcie krajów. · „Miniprzedsiębiorstwo” – podręcznik zawiera wskazówki dla ucznia i etapy prac, związanych z uruchomieniem własnej firmy i jej praktycznym prowadzeniem przez sześć miesięcy. · „Biznesplan” – podręcznik pozwala uczniom opracować profesjonalny biznesplan wybranego przedsięwzięcia.

Każdy podręcznik posiada dwie wersje – dla ucznia i dla nauczyciela – i każdy jest zgodny z założeniami nauczania opartego na kompetencjach (competence based learning).

Sposoby upowszechniania projektu W trakcie realizacji projektu E-Work szczególną uwagę zwracano na upowszechnianie informacji na temat programu Comenius wśród społeczności lokalnej, w tym wśród szkół z terenu województwa. Było to możliwe przez podjęcie następujących działań: · udział w dniach 7−14 listopada 2003 roku w Tygodniu Comeniusa, zorganizowanym w III Liceum Ogólnokształcącym w Białymstoku przez Kuratorium Oświaty w ramach III Forum Klubów Europejskich; · zorganizowanie debaty na temat „Szkoła ekonomiczna – realia i perspektywy w Unii Europejskiej” 13 listopada 2003 roku, w której udział wzięli przedstawiciele Wydziału Oświaty Urzędu Miasta w Białymstoku oraz regionalnego biznesu; · udział w Targach programu Socrates-Comenius w województwie podlaskim, zorganizowanych 14 listopada 2003 roku przez Kuratorium Oświaty w Białymstoku w Zespole Szkół Elektrycznych w Białymstoku; · udział w festynie „Podlaskie w Unii Europejskiej” zorganizowanym 1 maja 2004 roku

v. Przygotowanie młodzieży do wyzwań świata pracy

przez Wojewodę Podlaskiego i Kuratorium Oświaty w Białymstoku; · udział w zorganizowanej przez naszą szkołę wraz z Podlaskim Kuratorem Oświaty konferencji wojewódzkiej Targi Programów – Socrates-Comenius i Leonardo da Vinci, która odbyła się 2 października 2004 roku i została zrelacjonowana przez lokalną Telewizję Białystok w programie informacyjnym „Obiektyw” oraz odnotowana przez dziennikarzy „Kuriera Porannego”; · w trakcie Białostockiego Forum Szkół na stoisku naszej szkoły umieszczaliśmy czytelne informacje na temat udziału w projekcie i postępów w jego realizacji; · na stronie internetowej naszej szkoły zamieszczamy bieżące informacje i zdjęcia prezentujące realizację projektu i związane z tym wydarzenia, na przykład wizyty robocze w szkołach partnerskich; · poza tym każda osoba zainteresowana projektem już teraz może zapoznać się ze zrealizowanymi zadaniami na stronie internetowej udostępnionej przez partnerów z Finlandii (moodle.tokem.fi).

Wyżej wymienione działania umożliwiały promocję szkoły i informowanie o jej udziale w projekcie E-Work. Udział szkoły został w pełnym tego słowa znaczeniu upowszechniony wśród społeczności lokalnej i na terenie całego naszego województwa Wartościowość i użyteczność projektu Wypracowane w ramach projektu podręczniki dla ucznia i nauczyciela stanowią doskonałą podstawę do nauczania przedsiębiorczości (między innymi do sporządzania biznes planu oraz podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej). Nowe metody i techniki nauczania rozbudziły w uczniach postawy przedsiębiorczości i wpłynęły motywująco na chęć podejmowania własnej działalności gospodarczej. Ponadto realizacja projektu wpłynęła na poprawę jakości pracy nauczycieli w naszej szkole.

133

gwiazdy comeniusa, czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów…

Droga do gwiazd, czyli europejski wymiar jakości realizowany w doskonaleniu zawodowym i asystenturze językowej Comeniusa Coraz większe znaczenie w życiu zawodowym zyskują wysokie kwalifikacje. Dostrzegana jest konieczność solidnego przygotowania do pracy zawodowej oraz nieustannego doskonalenia zawodowego. Dla naszych partnerów z krajów Unii Europejskiej niezrozumiała jest często spotykana w Polsce sytuacja, w której nauczyciel języka obcego nigdy nie odwiedził kraju, gdzie językiem urzędowym jest nauczany przez niego język. możliwości skonfrontowania swojej wiedzy, zdobytej w trakcie nauki z rzeczywistością.

Nie sposób zatem przecenić udziału nauczycieli języka obcego w kursie metodyczno-językowym w kraju, którego obywatele posługują się tym językiem, bezpośredniego kontaktu z kulturą i poznania życia codziennego jego mieszkańców. Udział w kursie, odbywającym się w Wielkiej Brytanii czy w Niemczech jest kosztownym przedsięwzięciem, w którym nauczycieli wspiera finansowo nauczycieli Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji – Agencja Narodowa Programu Socrates-Comenius.

Comenius Akcja 2.2.c jest programem doskonalenia zawodowego nauczycieli. Nauczyciele języków obcych mogli uzyskać środki na opłacenie kosztów udziału w przeznaczonych dla nich kursach metodyczno-językowych. Nauczyciele innych przedmiotów, legitymujący się znajomością języka obcego mogli skorzystać z oferty programu Comenius Akcja 2.2.c poprzez udział w kursach tematycznych. Można zaryzykować twierdzenie, że nauczyciele języków obcych znajdowali się w sytuacji uprzywilejowanej, gdyż mogli wybierać pomiędzy obydwoma wymienionymi rodzajami kursów. Najważniejszym warunkiem przyznania grantu była zgodność kursu z profilem zawodowym kandydata oraz przydatność szkolenia dla rozwoju zawodowego nauczyciela i dla szkoły. Przykładem kursu tematycznego, który może być użyteczny dla nauczy-

134

cieli języków może być szkolenie na temat wykorzystania Internetu w podczas zajęć lekcyjnych, czy realizacji projektów w ramach programu Comenius Akcja 1.

Chcielibyśmy, aby wszyscy mogli docenić korzyści płynące z uczestnictwa w kursach. Najczęściej są one organizowane przez współpracujące ze sobą edukacyjne instytucje badawcze z różnych krajów Europy, co gwarantuje innowacyjny program szkoleń, a przede wszystkim możliwość poznania najnowszych osiągnięć w wybranych dziedzinach edukacji i nowych metod pracy w szkole. Z kursów nauczyciele powracają z nowymi pomysłami, z materiałami autentycznymi, które wykorzystują w czasie lekcji i z motywacją do podejmowania nowych wyzwań w pracy zawodowej. W trakcie kursów spotykają się nauczyciele z różnych krajów Europy, co umożliwia nawiązanie kontaktów ze szkołami za granicą; w dalszej perspektywie kontakty te owocują wymianą uczniów lub współpracą międzynarodową w ramach projektów programu Comenius Akcja 1. Możliwość znalezienia partnerów do realizacji projektów Comeniusa stanowi bezsprzecznie dodatkową korzyść płynącą z udziału w kursie.

Z kolei program Comenius Akcja 2.2.b jest adresowany do studentów, przygotowujących się do zawodu nauczyciela języka obcego w nauczycielskich kolegiach językowych lub na wydziałach neofilologicznych. Akcja ta umożliwia odbycie asystentury językowej za granicą, czyli trwającej od trzech do ośmiu miesięcy w jednym z krajów uczestniczących w programie Socrates. W akcji tej mógł wziąć udział każdy student wytypowany przez macierzystą uczelnię, który ukończył drugi rok studiów. W trakcie pobytu w szkole goszczącej oprócz pogłębiania znajomości języka i kultury danego kraju student podnosił swoje kwalifikacje pedagogiczne, a okres przepracowany w charakterze asystenta językowego często był traktowany jako praktyka zawodowa.

Poniżej przedstawiamy wybrane raporty nauczycieli beneficjentów akcji Comenius Akcji 2.2.c oraz studentów korzystających z programu

doskonalenie zawodowe nauczycieli

Comenius Akcja 2.2.b. Prezentowany materiał obrazuje przebieg kursu i asystentury, przedstawia zakres uzyskanych doświadczeń oraz plany wykorzystania zdobytej wiedzy i umiejętności w przyszłości. Należy podkreślić, że osób korzystających z obu rodzajów grantów w latach 2000−2006 było prawie cztery tysiące. Kryterium wyboru prezentowanych raportów była chęć ukazaniu różnorodnych doświadczeń, mogących stać się inspiracją dla zainteresowanych nową edycją programu Comenius – programem „Uczenie się przez całe życie” (Longlife Learning Programme).

Przykłady dobrej praktyki w doskonaleniu zawodowym nauczycieli – Comenius Akcja 2.2.c W tym rozdziale znajdziecie Państwo prezentacje dziewięciu kursów odbytych w ośmiu krajach europejskich. Wybrane przykłady dotyczą zarówno kursów metodyczno-językowych jak i kursów tematycznych. Znakomicie ilustrują doświadczenia nauczycieli zdobyte podczas kursu, ich atmosferę, indywidualne korzyści osoby uczestniczącej w danym kursie oraz podkreślają wartość, jaką odbyte szkolenie wnosi do ich pracy zawodowej.

Wszystkie opisy są przygotowane według jednolitej struktury. Prezentowane doświadczenia są wyciągiem z raportów opisowych składanych przez wszystkich beneficjentów. Warto podkreślić najważniejszą cechę, jaka powinna być zawsze spełniona, tj. zgodność tematyki kursu z potrzebami wnioskodawcy, dzięki czemu można zakładać długofalowy, pozytywny wpływ na efektywność pracy nauczyciela i tworzenie warunków do dalszego rozwoju zarówno indywidualnego, jak i rozwoju środowiska, w którym nauczyciel pracuje.

Każdy opis zawiera następujące informacje: · informacje podstawowe: nazwisko beneficjenta, miejscowość, rodzaj i tytuł kursu, miejsce organizacji kursu;

· opis doświadczeń beneficjenta odnoszący się do następujących obszarów: – doświadczenie zdobyte podczas kursu i jego wpływu na organizację pracy w danej instytucji; – zdobycie nowych lub rozwinięcie dotychczas posiadanych umiejętności zawodowych; – nowe umiejętności, które będą mogły być wykorzystane w praktyce szkolnej; – możliwości rozszerzenia treści nauczanego przedmiotu; – wpływ kursu na nauczanie języków rzadkich, lub na róznorodnośc językową; – przebieg i organizacja kursu; – główna zaleta kursu; – plany w zakresie dzielenia się doświadczeniami zdobytymi podczas kursu; – nawiązanie międzynarodowych kontaktów i współpracy międzyszkolnej w ramach programu Comenius.

Mamy nadzieję, że przykłady, zaprezentowane poniżej, przybliżą państwu bogaty zakres doświadczeń, które zdobyły setki polskich nauczycieli korzystających z udziału w doskonaleniu zawodowym w ramach programu Comenius oraz zachęcą do korzystania z oferty programu Comenius w przyszłości.

135

gwiazdy comeniusa, czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów…

MARZENA RACHWAŁ SANOK Kurs metodyczno-językowy dla nauczycieli języka angielskiego „New Trends” Hastings, Wielka Brytania, 2006 Kurs niewątpliwie pozwolił mi uaktualnić i poszerzyć wiadomości z zakresu metodyki nauczania, doskonalić praktyczną znajomość języka angielskiego oraz dał mi pewność w poruszaniu się w sferze kultury brytyjskiej. Trendy w tej dziedzinie były mi co prawda znane, ale w czasie kursu ukazano je z innej perspektywy.

Wzbogaciłam też swój warsztat metodyczny, gdyż kurs okazał się prawdziwą kopalnią pomysłów na twórcze i zajmujące lekcje. Wspaniały, doświadczony wykładowca oraz dzielenie się doświadczeniami w międzynarodowej grupie miały wpływ na to, że inaczej zaczęłam postrzegać rolę nauczyciela w procesie nauczania. Poznałam techniki pozwalające na efektywniejsze przekazywanie nauczanych treści, których zastosowanie z pewnością pomoże moim uczniom zwiększyć pewność w wyrażaniu własnego „ja” i będzie prowadziło do większej biegłości w posługiwaniu się językiem obcym. Zdobyte umiejętności z całą pewnością będę mogła wykorzystać w praktyce szkolnej. Niezwykle interesujące wydało mi się zastosowanie podejścia leksykalnego (The Lexical Approach). Poznałam wiele praktycznych zastosowań tej teorii w praktyce szkolnej. Zwróciłam uwagę, że posługiwanie się klockami „Cuisenaire Boris” uczy nauczyciela precyzji w wyrażaniu myśli, umiejętności zadawania właściwych pytań, ograniczania własnych wypowiedzi na korzyść czasu przeznaczonego dla ucznia i obliguje do bycia twórczym. Dzięki kursowi mogę porównywać „Task Based Learning” z innymi strategiami nauczania języka, a także zaplanować wiarygodne formy ewaluacji postępów uczniów w czasie zajęć. Nie tylko zaktualizowałam wiedzę teoretyczną z zakresu nauczania języka obcego, ale przede wszystkim poznałam wiele jej praktycznych zastosowań –

136

konkretne ćwiczenia, zadania, gotowe scenariusze lekcji, nowe pomysły wykorzystania piosenek, ilustracji, Internetu itp., które wykorzystuję w pracy z uczniami i które naprawdę rewelacyjnie się sprawdzają.

Udział w kursie pozwolił mi również na rozszerzenie treści nauczanego przedmiotu – przede wszystkim o komponent kulturowy, gdyż dał mi możliwość bezpośredniego kontaktu z kulturą brytyjską, był swoistą konfrontacją wiedzy podręcznikowej z realiami. Obserwacja codziennego życia, oglądanie telewizji brytyjskiej, słuchanie radia, czytanie prasy, wycieczki do różnych miejsc (Rye, Brighton, Londyn), rozmowy z rodzimymi użytkownikami języka na różne tematy sprawiły, że znacznie poszerzyłam horyzonty, a przysłowie „podróże kształcą” z całą pewnością w moim przypadku się sprawdziło.

Wróciłam bogatsza o wiedzę na temat Wielkiej Brytanii, a zwłaszcza jej południowo-wschodniej części, lepiej poznałam też codzienny język, który odbiega od szkolnej angielszczyzny. Zajęcia poświęcone „International English” utwierdziły mnie w przekonaniu, że jak wszystko wokół nas, język również podlega ciągłym, coraz szybszym zmianom. Wiele z dotychczas nieakceptowanych zmian w sferze gramatyki (tzw. puryzm gramatyczny) czy fonetyki zadomowiło się na dobre w języku i nie są one już traktowane jako błąd czy odstępstwo od normy. Zdaję sobie sprawę, że współcześnie w nauczaniu kładzie się nacisk na komunikację językową, dlatego bardzo istotne były dla mnie zajęcia, poświęcone cechom języka mówionego. Wiedzę na ten temat zamierzam przekazać swoim uczniom, aby mogli lepiej zrozumieć rodzimych użytkowników języka oraz swobodnie nim operować. Ponadto moja angielszczyzna wzbogaciła się o nowe zwroty, wyrażenia, idiomy, co wpłynie na podniesienie jakości mojej pracy.

Główną zaletą kursu był interaktywny charakter zajęć, przy jednoczesnym zachowaniu właściwych proporcji pomiędzy wiedzą teoretyczną, a jej praktycznym zastosowaniem. Nieliczna i zróżnicowana pod względem narodowo-

doskonalenie zawodowe nauczycieli

ściowym grupa stwarzała okazję do poszerzenia wiedzy na temat innych krajów oraz rozwijania poczucia jedności z innymi narodami. Uczestnicy kursu mogli przedstawiać własne propozycje dotyczące jego programu; dzięki temu mógł on w pełni zaspokoić nasze oczekiwania. Organizatorzy kursu i wykładowcy byli zdyscyplinowani, pomocni, otwarci i bardzo przyjaźnie nastawieni do uczestników. Dali się poznać nie tylko jako doświadczeni pedagodzy, lecz także jako osoby o rożnych pasjach i talentach.

Zamierzam podzielić się doświadczeniami, zdobytymi podczas kursu z koleżankami i kolegami ze szkoły, w której pracuję, a także z nauczycielami z innych szkół na terenie miasta.

Przedstawię sprawozdanie na temat kursu w czasie posiedzenia rady pedagogicznej, a także planuję zorganizowanie szkolenia dla nauczycieli języka angielskiego w ramach Wewnątrzszkolnego Doskonalenia Nauczycieli.

Kurs przyczynił się do nawiązania międzynarodowych kontaktów i zainicjowania współpracy między szkołami. Uczestnicy kursu tworzyli bogatą mozaikę osobowości pochodzących z całego świata, o czym mogliśmy się przekonać nie tylko podczas pracy w grupach, lecz także w czasie dodatkowych zajęć, mających charakter integracyjny (wykłady, wieczory z piosenką, kursy tańca, wycieczki, dyskoteki), które sprzyjały bliższemu wzajemnemu poznaniu, zawieraniu przyjaźni, wymianie doświadczeń, adresów.

Oprócz osób z Chin, Niemiec, Portugalii, Rosji, Białorusi i Bułgarii pracujących ze mną w jednej grupie poznałam nauczycieli z Hiszpanii, Japonii, Słowacji i Włoch. Z wieloma z nich z całą pewnością będę utrzymywać kontakt.

Udział w kursie był dla mnie, osoby młodej, ważnym doświadczeniem życiowym i w znaczący sposób wpłynął na mój rozwój osobisty i zawodowy. Otworzył mi oczy na wiele ważnych kwestii i pomógł w przygotowaniu do odnalezienia się w nowej rzeczywistości społecznej i ekonomicznej Zjednoczonej Europy. Przyczynił się do poznania nowych miejsc i interesujących ludzi. Dał mi dużo pewności siebie i wzmocnił

moją pozycję jako nauczyciela języka angielskiego, którego wiedza teoretyczna idzie w parze z umiejętnościami praktycznymi.

MARIUSZ SZYMA CZĘSTOCHOWA Kurs metodyczno-językowy dla nauczycieli języka hiszpańskiego „Cursos de metodologia Espanola” Salamanca, Hiszpania, sierpień 2006 Udział w kursie językowo-metodycznym w Uniwersytecie w Salamance był dla mnie niepowtarzalną okazją do poznania specyfiki języka hiszpańskiego w kraju, który jest jego kolebką.

W najbliższym czasie przewiduję przystąpienie do egzaminu „Intermedio” w Instytucie Cervantesa, co przyczyni się do uzyskania uprawnień do nauczania języka hiszpańskiego, a tym samym umożliwi w najbliższej przyszłości poszerzenie oferty językowej naszej szkoły. Udział w kursie pozwolił mi na doskonalenie kompetencji językowych i wzbogacenie mojej dotychczasowej wiedzy na temat Hiszpanii, a w szczególności jej historii, tradycji, literatury, jak również umożliwił mi poznanie nieznanych metod pracy i sposobów wykorzystania podczas zajęć nowoczesnych pomocy dydaktycznych. Biorąc aktywny udział w kursie w Salamance, miałem możliwość zapoznania się z nowoczesnymi metodami prowadzenia zajęć, doskonalenia mojej wiedzy na temat metod nauczania języków obcych i jednocześnie pogłębienia znajomości języka hiszpańskiego. Jako nauczyciel języka obcego będę mógł wykorzystać nabyte umiejętności w mojej dotychczasowej pracy, a w przyszłości również prowadząc zajęcia z języka hiszpańskiego w macierzystej szkole.

Kurs w Salamance obejmował głównie praktyczną naukę języka hiszpańskiego, ale część zajęć była poświęcona historii, kulturze i realiom życia codziennego Hiszpanii. Ponadto podczas pobytu w Salamance uczestniczyłem w wielu

137

gwiazdy comeniusa, czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów…

prelekcjach na temat tego uniwersyteckiego miasta oraz w wycieczkach krajoznawczych, poza tym brałem udział we wszelkich zajęciach kulturalnych proponowanych przez uniwersytet.

Uważam, że mój pobyt w Hiszpanii w znacznym stopniu przyczyni się do poszerzenia programu nauczania. Uczestnictwo w kursie na uniwersytecie w Salamance znacznie pogłębiło moje kompetencje językowe i dlatego przewiduję po uzyskaniu stosownych uprawnień rozszerzenie w mojej szkole oferty nauczania języków obcych o tak popularny w świecie język hiszpański.

W Polsce należy on jeszcze do grupy języków rzadko nauczanych i szczególnie w mniejszych ośrodkach wymaga popularyzacji. Podczas kursu poznałem wielu nauczycieli z innych krajów i być może niektóre nowe kontakty zaowocują w przyszłości międzynarodową współpracą naszych szkół. Chciałbym wyrazić ogromne zadowolenie z możliwości uczestnictwa w tym znakomitym kursie.

DARIA DUDZIK CZECHOWICE-DZIEDZICE Kurs tematyczny „Identity Formation for Europe” Helsinki, Finlandia, 2006 Dzięki udziałowi w kursie i zdobytym w jego trakcie doświadczeniom łatwiej będzie mi współpracować z koleżankami w szkole. Zaprezentowane metody aktywizujące opierają się w dużej mierze na współpracy – na pracy w grupach lub w parach. Dzięki udziałowi w kursie miałam okazję poznać ludzi z innych krajów, ich metody pracy z uczniami i sposoby, w jaki organizują pracę w swojej szkole. Wiele nowych sposobów przekazywania wiedzy zaprezentowali prowadzący kurs. Wykładowcy kursu „Identity Formation for Europe” zachęcili mnie do aktywnego przekazywania wiedzy, do poszukiwania w instytucjach, takich jak biuro podróży, skansen, muzeum, rezerwat przyrody, materiałów stymu-

138

lujących przyswajanie wiedzy nie tylko w zakresie języka obcego, lecz także takich przedmiotów, jak geografia, historia, biologia, ekologia, chemia czy regionalizm.

Mam nadzieję, że dzięki udziałowi w kursie zorganizuję wraz z koleżankami wycieczki mające na celu promowanie nauki języków obcych, uczenie tolerancji i poznawanie własnej „małej ojczyzny”. Planujemy również organizację konkursów o tematyce europejskiej i ekologicznej oraz zachęcenie uczniów do pracy w Międzyszkolnym Kole Naukowym Chemików i Szkolnym Klubie Europejskim.

Jestem nauczycielem języka angielskiego. Ponadtygodniowe przebywanie w wielonarodowej grupie, w której głównym językiem komunikacji był język angielski, niewątpliwie przyczyniło się do doskonalenia moich umiejętności komunikacyjnych, a także poszerzyło zasób słownictwa.

Drugim językiem roboczym kursu był język niemiecki, dzięki czemu miałam okazję do wykorzystania w praktyce moich elementarnych umiejętności komunikacyjnych w tym języku.

Dzięki współpracy z nauczycielami informatyki miałam możliwość zapoznania się z zasadami przygotowywania prezentacji w programie Microsoft PowerPoint. Jak już wspomniałam, organizatorzy kursu szczególną wagę przywiązywali do zapoznania nas z metodami aktywnymi i,co się z tym wiąże, z praktycznym wykorzystaniem nabytej wiedzy na lekcjach.

Udział w szkoleniu zdecydowanie wzbogacił mój warsztat pracy.

Organizatorzy kursu zapewnili każdemu z nas materiały dydaktyczne w postaci publikacji, jak również w formie elektronicznej. Każdy z nas otrzymał pakiet, w którym znajdowały się szczegółowe opisy metod zaprezentowanych podczas kursu. Przekazano nam również skrypty wykładów. Będzie to z pewnością cenna pomoc w przygotowaniu lekcji.

Osobiście jestem przekonana, że prowadząc lekcje, skorzystam z niemal wszystkich materiałów, a szczególnie z metod aktywizujących, takich

doskonalenie zawodowe nauczycieli

jak „Statues”, „Stills”, „Visual momentum”, „What is it that comes to your mind?”, oraz „Momentum, moderation cards”, „Activating corners”, „Learning journals”. Otrzymaliśmy również plakaty i mapy, które z przyjemnością wykorzystam w celu nauczania leksyki i komunikacji podczas lekcji języka angielskiego. Ponadto wszyscy nauczyciele, którzy przygotowywali prezentacje multimedialne przesłali je pozostałym uczestnikom drogą elektroniczną. Prezentacje będą niewątpliwie dużą atrakcją nie tylko lekcji języka angielskiego. Upper Secondary School of Ivalo także przygotowała prezentację na temat fińskiego systemu oświaty ze szczególnym uwzględnieniem reprezentowanego przez nią typu szkoły i chętnie udostępniła ją uczestnikom kursu. Skorzystam z tej prezentacji w czasie prowadzenia lekcji metodą projektu.

Mam nadzieję, iż uczniowie z moją pomocą przygotują równie interesujące informacje o swojej szkole, oczywiście w języku angielskim.

Szkolenie zachęciło mnie do przeprowadzenia większej liczby lekcji opierających się na materiałach autentycznych, dzięki czemu moi uczniowie docenią umiejętność posługiwania się językiem obcym. Z pewnością do programu nauczania włączę więcej treści związanych z kulturą innych krajów Europy, co, jak mam nadzieję, sprawi, że moi uczniowie będę bardziej tolerancyjni i otwarci na ludzi innych narodowości. Uczę języka obcego, który jest jednym z oficjalnych języków Unii Europejskiej, ale także swego rodzaju lingua franca XXI wieku. W związku z tym mam możliwość ukazania procesów zjednoczeniowych Europy, z drugiej strony moim zadaniem jest podkreślanie jej zróżnicowania kulturowego. Dzięki udziałowi w kursie doskonalenia zawodowego poświęconym poczuciu tożsamości europejskiej, a także nawiązanym w jego trakcie kontaktom mam możliwości przekonania moich wychowanków, aby nie postrzegali innych krajów poprzez pryzmat stereotypów i by skorzystali z możliwości, jakie daje członkostwo w Unii Europejskiej. Świetną pomocą dydaktyczną w realizacji tego celu będą prezentacje multimedialne otrzymane od uczestników kursu.

Korzystając z pomysłów na prezentację Laponii, chciałabym we współpracy z nauczycielami innych przedmiotów przedstawić moim uczniom regiony Polski, w szczególności Śląsk i Małopolskę.

Kurs przyczynił się do nawiązania kontaktów międzynarodowych i wymiany doświadczeń.

Pozostaję w stałym kontakcie internetowym ze wszystkimi uczestnikami kursu i wykładowcami.

Być może uda się nawiązać współpracę w ramach programu Comenius Akcja 1.

DOROTA SOBOLEWSKA BIAŁYSTOK Kurs metodyczno-językowy „Lebendige sprache — DAF — Fortbildungsseminar mit fokus auf sprache und kultur in Osterreich” Salzburg, Austria, 2006 Doświadczenia zdobyte przeze mnie w trakcie kursu będą miały ewidentny wpływ na jakość pracy mojej szkoły. Zaprezentowane przeze mnie zespołom przedmiotowym i wprowadzone nowo poznane metody nauczania języków obcych przyczynią się do podwyższenia jakości nauczania w szkole, a tym samym do wzrostu motywacji uczniów i widocznych efektów w postaci lepszych wyników w nauce. Poszerzenie programu pracy Koła Integracji Europejskiej o wiedzę o kulturze i realiach Austrii przyczyni się do jego sprawniejszego funkcjonowania.

Zgodnie z oczekiwaniami kurs pozwolił mi na zdobycie nowych i rozwinięcie dotychczas posiadanych kompetencji zawodowych. Poznałam czynniki wpływające na rozwój języka niemieckiego – w przeszłości i obecnie, ze szczególnym uwzględnieniem posługiwania się językiem niemieckim na obszarze Austrii, wraz z prezentacją dialektowych odmian języka i języka urzędowego. Poznałam problemy Austriaków ze stosowaniem norm językowych w codziennym posługiwaniu się językiem wraz z elementami,

139

gwiazdy comeniusa, czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów…

różnicującymi język potoczny od języka niemieckiego urzędowego.

Wspaniałym doświadczeniem było również poznanie różnic między językiem literackim, językiem mediów, reklamy a językiem potocznym.

Zdobyłam także ogromną wiedzę kulturoznawcą i realioznawczą z uwzględnieniem tradycji, świąt, zwyczajów oraz historii Austrii. Poszerzyłam wiadomości na temat literatury, sztuki i kina austriackiego. Zdobyłam wiedzę krajoznawczą na temat Salzburga i jego okolic oraz sąsiadującej z Austrią Bawarii.

Od powrotu z kursu wielokrotnie już wykorzystywałam zdobyte umiejętności w pracy w szkole. Zastosowałam nowo poznane metody kinestetyczne, wprowadziłam nowe mnemotechniczne metody nauczania. Zdobyte doświadczenia, wiedzę i materiały wykorzystam w pracy z młodzieżą, zarówno zdolniejszą, jak i mającą trudności z nauką. Oczywiście dzięki udziałowi w kursie będę mogła również poszerzyć treść nauczanego przedmiotu o wiedzę kulturoznawczą i realioznawczą na temat Austrii. Przekażę młodzieży wiedzę o tradycjach, zwyczajach i o kuchni austriackiej.

Zaprezentuję Austrię jako kraj o bogatej kulturze i niezwykłych walorach turystycznych.

Przedstawię młodzieży różnice językowe między językiem niemieckim urzędowym i literackim, a „austriackim” niemieckim oraz przedstawię ich uwarunkowania. Postaram się, wykorzystując zdobytą wiedzę, przybliżyć młodzieży ten niemieckojęzyczny kraj tak często pomijany lub tylko wzmiankowany w szkole. Mam również nadzieję na nawiązanie kontaktów między uczniami mojej szkoły i uczniami ze szkół z innych krajów Europy, co wpłynie na wzrost motywacji młodzieży do nauki rzadziej używanych języków europejskich.

Główną zaletą kursu były doskonale dobrane tematy zajęć, które pozwoliły mi na poszerzenie wiadomości dotyczących Austrii, oraz jego wymiar europejski. W grupie nauczycieli uczestniczących w seminarium znaleźli się obywatele sześciu krajów, co pozwoliło mi na poznanie

140

nie tylko kultury austriackiej, ale również kultur innych krajów. Zdobytymi doświadczeniami będę mogła dzielić się z kolegami i koleżankami z zespołu przedmiotowego w mojej szkole i z koleżankami należącymi do Stowarzyszenia Nauczycieli Języka Niemieckiego w Białymstoku poprzez rozmowy, przeprowadzenie lekcji otwartych, wygłoszenie prelekcji i referatów.

Mam nadzieję, że nawiązane przeze mnie kontakty międzynarodowe zaowocują stworzeniem projektu międzynarodowego i udziałem naszej młodzieży w jednym z programów europejskich, gdyż wstępne ustalenia zostały już dokonane w trakcie trwania kursu w Salzburgu. Chciałabym także, aby udział w kursie przyczynił się do rozwoju działalności prowadzonego przeze mnie Koła Integracji Europejskiej.

MAŁGORZATA KUŁAKOWSKA KIELCE Kurs językowo-metodyczny „Effective use of the Internet In language teaching: what & how” Amsterdam, Holandia, 2005 Kurs poświęcony był efektywnemu wykorzystaniu Internetu w nauczania języków obcych.

Chociaż w szkole, w której pracuję, od dawna były podejmowane próby wykorzystania Internetu w nauczaniu, to jednak nikt nie znał narzędzi, które mogłam poznać w czasie kursu: „Hotpotatoes” – programu do tworzenia zadań językowych oraz „Webquest” – techniki, która otwiera ogromne możliwości nauczania poprzez pracę w internecie. Wprowadzenie takich narzędzi, nawet na małą skalę, w mojej szkole radykalnie zmieni podejście do wykorzystania Internetu. Przede wszystkim więcej lekcji różnych przedmiotów będzie się odbywało w pracowniach komputerowych, co z pewnością wpłynie na większą indywidualizację procesu nauczania – uczeń będzie pracował w dostosowanym do siebie tempie, nastąpi odejście od nauczania

doskonalenie zawodowe nauczycieli

frontalnego, podniesienie poziomu nauczania oraz uatrakcyjnienie prowadzonych zajęć.

Zawsze doceniałam możliwości, jakie niesie ze sobą wykorzystanie komputera w pracy nauczyciela, na przykład do przygotowania ćwiczeń, wykonania obliczeń statystycznych w celu podsumowania semestru itp. Z czasem pojawiały się na rynku stojące na coraz wyższym poziomie programy do nauczania języka obcego z wykorzystaniem komputera i narzędzia do ich tworzenia. Wprowadzenie Internetu poszerzyło jeszcze i tak już bogatą ofertę narzędzi do tego stopnia, że przeciętny człowiek nie potrafi nadążyć za zmianami w tej dziedzinie. Udział w kursie dał mi możliwość poszerzenia wiedzy na temat możliwości wykorzystania przeglądarek internetowych w nauczaniu, poznania programu „Hotpotatoes” – wspaniałej pomocy do tworzenia typowych ćwiczeń wykorzystywanych na lekcji języka obcego oraz metody „Webquest” – techniki poprowadzenia ucznia w wykonaniu określonych zadań za pomocą podsieci stron internetowych przygotowanych przez nauczyciela, uporządkowanych w określony sposób (wprowadzenie, zadania, strony źródłowe, ewaluacja itp.).

Ponieważ jestem w szkole koordynatorem projektu językowego w ramach programu Socrates-Comenius i projektu eTwinning, na pewno wykorzystam poznane możliwości zastosowania Internetu przede wszystkim w trakcie realizacji wymienionych projektów, a w dalszej kolejności podczas regularnych lekcji języka angielskiego.

Oczywiście wykorzystanie Internetu na co dzień będzie w dużym stopniu uzależnione od dostępu do pracowni komputerowej. Dostęp do Internetu daje szansę na wykorzystywanie w czasie lekcji języka angielskiego różnorodnych materiałów, jakie będę potrafiła znaleźć w sieci, a zatem zdecydowanie poszerzy treści nauczanego przedmiotu i pozwoli na wyjście poza materiał zawarty w podręczniku.

Dotychczas w naszej szkole nauczany jest język angielski, niemiecki i rosyjski. W bieżącym roku szkolnym ze względu na realizację projek-

tu we współpracy ze szkołą we Francji w jednej grupie został wprowadzony język francuski.

Planuję wykorzystanie poznanych technik do umożliwienia większej liczbie uczniów, w tym również grupie zaangażowanej w realizację projektu, nauki języka francuskiego w ramach zajęć samokształceniowych.

Ponieważ kurs dotyczył wykorzystania Internetu, kontakty nawiązane z innymi uczestnikami miały głównie na celu realizację projektu typu eTwinning, ale może w przyszłości projekty te będą kontynuowane w ramach programu Comenius.

Międzynarodowy kurs tematyczny jest jedną z najwartościowszych form szkolenia, ponieważ łączy doskonalenie z zakresu określonej dziedziny, doskonalenie znajomości języka obcego, seminarium kontaktowe, przeżycie kulturowe, poznanie kraju, w którym odbywa się kurs, i sposobność lepszego poznanie samego siebie.

Jestem naprawdę zadowolona z udziału w tym kursie i dopiero teraz jestem przekonana, że wiem, jak prowadzić klub europejski, na którego stworzeniu bardzo zależało naszej szkole.

ANNA SKÓRKA KRAKÓW Kurs tematyczny „Astronomy at the school activities and experiments” Skara, Szwecja, 2005 Jedną z głównych zalet kursu jest to, że mogłam nauczyć się, jak przeprowadzić zajęcia, w czasie których uczniowie będą mogli sami dokonywać obserwacji i pomiarów pozwalających zrozumieć zjawiska astronomiczne, samodzielnie wykonywać obliczenia różnych wielkości astronomicznych oraz wyciągać na tej podstawie wnioski. Prowadzący warsztaty pokazali, jak można to robić przy użyciu tanich, łatwo dostępnych materiałów (konstruowanie modeli, prostych przyrządów), a także przy wykorzysta-

141

gwiazdy comeniusa, czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów…

niu danych zamieszczonych w internecie (fotografie, dane liczbowe).

Dzięki bogatym materiałom dydaktycznym przywiezionym z kursu (programy komputerowe, filmy na płytach DVD, przeźrocza, prezentacje, broszury, artykuły, plakaty itp.) będę mogła prowadzić podobne zajęcia.

Sądzę, że doświadczenia wyniesione z kursu staną się również inspiracją do realizacji moich własnych pomysłów. Dzięki warsztatom i wykładom prowadzonym przez naukowców i nauczycieli miałam okazję poszerzyć swoją wiedzę z astronomii, zwłaszcza na temat nowych odkryć w tej dziedzinie (na przykład ewolucji gwiazd, odkryca nowych układów planetarnych, właściwości układów podwójnych). Mam zamiar wprowadzić te tematy na lekcjach w szerszym zakresie, niż przewiduje to program nauczania, szczególnie w pracy z uczniami, którzy przygotowują się do egzaminu maturalnego z fizyki i astronomii.

Największymi zaletami kursu były zapoznanie się z doświadczeniami nauczycieli z innych krajów dotyczącymi nauczania astronomii i przedmiotów przyrodniczych w szkole (zwłaszcza z wykorzystaniem metod aktywizujących uczniów), nawiązanie kontaktów, które będą mogły być dalej rozwijane również w ramach programu Socrates, doskonalenie umiejętności językowych, zwłaszcza w zakresie słownictwa specjalistycznego, zdobycie informacji na temat międzynarodowych instytucji i programów wspierających nauczanie przedmiotów przyrodniczych w szkole (na przykład European Space Agency).

Zamierzam zaprezentować doświadczenia z kursu podczas najbliższego posiedzenia rady pedagogicznej naszej szkoły, szczegółowo przedstawić przebieg kursu podczas spotkania zespołu przedmiotowego nauczycieli matematyki, fizyki i informatyki. Planuję również napisanie na ten temat artykułu do jednego z czasopism dla nauczycieli przedmiotów przyrodniczych („Foton”, „Nauczanie Przedmiotów Przyrodniczych”, Biuletyn PSNPP). Kurs był cenną formą doskonalenia zawodowego dla nauczycieli fizyki, którzy

142

przygotowują uczniów do egzaminu maturalnego z fizyki i astronomii (wiele prezentowanych zagadnień pokrywa się z tymi, które znajdują się w obowiązującej obecnie podstawie programowej dla tego przedmiotu).

Zamierzam również uwzględnić w planie pracy zespołu przedmiotowego nawiązanie regularnych kontaktów z jednym z najbliższych obserwatoriów astronomicznych – organizowanie wycieczek z młodzieżą w celu przeprowadzania obserwacji astronomicznych, wysłuchania wykładów itp.

EWA PRÓCHNIEWICZ RADZYŃ PODLASKI Kurs tematyczny „Actualisation des connaisances en civilisation française” Vichy, Francja, 2005 Kurs pozwolił mi zarówno na rozwinięcie i zaktualizowanie dotychczas posiadanych umiejętności zawodowych, jak i na zdobycie nowych.

Poszerzyłam wiedzę na temat współczesnego społeczeństwa francuskiego, a szczególnie młodzieży, jej wartości, problemów i języka, jakim się posługuje. Zaktualizowałam wiedzę na temat Unii Europejskiej, a analiza i ocena wydarzeń, jakie miały miejsce we Francji i w Europie w latach 2004−2005, przyczyniła się do refleksji nad przyszłością Europy.

Kurs pozwolił mi też prześledzić ewolucję współczesnego języka francuskiego. Zaletą szkolenia było zaprezentowanie konkretnych metod pracy, na przykład wykorzystania technik teatralnych, piosenek, pracy na kanwie bajek La Fontaine’a, oraz przedstawienie nowości wydawniczych w dziedzinie nauczania języka francuskiego. Udział w kursie pozwoli mi na rozszerzenie treści nauczanych przedmiotów. Zdobyta wiedza na temat współczesnego społeczeństwa francuskiego stanowić będzie podstawę do dys-

doskonalenie zawodowe nauczycieli

kusji ze studentami w ramach konwersacji. Liczne sondaże, dane i wypowiedzi na temat wartości, problemów, języka młodzieży francuskiej oraz aktualnych wydarzeń zostaną z pewnością wykorzystane w trakcie zajęć.

Podejmę również próbę wprowadzenia niektórych technik pracy zaproponowanych na kursie, i wykorzystania technik teatralnych w ramach konwersacji.

Doświadczenia zdobyte podczas kursu będą miały wpływ na organizację pracy Nauczycielskiego Kolegium Języków Obcych. Nowe doświadczenia i obserwacje pozwolą na skorygowanie i zaktualizowanie programu nauczania z wykorzystaniem elementów zdobytej wiedzy.

Zdobyte umiejętności będę mogła wykorzystać w ramach zajęć prowadzonych w NKJO, to jest konwersacji i pracy z tekstem. Zebrane materiały (artykuły prasowe, adresy stron internetowych przydatnych w nauce języka francuskiego, płyta zawierająca Kodeks Praw Człowieka) oraz liczne propozycje pracy z młodzieżą posłużą mi w codziennej pracy.

Uważam również, że doświadczenia zdobyte podczas kursu będą miały wpływ na dywersyfikację językową w NKJO w Siedlcach, zważywszy na to, że język francuski nie jest językiem popularnym na tym terenie.

Podejmę próby promowania kultury i cywilizacji Francji w Siedlcach, na przykład poprzez projekcje filmów francuskich czy zorganizowanie dnia kultury francuskiej. Liczne zajęcia kulturalne zaproponowane przez organizatorów kursu, między innymi projekcje filmów francuskich, wieczorki z muzyką francuską, degustacja produktów regionalnych, posłużą mi jako wzór.

Za główną zaletę kursu uważam możliwość wymiany doświadczeń i opinii z nauczycielami języka francuskiego z całego świata pozwalającą na zaktualizowanie wiedzy i metod pracy oraz zajęcia na temat współczesnego języka francuskiego.

EWA BORGOSZ WARSZAWA Kurs językowo–metodyczny „Deutsch fur Lehrer” Gottingen, Niemcy, 2005 Dzięki zdobytym doświadczeniom planuję wprowadzenie zmian dotyczących posługiwania się językiem obcym, na przykład w niektórych salach lekcyjnych. W rocznym kalendarzu imprez szkolnych dotychczas zapisane były Dni Języka Niemieckiego i Kultury Krajów Niemieckojęzycznych. Zamierzam zmienić ich formułę tak, by były w większym stopniu związane z komunikacją w języku obcym (przedstawienia teatralne, inscenizacja fragmentów utworów literackich itp.).

Dzięki uczestnictwu w kursie opanowałam w większym stopniu niektóre struktury gramatyczne (tryb przypuszczający, mowa zależna).

Niezwykle ważna była możliwość doskonalenia wymowy pod kierunkiem lektora na zajęciach, jak również po zajęciach w mediotece. Nie bez znaczenia jest też wzbogacenie słownictwa, głównie w zakresie neologizmów i języka, którym posługuje się młodzież. Szczególnie cenne było, że Instytut w Getyndze zadbał, by w poszczególnych grupach nie było osób tej samej narodowości. Zatem zarówno w czasie zajęć, jak i w czasie wolnym porozumiewaliśmy się w języku niemieckim, a nie ma lepszej możliwości doskonalenia znajomości języka obcego, jak stałe posługiwanie się nim w różnych sytuacjach.

Z kursu przywiozłam pomysły ćwiczenia właściwej wymowy. Dotychczas mało uwagi poświęcałam fonetyce jako takiej, a myślę, że moi uczniowie osiągnęli już taki poziom zaawansowania językowego, że można o ten aspekt bardziej zadbać. Zajęcia prowadzone były metodami aktywizującymi, niektóre propozycje tematów do dyskusji i gier będę mogła wykorzystać na lekcjach.

Jak zwykle jednak najbardziej liczą się inspiracje – i tych mam wiele.

Dzięki poznanej leksyce będę mogła zaspokoić potrzeby uczniów, więcej uwagi poświęcając inte-

143

gwiazdy comeniusa, czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów…

resującym ich tematom, o których chętnie będą rozmawiać z rówieśnikami (skateboard, muzyka hip-hopowa).

W czasie kursu szukaliśmy odpowiedzi na interesujące nas tematy (system oświaty w Niemczech, który jest skomplikowany i niejednolity, zagadnienia z przeszłości Niemiec i historii ich stosunków z sąsiadami, współczesna muzyka, zainteresowania młodzieży). Zajęcia polegały między innymi na przeprowadzaniu wywiadów z przechodniami na ulicach. Informacje zdobyte w ten sposób poszerzyły naszą wiedzę na wymienione tematy.

Ponadto kurs dał mi możliwość uczestniczenia w wydarzeniach kulturalnych (filmy, przedstawienia, koncerty, obcowanie z literaturą – biblioteka, księgarnie) oraz poznania zabytków i ciekawostek krajoznawczych (tzw. Landeskunde – wiedza na temat realiów kraju), poza tym sama Getynga jest interesująca i piękna.

W przyszłości będę gorąco zachęcać moje koleżanki germanistki do skorzystania z możliwości udziału w podobnych kursach. Przekażę informacje i pomysły moim współpracownikom, jednak atmosfery ani przyjaźni, które się zawiązały, przekazać nie można. W szkole, w której pracuję, zespół nauczycieli języków obcych liczy sześć osób. Spotykamy się nie całkiem formalnie, za to często i chętnie. Dzielimy się pomysłami i wspólnie „rozpracowujemy” trudności i pomysły. Myślę, że nasza szkoła będzie mogła w przyszłości wziąć udział w programie Comenius. Pierwsze pomysły i ustalenia pojawiły się w czasie kursu. Teraz przystąpimy do uzgodnień w naszych szkołach z dyrekcją i radami pedagogicznymi oraz rodzicami i uczniami.

Jestem bardzo wdzięczna za to, że na dwa tygodnie mogłam powrócić do studenckich czasów przeżyłam ten okres pracowicie, ale za to w świetnym towarzystwie i w pięknym miejscu.

144

ANNA CHOLEWA-PURGAŁ CZĘSTOCHOWA Kurs metodyczno-językowy „NLP – Neuro-Linguistic Programming” Canterbury, Wielka Brytania, 2006 Kurs, który ukończyłam, pozwoli mi na urozmaicenie oferty edukacyjnej szkoły, w której pracuję, poprzez organizację warsztatów i szkoleń dla nauczycieli na temat NLP i jego zastosowania w edukacji, a także w nauczaniu języków obcych.

Elementy NLP pragnę także wprowadzić do zajęć z uczniami, zarówno w sferze dydaktyki języka angielskiego, którego uczę, jak i do zajęć wychowawczych. Dzięki zdobytej wiedzy organizacja zajęć może stać się jeszcze bardziej przyjazna uczniom i podnieść efektywność kształcenia.

Kurs był dla mnie unikatową szansą poznania istoty NLP i zgłębienia jego zastosowania w edukacji, co pozwoliło mi znacznie, w mojej opinii, podwyższyć kwalifikacje zawodowe, zwłaszcza w sferze psychologii, pedagogiki i metodyki.

Dzięki kursowi poznałam skomplikowane mechanizmy neurolingwistyczne i psychologiczne rządzące mózgiem, wyobraźnią, percepcją i reakcjami człowieka, kształtujące procesy uczenia się i funkcjonowania ucznia w szkole i rodzinie.

Prócz znacznie pogłębionej wiedzy z zakresu neurolingwistyki miałam okazję rozwinąć swe umiejętności językowe poprzez żywe i intensywne interakcje z wykładowcą prowadzącym kurs, specjalistą w dziedzinie NLP, oraz z innymi uczestnikami, nauczycielami z całego świata. Kurs pozwolił mi poznać najnowsze trendy i techniki NLP, stosowane w najbardziej nowoczesnych centrach edukacyjnych i terapeutycznych świata. Zdobyta wiedza z zakresu programowania neurolingwistycznego (NLP) pozwoli mi niewątpliwie lepiej zrozumieć typy osobowości, sposoby uczenia się, zapamiętywania i przetwarzania informacji, a także różnorodne potrzeby psychologiczne uczniów w procesie nauki języka obcego. Dzięki odbytemu kursowi będę mogła łatwiej rozpoznać profile neurolingwi-

asystentura językowa w szkołach zagranicznych

styczne moich uczniów, dostosować zajęcia do ich specyfiki i wymagań, a także znacznie urozmaicić zajęcia języka angielskiego, maksymalizując korzyści edukacyjne czerpane z zajęć przez uczniów. Będę także starała się pomóc uczniom świadomie rozpoznać ich własne mechanizmy myślenia i typy neurolingwistyczne, sugerując sposoby pokonania ewentualnych problemów w nauce i interakcji w grupie.

Stosując NLP w nauczaniu języka angielskiego, powinnam wzmocnić motywację uczniów i zainspirować ich do nauki, nawiązując do ich rozmaitych zainteresowań, rozwijając uzdolnienia i pobudzając wiarę w siebie i swoje możliwości.

Do treści nauczanego przeze mnie przedmiotu (język angielski) dodam zapewne najważniejsze w kontekście nauki języków obcych elementy NLP, stwarzając uczniom możliwość pogłębienia wiedzy o ich własnych osobowościach i najbardziej efektywnych sposobach uczenia się. Prócz materiału dotyczącego samego języka angielskiego wprowadzę także elementy ćwiczeń NLP pozwalające uczniom na odkrycie swych preferencyjnych modeli uczenia się (słuchowy, wizualny, kinestetyczny) i inteligencji (egzystencjalna, werbalna/lingwistyczna, logiczna/matematyczna, wizualna/przestrzenna, muzyczna/ rytmiczna, kinestetyczna, naturalistyczna, intrapersonalna, interpersonalna). Ćwiczenia NLP będą również znakomitą okazją do rozwijania wszystkich umiejętności językowych uczniów w zakresie mówienia, czytania, pisania i słuchania, a także integracji i interakcji w grupie, w parach i na forum.

Kurs NLP nie pozwoli na wprowadzenie nowego, rzadko nauczanego języka do oferty edukacyjnej szkoły, ale z pewnością pozwoli na dywersyfikację i doskonalenie modelu nauczania języka angielskiego w szkole, w której pracuję.

Jest to możliwe za sprawą wiedzy z zakresu NLP, którą zdobyłam na kursie, a także kontaktu z nauczycielami posługującymi się rzadko nauczanymi językami ojczystymi (na przykład turecki, arabski czy chiński), z którymi nawiązałam kontakt. Kurs prowadzony był przez wykwalifiko-

wanego, doświadczonego specjalistę z dziedziny NLP znającego świetnie specyfikę pracy nauczyciela. Zajęcia obejmowały znakomitą prezentację podstaw teoretycznych ilustrowaną ciekawymi ćwiczeniami i warsztatami. Kursowi towarzyszył szereg dodatkowych zajęć uzupełniających i rozwijających wiedzę i umiejętności nauczycieli.

Czas kursu został zagospodarowany w intensywny i urozmaicony sposób, zapewniając zdobycie maksimum wiedzy i umiejętności w kontekście różnorodnych potrzeb i zainteresowań uczestników.

Podstawową zaletą kursu jest według mnie jego tematyka, prawie nieznana nauczycielom w naszym kraju, dostosowana w pełni do realiów edukacji, a zwłaszcza nauczania języka obcego, rozwijająca w doskonały sposób empatię i rozumienie zachowań oraz emocji ucznia i przekazana w formie teorii wspartej solidnie szeregiem ćwiczeń. Kursy NLP dla nauczycieli nie są łatwo dostępne w wielu państwach Europy, zwłaszcza jeśli prowadzi je doświadczony i znany w tej dziedzinie specjalista. Ich przydatność i dostosowanie do potrzeb dydaktyczno-wychowawczych jest natomiast ogromna. Kurs ten pozwala być nauczycielowi nie tylko dobrym fachowcem w nauczanej dziedzinie, lecz także bardzo dobrym pedagogiem rozumiejącym mechanizmy neurolingwistyczne własne i uczniów.

Znajomość programowania neurolingwistycznego umożliwia również kreatywne i skuteczne rozwiązywanie problemów, jakie napotykają uczniowie w toku nauki. Zgłębianiu wiedzy z zakresu NLP pod kierunkiem dobrego specjalisty towarzyszyło też bardzo intensywne i twórcze doskonalenie znajomości języka obcego.

Planuję zorganizowanie warsztatów i szkolenia z zakresu NLP dla nauczycieli w szkole, w której pracuję, w ramach doskonalenia rady pedagogicznej, a także podczas spotkań zespołu przedmiotowego nauczycieli języków obcych i zespołu wychowawczego. Mam także zamiar opublikować artykuł na temat swoich wrażeń na łamach czasopisma dla nauczycieli języka angielskiego „Anglorama”, w którym wcześniej zamieściłam

145

gwiazdy comeniusa, czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów…

artykuł o swoich doświadczeniach zawodowych, a także być może w czasopiśmie „Teacher”. Za najważniejsze uważam propagowanie informacji o ofercie programu Socrates-Comenius dla nauczycieli w moim mieście i regionie, tak aby inni nauczyciele mogli skorzystać z podobnych kursów. Poza warsztatami i publikacjami będę starała się informować o programie nauczycieli podczas konferencji metodycznych i spotkań w ramach doskonalenia zawodowego organizowanych przed lokalne ośrodki doskonalenia nauczycieli.

Przydatne będzie także umieszczenie informacji na temat kursów na stronie internetowej szkoły, w której pracuję, oraz przekazanie materiałów informacyjnych przedstawicielom Związku Nauczycielstwa Polskiego i innych zrzeszeń nauczycieli, jak również doradcom metodycznym.

Kurs umożliwił mi nawiązanie serdecznych i owocnych kontaktów z nauczycielami szkół podobnego rodzaju z różnych państw świata (Wielka Brytania, Austria, Holandia, Francja, Szwajcaria, Hiszpania, Turcja, Niemcy, Arabia

146

Saudyjska, Dania, Włochy), co pozwoli mi na regularną wymianę doświadczeń i poszerzenie kontaktów.

Być może uda się w przyszłości nawiązać formalną współpracę w ramach programu Comenius.

Po raz pierwszy skorzystałam z programu Comenius, odbywając kurs w Wielkiej Brytanii; była to dla mnie wspaniała okazja do zgłębienia interesujących mnie zagadnień z dziedziny NLP i poznania ich zastosowań w edukacji. Podobne kursy są świetnym sposobem doskonalenia umiejętności i wiedzy nauczycieli, aktualizacji metod i technik nauczania, zapoznania się z najnowszymi trendami w dydaktyce, poznania kultury innych krajów, a także wymiany doświadczeń z nauczycielami danego przedmiotu pracującymi w różnych częściach świata. Odbyty przeze mnie kurs na pewno rozwinął moje umiejętności i wiedzę, co przełoży się, mam nadzieję, na jakość kształcenia. Nawiązane kontakty z nauczycielami z innych krajów z pewnością zaowocują wymianą doświadczeń i pomysłami na współpracę za pośrednictwem Internetu czy też wizytami i spotkaniami twarzą w twarz.

asystentura językowa w szkołach zagranicznych

Przykłady dobrej praktyki realizacji asystentury językowej za granicą – Comenius Akcja 2.2.b W tym rozdziale znajdziecie Państwo prezentacje sześciu odbytych asystentur językowych zrealizowanych w pięciu krajach europejskich.

Wybrane przykłady doskonale charakteryzują specyfikę asystentury językowej. Kilkumiesięczny pobyt za granicą jest ogromnym wyzwaniem i doświadczeniem dla młodych ludzi przygotowujących się do zawodu nauczyciela języka obcego w szkole. To również możliwość uczestnictwa w życiu codziennym, uczestnictwo w życiu zawodowym w danym kraju a także poznanie kultury europejskiej. To doświadczenie rozwijające językowo, poszerzające horyzonty, dające możliwość sprawdzenia swoich zdolności i umiejętności pedagogicznych w różnych warunkach.

Wszystkie opisy są przygotowane według jednolitej struktury. Prezentowane doświadczenia są wyciągiem z raportów opisowych składanych przez wszystkich beneficjentów. Warto podkreślić najważniejszą cechę, jaka powinna być zawsze spełniona, tj. podejmowanie przez polskich asystentów działań promujących Polskę, język i kulturę polską, dzięki czemu można oczekiwać, że Polska będzie postrzegania jako ważny i atrakcyjny partner w rozwoju kultury i nauki w Europie.

Każdy opis zawiera informacje: · informacje wstępne: nazwisko beneficjenta i miejscowość, rodzaj i tytuł kursu, gdzie odbył się kurs; · opis doświadczeń beneficjenta odnoszący się do następujących obszarów: – warunki pracy w szkole, czynności wykonywane w szkole, stosowane rozwiązania metodyczne; – przebieg asystentury; – planowanie pracy, nadzorowanie pracy asystenta, pomoc otrzymana ze strony instytucji goszczącej; – integracja ze szkołą i jej życiem, zaangażowanie w przedmioty pozajęzykowe;

– zdobyte doświadczenia; – rozwój kompetencji językowych; – poprawa umiejętności przedmiotowych i pedagogicznych; – korzyści z asystentury.

Tych kilka zaprezentowanych poniżej przykładów powinno pokazać możliwości jakie daje asystentura językowa Comeniusa oraz zachęcić wszystkich studentów, przyszłych nauczycieli, do korzystania z oferty programu Comenius w przyszłości.

KAROLINA PAWLAK Asystentura Językowa w Förderschule Sieker Landstraße Hamburg, Niemcy, rok szkolny 2004/2005 Do moich obowiązków w szkole należało nauczanie języka polskiego i angielskiego oraz przybliżanie uczniom polskiej kultury. Zajęcia prowadziłam samodzielnie, jednak zawsze w obecności nauczyciela miejscowego. Chociaż język polski nie jest i nigdy nie był przedmiotem nauczanym w szkole, w której odbywałam staż, dano mi możliwość nauczania jego podstaw.

Ponadto jako początkujący instruktor fitness prowadziłam zajęcia sportowe dla najstarszych dziewcząt. Pracowałam w szkole siedemnaście godzin lekcyjnych tygodniowo w pierwszym semestrze i czternaście godzin lekcyjnych tygodniowo w semestrze drugim.

W szkole goszczącej zostałam przyjęta bardzo serdecznie. Na samym początku zapewniono mnie, że mogę liczyć na pomoc i wsparcie wszystkich nauczycieli w razie jakichkolwiek problemów. Ze względu na problemy z zachowaniem uczniów pozwolono mi hospitować zajęcia i powiedziano, że mogę zacząć je prowadzić samodzielnie wtedy, kiedy uznam, że będę na to gotowa. Muszę przyznać, że hospitowanie zajęć

147

gwiazdy comeniusa, czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów…

było bardzo pomocne. Mogłam zaobserwować, jak nauczyciele radzą sobie w trudnych sytuacjach i jakie metody stosują. Mogłam również zaobserwować, jak uczniowie pracują na zajęciach z języka angielskiego i zorientować się, jaki poziom reprezentują. Po dwutygodniowym okresie aklimatyzacji mój opiekun w porozumieniu ze mną ułożył mój plan zajęć. Pozostali nauczyciele byli bardzo otwarci na współpracę ze mną i umożliwili mi również prowadzenie zajęć w swoich klasach. Mój opiekun był jednocześnie koordynatorem projektu Comeniusa, dlatego też najściślej współpracowałam z osobami w największym stopniu zaangażowanymi w jego realizację. Spotykaliśmy się również raz w tygodniu w celu omówienia moich zadań w szkole oraz rozwiania ewentualnych wątpliwości czy rozwiązania problemów.

Uczniowie w szkole osiągnęli poziom A1 i A2 znajomości języka angielskiego według Europejskiej Skali Znajomości Języków Obcych (Common European Framework). Zróżnicowanie uczniów pod względem wieku i motywacji do nauki języka angielskiego jako języka obcego sprawiło, że mogłam stosować różne rozwiązania metodyczne. Grupa uczniów w wieku od ośmiu do dwunastu lat (klasy II−IV) wymaga od nauczyciela ogromnej kreatywności i inwencji. Uczniowie w tej szkole mieli problemy z nauką, jako że była to szkoła dla uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Przyswajają oni wiedzę bardzo powoli i mają trudności z koncentracją. „Uczenie się poprzez działanie” (Learning by doing) jest w ich przypadku najbardziej efektywną metodą nauczania, przynoszącą zauważalne rezultaty. W nauczaniu stosowałam dużo zabaw, gier i piosenek oraz kreatywnych zadań, takich jak: kolorowanie rysunków zgodnie z instrukcjami w języku obcym lub rozwiązywanie łamigłówek. Miałam również niepowtarzalną okazję pracy z klasą V9, która była najstarszą klasą w tej szkole, przygotowującą się do egzaminu końcowego. Poziom znajomości języka angielskiego osiągnięty przez uczniów umożliwił mi przeprowadzanie całych

148

zajęć w języku angielskim, bez konieczności tłumaczenia na język niemiecki. Egzamin, do którego przystępowali uczniowie, kładł nacisk na umiejętności komunikacyjne, więc ćwiczyliśmy na zajęciach głównie komunikowanie się w języku angielskim, zarówno w mowie, jak i w piśmie. Będąc jednym z nauczycieli przygotowujących najstarszą klasę do egzaminu, byłam również odpowiedzialna, wraz z miejscowym nauczycielem, za przygotowanie pytań do części ustnej egzaminu. Miałam także możliwość przeprowadzenia tego egzaminu.

Szkoła niemiecka brała udział w Partnerskim Projekcie Comeniusa. Wśród szkół partnerskich była polska szkoła z Pszczyny. Jednym ze sposobów poznawania się uczniów była korespondencja z kolegami ze szkół partnerskich za pośrednictwem poczty elektronicznej. Moim zadaniem było pomaganie uczniom w pisaniu listów. Projekt ten był jednym z elementów lekcji informatyki, w których brałam udział. Uczniowie uczyli się, jak pracować w programie Microsoft Word i wysyłać wiadomości pocztą elektroniczną.

Dzięki temu, że szkoła brała udział w programie Comenius, miałam możliwość poznania nie tylko niemieckiego systemu oświaty, ale również obserwowania, jak rozwija się międzynarodowa współpraca pomiędzy szkołami z różnych krajów.

Ponadto miałam niepowtarzalną okazję uczestniczyć w spotkaniu nauczycieli ze szkół partnerskich, które odbyło się w Karlskronie w Szwecji.

Dzięki temu poznałam szwedzki system oświaty i zasady pracy nad projektem Comenius. Kolejne spotkanie uczniów i nauczycieli ze szkół partnerskich odbyło się w Hamburgu w Niemczech.

Miałam więc kolejny raz możliwość spotkania się z nauczycielami z krajów uczestniczących w projekcie oraz pomagania polskim uczniom w nawiązaniu kontaktu i przyjaźni z kolegami niemieckimi.

Moje włączenie się w życie szkoły oznaczało udział we wszystkich spotkaniach, odbywających się w szkole po zakończeniu zajęć. Uczestniczyłam nie tylko w posiedzeniach rady pedagogicznej, lecz także w spotkaniach towarzyskich

asystentura językowa w szkołach zagranicznych

nauczycieli. Byłam traktowana jak inni nauczyciele i brałam udział we wszystkich wydarzeniach mających miejsce w szkole. W moim planie zajęć znalazły się również przedmioty inne niż języki obce. Brałam udział w lekcjach informatyki i historii w klasie V9.

Podczas mojego ośmiomiesięcznego pobytu w Niemczech miałam niepowtarzalną okazję poznawania codziennego życia Niemiec, ludzi i kultury tego kraju. Uczę się języka niemieckiego od dziesięciu lat – najpierw w szkole, a później w ramach kursu w szkole prywatnej, miałam już okazję odwiedzić i poznać trochę RFN. Mój pozytywny stosunek do tego kraju i jego kultury nie zmienił się, natomiast moja wiedza na jego temat znacznie się poszerzyła.

Staż w szkole pozwolił mi na obserwowanie, jakie rozwiązania metodyczne są stosowane w nauczaniu języka angielskiego jako języka obcego. Ze względu na fakt, że pracowałam w szkole przyjmującej uczniów z różnymi specjalnymi potrzebami edukacyjnymi i trudnościami w nauce, w trakcie zajęć z uczniami w różnym wieku stosowano w nauczaniu języka obcego inne metody. W przypadku uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych nie można stosować jednej metody, trzeba natomiast łączyć elementy różnych metod dające najlepsze rezultaty. Nauczyłam się również radzić sobie z takimi problemami u uczniów, jak brak zdolności do koncentracji przez dłuższy czas, czy też duże braki w umiejętności czytania i pisania.

W wolnym czasie uczęszczałam na kurs języka francuskiego, który umożliwił mi poszerzenie mojej znajomości języków obcych. Kurs był prowadzony w języku niemieckim, więc ponownie miałam możliwość porównania dwóch języków europejskich pod względem podobieństw i różnic, co leży w polu moich zainteresowań.

Dzięki mojej obecności w szkole uczniowie mieli możliwość kontaktu z językiem polskim.

Nauka podstaw języka polskiego odbywała się w czasie specjalnych zajęć poświęconych także przybliżaniu wiedzy o kulturze polskiej. Uczniowie nie mieli wcześniej kontaktu z językiem pol-

skim. Na początku był on często mylony z językiem rosyjskim. Jednak uczniowie byli bardzo ciekawi polskiej kultury i języka – zadawali dużo pytań i chcieli, abym opowiadała im o moim własnym życiu i o życiu ludzi w Polsce. Codziennie rano w szkole byłam witana przez uczniów polskim „cześć”. Podczas wizyty uczniów i nauczycieli ze szkoły partnerskiej z Polski uczniowie przedstawili się po polsku swoim kolegom i koleżankom ze szkoły w Pszczynie, co było dla nich dużym wyzwaniem i wiązało się z ogromną satysfakcją. Nauczyłam uczniów podstaw języka polskiego, żeby mogli zyskać o nim ogólne pojęcie i poznać jego melodykę. Skoncentrowałam się na zapoznaniu uczniów z polską kulturą, tradycjami i zwyczajami. W ramach wspomnianych zajęć określaliśmy również położenie geograficzne Polski oraz pracowaliśmy z mapą.

Zaprezentowałam uczniom polskie tradycje świąteczne związane z Bożym Narodzeniem oraz Wielkanocą i zwyczaje, takie jak tłusty czwartek. Przywiozłam z Polski wiele ilustracji i rekwizytów, przedmiotów i produktów, których można było spróbować, powąchać lub dotknąć.

Przygotowywałam z uczniami polskie potrawy.

Czytaliśmy i opowiadaliśmy polskie podania i legendy. Mam wrażenie, że byłam dla uczniów jakby uosobieniem Polski. Polskę i Niemcy łączy wspólna historia, dlatego też wiele zwyczajów w obu krajach jest podobnych. Uczniowie szkoły goszczącej pochodzili z wielu środowisk i kultur. Większość z nich była zaskoczona i zafascynowana naszymi tradycjami i zwyczajami.

Nauczanie języka polskiego, który jest moim językiem ojczystym, uważam za bardzo interesujące i wymagające zadanie. Fonetyka języka polskiego jest dla Niemców bardzo trudna. Samo powtórzenie czy samodzielne wypowiedzenie prostych zdań wymagało od uczniów sporego wysiłku. Zdałam sobie sprawę z tego, że coś, co jest oczywiste dla mnie, innym może sprawiać trudność.

Uważam za niezwykłą szansę, że w czasie stażu miałam możliwość nie tylko nauczania języka angielskiego, lecz także poszerzania znajomości

149

gwiazdy comeniusa, czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów…

języka niemieckiego. Prowadząc lekcje języka angielskiego z uczniami posługującymi się językiem niemieckim jako ojczystym, zauważyłam związki istniejące pomiędzy tymi dwoma językami, które nie występują pomiędzy językiem polskim i angielskim i mogą ułatwić uczniom niemieckim naukę.

Niezaprzeczalnie pobyt w Niemczech był dla mnie bardzo cennym doświadczeniem, które z pewnością będzie pomocne w mojej przyszłej pracy w charakterze nauczyciela języka obcego.

Wszystko, czego nauczyłam się na zajęciach metodyki, mogłam zastosować w praktyce.

Podczas mojego pobytu w Niemczech zdałam egzamin z języka niemieckiego – Zentrale Mittelstufe Prüfung w Instytucie Goethego (odpowiednik poziomu C1 według europejskiej skali znajomości języków obcych) z oceną bardzo dobrą. Wypowiadam się bardziej płynnie i spontanicznie niż przed wyjazdem do Niemiec. Mam o wiele większy zasób aktywnego słownictwa, zyskałam większą elastyczność lingwistyczną. Znacząco wzrósł także poziom moich umiejętności dyscyplinarnych i pedagogicznych. Przekonałam się, że nie wystarczy znajomość języka obcego, aby móc swoją wiedzę przekazać uczniom, lecz konieczne jest do tego posiadanie określonych umiejętności. W nauczaniu kompetencje przedmiotowe i pedagogiczne się splatają.

Po powrocie z Hamburga kontynuowałam naukę na ostatnim roku studiów w Kolegium Języków Obcych przy Uniwersytecie Łódzkim.

Staż asystencki umożliwił mi zdobycie zaliczenia praktyk pedagogicznych. Roczna praca w szkole zainspirowała mnie do połączenia w pracy licencjackiej moich zainteresowań dotyczących gender studies oraz zdobytego doświadczenia.

W listopadzie 2006 roku obroniłam pracę zatytułowaną „Investigating gender differences in learning English as a foreign language” („Różnice pomiędzy płciami w nauczaniu języka angielskiego jako języka obcego”), uzyskując tym samym tytuł licencjata w zakresie nauczania jezyka angielskiego.

Po ukończeniu Kolegium Języków Obcych

150

kontynuuję naukę w Katedrze Języków Specjalistycznych w Uniwersytecie Warszawskim. Ponadto w Centrum Językowym Berlitz w Warszawie pracuję z grupami dzieci według programu Berlitz Kids. Zdobyta wiedza i doświadczenie w pracy z dziećmi znacznie ułatwiły mi start w pracy zawodowej.

Jedną z największych korzyści płynących z wyjazdu na staż jest doświadczenie w pracy z dziećmi, większa pewność siebie oraz możliwość zastosowania w praktyce teorii z zakresu metodyki nauczania języka angielskiego. Ponadto podczas spotkania asystentów językowych w Bonn miałam okazję nawiązać kontakty z reprezentantami innych kultur, wymienić doświadczenia, pytać o rady. Z niektórymi osobami poznanymi podczas pobytu w Niemczech utrzymuję kontakt do dziś. Decyzja o wyjeździe do Hamburga i możliwość skorzystania ze stypendium programu Socrates-Comenius Asystentura Językowa była jedną z tych decyzji, którą podjęłabym bez wahania ponownie, gdybym tylko miała taką możliwość.

JOANNA GŁOWIŃSKA Asystentura w Greasby Infant School Wielka Brytania, rok szkolny 2004/2005 Moim głównym zadaniem jako asystentki językowej było nauczanie języka francuskiego w dwóch szkołach (Greasby i Westkirby). Ponadto uczestniczyłam w lekcjach matematyki i literatury, podczas których pracowałam z dziećmi, mającymi trudności ze zrozumieniem materiału lub wymagającymi wsparcia. Obie szkoły były bardzo dobrze wyposażone w pomoce dydaktyczne. Zajęcia z języka francuskiego odbywały się rano i po południu. Mój tygodniowy rozkład zajęć obejmował prowadzenie lekcji z czterema klasami; po lekcjach francuskiego uczestniczyłam w innych

asystentura językowa w szkołach zagranicznych

zajęciach, pomagałam nauczycielom w przygotowywaniu pomocy dydaktycznych oraz zachowaniu dyscypliny. Podczas zajęć z matematyki lub w czasie przerw sprawdzałam, co dzieci zapamiętały. W widocznych miejscach przyczepiałam kartki ze słówkami i zdaniami w języku francuskim, co dawało dobre rezultaty. W korytarzach umieszczałam informacje na temat Polski. W jednej ze szkół przygotowałam razem z dziećmi polską potrawę – barszcz czerwony z warzyw pochodzących ze szkolnego ogródka, które wcześniej dzieci same zasadziły.

Jeszcze przed wyjazdem starałam się poznać metody, jakie należy stosować w nauczaniu małych dzieci. Ponadto uzyskałam dużą pomoc ze strony lokalnego ośrodka kształcenia nauczycieli. Były tam organizowane spotkania, w trakcie których przedstawiano metody nauki języków obcych; mogliśmy także korzystać z zasobów tamtejszej biblioteki pedagogicznej.

Szkoły, do których trafiłam, wykazały dużo zaangażowania w przyjęciu asystenta. Uzyskałam więcej pomocy, niż mogłabym się spodziewać.

W Greasby na początku stażu prowadziłam zajęcia z całą klasą w obecności nauczyciela. Później prowadziłam zajęcia samodzielnie. Lubiłam to; kiedy podczas lekcji byłam sama z uczniami, czułam się jak prawdziwy nauczyciel.

W obu szkołach panowała przyjacielska atmosfera. W pokoju nauczycielskim zawsze było wesoło, nauczyciele pytali, jak funkcjonuje szkoła w Polsce. W obu szkołach odbywali staże studenci z miejscowych uczelni wyższych. W ten sposób poznałam wiele interesujących osób w moim wieku. Uczestniczyłam też w zebraniach, uroczystościach i różnych wydarzeniach na terenie szkół. Poza prowadzeniem zajęć z języka francuskiego i polskiego wspierałam dzieci w nauce przedmiotów, które sprawiały im trudności.

Podczas pobytu w Wielkiej Brytanii mogłam skonfrontować funkcjonujące w Polsce stereotypy z rzeczywistością. Przekonałam się, że Anglicy nie są poważni, chłodni i niezbyt mili, lecz lubią zabawę, są uczuciowi, życzliwi i bardzo pomocni.

Panuje przekonanie, że zdaniem Anglików oni sami nie muszą się uczyć języków obcych, to inni powinni uczyć się ich języka ojczystego, ponieważ język angielski jest językiem międzynarodowym. Jest to nieprawdą. Często spotykałam ludzi, którzy mówili, jak bardzo chcieliby znać język obcy. Uczestniczyłam w kursie języka włoskiego w szkole, która organizowała kursy języka francuskiego, japońskiego, rosyjskiego, włoskiego; w każdym z nich uczestniczyło mnóstwo osób. Wraz z nami uczył się języka włoskiego 79-letni pan, gospodynie domowe; wszyscy traktowali kurs bardzo poważnie. Anglicy dużo podróżują i są otwarci, więc chcą się uczyć języków obcych.

Jako osoba dorosła, nie pamiętam, jakimi metodami jest w Polsce nauczany siedmiolatek, lecz koncepcja pracy z małym dzieckiem, którą poznałam w Anglii, bardzo mi się spodobała.

Począwszy od trzeciego roku życia dziecka dyscyplina w szkole staje się bardzo ważna; dzieci, które się głośno zachowują, nie są pytane i są jakby niezauważane przez nauczyciela. Obserwowałam genialnych nauczycieli, którzy motywowali dzieci do nauki poprzez wykorzystywanie bogatych pomocy dydaktycznych. Podczas pierwszego roku nauczania matematyki klasa jest podzielona na dwie grupy – „orange station” to dzieci, które mają problemy z szybkim zrozumieniem zagadnień matematycznych, a „green station” – dzieci, którym matematyka nie nastręcza większych trudności. Jeden z nauczycieli zajmuje się grupą „greens”, drugi „oranges”. Dzieci w obu grupach uzyskują odpowiednią pomoc.

Podczas lunchu funkcjonował „computer club”.

Uczestniczyłam także w zajęciach języka francuskiego. Poznałam wiele metod nauczania i dyscyplinowania uczniów, mam zamiar wprowadzać je w życie w mojej przyszłej pracy.

Jako kraj odbycia stażu wybrałam Wielka Brytanię, ponieważ znam dobrze język angielski i chciałam doskonalić swoje kompetencje językowe w sytuacjach autentycznych. Nie znając w Wielkiej Brytanii żadnego Polaka przez sześć miesięcy posługiwałam się wyłącznie językiem

151

gwiazdy comeniusa, czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów…

angielskim. Sześć miesięcy uczęszczałam na bezpłatny kurs języka angielskiego, zakończony egzaminem FCE – First Certificate.

Drugim językiem, którego znajomość doskonaliłam dzięki bezpłatnym kursom, był język włoski.

Do Anglii jechałam z zamiarem obalenia stereotypów na temat Polski, których poznałam wiele. Spotkałam jednak także osoby, które odwiedziły Polskę i mówiły, że doznały miłego zaskoczenia. Podkreślały szczególnie gościnność Polaków. Moja osobista misja przyniosła rezultaty. Wzbudziłam takie zainteresowanie Polską, że znajomy Portugalczyk (asystent) obecnie przebywa w naszym kraju, a Niemka (również asystentka) przyjechała do Warszawy, by spędzić sylwestra z koleżanką; obie były bardzo zadowolone z pobytu w naszym kraju. Właściciele domu, w którym mieszkałam, odbyli wycieczkę po krajach Europy Środkowo-Wschodniej, Polska spodobała im się szczególnie.

W szkole dzieci mogły mówić mi „dzień dobry” po polsku, francusku lub angielsku. Zazwyczaj wybierały język polski lub francuski. Gdy nauczyciel wprowadzał jakieś nowe zagadnienie, zawsze mnie pytał, jaki jest odpowiednik danego terminu w języku polskim, następnie dzieci powtarzały słowo za mną. Podczas jednych zajęć nauczyłam dzieci piosenki „Panie Janie” po polsku; wcześniej znały już wersję francuską – powiedziałam im, że my mamy swoją wersję tej piosenki, nawet zapamiętanie słów „wszystkie dzwony biją” nie sprawiło im trudności. Jednak prawdziwy sukces w nauczaniu języka polskiego odniosłam w gronie przyjaciół, niektórych nauczyłam nawet krótkich dialogów: „— Cześć — Cześć — Jak się masz?

— Dobrze, dziękuję, nara!

— Nara”.

Wszyscy moi znajomi z Wirral potrafią powiedzieć kilka słów po polsku, sama nauczyłam się wielu zwrotów po portugalsku, hiszpańsku, słoweńsku i chińsku; prawdą jest, że na staże wyjeżdżają osoby, którzy lubią poznawać języki obce.

152

Najwięcej i najczęściej uczyłam o geografii, kulturze Polski i polskich zwyczajach. Przy prawie każdym omawianym zagadnieniu nauczyciel pytał o polski odpowiednik. Na „mojej” ścianie w szkole zawsze znajdowały się informacje o Polsce, polska flaga i polskie godło. Dzieciom bardzo się podobał orzeł, flagę zapamiętały, gdyż przypomina flagę Anglii.

Podczas trzeciego roku studiów w mojej macierzystej uczelni studenci odbywają obowiązkowo praktyki w szkołach. Dzięki asystenturze odbyłam praktykę pedagogiczną za granicą.

W polskiej szkole zamierzam pracować do końca mojej kariery zawodowej, cieszę się więc, że mogłam poznać funkcjonowanie szkoły w innym kraju.

Mój staż odbył się dwa i pół roku temu. Z perspektywy mogę stwierdzić, że było to najbogatsze doświadczenie w moim życiu. Wróciłam z bagażem doświadczeń i wiedzy. Obecnie nadal zdobywam kwalifikacje do pracy w zawodzie nauczyciela, po uzyskaniu stopnia magistra w Uniwersytecie Warszawskim mam zamiar podjąć pracę w szkole.

MARTA MICHALIK Escomb Primary School Wielka Brytania, rok szkolny 2004/2005 Escomb Primary School mieści się w niewielkim miasteczku Escomb w północno-wschodniej Anglii, w hrabstwie Durham. Do szkoły tej uczęszcza dwieście szesnaścioro dzieci, w tym sześćdziesicioro dzieci specjalnej troski, które uczą się pod opieką dodatkowych nauczycieli – jeden nauczyciel zajmuje się grupą dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych.

Klasy, z którymi pracowałam były liczne (trzydzieścioro uczniów), co znacznie utrudniało nauczanie języków obcych, szczególnie w przypadku dzieci specjalnej troski. Praca z mniejszymi

asystentura językowa w szkołach zagranicznych

grupami pozwoliłaby mi na zastosowanie bardziej dynamicznych i aktywizujących uczniów metod nauczania.

Zapewniono mi bardzo dobre warunki pracy.

Większość nauczycieli okazywała zainteresowanie stosowanymi przeze mnie metodami nauczania i aktywnie brała udział w organizowanych przeze mnie zajęciach z języka francuskiego, hiszpańskiego i polskiego.

Podczas pracy w szkole w Escomb mogłam korzystać z nowoczesnych technologii informacji i komunikacji używanych w nauczaniu języków obcych – tablic interaktywnych, sprzętu używanego do prezentacji w programie Microsoft PowerPoint, który służył mi wielokrotnie w czasie zajęć poświęconych kulturze i tradycjom polskim, oraz gier multimedialnych. Szkoła była świetnie wyposażona w pomoce dydaktyczne – książki, encyklopedie, czasopisma dla nauczycieli – i zamierzała poszerzać zasób tworzonych w szkole pomocy służących do nauczania języków obcych.

Do moich głównych zadań w szkole należało nauczanie języka francuskiego we wszystkich klasach „key stage l” i „key stage 2”, języka polskiego oraz kultury polskiej w klasie piątej i szóstej, prowadzenie klubu hiszpańskiego oraz okazjonalne organizowanie zajęć z zakresu plastyki i muzyki.

Stopniowo zaczęłam również odwiedzać okoliczne szkoły, gdzie przybliżałam dzieciom kulturę, geografię i przyrodę Polski. Podczas tych zajęć uczyłam dzieci podstawowych zwrotów w języku polskim i opowiadałam o Polsce, ilustrując przekazywane informacje licznymi fotografiami w prezentacjach w programie Microsoft PowerPoint. Była to dla mnie okazja do poznania szkół w okolicy i porównania ich standardów pracy.

W trakcie trwania asystentury uczyłam pisać i czytać po polsku Dalię, dziewczynkę z Polski, która uczęszczała do szkoły w Coundon. Byłam odpowiedzialna za nawiązanie i prowadzenie korespondencji ze szkołą francuską w Chatelaillon Plage. Poza obowiązkami związanymi z nauczaniem często pomagałam w sekretariacie i pracowałam na lekcjach innych nauczycieli.

Podczas stażu korzystałam ze scenariuszy lekcji i strategii stosowanych w nauczaniu języków obcych w „Wear Valley Northtyne Side”. Razem z opiekunem stażu zdecydowaliśmy, że położymy nacisk na komunikację werbalną i rozumienie języka francuskiego. Podczas lekcji języków obcych nie używaliśmy podręczników. Zastąpiłyśmy je licznymi grami, zabawami językowymi i piosenkami. Każdą lekcję rozpoczynałam powtórzeniami i zabawami językowymi. Tematy zajęć konsultowałam z nauczycielami poszczególnych klas.

W trakcie mojego pobytu szkoła Escomb przygotowywała się do realizacji projektu Comeniusa (projekt szkolny). Dyrektor szkoły zaproponował, by w ramach projektu dzieci z różnych szkół i krajów napisały bajkę, której akcja toczyłaby się w ich krajach ojczystych. Byłaby to barwna podróż kulturowa.

W trakcie stażu nawiązałam kontakt ze szkołą integracyjną ze Skierniewic, która wystąpiła o udział w projekcie. Jedna z miejscowych szkół, w której prowadziłam zajęcia, St. Anne’s Church of England Controlled Primary School, realizowała w tym czasie Szkolny Projekt Comeniusa.

Uczestniczyłam w wizycie studyjnej dyrektorów szkół z Polski (Cieszyn) i z Włoch i pomagałam w tłumaczeniu z języka angielskiego na francuski i polski, towarzyszyłam nauczycielom, a wraz z dziećmi z klasy szóstej przygotowałam na powitanie naszych gości spektakl na podstawie legendy o Bazyliszku. Dzięki pomocy Durham County Hall udało mi się wraz z przyjaciółmi z teatru Kana ze Szczecina i Fundacji Akademia Edukacyjna zorganizować polsko-angielskie warsztaty teatralne w Białym Borze; na ich realizację otrzymaliśmy fundusze z programu Youth.

W pierwszych tygodniach stażu poznawałam życie szkoły. Miałam kontakt z różnymi klasami, uczestniczyłam w różnorodnych zajęciach lekcyjnych, obserwowałam pracę dzieci i nauczycieli. Z dyrektorem szkoły przeanalizowaliśmy przewodnik dla asystentów i instytucji goszczących; skorzystaliśmy z wielu zawartych w nim

153

gwiazdy comeniusa, czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów…

pomysłów na organizację mojej pracy. Razem podjęliśmy decyzję dotyczącą moich szkolnych obowiązków.

Od mojego opiekuna otrzymałam kopię programu nauczania języka francuskiego. Dużo czasu poświęciłam przeglądowi pomocy dydaktycznych wykorzystywanych do nauki języków obcych. Opracowałam również program nauczania języka polskiego oraz konspekty lekcji o kulturze polskiej i kilka scenariuszy zajęć z plastyki.

Na początku pracowałam z najstarszymi dziećmi, stopniowo zaczęłam uczyć dzieci w wieku od czterech do siedmiu lat. Na początku prowadzone przeze mnie zajęcia trwały dwadzieścia, trzydzieści, a później czterdzieści pięć minut. Był to dobry sposób na przyzwyczajenie dzieci do mojej obecności w klasie, mojego akcentu i sposobu nauczania. Mogłam obserwować dzieci i ich reakcje na moje polecenia, prosić nauczycieli o rady i sukcesywnie doskonalić metody pracy. Okres obserwacji był dla mnie bardzo ważny i pozwolił mi porównać metody nauczania w szkole angielskiej z metodami dotąd mi znanymi. W okresie, poświęconym hospitacji zajęć zaaklimatyzowałam się w szkole, nauczyłam się, jak utrzymywać dyscyplinę w klasie bez stawiania stopni, jak formułować polecenia, zarządzać pracą indywidualną i grupową, jak wzbudzić zainteresowanie uczniów, co wymaga również wielu trików aktorskich. W każdym tygodniu przygotowywałam raport na temat mojej pracy w szkole i przekazywałam plan pracy na następny tydzień dyrektorowi szkoły, który go zatwierdzał. W moim rozkładzie zajęć znaleźliśmy również kilka godzin na wizyty w innych szkołach. Uczyłam w nich dzieci polskich zwrotów, prezentowałam polskie legendy, przedstawiałam prezentacje, przygotowane w programie Microsoft PowerPoint na temat kultury, tradycji, geografii i środowiska naturalnego Polski. Moją pracę planowałam z opiekunem stażu. Codziennie mogłam z nim wymieniać informacje na temat przebiegu lekcji.

Podczas stażu pracowałam w dwóch lokalnych szkołach – St. Anne’s i St. Joseph’s. W pierwszej

154

nauczałam języka polskiego, wiedzy o kulturze polskiej, pomagałam w utrzymaniu kontaktu ze szkołą partnerską z Cieszyna i zorganizowałam Dzień Polski. W drugiej uczyłam pisać i czytać po polsku Dalię, dziewczynkę pochodzącą z Polski.

Dzięki pomocy nauczycieli bardzo szybko zaaklimatyzowałam się w szkole. Dyrektor szkoły przedstawił mnie dzieciom podczas apelu i prosił uczniów i nauczycieli, żeby się mną zaopiekowali.

Dzieci zaakceptowały mnie od samego początku, a ich uśmiechy towarzyszyły mi w czasie całego stażu. Wszędzie, gdzie pracowałam, byłam bardzo dobrze przyjmowana. Zapraszano mnie na uroczystości szkolne, uczestniczyłam w festiwalach, koncertach itp. Wielokrotnie brałam udział w zajęciach z fizyki, matematyki, języka angielskiego, pomagając w pracy nauczycielom i uczniom.

W większości szkół angielskich kładzie się nacisk na komunikację, zachęca się dzieci do wyrażania własnej opinii na dany temat. Podczas stażu nie korzystałam z podręczników do nauki języków obcych ani nie stawiałam ocen w celu dyscyplinowania czy motywowania uczniów.

W szkołach angielskich nie zadaje się pracy domowej, z tego powodu musiałam zmodyfikować metody pracy i położyć nacisk na zapamiętywanie wiadomości podczas zajęć oraz wprowadzić regularne powtarzanie materiału. Najnowszy trend w nauczaniu w szkołach angielskich polega na odnoszeniu wszystkiego, czego uczą się dzieci, do doświadczeń osobistych, opieranie się na praktyce, a dopiero w dalszej kolejności odwoływanie się do teorii języka.

Najważniejszym dla mnie doświadczeniem była praca z dziećmi autystycznymi i niepełnosprawnymi. Dzięki niej mogłam przekonać się, jak bogaty jest ich świat wewnętrzny, nieodkryty przez nas. Wielu moich uczniów dotkniętych autyzmem było uzdolnionych artystycznie i lingwistycznie – Luka pięknie śpiewał, Jordan, autor przeróżnych historii, pozwolił mi odkryć swój talent pisarski i niezwykłą wyobraźnię.

Ważnym doświadczeniem była możliwość poznawania Anglii, nawiązywania przyjaźni, spoty-

asystentura językowa w szkołach zagranicznych

kania ludzi i życia w innym kręgu kulturowym.

Wszystko, czego nauczyłam się o kraju i jego mieszkańcach, będę mogła przekazać w przyszłości moim uczniom. Przedstawienie licznych prezentacji na temat Polski oraz prowadzenie zajęć w celu zachęcenia nastolatków do nauki języków obcych sprawiły, że zyskałam większą pewność siebie, a stres związany z występowaniem przed licznym audytorium z pewnością będzie teraz mniejszy.

Opanowanie nowych technologii i Internetu, programów, takich jak Microsoft PowerPoint, Microsoft Publisher, Windows Movie Maker, będzie z pewnością przydatne w przyszłej pracy. Znacznie wzrosły również moje kompetencje w zakresie języka angielskiego. Miałam wiele możliwości wykonywania tłumaczenia z języka angielskiego na francuski i polski. Musiałam również nauczyć się słów i zwrotów w języku hiszpańskim, by móc prowadzić klub hiszpański. Za granicą dowiedziałam się wiele o moim kraju, kulturze i tradycjach, przygotowując zajęcia na temat Polski.

Nauczyłam się również, jak planować lekcje, jak utrzymywać dyscyplinę i motywować klasę do wysiłku, jak pracować bez podręcznika, zachęcać do nauki poprzez gry i zabawy.

Większość moich uczniów nie uczyła się nigdy wcześniej języka obcego. Poprzez gry, zabawy, quizy, piosenki, zajęcia artystyczne, formy parateatralne zintegrowane z zajęciami językowymi dzieci nauczyły się czerpać radość z nauki języka obcego. Większość z nich po raz pierwszy miała kontakt z językiem pochodzącym z innej grupy niż języki romańskie. Wiele zabawy dostarczały nam próby wymawiania polskich wyrazów. W pracy z dziećmi wykorzystywałam legendy, tradycje.

Wielokrotnie rozmawialiśmy o rodzinie, życiu codziennym, kuchni, sporcie. Podczas lekcji poświęconych kulturze Polski uczyłam dzieci o sławnych Polakach, pokazywałam im zdjęcia polskich miast, poznawaliśmy polskie wiersze dla dzieci w tłumaczeniach. Dzieci zaczęły interesować się Polską, jej tradycjami, stylem życia mieszkańców. Chyba najważniejszą rzeczą, której się nauczyły, jest to, że polskie dzieci są do nich bardzo podobne.

Myślę, że mój długi pobyt w Anglii pokazał dzieciom nowe horyzonty, poznały inne kraje Europy, w szczególności mniej im znane, leżące w Europie Środkowej. Moi uczniowie stali się bardziej otwarci na inne kultury, kraje i ich mieszkańców. Wspólnie odkrywaliśmy, że jesteśmy różni, a zarazem podobni.

Poznawanie tradycji Polski i Wielkiej Brytanii pozwoliło nam docenić sens ich kultywowania i bogactwo naszych kultur.

Podczas prezentacji poświęconej polskiej florze i faunie mówiliśmy o kwestiach ochrony środowiska naturalnego, a podczas Dnia Polskiego zrealizowaliśmy projekt artystyczny „Dzieci piszą list do świata”, który był okazją do rozmów o tolerancji. Myślę, że moja obecność w szkole pozwoliła dzieciom zdać sobie sprawę, że znajomość języków obcych stwarza możliwości podróży i interesujących spotkań.

MAGDALENA KOCHANEK Nastegardsskolan Kvanum, Szwecja, rok szkolny 2004/2005 Szwedzka szkoła różni się zasadniczo od polskiej, w związku z tym wykorzystywanie rozwiązań metodycznych stosowanych w Polsce nie przyniosłoby pożądanych rezultatów. Tutaj nauczyciel kładzie nacisk na pracę samodzielną ucznia i polega na jego umiejętności selekcji materiału i wyboru ważnych dla niego treści. W nauczaniu języka angielskiego najważniejsza jest komunikacja, gramatyka nie jest istotna, jeżeli sens wypowiedzi jest zrozumiały dla osoby pochodzącej z kraju anglojęzycznego.

W czasie stażu w Nastegardsskolan starałam się nie odchodzić za bardzo od metod, do których dzieci były przyzwyczajone. Metody wprowadzone przeze mnie to między innymi „Wyzwanie”, „Kalambury” oraz „Łańcuch”. Wszystkie

155

gwiazdy comeniusa, czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów…

trzy wykorzystywałam do uczenia leksyki. Na przykład pierwsza gra polega na tym, że dzieci wyzywają się na pojedynek na słowa. Zadaniem nauczyciela jest podanie słowa w języku ojczystym uczniów i uzyskanie od nich jego odpowiednika w języku nauczanym. Uczeń, który udzieli poprawnej odpowiedzi jako pierwszy, jest zwycięzcą pojedynku i ma prawo do wyzwania na pojedynek następnego dziecka. By rozwijać u uczniów umiejętność czytania tekstu ze zrozumieniem, proponowałam im lekturę bajek, wierszy oraz artykułów prasowych. Ćwiczeniem sprawiającym uczniom wielką radość było pisanie nowych wersji klasycznych bajek. W celu poszerzenia wiedzy uczniów o krajach anglojęzycznych i o Polsce posługiwałam się środkami audiowizualnymi, wykorzystywałam filmy, teledyski, klipy ze ścieżką dźwiękową i napisami w języku nauczanym. W przypadku zaawansowanej znajomości języka obcego pozwalałam, by napisy w filmie były w języku szwedzkim.

Najbardziej lubianym źródłem wiedzy jest Internet. Zadaniem uczniów związanym z jego wykorzystywaniem było na przykład przygotowanie biografii znanej osoby o brytyjskich korzeniach, a następnie wygłoszenie krótkiej prezentacji na jej temat. Dzieci mogły również realizować własne pomysły na przedstawienie teatralne, które później prezentowały w klasie dzieciom i zainteresowanym rodzicom.

Młody wiek niektórych spośród moich uczniów sprawiał, że nie potrafili oni zachować koncentracji przez dłuższy czas, dlatego też zmuszona byłam zapewniać im ciągle nowe wrażenia i formy pracy. Pomocne w tym były wszelkie gry i zabawy obejmujące elementy ruchu fizycznego i zachęcające do konkurencji, na przykład „Simon mówi”, „Bingo”, piosenki, wierszyki, tongue twisters, zabawy z alfabetem.

Szkoła, w której odbywałam staż, współpracuje ze szkołami w Estonii i Wielkiej Brytanii. Celem współpracy szkół jest rozwijanie w uczniach kompetencji językowych oraz umożliwienie im ich praktycznego zastosowania i sprawdzenia swych umiejętności w sytuacjach rzeczywistych.

156

Opiekun stażu, którym był nauczyciel języka angielskiego, monitorował moją pracę i był nieocenionym źródłem wiedzy i rad dotyczących nauczania. Środowisko, w którym się znalazłam, miejsce i ludzie sprawili, że nie czułam się kontrolowana, wręcz przeciwnie, mój pobyt w Nastegarsskolan mogę nazwać przyjemnością. Staż uświadomił mi, jak satysfakcjonująca może być praca nauczyciela. Ważnym dla mnie elementem asystentury były dyskusje po zakończeniu zajęć o przebiegu lekcji, o tym, co udało nam się osiągnąć, a czego nie i z jakiego powodu. Szukanie przyczyn i eliminowanie błędów pozwalało mi usprawnić przebieg zajęć. Zawsze gdy miałam wątpliwości czy występowały problemy, mogłam zwrócić się o pomoc.

Otrzymałam od pracowników placówki goszczącej wszelkie możliwe wsparcie.

Integracja z pracownikami szkoły i uczniami nie stanowiła większego problemu. Życzliwość i wyrozumiałość ludzi z mojego otoczenia znacznie mi ją ułatwiły. Relacje pomiędzy uczniami i nauczycielami są w Szwecji dużo swobodniejsze niż w Polsce. Nie ma tu sztywnej hierarchii, przekonania o wyższości nauczyciela w stosunku do ucznia. Obowiązują zasady partnerstwa i współpracy prowadzącej do osiągnięcia celu, którym jest wiedza.

To, co na początku wydawało mi się dziwne i niepotrzebne, na przykład codzienny „rytuał” czytania książek przez dwadzieścia minut, po pewnym czasie nabrało dla mnie sensu. Podczas pierwszych zajęć w każdej klasie zostałam przedstawiona uczniom, którzy zasypali mnie pytaniami na temat mojego życia, Polski i wszystkiego, co się z nią wiąże. Na początku mojego stażu uderzyło mnie, że młodzież nie posiadała wiedzy na temat kraju, który leży tak blisko ich ojczyzny. Jednak po moim przybyciu do szkoły każdy uczeń został poinformowany, kim jestem, skąd pochodzę i jakie mnie czekają zadania. Wszyscy zaczęli się interesować wszystkim, co miało związek z Polską, na przykład wyszukiwali w internecie informacje o znanych Polakach, miejscach, wydarzeniach itp. Chłopcy chlubili się znajomością polskich sportowców, ich ulubieńcami byli

asystentura językowa w szkołach zagranicznych

Jerzy Dudek i Adam Małysz, a dziewczęta – Jana Pawła II, Ewy Minge, Edyty Górniak.

Szwedzkie metody nauczania różnią się od polskich, głównie z powodu stawiania umiejętności i praktycznych zastosowań wiadomości przed wiedzą encyklopedyczną. Młodzież pracuje sama nad określonymi zagadnieniami, wyszukuje wiadomości i proponuje rozwiązania problemu. Zadaniem nauczyciela jest pomoc w sytuacji, gdy dziecko nie potrafi podołać zadaniu. W takim wypadku pedagog przedstawia zagadnienie krok po kroku, popierając informacje przykładami.

W nauczaniu języków najważniejsza jest komunikacja, dlatego ćwiczenia polegające na słuchaniu tekstów, piosenek, wierszy, wypełnianiu luk w tekście i odpowiadaniu na pytania dotyczące wysłuchanego materiału stanowią zasadniczy element lekcji. Dyskusja, pisanie bajek, opowiadań, wierszy, biografii znanych osób w danym języku, tzw. „speeche” znacznie przyczyniają się do doskonalenia znajomości języka obcego, ale oczywiście nieodzowne są także testy i bilanse.

Po ośmiu miesiącach stażu czułam się bardzo związana ze szkołą, jej pracownikami i uczniami.

W moim przypadku nastąpiła integracja w pełnym tego słowa znaczeniu, bardzo ułatwiła mi to znajomość języka szwedzkiego. Początkowo ze względu na barierę językową nie mogłam uczestniczyć w lekcjach innych przedmiotów niż języki obce. Zmieniło się to już po upływie pierwszego miesiąca asystentury, w czasie którego poznałam podstawy języka szwedzkiego.

Wtedy to zaczęłam uczestniczyć w zajęciach języka szwedzkiego, sztuki, SO (odpowiednik wiedzy o społeczeństwie w polskiej szkole). Szkoła organizowała również dni sportu, w których czynnie uczestniczyło całe grono pedagogiczne.

Poszczególni nauczyciele byli odpowiedzialni za przygotowanie prezentacji różnych dyscyplin sportowych (ja – między innymi za skok w dal oraz bieg na sto metrów, który był moją ulubioną dyscypliną w szkole średniej). Wielką radość sprawiły mi także zawody rozgrywane co roku w okresie świąt pomiędzy kadrą i uczniami.

Zdobyte doświadczenia będą pomocne w mojej pracy. Dzięki temu, że przebywałam w środowisku nauczycieli mających wieloletnią praktykę zawodową, poszerzyłam zakres umiejętności pedagogicznych oraz dyscyplinarnych.

Możliwość prowadzenia własnych zajęć umożliwiła mi zastosowanie uprzednio poznanych rozwiązań metodycznych w praktyce. Dzięki mniej formalnym kontaktom w szkole, bardzo szybko przełamałam pierwsze lody. Szczególnym zainteresowaniem cieszyły się moje opowieści o polskiej szkole, zasadach w niej panujących, metodach nauczania, relacjach międzyludzkich itp. Nauczyłam się wykorzystywać zainteresowanie uczniów dla celów dydaktycznych. Dlatego kiedy młodzież uczyła się o II wojnie światowej, opowiadałam o wydarzeniach, miejscach i ludziach w Polsce mających związek z tym okresem historii. W moim przypadku moje pochodzenie było atutem.

Przyjazd do Szwecji był najwspanialszą rzeczą, jaka mogła mi się przydarzyć w życiu. Dzięki stażowi zdobyłam doświadczenie – coś, czego nie można kupić.

Moje opinie o Szwecji uległy zmianie pod prawie każdym względem. Wcześniej uważałam Szwedów za typowych ludzi Północy odnoszących się do innych z rezerwą, nieprzystępnych i podobnie jak Niemcy „uporządkowanych”. Teraz stwierdzam, że żadna z tych cech, może poza „uporządkowaniem”, nie jest prawdziwa. W ludziach, których poznałam, znalazłam oparcie i pomoc w każdej sytuacji. Nigdy nie pozwolono mi odczuć, że jestem obca, że nie należę do grupy. Bardzo zaskoczyła mnie otwartość i życzliwość ludzi, szwedzką gościnność można porównywać z polską.

W mojej macierzystej uczelni staże asystenckie cieszą się bardzo dużym uznaniem, zarówno wśród studentów, jak i wykładowców. Asystentura zaważyła także na moim życiu prywatnym.

Wiele rzeczy zmieniło się na lepsze. Poznałam ludzi, którzy potrafili mnie docenić za to, co sobą reprezentuję, i za wysiłek, który włożyłam, aby zostać stypendystką programu Comenius.

157

gwiazdy comeniusa, czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów…

MONIKA SYLWIA LENKIEWICZ College Jean Marie Le Bris Douarnenez, Francja, rok szkolny 2005/2006 Pracowałam w charakterze asystenta językowego w dwóch szkołach, które stanowiły zespół szkół – w college’u (odpowiednik gimnazjum) i w liceum. Plan zajęć został ustalony tak, by lekcje prowadzone w każdej ze szkół nie kolidowały ze sobą. W każdej ze szkół wyznaczony został opiekun stażu pomagający w przygotowaniu zajęć oraz służący pomocą w kwestiach formalnych i metodycznych. Na początku stażu otrzymałam listy uczniów klas, w których miałam uczyć języka niemieckiego, oraz komplet podręczników szkolnych wraz z ćwiczeniami i kasetami dla każdej grupy wiekowej.

Jak już wspomniałam, asystentura językowa obejmowała nauczanie języka niemieckiego w dwóch typach szkół – w college’u (przedział wiekowy 11−15 lat) i liceum (16−19 lat). Pracowałam ze wszystkimi uczniami uczącymi się języka niemieckiego w obu typach szkół, zarówno z osobami mającymi duże problemy z nauką języka, jak i z uczniami uzdolnionymi językowo. Pracowałam także z małymi grupami uczniów ostatniej klasy liceum – pomagałam im w przygotowaniu się do egzaminów państwowych (le baccalaureat). Jako asystent uczący języka niemieckiego pracowałam z małymi grupami uczniów jako nauczyciel pomocniczy, jak również prowadziłam zajęcia z całymi klasami. „Moje” zajęcia zapisane były w szkolnym programie nauczania. Pozwalały one na wprowadzenie elementów gier i zabaw językowych, scenek sytuacyjnych, współczesnych piosenek dziecięcych i młodzieżowych czy artykułów prasowych poświęconych aktualnym wydarzeniom i tematom. W programie prowadzonych przeze mnie zajęć uwzględnione zostały także treści o charakterze kulturoznawczym i realioznawczym, dotyczące zarówno krajów niemieckiego obszaru językowego, jak i Polski oraz

158

treści promujące ideę zjednoczonej Europy.

Wybór tych treści i sposób ich przekazu uzależniony był zawsze od wieku uczniów i reprezentowanego przez nich poziomu umiejętności językowych.

Ważnym elementem mojej pracy było także przygotowywanie własnych materiałów dydaktycznych służących jako pomoc w przeprowadzeniu zajęć. Do tych materiałów zaliczają się zarówno ćwiczenia o charakterze komunikacyjnym odnoszące się do wybranych przeze mnie tekstów użytkowych (kierowane dialogi, sceny sytuacyjne), jak i gry językowe, ćwiczenia gramatyczne i leksykalne, pomoce wizualne, prezentacje multimedialne. Wraz z grupą najmłodszych uczniów przygotowałam także program artystyczny (obejmujący krótką scenkę teatralną i piosenkę w języku niemieckim z animacją ruchową), który został zaprezentowany uczniom innych klas i rodzicom w trakcie dni otwartych szkoły, a miał za zadanie promować uczenie się języków obcych w klasie dwujęzycznej.

Do moich zadań należało też przygotowanie we współpracy z nauczycielem odpowiedzialnym za projekt prezentacji multimedialnych, przedstawiających tradycje świąteczne związane z okresem Bożego Narodzenia i Wielkanocy oraz karnawału w Niemczech. Celem projektu była promocja języka niemieckiego wśród uczniów najstarszych klas szkół podstawowych, stojących przed decyzją wyboru szkoły średniej i języka nowożytnego, którego będą się uczyć.

Projekt ten powstał w ramach współpracy ze środowiskiem lokalnym, udział w nim wzięły wszystkie publiczne szkoły podstawowe funkcjonujące w miejscowości, w której odbywałam staż. Projekt promował także wartości europejskie, zwracając uwagę dzieci na istnienie innych kultur i języków, ucząc, że to, co „inne”, nie znaczy wcale „gorsze”, i przełamując istniejące w ich świadomości stereotypy. W ramach tego projektu przeprowadziłam także prezentację poświęconą Marii Curie-Skłodowskiej dla uczniów Szkoły Podstawowej im. Marie Curie. Losy wybitnej Polki, która już u schyłku XIX wieku

asystentura językowa w szkołach zagranicznych

opuściła rodzinny kraj, by podjąć studia i pracę naukową za granicą, zwróciły uwagę uczniów na współczesne możliwości podjęcia nauki i pracy w zjednoczonej Europie i stały się okazją do rozmowy na temat korzyści, jakie daje przynależność do Unii Europejskiej. Obecność asystenta z Polski stała się tego namacalnym dowodem i jeszcze większą zachętą do odkrywania kultur i nauki języków Wspólnoty Europejskiej.

Prowadzone przeze mnie zajęcia oraz proponowane techniki nauczania oparte były w głównej mierze na podejściu komunikacyjnym. Ich wybór uzależniony był od wieku uczniów oraz poziomu ich umiejętności językowych. Tematy realizowanych przeze mnie zajęć związane były z zainteresowaniami uczniów oraz wymogami szkolnego programu nauczania. W trakcie pobytu na stażu miałam możliwość prowadzenia zajęć rozwijających poszczególne sprawności językowe (czytanie ze zrozumieniem, słuchanie, pisanie, mówienie) oraz poświęconych poszczególnym elementom języka (wymowie, leksyce, gramatyce). Poniżej przedstawię tylko niektóre, moim zdaniem najciekawsze, stosowane przeze mnie rozwiązania metodyczne. Lekcje z dziećmi w wieku 10−12 lat (pierwszy i drugi rok nauki języka) rozwijały u uczniów głównie sprawność rozumienia ze słuchu i sprawność mówienia, kompetencję socjokulturową oraz obejmowały naukę słownictwa. Z uwagi na dominację myślenia konkretnego nad myśleniem abstrakcyjnym i pamięci mechanicznej nad logiczną oraz ciągle żywą potrzebę aktywności fizycznej i zabawy w nauczaniu uczniów tej grupy wiekowej często pojawiały się piosenki, nagrania wideo, bajki, gry, liczne pomoce wizualne (plansze, ilustracje, konkretne przedmioty itp.), ćwiczenia z elementami ruchu, ćwiczenia połączone z zadaniami manualnymi – malowaniem bądź wycinaniem. Na zakończenie okresu wprowadzającego asystentury odbyło się moje spotkanie z opiekunem stażu. Była to okazja do porównania systemów oświaty w obu krajach, do podzielenia się moimi wnioskami, wyjaśnienia wątpliwości związanych z zaobserwowanymi

przeze mnie różnicami w sposobach nauczania języka niemieckiego w szkole francuskiej i w szkole polskiej, wspólnego omówienia najbardziej efektywnych metod utrzymania dyscypliny w poszczególnych klasach. Nauczyciel wskazał mi też osoby wykazujące zdolności językowe oraz te, którym trzeba dać więcej czasu na opanowanie określonego materiału językowego lub poświęcić więcej uwagi w czasie zajęć, co bardzo ułatwiło mi pracę z uczniami.

Cotygodniowe spotkania z opiekunem dawały nie tylko sposobność do planowania zajęć na kolejny tydzień, ale i do omówienia przeprowadzonych lekcji. Nauczyciel zwracał uwagę na metodyczną stronę przygotowania zajęć oraz pomagał w rozwiązaniu problemów praktycznych, takich jak utrzymanie dyscypliny w klasie, podnoszenie motywacji uczniów, włączanie w tok zajęć także uczniów słabszych językowo itp. Wskazówki te pomogły mi usprawnić przebieg lekcji, urozmaicić stosowane techniki pracy i uporać się z problemami, wobec których staje młody, niedoświadczony nauczyciel. W trakcie mojej asystentury prowadziłam też lekcje hospitowane przez opiekuna, który w ten sposób mógł ocenić moją pracę i skorygować zaistniałe błędy lub niedociągnięcia. Także częste spotkania w pokoju nauczycielskim były dobrą okazją do wymiany uwag czy skorzystania z fachowej porady doświadczonego nauczyciela.

Instytucja goszcząca zatroszczyła się też o integrację asystenta ze środowiskiem szkolnym.

W pierwszych dniach nauczyciel towarzyszył mi podczas przerw szkolnych, bym nie czuła się obco w nowym miejscu, i pomagał mi w nawiązaniu pierwszych kontaktów z pozostałymi członkami grona pedagogicznego. Udzielał także informacji na temat zasad funkcjonowania szkoły, obowiązujących mnie przepisów i obowiązków.

Okres wprowadzający był okazją do zapoznania się z uczniami. Przez cały czas mojej asystentury otrzymywałam biuletyn informacyjny o życiu szkoły, dzięki któremu mogłam na bieżąco śledzić wydarzenia szkolne oraz uczestniczyć w działaniach podejmowanych przez szkołę.

159

gwiazdy comeniusa, czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów…

Przed moim wyjazdem na staż Francję postrzegałam jako kraj o imponującym dorobku kulturalnym, dobrej kuchni i wyrocznię w sferze mody. Siedmiomiesięczny pobyt w tym kraju wzbogacił moją znajomość Francji i jej kultury. Przede wszystkim mogłam doświadczyć współistnienia obok siebie różnych kultur, na których ukształtowanie miały wpływ odmienne losy poszczególnych prowincji francuskich.

Bretania, w której przebywałam, przez długi czas była księstwem niezależnym od Francji.

Celtyckie korzenie jej mieszkańców sprawiają, że pod względem kulturowym jest ona bliższa krajów Zjednoczonego Królestwa niż pozostałej części Francji. Bretończycy pielęgnują własną kulturę, która wyraża się poprzez odrębny język, obrzędy, stroje, tańce, architekturę, muzykę, a nawet tradycyjne instrumenty ludowe.

Podczas mojego pobytu w Bretanii miałam możliwość uczestniczyć w tradycyjnych festynach ludowych i uroczystościach religijnych, podczas których msza święta celebrowana była w całości w języku bretońskim. Elementy tej kultury znajdują swe odzwierciedlenie w systemie oświaty – uczniowie w szkole, w której odbywałam asystenturę, mieli możliwość fakultatywnej nauki języka bretońskiego. Także wizyty u miejscowych rodzin przekonały mnie o żywotności tej kultury – wielu starszych mieszkańców regionu posługuje się językiem bretońskim, a tradycyjny strój przekazywany jest z pokolenia na pokolenie.

Jako praktykująca katoliczka bardzo też sobie cenię nabytą wiedzę na temat sytuacji Kościoła katolickiego we Francji, ponieważ mogłam poznać formy aktywności wierzących, które nie występują w Polsce lub należą do rzadkości.

Moje kontakty z młodzieżową grupą artystyczną działającą w miejscowości mojego pobytu pozwoliły na poznanie świata wartości młodych ludzi, ich oczekiwań i obaw, problemów i radości, sposobów spędzania wolnego czasu, organizacji wspólnych imprez itp. Doświadczenia, jakie stały się moim udziałem, zmieniły mój stosunek do Francji. Zaczęłam ją postrzegać jako kraj, w któ-

160

rym przenikają się tradycja i nowoczesność, w którym współistnieją obok siebie różne kultury i wyznania, a przedstawiciele różnych narodowości potrafią razem pracować i uczyć się. To kraj, który kultywuje stare tradycje, ale też jest otwarty na nowości; który dba o wielostronny rozwój swoich obywateli, zapewniając im powszechny dostęp do dóbr kultury i nauki.

Podczas mojego pobytu we Francji uczestniczyłam w kursie języka francuskiego dla obcokrajowców wraz z osobami z innych krajów, między innymi Turcji, Rosji, Indii, Nigerii. Było to niezwykłe doświadczenie, uczące poszanowania dla innych narodów, kultur, wyznań i języków. Spotkania, w czasie których oprócz nauki języka mieliśmy także możliwość poznania odrębności kulturowych, bardzo wzbogaciły wszystkich uczestników kursu. Były także okazją do bliższego poznania problemów, z jakimi borykają się obcokrajowcy, takich jak trudności w znalezieniu pracy czy kursów umożliwiających podniesienie kwalifikacji, brak kontaktów z miejscową ludnością, nieznajomość prawa i przepisów obowiązujących we Francji. Dzięki tym spotkaniom nauczyłam się, że dialog pomiędzy kulturami jest możliwy, a co więcej – konieczny. Nie jest prawdą twierdzenie, że istnienie obok siebie różnych kultur przyczyni się do ich zubożenia, wymieszania wartości czy wręcz ich zaniku. Uważam, że odkrywanie innej kultury pozwala docenić niepowtarzalność własnej oraz uczy szacunku i tolerancji dla tego, co inne.

Pokazuje też, że współpraca pomiędzy osobami pochodzącymi z różnych kręgów kulturowych i ludźmi różnych wyznań i religii jest możliwa, jeżeli tylko nauczymy się szanować własną odmienność i pozwolimy jej istnieć. Integracja w tym kontekście oznacza zdolność do komunikacji, prowadzenie dialogu, a nie ujednolicenie wszelkich wartości i kultur. Dlatego tak ważna staje się edukacja i nauka języków obcych, gdyż dzięki nim możemy się porozumieć z przedstawicielami innych narodów, możemy poznać inne kultury i przedstawić własną, ubogacając tym samym siebie i innych.

asystentura językowa w szkołach zagranicznych

Fakt, że podczas mojego pobytu na stażu posługiwałam się jednocześnie kilkoma językami obcymi, wykształcił u mnie łatwość komunikacji w tych językach i zdolność szybkiego przechodzenia z jednego języka na drugi, co uważam za bardzo cenną umiejętność.

Za niezwykle cenne uważam także nawiązane przeze mnie kontakty z nauczycielami różnych przedmiotów w szkole, w której pracowałam.

Mam nadzieję, że dzięki nim stanie się możliwe podjęcie współpracy pomiędzy placówką, w której będę pracować jako nauczyciel języka niemieckiego, a szkołą goszczącą mnie we Francji i że współpraca ta zaowocuje obustronnym zaangażowaniem się w jeden z partnerskich projektów szkół programu Comenius.

Przed wyjazdem na staż posiadałam jedynie niewielkie doświadczenie w pracy z uczniami, dlatego siedmiomiesięczny pobyt za granicą odegrał znaczącą rolę w rozwoju moich umiejętności pedagogicznych. Nauczanie języka obcego różnych grup wiekowych (rozpiętość wieku uczniów 11−19 lat), reprezentujących zróżnicowany poziom umiejętności i zdolności językowych, wymagała ode mnie poszukiwania właściwych rozwiązań metodycznych. Nierzadko ten sam temat realizowany w tej samej klasie, lecz w innych grupach wymagał zmiany technik nauczania ze względu na odmienny poziom aktywności uczniów. W trakcie stażu prowadziłam zajęcia rozwijające u uczniów wszystkie sprawności językowe – słuchania i czytania ze zrozumieniem oraz mówienia i pisania, dzięki czemu mogłam w praktyce zapoznać się z różnymi ćwiczeniami rozwijającymi poszczególne sprawności. Również nauczanie uczniów słabszych i o mniejszej motywacji skłoniło mnie do poszukiwania i wyboru odpowiednich metod pracy.

Praca zarówno z małymi grupami uczniów, jak i z całymi klasami umożliwiła sprawdzenie się w różnych sytuacjach, w jakich może znaleźć się nauczyciel języka w szkole. Rozmowy z doświadczonymi pedagogami pomogły mi ustrzec się przed niektórymi błędami oraz skorygować zaistniałe, zaś hospitacje zajęć – „podpatrzeć”

sprawdzone sposoby, stosowane przez nauczycieli w celu zwiększenia uwagi uczniów czy utrzymania dyscypliny w klasie.

Lekcje języka niemieckiego stały się dla mnie także sposobnością do przedstawienia kultury mojego kraju. W ramach zajęć kulturoznawczych przedstawiałam informacje nie tylko o zwyczajach panujących w krajach niemieckiego obszaru językowego, ale także o tych kultywowanych w Polsce. Stanowiło to dla uczniów możliwość porównania tradycji świątecznych w różnych krajach Unii Europejskiej. Dzięki temu budziła się w nich świadomość istnienia różnic kulturowych w różnych krajach czy nawet regionach.

Różnice między kalendarzami roku szkolnego w poszczególnych krajach stawały się punktem wyjścia do rozmów na temat odmiennych losów Francji i Polski. Także bieżące wydarzenia znajdowały swe odzwierciedlenie w prowadzonych przeze mnie zajęciach, na przykład wyjątkowo mroźna zima w Polsce stała się okazją do porównania klimatu w Polsce i w Bretanii, strajki uczniów i studentów francuskich zwróciły uwagę na możliwości pracy oferowane młodym ludziom w obydwu krajach itp. Projekcja filmu ukazującego najpiękniejsze zakątki Polski i kultywowane w nich tradycje (na przykład strój krakowski, styl zakopiański itp.) stała się także okazją do rozmowy na temat kultury obydwu krajów. Także teksty poświęcone tematyce historycznej czy społecznej omawiane w czasie zajęć były okazją do odpowiedzi na zadawane przez uczniów pytania. Duże zainteresowanie wśród uczniów wzbudziły także różnice w szkolnictwie (sposób oceniania, zajęcia szkolne, sposób organizacji pracy w szkole itp.) oraz różnice cen i różne waluty. Uważam, że dzięki moim wysiłkom Polska przestała być anonimowym krajem leżącym gdzieś na drugim końcu Europy, ale zaczęła istnieć realnie w świadomości uczniów jako jeden z krajów Unii Europejskiej, reprezentujący odmienną kulturę, którego mieszkańcy mówią odrębnym językiem. Uczniowie uświadomili sobie, że termin „kultura europejska” obejmuje swym zakresem kulturę poszczególnych krajów

161

gwiazdy comeniusa, czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów…

Europy i oznacza różnorodność spojrzeń na te same sprawy życia codziennego.

Niewątpliwie staż można uznać za bardzo ważne doświadczenie w moim rozwoju osobistym i zawodowym. Poznanie kultury Francji, nauka nieznanego mi wcześniej języka i ciągłe doskonalenie w zakresie już znanych, wiedza zyskana na temat metod nauczania – to wszystko przyczyniło się do podniesienia moich kwalifikacji zawodowych i szerszego spojrzenia na problematykę europejską. W szczególności jednak cenię sobie przekonanie się, że można nauczać języka obcego, nie posługując się na lekcjach (lub posługując się w niewielkim stopniu) językiem ojczystym uczniów – i to nawet w przypadku niewielkiej znajomości języka obcego przez młodzież. Oczywiście komentarze w języku ojczystym są potrzebne, zwłaszcza przy wyjaśnianiu zagadnień gramatycznych, jednak język ojczysty nie może na lekcji dominować nad językiem obcym. Staż w kraju, którego języka nie znałam, niejako „zmusił” mnie do poszukiwania sposobów skutecznej komunikacji i efektywnej pracy z uczniami wyłącznie w języku obcym.

I na pozór niemożliwe stało się możliwe, co więcej, okazało się bardzo motywujące dla uczniów, którzy chcąc porozumiewać się z asystentem, zostali zobligowani do wzmożonego wysiłku i aktywności.

AGATA WESOŁOWSKA Instituto d’lnstruzione Superiore „A-Fantoni” (Liceo Scientifico) Clusone, Włochy, rok szkolny 2004/2005 Instituto d’lnstruzione Superiore „Fantoni” składa się z dwóch szkół: liceum (Liceo Scientifico), mieszczącego się w nowo wybudowanym budynku, oraz z kompleksu szkół technicznych i zawodowych dla młodzieży i liceum wieczorowego dla dorosłych, znajdujących się w większym,

162

zabytkowym gmachu dawnego seminarium, położonego w odległości dwóch−trzech minut drogi od liceum. Obie szkoły wyposażone są w nowoczesny sprzęt wspomagający nauczyciela w prowadzeniu zajęć dydaktycznych – komputery z dostępem do Internetu (łącznie cztery duże pracownie informatyczne), drukarki, skanery i komputerowe wideoprojektory. Obie szkoły posiadają też zaplecze wyposażone w telewizory, odtwarzacze wideo, magnetofony. Miałam stały dostęp do komputera i innych urządzeń, zawsze mogłam też liczyć na pomoc nauczycieli informatyki i personelu szkoły.

Klasy w liceum liczą średnio dwadzieścia osób, co umożliwiło mi nawiązanie dobrego kontaktu z uczniami i uczyniło współpracę z nimi bardziej spersonalizowaną i owocną. Jak w większości włoskich szkół uczniowie uczą się sześć dni w tygodniu – także w sobotę; codziennie mają jednak tylko od czterech do pięciu, maksymalnie sześciu lekcji, a kończą zajęcia około godziny 12.00.

W odróżnieniu od polskich liceów każda klasa ma własne pomieszczenie (a każdy rocznik zajmuje inne piętro lub oddzielne skrzydło budynku); to nauczyciel przemieszcza się w szkole, nie uczniowie. Wychodzą oni z klas tylko w czasie jedynej w ciągu dnia nauki przerwy. Dzięki temu w szkole panuje spokój i porządek. Większość uczniów, których poznałam, cechowało duże zdyscyplinowanie, sumienność i szacunek dla nauczycieli, co jednak nie znaczy, że ich relacje z pedagogami czy ze mną były oficjalne i chłodne. Wręcz przeciwnie – przyjazne nastawienie, nieformalność i żywe, radosne usposobienie Włochów, zarówno uczniów, jak i nauczycieli bardzo pomogły mi w otwarciu się i nawiązaniu kontaktu i zachęciły do zastosowania nowych dla mnie rozwiązań metodycznych i pomagania nauczycielom w prowadzeniu lekcji języka angielskiego (klasy 1−2 liceum).

W ciągu ośmiu miesięcy stażu stosowałam różne rozwiązania metodyczne. Miałam szansę zebrać różnorodne doświadczenia i pracować z różnymi grupami, jako nauczyciel pomocniczy lub prowadzący samodzielnie zajęcia. Stara-

asystentura językowa w szkołach zagranicznych

łam się dobierać stosowane metody do potrzeb i umiejętności uczniów. Zachęcona przez nauczyciela przygotowywałam zajęcia konwersacyjne, ćwiczenia i zabawy komunikacyjne, warsztaty wymowy oraz lekcje poświęcone wybranym aspektom kulturowym. Najbardziej ceniłam sobie daną mi przez nauczyciela możliwość stosowania różnych metod nauczania. Zachęciło mnie to do dalszego poszukiwania oryginalnych rozwiązań; zrozumiałam, że tylko poprzez śmiałe próbowanie nowych metod można określić ich użyteczność i stworzyć swój przyszły warsztat pracy.

Integracja ze środowiskiem szkolnym dokonywała się w naturalny sposób i raczej szybko; duży wpływ na to miała otwarta i przyjazna natura Włochów. Mentalność Polaków jest nieco inna, ale to nie przeszkodziło mi w nawiązaniu kontaktu z miejscowymi nauczycielami czy uczniami – miałam okazję nauczyć się większej otwartości i tolerancji, szczególnie w przypadku różnic kulturowych. Nauczyciele byli dostępni niemal zawsze i chętni do udzielania rad czy służenia pomocą. Spotkałam się z ogromnym wsparciem i życzliwością, zawsze mogłam się do nich zwrócić nie tylko w sprawach związanych z pracą, ale też dotyczących mieszkania, zagospodarowania czasu wolnego, wyjazdów i innych spraw.

Szkoła „Fantoni” to miejsce, w którym dzieje się bardzo dużo, a uczniowie i nauczyciele są bardzo aktywni i zaangażowani w różne przedsięwzięcia. Ja także miałam możliwość brać udział w wielu z nich, co pomogło w jeszcze ściślejszej integracji ze społecznością szkolną.

I tak na przykład uczestniczyłam w przygotowaniu i organizacji wymiany międzynarodowej, wyjeżdżałam razem z uczniami na targi książki, przedpremierowe przedstawienia do teatru lub inne wycieczki edukacyjne i kulturoznawcze.

Miałam też okazję udziału w zorganizowanym przez uczniów dorocznym Koncercie Pokoju oraz przygotowanym przez nich przedstawieniu teatralnym. Włączenie w życie szkoły zawdzięczam mojemu opiekunowi oraz innym nauczycielom, którzy informowali mnie o planowanych działaniach.

Brałam też udział w przygotowywaniu i organizacji wymiany polsko-włoskiej. Współpraca ta nie jest związana z realizacją programu Comenius, została zainicjowana przez szkołę włoską i wpisana do programu pracy szkoły w bieżącym roku szkolnym (szkoła uczestniczy w wielu podobnych działaniach i wydarzeniach na skalę międzynarodową). Pierwsze spotkanie odbyło się we włoskiej szkole, zaś drugie miało miejsce miesiąc później w szkole polskiej w Kłobucku koło Częstochowy. W wymianie uczestniczyło czterdziestu uczniów w wieku 17−18 lat. Podczas wymiany oprócz wycieczek krajoznawczych i czasu spędzonego u rodzin goszczących uczniowie uczestniczyli wspólnie w zajęciach w szkole, pracowali nad projektami i brali udział w zwykłych zajęciach lekcyjnych.

Okazją do zaznajomienia uczniów z podstawami języka polskiego był kurs języka polskiego i kultury polskiej zorganizowany przeze mnie z myślą o przygotowaniu uczniów do wymiany ze szkołą w Polsce. O typowej nauce języka wraz z zasadami gramatyki i składni nie mogło być mowy (zbyt trudne!) i nie było takiej potrzeby. Jednak uczniowie wykazali zainteresowanie i pragnęli nauczyć się chociaż podstawowych zwrotów czy zasad budowania prostych zdań. Skoncentrowałam się wiec na prezentacji i ćwiczeniu wymowy trudnych polskich głosek, ćwiczeniu powitań i przedstawiania się, informowania o swoich uczuciach, na podstawowych zwrotach i przydatnych pytaniach, słowach używanych w czasie spotkania, przy stole oraz liczeniu. Nauka języka polskiego okazała się bardzo trudna dla Włochów, bo język polski jest całkowicie niepodobny do języka włoskiego, ale była i dobrą zabawą, a dla mnie radością było usłyszeć później „dzień dobry” lub „cześć” na szkolnym korytarzu czy dowiedzieć się, że niektóre z przyswojonych słów i zwrotów przydały się podczas pobytu włoskich uczniów u polskich rodzin.

Przedmiotem zajęć była głównie kultura polska.

Przedstawione zostały różne zagadnienia, między innymi geografia Polski, historia, sylwetki wielkich Polaków, polskie tradycje, polski system

163

gwiazdy comeniusa, czyli historia sukcesu polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów…

oświaty, rodzina i społeczeństwo, polskie potrawy, sposoby spędzania czasu wolnego, sport.

Zajęcia były interesujące dla włoskich uczniów, ale także i dla mnie samej, bo mogłam się dowiedzieć sporo też i o Włoszech – często porównywaliśmy bowiem kulturę, tradycje i realia naszych krajów. Wspominaliśmy też o miejscu Polski w Europie (niewielu uczniów wiedziało, że Polska jest już członkiem Unii Europejskiej) i głównie tego aspektu dotyczyły dyskusje o kwestiach europejskich. Także podczas mojego pobytu w czasie ważnych wydarzeń w Europie, wyborów, referendum, śmierci Ojca Świętego często zadawano mi pytania (czynili to nie tylko uczniowie) o stanowisko Polski i Polaków, ja z kolei pytałam o zdanie Włochów i stanowisko rządu włoskiego.

Współpracując z nauczycielami przez osiem miesięcy, miałam okazję poznać wiele ciekawych rozwiązań metodycznych stosowanych w ich pracy, na przykład: · ścisła współpraca z innymi nauczycielami (na przykład gdy nauczyciel religii omawiał problem uzależnień, także nauczycielka języka angielskiego podjęła ten temat na swoich zajęciach, wiążąc go z ćwiczeniem umiejętności językowych związanych z tym zagadnieniem); · konsekwencja w używaniu jedynie języka angielskiego w czasie zajęć, także w klasach pierwszych; · utrzymywanie wysokiego poziomu zajęć i szybkiego tempa nauki poprzez stawianie dużych wymagań;

164

· częste stosowanie oryginalnych materiałów źródłowych; · stosowanie metody komunikacyjnej, nacisk na leksykę i pomoc w poszerzaniu zasobów słownictwa; · częste włączanie do zajęć językowych informacji o bieżących wydarzeniach w kraju i Europie; · przyjacielskie i nieformalne relacje z uczniami z zachowaniem stanowczości i surowości w nauczaniu przedmiotu oraz konsekwencją w przestrzeganiu terminów przeprowadzenia testów czy egzekwowania prac domowych; · dużo treści związanych z historią i literaturą krajów anglojęzycznych w programie nauczania języka angielskiego; · Dni Samokształcenia – czas, gdy uczniowie sami przygotowują zajęcia – prezentują referaty lub pokazy multimedialne, organizują spotkania z ciekawymi ludźmi itp.

Warto dodać, że przebywając we Włoszech, przyglądałam się rozgrywającym się tam wydarzeniom politycznym oraz poznałam opinie Włochów w sprawie różnych problemów Europy i świata: od opinii na temat funkcjonowania Unii Europejskiej i jej rozszerzenia, poprzez wybory prezydenckie w USA, ocenę pracy premierów państw europejskich, po aktualne ostatnio zagadnienie roli Kościoła i papiestwa. Bez względu na to, czy poglądy te były zgodne z moim punktem widzenia, czy też nie, możliwość poznania opinii innych i przekazania własnej była bardzo cenna.

rozdział szósty

ODKRYWAMY NOWE KONSTELACJE, CZYLI PERSPEKTYWY PROGRAMU COMENIUS NA LATA 2007−2013

Edukacja i szkolenia stanowią zasadniczy priorytet Unii Europejskiej. Przyjęta w 2001 roku Strategia Lizbońska wyznacza cele europejskiej edukacji, która ma stać się wzorcem jakości w skali światowej. Służą temu wspólnotowe programy w dziedzinie edukacji i szkoleń. Z dniem 31 grudnia 2006 roku zakończyła się druga edycja programu Socrates. Program był realizowany w latach 2000−2006. Kontynuacją programu Socrates jest program „Uczenie się przez całe życie” (Lifelong Learning Programme). Parlament Europejski i Rada Unii Europejskiej, uwzględniając Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską, w szczególności jego art. 149 ust. 4 i art. 150 ust. 4, podjęły w listopadzie 2006 roku decyzję ustanawiającą program działań w zakresie uczenia się przez całe życie. Program będzie realizowany w okresie od 01 stycznia 2007 do 31 grudnia2013 roku.

To nowa perspektywa na rozwój polskiego systemu edukacji, szansa dla wielu szkół, uczelni, uczniów, studentów i nauczycieli, i innych instytucji edukacyjnych. To możliwość wymiany doświadczeń, realizacji wielu wyjazdów w celach edukacyjnych i naukowych oraz goszczenia w Polsce przedstawicieli wszystkich krajów europejskich. To perspektywa promocji polskiej myśli pedagogicznej i naukowej w Europie.

Ogólnym celem programu „Uczenie się przez całe życie” jest przyczynianie się, poprzez uczenie się przez całe życie, do rozwoju Wspólnoty Euro-

pejskiej jako społeczeństwa opartego na wiedzy, charakteryzującego się trwałym rozwojem gospodarczym, liczniejszymi i lepszymi miejscami pracy oraz większą spójnością społeczną przy jednoczesnym zapewnieniu należytej ochrony środowiska naturalnego dla przyszłych pokoleń.

W szczególności program ten ma na celu sprzyjanie wymianie, współpracy i mobilności pomiędzy systemami edukacji i szkoleń w obrębie Wspólnoty, tak by stały się światowym wzorcem jakości.

Nowy program będzie realizowany przez: · dwadzieścia siedem krajów członkowskich Unii Europejskiej: Austrię, Belgię, Bułgarię, Czechy, Cypr, Danię, Estonię, Finlandię, Francję, Grecję, Hiszpanię, Holandię, Irlandię, Litwę, Luksemburg, Łotwę, Maltę, Niemcy, Polskę, Portugalię, Rumunię, Słowację, Słowenię, Szwecję, Węgry, Włochy, Wielką Brytanię; · państwa członkowskie EFTA będące członkami EOG: Islandię, Lichtenstein, Norwegię; · państwa kandydujące do członkostwa w Unii Europejskiej: obecnie Turcję; oraz · państwa Bałkanów Zachodnich zgodnie z postanowieniami, które mają zostać uzgodnione z tymi krajami po zawarciu umów ramowych dotyczących ich uczestnictwa w programach wspólnotowych;

165

odkrywamy nowe konstelacje, czyli perspektywy programu comenius na lata 2007−2013

· Konfederację Szwajcarską w oparciu o umowę dwustronną, która ma zostać zawarta z tym państwem.

Struktura programu „Uczenie się przez całe życie” obejmuje programy sektorowe: Comenius, Erasmus, Leonardo da Vinci, Grundtvig oraz programy horyzontalne: Program Międzysektorowy, Jean Monnet (patrz: tabela poniżej).

Przyjęta struktura zapewnia objęcie programem wszystkich grup wiekowych europejskiego społeczeństwa i wszystkich typów instytucji edukacyjnych. Programy sektorowe są skierowane do poszczególnych obszarów edukacji: · Comenius dotyczy potrzeb dydaktycznych osób korzystających z edukacji na poziomie przedszkolnym i szkolnym do końca szkoły średniej, a także instytucji i organizacji zapewniających kształcenie w tym zakresie. · Erasmus dotyczy potrzeb dydaktycznych osób korzystających z edukacji na poziomie studiów wyższych, a także szkolenia i kształcenia zawodowego na poziomie studiów wyższych, bez względu na długość kursu lub ich kwalifikacje, w tym studiów doktoranckich, a także potrzeb instytucji i organizacji zapewniających lub ułatwiających edukację i szkolenia w tym zakresie.

· Leonardo da Vinci dotyczy potrzeb dydaktycznych osób korzystających ze szkolenia i kształcenia zawodowego poza szkoleniem i kształceniem zawodowym na poziomie studiów wyższych, a także potrzeb instytucji i organizacji zapewniających bądź ułatwiających kształcenie i szkolenie w tym zakresie. · Grundtvig dotyczy potrzeb dydaktycznych osób korzystających z wszelkich form kształcenia dorosłych, a także potrzeb instytucji i organizacji zapewniających bądź ułatwiających kształcenie w tym zakresie.

Program Międzysektorowy obejmuje następujące cztery kluczowe działania: · współpracę strategiczną i innowacje w dziedzinie uczenia się przez całe życie; · propagowanie nauki języków obcych; · rozwijanie innowacyjnych treści, usług, metodologii uczenia i praktyk opartych na ICT na potrzeby uczenia się przez całe życie; · upowszechnianie i wykorzystywanie wyników działań wspieranych w ramach programu oraz poprzednich programów związanych z tą dziedziną, jak również wymianę dobrych praktyk.

PROGRAMY SEKTOROWE Comenius

Erasmus

Leonardo da Vinci

Grundtvig

Edukacja szkolna

Szkoły wyższe

Szkolnictwo i doskonalenie zawodowe

Edukacja dorosłych

PROGRAMY HORYZONTALNE Program Międzysektorowy (Transversal programme) Cztery rodzaje aktywności: rozwój polityki oświatowej; kształcenie językowe; rozwój nowoczesnych technologii informacyjnych; rozpowszechnianie przykładów najlepszej praktyki.

Program Jean Monnet Trzy rodzaje aktywności: Akcja Jean Monnet; europejskie instytucje; stowarzyszenia europejskie.

166

odkrywamy nowe konstelacje, czyli perspektywy programu comenius na lata 2007−2013

Program Jean Monnet wspiera instytucje i działania w dziedzinie integracji europejskiej. Obejmuje następujące trzy kluczowe działania: · Akcja Jean Monnet; · dotacje operacyjne w celu wsparcia określonych instytucji zajmujących się sprawami integracji europejskiej; · dotacje operacyjne w celu wsparcia innych instytucji i stowarzyszeń europejskich działających w dziedzinie edukacji i szkoleń.

Program „Uczenie się przez całe życie” jest skierowany do: · uczniów, studentów, praktykantów i uczniów dorosłych; · nauczycieli, instruktorów zawodu i pozostałego personelu biorącego udział w dowolnym aspekcie uczenia się przez całe życie; · osób na rynku pracy; · instytucji lub organizacji zapewniających możliwości kształcenia w kontekście programu „Uczenie się przez całe życie” lub w ramach programów szczegółowych; · osób i podmiotów odpowiedzialnych za systemy i strategię w zakresie dowolnego aspektu uczenia się przez całe życie na szczeblu lokalnym, regionalnym i krajowym; · przedsiębiorstw, partnerów społecznych i ich organizacji na każdym poziomie, w tym organizacji handlowych oraz izb przemysłowo-handlowych; · podmiotów świadczących usługi doradztwa zawodowego i poradnictwa dotyczące dowolnego aspektu uczenia się przez całe życie; · stowarzyszeń działających w dziedzinie uczenia się przez całe życie, w tym stowarzyszeń studentów, praktykantów, uczniów, nauczycieli, rodziców i uczniów dorosłych; · ośrodków badawczych i podmiotów zajmujących się kwestiami uczenia się przez całe życie; · organizacji non profit, organizacji ochotniczych i organizacji pozarządowych („NGO”).

W ramach programu „Uczenie się przez całe życie” program Comenius jest szczególnie skierowany do: · uczniów korzystających z edukacji szkolnej do końca szkoły średniej; · szkół określonych przez państwa członkowskie; · nauczycieli i pozostałego personelu tych szkół; · stowarzyszeń, organizacji non profit, organizacji pozarządowych i przedstawicieli podmiotów związanych z oświatą szkolną; · osób i podmiotów odpowiedzialnych za organizację i realizację oświaty i edukację na poziomie lokalnym, regionalnym i krajowym; · ośrodków badawczych i podmiotów zajmujących się kwestiami uczenia się przez całe życie; · szkół wyższych; · podmiotów oferujących usługi doradztwa zawodowego i poradnictwa związane z jakimkolwiek aspektem uczenia się przez całe życie.

Oprócz celów odnoszących się do całego programu „Uczenie się przez całe życie” program Comenius służy realizacji następujących celów szczegółowych: · rozwijanie wiedzy o różnorodności kultur i języków europejskich oraz zrozumienia jej wartości wśród młodzieży i kadry nauczycielskiej; · pomaganie młodym ludziom w nabyciu podstawowych umiejętności i kompetencji życiowych niezbędnych dla rozwoju osobistego, przyszłego zatrudnienia i aktywnego obywatelstwa europejskiego.

Cele operacyjne programu Comenius są następujące: · poprawa pod względem jakościowym i ilościowym mobilności, w której uczestniczą uczniowie i kadra nauczycielska z różnych państw członkowskich; · poprawa pod względem jakościowym i ilościowym partnerstw pomiędzy szkołami z różnych państw członkowskich, tak by

167

odkrywamy nowe konstelacje, czyli perspektywy programu comenius na lata 2007−2013

w okresie trwania programu objąć wspólnymi działaniami oświatowymi przynajmniej trzy miliony uczniów; · zachęcanie do nauki nowożytnych języków obcych; · wspieranie tworzenia innowacyjnych i opartych na ICT treści, usług, metodologii uczenia oraz praktyk w zakresie uczenia się przez całe życie; · wzmacnianie jakości i wymiaru europejskiego kształcenia nauczycieli; · wspieranie poprawy metod dydaktycznych i zarządzania szkołami.

W ramach programu Comenius wsparciem mogą być objęte następujące działania: · mobilność osób – organizując bądź wspierając organizację takiej mobilności, należy podjąć niezbędne środki przygotowawcze oraz należyte starania w celu zapewnienia odpowiedniego nadzoru, poradnictwa i wsparcia dla mobilności osób. Mobilność może obejmować: – wymianę uczniów i kadry, – mobilność w szkołach dla uczniów oraz staże w szkołach lub przedsiębiorstwach dla kadry nauczycielskiej, – uczestnictwo w szkoleniach dla nauczycieli i pozostałej kadry nauczycielskiej, – wizyty studyjne i przygotowawcze w ramach działań związanych z mobilnością, partnerstwem, projektami lub sieciami, – praktyki dla nauczycieli i przyszłych nauczycieli; · tworzenie partnerstw pomiędzy: – szkołami w celu rozwijania wspólnych projektów oświatowych dla uczniów i ich nauczycieli („partnerstwa szkół w ramach programu Comenius”), – organizacjami odpowiedzialnymi za wszelkie aspekty oświaty szkolnej w celu wspierania współpracy międzyregionalnej, w tym współpracy regionów przygranicznych („partnerstwa Comenius-Regio”);

168

· projekty wielostronne – mogą one obejmować działania mające na celu: – rozwijanie, propagowanie i rozpowszechnianie dobrych praktyk edukacyjnych, w tym nowych metod nauczania lub materiałów szkoleniowych, – rozwijanie lub wymianę doświadczeń dotyczących systemów informacyjno-doradczych szczególnie dostosowanych do potrzeb osób uczących się, nauczycieli i pozostałego personelu, których dotyczy program Comenius, – rozwijanie, propagowanie i rozpowszechnianie nowych kursów szkoleniowych dla nauczycieli lub treści tych kursów; · wielostronne sieci – mogą one obejmować działania ukierunkowane na: – rozwój kształcenia w dziedzinie lub tematyce, którą obejmują, dla korzyści własnej, jak również szeroko pojętej oświaty, – nabywanie i popularyzację dobrych praktyk oraz innowacji, – zapewnienie wsparcia merytorycznego dla projektów i partnerstw organizowanych przez inne podmioty, – wspieranie rozwoju analizy potrzeb oraz jej praktycznego zastosowania w zakresie oświaty szkolnej; · inne inicjatywy ukierunkowane na wspieranie celów programu Comenius.

Przedstawione informacje, na podstawie decyzji Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej, pokazują przestrzeń, jaką mamy do dyspozycji w europejskich działaniach edukacyjnych. Dla wszystkich zainteresowanych programem szczegółowe informacje dotyczące funkcjonowania wymienionych działań, zasad udziału oraz możliwości dofinansowania znajdują się na stronach internetowych Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji – Agencji Narodowej programu „Uczenie się przez całe życie”: www.frse.org.pl oraz Komisji Europejskiej: http://ec.europa.eu/education/index_en.html.

ZAKOŃCZENIE

Podejmując wyzwanie programu „Uczenie się przez całe życie”, a w szczególności programu sektorowego Comenius, powinniśmy rozważyć korzyści płynące z uczestnictwa w tym programie. Są one wielorakie. Dla przykładu – dla uczniów: aktywizacja, atrakcyjna forma zdobywania wiedzy i umiejętności, zwiększona motywacja do nauki języków obcych, zmiana stereotypowych wyobrażeń o partnerach i samym sobie, pogłębianie świadomości własnej odrębności regionalnej, narodowej, ale również przynależności do rodziny europejskiej; dla nauczycieli: doskonalenie warsztatu zawodowego, wymiana doświadczeń z nauczycielami z innych krajów europejskich; dla szkoły: wzrost prestiżu, wzbogacenie i uatrakcyjnienie oferty edukacyjnej szkoły, realizacja ścieżek edukacyjnych (interdyscyplinarnych), możliwość wyrównywania szans dzieci i młodzieży, poprawa sposobu postrzegania szkoły na zewnątrz.

Dotychczasowe doświadczenia i sukcesy zaprezentowane w „Gwiazdach Comeniusa…” pozwalają na upowszechnianie i wykorzystywanie już wypracowanych efektów projektów Comeniusa.

Pokazują one również wagę takich kwestii, jak umiejętność współdziałania, tolerancja, wielokulturowość, miejsce osób niepełnosprawnych w społeczeństwie, wyrównywanie szans, tak ważnych w państwie demokratycznym. Można wyrazić nadzieję, że prezentacja dotychczasowego dorobku programu Comenius na pewno będzie pomocna w realizacji nowej edycji programu, w dążeniu ku nowym konstelacjom gwiazd Comeniusa.

Jeszcze raz wielkie podziękowanie należy złożyć osobom, które sprawiły, że europejska przygoda polskich szkół, uczniów, nauczycieli i studentów – spotkanie z ludźmi, reprezentującymi inne narody, języki i kultury oraz spojrzenie na siebie, swoje obowiązki, życie i kraj z innej perspektywy – stała się możliwa.

169

170

notatki

171

notatki

172

notatki

173

notatki

174

notatki

175

notatki

176

Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji wspiera działania związane z reformą i rozwojem edukacji w Polsce. Do końca 2006 roku swój cel realizowała przede wszystkim poprzez koordynację dwóch programów Unii Europejskiej w Polsce – SOCRATESA II i MŁODZIEŻY. Od 2007 roku zajmuje się koordynacją Programów: “Uczenie się przez całe życie” i Młodzież w Działaniu. Fundacja prowadzi także Krajowe Punkty Kontaktowe ds. Programów UE: ERASMUS MUNDUS i TEMPUS, Krajowe Biuro Programu Eurodesk oraz Centrum Współpracy z Europą Wschodnią i krajami Kaukazu SALTO-YOUTH. Fundacja realizuje w Polsce inicjatywę wspólnotową European Language Label oraz akcję eTwinning. Przy Fundacji działa także Polskie Biuro Eurydice – sieć informacji o edukacji w państwach europejskich.

Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji Narodowa Agencja Programu „Uczenie się przez całe życie” ul. Mokotowska 43, 00-551 Warszawa tel.: (22) 622-37-12 fax: (22) 622-37-10 www.frse.org.pl

Publikacja sfinansowana z funduszy Komisji Europejskiej w ramach Programu „Uczenie się przez całe życie” ISBN 978-83-60058-20-6