Problem z rozumieniem mowy spontanicznej w języku obcym w świetle badania empirycznego AGNIESZKA BRYŁA-CRUZ
W artykule omówiono wyniki badania empirycznego, którego celem była analiza subiektywnego i obiektywnego rozumienia mowy spontanicznej w języku obcym przez absolwentów liceum. Jak wynika z uzyskanych danych, fonetyka odgrywa znaczną rolę w rozumieniu ze słuchu i jest nierozłącznie związana z cechami naturalnego języka mówionego, który różni się od starannej wymowy prezentowanej w podręcznikach. Badanie niesie implikacje dydaktyczne i podkreśla potrzebę uwrażliwiania uczniów na cechy mowy spontanicznej oraz zwiększania ich ekspozycji na naturalną mowę rodzimych użytkowników danego języka.
J
ak zauważa Field (2008), sposoby wykorzystywania przez uczniów szeroko rozumianego kontekstu (wiedzy ogólnej o świecie, znajomości tematu, mówcy oraz tekstu), w ćwiczeniu sprawności słuchania, były do niedawna uważane za ważniejsze niż fonetyczne właściwości materiałów audio. Rola fonetyki w rozwijaniu kompetencji rozumienia ze słuchu była i jest nadal często pomijana (Bryła-Cruz 2017a; 2017b), co przejawia się w tym, że materiały dźwiękowe w podręcznikach do nauki języka obcego są niemal zawsze tekstami wyidealizowanymi: uprzednio zaplanowanymi, napisanymi, poprawionymi, a następnie odczytanymi nadmiernie starannie, wręcz sztucznie, przez wyszkolonych lektorów w dźwiękoszczelnym studiu. Od tekstów wypowiadanych spontanicznie tego typu mowa różni się na wielu płaszczyznach: kompozycyjnej, leksykalnej, składniowej, gramatycznej i fonetycznej. Cauldwell (2013) używa metafory szklarni i ogrodu oraz dżungli, aby zobrazować różnice między typowymi nagraniami do celów nauczania języka obcego (careful speech model – tzw. model mowy starannej), tzw. mową łączoną i mową spontaniczną, używaną w życiu codziennym przez rodzimych użytkowników (spontaneous speech model – tzw. model mowy spontanicznej). Warunki szklarniowe są sztuczne, a słowa w modelu mowy starannej – starannie artykułowane, kiedy zaś tworzą zdania, wówczas jest to mowa łączona podlegająca pewnym regułom, jak uprawa roślin w ogrodzie, gdzie mają one więcej swobody niż w szklarni, ale nadal pozostają pod kontrolą. Uczniowie rzadko mają sposobność wejść do dżungli, która symbolizuje bałagan (mess) i brak ścisłych reguł (unruliness) typowy dla mowy spontanicznej (Cauldwell 2014: 14). Ponieważ materiały wykorzystywane na lekcjach nie odzwierciedlają rzeczywistego języka mówionego, jakim posługują się jego użytkownicy, uczniowie (niekiedy również nauczyciele) często nie mają świadomości wyzwania, jakie stanowi zetknięcie się z tzw. żywym językiem. Celem niniejszego artykułu jest przybliżenie problemów występujących w rozumieniu mowy spontanicznej w języku angielskim i wskazanie potrzeby zwiększenia ekspozycji uczniów na autentyczne teksty – słuchane zarówno na lekcjach języka, jak i poza 17
