Home
Konflikty w pracy nauczycieli języków obcych HANNA KOMOROWSKA
Jedną z najtrudniejszych sytuacji w pracy każdego nauczyciela, w tym także nauczyciela języka obcego, jest konflikt. Może on wystąpić w klasie między nauczycielem a uczniem, może pojawić się między nauczycielem a rodzicem ucznia, ale także wśród nauczycieli i na linii nauczyciel – dyrektor szkoły. Najczęstszym, choć niejedynym powodem konfliktu jest ocenianie. Nauczyciele wymieniają je jako jeden z dwóch – obok zarządzania klasą – najistotniejszych, jednocześnie jednak najtrudniejszych elementów swojej pracy (Czetwertyńska 2015). Czy konfliktów w tej i w innych sferach można uniknąć? Co robić, jeśli jednak się pojawią? Czy jest możliwość osiągnięcia kompromisu?
N
a początku warto zadać sobie z pozoru dość oczywiste pytania: o to, czym jest konflikt, a także o to, jak rozumiemy ocenianie. Wtedy dopiero będzie można się zastanowić, jakie są najczęstsze sytuacje będące iskrami zapalnymi, czy można im zapobiec lub przynajmniej je ograniczyć oraz jak działać wtedy, kiedy już wystąpią – czego należy wówczas unikać, a co można i warto zrobić (Black 2010; Laveault i Allal 2016). W tej kolejności spróbuję odnieść się do tych kwestii w kolejnych częściach niniejszego tekstu.
Kontrowersje i konflikty
Nie każda trudna i nieoczywista sytuacja musi przerodzić się w konflikt. W życiu codziennym, także w życiu szkoły, pojawia się wiele momentów, w których widoczna jest rozbieżność postaw i różnica zdań. Taka odmienność opinii, jeśli pozostajemy z drugą osobą w kontakcie w formie dyskusji czy debaty, bywa najczęściej tylko kontrowersją, a ta – jak sama nazwa wskazuje – mówi, że w danej kwestii istnieją przynajmniej dwie kontrastujące ze sobą wersje zdarzeń czy dwa obrazy sytuacji. Nie zawsze potrzebne jest uzgodnienie wspólnego stanowiska, nie zawsze udaje się osiągnąć kompromis, nie zawsze też jedna strona stara się przekonać drugą. Jeśli tak przebiega zdarzenie, nie dochodzi do konfliktu. Strony rozchodzą się w poczuciu wzajemnej życzliwej tolerancji albo w poczuciu braku więzi wspólnotowej, która pozwalałaby na zacieśnienie kontaktu. O tym, czym jest konflikt, mówi etymologia i budowa tego wyrazu: con to ‘wspólnie, razem, ze sobą’, fligere to ‘uderzać’, czyli ‘wzajemnie w siebie uderzamy’, a to sugeruje silne napięcie emocjonalne, intensywność, a także ukrytą lub jawną wrogość działania (Griffin 2002; Nelson-Jones 1990). Możliwe porozumienie określamy jako kompromis: com-promessum, czyli wspólne promessum ‘przyrzeczenie, wzajemnie złożona sobie obietnica’ czy konsensus: con – ‘wspólny’, sensus – ‘postrzeganie, sposób myślenia’. Między kontrowersją a konfliktem widać wyraźne podobieństwa: w obu wypadkach pojawia się różnica zdań, w obu wypadkach każda ze stron ujawnia swoje potrzeby, każda też dysponuje argumentami na rzecz swojej wersji zdarzenia czy swojej opinii w danej kwestii. Istnieją jednak zarazem istotne różnice: w kontrowersji możliwe jest uzgodnienie 67
