na
czyli jak legalnie pracowaĂŚ w Europie
O
na
na
O 3 4-5 6-7 8-9 10-11 12-13 14-15 16-17 18-19 20-21 24-25 26-27 28-29 30-31 32-33 34-35 36-37 38-39 40-41 42-43 44-45 46-47 48-49 50-51 52-53 54-55 56-57 58-59 60-61 62-63
2
SPIS TREŒCI
WSTÊP POZWOLENIA DO LAMUSA FORMALNOŒCI HALO, CZY JESTEŒ UBEZPIECZONY? ŒWIADCZENIA PRACE SEZONOWE PRACA DLA M£ODOCIANYCH SAMOZATRUDNIENIE ILE NA RÊKÊ NA CELOWNIKU FISKUSA AUSTRIA BELGIA CYPR DANIA FINLANDIA FRANCJA GRECJA HISZPANIA HOLANDIA IRLANDIA ISLANDIA LUKSEMBURG MALTA NIEMCY NORWEGIA PORTUGALIA SZWAJCARIA SZWECJA WIELKA BRYTANIA W£OCHY
PUBLIKACJA BEZP£ATNA Opieka nad projektem: Wawrzyniec Pater Tekst: Krzysztof Szwa³ek Korekta: Agnieszka Paw³owiec Projekt: Wojciech Maci¹g Wydawca:
Krajowe Biuro Eurodesk Polska Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji ul. Mokotowska 43, 00-551 Warszawa tel. 22 46 31 450 e-mail: eurodesk@eurodesk.pl Wydanie: 5 ISBN: 978-83-62634-66-8 Kwiecieñ 2012 Sfinansowano ze œrodków Komisji Europejskiej oraz Ministerstwa Edukacji Narodowej w ramach programu “M³odzie¿ w dzia³aniu”. Publikacja odzwierciedla jedynie stanowisko jej autorów i Komisja Europejska nie ponosi odpowiedzialnoœci za umieszczon¹ w niej zawartoœæ merytoryczn¹.
Na bia³o - bez bia³ych plam
O
Po 8 latach od przyst¹pienia do Unii Europejskiej Polacy wreszcie mog¹ pracowaæ we wszystkich krajach cz³onkowskich dok³adnie na takich samych zasadach, jak obywatele ka¿dego unijnego pañstwa. Ostatnie bia³e plamy na mapie krajów, w których Polacy musieli ubiegaæ siê o pozwolenie zniknê³y w maju 2011 r. I choæ najwiêksza fala migracji zawodowej mia³a miejsce znacznie wczeœniej, to formalnie od tego w³aœnie momentu mo¿emy w pe³ni korzystaæ z fundamentalnej unijnej zasady swobodnego przep³ywu osób. I korzystamy. Szacuje siê, ¿e w ca³ej UE pracuje blisko 2.5 mln naszych rodaków. Statystyki tej znacz¹co nie zmieni³ ani kryzys, ani szalej¹ce w Europie bezrobocie, ani coraz silniejsze w niektórych pañstwach antyimigranckie nastroje. Polacy pozostaj¹ w czo³ówce najbardziej mobilnych narodów Europy. Pracuj¹ we wszystkich krajach europejskich. Wykonuj¹ wszystkie zawody - najgorzej p³atne i te wymagaj¹ce najwy¿szych kwalifikacji. Przyt³aczaj¹ca wiêkszoœæ z nich zapewne nie zdaje sobie sprawy, ¿e pracuj¹c w innym europejskim kraju, realizuje jeden z wa¿niejszych priorytetów polityki Unii Europejskiej, jakim jest zwiêkszenie mobilnoœci zawodowej Europejczyków. Taki cel przyœwieca te¿ niniejszej publikacji. To ju¿ pi¹ta edycja „Na bia³o”. Pierwsza czêœæ to synteza najwa¿niejszych zagadnieñ dotycz¹cych pracy w Europie. W czêœci drugiej prezentujemy najistotniejsze fakty i ciekawostki zwi¹zane z zatrudnieniem w wybranych krajach. Szukaj¹cych bardziej szczegó³owych informacji zapraszamy na stronê: www.eurodesk.pl/europraca. Wawrzyniec Pater Koordynator Eurodesk Polska
3
POZWOLENIA DO LAMUSA Skoñczy³y siê okresy przejœciowe, opad³y szlabany, dyskryminacja pracowników z naszego kraju definitywnie siê zakoñczy³a. Jako ostatni – 1 maja 2011 r. – ograniczenia znieœli Niemcy, Austriacy, Maltañczycy i Szwajcarzy. W ten sposób ostatecznie wesz³a w ¿ycie jedna z fundamentalnych zasad Unii Europejskiej – czyli swobodny przep³yw pracowników. By podj¹æ pracê w krajach UE i pañstwach blisko z ni¹ wspó³pracuj¹cych (Norwegia, Islandia, Liechtenstein), nie potrzeba ju¿ niczyjej zgody poza, oczywiœcie, porozumieniem z samym pracodawc¹. Praca poza Polsk¹ to wielka szansa dla tych, którzy nie mog¹ znaleŸæ zatrudnienia w naszym kraju, ale te¿ dla tych, których umiejêtnoœci inne kraje ceni¹ du¿o wy¿ej ni¿ rodzimi pracodawcy. I jedni, i drudzy powinni jednak pamiêtaæ, ¿e Europa wychodzi dopiero z g³êbokiego gospodarczego do³ka, który w wielu krajach spowodowa³ drastyczny wzrost bezrobocia, a w innych wzmocni³ nastroje antyimigranckie.
4
Na brak miejsc pracy – szczególnie w Hiszpanii, we W³oszech czy Grecji – nic nie poradzimy, lepiej wiêcej skupiæ siê na sprawach, które mo¿emy zmieniæ. A jak pokazuj¹ doœwiadczenia z otwarciem niemieckiego rynku pracy, jest nad czym pracowaæ. Na pocz¹tku 2012 r. szacowano, ¿e w 2011 r. za Odrê do pracy wyjecha³o zaledwie 25 tys. Polaków, choæ wczeœniejsze szacunki mówi³y o 500 tys. Problemem nie by³ brak pracy, a... k³opoty z jêzykiem i stare sentymenty. Walka z tymi barierami mo¿e byæ trudniejsza ni¿ zniesienie pozwoleñ na pracê, ale sukces zale¿y ju¿ tylko od nas. Uczmy siê jêzyków, rozwijajmy dialog miêdzykulturowy – dopiero wtedy Stary Kontynent stanie siê dla nas naprawdê przyjazny.
5
FORMALNOŒCI: PRZYJAZD, POBYT, MELDUNEK Ca³a zachodnia Europa stoi ju¿ przed Polakami otworem. Unia Europejska i blisko wspó³pracuj¹ce z ni¹ kraje ujednolici³y zasady wjazdu i pobytu na ich terytorium. Do przekroczenia granicy wystarczy dowód osobisty lub paszport (dla dzieci konieczny), choæ oczywiœcie na samej granicy nikt nas o te dokumenty nie zapyta. W pañstwach UE oraz Norwegii, Islandii i Liechtensteinie mo¿emy bez pozwolenia mieszkaæ przez 90 dni. Tu i ówdzie trzeba siê jednak zameldowaæ (lub zarejestrowaæ). Tak jest na Cyprze – jeœli przyje¿d¿amy tam szukaæ pracy, a nie pole¿eæ na pla¿y, powinniœmy zg³osiæ siê do biura imigracyjnego. W S³owacji trzeba siê zarejestrowaæ, jeœli nasz pobyt ma przekroczyæ 30 dni. W czêœci innych krajów meldunek nie jest uzale¿niony od planowanej d³ugoœci pobytu: w Austrii na zameldowanie siê obcokrajowcy maj¹ trzy dni, w Bu³garii piêæ, w Belgii osiem, w Rumunii dziesiêæ, w Niemczech siedem lub dziesiêæ (w zale¿noœci od landu). Nauka sposobem Pozwolenie na pobyt d³u¿szy ni¿ 3 miesi¹ce mo¿na te¿ uzyskaæ, rozpoczynaj¹c studia. Zazwyczaj nie zwalnia to jednak z obowi¹zku posiadania wystarczaj¹cych do utrzymania œrodków finansowych.
6
Zameldowanie przed up³ywem 90 dni staje siê konieczne, gdy znajdziemy pracê – ale wtedy ten obowi¹zek uznamy pewnie za coœ ca³kiem przyjemnego. Jednoczeœnie trzeba bêdzie za³atwiæ sobie numer ubezpieczenia zdrowotnego, za³o¿yæ konto w banku i zarejestrowaæ siê w urzêdzie skarbowym. W przebrniêciu przez te formalnoœci pomagaj¹ zwykle pracodawcy, zwi¹zki zawodowe, urzêdy pracy lub... miejscowi Polacy, którzy z problemami poradzili sobie wczeœniej. Jeœli jednak po trzech miesi¹cach poszukiwañ praca siê nie znajdzie, na dalszy pobyt za granic¹ musimy ju¿ uzyskaæ pozwolenie. Tu sprawa staje siê nieco trudniejsza: warunki uzyskania zgody na pobyt s¹ zró¿nicowane, ale zwykle trzeba wykupiæ ubezpieczenie zdrowotne (spory wydatek!), a tak¿e udowodniæ, ¿e ma siê pieni¹dze na utrzymanie. Konieczny jest te¿ meldunek oraz – oczywiœcie – komplet dokumentów poœwiadczaj¹cych to¿samoœæ. Z Bogiem? Meldunek nie zawsze jest formalnoœci¹ – w Austrii wi¹¿e siê z podjêciem wa¿nej, ¿yciowej decyzji. W urzêdowym formularzu musisz wpisaæ, czy zgadzasz siê oddawaæ 1 proc. swoich rocznych dochodów wybranemu Koœcio³owi. Je¿eli siê na to nie zdecydujesz, mo¿esz mieæ k³opot z dostêpem do jego pos³ug – chrztu, œlubu czy pogrzebu.
7
HALO, CZY JESTEŒ UBEZPIECZONY? Jakoœ to bêdzie? Dasz radê? Nie, lepiej nie ryzykuj. Ubezpieczenie zdrowotne do podstawa przy d³u¿szym pobycie za granic¹. Ceny wizyt lekarskich bywaj¹ bardzo wysokie, a kilkutygodniowy pobyt w szpitalu móg³by Ciê doprowadziæ do bankructwa. O ubezpieczenie za granic¹ trzeba zadbaæ przed wyjazdem – wystarczy zwróciæ siê do Narodowego Funduszu Zdrowia o wydanie bezp³atnej Europejskiej Karty Ubezpieczenia Zdrowotnego. Gdy poka¿emy j¹ lekarzowi w innym kraju UE lub EFTA, wszelkie procedury medyczne, które s¹ darmowe dla miejscowych, bêd¹ bezp³atne równie¿ dla nas. Karta EKUZ nie pokrywa jednak kosztów leczenia po wypadkach przy pracy, je¿eli deklarowanym celem wyjazdu by³a turystyka. Jeœli wiêc jedziemy szukaæ pracy, nale¿y wype³niæ inny rodzaj wniosku oraz do³¹czyæ do niego formularze U2 (gdy wybieramy siê do kraju UE) lub E303 (gdy naszym celem jest kraj EFTA), wydawane przez urzêdy pracy.
8
Uwaga! NFZ nie wyda karty EKUZ osobie nieubezpieczonej, czyli np. pozostaj¹cej bez zatrudnienia i niezarejestrowanej w urzêdzie pracy.
Pamiêtaj! Jeœli za granic¹ zgubisz kartê EKUZ lub Ci j¹ ukradn¹, mo¿esz zwróciæ siê do miejscowego odpowiednika NFZ o wydanie tzw. certyfikatu zastêpuj¹cego.
Co wtedy, gdy znajdziemy pracê za granic¹? Wtedy obowi¹zuj¹ ju¿ inne zasady – do ubezpieczenia zdrowotnego w miejscowym systemie zg³asza nas pracodawca. Zwykle, tak jak w Polsce, potr¹ca nam sk³adkê z naszej pensji. Zupe³nie bezpiecznie poczujemy siê jednak dopiero wtedy, gdy dok³adnie zapoznamy siê z zasadami œwiadczenia opieki zdrowotnej w danym kraju. Mo¿e siê bowiem okazaæ, ¿e to, co wydaje nam siê darmowe, mimo ubezpieczenia bêdzie p³atne (np. ratownictwo górskie, transport karetk¹ itd.). Na wszelki wypadek kto mo¿e, powinien rozejrzeæ siê za komercyjnymi polisami zdrowotnymi. Wa¿noœæ karty EKUZ wydanej w Polsce bezrobotnym wynosi dwa miesi¹ce. Po tym terminie trzeba zg³osiæ siê do NFZ z nowym wnioskiem. Wiêcej szczegó³owych informacji na temat EKUZ znajdziesz na stronie: www.nfz.gov.pl/new/art/1815/100_pytan_o_ekuz.pdf.
9
ŒWIADCZENIA, CZYLI NA CO MO¯NA LICZYÆ POZA PENSJ¥ Polak pracuj¹cy za granic¹ ma takie same przywileje, jak miejscowi. Nie ma mowy o ni¿szej p³acy minimalnej, niemo¿liwe jest te¿ ró¿nicowanie wysokoœci zasi³ków czy wymiaru urlopu. Wszystkim legalnie zatrudnionym na terenie UE pracownikom przys³uguj¹: œwiadczenia w razie choroby i macierzyñstwa; z tytu³u inwalidztwa, emerytalne, z tytu³u wypadków przy pracy i chorób zawodowych; zasi³ki pogrzebowe; œwiadczenia w razie bezrobocia; œwiadczenia rodzinne. Z takich samych praw korzystaj¹ te¿ cz³onkowie najbli¿szej rodziny (m¹¿, ¿ona, dzieci). Uwaga! Mo¿esz otrzymywaæ œwiadczenie tylko z jednego pañstwa. Prawo dzia³a na Twoj¹ korzyœæ: w ka¿dej sytuacji dostaniesz œwiadczenie w najwy¿szej mo¿liwej wysokoœci. Okresy ubezpieczenia w poszczególnych krajach UE s¹ uwzglêdniane we wszystkich pozosta³ych pañstwach cz³onkowskich. Inaczej mówi¹c, s¹ one sumowane na potrzeby przyznania konkretnych œwiadczeñ. To wa¿ne: oznacza to, ¿e wszystkie lata, jakie przepracowa³eœ w Polsce, s¹ wliczane do okresów ubezpieczenia za granic¹.
10
Mo¿e to oznaczaæ wy¿sze œwiadczenia lub przyznanie danego œwiadczenia, którego bez sumowania okresów ubezpieczenia z kilku pañstw nie otrzyma³byœ. Jeœli jesteœ pracownikiem sezonowym... Jeœli jesteœ zatrudniony w Polsce, przebywasz na p³atnym urlopie wypoczynkowym i dodatkowo podejmujesz pracê w krajach UE, podlegasz polskim przepisom i sk³adki z tytu³u pracy sezonowej powinny byæ odprowadzane do polskiego systemu ubezpieczeniowego. Te same regu³y obowi¹zuj¹ osoby pracuj¹ce na w³asny rachunek, w tym rolników. Jeœli jesteœ nieaktywny zawodowo... Bezrobotny, student, emeryt, przebywaj¹cy na urlopie bezp³atnym, a tak¿e niezarejestrowany w charakterze bezrobotnego – gdy podejmuje pracê sezonow¹ w krajach UE, podlega przepisom ubezpieczeniowym w pañstwie zatrudnienia.
Wszelkie informacje na temat wymiaru urlopu, wysokoœci i zasad otrzymywania zasi³ku dla bezrobotnych czy emerytur znajdziesz na stronie www.eures.eu, w miejscowych zwi¹zkach zawodowych (szczególnie w Skandynawii i krajach Beneluksu) oraz w lokalnych urzêdach pracy.
11
PRACE SEZONOWE - WYZWANIE NA KRÓTK¥ METÊ Chcia³byœ dorobiæ, ale nie masz zamiaru przenosiæ siê za granicê na sta³e? Dla takich jak Ty czekaj¹ oferty prac sezonowych. Jak z nich skorzystaæ? Zanim kupisz bilet, poœwiêæ trochê czasu na zorientowanie siê w temacie. Po pierwsze, zastanów siê, jakiego rodzaju praca Ciê interesuje i jakie s¹ Twoje mo¿liwoœci. Im lepiej znasz jêzyk kraju, do którego chcesz siê wybraæ, tym wiêksze bêd¹ mo¿liwoœci znalezienia zatrudnienia. Bêdziesz mia³ szanse popracowaæ nie tylko przy zbiorze warzyw czy owoców, ale tak¿e w gastronomii i hotelarstwie. Jeœli jednak masz po prostu dwie rêce i dobre chêci, musisz przygotowaæ siê na pracê mniej p³atn¹ i pewnie bardziej monotonn¹.
Bez ubezpieczenia, bez podatku Podpisana z pracodawc¹ umowa zazwyczaj ma formê zbli¿on¹ do polskiej umowy o dzie³o lub umowy-zlecenia. Pracodawca nie p³aci za pracownika sk³adek zdrowotnych – ten korzysta z Europejskiej Karty Ubezpieczenia Zdrowotnego.
12
A ten sezon, to kiedy? Prace sezonowe zwi¹zane s¹ zwykle ze zbiorami owoców i warzyw – organizowane s¹ wiêc w miesi¹cach letnich. Zatrudnienia mo¿na jednak poszukaæ równie¿ zim¹, wówczas pracowników potrzebuj¹ np. sieci handlowe organizuj¹ce styczniowe wyprzeda¿e lub hotele i restauracje z kurortów narciarskich.
Jeœli ju¿ zdecydujesz, na czym najbardziej Ci zale¿y, przejrzyj oferty prac sezonowych publikowane przez wyspecjalizowane firmy lub prezentowane w urzêdach pracy. Trzeci krok to bilans zysków i strat. Dowiedz siê nie tylko, jak¹ pensjê proponuje pracodawca, ale równie¿ czy oferuje zakwaterowanie i wy¿ywienie (i ile ono kosztuje). Im dok³adniej poznasz warunki pracy, tym mniejsze bêdzie ryzyko rozczarowania, gdy dotrzesz ju¿ na miejsce. Do prac sezonowych za granicê wyje¿d¿aæ mog¹ osoby, które ukoñczy³y 18. rok ¿ycia. Do przekroczenia granicy wystarczy dowód. Na miejscu trzeba sprawdziæ, czy konieczne jest zameldowanie siê (wiêcej o tym na stronach 6.-7.). Z pracodawc¹ lub agencj¹ poœrednicz¹c¹ koniecznie trzeba podpisaæ stosown¹ umowê, a jej zapisy – szczególnie dotycz¹ce wysokoœci wynagrodzenia – warto sprawdziæ pod wzglêdem prawnym, np. kontaktuj¹c siê z polskim konsulatem lub miejscowymi zwi¹zkami zawodowymi.
13
PRACA DLA M£ODOCIANYCH - MISSION IMPOSSIBLE? Z ró¿nych badañ wynika, ¿e grup¹ spo³eczn¹, która najbardziej ucierpia³a w wyniku kryzysu finansowego jest w³aœnie m³odzie¿. WskaŸniki bezrobocia wœród m³odych obywateli Hiszpanii, Grecji czy Portugalii ju¿ dawno pobi³y wszelkie smutne rekordy. Przyczyna jest niemal wszêdzie podobna – firmy ograniczaj¹ rekrutacjê, w pierwszej kolejnoœci rezygnuj¹c z zatrudniania osób m³odych i niedoœwiadczonych. Z pracownikami m³odocianymi, a wiêc przed 18. rokiem ¿ycia, sytuacja jest jeszcze trudniejsza. Ale szansy zawsze warto poszukaæ.
Nauka priorytetem Jeœli w trakcie pracy za granic¹ chcesz kontynuowaæ naukê (np. w szkole œredniej), jej czas bêdzie wliczany do czasu pracy. Po piêciu godzinach w ³awce bêdziesz wiêc móg³ tylko na godzinê wróciæ do roli pracownika.
14
Teoretycznie do podjêcia pracy w innym kraju uprawnione s¹ osoby ju¿ w wieku 15 lat. W praktyce wiêkszoœæ krajów ustawi³o granicê nieco wy¿ej – pracodawcy mog¹ zatrudniaæ dopiero 16-latków i to wy³¹cznie do prostych prac. Wykluczone jest wykonywanie obowi¹zków w nocy lub w warunkach uci¹¿liwych dla zdrowia, czas pracy jest krótszy od standardowego, niemo¿liwe jest te¿ oferowanie nadgodzin. Przepisy takie obowi¹zuj¹ w zdecydowanej wiêkszoœci krajów UE. Problem w tym, ¿e aby w wieku 16 lat przekroczyæ granicê, trzeba mieæ paszport lub byæ wpisanym do dowodu osobistego rodzica (koniecznie nowego typu!). Na podjêcie pracy dodatkowo trzeba mieæ równie¿ zgodê rodziców, zaœwiadczenie lekarskie potwierdzaj¹ce mo¿liwoœæ wykonywania konkretnych obowi¹zków oraz – uwaga – ukoñczone gimnazjum. Umowa m³odocianego z pracodawc¹ musi byæ zawarta na piœmie. Trzeba w niej okreœliæ czas jej trwania i wysokoœæ wynagrodzenia. Laba w ferie Jeœli w trakcie nauki podejmiesz pracê, w czasie ferii szkolnych pracodawca ma obowi¹zek udzieliæ Ci urlopu bezp³atnego. Razem z urlopem wypoczynkowym nie mo¿e on przekraczaæ dwóch miesiêcy (przy czym urlop bezp³atny wlicza siê do sta¿u pracy).
15
SAMOZATRUDNIENIE NA CUDZEJ ZIEMI Osoby, które chc¹ samodzielnie radziæ sobie na zagranicznych rynkach, mog¹ korzystaæ dok³adnie z tych samych praw, co obywatele kraju, do którego przybyli. Maj¹ te¿ identyczne obowi¹zki. To jedna z najwa¿niejszych zasad obowi¹zuj¹cych na jednolitym europejskim rynku. Prze³omem w kwestii samozatrudnienia by³o przyjêcie w 2006 r. tzw. dyrektywy us³ugowej. Wprowadza ona swobodê œwiadczenia wiêkszoœci rodzajów us³ug na terenie innych pañstw cz³onkowskich. W praktyce wiêc wystarczy zarejestrowanie dzia³alnoœci w Polsce, by w innym kraju od czasu do czasu wyremontowaæ komuœ dom, przystrzyc trawnik, zaprojektowaæ budynek czy przeprowadziæ szkolenie. Spod dzia³ania dyrektywy wy³¹czono jednak m.in. us³ugi zdrowotne, finansowe, socjalne, transportowe czy œwiadczone przez agencje pracy tymczasowej. W niektórych krajach wy³¹czenia s¹ szersze, np. w Niemczech swoboda œwiadczenia us³ug nie obejmuje prac budowlanych.
16
Wolne zawody maj¹ ³atwiej S¹ kraje, w których artyœci czy architekci w ogóle nie musz¹ zak³adaæ dzia³alnoœci gospodarczej. Tak jest np. w Niemczech, wed³ug miejscowego prawa wystêpowanie na scenie czy projektowanie budynków nie jest dzia³alnoœci¹ gospodarcz¹.
Dwie unijne swobody Swoboda przedsiêbiorczoœci i swoboda œwiadczenia us³ug to dwa ró¿ne przywileje okreœlone w unijnych przepisach. Ta pierwsza dotyczy mo¿liwoœci zak³adania za granic¹ przedsiêbiorstw s³u¿¹cych do d³ugotrwa³ej dzia³alnoœci w nieokreœlonym czasie. Ta druga przewiduje raczej tymczasowy i krótkotrwa³y charakter naszej inicjatywy.
Kto jednak planuje na sta³e przenieœæ siê do innego kraju i prowadziæ tam w³asn¹ firmê, powinien skorzystaæ z krajowych przepisów reguluj¹cych tê kwestiê. Zasady w wiêkszoœci krajów UE s¹ podobne: mo¿na za³o¿yæ jednoosobow¹ dzia³alnoœæ gospodarcz¹ (zwykle trwa to du¿o krócej ni¿ w Polsce) albo wybraæ formê dzia³alnoœci na mocy kodeksu spó³ek handlowych (spó³kê z ograniczon¹ odpowiedzialnoœci¹, cywiln¹ lub akcyjn¹). Trzeba te¿ pamiêtaæ o dope³nieniu innych formalnoœci, np. zameldowaniu siê w lokalnym urzêdzie, jeœli nasz pobyt za granic¹ nie bêdzie incydentalny. Do za³o¿enia jednoosobowej dzia³alnoœci zwykle konieczne jest przedstawienie dowodu to¿samoœci, kompletu wype³nionych dokumentów rejestracyjnych oraz dope³nienie formalnoœci w urzêdzie skarbowym i statystycznym. W zdecydowanej wiêkszoœci krajów sprawê za³atwiæ mo¿na przez Internet.
17
ILE NA RÊKÊ, CZYLI BILANS ZYSKÓW I STRAT Wynagrodzenia to najwa¿niejszy magnes przyci¹gaj¹cy Polaków na zagraniczne rynki pracy. Choæ Polska szybko goni zachodni¹ Europê pod wzglêdem PKB na mieszkañca, do zrównania siê poziomu p³ac jest jeszcze bardzo daleko. Do europejskiej czo³ówki pod wzglêdem wysokoœci œrednich pensji nale¿¹ Luksemburg, Dania, Irlandia, Norwegia i Holandia. W sektorze przedsiêbiorstw przeciêtne roczne wynagrodzenie siêga w tych krajach 45-55 tys. euro, co daje – przyjmuj¹c, ¿e euro kosztuje 4 z³ote – ok. 16,5 tys. z³otych miesiêcznie. Prawda, ¿e kusz¹ce? Trzeba jednak pamiêtaæ, ¿e to pensje œrednie, a wiêc szanse na nie maj¹ raczej osoby o sporych kwalifikacjach, dobrze znaj¹ce miejscowy jêzyk i posiadaj¹ce odpowiednie doœwiadczenie.
18
Decyduje umowa W krajach, w których nie wprowadzono p³acy minimalnej, najni¿szy dopuszczalny poziom wynagrodzeñ ustalany jest w ramach bran¿owych uk³adów zbiorowych, negocjowanych przez pracodawców i zwi¹zki zawodowe.
M³odzi pracownicy bez d³u¿szej praktyki w zawodzie musz¹ raczej zwracaæ uwagê na pensje minimalne. Te, w porównaniu z polskimi realiami, równie¿ mog¹ wydawaæ siê kosmiczne – wynosz¹ od ok. 600 do 1500 euro, a w Luksemburgu siêgaj¹ nawet 1801 euro (dane z 2012 r.). Przeliczaj¹c na z³otówki, ³atwo siê zorientowaæ, ¿e w tym ksiêstwie ¿aden pracownik nie mo¿e co miesi¹c dostawaæ mniej ni¿ ok. 7 tys. z³otych. W wielu krajach zachodniej Europy minimalne p³ace jednak nie obowi¹zuj¹, tak jest m.in. w Szwecji, Danii, Norwegii, Niemczech, W³oszech i Austrii. Poziom pensji uzale¿niony jest nie tylko od pañstwa, ale tak¿e – a mo¿e nawet przede wszystkim – od bran¿y. Najs³abiej wynagradzani s¹ pracownicy bez kwalifikacji, zatrudnieni w gastronomii, hotelarstwie, handlu, rolnictwie lub budownictwie. Zdecydowanie najwiêcej zarabiaj¹ specjaliœci z bran¿y finansowej, energetycznej, telekomunikacyjnej i informatycznej oraz lekarze, architekci i in¿ynierowie.
Jak równy z równym Pamiêtaj, ¿e w ka¿dym kraju UE musisz byæ traktowany przez pracodawców dok³adnie tak, jak jego obywatele.
19
NA CELOWNIKU FISKUSA Atrakcyjnoœæ pracy w danym kraju oceniaæ nale¿y nie tylko po poziomie zarobków. Równie wa¿ne jest to, jaki procent naszej pensji faktycznie trafi do naszej kieszeni. A z tym bywa bardzo ró¿nie. Generalnie zasady wszêdzie s¹ podobne, pracownicy p³ac¹ podatek dochodowy od swojej pensji, reguluj¹ te¿ sk³adki rentowe i emerytalne. Gdy id¹ do sklepu, natrafiaj¹ na podatki poœrednie, a wiêc VAT i akcyzê. Ró¿nice polegaj¹ g³ównie na wysokoœci stawek podatkowych oraz na procedurach. Co warto sprawdziæ przed wyjazdem? Jeœli bardzo interesuje nas to, ile dok³adnie trafi do naszego portfela z uzgodnionej pensji brutto, musimy zorientowaæ siê, jakie s¹ obowi¹zuj¹ce stawki podatkowe w danym kraju. Te informacje naj³atwiej zdobyæ w polskich konsulatach, izbach handlowych lub
Rozliczanie Wszêdzie w Europie zaliczki na podatek dochodowy odprowadzaj¹ pracodawcy. Twoim obowi¹zkiem mo¿e byæ jednak uzyskanie lokalnego odpowiednika NIP.
20
Firmie po kieszeni Podatek musz¹ p³aciæ równie¿ firmy. Najwy¿sze daniny obowi¹zuj¹ obecnie we Francji, na Malcie i w Belgii – stawki przekraczaj¹ 30 proc. Najmniej zabiera fiskus na Cyprze, w Irlandii, Rumunii, Bu³garii i republikach nadba³tyckich.
bezpoœrednio u pracodawcy. Ogólnie mo¿liwoœci s¹ dwie: system podatkowy mo¿e byæ progresywny (im kto wiêcej zarabia, tym wiêcej – procentowo – oddaje fiskusowi) lub liniowy (wszystkich obowi¹zuje ta sama stawka). To drugie rozwi¹zanie sta³o siê modne dopiero w ostatnich latach i to wy³¹cznie we wschodniej Europie. Liniowy podatek dochodowy wprowadzono m.in. na S³owacji, w Czechach, Rumunii, Bu³garii, Estonii oraz na Litwie i £otwie. Tam, gdzie zastosowano jednolity poziom opodatkowania, zwykle zlikwidowano wszelkie ulgi. W zachodniej Europie wci¹¿ króluje podatek progresywny. I, co ciekawe, najwy¿sze podatki – procentowo – p³aci siê w krajach, gdzie pensje brutto s¹ najwy¿sze. Najlepiej wynagradzani Szwedzi, Belgowie czy Holendrzy oddaj¹ pañstwu ponad po³owê swoich dochodów. Niewiele ni¿sze s¹ podatki w Hiszpanii, Niemczech, W³oszech czy Finlandii.
21
EURES: Europejski Portal Mobilnoœci Zawodowej EURES – Oferty pracy Szukasz pracy za granic¹? Na portalu EURES znajdziesz ich ponad milion ze wszystkich pañstw UE. Baza ofert pracy jest aktualizowana codziennie. Mo¿esz j¹ przeszukiwaæ wed³ug krajów, regionów, zawodów, rodzajów umów.
EURES – Baza CV Chcesz sprawdziæ, ile wart jest Twój ¿yciorys? Umieœæ go w bazie CV EURES. Wystarczy wype³niæ odpowiedni formularz. Twoje CV bêdzie dostêpne dla wszystkich doradców EURES i pracodawców zarejestrowanych w serwisie. Dostaniesz te¿ login i has³o dostêpu. Dziêki temu bêdziesz móg³ zmieniaæ i aktualizowaæ swoje dane.
EURES – Praktyczne informacje Potrzebujesz wiadomoœci o ¿yciu i warunkach pracy za granic¹? Na portalu EURES znajdziesz informacje o trendach na rynkach pracy, zakwaterowaniu, podatkach, kosztach ¿ycia, ochronie zdrowia, przepisach socjalnych.
www.europa.eu/eures
EUROPASS to piêæ przejrzystych dokumentów, dziêki którym zaprezentujesz swoje osi¹gniêcia w sposób zrozumia³y dla przysz³ego pracodawcy.
Europass – CV – ¿yciorys o jednakowym dla 1 wszystkich uk³adzie. Europass – Paszport Jêzykowy – tu opiszesz 2 swoj¹ znajomoœæ jêzyków. – Mobilnoœæ – zaprezentuje wiedzê 3 iEuropass doœwiadczenie, które zdoby³eœ podczas
4 5
edukacyjnych wyjazdów zagranicznych. Europass – Suplement do Dyplomu – opisuje przebieg Twojej nauki, jest wydawany razem z dyplomem studiów wy¿szych. Suplement do Dyplomu Potwierdzaj¹cego Kwalifikacje Zawodowe – szczegó³owo przedstawia Twoje umiejêtnoœci i kompetencje (wydawany jest z dyplomem potwierdzaj¹cym kwalifikacje zawodowe).
Wiêcej informacji oraz formularze Europass – CV i Paszportu Jêzykowego na stronie internetowej Krajowego Centrum Europass:
www.europass.org.pl
austria
www.eurodesk.pl/praca/ Mia³ byæ groŸny, wiêc trzymano go na granicy. Gdy 1 maja 2011 r. szlaban podniesiono, pracownik z Polski – bo o nim mowa – okaza³ siê... nie wiadomo jaki, bo nie przyjecha³. Austriacy do tej pory nie s¹ zgodni, czy zwlekanie z otwarciem rynku pracy by³o dobrym pomys³em. Ale to ju¿ historia, dziœ w kraju Mozarta mo¿emy pracowaæ bez przeszkód.
24
4.3 proc. Tyle wynosi bezrobocie – jest jednym z najni¿szych w Europie.
BILANS ZYSKÓW I STRAT Œrednie roczne dochody brutto Austriaków siêgaj¹ 35 tys. euro, przy czym mê¿czyŸni zarabiaj¹ du¿o lepiej od kobiet. Miesiêcznie za ma³e mieszkanie zap³aciæ trzeba od 200 do 400 euro, drugie tyle kosztowaæ bêdzie wy¿ywienie.
POSZUKIWANY/ POSZUKIWANA
Opiekunki i budowlañcy ze znajomoœci¹ niemieckiego.
UTRZYMANIE KWALIFIKACJE s¹ dla austriackich przedsiêbiorców wa¿niejsze ni¿ niski koszt pracownika.
Statystyczne austriackie gospodarstwo domowe wydaje na ¿ycie 2,9 tys. euro miesiêcznie. Jedna czwarta z tego to koszty czynszu, pr¹du i gazu.
25
belgia
www.eurodesk.pl/praca/ Dlaczego mali ch³opcy w Brukseli marz¹ o byciu urzêdnikiem, a nie stra¿akiem? Bo to w³aœnie biurokraci we Flandrii i Walonii zarabiaj¹ najwiêcej. W dodatku p³ac¹ tylko 15-procentowy podatek. Przeciêtny Polak w Belgii ma szanse raczej na pracê w budownictwie, rolnictwie i s³u¿bie zdrowia, choæ nie brakuje te¿ naszych rodaków w barach i restauracjach.
26
PAMIETAJ! SprawdŸ, w jakim jêzyku mówi¹ pracodawcy w wybranym przez Ciebie regionie – po waloñsku czy niderlandzku.
BILANS ZYSKÓW I STRAT Œrednia miesiêczna pensja wynosi ok. 2900 euro – zarobki pracowników s¹ tu ustalane w ramach bran¿owych umów zbiorowych. Utrzymanie, niestety, te¿ kosztuje sporo. Czynsze, ceny ¿ywnoœci i energii nale¿¹ tu do najwy¿szych w Europie.
PODATKI Obowi¹zuje tu progresywny, piêciostopniowy system podatkowy. Najni¿szy próg wynosi 25 proc., najwy¿szy – 50 proc.
MENU Niektóre lokalne przysmaki mog¹ Ciê nieco zdziwiæ. Obok frytek i gofrów Belgowie chêtnie jadaj¹... cykoriê.
27
cypr
BILANS ZYSKÓW I STRAT
www.eurodesk.pl/praca/ Cypr to g³ównie hotelarstwo, gastronomia i us³ugi. Pracodawców jest mnóstwo, ale trzeba na nich uwa¿aæ. Mo¿na trafiæ na takich, którzy nie bêd¹ chcieli p³aciæ ubezpieczeñ i podatków. Pogoda i krajobraz mog¹ jednak wiele wynagrodziæ.
28
15 lat
Jako kucharz mo¿esz zarobiæ ok. 1400 euro, ale po³owê z tego wydasz na utrzymanie. W bran¿y turystycznej ³atwo jednak dostaæ pracê z zakwaterowaniem.
URLOP Na piêknej wyspie nie bêdziesz mia³ zbyt wiele czasu na wypoczynek. Rocznie przys³uguje tu tylko 20 dni urlopu.
PREMIA Na Cyprze mo¿na pracowaæ ju¿ od 15. roku ¿ycia.
Wiêkszoœæ firm wyp³aca trzynastkê, a niektóre na Wielkanoc nawet czternastkê. Kryzys znacznie ograniczy³ jednak hojnoœæ pracodawców.
PIENIADZE P³aca minimalna wynosi 855 euro, ale obowi¹zuje tylko w kilku zawodach – dotyczy m.in. sprzedawców, opiekunek do dzieci, pielêgniarek.
29
dania
www.eurodesk.pl/praca/ Teoretycznie to jedno z najbardziej goœcinnych pañstw dla pracowników z naszego kraju – oficjalny portal dla obcokrajowców szukaj¹cych pracy ma polsk¹ wersjê jêzykow¹. ZnaleŸæ mo¿na na nim zarówno dobre, jak i z³e informacje: pracuje siê tylko 37 godzin tygodniowo, ale niestety o wolne etaty jest trudno.
30
UWAGA! Rynkiem pracy rz¹dz¹ umowy sektorowe, zawierane przez pracodawców i zwi¹zkowców. Nie istnieje p³aca minimalna, trudniej te¿ wbiæ siê na rynek us³ug.
BILANS ZYSKÓW I STRAT Œrednia pensja w Danii wynosi ok. 4650 euro miesiêcznie i nale¿y do najwy¿szych w Europie. Ale coœ za coœ – za wynajem mieszkania w Kopenhadze trzeba zap³aciæ 800-1300 euro, za wy¿ywienie drugie tyle. Drogie s¹ te¿ jedzenie w restauracjach, ubrania i us³ugi, m.in. transport.
PODATKI Mog¹ szokowaæ. Podstawowa stawka VAT wynosi tu 25 proc., podatek dochodowy równie¿ nale¿y do najwy¿szych w Europie.
UTRZYMANIE POSZUKIWANY/ POSZUKIWANA
Najszybciej pracê znajd¹ specjaliœci: in¿ynierowie, informatycy, bankowcy. Si³ spróbowaæ mog¹ równie¿ opiekunki do dzieci, ogrodnicy, sprz¹taczki, glazurnicy i hydraulicy.
Chcesz tanio prze¿yæ w Danii? Za³atw sobie regularne transporty ¿ywnoœci z Polski. Na miejscu zap³acisz o po³owê dro¿ej ni¿ wynosi œrednia unijna.
31
finlandia
www.eurodesk.pl/praca/
„Ch³odne poddasze Europy” – jak mówi¹ o sobie Finowie – postawi³o na politykê przyjazn¹ imigrantom. Rz¹d w Helsinkach nie ukrywa jednak, ¿e najbardziej zale¿y mu na specjalistach, szczególnie w s³u¿bie zdrowia. Gdyby jeszcze ten fiñski by³ mniej skomplikowany...
85 proc Tylu Finów jest zatrudnionych na pe³nych etatach. W Polsce – tylko 70 proc.
PAMIETAJ! Podejmuj¹c pracê, warto zapisaæ siê do zwi¹zków zawodowych – zrobi³o to ju¿ 80 proc. Finów. Sk³adki cz³onkowskie potr¹cane s¹ z wynagrodzenia.
32
BILANS ZYSKÓW I STRAT Wysoki poziom edukacji i konsekwentne wspieranie innowacyjnoœci przynios³y efekty. Finlandia nale¿y do najbogatszych krajów œwiata. Œrednia pensja wynosi 3105 euro miesiêcznie, przy czym statystycznie najlepiej zarabia siê w sektorze rz¹dowym. P³aca minimalna uzale¿niona jest od bran¿y, np. budowlañcy musz¹ zarabiaæ co najmniej 16 euro na godzinê, czyli ok. 2200 euro miesiêcznie.
CZAS PRACY Finowie to najkrócej pracuj¹cy naród Europy. W rankingu Eurostatu wyprzedzili nawet Francuzów. Pracuj¹ zaledwie 1670 godzin rocznie. Rekordziœci – Rumuni – a¿ 2095!
ZATRUDNIENIE Pod koniec 2011 r. bezrobocie wynosi³o 6,2 proc.
33
francja
www.eurodesk.pl/praca/
Wielki kraj, wielkie mo¿liwoœci i wielkie zmiany do przeprowadzenia. Wskutek recesji bezrobocie wzros³o tu o jedn¹ czwart¹, wiêc w³adze zmuszone s¹ wprowadzaæ reformy – na pocz¹tek wyd³u¿aj¹ wiek emerytalny. Dla polskich hydraulików, opiekunek, lekarzy i informatyków to dobre miejsce do pracy. Ale uwaga – angielski nie wystarczy.
34
PIENIADZE P³aca minimalna we Francji wynosi 1400 euro miesiêcznie, jest wiêc 4 razy wy¿sza ni¿ w Polsce.
BILANS ZYSKÓW I STRAT
CZAS PRACY
Œrednie wynagrodzenie przekracza tu 2900 euro miesiêcznie. Koszty utrzymania nie s¹ osza³amiaj¹ce, szczególnie na prowincji. Kawalerkê mo¿na wynaj¹æ ju¿ za 400-600 euro miesiêcznie, mleko kosztuje tyle co butelka wina – 0,8 euro. Jajka kupisz za 1,20 euro, a stek z frytkami za 12 euro.
Francuzi to jeden z tych narodów Europy, który zbyt d³ugo w pracy siedzieæ nie lubi. Tygodniowo Francuz pracuje 35 godzin, rocznie – 1670. W Polsce pracujemy o prawie 200 godzin d³u¿ej.
ZATRUDNIENIE Francuska m³odzie¿ znalaz³a siê na zakrêcie. Bezrobocie wœród niej nale¿y do najwy¿szych w Europie – siêga 22-23 proc.
EMERYTURA Francuzi przechodz¹ na emeryturê w wieku 60 lat. Kryzys odbierze im ten przywilej.
35
grecja
www.eurodesk.pl/praca/ Po ostatnich wydarzeniach kraj Arystotelesa to doœæ ryzykowne miejsce do szukania zatrudnienia. Gospodarka jest niestabilna, a Grecy boj¹ siê o pracê, pensje i oszczêdnoœci. Po czêœci jednak sami s¹ sobie winni – œci¹galnoœæ podatków nale¿y do najni¿szych w Europie.
36
NA POMOC! Szukaj¹c etatu, warto zwróciæ siê do The Greek Manpower Employment Organization (www.oead.gr).
BILANS ZYSKÓW I STRAT Komu uda siê znaleŸæ pracê, w sektorze przedsiêbiorstw mo¿e zarobiæ ok. 2400 euro miesiêcznie – tyle wynosi³a œrednia w roku 2009. W 2012 r. pracownicy bud¿etówki musieli pogodziæ siê z 15-procentow¹ obni¿k¹ wynagrodzeñ, a p³aca minimalna spad³a z 877 do 580 euro. Koszty utrzymania nie s¹ zbyt wysokie. Kawalerkê w Atenach mo¿na znaleŸæ ju¿ za 200 euro, sporo dro¿sze ni¿ w Polsce jest jednak jedzenie.
KRYZYS GroŸba bankructwa zmusi³a rz¹d w Atenach do podjêcia radykalnych kroków – wiek emerytalny wzrós³ z 60 do 65 lat, a firmy przesta³y wyp³acaæ 13. i 14. pensje.
ZATRUDNIENIE Mimo k³opotów gospodarczych liczba wczasowiczów nie spada, wiêc o pracê w sektorze turystycznym wci¹¿ jest stosunkowo naj³atwiej. Grecy mówi¹: kraj mo¿e zbankrutowaæ, ale s³oñce œwieciæ nie przestanie. 37
hiszpania
www.eurodesk.pl/praca/
To nie jest kraj dla m³odych ludzi. Na pocz¹tku 2012 r. bezrobocie by³o rekordowe w UE: siêga³o 23 proc, a wœród m³odzie¿y – 41,6 proc. Nic dziwnego, ¿e m³odzie¿ z Madrytu czy Barcelony zaczê³a wyje¿d¿aæ za prac¹ do Niemiec czy Wielkiej Brytanii.
18 proc. Stawka podatku VAT nale¿y do najni¿szych w UE.
URLOP Pracownikom przys³uguje 30 dni urlopu wypoczynkowego plus wiele urlopów okolicznoœciowych. Z okazji œlubu mog¹ odpoczywaæ a¿ 15 dni!
38
BILANS ZYSKÓW I STRAT P³aca minimalna w Hiszpanii jest jedn¹ z najni¿szych w Europie – wynosi 748 euro brutto. Trzykrotnie wy¿sze jest œrednie wynagrodzenie (2150 euro), które bez problemu powinno wystarczyæ na wynajêcie kawalerki, wydatki na ¿ywnoœæ, transport czy telefon. Za butelkê wody zap³acisz 0,45 euro, za piwo w barze 1,5 euro, a miesiêczny abonament na Internet (3 Mb) ok. 60 euro.
POSZUKIWANY/ POSZUKIWANA
Wci¹¿ popularne s¹ wyjazdy do Hiszpanii na zbiory owoców i warzyw. Swoich si³ próbowaæ mog¹ równie¿ murarze, tynkarze, hydraulicy, lakiernicy i pielêgniarki.
JEZYKI Pamiêtaj, ¿e mówi siê tu kilkoma jêzykami. Poza hiszpañskim w u¿yciu s¹ jeszcze kataloñski i baskijski. Jeœli Twój pracodawca siê uprze, dokumenty po hiszpañsku mog¹ nie wystarczyæ.
39
holandia
www.eurodesk.pl/praca/
Mieszkañcom tego kraju kryzys nie zrobi³ wielkiej krzywdy – rynek pracy wci¹¿ jest ch³onny. Warto tu przyjechaæ nie tylko do pracy w rolnictwie, ale tak¿e w handlu, gastronomii i s³u¿bie zdrowia.
90 euro miesiêczny koszt obowi¹zkowego ubezpieczenia zdrowotnego
NASTROJE A¿ 76 proc. Holendrów jest zadowolonych z aktualnie wykonywanej pracy. To jeden z najwy¿szych wskaŸników w Europie.
40
BILANS ZYSKÓW I STRAT P³aca minimalna w Holandii nale¿y do najwy¿szych w Europie – miesiêczne zarobki nie mog¹ byæ ni¿sze ni¿ 1444 euro. Bardzo wysokie s¹ te¿ œrednie pensje w sektorze przedsiêbiorstw – rocznie siêgaj¹ 44,4 tys. euro. Raj na ziemi? Niekoniecznie. W du¿ych miastach koszty ¿ycia s¹ bardzo wysokie – za dwudaniowy obiad zap³aciæ trzeba 30 euro, za bilet do kina 12,5 euro.
PAMIETAJ! Podobnie jak w wielu innych krajach, przed podjêciem pracy trzeba zdobyæ numer identyfikacyjny (BSN) – odpowiednik polskiego NIP-u i PESEL-u – oraz zarejestrowaæ siê.
GOSPODARKA Tajemnica holenderskiego bogactwa tkwi w wydajnoœci pracy – w europejskim rankingu Holandiê wyprzedza tylko Irlandia.
41
irlandia
www.eurodesk.pl/praca/
Za Irlandi¹ Polacy zag³osowali nogami. Po 2004 r. sta³a siê ulubionym celem emigrantów z naszego kraju. Po 2008 r. straci³a sporo blasku, ale wci¹¿ jest krajem, gdzie o pracê stosunkowo ³atwo – choæby dziêki temu, ¿e zawsze mo¿na liczyæ na pomoc rodaków.
37 proc. O tyle spad³a liczba Polaków podejmuj¹cych pracê w Irlandii w latach 2009–2010.
NASTROJE Irlandczycy to konserwatywne spo³eczeñstwo, a¿ 86 proc. regularnie chodzi do koœcio³a, a przyrost naturalny jest najwy¿szy w Europie.
42
BILANS ZYSKÓW I STRAT Kryzys by³ tu gwa³towny i brutalny. Wzros³o bezrobocie, spad³y œrednie pensje. W porównaniu z Polsk¹ – wci¹¿ wygl¹daj¹ jednak niewiarygodnie. Przeciêtne wynagrodzenie przekracza 45 tys. euro, p³aca minimalna nale¿y do najwy¿szych w Europie – siêga 1462 euro. Problem w tym, ¿e koszty ¿ycia s¹ o 1/4 wy¿sze ni¿ œrednia na Starym Kontynencie – tylko na ¿ywnoœæ trzeba wydaæ co najmniej 800 euro miesiêcznie.
POSZUKIWANY/ POSZUKIWANA
Naj³atwiej o pracê w bran¿y budowlanej, handlu i gastronomii. Spory popyt jest równie¿ na in¿ynierów, kierowców i opiekunki.
GOSPODARKA Ekonomiœci s¹ pewni, ¿e Irlandia wyjdzie z kryzysu wzmocniona. Wydajnoœæ pracowników Zielonej Wyspy jest zdecydowanie najwy¿sza w Europie!
43
www.eurodesk.pl/praca/
islandia
Wyspiarze powoli zbieraj¹ siê do kupy po bankructwie, które zaliczyli w 2009 r. Rynek pracy nie jest jednak zbyt przyjazny. W latach 2007-2010 bezrobocie wzros³o tu z 3 do 7,5 proc., czyli ponaddwukrotnie. Nic dziwnego, ¿e strumieñ Polaków p³ynie teraz raczej w drug¹ stronê.
NASTROJE Islandczycy to mi³oœnicy kawy. Byæ mo¿e dlatego wywalczyli sobie dwie p³atne przerwy w pracy.
NA W£ASNY RACHUNEK
44
Masz zarejestrowan¹ dzia³alnoœæ? Przez trzy miesi¹ce mo¿esz tu œwiadczyæ us³ugi bez specjalnych pozwoleñ, wystarczy zg³osiæ siê do urzêdu skarbowego.
BILANS ZYSKÓW I STRAT Kto znajdzie pracê na wyspie, mo¿e liczyæ na ok. 26 tys. euro rocznych zarobków. To mniej ni¿ 10 lat temu, bo islandzka korona dramatycznie straci³a na wartoœci wzglêdem euro. P³acy minimalnej nie ma – ustalaj¹ j¹ pracodawcy w porozumieniu ze zwi¹zkowcami. Zakupy najlepiej robiæ w sieci Bonus – ceny s¹ tam tylko dwukrotnie wy¿sze od polskich. Chleb kosztuje (w przeliczeniu) 2,5 euro, hot dog 1,6 euro, nocleg w hostelu 25 euro.
PAMIETAJ! Wszyscy Islandczycy mówi¹ do siebie po imieniu. Co jeszcze ciekawsze, nie u¿ywaj¹ rodowych nazwisk – tworz¹ je sobie, dodaj¹c „son” lub „dottir” do imienia swego ojca.
JEZYK Eyjafjallajökull. To nazwa najs³ynniejszego wulkanu na wyspie. Na innych miejscowych s³owach równie¿ mo¿na po³amaæ sobie jêzyk. Na szczêœcie spokojnie mo¿na siê te¿ dogadaæ po angielsku.
45
luksemburg
www.eurodesk.pl/praca/
Rynek pracy w Luksemburgu jest niewielki, ale na swój sposób elitarny. Kto odnajdzie na nim swoje miejsce, ma du¿e szanse na finansowy sukces. Trzeba siê tylko przyzwyczaiæ do nieco innej ni¿ w Polsce kultury pracy – tam nie ma miejsca na improwizacjê i bylejakoœæ.
VAT tylko
15 proc. W ¿adnym innym kraju UE stawka podatku VAT nie jest tak niska.
PAMIETAJ! Miejscowi Polacy s¹ dobrze zorganizowani. Warto odwiedziæ ich stronê w Internecie: www.polska.lu.
46
BILANS ZYSKÓW I STRAT Pensja minimalna wynosi 1768 euro, œrednia a¿ 4100 euro. Dla zdrowia lepiej nie przeliczaæ tych kwot na z³otówki. Za wynajem niewielkiego mieszkania zap³aciæ trzeba ok. 1200 euro, ale zaradni znajduj¹ na to sposób. Tu¿ za granic¹, w Belgii, za podobny lokal p³aci siê ju¿ tylko 600-800 euro. Kanapka w sklepie kosztuje 3 euro, chleb 1,85 euro, a bilet do kina 9 euro.
POSZUKIWANY/ NIEZ£Y NUMER POSZUKIWANA
W cenie s¹ przede wszystkim specjaliœci. Odsetek innowacyjnych firm jest rekordowy na tle UE – przekracza 60 proc.!
NA W£ASNY RACHUNEK W Luksemburgu biurokracja jest passe! To dobre miejsce na za³o¿enie firmy – Ksiêstwo jest jednym z najbardziej przyjaznych przedsiêbiorcom krajów w Europie.
47
www.eurodesk.pl/praca/ Niepozorna wyspa na Morzu Œródziemnym ma tê zaletê, ¿e bez wiêkszego problemu mo¿na siê tu dogadaæ po angielsku. Do tego bezrobocie nale¿y do najni¿szych w UE, a krajobraz... tylko pozazdroœciæ. Nic dziwnego, ¿e w œwiatowych rankingach jakoœci ¿ycia Malta plasuje siê zwykle bardzo wysoko.
48
malta DOSTEP Malta by³a jednym z krajów, który najd³u¿ej wymaga³ od obcokrajowców pozwoleñ na pracê. Przepisy w tej sprawie zmieniono dopiero 1 maja 2011 r.
BILANS ZYSKÓW I STRAT
KRYZYS
Œrednie roczne zarobki wynosz¹ 14,5 tys. euro. Najlepiej zarabia siê w bran¿y finansowej (18,5 tys.), najs³abiej – w gastronomii i hotelarstwie (12 tys.). P³aca minimalna wynosi ok. 665 euro miesiêcznie, czyli ok. 8000 euro rocznie. Wynajêcie kawalerki kosztuje ok. 350 euro miesiêcznie, dwugodzinny bilet autobusowy 2,30 euro, a obiad dwa dwojga – 32 euro.
Wyspiarze dobrze poradzili sobie z dekoniunktur¹ – ich gospodarka w 2011 r. zaliczy³a wzrost, choæ agencje obni¿y³y ratingi finansowe.
INFLACJA PIENIADZE Trudno w to uwierzyæ, ale rz¹d wyrównuje mieszkañcom wzrost kosztów ¿ycia. Cztery razy do roku wyp³aca specjalne bonusy – od 120 do 135 euro.
Zarobione pieni¹dze mo¿na trzymaæ w skarpecie. Roczny wzrost cen jest tu najni¿szy spoœród krajów strefy euro – wynosi zaledwie 1,3 proc.
49
niemcy
www.eurodesk.pl/praca/
Najsilniejsza i najbogatsza gospodarka Europy d³ugo by³a dla Polaków niedostêpna. Gdy ju¿ pad³y bariery na granicach, okaza³o siê, ¿e chêtnych do pracy za Odr¹ wcale nie ma tak wielu. Jednym przeszkadza brak znajomoœci jêzyka, innym sentymenty.
50
WSPARCIE Niemiecki system zasi³ków mo¿e robiæ wra¿enie. Rodzicom – niezale¿nie od dochodu – przys³uguje dodatek na dziecko: co najmniej 184 euro miesiêcznie.
BILANS ZYSKÓW I STRAT Przeciêtna roczna pensja w sektorze przedsiêbiorstw wynosi tu ponad 42 tys. euro rocznie, co daje ponad 15 tys. z³otych miesiêcznie. Minimalne stawki zale¿¹ od bran¿y, œrednie pocz¹tkowe wynagrodzenie w gastronomii wynosi ok. 20 tys. euro rocznie, a w handlu 32 tys. euro. Co ciekawe, koszty ¿ycia nie s¹ szokuj¹co wysokie. Wed³ug Eurostatu s¹ o zaledwie 4 proc. wy¿sze od œredniej unijnej. BEZROBOCIE Gdy strefa euro siê chwia³a, gospodarka niemiecka bi³a rekordy – na pocz¹tku 2012 r. bezrobocie wynosi³o w Niemczech 6,7 proc., najmniej od 20 lat.
PIENIADZE Minimalne kwoty za godzinê pracy wprowadzono w Niemczech dopiero niedawno. We wschodnich landach najni¿sza stawka wynosi 6,89 euro brutto, w zachodnich – 7,79 euro brutto.
PAMIETAJ! Pracownicy p³ac¹ normalny podatek na utrzymanie Koœcio³ów, do których nale¿¹. Sk³adka wynosi zwykle 8-9 proc. nale¿noœci podatkowej.
51
norwegia
www.eurodesk.pl/praca/
Norwegia – co wci¹¿ niektórych dziwi – nie nale¿y do Unii Europejskiej, ale w praktyce zmienia to niewiele. Na pracê nie trzeba zezwolenia. Jeœli dopiero chcesz jej szukaæ, masz na to pó³ roku. Wystarczy zarejestrowaæ siê w miejscowym urzêdzie pracy.
NASI GÓRA Norwegia po 2004 r. przyci¹gnê³a najwiêcej Polaków spoœród wszystkich krajów skandynawskich.
52
PAMIETAJ! Jako au pair mo¿na pracowaæ maksymalnie 30 godzin tygodniowo, czyli nie wiêcej ni¿ 5 godzin dziennie. Nie ma jednak dolnego limitu zarobków.
BILANS ZYSKÓW I STRAT Jak w wiêkszoœci najbogatszych pañstw œwiata, pensje s¹ tu kosmiczne (w porównaniu z polskimi), ale ceny równie¿. Przeciêtne wynagrodzenie siêga 4250 euro miesiêcznie. P³aca minimalna zale¿y od bran¿y – ustalaj¹ j¹ pracodawcy w porozumieniu ze zwi¹zkowcami. Ceny paliwa, alkoholu i posi³ków w restauracjach s¹ bardzo wysokie, wynajêcie kawalerki w Oslo to koszt ok. 7,5-12 tys. koron, czyli 980-1500 euro. Na prowincji jest oczywiœcie taniej.
GOSPODARKA Norwegowie ufaj¹ swojej gospodarce. Tylko 13 proc. przyznaje w sonda¿ach, ¿e boi siê utraty pracy. Wiêkszoœæ wierzy, ¿e nawet jeœli to siê stanie, szybko znajdzie now¹. POSZUKIWANY/ POSZUKIWANA
Ogrodnictwo, remonty, uk³adanie bruku czy malowanie p³otu – us³ugodawcy maj¹ tu spore szanse, bo Norwegowie nie narzekaj¹ na brak gotówki.
53
portugalia
www.eurodesk.pl/praca/
Kraj na krañcu Pó³wyspu Iberyjskiego do tej pory przyci¹ga³ Polaków g³ównie do prac przy zbieraniu owoców. Teraz nawet o to mo¿e byæ trudno. Na pocz¹tku 2012 r. stopa bezrobocia w Portugalii by³a najwy¿sza od 35 lat. GOSPODARKA
54
Portugalia to – obok Cypru – jedyne „stare” pañstwo UE, w którym wydajnoœæ pracowników jest znacznie ni¿sza od œredniej unijnej.
PAMIETAJ! Wyjazd do Portugalii mo¿e byæ dobrym pomys³em dla rolników. Lokalne samorz¹dy s¹ gotowe za darmo przekazaæ domy i grunty, byle ktoœ zechcia³ te ostatnie uprawiaæ.
BILANS ZYSKÓW I STRAT Na kokosy nie ma co liczyæ – œrednia p³aca w przedsiêbiorstwach siêga³a w 2011 r. 17,3 tys. euro, co daje ok. 6,3 tys. z³ brutto miesiêcznie. P³aca minimalna wynosi 566 euro. Koszty utrzymania nie szokuj¹ – przeciêtne ceny w sklepach s¹ o 12 proc. ni¿sze od œredniej w UE. BEZROBOCIE
KRYZYS Od 2012 r. Portugalczycy pracuj¹ o pó³ godziny d³u¿ej ni¿ dotychczas, nawet w Bo¿e Cia³o i Œwiêto Matki Bo¿ej Zielnej. Bud¿etówka nie dostaje te¿ dodatków: bo¿onarodzeniowego i wakacyjnego.
Kryzys zmusi³ Lizbonê do ciêcia wydatków: od 2012 r. minimalny okres pobierania zasi³ku dla bezrobotnych zosta³ skrócony z 9 do 5 miesiêcy, a maksymalny – z 24 do 18 miesiêcy.
55
szwajcaria
www.eurodesk.pl/praca/
Zarabiaæ w Szwajcarii chcia³oby pewnie wielu Polaków, szczególnie ci, którzy maj¹ do sp³acenia kredyt we frankach. Ale mieszkaæ tu? Z tym by³oby ju¿ trudniej. Œrednie ceny towarów i us³ug s¹ tutaj najwy¿sze w Europie – œredni¹ w Unii przekraczaj¹ a¿ o 48 proc.! BEZROBOCIE
56
O pracê w Bernie i okolicach nie powinno byæ trudno: stopa bezrobocia nie przekracza tu 4 proc.
DOSTEP Jeszcze do maja 2011 r. w Szwajcarii obowi¹zywa³y limity – do pracy co roku przyjechaæ mog³o tylko 3 tys. obcokrajowców. Teraz ograniczenia zniesiono, ale w³adze zastrzegaj¹, ¿e mog¹ je przywróciæ.
BILANS ZYSKÓW I STRAT Zarobki mog¹ przyprawiæ o zawrót g³owy – siêgaj¹ œrednio 50 tys. euro rocznie. Wynajêcie kawalerki kosztuje 700-1000 euro miesiêcznie, rachunki za wodê i energiê – 150 euro. Obiad w taniej restauracji kosztuje 15-18 euro, bilet na autobus 2,5 euro, a piwo 4 euro. P³aca minimalna zale¿y od bran¿y.
PAMIETAJ! Szwajcaria to kraj federalistyczny – ka¿dy kanton ma w³asne przepisy podatkowe. Przed rozpoczêciem dzia³alnoœci warto sprawdziæ, gdzie bêdzie to najkorzystniejsze.
NA W£ASNY RACHUNEK Za³o¿enie w Szwajcarii jednoosobowej firmy us³ugowej nie jest problemem. Jeœli jej obroty nie przekrocz¹ 100 tys. franków, nie trzeba nawet zg³aszaæ siê do rejestru handlowego.
57
szwecja
www.eurodesk.pl/praca/
Wysokie zarobki, wysokie podatki, wysoki standard ¿ycia. Praca w Szwecji mo¿e byæ dobrym pomys³em dla tych, którzy chc¹ mieæ stosunkowo blisko do Polski, a jednoczeœnie spróbowaæ swych si³ w supernowoczesnej gospodarce. WARUNKI PRACY
58
Najczêstsz¹ tutaj form¹ zatrudnienia s¹ umowy czasowe – od pó³ roku do roku. Na sta³e zatrudniani s¹ g³ównie pracownicy fizyczni.
100 000 Polacy s¹ drug¹ pod wzglêdem wielkoœci – po Finach – grup¹ obcokrajowców z krajów UE, pracuj¹c¹ w Szwecji.
BILANS ZYSKÓW I STRAT Œrednie roczne pensje Szwedów zatrudnionych w przedsiêbiorstwach siêgaj¹ 40 tys. euro, co daje ok. 14,5 tys. z³otych miesiêcznie. P³aca minimalna nie obowi¹zuje. Najni¿sze stawki ustalane s¹ w ramach umów zbiorowych zawieranych przez pracodawców i zwi¹zkowców. ¯ycie tu nie jest tanie – ceny w sklepach s¹ œrednio o 43 proc. wy¿sze ni¿ œrednia unijna.
POSZUKIWANY/ POSZUKIWANA
Szwecja z otwartymi ramionami przyjmie lekarzy, pielêgniarki, in¿ynierów budowlanych, specjalistów od IT. Zatrudnienie bez problemów znajd¹ te¿ specjaliœci z bran¿y górniczej.
NASTROJE Szwedzkie spo³eczeñstwo jest w europejskiej awangardzie pod wzglêdem spo³ecznych nowinek: parytety dla kobiet wprowadzono nie tylko w polityce, ale równie¿ we w³adzach pañstwowych spó³ek.
59
wielkabrytania
www.eurodesk.pl/praca/
Wielka Brytania nie jest ju¿ tak mocnym magnesem dla Polaków jak jeszcze kilka lat temu. Wed³ug szacunków ambasady liczba naszych rodaków na Wyspach w ci¹gu ostatnich dwóch lat mocno spad³a – obecnie nie przekracza 550 tysiêcy. GOSPODARKA
60
Londyñskie City – bankowe centrum Europy – to dla polskich finansistów ziemia obiecana. Tu czekaj¹ prawdziwa kariera i prawdziwe pieni¹dze.
KRYZYS Jak niemal wszystkie kraje zachodniej Europy, Wielka Brytania ucierpia³a przez kryzys. Bezrobocie na pocz¹tku 2012 r. skoczy³o tu do poziomu najwy¿szego od 17 lat.
BILANS ZYSKÓW I STRAT Œrednia brytyjska pensja w sektorze przedsiêbiorstw siêga 40 tys. euro rocznie – ale zarabia siê oczywiœcie w funtach. Porównanie z kosztami ¿ycia wypada obiecuj¹co. Ceny ¿ywnoœci s¹ na poziomie œredniej unijnej, a wiêc ni¿sze ni¿ np. we W³oszech czy Austrii. Minimalna pensja w 2011 r. wynosi³a w przeliczeniu 1086 euro.
BEZ OBAW FORMALNOSCI Polak podejmuj¹cy pracê w Wielkiej Brytanii zobowi¹zany jest zg³osiæ ten fakt w Wydziale ds. Rejestracji Pracowników. Otwiera to drogê do uzyskania niektórych œwiadczeñ.
NA W£ASNY RACHUNEK Odwa¿ni mog¹ spróbowaæ na Wyspach samodzielnej dzia³alnoœci. Pieni¹dze na start siê znajd¹ – wed³ug raportu Doing Business w ¿adnym innym kraju nie jest tak ³atwo o kredyt jak tutaj.
61
wlochy
www.eurodesk.pl/praca/
Jedna z najbardziej rozwiniêtych gospodarek œwiata okaza³a siê niedawno równie¿ jedn¹ z najbardziej niestabilnych. W efekcie Rzym musia³ zacisn¹æ pasa, a bezrobocie wœród m³odzie¿y wzros³o do poziomu najwy¿szego od 8 lat. WARUNKI PRACY
62
Zasady zatrudnienia uregulowane s¹ w bran¿owych umowach zbiorowych – dokumenty te dla 14 g³ównych sektorów znajdziesz na www.cnel.it.
PAMIETAJ! Choæ obozy pracy dla Polaków podobno ju¿ we W³oszech nie istniej¹, przy szukaniu zatrudnienia warto skorzystaæ z us³ug sprawdzonych poœredników.
BILANS ZYSKÓW I STRAT
POSZUKIWANY/ POSZUKIWANA
Œrednia miesiêczna pensja netto we W³oszech siêga 2450 euro, w porównaniu z innymi krajami zachodniej Europy nie powala wiêc na kolana. P³aca minimalna nie obowi¹zuje, a koszty utrzymania s¹ stosunkowo wysokie – wynosz¹ 104 proc. œredniej unijnej.
Osoby bez kwalifikacji naj³atwiej znajd¹ pracê w budownictwie, gastronomii i handlu. W s³u¿bie zdrowia, bran¿y motoryzacyjnej i informatycznej wiêksze szanse maj¹ specjaliœci.
WYDATKI We W³oszech rachunki za energiê mog¹ byæ naprawdê bolesne – ceny pr¹du s¹ tu o 38 proc. wy¿sze od œredniej unijnej. Tak drogo nie jest nigdzie indziej w UE.
63