Tłumaczenie szkolne a rozwijanie świadomości językowej i sprawności mediacyjnych uczniów ANNA RĘDZIOCH-KORKUZ
Ćwiczenia tłumaczeniowe nie należą do najpopularniejszych technik nauczania języków obcych. Jednak mimo tego, że w podejściu komunikacyjnym uważane są za pewne uproszczenie metodyczne i najczęściej zaleca się ich ograniczenie do koniecznego minimum, wprowadzenie tłumaczeń na lekcjach języka obcego pomaga rozwijać ogólną kompetencję komunikacyjną uczniów poprzez kształtowanie świadomości językowej i sprawności mediacyjnych.
U
żywanie języka rodzimego na lekcjach języka obcego wydaje się kontrowersyjne. W czasach dominacji podejścia komunikacyjnego i dążenia do „naturalności językowej” w procesie nauczania języka obcego (L2) stosowanie języka rodzimego (L1) często uznaje się wręcz za przykład nieuzasadnionego i szkodliwego „wygodnictwa” nauczyciela. Jak zauważa Komorowska (2005: 154; por. Pym i in. 2013), częste stosowanie techniki tłumaczenia powoduje „traktowanie języka obcego przez ucznia tak, jakby był dosłownym tłumaczeniem z języka polskiego, co prowadzi do setek leksykalnych i gramatycznych błędów interferencyjnych”. Malmkjær (1998: 6) przedstawia najczęściej przywoływane argumenty przeciwko tłumaczeniu w nauczaniu języków obcych: jest to inny przykład działalności językowej (inny niż cztery podstawowe sprawności językowe, por. Leonardi 2010), jest to proces nienaturalny, który nakazuje uczniom wierzyć w bezwzględną odpowiedniość między językami, prowadzi do interferencji międzyjęzykowej, a także ogranicza możliwość testowania poziomu opanowania L2. Walory tłumaczenia w nauczaniu języka obсego
Tłumaczenie odgrywa jednak kluczową rolę w procesie rozumienia L2, co sygnalizowali niektórzy językoznawcy, podkreślając rolę przekładu nawet w latach, gdy nie był zbyt popularny. Słuszność tłumaczenia uzasadnia także to, że uczniowie często wykorzystują techniki przekładu międzyjęzykowego do zrozumienia tekstu czytanego czy tworzenia wypowiedzi (Pellat 2009). Cook (2001: 407–408), podobnie jak Butzkamm i Caldwell (2009: 13), podkreśla, że rozdział L1 od L2 jest z góry „skazany na porażkę”, ponieważ fakty dotyczące obu języków są stale obecne w umysłach uczniów. Z kolei Whyatt (2009) zauważa, że tłumaczenie może wręcz pomóc w uporządkowaniu wiedzy językowej w umyśle ucznia. Tak zwane tłumaczenie mentalne stanowi naturalny element procesu akwizycji L2, mimo że jest techniką nieuznawaną w procesie jego formalnego nauczania (Widdowson 2014). House (2009) stwierdza, że pominięcie ćwiczeń tłumaczeniowych jest niemożliwe, ponieważ porównywanie L2 z L1 jest czymś naturalnym. Jednak bez świadomości różnic międzyjęzykowych, których źródłem są najczęściej rozbieżności strukturalne lub 67
