Program "Uczenie się przez całe życie". Raport 2011 by Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji

PROGRAM „UCZENIE SIĘ PRZEZ CAŁE życie” Raport 2011

spis treści 8 Program „Uczenie się przez całe życie” 10 Comenius 18 Erasmus 28

Leonardo da Vinci

36 Grundtvig 44

Wizyty Studyjne

50 eTwinning 56

Czas polskiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej

78 Europass 80 Eurydice 82

European Language Label

88 Upowszechnianie

i wykorzystywanie rezultatów programu „Uczenie się przez całe życie”

Konkurs EDUinspiracje 2011

92 Wydarzenia 108

Projekty międzyagencyjne

112

Obchody Europejskiego Roku Wolontariatu

114

Polecane publikacje

120

Przydatne linki

Mirosław Marczewski Dyrektor generalny Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji Rok 2011 był dla nas czasem ogromnych wyzwań. Pierwsze półrocze upłynęło pod hasłem ISO – uzyskaliśmy certyfikat w zakresie zarządzania międzynarodowymi i krajowymi programami edukacyjnymi. Uważam to za nasz duży sukces. Kolejne sześć miesięcy to wielki wysiłek związany z przewodnictwem Polski w Radzie Unii Europejskiej. Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji mocno zaangażowała się w realizację kilku bardzo istotnych wydarzeń, za co usłyszeliśmy wiele bardzo ciepłych słów. Możemy być też dumni z roli, jaką odegraliśmy w promowaniu polskiego szkolnictwa wyższego za granicą. Mamy nadzieję, że owoce tej pracy będą niedługo widoczne. x Zacznijmy od ISO. O czym świadczy zdobycie tego certyfikatu? To ukoronowanie kilkuletnich wysiłków nad budowaniem jakości pracy i jej standaryzacją. Myślę, że ten dokument jest bardzo ważny nie tylko dla nas, ale i naszych beneficjentów oraz instytucji powierzających nam zadania do realizacji. To zewnętrzne potwierdzenie, że wypełniamy swoje obowiązki w odpowiedni sposób, a procedury wymagane przy obsłudze programów i transparentność tego procesu zostały zachowane. x Co trzeba było zmienić w Fundacji, by ten certyfikat uzyskać? Konieczne było przede wszystkim przeanalizowanie, ujednolicenie i usystematyzowanie stosowanych procedur. Fundacja realizuje w sumie 14 różnych zadań, trzeba więc było wypracować kompromisy, by zapewnić jakość we wszystkich programach. Co ważne, certyfikat nie tylko potwierdził osiągnięcie jakości, ale też wymusza jej zachowanie. Co kilka miesięcy musimy zatrzymać się w naszym pędzie i ponownie spojrzeć na procedury – sprawdzić, czy czegoś nie trzeba udoskonalić. Certyfikat nie jest wieczny, dostaliśmy go na trzy lata, ale podlega corocznej weryfikacji. To jest po prostu uczenie się przez całe życie.

x Czy realizacja zadań związanych z polską prezydencją przyniosła równie wiele satysfakcji? Tak. Wymagała wprawdzie ciężkiej pracy, ale ten duży wysiłek dał dużą satysfakcję. Przez te pół roku wzięliśmy udział w prawie 10 istotnych wydarzeniach związanych z edukacją, z których 3 zostały zrealizowane bezpośrednio przez nas – chodzi o wrześniowe konferencje: Rozwijanie współpracy pomiędzy kształceniem zawodowym, szkolnictwem wyższym i uczeniem się dorosłych w odpowiedzi na wyzwania uczenia się przez całe życie, Kompetencje językowe podstawą sukcesu zawodowego i społecznego w Europie oraz zorganizowaną w październiku konferencję Mobilność sposobem zdobywania i rozwijania kompetencji – od juniora do seniora. Te dwa ostatnie wydarzenia wpisane były do oficjalnego kalendarza polskiej prezydencji. Wszystkim w tym raporcie poświęcamy wiele miejsca. x Jakie były rezultaty tych konferencji? Informacje zwrotne, które uzyskaliśmy od partnerów i beneficjentów pokazują, że zostaliśmy ocenieni bardzo wysoko, zarówno jeśli chodzi o poziom merytoryczny, jak i kwestie organizacyjne. Wymiernym efektem naszych konferencji – językowej i mobilnościowej – były przyjęte w ich trakcie deklaracje. Pierwszy z tych dokumentów wskazuje kierunki, w jakich należy rozwijać polską i europejską edukację oraz podkreśla znaczenie nauczania języków i rozwijania kompetencji językowych w środowisku wielokulturowym. Goście spotkania nie mieli wątpliwości, że wspieranie tych kompetencji powinno być jednym z celów nowego programu edukacyjnego UE na lata 2014-2020. W drugiej deklaracji, przyjętej na konferencji mobilnościowej, podkreślono, że mobilność jest bardzo ważnym elementem zdobywania nowych umiejętności, przez co ułatwia znalezienie swego miejsca na rynku pracy. Bardzo byśmy chcieli, aby oba te zagadnienia – kompetencje językowe i mobilność – znalazły swoje miejsce w nowym programie edukacyjnym UE na lata 2014-2020, którego zarys przedstawiono w listopadzie 2011 r. Tak jak mobilność odgrywa w nim dużą rolę, tak kwestie językowe trzeba zasygnalizować dużo wyraźniej. x Czy uzyskanie certyfikatu ISO będzie miało wpływ na to, kto będzie realizował nowy unijny program po roku 2014? Decyzja w tej sprawie jeszcze nie zapadła i należy do rządu, ale jestem przekonany, że certyfikat będzie dla decydentów potwierdzeniem, że Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji jest w stanie zarządzać dużymi programami edukacyjnymi, zarówno krajowymi, jak i międzynarodowymi. Nieskromnie można powiedzieć, że do zarządzania nowym programem jesteśmy w Polsce najlepiej przygotowani – nie tylko ze względu na certyfikat ISO, ale także z uwagi na doświadczenie. Realizujemy unijne inicjatywy już od 1998 r., można powiedzieć, że nie mamy dużej konkurencji w tym obszarze. x Potwierdzeniem tego, jak dużym zaufaniem decydentów cieszy się FRSE jest również rola Fundacji w promocji polskiego szkolnictwa wyższego za granicą. To prawda, od 2011 r. wspieramy Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego w działaniach służących międzynarodowej promocji rodzimych uczelni. Wspieraliśmy resort nauki zarówno merytorycznie, jak i organizacyjnie – byliśmy obecni m.in. na targach w NAFSA w Vancouver i EAIE w Kopenhadze. To były dla nas bardzo ciekawe doświadczenia, które w 2012 r. będziemy kontynuować.

Mirosław Sielatycki PODSEKRETARZ STANU W MINISTERSTWIE EDUKACJI NARODOWEJ I PRZEWODNICZĄCY RADY FUNDACJI ROZWOJU SYSTEMU EDUKACJI x Jak Pan ocenia rolę Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji podczas sprawowania przez Polskę prezydencji w Unii Europejskiej? Rolę Fundacji oceniam bardzo dobrze. Fundacja uczestniczyła w całym procesie przygotowania, realizacji i podsumowania okresu naszego przewodnictwa w Radzie UE. Przedstawiciele FRSE byli członkami Zespołu ds. Prezydencji, który funkcjonował w ministerstwie, mieli więc wpływ zarówno na opracowanie priorytetów w obszarze edukacji i młodzieży, jak i na zaprojektowanie bardzo konkretnych wydarzeń. Mam tu na myśli przede wszystkim konferencję Kompetencje językowe podstawą sukcesu zawodowego i społecznego w Europie, na której przyjęto deklarację w sprawie wielojęzyczności. Uważam, że komponent językowy wciąż jest za mało obecny w programach językowych, a Fundacja zrobiła dużo, by podkreślić jego znaczenie: w 2011 r. obchodziliśmy dziesięciolecie konkursu European Language Label oraz dziesięciolecie Europejskiego Dnia Języków. FRSE przejęła też wydawanie kwartalnika „Języki Obce w Szkole”, za co jestem jej niezmiernie wdzięczny. Ważna była również konferencja Mobilność sposobem zdobywania i rozwijania kompetencji – od juniora do seniora, w trakcie której przyjęto deklarację mobilnościową. Trzeba też wspomnieć o konferencji Go East, Erasmus w Białymstoku – było to spotkanie istotne, gdyż poprzedzało otwarcie dyskusji na temat przyszłego programu „Erasmus dla wszystkich” na lata 2014-2020. Wszystkie te wydarzenia były ważnym wkładem do zapoczątkowania dyskusji w obrębie państw UE na temat przyszłości edukacji w Europie. Fundacja pełniła bardzo istotną rolę moderatora i dobrze się z tego zadania wywiązała – zarówno organizacyjnie, jak i w wymiarze merytorycznym. Pośrednio Fundacja miała wpływ na przyjęte już w całej Unii Europejskiej dokumenty. Mam tu na myśli zwłaszcza konkluzje Rady Europejskiej dotyczące kompetencji językowych, przewidujące zwiększenie mobilności, jak też konkluzje Rady w sprawie ram odniesienia dla mobilności edukacyjnej. Podsumowując – w trakcie prezydencji udało nam się wspólnie zorganizować jedną z najbardziej żywych, autentycznych i pogłębionych dyskusji edukacyjnych w ostatnich latach w Polsce.

x W czasie dyskusji nad kształtem programu „Erasmus dla wszystkich” strona polska zgłosiła do niego istotne zastrzeżenia. Czy udało się znaleźć zrozumienie dla naszych postulatów? Propozycja kształtu nowego programu „Erasmus dla wszystkich”, który ma zastąpić inicjatywy „Uczenie się przez całe życie” i „Młodzież w działaniu”, została przedstawiona przez Komisję Europejską w listopadzie 2011 r. Już w czasie prezydencji rozpoczęliśmy konsultacje społeczne, które miały służyć wyjaśnieniu wszelkich zastrzeżeń. W momencie, gdy mówię te słowa, widać pierwsze efekty tych rozmów: w maju 2012 r. Rada UE ds. Edukacji, Młodzieży, Kultury i Sportu przyjęła kompromisową propozycję, przygotowaną przez prezydencję duńską, która w znacznej mierze antycypuje wyniki konsultacji z państwami członkowskimi. W zmodyfikowanym dokumencie uwzględniono również szereg naszych postulatów, takich jak wyodrębnienie obszaru młodzieżowego i zapewnienie mu osobnej linii finansowania czy lepsze umocowanie komponentu kształcenia zawodowego. Możliwe będzie także otwarcie programu na państwa trzecie. Oczywiście, zostały jeszcze sprawy niezałatwione, ale mimo to trzeba powiedzieć, że dokonał się istotny postęp w negocjacjach nad kształtem przyszłego programu – m.in. dzięki Polsce. x Czy kształt nowego programu będzie miał wpływ na funkcjonowanie Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji? Oczywiście, że tak, choć nie sądzę, aby zmiany były duże. Cały czas walczymy o to i myślę, że dyskusja w Parlamencie Europejskim pozwoli na pewne poprawki w ostatecznym dokumencie tak, aby w pełni obowiązywała zasada subsydiarności. Chodzi o to, by z jednej strony alokacja środków pozwalała na ich planowanie bliżej beneficjentów, a z drugiej – o równowagę między trzema partnerami: Komisją Europejską, władzami krajowymi i narodowymi agencjami. Uważamy, że te proporcje obecnie są trochę zachwiane – rola struktur krajowych jest nieco pomniejszona.

o dofinansowanie, przewiduje na przykład wzmocnienie mobilności nauczycieli. Pytanie tylko, czy będą oni gotowi zostawiać swoje miejsca pracy, by wyjeżdżać na staże czy kursy doszkalające. Może sie zdarzyć, że nie wszyscy doceniają korzyści z takiego wyjazdu.

Anna Atłas DYREKTOR PROGAMU „UCZENIE SIĘ PRZEZ CAŁE ŻYCIE” DS. PROGRAMÓW Comenius, Erasmus, Erasmus Mundus, Tempus, Eksperci Bolońscy, ELL i Wizyty Studyjne Z punktu widzenia programu „Uczenie się przez całe życie” kluczowym wydarzeniem 2011 r. było rozpoczęcie dyskusji nad kształtem nowego programu edukacyjnego Unii Europejskiej. Propozycja Komisji zatytułowana „Erasmus dla wszystkich” zakłada bardzo daleko idące zmiany – przewiduje m.in. rezygnację z podziału sektorowego w edukacji, czyli odejście od idei oddzielnych programów dla edukacji wyższej czy szkolnictwa zawodowego. To dla nas niepokojący sygnał. Obawiamy się, że małe, słabsze organizacje stracą dostęp do unijnych środków. x Komu będzie najłatwiej otrzymać unijne środki, jeśli „Erasmus dla wszystkich” powstanie w obecnie proponowanym kształcie? Przy współpracy partnerskiej premiowane będą „partnerstwa strategiczne”, zawiązywane najprawdopodobniej przez duże konsorcja i sieci, z przeważającym udziałem instytucji z obszaru szkolnictwa wyższego. Obawiamy się więc, że małe szkoły, stowarzyszenia i różnego rodzaju grupy nieformalne, wspierane dotychczas w programach „Uczenie się przez całe życie” i „Młodzież w działaniu” – który też zostanie włączony w nową strukturę – będą zbyt słabe, by konkurować o dofinansowanie z mocnymi europejskimi podmiotami. To jest pierwsze zastrzeżenie. Drugie dotyczy mobilności – choć Komisja deklaruje, że będzie kładła na nią nacisk, to z projektu nowego programu wynika, że nie będzie już wsparcia dla mobilności klas szkolnych czy indywidualnej mobilności uczniów. Program skoncentruje się na wyjazdach studentów i uczestników kształcenia zawodowego. Grupy wczesnowiekowe, które mogłyby rozpoczynać współpracę międzynarodową podczas edukacji szkolnej, będą z mobilności wykluczone. Polskie szkoły na tym stracą. x Nowa propozycja Komisji nie ma żadnych zalet? Oczywiście ma, oprócz zwiększonego budżetu oraz obiecywanego uproszczenia struktury programu, co przełoży się – miejmy nadzieję – także na uproszczenie procedur aplikowania

x Jaka będzie struktura nowego programu? Co zaproponowała Komisja? Program ma być podzielony na trzy duże grupy działań. W pierwszej będzie się mieścić mobilność edukacyjna, w drugiej współpraca partnerska, a w trzeciej działania wspierające reformy polityczne. Komisja zastrzegła jednak, że większość projektów w drugiej i trzeciej akcji będzie realizowana na poziomie Komisji, czyli poziomie scentralizowanym. Kraje członkowskie będą się miały koncentrować na projektach mobilności, z wyłączeniem tych będących kontynuacją obecnych programów Erasmus Mundus i Tempus, czyli przewidujących wyjazdy do krajów trzecich. Rozważana jest jeszcze koncepcja tzw. małych partnerstw. Możliwe, że będą one mogły być zarządzane przez państwa członkowskie, jednak Komisja chce je wybierać na poziomie europejskim. To kolejne niebezpieczeństwo. Nasze instytucje słabo wypadają w selekcjach centralnych – nie mają doświadczenia w pisaniu wniosków do akcji scentralizowanych albo wystarczająco rozwiniętych kontaktów międzynarodowych, niezbędnych do zbudowania silnej grupy partnerskiej. x Przy okazji zeszłorocznej konferencji w Sopocie spotkali się szefowie narodowych agencji programu „Uczenie się przez całe życie” z innych krajów. Czy oni podzielają polskie obawy? Jest grupa krajów, z którymi mamy wspólne stanowisko. Zgadzamy się m.in. co do tego, że to kraje powinny decydować o sposobie wdrażania programu, czyli o tym, ile jest krajowych agencji: jedna czy więcej. Komisja dąży do tego, by w każdym państwie była tylko jedna agencja bądź jedna koordynująca agencja. Są też kraje, które podzielają nasze obawy związane z nieuwzględnieniem specyfiki poszczególnych grup docelowych czy brakiem określonej minimalnej alokacji budżetu na działania zdecentralizowane. x Czy nowe propozycje będą miały wpływ na kształt organizacyjny samej Fundacji? Oczywiście – to, w jakich zespołach funkcjonujemy w FRSE, jest odzwierciedleniem struktury programu. Musimy się zastanowić, jak w sytuacji połączenia programów sektorowych zagwarantować taką kadrę, która będzie się znała na poszczególnych grupach edukacyjnych. Konieczna będzie znajomość szczegółowych przepisów dotyczących poszczególnych systemów, trzeba też będzie umieć docierać do grup docelowych. Rozważamy więc utrzymanie podziału sektorowego w zespołach merytorycznych. Poza tym Komisja przewiduje, że w nowym programie duży nacisk zostanie położony na monitoring jakościowy. Niezależnie od tego, kto wybierze projekt, to narodowa agencja będzie dbać o to, by rezultaty były odpowiedniej jakości. Trzeba więc będzie mieć wszechstronnie wyspecjalizowanych ekspertów, którzy staną na wysokości zadania w sytuacji, gdy nie wiemy, ile projektów będzie wybranych i z jakiego tematu. Ostatnia sprawa to budżet – skoro będzie dużo większy, potrzebnych będzie znacznie więcej osób do rozliczeń. Jednocześnie pierwsze wyliczenia pokazują, że środki operacyjne na wdrażanie nowego programu mogą być relatywnie niższe niż te, które są przyznawane obecnie.

proc. W kolejnych latach było podobnie, można więc śmiało powiedzieć, że w porównaniu z innymi funduszami europejskimi, np. strukturalnymi, wypadamy dużo lepiej. Jeśli chodzi o tło międzynarodowe, to pod względem efektywności wykorzystywania środków jesteśmy w pierwszej dziesiątce krajów. x Czy w roku 2012 FRSE także może liczyć na dodatkowe środki? Po dotychczas przeprowadzonych konkursach widać, że znów zainteresowanie wzrosło, a projektów jest więcej. Na dodatkowe środki mamy więc spore szanse, choć ich rozdysponowanie będzie zależało od wykonania budżetu na poziomie europejskim.

Marcin Rolnik DYREKTOR Programu „Uczenie się przez całe życie” Ds. PROGRAMÓW Grundtvig, Leonardo da Vinci i Europass Dobre planowanie i właściwa realizacja zadań pozwoliły nam w ubiegłym roku po raz kolejny uzyskać zwiększenie budżetu dla naszych beneficjentów. Nigdy jednak ten bonus nie był tak wielki – dostaliśmy dodatkowo ponad 7 mln euro. W roku 2011 cała kwota przekroczyła 79 mln euro. Dzięki temu wzrosła liczba wspieranych projektów i ich uczestników, a to cieszy nas szczególnie. Celem naszych działań zawsze było to, by szansę na realizację miało jak najwięcej wartościowych inicjatyw.

x Wszystko się rozwija. Nie żal Panu, że za dwa lata, wraz z nowym programem UE, obecne struktury i procedury przestaną istnieć? Mamy nadzieję, że tak nie będzie. Nowa propozycja Brukseli, wobec której jest tak dużo zastrzeżeń, jest jeszcze dyskutowana w różnych gremiach. Wierzymy, że ostatecznie program ten będzie dobrą kontynuacją naszych dotychczasowych osiągnięć. Oczywiście cieszymy się, że zaproponowany przez Komisję budżet nowej inicjatywy jest tak znacząco zwiększony – aż o 70 proc. – ale trzeba pamiętać, że to tylko element większej układanki. O te pieniądze trzeba będzie jeszcze powalczyć, bo apetyt na unijne środki mają także rolnicy, przedsiębiorcy czy samorządy. Musimy przekonać unijnych decydentów, że na edukacji nie można oszczędzać, bo tylko ona da impuls do rozwoju i pozwoli walczyć ze skutkami kryzysu, który mamy. Po drugie, finanse to jednak nie wszystko. Pod hasłem ułatwienia i uproszczenia procedur nie można zgubić pewnych ważnych grup docelowych.

x Na co przeznaczono dodatkowe pieniądze? Wydaliśmy je przede wszystkim na dofinansowanie mobilności studentów w ramach programu Erasmus oraz mobilności uczniów w Comeniusie. Większe środki do rozdysponowania miały także programy Leonardo da Vinci i Grundtvig. Efekt jest oczywisty – więcej pieniędzy to więcej zadowolonych beneficjentów. W tej chwili wskaźnik sukcesu kształtuje się zwykle na poziomie 25-30 proc. i bardzo zależy nam na tym, by rósł. x Jakie konkretne warunki trzeba było spełnić, by zasłużyć na dodatkowe finansowanie? Unia Europejska systematycznie analizuje swój budżet i sprawdza, czy są jakieś niewykorzystane środki. Jeśli są, to Bruksela szuka krajów, które program realizują najlepiej, a jednocześnie mają największe potrzeby, czyli wielu chętnych i sporo dobrych projektów. Pod tym względem od lat wypadamy doskonale. Przyznanie dodatkowych środków jest więc zarówno formą wyróżnienia, jak i elementem efektywnego zarządzania budżetem przez Komisję Europejską. x Innymi słowy, Komisja dostrzegła, że FRSE dobrze radzi sobie z wypełnianiem swoich obowiązków. O efektywność dbamy od lat i mamy na tym polu spore sukcesy. Działamy w sumie podobnie jak Komisja – regularnie sprawdzamy wykorzystanie środków i w razie potrzeby przesuwamy je na inne cele, by jak najmniej pieniędzy się zmarnowało. Efekty są dobre, np. w 2007 r. wykorzystanie środków w programie „Uczenie się przez całe życie” wyniosło 95

UCZENIE SIĘ PRZEZ CAŁE ŻYCIE

P ROGRAM PRZEZCAŁE

U CZE N IESI Ę Ż YCIE

P OL S CE llp.org.pl

Program „Uczenie się przez całe życie” jest z sukcesem wdrażany w Polsce oraz w trzydziestu innych krajach Europy od roku 2007 na mocy decyzji Parlamentu Europejskiego i Rady z 15 listopada 2006 r. Jest ważnym instrumentem realizacji Strategii Lizbońskiej, a także Procesu Bolońskiego i Procesu Kopenhaskiego. Ma również służyć osiąganiu celów strategicznych Europa 2020 dla obszaru edukacji i szkoleń w perspektywie finansowej 2007-2013.

Odpowiedzialność za wdrażanie programu leży po stronie Komisji Europejskiej i państw członkowskich, zaś instytucjami wdrażającymi są powołane przez władze krajowe narodowe agencje. W Polsce funkcję Narodowej Agencji Programu pełni Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, będąca fundacją Skarbu Państwa. FRSE realizuje programy akcji zdecentralizowanych na podstawie umowy z Komisją Europejską oraz umów zawartych z MEN i MNiSW. Programami akcji scentralizowanych programu „Uczenie się przez całe życie” zarządza bezpośrednio Agencja Wykonawcza Komisji Europejskiej w Brukseli.

STRUKTURA PROGRAMU „UCZENIE SIĘ PRZEZ CAŁE ŻYCIE” Program „Uczenie się przez całe życie” składa się z następujących programów sektorowych: Comenius – edukacja szkolna; Erasmus – szkolnictwo wyższe; Grundtvig – edukacja dorosłych; Leonardo da Vinci – kształcenie i szkolenie zawodowe; Wizyty Studyjne – część programu międzysektorowego, dla decydentów odpowiedzialnych za edukację ogólną, zawodową, kształcenie ustawiczne oraz partnerów społecznych i osób odpowiedzialnych za rozwój zasobów ludzkich.

Programy/inicjatywy wspomagające realizację celów programu „Uczenie się przez całe życie”: European Language Label (ELL) – to europejski znak innowacyjności w dziedzinie nauczania i uczenia się języków obcych; program eTwinning – promuje europejską współpracę szkół z wykorzystaniem technologii informacyjno-komunikacyjnych (TIK); Europass – jest Inicjatywą Komisji Europejskiej umożliwiającą każdemu obywatelowi Europy lepszą prezentację kwalifikacji i umiejętności zawodowych; Eurydice – Sieć Informacji o Edukacji w Europie. Sieć składa się z biur krajowych, utworzonych przez ministerstwa edukacji poszczególnych krajów, i z biura europejskiego (EACEA P9), utworzonego przez Komisję Europejską. Celem działania Eurydice jest rozwój uczenia się przez całe życie, a także propagowanie osiągania jak najlepszych wyników, innowacji oraz europejskiego wymiaru systemów nauczania i praktyki w tej dziedzinie.

CELE PROGRAMU „UCZENIE SIĘ PRZEZ CAŁE ŻYCIE”: 1. wspieranie realizacji europejskiego obszaru uczenia się przez całe życie; 2. poprawa jakości, atrakcyjności i dostępności ofert w zakresie uczenia się przez całe życie w państwach członkowskich; 3. wzmocnienie spójności społecznej, aktywnego obywatelstwa, dialogu międzykulturowego, równości kobiet i mężczyzn oraz samorealizacji; 4. wspieranie kreatywności, konkurencyjności, szans na zatrudnienie oraz postaw przedsiębiorczych;

5. zwiększanie uczestnictwa w uczeniu się przez całe życie osób w każdym wieku, w tym osób o szczególnych potrzebach edukacyjnych oraz grup defaworyzowanych, niezależnie od ich środowiska społeczno-gospodarczego; 6. propagowanie nauki języków obcych i różnorodności językowej; 7. tworzenie innowacyjnych i opartych na TIK treści, usług, metodologii uczenia oraz praktyk w zakresie uczenia się przez całe życie; 8. wzmacnianie roli uczenia się przez całe życie w tworzeniu poczucia obywatelstwa europejskiego opartego na zrozumieniu i poszanowaniu praw człowieka oraz zasad demokracji, a także zachęcaniu do tolerancji i szacunku dla innych narodów i kultur; 9. współpraca w zapewnianiu wysokiej jakości we wszystkich dziedzinach edukacji i szkoleń w Europie; 10. wykorzystywanie wyników, innowacyjnych produktów i procesów oraz wymiana dobrych praktyk w dziedzinach objętych programem „Uczenie się przez całe życie” w celu poprawy jakości edukacji i szkoleń. Budżet programu „Uczenie się przez całe życie” na 2011 r. wynosił dla 31 krajów nim objętych 986 689 000 euro. Polska otrzymała na realizację akcji zdecentralizowanych 78 990 000 euro. Podział środków przez Komisję Europejską na akcje zdecentralizowane w poszczególnych programach sektorowych dla krajów członkowskich został dokonany zgodnie z zapisaną w decyzji o ustanowieniu programu zasadą minimalnego przydziału środków w wysokości: Comenius 16,2 proc., Erasmus 49,8 proc., Leonardo da Vinci 29,4 proc., Grundtvig 4,2 proc., Wizyty Studyjne 0,43 proc.

DZIAŁANIA INFORMACYJNE, UPOWSZECHNIAJĄCE I SZKOLENIOWE Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji prowadzi zakrojone na szeroką skalę działania informacyjne, upowszechniające i szkoleniowe. W 2011 r., podobnie jak w 2010 r., działaniami tymi objęto około 25 000 osób. Dodatkowo przygotowano kilkanaście tysięcy ulotek, informatorów, przewodników, opracowań, w tym pokazujących przykłady dobrej praktyki realizacji projektów akcji zdecentralizowanych programu „Uczenie się przez całe życie”. Ponadto FRSE regularnie organizowała dni otwarte i indywidualne konsultacje dla beneficjentów i wszystkich zainteresowanych programem. Przedstawiciele Fundacji uczestniczyli też w licznych konferencjach, seminariach i spotkaniach, na których prezentowali osiągnięcia programu. Główne osiągnięcia Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji w 2011 r. to: – utrzymanie wysokiego stopnia zainteresowania programem oraz wysokiej skuteczności w dystrybucji i rozliczaniu środków europejskich. Ze względu na wysoki stopień wykorzystania funduszy programu Polsce zostały przydzielone dodatkowe środki na działania zdecentralizowane w programach Erasmus, Leonardo da Vinci, Comenius i Grundtvig; – aktywny udział w działaniach inicjowanych przez polską prezydencję w obszarze edukacji, w tym organizacja dwóch kluczowych konferencji z oficjalnego kalendarza prezydencji – na temat wielojęzyczności i mobilności oraz współorganizacja około 10 innych wydarzeń; – zaangażowanie ekspertów Fundacji w przygotowanie dokumentów przyjętych przez Radę podczas polskiej prezydencji w Unii Europejskiej;

– wdrożenie w Fundacji Systemu zarządzania jakością, opartego na normie ISO 9001 – 2008, który przyczynił się do podniesienia jakości obsługi beneficjentów i skutkował ujednoliceniem procedur wewnętrznych dla wszystkich obsługiwanych programów; – aktywna współpraca polskiej Narodowej Agencji na poziomie europejskim – m.in. udział w projektach międzyagencyjnych i w procesie konsultacyjnym przy tworzeniu ram dla nowej generacji programów edukacyjnych na lata 2014-2020; – doskonalenie działań zmierzających do jak najszerszego upowszechniania rezultatów programu i przykładów dobrej praktyki, w tym także efektów projektów centralnych;

– zachęcanie różnych instytucji zaangażowanych w proces edukacji formalnej, pozaformalnej i nieformalnej do nawiązywania ponadsektorowej współpracy w ramach Sieci LLL (sieci współpracy na rzecz uczenia się przez całe życie); – wzmacnianie współpracy między różnymi programami i inicjatywami zarządzanymi przez Fundację – programem „Młodzież w działaniu”, siecią Eurodesk, Funduszem Stypendialnym i Szkoleniowym oraz Funduszem Stypendialnym SCIEX w celu jak najskuteczniejszego docierania do różnych grup docelowych z szeroką ofertą możliwych działań.

COMENIUS Edukacja szkolna

ERASMUS Szkolnictwo wyższe

LEONARDO DA VINCI Kształcenie i szkolenie zawodowe

GRUNDTVIG Edukacja dorosłych

WIZYTY STUDYJNE Akcja zdecentralizowana programu międzysektorowego

PROGRAMY I INICJATYWY WSPOMAGAJĄCE REALIZACJĘ CELÓW PROGRAMU „UCZENIE SIĘ PRZEZ CAŁE ŻYCIE” European Language Label (ELL), eTwinning, Europass, Eurydice, Zespół Ekspertów Bolońskich

Tabela nr 1. Realizacja budżetu llp w 2011 r. Budżet programu w euro

Liczba złożonych wniosków

COMENIUS

13 387 000

3 548

1 770

13 387 000

ERASMUS

43 158 000

319

298

43 158 000

LdV

19 161 000

1060

367

19 161 000

GRUNDTVIG

3 123 000

784

323

3 123 000

161 000

245

165

161 000

78 990 000

5 956

2 923

78 990 000

WIZYTY STUDYJNE RAZEM

Liczba wniosków zaakceptowanych Przyznane dofinansowanie w euro

Źródło: opracowanie własne FRSE

comenius

S comenius.org.pl

Comenius to jeden z czterech programów sektorowych programu „Uczenie się przez całe życie”. Jego celem jest podniesienie poziomu oświaty w państwach członkowskich i nadanie jej bardziej europejskiego wymiaru. Comenius pomaga uczniom i nauczycielom w zdobywaniu oraz doskonaleniu umiejętności i kompetencji niezbędnych do rozwoju osobistego, efektywnego uczestnictwa w życiu zawodowym i aktywnego obywatelstwa europejskiego.

x Ile wniosków złożono w ubiegłym roku w programie Comenius? Tylko w Mobilności Szkolnej Kadry Edukacyjnej i Asystenturze Comeniusa dostaliśmy ponad 2280 aplikacji. Mieliśmy świadomość, że czeka nas ogrom pracy, ale jej efekty przeszły moje oczekiwania. Szybsze zakończenie oceny formalnej sprawiło, że wcześniej niż zakładaliśmy mogła się rozpocząć ocena merytoryczna, dokonywana przez zewnętrznych ekspertów. Zdecydowało nasze doświadczenie – z roku na rok się doskonalimy; wiemy, jak przygotować zespół.

W roku 2011 po raz kolejny pobiliśmy rekordy w liczbie przyjętych wniosków, co powoli staje się naszą tradycją. Ale nie z tego jestem najbardziej dumna. Bardziej cieszy mnie tempo, w jakim uporaliśmy się z formalną oceną aplikacji. Choć były ich tysiące, pracę skończyliśmy wcześniej niż planowaliśmy. To świadczy o dobrej organizacji zespołu Comeniusa, wysokich kompetencjach i sprawności procedur. Myślę, że to dobry sygnał nie tylko dla mnie, ale i dla beneficjentów programu. Aleksandra Długosz zastępca dyrektora programu „Uczenie się przez całe życie” ds. programu Comenius

x Macie jakiś szczególny pomysł na sukces? Nie, wystarczy rzetelna praca. Na pewno jednak w ubiegłym roku mieliśmy kilka promocyjnych sukcesów. Świetnie rozwinęło się nasze internetowe forum, coraz bardziej popularny staje się blog na temat Asystentury Comeniusa, dostajemy też mnóstwo zaproszeń do prowadzenia różnego rodzaju warsztatów i szkoleń. Wyraźnie widać, że szkoły dostrzegają zalety Comeniusa – wiedzą już, że w tym programie trzeba wziąć udział. x Wniosków jest więcej, a pieniędzy? Też! W minionym roku dostaliśmy dodatkowe środki na Partnerskie Projekty Szkół. W efekcie dofinansowanie dostało ponad 500 projektów, a więc o wiele więcej niż rok wcześniej. To bardzo dobry wynik – za każdym projektem kryje się przecież spora liczba uczestników. x Postęp ilościowy się dokonał. A jakościowy? Z każdym rokiem jakość projektów jest coraz wyższa, dostajemy coraz więcej nietuzinkowych, niepowtarzalnych tematów, a szkoły zaskakują nas pomysłowością w dobieraniu partnerów. Co ważne, na mapie Polski nie ma już takich regionów, które wyróżniałyby się szczególnie niską aktywnością. Mamy projekty z każdego zakątka kraju. x Rok 2011 był pierwszym rokiem realizacji Indywidualnych Wyjazdów Uczniów Comeniusa. Akcja zdobywa popularność? Tak – w pierwszym roku realizacji Akcji wpłynęło ze szkół 7 wniosków, w drugim już 16. Liczba chętnych wzrosła więc o sto procent. To też daje nam satysfakcję, bo rezultaty wyjazdów tych bardzo młodych ludzi mogą być fascynujące.

PARTNERSKIE PROJEKTY SZKÓŁ Rok 2011 w akcji Partnerskie Projekty Szkół zdominowały przedsięwzięcia zwiększające kompetencje językowe i świadomość obywatelską, pozwalające poznać obce kultury i pogłębić wiedzę

na temat współczesnej Europy. Spośród 527 zwycięskich projektów aż 159 dotyczyło Uczenia się i nauczania języków obcych, 157 – Dziedzictwa kulturowego, a 154 szkoły wybrały tematykę Europejskie obywatelstwo i wymiar europejski. Zdarzały się projekty, które poruszały kilka tematów jednocześnie. Dużą popularnością

comenius

podstawowych, 26 szkół zawodowych, 11 placówek wychowania przedszkolnego i 8 instytucji dla uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych. Do programu włączyło się także 109 placówek, które ze względu na typ nie zostały przypisane do żadnej z wymienionych kategorii, jak np. Młodzieżowe Ośrodki Wychowawcze, Centra Kształcenia Ustawicznego, Specjalne Ośrodki Szkolno-Wychowawcze czy bursy.

WIELOSTRONNE PARTNERSKIE PROJEKTY SZKÓŁ

(90 aplikacji) cieszyła się też tematyka związana z Ochroną środowiska i zrównoważonym rozwojem. Te dane wiele mówią o polskiej szkole i jej potrzebach. Projekty partnerskie, zakładające dwuletnią współpracę co najmniej dwóch (projekty dwustronne) lub trzech (projekty wielostronne) szkół europejskich, wzbogacają ofertę edukacyjną, są okazją do zacieśnienia współpracy na poziomie lokalnym, a także umożliwiają żywy kontakt z językiem obcym i rozwiązaniami pedagogicznymi stosowanymi w innych krajach. Osiągane przez szkolne

Wielostronne Partnerskie Projekty Szkół

Mobilność Szkolnej Kadry Edukacyjnej

Partnerskie Projekty Regio

Dwustronne Partnerskie Projekty Szkół

Asystentura Comeniusa – asystenci

społeczności rezultaty pokazują, że polscy nauczyciele i dyrektorzy z roku na rok coraz odważniej szukają nowych rozwiązań i chętniej sięgają po innowacyjne metody pracy, a priorytetem jest dla nich trwałość projektów i efektywne wykorzystanie możliwości, jakie ze sobą niosą. W 2011 r., podobnie jak w latach ubiegłych, dofinansowanie w ramach Partnerskich Projektów Szkół mogła otrzymać tylko co druga aplikująca placówka. Umowy w sprawie realizacji zwycięskich projektów zostały podpisane przez: 224 szkoły ponadpodstawowe, 149 szkół

487

1020

Wyjazdy Indywidualne Uczniów

91 40 86

323

157 1 10 7 6

Wykres nr 1. Wyniki konkursu 2011 dla programu Comenius Źródło: opracowanie własne FRSE

1808

25 21

Wizyty przygotowawcze i seminaria kontaktowe

1 137

liczba zgłoszonych wniosków liczba wniosków zaakceptowanych

Według niezależnych ekspertów w 2011 r. tylko 32 spośród 1137 wniosków aplikacyjnych w akcji Wielostronne Partnerskie Projekty Szkół nie spełniały kryteriów związanych z jakością, a 11 zostało odrzuconych ze względów formalnych. To bardzo dobry wynik – także w skali europejskiej – pokazujący, że działania podejmowane przez polskich nauczycieli doskonale uzupełniają codzienne zajęcia w szkole czy przedszkolu, są bowiem dobrze zaplanowane, odpowiadają na rzeczywiste potrzeby i wykorzystują innowacyjne metody nauczania. Utrzymująca się od początku funkcjonowania programu „Uczenie się przez całe życie” wysoka jakość wniosków przekłada się na świetne projekty. Ich rezultaty wykorzystywane są później w salach lekcyjnych i podczas szkolnych wydarzeń. Stanowią też punkt wyjścia do następnych działań i kolejnych partnerstw – zarówno międzynarodowych, jak i tych tworzonych na poziomie lokalnym – angażujących uczniów, rodziców, nauczycieli i władze samorządowe. Wyjazdy zagraniczne (w ramach projektów wielostronnych w latach 2009-2011 wyjechało 7039 nauczycieli i 62 219 uczniów), które są okazją do wymiany doświadczeń, dobrych praktyk czy metod pedagogicznych, oswajają dzieci i dorosłych z możliwościami, jakie daje członkostwo w Unii Europejskiej.

DWUSTRONNE PARTNERSKIE PROJEKTY SZKÓŁ Projekty dwustronne, polegające na wymianie klas i realizowane przez dwie szkoły partnerskie, mają w programie Comenius swoją renomę. Nic dziwnego, przynoszą dużo satysfakcji zarówno uczniom, jak i nauczycielom. W 2011 r.

tego rodzaju działania rozpoczęło 40 polskich szkół (o dofinansowanie starało się 91). W związku z tym, że projekty bilateralne w 2011 r. służyć miały kształceniu językowemu i obejmować co najmniej 10 dni nauki w placówce partnerskiej, szkoły rozszerzyły poruszaną tematykę o edukację międzykulturową i zagadnienia związane z dziedzictwem europejskim. W wymianach zorganizowanych w ramach przedsięwzięć zakończonych w 2011 r. wzięło udział 626 nauczycieli i 4172 uczniów powyżej 12. roku życia. Ta granica wiekowa, w Partnerskich Projektach Szkół określona tylko dla projektów dwustronnych, miała wpływ na ich specyfikę. Na ogół były to działania pogłębiające zainteresowania uczniów, uwzględniające profil szkoły, wykorzystujące języki obce: zarówno roboczy projektu, jak i używany w kraju partnera. W ten sposób projekty dwustronne przyczyniły się do popularyzacji zintegrowanego nauczania języka obcego i przedmiotów niejęzykowych (CLIL), podnosząc kompetencje zawodowe nauczycieli i pozytywnie wpływając nie tylko na stopień znajomości języków obcych, ale także na zainteresowanie nauką i rozwój umiejętności społecznych uczniów.

Wielostronne Partnerskie Projekty Szkół (9 260 000,00 euro) Mobilność Szkolnej Kadry Edukacyjnej (1 864 629,65 euro) Partnerskie Projekty Regio (760 778,69 euro) Dwustronne Partnerskie Projekty Szkół (730 000,00 euro) Asystentura Comeniusa – asystenci (622 000,00 euro) Wizyty przygotowawcze i seminaria kontaktowe (116 379,66 euro) Wyjazdy Indywidualne Uczniów (33 212,00 euro)

Wykres nr 2. Środki finansowe przeznaczone na poszczególne akcje programu Comenius w roku 2011 Źródło: opracowanie własne FRSE

Tabela nr 2. Podział środków finansowych na poszczególne akcje programu Comenius w roku 2011 Wnioski

Liczba

Odrzucone (niezatwierdzone do finansowania)

Zatwierdzone do finansowania i realizowane, w tym:

108

a) seminaria kontaktowe

(27)

b) wizyty przygotowawcze

(81)

Zatwierdzone do finansowania, ale nierealizowane (rezygnacja uczestnika)

Ogółem

PARTNERSKIE PROJEKTY REGIO W 2011 r. uważniej przyglądaliśmy się rezultatom Partnerskich Projektów Regio – to ostatni rok realizacji 26 projektów zakontraktowanych w 2009 r., a więc w pierwszej edycji tej ciągle jeszcze nowej, ale i docenianej już przez beneficjentów akcji. Projekty Regio czerpią z doświadczeń współpracy dwustronnej i mają na celu podnoszenie jakości edukacji w sposób systemowy, w oparciu o lokalną współpracę władz (w Polsce są to jednostki samorządu terytorialnego i kuratoria oświaty), szkół lub przedszkoli oraz instytucji działających na rzecz edukacji w regionie, np. bibliotek, klubów sportowych, organizacji pozarządowych. Składające się z co najmniej trzech tego rodzaju partnerów konsorcjum znajduje podobny podmiot za granicą i nawiązuje współpracę, której celem powinno być stworzenie trwałych rozwiązań dla zdiagnozowanych problemów edukacyjnych. Takie współdziałanie na poziomie europejskim przynosi widoczne rezultaty w wymiarze lokalnym. Uczestnicy wyjazdów studyjnych – przedstawiciele władz zajmujący się edukacją, nauczyciele, pracownicy innych organizacji – mają okazję

157

Źródło: opracowanie własne FRSE

Tabela nr 3. Liczba wniosków złożonych i dofinansowanych dla poszczególnych terminów składania wniosków na Mobilność Szkolnej Kadry Edukacyjnej w 2011 r. Termin złożenia wniosku

Wnioski złożone

Wnioski zaakceptowane

I termin

1245

590

II termin

279

210

III termin

284

220

Razem

1808

1020

Źródło: opracowanie własne FRSE

przenieść niektóre rozwiązania z kraju partnerskiego, opracować nowe pomysły w międzynarodowym zespole i wymienić się doświadczeniami. Realizatorzy projektów Regio zakończonych w 2011 r. porównywali systemy edukacji, sposoby włączania rodziców w działania edukacyjne, pracowali z dziećmi imigranckimi. Podobna była tematyka projektów złożonych w konkursie dwa lata później. Instytucje wnioskujące o dofinansowanie w 2011 r. w polu Tematyka projektu najczęściej wpisywały: „Porównywanie systemów edukacyjnych”, „Współpraca szkół ze społecznością lokalną” i „Tożsamość regionalna”. Podobnie jak w Partnerskich Projektach Szkół

i tu coraz popularniejsze są działania związane ze środowiskiem i zrównoważonym rozwojem.

WYJAZDY INDYWIDUALNE UCZNIÓW COMENIUSA Wyjazdy Indywidualne Uczniów Comeniusa to najmłodsza akcja programu Comenius, do której Polska przyłączyła się w 2010 r. Jej adresatami są uczniowie, którzy dzięki dofinansowaniu mogą wyjechać do jednego z uczestniczących w akcji krajów europejskich (ciągle nie są to wszystkie kraje członkowskie UE) i przez kilka tygodni lub miesięcy uczyć

comenius

WIZYTY PRZYGOTOWAWCZE I SEMINARIA KONTAKTOWE

się w tamtejszej szkole. Co ważne, stronami są tu szkoły zarówno te goszczące, jak i wysyłające uczniów, przy czym warunkiem realizacji przedsięwzięcia jest ich wcześniejsze lub trwające w chwili składania wniosku uczestnictwo w Partnerskich Projektach Szkół. „Mały Erasmus”, bo tak czasem nazywa się Wyjazdy Indywidualne Uczniów Comeniusa, to oferta dla młodzieży powyżej 14. roku życia, to sposób na usamodzielnienie i pogłębienie zainteresowań, oswojenie się z językiem obcym i zdobycie doświadczeń, które mogą zaprocentować w dorosłym życiu. W 2011 r. do zagranicznych szkół wyjechało 19 uczniów z 6 polskich placówek. W tym samym czasie oraz na początku roku 2012 do 6 polskich szkół przyjmujących przyjechało 14 uczniów z zagranicy. Każdy z takich wyjazdów trwał trzy miesiące. Wybrane przez polskich uczniów kraje to: Hiszpania (5 osób), Francja (2 osoby), Łotwa (2 osoby), Słowenia (1 osoba), Szwecja (3 osoby) i Włochy (6 osób). W polskich szkołach w tym czasie uczyło się 7 uczniów z Hiszpanii, 2 uczniów z Łotwy, 1 ze Słowenii i 4 z Włoch. W roku szkolnym 2012/2013 w ramach Wyjazdów Indywidualnych Uczniów Comeniusa dofinansowane zostaną pobyty za granicą 38 polskich gimnazjalistów i uczniów szkół średnich. Tylko 1 wniosek z 16 złożonych przez polskie szkoły nie spełnił kryteriów jakości. Jak co roku, najwięcej polskich uczniów przyjmą szkoły hiszpańskie i włoskie, nowością na liście są Finlandia i Turcja.

Kolejną propozycją programu Comenius, ściśle związaną z Partnerskimi Projektami Szkół i Partnerskimi Projektami Regio, są wizyty przygotowawcze i seminaria kontaktowe. Wizyty przygotowawcze to organizowane przez przyszłych partnerów spotkania mające na celu opracowanie wniosku o dofinansowanie i omówienie szczegółów planowanego projektu. Seminaria kontaktowe organizowane są przez narodowe agencje programu Comenius i służą znalezieniu partnerów do projektu. W obu przypadkach dofinansowanie otrzymuje jeden reprezentant szkoły, przedstawiciel jednostki samorządu terytorialnego lub kuratorium oświaty, a sam wyjazd trwa od jednego do pięciu dni. Jego efektem jest uzgodnienie kwestii dotyczących projektu (często już w formie wniosku o dofinansowanie) oraz – co nie mniej ważne – nawiązanie bezpośrednich relacji z członkami grupy partnerskiej. W 2011 r. złożono 157 wniosków o dofinansowanie wizyt przygotowawczych i seminariów kontaktowych. Ostatecznie w odbywających się za granicą wizytach przygotowawczych wzięło udział 81 osób, a w 6 seminariach kontaktowych – zorganizowanych w Belgii, Niemczech, Francji, Islandii, Holandii i we Włoszech – 27 osób. 101 wniosków dotyczyło Partnerskich Projektów Szkół, 4 – Partnerskich Projektów Regio, ubiegano się także o dofinansowanie udziału

w 3 spotkaniach poświęconych akcjom centralnym programu Comenius. W tym samym czasie z powodzeniem rozliczyliśmy 121 raportów końcowych, w których nauczyciele i samorządowcy opisali doświadczenia zdobyte podczas wyjazdów dofinansowanych w konkursie 2010.

MOBILNOŚĆ SZKOLNEJ KADRY EDUKACYJNEJ Nie wszystkie indywidualne wyjazdy nauczycieli, które dofinansowujemy w ramach programu Comenius, muszą być wstępem do realizacji projektów partnerskich. W stworzonej w celu podnoszenia kompetencji zawodowych nauczycieli akcji Mobilność Szkolnej Kadry Edukacyjnej biorą udział osoby, których pasją jest uczenie i które chcą nadążać za najnowszymi trendami w tej dziedzinie. W ramach tej akcji nauczyciele wyjeżdżają na zagraniczne kursy doskonalenia zawodowego, konferencje, seminaria czy job shadowing umożliwiający obserwację pracy w europejskich szkołach pod okiem tamtejszych nauczycieli. W trzech naborach wniosków zorganizowanych w 2011 r. otrzymaliśmy aplikacje od 1808 nauczycieli. Ostatecznie zaakceptowaliśmy 1020 wniosków, z których większość dotyczyła szkoleń adresowanych do nauczycieli języków obcych. Przyczyną, dla której osoby nauczające innych przedmiotów rzadziej wnioskują o uczestnictwo w mobilności

Tabela nr 4. Liczba beneficjentów i wysokość dofinansowania Partnerskich Projektów Szkół w 2011 r. Województwo

PPS PPS Wielostronne Dwustronne

Razem

Środki finansowe w tys. euro WPPS

Środki finansowe w tys. euro DPPS

Środki finansowe w tys. euro Partnerskie Projekty Szkół – ogółem 805

mazowieckie

735

świętokrzyskie

345

385

podlaskie

270

wielkopolskie

725

105

830

zachodniopomorskie

445

445 470

pomorskie

450

łódzkie

520

małopolskie

1 035

130

1 165 2 260

śląskie

111

118

2 130

130

lubelskie

375

410

podkarpackie

565

600

115

650

685

lubuskie dolnośląskie opolskie

215

230

kujawsko-pomorskie

455

490

warmińsko-mazurskie Ogółem Źródło: opracowanie własne FRSE

230

285

487

527

9 260

705

9 965

zagranicznej, wydaje się przede wszystkim bariera językowa.

ASYSTENTURA COMENIUSA Przyszli nauczyciele: studenci i absolwenci kierunków nauczycielskich chętnie korzystają z możliwości odbycia stażu zagranicznego w ramach Asystentury Comeniusa. Trwający od 13 do 45 tygodni pobyt w jednej z europejskich szkół stanowi doskonałe uzupełnienie edukacji i jest dobrym sposobem na rozpoczęcie kariery zawodowej. Asystenci Comeniusa uczestniczą w życiu przyjmujących ich szkół, uzyskują wsparcie merytoryczne, poznają europejskie systemy edukacji, uczą się elastyczności i radzenia sobie z różnicami kulturowymi. W 2011 r. wnioski o dofinansowanie złożyło 323 polskich asystentów, 86 z nich zostało zaakceptowanych. Gotowość przyjęcia gościa zagranicznego zadeklarowało w tym czasie 121 polskich szkół, z których 25 otrzymało zagranicznego asystenta. Chociaż zainteresowanie przyjazdem do Polski zgłasza ciągle stosunkowo niewielu przyszłych nauczycieli z zagranicy, ci, którzy decydują się odbyć asystenturę w polskiej szkole lub przedszkolu, chwalą zaangażowanie polskich nauczycieli-mentorów i dobrze wspominają lekcje z polskimi uczniami. Dla szkół wizyta asystenta to powiew świeżości, wzbogacenie oferty edukacyjnej i okazja do spojrzenia na swoją codzienną pracę z nowej perspektywy.

PROMOCJA I UPOWSZECHNIANIE REZULTATÓW PROGRAMU COMENIUS

programu „Uczenie się przez całe życie” w całej Europie. W każdym z województw udało nam się zorganizować spotkania monitorujące dla beneficjentów będących w trakcie realizacji projektów, udzielaliśmy też wsparcia drogą elektroniczną i telefoniczną. Prężnie działa również forum internetowe Comeniusa, z którego korzysta ponad 2300 użytkowników. Naszym ogromnym sukcesem jest zaufanie, jakim darzą nas beneficjenci, o którym przekonujemy się zarówno podczas rozmów czy spotkań w regionach, jak i przy okazji wizyt monitorujących, których – we współpracy z koordynatorami wojewódzkimi – udało nam się w 2011 r. przeprowadzić 31. Cieszymy się, że nauczyciele coraz częściej traktują Narodową Agencję jak miejsce, w którym znajdą odpowiedzi na nurtujące ich pytania, rozwieją wątpliwości i uzyskają pomoc w rozwiązaniu problemów związanych z projektem. Stałym elementem spotkań organizowanych przez nas w 2011 r. była prezentacja najlepszych projektów. Nauczyciele rozpoczynający swoją przygodę z Comeniusem wysoko oceniali przydatność porad i praktycznych wskazówek udzielanych im przez doświadczonych beneficjentów. O najlepszych rozwiązaniach stosowanych przez naszych beneficjentów opowiadaliśmy na łamach miesięcznika „Bliżej przedszkola” i w wydawanym przez FRSE kwartalniku „Europa dla Aktywnych”. W 2011 r. pracowaliśmy nad nową stroną internetową, wydaliśmy broszurę i plakaty promujące wszystkie akcje programu. W tej samej, zgodnej z identyfikacją wizualną programu szacie graficznej opracowany został elektroniczny baner – znak jakości – do zamieszczania na stronach internetowych najwyżej ocenionych

Tabela nr 5. Liczba mobilności nauczycieli w ramach Mobilności Szkolnej Kadry Edukacyjnej w 2011 r. Województwo mazowieckie świętokrzyskie

Liczba mobilności 134 26

podlaskie

wielkopolskie

zachodniopomorskie

pomorskie

łódzkie

małopolskie

105

śląskie

184

lubelskie

podkarpackie

lubuskie

dolnośląskie

opolskie

kujawsko-pomorskie

warmińsko-mazurskie Ogółem

39 1020

Źródło: opracowanie własne FRSE

przedsięwzięć. Spośród najlepszych inicjatyw partnerskich koordynowanych przez polskie szkoły wybraliśmy 8 (5 projektów wielostronnych, 2 projekty dwustronne, 1 projekt Regio), które otrzymały europejski status projektu-gwiazdy (Star Project) i zostały wyróżnione w Europejskiej Bazie Produktów (http://llp.est.org. pl), zawierającej informacje na temat wszystkich projektów partnerskich realizowanych w programie „Uczenie się przez całe życie”.

Starając się zwiększyć liczbę szkół i nauczycieli uczestniczących w programie Comenius, współpracowaliśmy z wojewódzkimi koordynatorami – pracownikami kuratoriów i innych instytucji edukacyjnych – odpowiedzialnymi za promocję programu w regionach. Udało nam się także podtrzymać współpracę z urzędami marszałkowskimi w Łodzi i Lublinie, Przedstawicielstwem Komisji Europejskiej w Polsce, Biurem Funduszy Europejskich Miasta Warszawy i Uniwersytetem Łódzkim. Uczestniczyliśmy w wydarzeniach organizowanych m.in. przez Instytut Badań Edukacyjnych, Narodowy Punkt Kontaktowy Programu eTwinning oraz inne narodowe agencje

comenius

PRZYKŁAD DOBREJ PRAKTYKI

Asystentura Comeniusa w Finlandii W połowie września 2011 r. rozpoczęłam swoją trzymiesięczną asystenturę Comeniusa w szkole Saarnilaakson koulu w Espoo, mieście położonym na południu Finlandii graniczącym ze stolicą kraju – Helsinkami. Ten czas był dla mnie nie tylko dużym wyzwaniem, ale i niezapomnianą przygodą pozwalającą odkryć nieznany dotąd kraj. Nabyłam i rozwinęłam umiejętności, które już zaczynają wydawać pierwsze owoce – tak swój udział w programie Comenius opisuje Beata Całus.

x Czego dowiedziałam się o systemie edukacji kraju goszczącego? Jedną z zasad fińskiego systemu szkolnictwa jest edukacja otwarta dla wszystkich bez względu na kraj pochodzenia, język ojczysty, warunki finansowe czy wiek. Poza przedmiotami obowiązkowymi możliwe jest także uczestniczenie w licznych przedmiotach dodatkowych (języki obce, nauka gotowania i prac domowych, prace ręczne, jak np. majsterkowanie, robienie mebli, szycie, robienie na drutach). x Czego nauczyłam się o kulturze i języku kraju goszczącego? Z językiem fińskim miałam styczność na co dzień i to w niezwykle ciekawych formach – nie tylko słyszałam go przez kilka godzin dziennie, ale także mogłam go poznawać w całkiem naturalny sposób, czytając komiksy w „Metrze” (gazecie dostępnej za darmo w środkach transportu publicznego), tłumacząc książkę (o przygodach Muminka), oglądając telewizję czy słuchając radia. Taki sposób przyswajania wiedzy był dla mnie nowy, ponieważ dotąd nie miałam okazji spędzić tak długiego czasu poza granicami kraju, a języków obcych uczyłam się raczej w tradycyjny, podręcznikowy sposób.

x Wpływ, jaki miała asystentura na moje kompetencje językowe Pobyt w Finlandii… miał ogromny wpływ na moje kompetencje językowe, bez wątpienia niezwykle pozytywny. Nauczając, człowiek sam się uczy – ta znana zasada sprawdziła się bardzo dobrze w moim przypadku. Choć w czasie lekcji wracałam do materiału dobrze mi znanego, to wytłumaczyć go uczniom musiałam w całości po francusku, co było dla mnie nową sytuacją. W zasadzie każdego dnia czułam, że dzięki takiej nowej dla mnie formie nauczania moje

kompetencje znacznie się rozwijały. Z czasem nabierałam biegłości i odwagi. Zauważałam, jakie wyrażenia czy sposoby przedstawienia tematu były jaśniejsze dla uczniów. Poza tym bardzo często, czasem nawet częściej niż francuskiego, używałam języka angielskiego, i to w przypadku tego właśnie języka mam wrażenie że dokonałam największego postępu. x Czego uczniowie i szkoła goszcząca nauczyli się w odniesieniu do kultury i języka mojego kraju? Dzięki współpracy z nauczycielami różnych przedmiotów miałam możliwość prezentowania Polski na różnych zajęciach (m.in. z geografii, gotowania czy na zajęciach poświęconych pojęciu kultury) w formie wykładów wspartych prezentacjami PowerPoint lub w formie gry planszowej połączonej z quizem. Dzięki temu możliwe stało się przedstawienie historii, geografii, kuchni, języka, tradycji świątecznych, najpiękniejszych polskich miast, zamków i pałaców Dolnego Śląska, kultury młodych ludzi (wykonawców muzyki, artystów, sportowców), słynnych Polaków czy polskiej kinematografii. W czasie mojego pobytu uczniowie i nauczyciele mieli okazję poznać podstawowe informacje o Polsce, takie jak: przynależność do grupy językowej, alfabet, podstawowe zwroty, formy grzecznościowe, podobieństwo do innych języków itd. Słuchaczy zachęcałam do podjęcia nauki języka polskiego, prezentując podręczniki opracowane dla obcokrajowców oraz udostępniając linki do stron internetowych, których celem jest nauczanie naszego języka. Myślę, że udało mi się stworzyć pozytywny wizerunek języka polskiego x Asystentura a moja przyszłość zawodowa Uczestnictwo w Asystenturze Comeniusa z pewnością będzie miało wpływ na moją przyszłą pracę w zawodzie nauczyciela. Zdobyłam bogate doświadczenie, poznałam metody nauczania, urozmaicone materiały dydaktyczne – to wszystko w istotny sposób zaowocuje po podjęciu pracy. Od nauczyciela języka obcego powinno się wymagać nie tylko znajomości przedmiotu, ale także postawy otwartości na inne kultury, na drugiego człowieka, gdyż nie jest możliwe nauczanie języka z pominięciem kompetencji kulturowych. Mam nadzieję, że to doświadczenie przebywania w tak różnorodnym środowisku wpłynie na moją postawę i pozwoli mi na przekazywanie jej uczniom, z którymi kiedyś przyjdzie mi pracować.

Family Matters. W poszukiwaniu najlepszych pomysłów Udział w projektach w ramach akcji Comenius Regio to same korzyści! Na ich realizacji korzystają szkoły, inne instytucje, mieszkańcy – krótko mówiąc, całe społeczności lokalne. Dla mnie projekt był nie tylko wyzwaniem, ale też niezapomnianą przygodą. Zdobyłam nowe doświadczenia, podniosłam swoje kwalifikacje zawodowe, poznałam ciekawych ludzi i nawiązałam trwałe przyjaźnie – tak o projekcie Family Matters opowiada Justyna Półrola z Biura Strategii i Rozwoju w Urzędzie Miasta w Radomsku. Celem projektu Family Matters, realizowanego w latach 2009-2011 w ramach akcji Comenius – Partnerskie Projekty Regio, było porównanie sposobów świadczenia usług edukacyjnych na rzecz dzieci i młodzieży w Radomsku (woj. łódzkie) i brytyjskim Lincolnshire. Partnerom w projekcie zależało przede wszystkim na zidentyfikowaniu, rozwinięciu i popularyzacji najlepszych praktyk i rozwiązań w tym zakresie. W trakcie przedsięwzięcia analizowano także sytuację społeczną rodzin imigranckich i problem adaptacji dzieci imigrantów w środowisku szkolnym oraz badano rolę wolontariatu we wspieraniu rodzin, a także spójności społecznej. Ważnym celem akcji było również poszukiwanie najlepszych metod podnoszenia standardów nauczania i wychowania młodzieży. Założone cele zostały osiągnięte – partnerzy wymieniali się doświadczeniami w trakcie szeregu wizyt międzynarodowych, działań lokalnych, spotkań i warsztatów. W ramach wizyt tematycznych brali udział w konferencjach na temat uczestnictwa dzieci i młodzieży w życiu społecznym oraz partnerstwa na rzecz rodzin. Uczestnicy projektu spotykali się z nauczycielami i uczniami na wizytach studyjnych i warsztatach oraz brali udział w job shadowing. Każde spotkanie było okazją do pogłębiania dialogu międzykulturowego, a także motywowało do stawiania nowych wyzwań i wprowadzania innowacyjnych rozwiązań. W projekcie realizowane były także działania lokalne, takie jak: rodzinny piknik, warsztaty dla młodzieży i opiekunów szkolnych samorządów oraz wewnętrzne konferencje podsumowujące. Potwierdziły one, że realizacja przedsięwzięcia pozwoliła na wymianę doświadczeń dotyczących edukacji oraz pozaszkolnych form pracy z dziećmi, młodzieżą i rodzicami. Podjęte działania były też inspiracją dla młodzieży do angażowania się w życie szkoły, grupy rówieśniczej czy społeczności. Realizacja projektu przyniosła wiele rezultatów – ciekawych, wartościowych, niejednokrotnie zaskakujących. Powstała dwujęzyczna strona internetowa (www.familymatters.pl), na której można znaleźć opis wszystkich podejmowanych działań oraz podstawowe informacje o programie Comenius Regio – jego projektach, celach i działaniach. Wydano również dwie broszury. Pierwsza z nich to poradnik dla młodzieży w formie kartek

pocztowych, informujący jak angażować się w życie społeczności lokalnej oraz jak sprawić, by głos młodych ludzi był słyszany w świecie dorosłych. Druga broszura zawiera podsumowanie wszystkich wydarzeń projektowych, materiały z wyjazdów, wypracowane rezultaty, a także mnóstwo zdjęć. Niewątpliwie największym osiągnięciem projektu jest otwarcie w Radomsku pierwszego centrum dla dzieci i rodziców, które cieszy się ogromną popularnością wśród radomszczańskich rodzin, a także ukonstytuowanie się grupy młodych liderów. W szkołach wprowadzane są zmiany: nowe metody pracy, systemy motywowania i nagradzania uczniów, dodatkowe zajęcia dla młodzieży w formie wolontariatu. Realizacja przedsięwzięcia pozwoliła wzmocnić dialog międzykulturowy, zacieśnić partnerstwo między miastami oraz nawiązać współpracę pomiędzy kolejnymi szkołami z Radomska i hrabstwa Lincolnshire, które obserwując korzyści płynące z projektu, przystępują do następnych konkursów w ramach akcji Comenius.

erasmus

s erasmus.org.pl

Erasmus jest programem Unii Europejskiej adresowanym do szkół wyższych. Wspiera wymianę studentów i pracowników uczelni oraz współpracę między uczelniami z krajów uczestniczących w programie.

x O sukcesie programu Erasmus decyduje nie tyle Narodowa Agencja, co same uczelnie. Wygląda jednak na to, że współpraca od lat układa się coraz lepiej. Z zadowoleniem stwierdzam, że uczelnie coraz częściej uwzględniają mobilność erasmusową jako element strategii podnoszenia kompetencji oraz rozwoju własnej kadry dydaktycznej i administracyjnej. To świadczy o coraz większej świadomości znaczenia kompetentnej kadry, gotowej wszechstronnie wspierać studentów w procesie uczenia się. Jest to kolejny krok w kierunku zorientowania kształcenia na studenta. Z pewnością także umiędzynarodowienie nabiera właściwego znaczenia.

Pozytywnym zjawiskiem w 2011 r. było według mnie utrzymanie przez Polskę pozycji lidera, jeśli chodzi o wyjazdy pracowników – zarówno w celu prowadzenia zajęć dydaktycznych, jak i na szkolenia. Gdy koledzy z innych narodowych agencji pytają nas, jak osiągnąć tak dobry wynik, odpowiadamy – może nieco na wyrost – że wynika to z wagi, jaką polskie uczelnie przykładają do mobilności pracowników. Beata Skibińska zastępca dyrektora programu „Uczenie się przez całe życie” ds. programu Erasmus

x Co jeszcze dla zespołu Erasmusa było w 2011 r. powodem do zadowolenia? Bardzo cieszymy się ze wzrastającego zainteresowania studentów wyjazdami na praktyki. Satysfakcję sprawia nam również dobra opinia, jaką zyskują projekty typu kurs intensywny oraz ponownie znakomity wskaźnik wykorzystania środków przeznaczonych na dofinansowanie działań zdecentralizowanych programu Erasmus. Przekroczył on 99 proc., co przy liczbie obsługiwanych uczelni jest naprawdę dobrym wynikiem. Znalazłyby się także powody do niezadowolenia, ale traktujemy je w kategoriach wyzwań i problemów do dalszego rozwiązywania – jako przykład niech posłuży zmniejszająca się liczba wyjazdów studentów na studia oraz wciąż sygnalizowane problemy z zaliczeniem okresu studiów odbytych w uczelni partnerskiej. x Czy fakt, że rośnie liczba studentów wyjeżdżających na praktyki świadczy o skuteczniejszej promocji? Nasze działania w tym zakresie w 2011 r. nie różniły się od podejmowanych we wcześniejszych latach. To, że statystyki się poprawiają jest przede wszystkim skutkiem działań uczelni, które coraz bardziej wspierają i ułatwiają wyjazdy. W kolejnym roku akademickim 2012/13 Polska dostanie więcej środków na wyjazdy studentów Erasmusa i Leonardo, umożliwiające udział w praktykach. Bardzo się z tego cieszymy. x Czy nowy unijny program „Erasmus dla wszystkich” będzie korzystny dla studentów? Tego jeszcze nie wiemy, bo diabeł jak zwykle tkwi w szczegółach. Na pewno pozytywne jest to, że Komisja Europejska chce wnioskować do Parlamentu Europejskiego o dużo większe środki. To daje nadzieję na wsparcie większej liczby wyjazdów.

OFERTA ERASMUSA Dla uczelni. Szkoły współpracujące w programie Erasmus mogą prowadzić wymianę studentów i pracowników, organizować kursy intensywne, czyli zajęcia dla międzynarodowej grupy studentów oraz realizować projekty z różnych dziedzin

wspólnie z instytucjami z różnych krajów. Warunkiem udziału szkoły wyższej w programie jest przyznanie jej przez Komisję Europejską Karty Uczelni Erasmusa, uprawniającej do ubiegania się o fundusze na dofinansowanie konkretnych działań. Dla studentów. Mogą oni w ramach Erasmusa wyjechać na uczelnię zagraniczną

erasmus

na studia lub do zagranicznego przedsiębiorstwa na praktykę (na 3-12 miesięcy). Warunkiem ubiegania się o wyjazd w ramach programu Erasmus jest udział macierzystej uczelni w tym programie. Studenci mogą też wziąć udział w kursie intensywnym Erasmusa, jeżeli w takim projekcie uczestniczy ich wydział, oraz uczęszczać na zajęcia prowadzone w ramach Erasmusa przez zagranicznych nauczycieli lub profesjonalistów z przedsiębiorstw odwiedzających ich uczelnię. Pracownicy uczelni. Nauczyciele akademiccy mogą wyjeżdżać do szkół wyższych za granicą w celu prowadzenia tam zajęć dydaktycznych. Natomiast wszyscy pracownicy uczelni mogą się ubiegać o wyjazdy na szkolenia w zagranicznych instytucjach lub uczelniach. Pracownicy mogą także m.in. uczestniczyć w projektach typu kursy intensywne i w innych projektach oraz sieciach Erasmusa, w które są zaangażowane ich macierzyste jednostki.

DZIAŁANIA FINANSOWANE W PROGRAMIE ERASMUS Działania koordynowane przez narodowe agencje programu w poszczególnych krajach: – wymiana studentów (wyjazdy studentów na część studiów, wyjazdy na praktyki); – wymiana pracowników uczelni (wyjazdy nauczycieli akademickich w celu prowadzenia zajęć dydaktycznych w zagranicznych uczelniach, wyjazdy pracowników uczelni na szkolenia); – projekty typu kursy intensywne Erasmusa (Intensive Programmes, IP); – kursy językowe Erasmusa (Erasmus Intensive Language Courses, EILC).

erasmus

Działania koordynowane przez Komisję Europejską (obsługę techniczną zapewnia powołana przez Komisję Agencja Wykonawcza ds. Edukacji, Kultury i Sektora Audiowizualnego – The Education, Audiovisual and Culture Executive Agency): – Projekty wielostronne (w których partnerami są uczelnie); – Sieci (Networks); – Działania towarzyszące.

ERASMUS W POLSCE Polska uczestniczy w Erasmusie od 1998 r. Obecnie aktywny udział w programie bierze blisko 260 polskich uczelni publicznych i niepublicznych. Do roku 2010/11 z wyjazdów Erasmusa skorzystało ponad 108 tys. studentów i ponad 26 tys. nauczycieli akademickich. Odbyło się ponad 5 tys. wyjazdów szkoleniowych pracowników uczelni. Co roku wzrasta też liczba przyjazdów studentów i pracowników zagranicznych uczelni do Polski. Od 1998 do 2011 r. nasz

1998/1999 1999/2000 2000/2001 2001/2002 2002/2003 2003/2004 2004/2005 2005/2006 2006/2007 2007/2008 2008/2009 2009/2010 2010/2011

kraj odwiedziło ok. 36 tys. studentów (na studia i praktyki) i ponad 12 tys. wykładowców z innych krajów uczestniczących w programie1.

WYMIANA STUDENTÓW Wyjazd na kilka miesięcy lub rok studiów do zagranicznej uczelni albo na zagraniczną praktykę jest dla studentów nie tylko okazją do zdobycia nowych umiejętności, poszerzenia wiedzy, horyzontów i polepszenia znajomości języków. Daje także możliwość poznania innych krajów, kultur i ludzi z różnych stron świata. Zagraniczny wyjazd pomaga rozwijać umiejętności i kompetencje pomocne w przyszłej pracy. Dla uczelni wymiana studentów jest jednym z najważniejszych elementów współpracy międzynarodowej. W roku 2010/11 na studia i praktyki Erasmusa wyjechało łącznie 14 234 polskich studentów (o 1,5 proc. więcej niż w roku 2009/10). Dofinansowanie tych

1 426 2 813 3 691 4 322 5 419 6 278 9 974 11 219 12 854 13 402 14 021 14 234

Źródło: opracowanie własne FRSE

Tabela nr 6. Liczba uczelni posiadających Kartę Uczelni Erasmusa Rok akademicki 2008/2009

270

2009/2010

288

2010/2011

302

2012

315

Liczba uczelni ogółem rok 2011

302

Uczelnie publiczne

129

Uczelnie niepubliczne

173

Źródło: opracowanie własne FRSE

Matylda, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Angelusa Silesiusa w Wałbrzychu Instytucja przyjmująca: Instituto Politecnico de Braganca, 2010/11

WYJAZDY NA STUDIA W roku 2010/11 do zagranicznych szkół wyższych wyjechało na część studiów 11 572 studentów z 210 polskich uczelni. Jeśli chodzi o przyjazdy, to w roku 2009/10 nasze uczelnie przyjęły 6070, a w roku 2010/11 – ok. 7200 zagranicznych studentów Erasmusa. Najwięcej studentów wysłały na studia w ramach Erasmusa duże uniwersytety i politechniki. W pierwszej dziesiątce znalazły się: Uniwersytet Warszawski, Uniwersytet Jagielloński, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Uniwersytet Wrocławski, Uniwersytet Łódzki, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Politechnika Warszawska, Uniwersytet Gdański, Politechnika Łódzka i Uniwersytet Śląski w Katowicach.

WYJAZDY NA PRAKTYKI

8 388

Wykres nr 3. Liczba polskich studentów, którzy wyjechali na stypendia Erasmusa w latach 1998-2012

Było to fantastyczne pół roku, niesamowite doświadczenie. Z łezką w oku wspominam wszystkie spędzone tam chwile. Spotkałam cudownych ludzi z całego świata, który okazali się niezwykle pomocni i przyjacielscy. Przebywając z nimi, mogłam poznać ich kultury. Wspólne Święta Wielkanocne były niesamowitym przeżyciem – siedząc przy jednym stole z ludźmi z Brazylii, Rumunii, Czech czy Słowacji, można było poczuć się jak w domu... Taki wyjazd pomógł mi się usamodzielnić (…). A co najważniejsze – poznałam język. (…) I uwierzcie mi, najważniejsze jest to, żeby przełamać barierę mówienia. Wyjazd na Erasmusa był najlepszą decyzją w moim życiu. Nigdy nie będę żałowała, że zdecydowałam się na taką wymianę.

wyjazdów pochłonęło 79,13 proc. wszystkich środków przeznaczonych na działania związane z mobilnością w programie Erasmus. Uczelnie wykorzystały w sumie 30,8 mln euro, tj. prawie 100 proc. kwoty przyznanej Polsce na ten cel (99,36 proc.). Dofinansowanie ze środków własnych uczelni i z innych źródeł wyniosło ok. 1,2 mln euro.

Zagraniczna praktyka w programie Erasmus trwa od 3 do 12 miesięcy. Jest ściśle związana z dziedziną studiów, a macierzysta uczelnia zalicza ją jako praktykę obowiązkową lub nieobowiązkową i wpisuje do suplementu do dyplomu. Praktyki Erasmusa cieszą się wśród studentów coraz większą popularnością. Pozwalają zdobyć cenne doświadczenia zawodowe, ale i cechy przydatne w przyszłej karierze, takie jak zaradność, samodzielność, umiejętność radzenia sobie z problemami. W roku 2010/11 na praktyki wyjechało 2662 studentów ze 158 uczelni, tj. o ponad 10 proc. więcej niż w roku 2009/10 (2408 studentów).

WYMIANA PRACOWNIKÓW Wyjazdy zagraniczne dają pracownikom uczelni szerokie możliwości

1998/1999 1999/2000 2000/2001 2001/2002 2002/2003 2003/2004 2004/2005 2005/2006 2006/2007 2007/2008 2008/2009 2009/2010 2010/2011

220 466 614 750 996 1 459 2 332 3 063 3 730 4 446 4 923 6 070 7 291

Wykres nr 4. Liczba zagranicznych studentów, którzy przyjechali na stypendia Erasmusa do Polski w latach 1998-2011 Źródło: opracowanie własne FRSE

rozwoju zawodowego, pomagają polepszać znajomość języków, ułatwiają wymianę doświadczeń dydaktycznych i naukowych, jak również doskonalenie własnych umiejętności. Wymiana pracowników uczelni przyczynia się do podnoszenia poziomu kształcenia i ułatwia współpracę między szkołami. Umożliwia też studentom korzystanie na miejscu z wiedzy zagranicznych wykładowców prowadzących gościnne zajęcia. W roku 2010/11 odbyło się w sumie 5215 wyjazdów pracowników uczelni w ramach Erasmusa.

WYJAZDY NAUCZYCIELI AKADEMICKICH W CELU PROWADZENIA ZAJĘĆ NA UCZELNIACH ZAGRANICZNYCH W roku 2010/11 odbyło się 3381 wyjazdów nauczycieli akademickich z 215 polskich uczelni. Na ich dofinansowanie uczelnie wykorzystały łącznie prawie 2,5 mln euro z budżetu programu Erasmus. Po spadku liczby wyjazdów w roku 2009/10 do 2974 w roku 2010/11 liczba ta ponownie wzrosła. Jeśli chodzi o przyjazdy zagranicznych nauczycieli akademickich, to w roku 2010/11 (według niezatwierdzonych jeszcze danych z uczelni) gościnne zajęcia w naszych uczelniach prowadziło 1444 nauczycieli z innych krajów.

WYJAZDY PRACOWNIKÓW UCZELNI NA SZKOLENIA Wyjazdy na szkolenia organizowane w zagranicznych uczelniach lub innych instytucjach zyskują coraz większą popularność wśród pracowników uczelni, zwłaszcza zatrudnionych w działach administracyjnych czy bibliotekach akademickich, którzy do roku 2007/08 nie mieli możliwości udziału w mobilności Erasmusa. W roku 2010/11 na szkolenia zagraniczne wyjechało 1834 pracowników 189 uczelni, czyli aż o 24 proc. więcej niż rok wcześniej.

INTENSYWNE KURSY JĘZYKOWE ERASMUSA (EILC) Jedną z form wspierania i propagowania nauki języków obcych są intensywne kursy językowe (Erasmus Intensive Language Courses – EILC) dla studentów przyjeżdżających do krajów, których języki należą do rzadziej nauczanych. Do tej kategorii zaliczono większość języków europejskich z wyjątkiem angielskiego, niemieckiego, francuskiego i hiszpańskiego, oraz język turecki. Celem kursów EILC jest przede wszystkim umożliwienie studentom posługiwania się danym językiem w życiu codziennym i jak najlepsza integracja ze środowiskiem lokalnym, dlatego szczególny nacisk kładzie się na praktyczną

Z uwagi na cykl sprawozdawczy w programie Erasmus prezentowane poniżej informacje pochodzą przede wszystkim z roku akademickiego 2010/11, z którego oficjalne dane statystyczne zostaną zatwierdzone w roku 2012. Niektóre dane z roku 2010/11 (zwłaszcza dotyczące przyjazdów do Polski) mają charakter wstępny.

erasmus

naukę języka. Ważnym elementem kursów jest też program kulturalny pozwalający uczestnikom zdobyć podstawową wiedzę na temat kraju, do którego przyjechali i uniknąć szoku kulturowego. Program kursów EILC organizowanych w Polsce dla zagranicznych studentów obejmuje naukę języka polskiego z wykorzystaniem nowoczesnych metod i technologii, zajęcia o Polsce, a także wycieczki krajoznawcze i program kulturalny, np. pokazy filmów, warsztaty muzyczne i teatralne W roku 2011 kursy dla zagranicznych studentów Erasmusa prowadziło 12 uczelnianych ośrodków nauczania języka polskiego jako obcego, wyłonionych w konkursie wniosków. W kursach EILC wzięło udział ogółem 375 studentów z 24 krajów. Kursy EILC są cenione i doceniane przez studentów. Dość ograniczony budżet tej akcji nie pozwala jednak w stu procentach zaspokoić rosnącego zainteresowania nauką języków obcych, w tym języka polskiego. W latach 1998-2011 w kursach EILC w Polsce uczestniczyło łącznie 2106 zagranicznych stypendystów Erasmusa, a na organizację kursów wykorzystano ogółem ponad 655 tys. euro z funduszy programu Erasmus.

KURSY INTENSYWNE ERASMUSA Kurs intensywny programu Erasmus (Intensive Programme) to projekt realizowany przez grupę szkół wyższych z różnych krajów uczestniczących w programie, którego celem jest opracowanie i przeprowadzenie cyklu zajęć dydaktycznych poświęconych specjalistycznemu zagadnieniu albo tematyce interdyscyplinarnej. Uczestnikami kursu są studenci uczelni biorących udział w projekcie. W roku akademickim 2010/11 19 polskich uczelni koordynowało 23 projekty typu kurs intensywny (trzy szkoły wyższe koordynowały więcej niż jeden projekt): 1. An Interdisciplinary and Holistic Approach to Engineering Education – Workshops on Advanced Learning Technology in Design and Practice of Embedded Systems (WALT) (projekt 2-letni, pierwszy rok realizacji, koordynator: Politechnika Białostocka); 2. Summer School on Good Governance in the Context of European Integration: Institutions-Rights-Societies (projekt 3-letni, drugi rok realizacji, koordynator: Wyższa Szkoła

erasmus

Administracji Publicznej im. Stanisława Staszica w Białymstoku); 3. The Use of Modern Printing Technologies in Marketing and Management (projekt roczny, koordynator: Wyższa Szkoła Zarządzania w Częstochowie); 4. Computational Nanotechnology (CoNan) (projekt 3-letni, trzeci rok realizacji, koordynator: Politechnika Gdańska; polskie uczelnie partnerskie: Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Prezydenta St. Wojciechowskiego w Kaliszu, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny); 5. Sensing the City – Designing Urban Experience (projekt 3-letni, drugi rok realizacji, koordynator: Politechnika Gdańska); 6. Modern Data Transfer Standards for Industrial Automation (projekt 3-letni, pierwszy rok realizacji, koordynator: Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie); 7. Facing Impact of the Second World War: Urban Design in Contemporary European Cities (projekt 3-letni, drugi rok realizacji, koordynator: Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki); 8. Narration and Migration: an Interdisciplinary Study (projekt 3-letni, drugi rok realizacji, koordynator: Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Krośnie; polska uczelnia partnerska: Uniwersytet Jagielloński); 9. Language and Culture Data: Methods and Applications (projekt 3-letni, pierwszy rok realizacji, koordynator: Uniwersytet Łódzki); 10. Role of Agriculture in Territorial Identity and Competitiveness of Rural Areas (projekt 3-letni, trzeci rok realizacji, koordynator: Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie); 11. Euromaster Summer School „Measurement Science in Chemistry (MSC)” (projekt roczny, koordynator: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu; polskie uczelnie partnerskie: Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Uniwersytet Warszawski); 12. NANOSIZE – Nanosized Particles as Building Blocs for Creation of Nanostructures (projekt 3-letni, drugi rok realizacji, koordynator: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu; polska uczelnia partnerska: Politechnika Poznańska); 13. RESTLAKE – Summer School – Ecological State of the Lake during

Tabela nr 7. Wyjazdy polskich studentów na stypendia Erasmusa do poszczególnych krajów – łączna liczba w latach 1998-2011

Tabela nr 8. Wyjazdy pracowników polskich uczelni w ramach programu Erasmus do poszczególnych krajów – łączna liczba w latach 1998-2011

Erasmus jest przygodą, poznaniem nowego życia, ludzi, tradycji, kultury. Jest czymś, na co jedzie się z obawą, a wyjeżdża ze łzami w oczach, że to już koniec i tak naprawdę to już nigdy się nie powtórzy. Już zazdroszczę każdej osobie, która planuje wyjechać.

Kraj

Liczba

Kraj

Austria

2 554

Austria

564

Belgia

4 798

Ola, Wyższa Szkoła Bankowa w Toruniu Instytucja przyjmująca: Fachhochschule Amberg-Weiden, 2010/11

Liczba

Belgia

708

Bułgaria

603

Bułgaria

277

Cypr

276

Cypr

Czechy

2 661

Czechy

1 507

Niemcy

23 409

Niemcy

4 483

Dania Estonia Hiszpania Finlandia

5 408 290

Dania Estonia

12 597

Hiszpania

3 986

Finlandia

461 119 2 721 786

Francja

11 400

Francja

2 190

Grecja

2 665

Grecja

507

Węgry

1 031

Węgry

392

Irlandia

1 135

Irlandia

178

Islandia

125

Islandia

248

Włochy

8 620

Włochy

2 262

Liechtenstein Litwa Luksemburg Łotwa Malta

12 812 18

Liechtenstein Litwa Luksemburg

340

Łotwa

154

Malta

22 871 1 327 58

4 544

Holandia

Norwegia

1 194

Norwegia

354

Portugalia

5 300

Portugalia

1 359

Holandia

Rumunia Szwecja

276 3 480

466

Rumunia

188

Szwecja

477

Słowenia

803

Słowenia

291

Słowacja

1 183

Słowacja

1 223

Turcja

2 092

Turcja

Wielka Brytania

6 275

Wielka Brytania

Ogółem

108 041

Źródło: opracowanie własne FRSE

Polska Ogółem

984 1 491 2 25 589

Źródło: opracowanie własne FRSE

Restoration Measures (projekt 3-letni, pierwszy rok realizacji, koordynator: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu); 14. Energy Efficient and Ecological Urban Transport of the Future (EEE Urban Transport) (projekt 3-letni, pierwszy rok realizacji, koordynator: Politechnika Radomska im. Kazimierza Pułaskiego); 15. Polish Settlements in Europe – the Directions of Development of Contemporary Polish Culture in the Region of Bucovina in Romania (projekt 3-letni, drugi rok realizacji, koordynator: Uniwersytet Szczeciński; polskie uczelnie partnerskie: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Uniwersytet Wrocławski); 16. The Expanding Horizons in European Geography Teaching (ExHEGeT) (projekt 3-letni, trzeci rok realizacji,

koordynator: Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu); 17. Law and Economy in a „Global Village” of Financial Crisis (projekt 3-letni, drugi rok realizacji, koordynator: Wyższa Szkoła Bankowa w Toruniu); 18. International Workshop on Acceleration and Applications of Heavy Ions (projekt 3-letni, pierwszy rok realizacji, koordynator: Uniwersytet Warszawski); 19. Organic Food Production Chain (OFPC) (projekt 3-letni, trzeci rok realizacji, koordynator: Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego); 20. MOBILE – Studies of Migration and Mobility in Europe (projekt 3-letni, pierwszy rok realizacji, koordynator: Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej w Warszawie; polska uczelnia partnerska: Uniwersytet Gdański);

21. REMICS – Research Methods in Cognitive Studies – an Interdisciplinary Winter School (projekt 3-letni, trzeci rok realizacji, koordynator: Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej w Warszawie; polska uczelnia partnerska: Uniwersytet Jagielloński); 22. Reduction of CO2 Emission by Implementation of Renewable Resources in Central Europe Regions in the Context of EU Energy Policy (projekt 3-letni, trzeci rok realizacji, koordynator: Politechnika Wrocławska); 23. Qualität des Lebens und Qualität der Schule (QLiS) (projekt 3-letni, drugi rok realizacji, koordynator: Uniwersytet Zielonogórski). Kursy intensywne koordynowane przez polskie uczelnie były prowadzone we współpracy z 97 partnerami z 25 krajów uczestniczących w programie, w tym 9 uczelniami z Polski. W roku 2010/11 w kursach intensywnych udział wzięło 774 studentów i 295 wykładowców z uczestniczących w projektach szkół wyższych (o 35 studentów i 63 nauczycieli akademickich więcej niż w 20 projektach w roku 2009/10).

UDZIAŁ POLSKICH UCZELNI W PROJEKTACH WIELOSTRONNYCH Projekty wielostronne to działanie scentralizowane, nadzorowane w imieniu Komisji Europejskiej przez Agencję Wykonawczą ds. Edukacji, Kultury i Sektora Audiowizualnego w Brukseli. W roku 2011 w programie Erasmus realizowano przedsięwzięcia należące do kategorii Projekty wielostronne, Sieci lub Działania towarzyszące, zatwierdzone w konkursach z lat 2010, 2009 i 2008 (projekty mogą być finansowane maksymalnie przez trzy lata). Jak wynika z kompendium projektów centralnych programu Erasmus dostępnego na stronie internetowej Agencji Wykonawczej (adres internetowy podany niżej), wśród przedsięwzięć zaakceptowanych w roku

2010 (działania realizowane od roku 2011) żadne nie będzie koordynowane przez polską instytucję (w dwóch wnioskach koordynatorem była instytucja polska, ale nie uzyskały one akceptacji). Z ogólnej liczby 197 złożonych projektów centralnych w konkursie roku 2010 (159 projektów wielostronnych, 19 sieci i 19 działań towarzyszących) zaakceptowano 69 propozycji (54 projekty wielostronne, 8 sieci i 7 działań towarzyszących). Polskie uczelnie lub instytucje uczestniczyły w 22 zaakceptowanych projektach. Dodając do projektów zatwierdzonych w 2010 roku te, które zostały zaakceptowane w konkursach roku 2009 i 2008, można stwierdzić, że w roku 2011 polskie instytucje koordynowały 3 projekty (Uniwersytet Łódzki z konkursu 2009 oraz 2 uczelnie z konkursu 2008), a uczestniczyły jako partnerzy w 64 projektach. Od początku programu „Uczenie się przez całe życie” polskie uczelnie lub instytucje wzięły udział w 107 projektach centralnych. Jest to wynik porównywalny z Holandią (krajem o wiele mniejszej liczbie uczelni) i gorszy od uzyskanego przez Wielką Brytanię, Niemcy, Hiszpanię, Włochy, Belgię czy Francję. Mniejszą aktywność polskich uczelni w realizacji projektów wielostronnych można tłumaczyć m.in. wieloetatowością kadry dydaktycznej i niskim prestiżem dydaktyki w stosunku do działalności badawczej – pracownicy naukowo-dydaktyczni angażują się w pierwszym rzędzie w inicjatywy badawcze mające bezpośredni wpływ na ich zawodową ocenę oraz na ocenę jakości pracy jednostki organizacyjnej. Przyczyną może być jednak także brak wyspecjalizowanych jednostek administracyjnych wspierających pracę nauczycieli akademickich realizujących projekty czy nieumiejętność zarządzania finansami projektów międzynarodowych przez kwestury. Szczegółowe informacje na temat projektów centralnych w programie Erasmus są dostępne na stronie internetowej: http:// eacea.ec.europa.eu/index.htm.

erasmus

POLSKI ZESPÓŁ EKSPERTÓW BOLOŃSKICH W roku 2011 kontynuował pracę polski Zespół Ekspertów Bolońskich, którego działania są koordynowane przez FRSE, Narodową Agencję Programu „Uczenie się przez całe życie” (a konkretnie przez Zespół programów Erasmus, Erasmus Mundus, Tempus, Eksperci Bolońscy). W związku z reformą szkolnictwa wyższego ogłoszoną w 2011 r. przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, polegającą m.in. na wprowadzeniu Krajowych Ram Kwalifikacji dla Szkolnictwa Wyższego, Zespół Ekspertów Bolońskich skoncentrował się na przygotowaniu polskiego środowiska akademickiego do wdrożenia reformy programowej w jednostkach organizacyjnych szkół wyższych. Eksperci – przy wsparciu administracyjnym FRSE – oferowali uczelniom doradztwo i pomoc w prawidłowym wdrażaniu zaleceń wynikających z nowelizacji ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i towarzyszących jej rozporządzeń. Praca Zespołu polegała przede wszystkim na organizacji seminariów dla

przedstawicieli polskich szkół wyższych, podczas których eksperci przybliżali zainteresowanym takie tematy, jak: Krajowe Ramy Kwalifikacji, budowa programów studiów w oparciu o efekty uczenia się, wewnętrzne systemy zapewniania jakości kształcenia, prawidłowe stosowanie systemu ECTS czy mobilność. Na każdym z 23 seminariów informowano również o założeniach rozwoju edukacji w Unii Europejskiej sformułowanych w takich dokumentach, jak Edukacja i Szkolenia 2020 czy Komunikat Komisji Europejskiej w sprawie modernizacji szkolnictwa wyższego. Eksperci prowadzili też spotkania informacyjne dla pedagogów i uczniów szkół ponadgimnazjalnych z całej Polski (6 spotkań), na których zaprezentowano aktualne możliwości studiowania w Polsce i w Europejskim Obszarze Szkolnictwa Wyższego (EOSW). Ponadto w 2011 r. Eksperci Bolońscy opracowali broszurę „Studiuj po europejsku. Poradnik dla kandydatów na studia i studentów”. Publikacja ta ma pomóc młodzieży kończącej szkołę średnią lub rozpoczynającej studia lepiej odnaleźć się

w zmienionej rzeczywistości akademickiej zarówno na uczelniach w Polsce, jak i w innych krajach Europy. W czerwcu 2011 r. zakończyły się dwie umowy z Komisją Europejską, na podstawie których Zespół działał od 2009 r. Raporty z dwuletniej pracy Zespołu przygotowane przez FRSE zostały wysoko ocenione przez Komisję Europejską. W podsumowaniu jednego z nich napisano: Nie ulega wątpliwości, że polski Zespół Ekspertów Bolońskich celująco wykonał swoje zadania, a cały projekt był zarządzany w sposób modelowy2. W efekcie Komisja Europejska przyznała polskiemu Zespołowi Ekspertów Bolońskich pełne finansowanie, o jakie FRSE się ubiegała. Od połowy 2011 r. Zespół funkcjonuje w oparciu o kolejną umowę z Komisją Europejską, która będzie trwała do końca 2013 r. Przewidywany budżet na prace Zespołu na ten okres to ponad 340 tys. euro, co oznacza piąte co do wysokości dofinansowanie w Europie. Środki zostaną przeznaczone na promocję rozwiązań europejskich scalających EOSW oraz wsparcie polskiego środowiska akademickiego we wdrażaniu reform.

PRZYKŁAD DOBREJ PRAKTYKI

Intensywny kurs polskiego Trzydziestu zagranicznych studentów Eramusa wzięło udział w dwóch kursach językowych zorganizowanych przez Centrum Kultury i Języka Polskiego dla Cudzoziemców na Uniwersytecie Warmińsko-Mazurskim w Olsztynie. Zrealizowane we wrześniu 2011 r. kursy EILC dla dwóch 15-osobowych grup obejmowały 80 godzin lekcyjnych nauki języka polskiego na poziomie podstawowym (A1), a ponadto: konwersacje i laboratorium językowe, wykłady, warsztaty i wycieczki krajoznawcze w regionie. Lektorzy posługiwali się przede wszystkim metodą komunikacyjną, aby studenci po ukończeniu kursu nie obawiali się używać języka polskiego w typowych sytuacjach życia codziennego. Organizatorzy sięgali po różne formy zachęcania i motywowania uczestników do komunikowania się po polsku. Bardzo interesującą inicjatywą – z punktu widzenia nie tylko językowego, lecz także integracyjnego – było zaproszenie klasy ze szkoły podstawowej na wspólne zajęcia, podczas których dzieci przeprowadzały krótkie wywiady z uczestnikami kursów EILC, a następnie prezentowały je całej grupie. Koordynatorem przedsięwzięcia była dr Maria Rółkowska. Tłumaczenie – Katarzyna Lasota, FRSE. Oryginał: The Polish Bologna Experts have clearly done excellent work and the overall project has been managed in an exemplary way.

PRZYKŁAD DOBREJ PRAKTYKI

Ślady wojny w miastach Europy – wyzwania dla młodych urbanistów Studenci architektury i projektowania urbanistycznego z Polski, Holandii i Niemiec w ramach Kursu intensywnego Erasmusa pracują nad integracją przestrzeni publicznych w miastach, na których II wojna światowa odcisnęła szczególne piętno. W roku 2010/11 zajęli się centrum Rotterdamu. Projekt pod nazwą Facing Impact of the Second World War: Urban Design in Contemporary European Cities prowadzony jest przez Politechnikę Krakowską im. Tadeusza Kościuszki we współpracy z uczelniami z Holandii (Technische Universiteit Delft) i Niemiec (HAWK Fachhochschule Hildesheim-Holzminden-Göttingen oraz Hochschule für Technik und Wirtschaft Dresden). W drugiej edycji przedsięwzięcia, zrealizowanej w roku akademickim 2010/11, w trakcie dwutygodniowych warsztatów studenci podjęli próbę zintegrowania nowego centrum Rotterdamu z terenami w zasięgu tzw. Brandlijn (linii ognia), całkowicie zniszczonymi w wyniku bombardowań na początku wojny. Rok wcześniej uczestnicy kursu pracowali nad integracją urbanistyczną Muzeum Auschwitz-Birkenau i terenu dawnych zakładów IG Farben z miastem Oświęcim, a w roku 2011/12 w trzeciej edycji przedmiotem studiów będzie centrum Drezna. Podczas zajęć omawiane są zagadnienia dotyczące: uwarunkowań społecznych, historii, tradycji, tożsamości miejsca, wartości kulturowych, środowiska, krajobrazu i innych czynników istotnych dla przyjmowanych rozwiązań projektowych. Celem działań jest rozwijanie umiejętności wnikliwego analizowania historycznego kontekstu miejsc objętych projektowaniem urbanistycznym. Kompleksowe podejście uwzględnia zrozumienie potrzeb społeczności lokalnej, jej poglądów i wartości, współpracę z ekspertami zewnętrznymi oraz udział społeczności lokalnej w procesie projektowym. Kurs intensywny umożliwia studentom uzyskanie wiedzy niezbędnej w zarządzaniu środowiskiem zurbanizowanym. Przedsięwzięcie to wyróżniają m.in.: – wielodyscyplinarny program dydaktyczny, obejmujący zagadnienia z zakresu: architektury, projektowania urbanistycznego, budownictwa, architektury krajobrazu, historii i historii urbanistyki, nauk społecznych, ochrony dóbr kultury i ekonomii; – różnorodne i innowacyjne metody dydaktyczne (studia terenowe, studio projektowe, warsztaty z udziałem potencjalnych grup użytkowników, panele dyskusyjne, wykłady, prezentacje multimedialne, grafika komputerowa, w tym wizualizacje 3D); – zaangażowanie lokalnych i regionalnych społeczności oraz władz, osób niepełnosprawnych, przedstawicieli organizacji rządowych i pozarządowych, lokalnych wydziałów architektury i planowania przestrzennego,

mediów, przedsiębiorców i decydentów w ewaluację osiągnięć studentów – udział w otwartej dyskusji nad projektami uczestników kursu intensywnego; – produkty i rozwiązania upowszechniające rezultaty projektu (broszury promocyjne, materiały dydaktyczne i pomoce naukowe, prace studentów, wystawy prac studentów w Polsce, Holandii i w Niemczech, prace konkursowe i dyplomowe studentów; informacje o kursie w profesjonalnych portalach architektonicznych i uniwersyteckich: www.architekci.pl; www.ronet.pl; www.dezwartehond.nl; www.ravb.nl Rotterdamse Academie van Bouwkunst; www.jadearchitecten.nl; www.airfoundation.nl). Osiągnięcia podjętych działań przedstawiono na dwujęzycznej stronie internetowej http://urbanwarimpacts.eu. Projekt Facing Impact of the Second World War: Urban Design in Contemporary European Cities został zaprezentowany – jako jeden z przykładów dobrej praktyki w dziedzinie architektury, literatury, nauk humanistycznych i sztuki – podczas ogólnoeuropejskiej konferencji ERASMUS Intensive Programmes – Mobility and Innovation in the European Context zorganizowanej przez Deutscher Akademischer Austausch Dienst (DAAD) we współpracy z Komisją Europejską i jedenastoma narodowymi agencjami programu „Uczenie się przez całe życie” – Erasmus, w tym polską NA, w Bonn w dniach 22-23 listopada 2011 r.

erasmus

Studenci zagraniczni Program Erasmus kojarzy się w naszym kraju przede wszystkim z wyjazdami studentów na zagraniczne uczelnie. Często natomiast zapominamy, że studenci Erasmusa przyjeżdżają także do Polski. Jest ich coraz więcej, ale nie można jeszcze uznać wymiany studentów w naszym kraju za zrównoważoną.

895/1 156 przyjazdy studentów 2008/2009 przyjazdy studentów 2009/2010

70/80

95/110

52/39

32/37

436/520 66/81

117/146 0/4

88/124 11/12

55/89 0/13

61/41

22/36 5/10

155/144

72/97

0/0

97/98

200

71/61

400

307/363

600

51/85 12/11

800

46/62

1 000

4/3

0/4

1 200

0/0

594/656

1 400

654/676

Liderem w roku 2009/10 stała się z kolei Hiszpania, która prawdopodobnie będzie nim także w roku 2010/11 (o ile wstępne dane z polskich uczelni zostaną potwierdzone w ogólnych statystykach Komisji Europejskiej). Jeśli zaś chodzi o Niemcy, to liczba studentów przyjeżdżających z tego kraju nieco spada. W roku akademickim 2009/10 kraj ten uplasował się dopiero na trzecim miejscu w rankingu, po Hiszpanii i Turcji. Jak pokazują zbiorcze dane z lat 1998/99 – 2009/10, najwięcej studentów przyjechało do Polski z uczelni niemieckich, hiszpańskich, francuskich, tureckich i portugalskich. W okresie tym największy, bo ponad 100-krotny wzrost liczby przyjazdów zaobserwowaliśmy w przypadku Hiszpanii i Portugalii, najmniejszy, bo tylko około 2,5-krotny – z uczelni brytyjskich. Analiza danych statystycznych niezmiennie potwierdza fakt, że znaczna część wszystkich studentów przyjeżdżających do naszego kraju trafia do kilkunastu największych ośrodków akademickich (np. Warszawa, Kraków, Wrocław). W roku 2009/10 14 uczelni, które przyjęły najwięcej studentów (każda ponad 100 osób) i które stanowiły zaledwie 5,7 proc. ogółu placówek realizujących wymianę studentów, przyjęło łącznie prawie połowę wszystkich studentów Erasmusa, którzy wybrali Polskę jako kraj studiowania. Warto też dodać,

860/1 312

Porównując dane statystyczne z pierwszego roku akademickiego, w którym polskie uczelnie rozpoczęły działalność w programie Erasmus (rok 1998/99), z ostatnim rokiem, z którego mamy ostateczne dane zatwierdzone przez Komisję Europejską (rok 2009/10), możemy stwierdzić, że w dziedzinie wymiany nastąpił ogromny postęp – liczba zagranicznych studentów Erasmusa wzrosła z 220 do 6070, czyli prawie 28-krotnie! Jeżeli wstępne dane z roku akademickiego 2010/11 zostaną potwierdzone, to liczba 7200 przyjazdów oznaczałaby kolejny dobry wynik pod względem dynamiki wzrostu. W tym samym okresie wzrosła też liczba studentów wyjeżdżających z 1426 w roku 1998/99 do 14 234 w roku 2010/11. Jednak prawie 10-krotny wzrost liczby wyjeżdżających w porównaniu z prawie 28-krotnym wzrostem liczby przyjeżdżających wskazuje, że dążymy do równowagi – Polska staje się coraz popularniejszym krajem docelowym dla zagranicznych studentów. Z jakich krajów przyjeżdża do Polski najwięcej studentów? Do roku akademickiego 2006/07 pozycję niekwestionowanego lidera pod względem liczby studentów wysyłanych do Polski zajmowały Niemcy. W roku 2007/08 pierwszą pozycję w tym rankingu objęła jednak Turcja i utrzymała ją także w roku 2008/09.

AT BE BG CY CZ DE DK EE ES FI FR GR HR HU IE IS IT LI LT LU LV MT NL NO PT RO SE SI SK TR UK

Wykres nr 5. Liczba studentów przybyłych do Polski na studia i praktyki w ramach programu Erasmus Źródło: opracowanie własne FRSE

W anglojęzycznej nomenklaturze tego typu mobilność określana jest jako credit mobility – wyjazdy w celu uzyskania w uczelni partnerskiej określonej liczby punktów zaliczeniowych ECTS.

że spośród 243 uczelni uczestniczących w Erasmusie 67 nie przyjęło żadnego zagranicznego studenta. Co decyduje o wyborze danego kraju i uczelni? Czynników jest wiele i z pewnością mają one bardzo różną wagę w wyborach dokonywanych przez poszczególnych studentów. Nie popełnimy jednak dużego błędu, twierdząc, że w przypadku decyzji o wyjeździe na część studiów do innej uczelni1 największe znaczenie mają takie czynniki, jak: atrakcyjność miejsca (kraju, regionu, miasta), do którego się wyjeżdża, atrakcyjność oferty dydaktycznej oraz jakość oferowanych przez uczelnię „usług”. Uczelnie powinny więc promować walory kulturowe, historyczne i turystyczne miasta i regionu, w którym są zlokalizowane. Polska nadal nie jest dobrze znanym krajem, wielu obywateli państw europejskich mało wie o bogactwie kultury i przyrody naszego kraju, jak również o naszej prężnie rozwijającej się gospodarce. Atrakcyjność regionu i miasta nie wystarczy jednak, jeżeli uczelnia nie będzie mogła zaproponować zagranicznym studentom dobrej oferty dydaktycznej. Europejski student przyjeżdżający na semestr chce zgromadzić 30 punktów ECTS za przedmioty związane z wymaganymi przez jego macierzystą uczelnię efektami kształcenia. Oferta musi być też dobrze przemyślana pod względem organizacyjno-logistycznym – studentowi potrzebne jest wsparcie informacyjne i doradcze, pozwalające mu na pokonywanie trudności związanych z życiem i nauką w innym, często nieznanym mu kraju i mieście. Przykładem atrakcyjnego dla zagranicznych studentów ośrodka jest Centrum Kształcenia Międzynarodowego Politechniki Łódzkiej. Dzięki uruchomieniu przed kilkunastoma laty programów kształcenia w językach obcych, dostępnych zarówno dla studentów polskich, jak i zagranicznych, cudzoziemcy przyjeżdżający w ramach

Erasmusa na Politechnikę Łódzką mogą uczestniczyć w tych samych zajęciach, na które uczęszczają studenci lokalni. Dla studentów polskich udział w zajęciach prowadzonych w językach obcych to swoiste okno na świat i dobre przygotowanie do udziału w mobilności międzynarodowej. Łódzka placówka oferuje 9 programów kształcenia w języku angielskim oraz 1 program w języku francuskim. Dzięki ofercie CKM Politechnika Łódzka z roku na rok niweluje różnicę między liczbą wyjeżdżających i przyjeżdżających Erasmusowców. Innym przykładem racjonalnego rozwiązania w zakresie przyjmowania studentów zagranicznych są uczelnie medyczne. Studenci Erasmusa są tam włączani do grup obcokrajowców, którzy odbywają studia w ramach istniejących komercyjnych programów w języku angielskim. Istotnym jednak problemem w przypadku uczelni medycznych jest konieczność bezpośredniego porozumiewania się w języku polskim z pacjentami podczas zajęć klinicznych. Kolejnym ciekawym przykładem promowania przyjazdów jest Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Legnicy, która w 2007 r. nawiązała kontakty z tureckimi uczelniami Selcuk Universitesi w Konya oraz Cumhuriyet Universitesi w Sivas. W roku akademickim 2007/08 przyjechali do Legnicy pierwsi tureccy studenci, którzy za zgodą macierzystych uczelni studiowali w systemie indywidualnych konsultacji prowadzonych w języku angielskim. Współpraca na kolejny rok akademicki okazała się na tyle obiecująca, że w roku 2008/09 PWSZ uruchomiła na Wydziale Administracji cały moduł prowadzony w języku angielskim, a w roku 2009/10 – kolejny w zakresie zarządzania i informatyki. Studenci tureccy uczęszczali na te zajęcia oraz na zajęcia z języka angielskiego i polskiego. W roku akademickim 2008/09 PWSZ w Legnicy przyjęła rekordową liczbę 30 studentów z Turcji, choć sama w tym samym roku wysłała za granicę w ramach Erasmusa jedynie 14 młodych ludzi. Tureccy przybysze są przyjaźnie przyjmowani przez lokalnych studentów, mieszkają we wspólnym akademiku, mają pozytywny wpływ na zainteresowanie lokalnej społeczności chociażby nauką języka angielskiego. Uczelnia nie ukrywa, że początkowe problemy z uruchomieniem zajęć w języku angielskim wydawały się nie do pokonania, udało się jednak je przezwyciężyć. W znakomity sposób przygotowano także obsługę zagranicznych studentów – od informacji przed przyjazdem do Legnicy, poprzez odbiór z dworca, wsparcie podczas pierwszych dni pobytu, stałe dostarczanie potrzebnych informacji, spotkania organizacyjne i integracyjne trwające aż po dzień wyjazdu. W większości polskich uczelni istnieje jednak znaczna przewaga liczby studentów wyjeżdżających w stosunku do liczby przyjeżdżających. W roku akademickim 2009/10 stosunek ten wyniósł 14 234 : 6070, czyli jak 2,5 : 1. To nadal spora nierównowaga, ale znacznie mniejsza niż 10 lat temu, kiedy proporcja ta wynosiła 6,5 : 1. Zmierzamy we właściwym kierunku, choć daleko nam jeszcze to erasmusowego ideału, czyli do pełnej równowagi wymiany. oprac. Beata Skibińska

LEONARDO DA VINCI

LEO N AR D O

D A

V INCI leonardo.org.pl

Program Leonardo da Vinci wspiera kształcenie i szkolenie zawodowe. Promuje innowacyjne podejście do edukacji i doskonalenia zawodowego, tak by było ono jak najbardziej atrakcyjne i skuteczne, a efekty nauczania odpowiadały potrzebom rynku pracy. Program wspiera także mobilność pracowników w Europie.

xA lbo pisanie wniosków do Leonardo da Vinci nie jest takie trudne, albo swoich potencjalnych uczestników potraficie dobrze przygotować do wyzwań.

Myślę, że duża liczba nowych wnioskodawców świadczy zarówno o naszym sukcesie promocyjnym, jak i o dobrej pracy punktów kontaktowych, które uruchomiliśmy w izbach rzemieślniczych i kuratoriach. Potrafią one wiedzę o programie przenieść na grunt praktyczny. Dzięki nim możliwe było dotarcie do nowych rodzajów instytucji, które jeszcze nie miały okazji realizować projektów w programie. Bardzo nas to cieszy. x L iczba nowych instytucji w programie rośnie. Czy nowe są również branże, do których te instytucje należą?

Największą satysfakcję w 2011 r. przyniósł fakt, że udało się nam przyciągnąć dużo nowych wnioskodawców – było ich więcej niż planowaliśmy. I, co równie ważne, wysoki był tzw. wskaźnik sukcesu wśród tych instytucji: na 187 zatwierdzonych projektów staży i wymiany doświadczeń aż 70 nadesłały podmioty, które nigdy w programie Leonardo nie brały udziału. To sukces tym większy, że z roku na rok jakość aplikacji jest coraz lepsza, a oceny końcowe wniosków przyznawane przez ekspertów wyższe. Mimo to nowym instytucjom, bez doświadczenia, udało się awansować do elitarnego grona realizatorów projektów. Izabela Laskowska zastępca dyrektora programu „Uczenie się przez całe życie” ds. programu Leonardo da Vinci

Oczywiście. Większość stanowią co prawda szkoły ponadgimnazjalne i zawodowe, ale nie brakuje również placówek i instytucji zupełnie innego typu np. cechów rzemiosł. To pozytywna tendencja, którą zawdzięczamy wspomnianej współpracy z izbami rzemieślniczymi. Przybywa również stowarzyszeń i fundacji pracujących z osobaami wykluczonymi – w szerokim tego słowa znaczeniu. Mogłoby się wydawać, że tego rodzaju instytucje nie poradzą sobie w programie Leonardo da Vinci, bo napisanie wniosku będzie dla nich za trudne. Jest inaczej. x S koro jest tak dobrze, czy to znaczy, że niczego nie trzeba poprawiać? To, że jesteśmy zadowoleni, nie oznacza, że przed nami nie ma już wyzwań. Myślę, że w tym roku i kolejnym będziemy się starać, by więcej wniosków płynęło z województw słabiej reprezentowanych w programie, czyli lubuskiego, opolskiego, warmińsko-mazurskiego i kujawsko-pomorskiego. Pierwsze efekty naszych działań w tym kierunku już widać: w 2011 r. zorganizowaliśmy w Opolskiem dużą konferencję i warsztaty dobrych praktyk. Wskaźnik sukcesu od razu skoczył do 42,9 proc., choć nie przyznawaliśmy już punktów „za pochodzenie”. Dla porównania na bardzo aktywnym Śląsku wskaźnik wyniósł tylko 32 proc. W 2012 r. chcemy również zastanowić się, jak wesprzeć zmiany w obszarze kształcenia zawodowego, wprowadzone w sierpniu 2011 r. z inicjatywy Ministerstwa Edukacji Narodowej. W ich efekcie kształcenie zawodowe ma nabrać nowego, pozytywnego wizerunku. Naszym zadaniem będzie stworzenie narzędzi i materiałów, które wesprą ten proces.

Program Leonardo da Vinci (LdV) w ramach Projektów Transferu Innowacji wspiera rozwój innowacji i modernizację systemów kształcenia ustawicznego. Z kolei w ramach Projektów Wymian i Staży (zwanych też Projektami Mobilności) finansuje wyjazdy uczniów i kadry. W programie realizowane są również Projekty Partnerskie, które umożliwiają

organizacjom z różnych krajów podejmowanie na poziomie europejskim wspólnych działań związanych z kształceniem i doskonaleniem zawodowym. Na działalność programu Leonardo da Vinci wpływ mają również konkretne inicjatywy promujące rozwój, testowanie i wdrażanie wspólnotowych narzędzi na rzecz kształcenia i szkolenia

LEONARDO DA VINCI

zawodowego. Szczególnie ważny z punktu widzenia LdV jest system transferu i akumulacji osiągnięć w kształceniu i szkoleniu zawodowym (ECVET).

Tabela nr 9. Liczba wniosków w edycji 2011 dla programu Leonardo da Vinci – Projekty Mobilności Odrzucone, w tym: Nazwa programu/akcji Leonardo da Vinci – projekty staży dla uczniów (IVT)

PROJEKTY MOBILNOŚCI: staże zawodowe oraz wymiana doświadczeń Celem projektów jest wspieranie międzynarodowej mobilności osób w trakcie szkolenia zawodowego oraz osób odpowiedzialnych za prowadzenie takich szkoleń. Głównym założeniem tych przedsięwzięć jest połączenie teorii z praktyką, a zatem wzmocnienie więzi między światem edukacji i pracy. Projekty dają beneficjentom możliwość nawiązania współpracy międzynarodowej i organizacji wyjazdów na staże zagraniczne. Nauczyciele, trenerzy i instruktorzy mogą dzięki nim doskonalić warsztat metodyczny. W ramach wszystkich projektów zatwierdzonych w 2011 r. szansę na wyjazd uzyskały 4862 osoby. Najliczniejszą grupę stanowią uczestnicy projektów mobilności (3302 osoby, czyli 68 proc.) ze szkół zawodowych. Następna pod względem liczebności grupa (1077 osób, czyli 22 proc.) uczestniczyć będzie w projektach wymiany doświadczeń, a dla młodych pracowników i absolwentów zaplanowano 483 staże (10 proc. ogólnej liczby wyjazdów). Ciekawa jest też informacja o wielkości budżetu projektów staży i wymiany

Leonardo da Vinci – projekty staży dla osób na rynku pracy (PLM) Leonardo da Vinci – projekty wymiany doświadczeń (VETPRO)

doświadczeń zatwierdzonych do realizacji w konkursie 2011. Dla projektów staży dla uczniów (IVT) średni budżet wynosi około 72 tys. euro, dla projektów staży adresowanych do absolwentów i osób bezrobotnych (PLM) średnia wysokość budżetu to ponad 96 tys. euro, zaś dla projektów skierowanych do kadry i nauczycieli zawodu (VETPRO) średni budżet jest już znacznie mniejszy i wynosi około 35 tys. euro. Niezwykle interesujący jest fakt udziału w konkursie z 2011 r. wielu nowych

Wykres nr 6. Projekty Mobilności zatwierdzone w konkursie 2011 w podziale na województwa

Brak środków finansowych

Niska jakość

Odrzucone formalnie

Środki przyznane (euro)

430

115

289

8 343 791,20

1 729 916,00

103

1 897 217,00

Źródło: opracowanie własne FRSE

lubuskie 2 podlaskie 4 zachodniopomorskie 5 warmińsko-mazurskie 5 opolskie 6 łódzkie 8 świętokrzyskie 9 podkarpackie 9 kujawsko-pomorskie 9 dolnośląskie 10 pomorskie 12 małopolskie 13 wielkopolskie 15 lubelskie 16 mazowieckie śląskie

Źródło: opracowanie własne FRSE

Liczba wniosków Zaakceptowane do w konkursie realizacji

wnioskodawców. Wśród zatwierdzonych 187 projektów staży i wymiany doświadczeń 37 proc. nadesłanych zostało przez instytucje, które w latach 2007-2010 nie realizowały projektu w tej akcji. Wynik ten potwierdza skuteczność działań Narodowej Agencji, której priorytetem krajowym było wspieranie uczestnictwa nowych organizacji.

Staże zagraniczne dla pracowników (plm) i praktyki zawodowe dla uczniów (ivt) Uczestnikami projektów staży mogą być osoby w trakcie wstępnego kształcenia zawodowego (IVT – Initital Vocational Training) oraz osoby pracujące i poszukujące pracy (PLM – People on the Labour Market). Staż lub praktyka zawodowa jest formą nauki zawodu, polegającą na zdobywaniu doświadczenia zawodowego w miejscu pracy. Staże w ramach programu Leonardo da Vinci odbywają się w zagranicznych organizacjach partnerskich, w ramach współpracy między instytucjami szkolącymi i przedsiębiorstwami. Staż musi stanowić integralną część szkolenia zawodowego. Czas trwania stażu za granicą może wynosić od 2 do 39 tygodni dla uczniów na wstępnym etapie kształcenia (IVT) i od 2 do 26 tygodni dla osób pracujących i poszukujących pracy (PLM). Staż może odbywać się w państwach, które biorą udział w programie Leonardo da Vinci. W 2011 r. projekty będą

realizowane w 25 krajach. Najwięcej osób wyjedzie do Niemiec (2737, czyli 56 proc.), Włoch (724 – 15 proc.), Wielkiej Brytanii (675 – 14 proc.) i Hiszpanii (519 – 11 proc.). Najwięcej zagranicznych staży zawodowych (IVT i PLM) zatwierdzonych w konkursie w roku 2011 odbędzie się w firmach z branży gastronomicznej i hotelarskiej, informatycznej, budowlanej, samochodowej i ogrodniczej.

WYMIANA DOŚWIADCZEŃ (VETPRO) Projekty wymiany doświadczeń to wyjazdy zagraniczne osób odpowiedzialnych za kształcenie i szkolenie zawodowe lub rozwój zasobów ludzkich w instytucjach szkoleniowych i przedsiębiorstwach. Celem wyjazdów jest poznanie i przeniesienie ciekawych rozwiązań, a także doskonalenie i modernizacja metod oraz praktyk związanych z kształceniem zawodowym. W projektach VETPRO mogą brać udział: nauczyciele zawodu (w tym nauczyciele języków obcych), instruktorzy zawodu, doradcy zawodowi, osoby odpowiedzialne za szkolenia, kierownicy działów kadr, kadra zarządzająca instytucji i przedsiębiorstw (szczególnie sektora MŚP). Projekty wymiany doświadczeń mogą trwać od 1 do 6 tygodni. W roku 2011 najczęściej decydowano się na pobyty tygodniowe (70 proc. uczestników) i dwutygodniowe (28 proc.). Projekty wymian najczęściej zgłaszały szkoły zawodowe, komendy policji, urzędy pracy i organizacje pozarządowe. Aplikacje dotyczyły wymiany doświadczeń dotyczących m.in. kształcenia i szkoleń, nauki o zarządzaniu i administracji, świata pracy, szkoleń nauczycieli przedmiotów zawodowych, rzemiosła, pracy socjalnej i poradnictwa, ochrony osób i mienia, opieki

społecznej, bezpieczeństwa i ochrony (programy ogólne).

PROJEKTY PARTNERSKIE Projekty Partnerskie to inicjatywy współpracy wielostronnej o małej skali finansowania. Polegają na tworzeniu przez różnorodne instytucje międzynarodowych partnerstw. Służą one współpracy w rozwiązywaniu problemów kształcenia i doskonalenia zawodowego oraz wypracowaniu konkretnych produktów. Projekty Partnerskie zakładają aktywny udział osób szkolonych oraz wspierają ich mobilność. Celem Projektów Partnerskich LdV może być: opracowywanie wspólnych treści i koncepcji szkoleń; wzmocnienie związków pomiędzy edukacją

a światem pracy; rozwój kwalifikacji nauczycieli i szkoleniowców w kształceniu zawodowym; testowanie i stosowanie wspólnych europejskich podejść do kształcenia i szkolenia zawodowego oraz integracja potrzeb szkoleniowych rynku pracy. W 2011 r. na konkurs wpłynęły łącznie 224 wnioski, z czego 50 pochodziło od instytucji koordynujących, a 174 od podmiotów pełniących rolę partnera. Zainteresowanie wnioskodawców projektami partnerskimi w stosunku do ubiegłego roku wzrosło niemal dwukrotnie – w 2010 r. wniosków było 143. W każdym projekcie partnerskim uczestniczą co najmniej trzy instytucje z trzech różnych krajów. W tegorocznej edycji najwięcej partnerów pochodzi z Turcji (42 instytucje), Niemiec (38), Włoch (23),

LEONARDO DA VINCI

Hiszpanii (22) i Wielkiej Brytanii (17).

Tabela nr 11. Wyniki selekcji wniosków o dofinansowanie Projektów Transferu Innowacji w programie Leonardo da Vinci w 2011 r. 250

PROJEKTY TRANSFERU INNOWACJI

Odrzucone, w tym:

224 Nazwa programu/akcji

200

Projekty Transferu Innowacji to projek174 ogółem ty współpracy wielostronnej polegające polski koordynator na przenoszeniu i zastosowaniu na no143 150 wym gruncie innowacyjnych rozwiązań polski partner i produktów w celu podniesienia jako120 122 ści kształcenia i szkolenia zawodowego. W toku międzynarodowej współpracy 100 92 partnerzy adaptują pomysły sprawdzone pod kątem merytorycznym, językowym, kulturowym i prawnym oraz wdrażają je 50 50 w kolejnych krajach, sektorach lub dla 28 nowych grup odbiorców. Przedmiotem 21 transferu mogą być rezultaty projektów pilotażowych lub tematycznych realizo 0 2009 2010 2011 wanych w poprzedniej fazie programu Leonardo da Vinci oraz wszelkie innowacyjne rozwiązania niezwiązane z proWykres nr 7. Zestawienie porównawcze składanych wniosków do akcji Projekty gramem. Realizowane projekty transferu Partnerskie w konkursach 2009-2011. Program Leonardo da Vinci innowacji muszą się wpisywać w ogłoszone przez Komisję Europejską priorytety Źródło: opracowanie własne FRSE europejskie. W konkursie 2011 na projekty transferu doradcy rolni; innowacji programu Leonardo da VinLogisticsTube jako płaszczyzny współ– przedsiębiorcy oraz pracownicy maci złożono 46 wniosków. Zatwierdzono pracy dla świata kształcenia zawodołych i średnich przedsiębiorstw; 19 projektów o łącznym dofinansowawego i świata pracy; – pracownicy zawodowych uczelni niu w wysokości 4 683 102,80 euro. – przygotowanie e-narzędzia do identyfiwyższych; Przedsięwzięcia realizowane będą przez kacji zapotrzebowania na kompetencje – uczniowie i nauczyciele szkół zawouczelnie wyższe (11), przedsiębiorstwa inżynierskie i menedżerskie w obszarze dowych. (4), instytuty badawcze (2) oraz izby logistyki; gospodarcze, fundacje i stowarzyszenia – opracowanie 13 modułów e-learningoProjekty TOI zatwierdzone do realizacji (2). wych (9 menedżerskich i 4 inżynierw 2011 r. dotyczą opracowania, wytwoW każdym projekcie TOI uczestniczy co skich) dotyczących logistyki; rzenia, przetestowania oraz upowszechnajmniej trzech partnerów z trzech róż– stworzenie innowacyjnego, opartego niania produktów związanych z kształnych krajów. W projektach z roku 2011 na teoretycznych podstawach, autoceniem i szkoleniami zawodowymi. najczęściej są to partnerzy z Włoch, diagnostycznego narzędzia doradzW szczególności chodzi o: Wielkiej Brytanii i Litwy. twa zawodowego – systemu S2CPT – opracowanie materiałów dydaktyczpozwalającego określić indywidualne nych, dostępnych w języku angielskim, Grupy docelowe, które w przyszłości predyspozycje zawodowe i ukierunna temat analizy niepewności pomiaskorzystają z wypracowanych rezultatów kowującego młodych ludzi na ścieżce rów, na potrzeby i wg wymagań prato m.in.: kariery. System będzie się składał z nacowników przemysłu zajmujących się – inżynierowie sektora budownictwa rzędzi do niezależnej diagnozy ucznia metrologią; i spawalnictwa; oraz materiałów pomocniczych dla do– stworzenie platformy komunikacyjnej – menedżerowie logistyki; radców/nauczycieli, a także rodziców; lot4eng.com osadzonej w środowisku – rolnicy i pracownicy służb rolnych, – opracowanie modułów szkoleniowych

Tabela nr 10. Wyniki selekcji wniosków o dofinansowanie Projektów Partnerskich w programie Leonardo da Vinci w 2011 r. Odrzucone, w tym: Nazwa programu/akcji

Liczba wniosków w konkursie 224

Program Leonardo da Vinci – Projekty Partnerskie Źródło: opracowanie własne FRSE

Zaakceptowane do realizacji

Wnioski na liście rezerwowej

Brak środków finansowych

Niska jakość

Odrzucone formalnie

Inne

Środki przyznane (euro)

122

1 090 000,00

Liczba wniosków w konkursie

Zaakceptowane do realizacji

Brak środków finansowych

Niska jakość

Odrzucone formalnie

Środki przyznane (euro)

4 683 102,80

Program Leonardo da Vinci – Projekty transferu innowacji Źródło: opracowanie własne FRSE

kompetencyjnego menedżerów projektów finansowanych ze środków UE (kompetencji typowych dla menedżerów projektów inwestycyjnych, badawczych, szkoleniowych oraz międzynarodowych), z uwzględnieniem każdej fazę wdrażania projektu; – stworzenie proceduralnych, formalnych, prawnych oraz kulturowych podstaw dla prowadzenia procesów uznawania kształcenia nie- oraz pozaformalnego; – przygotowanie i przetestowanie kursu e-learningowego na temat wzajemnej poprawy pracy, zdrowia, organizacji i zarządzania konfliktami, zwłaszcza w przedsiębiorstwach rodzinnych. z dziedziny agroturystyki, biznesu w rolnictwie (zarządzania, marketingu, zarządzania finansami, planowania, zarządzania produkcją), szkółkarstwa, produkcji organicznej, innowacyjności produkcji zwierzęcej i roślinnej; – przygotowanie strategicznej gry menedżerskiej jako innowacyjnej metody nauczania w edukacji biznesowej; – stworzenie dla doradców zawodowych innowacyjnej, wielowymiarowej platformy LMS z wbudowaną obsługą

kujawsko-pomorskie 2 lubelskie 2 opolskie 2 świętokrzyskie 2 dolnośląskie 3 podlaskie 3 warmińsko-mazurskie 4 łódzkie 5 pomorskie podkarpackie wielkopolskie mazowieckie małopolskie śląskie

serwisów społecznościowych, w oparciu o metodologię opracowaną podczas tworzenia narzędzia CREIN (comprehensive itinerary of professional and social (re)insertion); – opracowanie sześciu podręczników dla inżynierów i menedżerów budowlanych; – stworzenie aplikacji komputerowej do samodzielnej nauki technicznego języka angielskiego BUILD YOUR ENGLISH; – zdefiniowanie modelu

7 8 9 15 17 26

Wykres nr 8. Liczba wniosków z poszczególnych województw złożonych w ramach akcji Wizyty przygotowawcze programu Leonardo da Vinci - konkurs 2011.

WIZYTY PRZYGOTOWAWCZE I SEMINARIA KONTAKTOWE Przed złożeniem wniosku na konkurs instytucje mogą skorzystać z możliwości udziału w wizytach przygotowawczych i seminariach kontaktowych. W 2011 r. wsparto 105 wniosków o dofinansowanie udziału w tego rodzaju przedsięwzięciach. Wyjazdy mają na celu przygotowanie wspólnego projektu, określenie ról i zadań partnerów. Najczęściej wybierane kraje, w których odbyły się wizyty przygotowawcze i seminaria kontaktowe, to: Niemcy, Hiszpania, Zjednoczone Królestwo, Włochy i Francja. W seminariach kontaktowych organizowanych przez narodowe agencje w roku 2011 brało udział 18 osób. Uczestnictwo w tego typu spotkaniu umożliwia m.in. poznanie przedstawicieli instytucji z innych krajów europejskich i utworzenie z nimi grupy partnerskiej. Najwięcej wniosków, które otrzymały dofinansowanie i w rezultacie dane inicjatywy z powodzeniem zostały zrealizowane lub są w trakcie realizacji projektu, pochodziło z województwa śląskiego (26). Wyraźnie można zauważyć dużą aktywność tego rejonu Polski na tle innych województw. Kolejne miejsce w rankingu zajęły województwa małopolskie i mazowieckie, z których napłynęło odpowiednio 17 i 15 przyjętych wniosków.

Źródło: opracowanie własne FRSE

LEONARDO DA VINCI

Przykład dobrej praktyki

Gotowi do gotowania – projekt Europejskie kształcenie zawodowe kreatywnego pracownika w drodze ponadnarodowych staży 32 uczniów klas gastronomicznych z Zespołu Szkół nr 1 – Technikum nr 1 w Grodzisku Mazowieckim uczestniczyło w stażu zawodowym we francuskiej Nicei. Poznali tajniki kuchni śródziemnomorskiej, uczyli się też praktycznej obsługi konsumenta.

Stażyści to uczniowie klas II i III kierunku technika żywienia i gospodarstwo domowe. Do wyjazdu starali się przygotować najlepiej, jak potrafili. Odbyli szkolenie z języka francuskiego (w tym zawodowego), poznawali kulturę Francji oraz obyczaje, tradycje i warunki życia panujące w Nicei i okolicach. W ramach przygotowania pedagogicznego poznali też zasady komunikacji interpersonalnej, sposoby rozwiązywania konfliktów oraz przeszli trening zachowań asertywnych i szkolenie BHP. W Nicei młodzi ludzie pracowali w grupach 2-osobowych i jednej 4-osobowej w 14 restauracjach w centrum miasta. Staż zrealizowali zgodnie z programem. Praca w profesjonalnych zakładach gastronomicznych pozwoliła im poznać zasady funkcjonowania prowansalskich restauracji, tajniki właściwego przyrządzania potraw i napojów oraz obsługi konsumenta. Przyczyniła się również do rozwoju umiejętności prawidłowego posługiwania się językiem francuskim, szczególnie jeśli chodzi o słownictwo zawodowe. Lepszą znajomość francuskiego stażyści mieli okazję wykorzystać m.in. w trakcie późniejszych praktyk w warszawskich hotelach sieci Accor i Louvre.

We Francji uczestnicy stażu nabyli też umiejętność pracy w zespole, nabrali pewności siebie, stali się bardziej tolerancyjni i przedsiębiorczy, zrozumieli również, co znaczy być obywatelem Unii Europejskiej. Wymiernym efektem praktyk było uzyskanie międzynarodowych certyfikatów umiejętności w zakresie gastronomii i obsługi klientów, które zwiększają szanse stażystów na atrakcyjną pracę (niektórzy już otrzymali oferty). Po powrocie do Polski uczestnicy projektu zaprezentowali swe umiejętności, przygotowując dla rówieśników ze szkoły, nauczycieli i zaproszonych gości potrawy charakterystyczne dla kuchni francuskiej. Zaprojektowali i wykonali wystrój wnętrza (ozdobiły je m.in. oliwki, słoneczniki i lawenda), a chcąc oddać klimat nicejskich restauracji, zadbali o odtworzenie znanych francuskich piosenek. Przedstawili również prezentację multimedialną dokumentującą staż. Nabyte umiejętności uczniowie zaprezentowali także w konkursie kulinarnym z okazji Święta Szkoły oraz w trakcie Dnia Otwartego dla gimnazjalistów – mogli oni obserwować, jak stażyści przygotowują poczęstunek. Uczestnicy opublikowali wspomnienia z wyjazdu w gazecie szkolnej i udzielili wywiadów Radiu Bogoria. Zostali również bohaterami filmu pt. Pewnego dnia będę szefem kuchni, emitowanego w Kuchni.tv, a wyprodukowanego przez CANAL+ Cyfrowy przy udziale Francusko-Polskiego Funduszu Współpracy. Film pokazuje drogę zawodowego rozwoju młodych kucharzy z Grodziska. Tego rodzaju wyróżnienie wpłynęło mobilizująco na innych uczniów, było też świetną promocją szkoły, miasta i całego regionu. Francuskim partnerem projektu było Stowarzyszenie Restauratorów w Nicei. Koordynatorem przedsięwzięcia była Anna Wrona. Staż trwał od 20 maja do 30 czerwca 2010 r. Dofinansowanie z programu Leonardo da Vinci wyniosło 93 596 euro.

Tajemnice uczenia na odległość – projekt How to Webcast – new media use in the efficient learning processes Przez dwa lata instytucje z Polski, Czech, Litwy i Wielkiej Brytanii pracowały nad testowaniem i promocją metodyki nauczania online przy pomocy technologii webcast.

Pierwszy etap prac polegał na zebraniu wszelkich materiałów dotyczących oprogramowania webcast i wykorzystywania go do celów edukacyjnych. Zgromadzono również informacje na temat metodyki nauczania na odległość osób dorosłych – instytucje uczestniczące wykorzystały m.in. własne doświadczenia z poprzednich inicjatyw oraz dostępne raporty i badania. Na podstawie zebranych materiałów przygotowano pierwszą wersję Metodyki Nauczania poprzez Webcast (WTM). Następnie partnerzy przeprowadzili serię wewnętrznych, pilotażowych szkoleń webcast, seminaria oraz spotkania szkoleniowe dla instytucji edukacyjnych (firm szkoleniowych, szkół wyższych, stowarzyszeń szkoleniowych i indywidualnych trenerów). Efekty testowania oraz informacje zwrotne uzyskane od uczestników seminariów pomogły we wprowadzeniu poprawek do metodyki szkoleń oraz przygotowywanych publikacji. Projekt miał na celu podniesienie świadomości środowiska szkoleniowego w zakresie wykorzystania mediów strumieniowych w edukacji. Uczestnikami działań byli trenerzy, edukatorzy, nauczyciele oraz pracownicy instytucji edukacyjnych. Głównym rezultatem projektu jest transfer WTM oraz materiałów na temat wykorzystywania go. Na ich podstawie przygotowane zostały opracowania oraz scenariusze planowanych webcastów (w formie szkoleń online). Dodatkowo na bazie materiałów tematycznych stworzono podręcznik oraz narzędzia dostępne online, m.in. krótkie filmy szkoleniowe dotyczące WTM i wykorzystania nowych mediów do celów edukacyjnych. By wypromować Metodykę Nauczania poprzez Webcast (WTM), partnerzy przeprowadzili kampanię w mediach elektronicznych (mailingi, artykuły sponsorowane, profile projektu w mediach społecznościowych oraz boksy i banery na portalach branżowych). Na stronie internetowej projektu umieścili 20 prezentacji multimedialnych dotyczących efektywnego realizowania szkoleń webcast, zorganizowali też 40 spotkań, 42 szkolenia face-to-face oraz 20 szkoleń online, w których łącznie wzięło udział 810 osób (trenerów, edukatorów, pracowników MŚP).

Finalnym punktem przedsięwzięcia i kampanii promocyjnej była konferencja, która odbyła się 25 października 2010 r. w hotelu Kyriad Prestige w Warszawie. Do jej sukcesu przyczyniły się firmy i media, które zaangażowały się w to wydarzenie (wystąpienia dwóch kluczowych prelegentów transmitowane były na żywo ze Stanów Zjednoczonych). Sama konferencja również była dostępna w sieci dla wszystkich tych, którzy nie mogli osobiście wziąć w niej udziału. Strona internetowa projektu, dostępna w czterech wersjach językowych, stała się ważnym źródłem wiedzy dla wszystkich osób zainteresowanych edukacją zdalną i realizacją spotkań online. Od początku 2010 r. stronę odwiedziło ponad 13 tys. osób, a wiele z nich zapoznało się również z publikacjami i materiałami (wideo-poradami, scenariuszami webcastów, artykułami pisanymi przez ekspertów itp.). Dzięki temu przedsięwzięcie to stało się ważnym punktem odniesienia dla wszystkich osób zainteresowanych tą tematyką. Zarówno Metodyka, jak i Manual mogą posłużyć jako podręczniki przydatne każdej osobie, która chce nauczyć się, jak realizować szkolenia online i jak najlepiej się do nich przygotować. Koordynatorem przedsięwzięcia była Fundacja Obserwatorium Zarządzania, a kierownikiem Krzysztof Zieliński. Zagraniczni partnerzy to: IMOTEC – Institute of Mobile Technologies for Education and Culture (Wilno, Litwa), Adam Smith College (Kirkcaldy, Wielka Brytania), Czech Efficient Learning Node (Praga, Republika Czeska). Dofinansowanie z budżetu programu „Uczenie się przez całe życie” wyniosło 292 065 euro.

grUndTVig

und

g grundtvig.org.pl

Program Grundtvig wspiera europejską współpracę i wymianę doświadczeń związanych z niezawodową edukacją osób dorosłych – niezależnie, czy jest to edukacja formalna, pozaformalna czy nieformalna. Jest to czwarty, najmniejszy i najmłodszy program sektorowy programu „Uczenie się przez całe życie”.

x Liczba wniosków złożonych w programie Grundtvig była w ubiegłym roku tak duża, że można chyba mówić o klęsce urodzaju. To prawda. W akcji Asystentury Grundtviga, która w 2011 r. realizowana była dopiero po raz trzeci, liczba wniosków wzrosła ponad trzykrotnie. Równie imponujący był wzrost w przypadku Projektów Wolontariatu Seniorów – złożono ich dwukrotnie więcej. O około połowę wzrosła liczba zgłoszonych wniosków w dwóch innych akcjach: Warsztaty Grundtviga i Projekty Partnerskie Grundtviga.

W 2011 r. udało nam się sprostać kilku dużym wyzwaniom. Po pierwsze, udanie wpisaliśmy się w obchody Europejskiego Roku Wolontariatu. W związku z prezydencją Polski w Radzie UE zorganizowaliśmy europejską konferencję poświęconą wolontariatowi dorosłych oraz wsparliśmy realizację dwóch ważnych wydarzeń krajowych: dorocznego Forum Trzeciego Wieku towarzyszącemu Forum Ekonomicznemu w Krynicy oraz Dnia Wolontariatu Seniorów. Ubiegły rok był udany także pod względem statystyk: liczba wniosków oraz dofinansowanych działań znów znacząco wzrosła. Alina Respondek zastępca dyrektora programu „Uczenie się przez całe życie” ds. programu Grundtvig

x Wniosków przybywa bardzo szybko, a pieniędzy? Co roku mamy nieco zwiększony budżet, a dodatkowo w roku 2011 otrzymaliśmy środki z rezerwy europejskiej i nasz budżet zwiększył się do 3,1 mln euro, dzięki czemu mogliśmy zaakceptować znacznie więcej wniosków. Niestety, tego, czy dodatkowe pieniądze będą, czy nie – nie da się przewidzieć. Teoretycznie zależy to od liczby odrzuconych wniosków, a w praktyce wyliczenia są bardziej skomplikowane. Cieszymy się, że w 2012 roku budżet będzie znacząco większy i wyniesie 3,5 mln euro. x W rozwój programu Grundtvig włożono przez ostatnie lata ogromny wysiłek, tymczasem próżno szukać jego kontynuacji w pomysłach Komisji na lata 2014-2020. Nie ukrywam, że jesteśmy tym bardzo rozczarowani. Na razie wszystko wskazuje na to, że za dwa lata Grundtvig, podobnie jak Comenius czy Leonardo da Vinci, zniknie. Trudno nam to sobie wyobrazić – szczególnie nie rozumieją tego beneficjenci. W proponowanym przez Komisję nowym programie znacznie pomniejszono obszary dotychczas reprezentowane przez program Grundtvig. Mamy nadzieję, że te propozycje nie są ostateczne i w nowym budżecie uda się wywalczyć środki na niezawodową edukację dorosłych obywateli Europy.

W programie Grundtvig działania kierowane są przede wszystkim do tych słuchaczy, którzy wymagają szczególnego wsparcia. Dla nich tworzona jest oferta edukacyjna, w tym alternatywne ścieżki edukacji. Program z założenia ma pomagać – poprzez stwarzanie możliwości uczenia się – w rozwiązywaniu problemów starzejącego się społeczeństwa europejskiego. Wśród jego celów, oprócz poprawy współpracy europejskiej w dziedzinie niezawodowej edukacji dorosłych, wymiany

doświadczeń i tworzenia innowacyjnej oferty edukacyjnej, jest zwiększenie liczby edukacyjnych wyjazdów do innych krajów Europy – zarówno kadry, jak i dorosłych słuchaczy. Cele programu Grundtvig realizowane są przez 10 różnych akcji, z czego 7, tzw. zdecentralizowanych, obsługuje obecnie Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, a 3 – Agencja Wykonawcza w Brukseli. W kampanii informacyjnej Grundtviga w roku 2011 szczególnie wiele uwagi – z racji obchodów Europejskiego Roku

grUndTVig

Wolontariatu 2011 – poświęcono promocji programu wśród osób zaangażowanych w wolontariat dorosłych, w tym wolontariat seniorów. W bezpośrednich działaniach promocyjnych, czyli takich, w których wnioskodawcy mieli bezpośredni kontakt z pracownikami Narodowej Agencji, uczestniczyło łącznie ponad 800 potencjalnych beneficjentów. W celu upowszechniania rezultatów najlepszych działań sfinansowanych z budżetu programu Grundtvig w każdej

PROJEKTY PARTNERSKIE GRUNDTVIGA

z jego 7 akcji wybierano przykłady dobrej praktyki, które następnie opisywano na stronie internetowej programu w Galerii projektów oraz w wydawanych broszurach. W 2011 r. opublikowano 26 przykładów dobrej praktyki, z czego aż 13 dotyczy największej akcji – Projektów Partnerskich Grundtviga. W roku 2011 program Grundtvig w Polsce dysponował budżetem w wysokości 3,1 mln euro.

Projekty partnerskie to największa akcja w programie Grundtvig – cieszy się w Polsce bardzo dużym zainteresowaniem. Ilustrują to dane z kolejnych lat: w 2009 r. złożono 165 wniosków, w 2010 r. – 209, a w roku 2011 aż 287, z których zaakceptowano 111 projektów.

Są to dwuletnie projekty wielostronnej współpracy europejskiej na stosunkowo niewielką skalę, których głównym celem jest wymiana doświadczeń dotyczących edukacji dorosłych przez europejskie organizacje partnerskie. Inicjatywy służą zwykle tworzeniu atrakcyjnej oferty edukacyjnej, rozwijaniu kompetencji kluczowych u dorosłych (np. języki obce, TIK, kompetencje

WARSZTATY GRUNDTVIGA

Tabela nr 12. Grundtvig w Polsce na tle Europy – liczba wniosków zaakceptowanych w Polsce i w Europie w poszczególnych akcjach programu Grundtvig z budżetu roku 2011 (stan na 31 grudnia) Kraj

Projekty Partnerskie Grundtviga

Projekty Wolontariatu Seniorów

Warsztaty Grundtviga

Kursy doskonalenia zawodowego

Wizyty i wymiana kadry

Asystentury Grundtviga

Wizyty Przygotowawcze

Razem 566

Hiszpania

173

253

Niemcy

145

212

511

Włochy

201

114

465

Wlk. Brytania

139

101

408

Francja

116

102

402

Turcja

142

158

351

Polska – liczba wniosków zaakceptowanych

111

323

5,95%

7,87%

10,36%

4,32%

5,29%

6,25%

6,85%

5,55%

Rumunia

105

132

291

Holandia

203

Polska – udział procentowy

Szwecja

199

Portugalia

182

Austria

181

Finlandia

164

Grecja

147

Węgry

128

Czechy

111

Belgia (flamandzka)

109

Litwa

107

Dania

Słowacja

Norwegia

106

101

100

Belgia (francuska)

Irlandia

Estonia

Słowenia

58 54

Łotwa

Szwajcaria

Chorwacja

Bułgaria

Cypr

Islandia

Malta

Luksemburg

Belgia (niemiecka)

Liechtenstein

1865

127

193

2036

700

160

686

5764

Razem Źródło: opracowanie własne FRSE

obywatelskie) oraz motywowaniu ich do dalszego uczenia się – zwłaszcza tych, którzy nie ukończyli szkoły i są zagrożeni wykluczeniem społecznym. Projekty dotyczą również: zagadnień międzykulturowych, walki z ksenofobią i nietolerancją, edukacji rodziców, uczenia się osób w starszym wieku, specjalnych potrzeb edukacyjnych osób

70%

niepełnosprawnych, edukacji prozdrowotnej, konsumenckiej oraz prowadzonej w zakładach karnych, a także oferty edukacyjnej dla dorosłych na terenach wiejskich, sztuki, muzyki i kultury. W projektach tych bardzo ważne jest aktywne zaangażowanie dorosłych słuchaczy we wszelkie działania, w tym w wyjazdy do organizacji partnerskich.

Celem Warsztatów Grundtviga jest umożliwienie dorosłym słuchaczom wzięcia udziału w edukacyjnych warsztatach tematycznych odbywających się w innym kraju europejskim. Warsztaty trwają od 5 do 10 dni i są organizowane dla 10-20 osób. Uczestnicy muszą reprezentować minimum trzy kraje (oprócz kraju organizatora), przy czym z żadnego kraju nie może pochodzić więcej niż 1/3 słuchaczy. Osoby z kraju organizatora mogą brać udział w warsztatach, ale nie otrzymują dofinansowania z programu Grundtvig. Zasady organizacji warsztatów są proste: ich inicjator wnioskuje do narodowej agencji w swoim kraju o dofinansowanie kosztów organizacji warsztatu, a w przypadku pozytywnego wyniku selekcji zawiera umowę z agencją na pokrycie kosztów, m.in. rekrutacji uczestników, ich podróży i pobytu oraz kosztów

68,3

66,3

63,7 Projekty Partnerskie Grundtviga

60%

Projekty Wolontariatu Seniorów

50%

Warsztaty Grundtviga

40%

Kursy doskonalenia zawodowego kadry dla edukacji dorosłych

30%

Wizyty i wymiana kadry dla edukacji dorosłych

20%

17,6

10% 3,7 0%

20,1

5,9

2009

1,8 1,7 3,0

3,2

Asystentury Grundtviga

14,5 6,1

2010

2,0 2,6 2,3

5,7

4,7

Wizyty Przygotowawcze

2,0 3,2 1,7

2011

Wykres nr 9. Udział poszczególnych akcji w budżecie programu Grundtvig w Polsce w latach 2009-2011 – wnioski zaakceptowane (stan na 31 grudnia) Źródło: opracowanie własne FRSE

grUndTVig

związanych z realizacją warsztatu. Słuchacze chcący wyjechać na warsztaty sami wyszukują interesujące ich inicjatywy w specjalnym katalogu, następnie zgłaszają się bezpośrednio do organizatorów. Nie ponoszą żadnych kosztów związanych z udziałem w przedsięwzięciu. Warsztaty nie mogą dotyczyć doskonalenia umiejętności zawodowych ani być skierowane do określonej grupy zawodowej. W 2011 r. Narodowa Agencja otrzymała prawie 65 proc. więcej aplikacji niż w roku 2010 – wpłynęło 96 wniosków, z czego 20 zostało zaakceptowanych do realizacji. Tematyka warsztatów w Polsce w 2011 r. była bardzo różnorodna – od nauki wykonywania biżuterii, poprzez warsztaty taneczne, dotyczące ekoturystyki, astronomii, aż po naukę języka polskiego dla obcokrajowców.

PROJEKTY WOLONTARIATU SENIORÓW Te dwuletnie projekty mają na celu współpracę dwóch organizacji partnerskich z dwóch krajów europejskich (minimum jeden musi być członkiem Unii Europejskiej) dotyczącą wolontariatu seniorów oraz wymianę wolontariuszy-seniorów. Każdy z partnerów zarówno wysyła, jak i przyjmuje u siebie kilkuosobową grupę

wolontariuszy. Ich pobyt w organizacji partnerskiej trwa kilka tygodni i jest okazją do uczenia się oraz do dzielenia się swoją wiedzą, umiejętnościami i doświadczeniem. Praca wolontariuszy nie może przynosić zysku i nie może być zastępstwem w pracy. Wolontariusze nie mogą być tylko obserwatorami – muszą aktywnie uczestniczyć w działaniach organizacji partnerskiej.

Projekty umożliwiają wymianę doświadczeń i pomagają rozwinąć stałą europejską współpracę organizacji partnerskich – profil ich działalności musi być więc podobny, nie mogą też one pełnić roli pośrednika. Wszystko po to, by po zakończeniu inicjatywy można było kontynuować działalność związaną z wolontariatem seniorów. Wolontariuszami mogą być osoby, które ukończyły 50 lat, mają obywatelstwo

287 250 209

Projekty Partnerskie Grundtviga

225

221

Projekty Wolontariatu Seniorów

200

Warsztaty Grundtviga

165

Kursy doskonalenia zawodowego kadry dla edukacji dorosłych

146

150

100

9 2009

60 50

Wizyty i wymiana kadry dla edukacji dorosłych

11 2010

Asystentury Grundtviga Wizyty Przygotowawcze

2011

Wykres nr 10. Liczba wniosków złożonych w poszczególnych akcjach programu Grundtvig w latach 2009-2011 (stan na 31 grudnia) Źródło: opracowanie własne FRSE

jednego z krajów uczestniczących w programie albo pracują lub mieszkają w takim kraju. Nie muszą mieć doświadczenia w pracy wolontariackiej. Tematem wolontariatu może być np. rozwiązywanie problemów lokalnej społeczności, praca na rzecz osób wymagających opieki i inne działania wg ustaleń partnerów. Podczas współpracy za granicę z każdej organizacji partnerskiej wyjeżdża od 2 do 6 wolontariuszy, a ich praca musi trwać od 3 do 8 tygodni. W 2011 r. – Europejskim Roku Wolontariatu – polska Narodowa Agencja odnotowała znaczący wzrost liczby otrzymanych wniosków. Złożono 23 aplikacje na Projekty Wolontariatu Seniorów, tj. o ponad 90 proc. więcej niż w roku poprzednim. Do realizacji w obu uczestniczących krajach zaakceptowano 10 projektów. Przedmiotem pracy wolontariuszy w zaakceptowanych przedsięwzięciach będą m.in. działania proekologiczne i kulturalne.

WIZYTY PRZYGOTOWAWCZE I SEMINARIA KONTAKTOWE GRUNDTVIGA Aby poznać przyszłych partnerów w projekcie, lepiej zaplanować współpracę i przygotować wniosek o jej dofinansowanie, pracownicy organizacji zajmujących się niezawodową edukacją dorosłych mogą uczestniczyć w kilkudniowych indywidualnych wyjazdach za granicę. W programie Grundtvig wyjazdy na wizytę przygotowawczą mogą dotyczyć projektów w 2 akcjach

zdecentralizowanych (Projekty Partnerskie Grundtviga i Projekty Wolontariatu Seniorów) oraz 3 akcjach scentralizowanych, zarządzanych przez Agencję Wykonawczą w Brukseli. Podczas wizyty przygotowawczej potencjalni partnerzy wyznaczają cele, założenia i metodologię przyszłego projektu, określają swoje role, zakres obowiązków i zadań, a także pracują nad planem pracy przyszłego przedsięwzięcia i treścią wniosku o dofinansowanie. W ramach akcji oferowane są dwa typy wyjazdów: – seminarium kontaktowe organizowane przez narodowe agencje; – indywidualne spotkanie z przyszłymi partnerami planowanego projektu. W roku 2011 zaakceptowano 47 wniosków, z czego 18 dotyczyło wyjazdów na seminaria kontaktowe.

KURSY DOSKONALENIA ZAWODOWEGO KADRY DLA EDUKACJI DOROSŁYCH Akcja ta dofinansowuje wyjazdy przedstawicieli kadry edukacji dorosłych na zagraniczne kursy doskonalenia zawodowego, trwające od 5 dni do 6 tygodni. Ofertę kursów można znaleźć m.in. w europejskim katalogu szkoleń. Można też skorzystać z wszelkich innych szkoleń, które spełniają wymogi programu. Akcja skierowana jest do edukatorów, szkoleniowców, nauczycieli, kadry kierowniczej i innych osób związanych z niezawodową edukacją dorosłych. Z wyjazdów korzystają pracownicy bardzo różnych organizacji: przedstawiciele Uniwersytetów Trzeciego Wieku, członkowie organizacji działających na rzecz osób niepełnosprawnych, kadra Centrów Kształcenia Ustawicznego, pracownicy muzeów, bibliotek, domów kultury. Kursy mogą dotyczyć m.in. tworzenia oferty edukacyjnej dla dorosłych, sposobów poprawy dostępu tych osób – szczególnie z grup defaworyzowanych – do kształcenia, a także zarządzania w edukacji dorosłych. W 2011 r. akcja cieszyła się niesłabnącą popularnością. Większość osób, które wyjechały na kursy, działa na rzecz pozaformalnej i nieformalnej edukacji dorosłych w organizacjach o charakterze non profit. Największą popularnością cieszyły się kursy organizowane w Wielkiej Brytanii, we Włoszech, na Cyprze i w Niemczech. W roku 2011 zaakceptowano do realizacji 88 wniosków.

WIZYTY I WYMIANA KADRY DLA EDUKACJI DOROSŁYCH Są to wyjazdy zagraniczne przedstawicieli kadry edukacji dorosłych, a także studentów ostatniego roku studiów magisterskich z zakresu edukacji dorosłych na seminaria, konferencje lub praktyki typu job shadowing poświęcone edukacji dorosłych. Wyjazd może trwać od 1 dnia do 12 tygodni. Od momentu wydzielenia tej akcji w 2009 r. zainteresowanie pozakursowymi formami mobilności edukacyjnej systematycznie rośnie. Złożone w 2011 r. wnioski dotyczyły ciekawych inicjatyw edukacyjnych i odznaczały się wysoką jakością. Wśród wnioskodawców znaleźli się m.in. trenerzy pracujący z dorosłymi osobami dotkniętymi autyzmem, edukatorzy rodzinni, pracownicy organizacji kobiecych i proekologicznych. W roku 2011 zaakceptowano do realizacji 37 wniosków.

ASYSTENTURY GRUNDTVIGA Asystentury to dłuższe pobyty przedstawicieli kadry edukacji dorosłych, a także studentów ostatniego roku studiów magisterskich z zakresu edukacji dorosłych w zagranicznej organizacji zajmującej się tą dziedziną. Asystent Grundtviga może pełnić rolę pomocniczą, asystując w nauczaniu bądź zarządzaniu organizacją, lub też być ekspertem odpowiedzialnym za jedno lub więcej szkoleń czy wybrany aspekt zarządzania organizacją. Wyjazdy mogą również służyć wspieraniu osób ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, informowaniu o swojej ojczyźnie i asystowaniu w nauczaniu rodzimego języka oraz inicjowaniu, opracowywaniu i pomocy przy realizacji projektów edukacyjnych. Wyjazd trwa od 85 dni do 45 tygodni. W 2011 r. Narodowa Agencja odnotowała nadspodziewanie duże zainteresowanie tego typu wyjazdami. Wpłynęły 34 wnioski, czyli aż trzy razy więcej niż rok wcześniej. Jednak z uwagi na ograniczenia budżetowe zaakceptowanych do realizacji mogło być tylko 10 aplikacji. Wśród beneficjentów akcji są m.in.: nauczyciele języków obcych ze szkół dla dorosłych, kadra zarządzająca i administracyjna organizacji edukacyjnych oraz trenerzy zajmujący się edukacją międzykulturową. Większość osób zdecydowała się na wyjazdy trwające bardzo długo – do 45 tygodni.

grUndTVig

PRZYKŁAD DOBREJ PRAKTYKI

Walka z marginalizacją – projekt SHARE

Podzielić się doświadczeniem – projekty Committed to community 50+

Stowarzyszenie na rzecz Autyzmu „Uczymy się żyć razem” z Opola zrealizowało w latach 2009-2011 projekt partnerski Grundtviga zatytułowany SHARE (Sharing Art Experiences). Celem inicjatywy, zorganizowanej wraz z partnerami z Hiszpanii, Irlandii, Włoch i Finlandii, była aktywizacja artystyczna osób dorosłych z różnymi trudnościami, wymiana doświadczeń nauczycieli zajmujących się tymi grupami oraz poznanie kultury poszczególnych krajów.

Beneficjentami projektu były osoby dorosłe zagrożone marginalizacją społeczną, np. uchodźcy, więźniowie, matki samotnie wychowujące dzieci, osoby starsze i niepełnosprawne – w zależności od profilu działalności danej organizacji partnerskiej. W Polsce grupą docelową były osoby dorosłe z autyzmem objęte opieką stowarzyszenia. Ponieważ marginalizacja społeczna i zawodowa jest problemem we wszystkich krajach, ważnym celem działań było poznanie metod i form ograniczania jej skutków. Organizatorom zależało również na wzmocnieniu kadry pracującej z grupami marginalizowanymi. Projekt obejmował zgłębianie technik arteterapeutycznych w zakresie plastyki, muzyki, teatru, literatury i tańca. W ramach projektu odbyło się 5 spotkań partnerskich, w tym 1 w Polsce. Celem spotkania organizowanego przez stowarzyszenie było przybliżenie partnerom z zagranicy problemu autyzmu i ukazanie możliwości nieformalnej edukacji artystycznej dorosłych osób z tą niepełnosprawnością. W działaniach krajowych projektu uczestniczyło 80 osób dorosłych, w tym 43 z autyzmem, oraz 37 nauczycieli specjalistów z prowadzonego przez stowarzyszenie ośrodka. Z zagranicznych

wyjazdów skorzystało 8 pracowników i 5 słuchaczy – ich celem było m.in. poznanie form pracy z dorosłymi osobami z niepełnosprawnością. Zorganizowane w ramach projektu międzynarodowe spotkania zachęciły pracowników stowarzyszenia do nauki języków obcych i uświadomiły im, że podejmowane przez nich działania mają wymiar europejski. Rozwiązania poznane w innych krajach były stopniowo wprowadzane w stowarzyszeniu – organizacja zdecydowała się m.in. uruchomić dom aktywności twórczej dla dorosłych osób z autyzmem. Otwarto go we wrześniu 2011 r. w miejscowości Kup na Opolszczyźnie. W trakcie uroczystości zaprezentowano również projekt szkoły dla osób z autyzmem, który powstał na podstawie doświadczeń zdobytych podczas wizyt w zagranicznych organizacjach partnerskich. Przy okazji można było zobaczyć prace uczestników z różnych krajów wykonane podczas spotkania w Irlandii. W ramach projektu powstały dwie wspólne strony internetowe prowadzone przez partnera z Hiszpanii: http://sharingarts.blogspot.com, http://arteencentros. blogspot.com. Wiadomości o działaniach projektowych zamieszczone są również na stronie internetowej stowarzyszenia: www.autyzmopole.pl. Partnerzy wydali też publikację podsumowującą efekty konkursu „Tak czuję muzykę Fryderyka Chopina” oraz zrealizowali dwa filmy dokumentujące działania artystyczne zorganizowane w trakcie spotkania partnerskiego w Polsce. Przez cały okres trwania przedsięwzięcia powstawały prace w różnych technikach plastycznych, ilustrujące polskie legendy. Były one eksponowane na stronie internetowej organizacji oraz na wystawie w Bibliotece Miejskiej w Opolu i wystawach okazjonalnych podczas imprez integracyjnych. Zorganizowano również konferencję szkoleniową SZKOŁA – PRACA – DOM – godne życie osoby z autyzmem, która była okazją do prezentacji osiągnięć stowarzyszenia w pracy z dorosłymi i przedstawienia efektów międzynarodowych inicjatyw. Pomysł na wspólną realizację projektu dotyczącego aktywizacji artystycznej zrodził się w 2008 r. w trakcie seminarium kontaktowego w Besançon we Francji, w którym udział przedstawicieli stowarzyszenia został sfinansowany w ramach akcji programu Grundtvig – Wizyty Przygotowawcze.

Stowarzyszenie „Nowa Rodzina” z Wrocławia, zajmujące się organizacją wolontariatu na Dolnym Śląsku oraz przygotowaniem wolontariuszy do pracy, zrealizowało w latach 2009-2011 trzy projekty Wolontariatu Seniorów. Miały one zwiększyć aktywność seniorów, sprawić, by dzielili się swoimi doświadczeniami i wiedzą oraz pomóc w przełamaniu barier międzypokoleniowych. Partnerami w tych dwustronnych projektach były organizacje z Turcji, Litwy i Francji. Grupę docelową stanowili wolontariusze w wieku 50+ zainteresowani wolontariatem lokalnym i zagranicznym oraz szeroko pojętą pracą społeczną, rekrutowani m.in. spośród słuchaczy Uniwersytetu Trzeciego Wieku. Pomysł na projekt był prosty: wymiana w ramach każdej z inicjatyw pięciu wolontariuszy-seniorów. Zadaniem uczestników była praca z młodymi ludźmi ze środowisk nieuprzywilejowanych – dzielenie się swoją wiedzą, doświadczeniem i umiejętnościami. Realizowane przedsięwzięcia miały zwiększyć aktywność seniorów i pomóc im w przełamaniu barier międzypokoleniowych. Jednocześnie, wykorzystując potencjał osób starszych, chciano poprawić jakość życia przedstawicieli grup dyskryminowanych. Przed wyjazdem wolontariusze przeszli intensywny kurs języka angielskiego i szkolenia z zakresu użycia komunikatorów internetowych. Część z nich wzięła udział w wolontariacie lokalnym (działania artystyczne na rzecz innych seniorów), który kontynuują do tej pory. Bezpośrednio przed wyjazdem na wymianę odbyło się też kilka spotkań z mentorem, dotyczyły one różnic kulturowych i przygotowania materiałów do pracy wolontariackiej. Doświadczenia zdobyte podczas realizacji trzech projektów Wolontariatu Seniorów zaprezentowano m.in. 15 września 2011 r. we Wroclawiu podczas konferencji Edukacja nieformalna i pozaformalna dorosłych na przykładzie programu Grundtvig – Projekty Wolontariatu Seniorów, współorganizowanej przez stowarzyszenie. W spotkaniu wzięły udział seniorki, uczestniczki projektów, które udzielały informacji na ich temat i dzieliły się doświadczeniami z wyjazdu.

Rezultatem projektu są sprawozdania uczestników z wyjazdów oraz dwa artykuły o wolontariacie seniorów, opublikowane na ogólnopolskiej stronie NGO i w kwartalniku FRSE „Europa dla Aktywnych”. Powstał także plakat promujący wolontariat seniorów (wyróżnienie w konkursie Pierwsza Liga Grundtviga w kategorii najlepszy plakat), a wolontariusze seniorzy prezentowali swoje doświadczenia z wymiany międzynarodowej w pawilonie ERW 2011, podczas Dnia Wolontariatu Seniorów 8 września 2011 r. w Warszawie. Trzy równolegle realizowane przez Stowarzyszenie „Nowa Rodzina” projekty Wolontariatu Seniorów Commited to Community 50+ były pierwszymi międzynarodowymi przedsięwzięciami tej organizacji. Jej pracownicy mieli okazję zwiększyć swoje umiejętności językowe, a osoby prowadzące zajęcia dla seniorów – udoskonalić swój warsztat pracy. Przedsięwzięcia te były źródłem ogromnego doświadczenia i zachęciły stowarzyszenie do ubiegania się o kolejne dofinansowanie w ramach Projektów Partnerskich Grundtviga i Warsztatów Grundtviga. Za podsumowanie projektów mogą posłużyć słowa jednej z wolontariuszek: Ideę wolontariatu seniorów poznałam na Uniwersytecie Trzeciego Wieku we Wrocławiu. W ramach programu Grundtvig wyjechałam na wolontariat na Litwę, gdzie pracowałam w domu dziecka i domu samotnej matki. To, co robiłam dawało mi satysfakcję, zdobyłam nowe doświadczenie i poszerzyłam wiedzę o świecie i ludziach, z wieloma się zaprzyjaźniłam. Wcześniej nie byłam świadoma, jak wiele osób cierpi z powodu braku bliskich i potrzebuje pomocy – nie tylko materialnej, ale często obecności drugiego człowieka, który wysłucha czy poczyta książkę. Nauczyłam się dwóch rzeczy: umiejętności słuchania i większej tolerancji dla ludzkich słabości.

Wizyty studyjne

W i z y t y

d y j

e sv.org.pl

Program Wizyty Studyjne należy do działań kluczowych w programie międzysektorowym. Jego celem jest rozwój współpracy i wymiany dobrych praktyk związanych z realizacją strategii uczenia się przez całe życie. Program finansuje wizyty kadry kierowniczej i ekspertów z zakresu edukacji ogólnej oraz wizyty osób zaangażowanych w kształcenie i doskonalenie zawodowe.

Wizyty studyjne zorganizowane w 2011 r. były dla nas niezwykle ważne. Część z nich przypadła bowiem na okres sprawowania przez Polskę prezydencji w Radzie UE, a uczestniczyli w nich m.in. przedstawiciele Komisji Europejskiej i CEDEFOP. Szczególnie zależało nam więc na wysokim poziomie merytorycznym i organizacyjnym. Myślę, że sprostaliśmy wyzwaniu. Jesteśmy też zadowoleni z wyników konferencji poświęconej rozwijaniu współpracy pomiędzy kształceniem zawodowym, szkolnictwem wyższym i uczeniem się dorosłych. Dlaczego? O tym napiszemy w przygotowywanej właśnie pokonferencyjnej publikacji. Anna Dębska koordynatorka programu Wizyty Studyjne

x Czego dotyczyły wizyty zorganizowane w trakcie polskiego przewodnictwa w Radzie UE? Obie nawiązywały bezpośrednio do priorytetów edukacyjnych polskiej prezydencji (edukacja na rzecz mobilności edukacyjnej i zawodowej oraz modernizacja uniwersytetów). Pierwsza wizyta, zorganizowana w dniach 19-23 września 2011 r., nosiła tytuł Od innowacyjnego kształcenia zawodowego do sukcesu na rynku pracy – szerzej opisujemy ją na kolejnych stronach Raportu. Temat drugiej – równoległej – brzmiał Podnoszenie jakości kształcenia i szkolenia zawodowego we współpracy z pracodawcami i szkolnictwem wyższym. Spotkanie to zorganizował Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zawodowej i Ustawicznej w Warszawie przy współpracy z Narodową Agencją, Europejskim Centrum Rozwoju Kształcenia Zawodowego w Salonikach (CEDEFOP) oraz Komisją Europejską. Uczestniczyło w nim siedmiu wysokiej rangi ekspertów i decydentów (peer learning visit) z Portugalii, Cypru, Słowenii, Hiszpanii, Grecji, Wielkiej Brytanii i Belgii. Ze względu na wagę dyskutowanego tematu, jak i rangę uczestników w spotkaniu wzięła również udział przedstawicielka Komisji Europejskiej Joanna Basztura i ekspertka z CEDEFOP Tina Bertzeletou. Tematyka wizyty koncentrowała się na podnoszeniu jakości kształcenia zawodowego. We wnioskach z niej podkreślono, że szczególną rolę odgrywa współpraca środowiska edukacyjnego, w tym władz centralnych, regionalnych i lokalnych oraz szkół z pracodawcami i szkołami wyższymi. x Uczestnicy wizyty mieli szansę uczestniczyć w wydarzeniu specjalnym... To prawda. Elementem wizyty był udział w konferencji Rozwijanie współpracy pomiędzy kształceniem zawodowym, szkolnictwem wyższym i uczeniem się dorosłych w odpowiedzi na wyzwania uczenia się przez całe życie, która odbyła się 23 września 2011 r. w Warszawie. Co ważne, konkluzje z konferencji zostały dostrzeżone oraz docenione podczas prac Rady ds. Edukacji, Młodzieży, Kultury i Sportu i zostały przedstawione na spotkaniu dyrektorów generalnych do spraw kształcenia i szkolenia zawodowego. x Czy w latach 2012-2013 czekają nas równie poważne wyzwania? Jesteśmy bardzo zadowoleni z wizyt studyjnych, które będziemy organizować w przyszłym roku szkolnym. W ofercie znalazło się wiele interesujących propozycji dla decydentów i specjalistów na co dzień pracujących w obszarze edukacji i kształcenia zawodowego. Dyrektorzy szkół i przedszkoli, metodycy i wizytatorzy mogą na przykład wyjechać na jedną z wizyt poświęconych wykorzystaniu ICT w edukacji czy nauczaniu i uczeniu się języków obcych. W katalogu znajduje się też wiele wizyt związanych z kształceniem zawodowym, zwłaszcza dotyczących wspierania współpracy pomiędzy obszarami kształcenia, szkolenia i pracy. Na szczególną uwagę zasługują spotkania organizowane przez partnerów społecznych dla partnerów społecznych. Wśród najciekawszych można wymienić wizyty odbywające się w Niemczech: Doskonalenie i rozwój zawodowy szkoleniowców w zakładzie pracy organizowaną przez Izbę Przemysłu i Handlu w Monachium (IHK München) i Kształcenie zawodowe i edukacja obywatelska zaproponowaną przez Niemiecką Federację Związków Zawodowych (Deutscher Gewerkschaftsbund – DGB NRW) i Stowarzyszenie Ośrodków Kształcenia Dorosłych. 45

Wizyty studyjne

Program Wizyty Studyjne jest jedyną akcją zdecentralizowaną w programie międzysektorowym. Oznacza to, że wnioskodawcy aplikują o dofinansowanie bezpośrednio do narodowych agencji w krajach, w których mieszkają lub pracują. Program adresowany jest do kadry kierowniczej i ekspertów z zakresu edukacji ogólnej oraz kształcenia i doskonalenia zawodowego. Wspiera działania zmierzające do zacieśnienia współpracy i wymiany dobrych praktyk związanych z realizacją Strategii Lizbońskiej, projektu Edukacja i Szkolenia 2020, jak również procesów bolońskiego i kopenhaskiego wraz z inicjatywami towarzyszącymi. Usytuowanie Wizyt Studyjnych w programie międzysektorowym umożliwia tworzenie połączeń z programami sektorowymi: Comeniusem, Erasmusem, Grundtvigiem i Leonardo da Vinci. Wizyty mogą być włączane do projektów realizowanych w programach sektorowych na poziomie lokalnym i regionalnym, a ich rezultaty mogą być upowszechniane wśród beneficjentów programów sektorowych oraz ekspertów zajmujących się na co dzień edukacją ogólną. W trakcie wizyt studyjnych możliwe jest również szukanie partnerów do nowych projektów, a w czasie realizacji projektów sektorowych – zachęcanie beneficjentów do udziału w wizytach. Program Wizyty Studyjne zapewnia forum do dyskusji, wymiany doświadczeń i wzajemnego uczenia się dla osób zainteresowanych różnymi aspektami edukacji

Tabela nr 13. Miasta, w których organizowane były wizyty studyjne w 2011 r. Miasto

Liczba zorganizowanych wizyt

Białystok

Kielce

Toruń

Poznań

Włocławek

Wrocław

Piaseczno

Łódź

Warszawa

Pułtusk

Opole

Rzeszów

Tarnów

Ogółem

Źródło: opracowanie własne FRSE

Wizyty studyjne

Cypr 1 Estonia 1 Litwa 1 Łotwa 1 Bułgaria 2 Chorwacja 2 Malta 2 Szwecja 2 Węgry 2 Czechy 3 Holandia 3 Niderlandy 3 Irlandia 4 Norwegia 4 Belgia 6 Dania 6 Austria 7 Grecja 7 Portugalia 7 Finlandia 8 Francja Turcja Niemcy Włochy Wielka Brytania Hiszpania

głównie kształcenia i doskonalenia zawodowego, dostosowania umiejętności uczniów i absolwentów do oczekiwań rynku pracy, rozwijania talentów i pasji u uczniów oraz uczenia języków obcych. W wizytach studyjnych ważne były również tematy związane z: utrzymaniem atrakcyjności nauczania i szkolenia, doskonaleniem umiejętności przywódczych, udziałem partnerów społecznych w uczeniu się przez całe życie, wdrażaniem wspólnych europejskich narzędzi, zasad

i kształcenia zawodowego w wymiarze europejskim. Za koordynację działań na poziomie europejskim odpowiada CEDEFOP – Europejskie Centrum Rozwoju Kształcenia Zawodowego w Salonikach w Grecji, natomiast narodowe agencje współpracują przy tworzeniu katalogu wizyt, rekrutacji uczestników i upowszechnianiu rezultatów wizyt w swoich krajach. W 2011 r. zostało zorganizowanych w Polsce 17 wizyt studyjnych. Dotyczyły one

Wspieranie współpracy pomiędzy obszarami kształcenia, szkolenia i pracy

Wspieranie wstępnego i ustawicznego szkolenia nauczycieli, osób prowadzących szkolenia oraz kadry kierowniczej instytucji zajmujących się kształceniem i szkoleniem Promowanie przyswajania kluczowych kompetencji za pośrednictwem systemu kształcenia i szkolenia

65 21

Propagowanie włączenia społecznego i równości płci w obszarze kształcenia i szkolenia, łącznie z integracją migrantów Opracowywanie strategii uczenia się przez całe życie i mobilności

Wykres nr 11. Najczęściej wybierane tematy wizyt studyjnych przez uczestników z Polski Źródło: opracowanie własne FRSE

świętokrzyskie 1 zachodniopomorskie 1 lubuskie 2 opolskie 2 pomorskie 3 kujawsko-pomorskie 5 lubelskie 5 małopolskie 5 warmińsko-mazurskie 5 dolnośląskie 6 podkarpackie 6 podlaskie 11 łódzkie 14 wielkopolskie mazowieckie śląskie

24 34 41

Wykres nr 13. Uczestnicy wizyt studyjnych według województw w 2011 r. 11 11

Źródło: opracowanie własne FRSE

13 13 15 30

Wykres nr 12. Kraje najczęściej wybierane przez polskich uczestników wizyt studyjnych w 2011 r. Źródło: opracowanie własne FRSE

i struktur ramowych na rzecz uczenia się przez całe życie oraz tworzeniem powiązań pomiędzy kształceniem i szkoleniem zawodowym a szkolnictwem wyższym. W 2011 r. szczególnie dwie wizyty zasługują na uwagę, ponieważ związane były z polską prezydencją w Radzie UE. Pierwszą zorganizował Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zawodowej i Ustawicznej w Warszawie. Jej tematem było Podnoszenie jakości kształcenia zawodowego we współpracy z pracodawcami i szkolnictwem wyższym (Raising quality of VET in cooperation with employers and higher education). Drugą wizytę zorganizowało EUROPEA Polska Stowarzyszenie Edukacji Rolniczej i Leśnej w Pułtusku. Temat brzmiał: Od innowacyjnego kształcenia zawodowego do sukcesu na rynku pracy (From innovative professional training to success on the labour market). Corocznie w wizytach studyjnych bierze udział 165 osób wybranych w ramach konkursu wniosków. Uczestnicy rekrutują się z różnych grup zawodowych oraz regionów Polski. Udział w wizycie finansowany jest ze środków Unii Europejskiej w formie indywidualnego dofinansowania

przyznawanego przez narodową agencję. Propozycje wizyt studyjnych znajdują się w katalogu publikowanym corocznie przez Komisję Europejską. Temat wybranej wizyty powinien mieć ścisły związek z profilem zawodowym wnioskodawcy. Program Wizyty Studyjne stwarza również możliwość goszczenia w Polsce europejskiej kadry zarządzającej oświatą oraz specjalistów z zakresu kształcenia i doskonalenia zawodowego. Organizatorami wizyt studyjnych mogą być instytucje i organizacje aktywne w dziedzinie edukacji i kształcenia zawodowego, które chciałyby podzielić się doświadczeniami z przedstawicielami z innych krajów.

Wizyty studyjne

Przykład dobrej praktyki

Wielkie wyzwania zielonej edukacji – projekt Od innowacyjnego kształcenia zawodowego do sukcesu na rynku pracy

Walka ze stereotypami – projekt Edukacja międzykulturowa w projektach edukacyjnych

Udział w Europejskim Kongresie Edukacji Rolniczej i Leśnej był głównym punktem wizyty studyjnej zorganizowanej przez Stowarzyszenie Europea Polska. Konferencja była znakomitą okazją do wymiany doświadczeń.

O czym mogą rozmawiać eksperci z dziedziny edukacji z różnych kulturowo państw europejskich? Przy dyskusji o edukacji międzykulturowej w projektach edukacyjnych na pewno nie powstanie kłopotliwa cisza.

Wizyta studyjna zorganizowana przez Europea Polska Stowarzyszenie Edukacji Rolniczej i Leśnej odbyła się w dn. 19-23 września 2011 r. Pochodzący z pięciu krajów uczestnicy odwiedzili szkoły wdrażające projekty edukacyjne oraz instytucje, które tworzą tzw. środowisko edukacji zawodowej. Rozmowy z uczniami przekonały uczestników o efektach innowacyjnego procesu kształcenia w szkole zawodowej. Innowacyjnego – bo wzbogaconego o różnorodne projekty edukacyjne odpowiadające aktualnym potrzebom wszystkich klientów edukacji, a więc uczniów, pracodawców i konsumentów. Nauczyciele z kolei podkreślali możliwość stosowania nowoczesnych metod i możliwość wyboru treści nauczania na poszczególnych zajęciach. Wspominano też o roli mobilności uczniów w późniejszym funkcjonowaniu na rynku pracy, przygotowaniu do podejmowania działalności pozarolniczej na terenach wiejskich oraz podnoszeniu inicjatywności i przedsiębiorczości uczniów szkół rolniczych. Uczestnicy wizyty poznali metody tworzenia podstaw programowych i programów nauczania, przeanalizowali kształt współpracy szkół z otoczeniem ekonomicznym, system pracy placówek i ich działalność pozalekcyjną oraz oczekiwania uczniów i pracodawców. Goście zapoznali się też z projektem Doskonalenie podstaw programowych kluczem do modernizacji kształcenia zawodowego, a ponieważ ujednolicenie systemu zdobywania kwalifikacji jest aktualnym tematem w każdym kraju, dyskusja była bardzo ożywiona i przeniosła się poza czas wizyty. Bardzo ciekawe okazało się także spotkanie w Mazowieckiej Jednostce Wdrażania Programów Unijnych w Warszawie, gdzie uczestnicy mieli okazję poznać projekty dotyczące Modernizacji oferty kształcenia zawodowego w powiązaniu z potrzebami lokalnego/regionalnego rynku pracy, przyczyniające się do podniesienia innowacyjności społecznej. Z kolei w Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej w Wojewódzkim Urzędzie Pracy – Filia w Ciechanowie uczestnicy wizyty dyskutowali o formach wsparcia dla absolwentów i o pomocy dla osób odchodzących z rolnictwa lub podejmujących próby różnicowania działalności rolniczej. Jak te działania sprawdzają się w praktyce, pokazała prezentacja gospodarstwa wielofunkcyjnego jako

Właśnie tego zagadnienia dotyczyła wizyta studyjna, która w dn. 10-13 maja 2011 r. odbyła się w Toruniu. Miasto gościło dziesięciu specjalistów z zakresu edukacji z Holandii, Niemiec, Wielkiej Brytanii, Włoch, Hiszpanii, Turcji, Rumunii i Chorwacji. Celem spotkania było podzielenie się doświadczeniami w zakresie metod doskonalenia edukacji międzykulturowej, międzykulturowego procesu uczenia się oraz poznanie innych kultur. Głównym organizatorem wizyty była Kujawsko-Pomorska Wojewódzka Komenda Ochotniczych Hufców Pracy, na co dzień wspierająca politykę społeczną skierowaną do młodych ludzi zagrożonych wykluczeniem społecznym wskutek niższego poziomu wykształcenia czy gorszej pozycji zawodowej. Aby pokazać uczestnikom wizyty studyjnej jak najpełniejszy obraz edukacji międzykulturowej w Toruniu, instytucja ta nawiązała współpracę z innymi jednostkami zajmującymi się tym zagadnieniem. Dzięki temu goście mogli się zapoznać z systemem polskiej edukacji w Kujawsko-Pomorskim Centrum Edukacji Nauczycieli w Toruniu oraz ze stanem edukacji międzykulturowej na uczelniach wyższych. Uczestnicy odwiedzili Wyższą Szkołę Kultury Społecznej i Medialnej w Toruniu, Uniwersytet Mikołaja Kopernika i Wyższą Szkołę Filologii Hebrajskiej. Swoje działania międzykulturowe zaprezentowały także organizacje pozarządowe – stowarzyszenie „Motyka” przedstawiło przykłady realizowanych projektów wymian młodzieży, a fundacja „Wiatrak” z Bydgoszczy zaproponowała gościom dyskusję o stereotypach. Nie zabrakło również spojrzenia na współpracę kulturową okiem władz lokalnych – przedstawiciel Urzędu Marszałkowskiego omówił współpracę międzynarodową województwa kujawsko-pomorskiego, dyrektor Wydziału Edukacji Urzędu Miasta zaprezentowała międzynarodowe projekty szkół, a dyrektor z Miejskiej Instytucji Kultury Toruń 2016 przybliżyła gościom proces starania się Torunia o miano Europejskiej Stolicy Kultury w 2016 roku. Oprócz przygotowania spotkań merytorycznych organizatorzy zadbali także o to, aby ich międzynarodowi goście zwiedzili miasto i skosztowali polskiej kuchni oraz słynnych toruńskich pierników. Czy czegoś zabrakło podczas wizyty? Uczestnicy w raporcie podsumowującym czterodniowe spotkanie

przykładu przedsiębiorczości i różnicowania dochodów na obszarach wiejskich. Uczestnicy dyskutowali z gospodarzem o szansach i zagrożeniach dla przedsiębiorczości na terenach wiejskich, a to, co zobaczyli porównywali z doświadczeniami ze swoich regionów i krajów. Najbardziej inspirującym elementem okazało się jednak włączenie wizyty studyjnej w program Europejskiego Kongresu Edukacji Rolniczej i Leśnej w ramach PROW 20070-2013, objętego patronatem polskiej prezydencji. W kongresie uczestniczyły delegacje z 23 krajów Europy, a tematem obrad i dyskusji w grupach było kształcenie w zakresie przedsiębiorczości w Polsce i w szkołach europejskich, zachęcanie uczniów do podejmowania nauki w zawodach rolniczych i podnoszenie atrakcyjności kształcenia w szkołach. Zgodnie podkreślono ścisły związek innowacyjnego kształcenia zawodowego z sukcesem na rynku pracy. Kongres był wyjątkową okazją do wymiany doświadczeń i podzielenia się wiedzą w gronie ponad 100 osób związanych z edukacją w sektorze zielonym, reprezentujących różne typy instytucji i szczeble kształcenia. Goście nie mieli wątpliwości, że rolnictwo i tzw. sektor zielony wymagają radykalnych zmian form i treści nauczania – muszą zmierzyć się z oczekiwaniami rynku pracy i konsumentów, ale także z problemem zmian klimatycznych. Uczestnicy wizyty zgodnie uznali, że każde międzynarodowe spotkanie w gronie specjalistów służy wymianie dobrych praktyk i inspiruje do podejmowania wspólnych projektów. – Najważniejszym zadaniem szkół jest rozwijanie kluczowych kompetencji, innowacyjności oraz przedsiębiorczości uczniów szkół rolniczych i kształcenia zgodnego z wymogami gospodarki opartej na wiedzy – stwierdzili uczestnicy.

zaznaczyli, że chcieliby jeszcze więcej czasu poświęcić dyskusjom. Nie powinno to jednak dziwić – temat wizyty był bardzo obszerny, a program zorganizowany przez Kujawsko-Pomorską Wojewódzką Komendę OHP napięty. Mówi się, że podróże kształcą. Tym bardziej kształcą podróże ekspertów z dziedziny edukacji.

eTWINNING

g etwinning.pl

Program eTwinning promuje europejską współpracę szkół z wykorzystaniem technologii informacyjno-komunikacyjnych (tik). Poszerza zakres pedagogicznych możliwości oferowanych uczniom i nauczycielom oraz motywuje do nauki i otwarcia się na Europę. eTwinning zapewnia nauczycielom i uczniom narzędzia internetowe potrzebne do znalezienia partnera i realizacji projektów. Zachęcając do korzystania z najnowszych osiągnięć techniki, realizuje swój podstawowy cel – rozwijanie kompetencji technicznych, językowych oraz interkulturowych.

Rok 2011 był dla nas wyjątkowo pracowity: zorganizowaliśmy wiele spotkań i szkoleń, m.in. 3 międzynarodowe seminaria kontaktowe dla nauczycieli zarejestrowanych w eTwinning. Ważnym wydarzeniem było też uruchomienie drugiego poziomu kursu komputerowego – dla zaawansowanych. Dzięki niemu nauczyciele mogą dowiedzieć się więcej o narzędziach współpracy, jej dokumentowaniu czy ewaluacji. Kursów na dwóch poziomach nie ma jeszcze nikt, dlatego nasza oferta e-learningu jest najlepszą albo jedną z dwóch najlepszych w Europie.

Podczas 126 wydarzeń promocyjnych w całym kraju spotkaliśmy się z ponad 4000 nauczycielami i dyrektorami szkół. Wielu z nich dołączyło do programu, powiększając społeczność eTwinning w Polsce do ponad 15 tys. osób, realizujących ponad 7000 różnych projektów międzynarodowej współpracy szkół. Wielu z nich zdobywa liczne nagrody w konkursach europejskich. Przede wszystkim jednak był to kolejny rok, w którym polski eTwinning utrzymał pierwsze miejsce wśród wszystkich 32 krajów uczestniczących w programie. Polscy nauczyciele są w eTwinningu najaktywniejsi, dlatego Polska wciąż bezapelacyjnie zajmuje pozycję europejskiego lidera pod względem liczby prowadzonych partnerskich projektów współpracy oraz liczby aktywnych szkół. eTwinning to nie tylko projekty partnerskie szkół. To także szeroka oferta

różnych form doskonalenia zawodowego nauczycieli. Narodowe Biuro Kontaktowe (NSS) eTwinning w 2011 r. wysłało 82 pedagogów na międzynarodowe seminaria kontaktowe i warsztaty doskonalenia zawodowego organizowane za granicą. Polscy nauczyciele mają dzięki programowi eTwinning coraz więcej możliwości nawiązywania kontaktów z kolegami z innych krajów europejskich, wymiany opinii i doświadczeń oraz prowadzenia nowych, ciekawych projektów współpracy ich szkół. W ubiegłym roku z inicjatywy polskich eTwinnerów powstało ponad 1500 takich nowych projektów. W ubiegłym roku aż 163 polskie przedsięwzięcia otrzymały cenne wyróżnienia – Europejskie Odznaki Jakości – potwierdzające ich wysoką jakość. To dla nas szczególny powód do dumy. Cieszą nas też zwycięstwa polskich nauczycieli w europejskim konkursie eTwinning.

Agnieszka Gierzyńska-Kierwińska koordynatorka programu eTwinning

eTWINNING

Polska 9168/7771 Włochy 6762/5732 Francja 9811/5538 Hiszpania 7625/4873 Wielka Brytania 8545/4432 Rumunia 4336/4237 Turcja Niemcy 4409/3238 Grecja 3470/3062 Czechy 2351/2583 Słowacja 1313/1926 Portugalia 1642/1967 Bułgaria 1822/1533 Litwa 1413/1273 Szwecja 1739/1056 Belgia 1289/1020 Holandia 1145/968 Finlandia 1212/968 Słowenia 472/793 Węgry 1101/711 Estonia 619/649 Dania 1088/632 Austria 796/615 Łotwa 555/544 Malta 265/547 Norwegia 747/535 Cypr 331/494 Irlandia 806/494 Chorwacja 471/300 Islandia 217/294 Luksemburg 81/76 Szwajcaria 43/12

Rumunia Włochy Turcja Hiszpania 1617 Francja 1360 Grecja 1320 16761/3615 Wielka Brytania 1245 Czechy 1148 Bułgaria 975 Portugalia 974 Niemcy 969 Słowacja 949 Litwa 758 Słowenia 400 Estonia 344 Łotwa 332 Belgia 321 Węgry 312 Finlandia 290 Szwecja 282 Holandia 274 Malta 247 Cypr 208 Chorwacja 204 Dania 182 Austria 162 Irlandia 156 Projekty Islandia 132 Norwegia 125 Szkoły Macedonia 112 Luksemburg 22 Szwajcaria 3

2305 2162 2090

Wykres nr 14. Polska na tle innych krajów

Wykres nr 15. Kraje, z którymi współpracują polskie szkoły

Źródło: opracowanie własne FRSE

Bookraft, projekt zrealizowany w Gimnazjum nr 3 w Lublinie, zdobył jedną z nagród w europejskim konkursie rozstrzygniętym w marcu 2011 r. w Budapeszcie. W tegorocznym konkursie na najwyższym podium staną dwa kolejne zespoły projektowe. Pierwszy z nich tworzą autorzy projektu ICT, You&Me, który wraz z Bookraftem bliżej przedstawiamy Państwu w dalszej części Raportu. Podczas wielu spotkań w większych i mniejszych miejscowościach nauczyciele upewniali nas, że warto kontynuować kampanię promocyjną eTwinning w każdej szkole oraz promować ideę school teams, czyli współpracy nauczycieli różnych przedmiotów przy realizacji wspólnego projektu eTwinning. Specyfika programu wręcz wymusza pracę metodą projektu, co sprawia, że eTwinningowe lekcje są doskonałym pomysłem na wypełnienie wymogów zawartych w nowej podstawie programowej. W ramach kampanii

języki obce informatyka/TIK 3611 historia 3349 sztuka 2744 historia kultury 2627 geografia 2543 przedmiot interdyscyplinarny 2145 języki i literatura 2011 muzyka 1906 ochrona środowiska 1624 studia europejskie 1387 obywatelstwo 1384 teatr 1345 przedmioty w szkole podst. 1308 edukacja medialna 1141 socjologia 919 religia 895 technologia 749 etyka 713 wychowanie fizyczne 690 nauki przyrodnicze 620 matematyka/geometria 538 filozofia/logika 496 zdrowie 429 projektowanie i technologia 411 tematy przedszkolne 406 biologia 396 ekonomia 386 edukacja specjalna 253 polityka 169 fizyka 166 psychologia 154 domowa ekonomia 142 chemia 136 geologia 104 astronomia 88 prawo 58 języki klasyczne (łacina/greka) 54

5423 szkoła podstawowa

999

gimnazjum szkoła średnia

453 2950

projekty z różnych poziomów edukacyjnych przedszkole

1300

2069

Wykres nr 17. Poziom edukacji i wiek uczniów w projektach eTwinning Źródło: opracowanie własne FRSE

poczta elektroniczna wideo PowerPoint obrazki i rysunki publikacje internetowe 4244 czat 4134 forum 3510 MP3 2150 wideokonferencja 1832 środowisko wirtualnej nauki 1580 konferencja dźwiękowa 1139

7256 6951 6951 6951

Wykres nr 18. Technika wykorzystywana w projektach eTwinning Źródło: opracowanie własne FRSE

Wykres nr 16. Przedmioty w ramach projektów eTwinning Źródło: opracowanie własne FRSE

eTwinning w każdej szkole zespół NSS eTwinning chce odwiedzić każdy region Polski, spotkać się ze wszystkimi nauczycielami zainteresowanymi rozpoczęciem współpracy międzynarodowej oraz – z pomocą i z udziałem koordynatorów najlepszych projektów eTwinning już zrealizowanych w danym województwie

– przybliżyć receptę na sukces. Po Gdańsku, Białymstoku, Olsztynie, Suwałkach, Krakowie i Lublinie odwiedzimy też Kielce, Rzeszów i Szczecin. Wszędzie spotkamy się z liczną grupą nauczycieli, poprowadzimy szkolenia komputerowe z zakresu narzędzi eTwinning, odpowiemy na pytania, wyjaśnimy zasady udziału

w programie i doradzimy, jak założyć swój własny nowy projekt. Także oferta uczenia się i dokształcania na odległość będzie rozwijana i szeroko promowana wśród nauczycieli. Prowadzimy już kurs internetowy dla początkujących eTwinnerów. W roku 2011 dołączyła do niego nowa edycja – dla zaawansowanych. Zainteresowani nim nauczyciele mogą pogłębiać swoje umiejętności posługiwania się TIK we współpracy z partnerską szkołą oraz komunikacji i pracy na odległość z użyciem zaawansowanych narzędzi. Dodatkowo zaproponowaliśmy krótkie kilkudniowe kursy Tydzień z…,

które umożliwią szybkie i skuteczne przyswojenie umiejętności posługiwania się różnymi darmowymi przydatnymi narzędziami np. Wordpress czy Audacity, Voki czy Glogsterem. Warto też podkreślić, że rozwój programu w Polsce nie byłby możliwy bez wsparcia, zaangażowania i życzliwego współdziałania wielu osób w każdym z regionów naszego kraju. Są to nasi regionalni przedstawiciele eTwinning (koordynatorzy, promotorzy, ambasadorzy, trenerzy), którym dogodne warunki do rozwijania programu stwarzają: kuratoria oświaty, ośrodki doskonalenia

zawodowego nauczycieli, urzędy marszałkowskie i urzędy miast. Wszystkie te osoby oraz instytucje są współautorami naszego sukcesu.

eTWINNING

PRZYKŁAD DOBREJ PRAKTYKI

Przykład dobrej praktyki

Roztańczona biblioteka z Lublina – projekt Bookraft

Pasjonujący świat ICT i matematyki – projekt ICT, You&Me

Projekt Bookraft był efektem szukania nowatorskich sposobów rozszerzenia oferty edukacyjnej biblioteki szkolnej w Gimnazjum nr 3 w Lublinie. Greckich partnerów do projektu pracownicy lubelskiej placówki znaleźli w trakcie kursu e-learningowego.

Co może połączyć pasjonatów przedmiotów matematyczno-przyrodniczych ze szkół w Polsce, Rumunii, Turcji, na Łotwie, w Grecji i w Hiszpanii? Program eTwinning!

Nawiązali wówczas kontakt z Helen Karavanidou i połączyli siły doświadczonego partnera z greckiej Elefsiny z kreatywnością Gimnazjum nr 3 w Lublinie. Greccy uczniowie dążyli do poszerzenia działań swojego klubu czytelniczego „Aroma 7”, a uczniowie z Lublina chcieli połączyć naukę z przyjemnością poprzez udział w niespotykanym do tej pory w szkole międzynarodowym projekcie internetowym. Partnerstwo nauczycieli polegało na ustalaniu kolejnych zadań i sposobów ich realizacji. W trakcie czatów rozmawiali o życiu, kulturze i o pracy nauczycieli bibliotekarzy w Grecji. Zagraniczni partnerzy dzielili się wiedzą i zarażali zapałem, silną motywacją, doświadczeniem, zaangażowaniem i kreatywnością. Równolegle do partnerstwa nauczycieli funkcjonowało partnerstwo uczniów, którzy komunikowali się i wykonywali interaktywne zadania. W ich efekcie stworzono audiobooki, prezentacje multimedialne, piosenkę We are eTwinning i kalendarz Piękno czytania. Powstały też prace inspirowane przez partnerów, np. listy książek polecanych do przeczytania czy utworów muzycznych do słuchania w czasie czytania. Każda z grup inspirowała i motywowała do pracy grupę partnerską. – Najbardziej zabawnym momentem było tworzenie filmu do kroniki szkolnej, podsumowującego projekt. Poznaliśmy też narzędzia internetowe do tworzenia animacji, do nagrywania filmów. Wcześniej nie mogłem się zebrać, żeby się tego nauczyć – napisał po projekcie jeden z jego uczestników Mateusz. Najciekawszym wykorzystywanym narzędziem był Skype – nauczyciele bibliotekarze użyli go po raz pierwszy. Podczas wspólnych, systematycznych wideokonferencji uczniowie porozumiewali się w języku angielskim i bliżej poznawali kulturę krajów partnerskich i siebie nawzajem, dzieląc się wiedzą i pomysłami. Uczyli się świadomego i bezpiecznego przekazywania informacji w internecie. Samodzielnie wyszukiwali treści w zasobach biblioteki, jak i w sieci. Ponadto poznawali i analizowali różne teksty literackie (współczesną literaturę młodzieżową oraz literaturę światową – np. dramaty Szekspira i Antygonę Sofoklesa) oraz inne dzieła sztuki – m.in. teatralne i muzyczne. W trakcie projektu zainicjowano szereg przedsięwzięć promujących czytanie jako coś, co jest trendy i może być przyjemnością. Powstał również film podsumowujący projekt Sześć miesięcy przyjaźni i współpracy w sześć minut, a szczególnie dużo emocji dostarczały uzyskiwane kolejno nagrody, kręcony o projekcie film i perspektywa spotkania partnerów twarzą twarz na obozie i konferencji eTwinning 2011 w Budapeszcie.

Projekt ICT, You&Me założyły dwie nauczycielki: Agata Czarniakowska – matematyczka ze Szkoły Podstawowej nr 4 w Zambrowie oraz Elena Vladescu – nauczycielka fizyki z rumuńskiej szkoły Colegiul National Vocational „Nicolae Titulescu”. Do projektu chętnie dołączyły wkrótce szkoły z kolejnych czterech krajów: Łotwy (Daugavpils Saskaņas pamatskola, Daugavpils), Hiszpanii (Siete Campas, Zorrozgoiti), Grecji (32. Primary School of Patra oraz Turcji (KINIK İLKÖĞRETİM Okulu, Çorum). Kreatywność uczniów i nauczycieli oraz obszerność tematu sprawiły, że było to przedsięwzięcie międzyprzedmiotowe, realizowane w każdej ze szkół na lekcjach matematyki, geografii, przyrody oraz angielskiego, z wykorzystaniem różnorodnych narzędzi informacyjno-komunikacyjnych. Realizacja projektu rozpoczęła się od zapoznania jego uczestników z netykietą oraz podstawami praw autorskich. Uczniowie wzajemne poznawali się poprzez dostrzeganie podobieństw i różnic kulturowych, prezentację szkół, miast, systemów edukacji, atrakcji turystycznych innych krajów. Do najbardziej ekscytujących momentów projektu dla uczniów należy zaliczyć: tworzenie awatarów, projektowanie logo, rozwiązywanie quizów oraz tworzenie modelu statystycznego uczestnika projektu. Połączył on cechy, zainteresowania i poglądy młodych Europejczyków zaangażowanych w projekt. Przekonali się oni, iż mimo różnych nacji i kultur wszyscy jesteśmy do siebie podobni.

Wśród rezultatów i korzyści wynikających z projektu wymienić można: – wypracowanie bazy materiałów interdyscyplinarnych z zakresu czytelnictwa, literatury, historii, sztuki, informatyki umieszczonych na blogu www.etwinningbookraft.blogspot.com i na platformie TwinSpace; – zakładki do książek wykonane techniką decoupage i scrapbooking, książki origami, inicjały, kalendarz Piękno czytania; materiały dydaktyczne: e-booki Polski Romeo spotyka Grecką Julię, Hamlet, maski greckie i szekspirowskie, przedstawienia Antygona i Szekspir na wesoło, scenariusze konkursów z historii książki i czytelnictwa etc.; – wzrost umiejętności praktycznego posługiwania się językiem angielskim wśród uczniów i nauczycieli; – odkrywanie nowych talentów i umiejętności uczniów (artystycznych, fotograficznych, informatycznych, językowych); – zachęcenie do czytania dla przyjemności; – poznanie innych kultur, w tym dawnej i współczesnej Europy; – nawiązanie kontaktów i przyjaźni z młodymi Europejczykami z Grecji i Cypru; – rozwijanie umiejętności posługiwania się narzędziami Web 2.0 i technologią komputerową; – wymiana doświadczeń w zakresie pracy pedagogicznej bibliotek szkolnych w Europie; – wyjazd na Konferencję Europejską i obóz eTwinning w Budapeszcie, kamera wideo, nagroda finansowa dla szkoły. Projekt był wielokrotnie nagradzany – otrzymał m.in. następujące polskie i europejskie nagrody za wysoką wartość pedagogiczną i zastosowanie innowacyjnych metod nauczania: – Krajowa i Europejska Odznaka Jakości eTwinning; – I miejsce w konkursie europejskim eTwinning 2011 w kategorii 16-19 lat; – Top 50 w Learning Award 2010; – II miejsce w konkursie ogólnopolskim eTwinning 2011, kategoria eTwinning w szkolnej bibliotece. Koordynatorką projektu była Aneta Szadziewska, nauczycielka bibliotekarka. Współpracowały z nią Ewa Osoba (nauczycielka bibliotekarka) oraz Emilia Kosowska-Wstępniak (nauczycielka języka angielskiego). Szkoły partnerskie: Geniko Lykeio – Elefsina (Grecja), Agios Stylianos Primary School – Lakatamia (Cypr), V Gimnazjum (5 Γυμνάσιο Σερρών) – Serres (Grecja) oraz Zespół Szkół Zawodowych z Bogatyni. Projekt zrealizowano w okresie 1 kwietnia 2010 r. – 16 października 2011 r.

Projekt okazał się doskonałą zabawą edukacyjną dla wszystkich. Odmienił lekcje i sprawił, że w jego realizację zaangażowała się grupa nauczycieli różnych przedmiotów matematycznych i przyrodniczych oraz językowiec – anglista. Doskonały rezultat i końcowy sukces jest więc efektem międzyprzedmiotowego ujęcia tematu i pracy metodą projektu. Użycie wielu narzędzi ICT na różnym poziomie trudności oraz uniwersalna tematyka pozwalają adaptować tę inicjatywę do różnych poziomów nauczania oraz rozwijać ją według pomysłów uczniów i nauczycieli.

Rezultaty i korzyści z realizacji projektu ICT, You&Me: – model statystycznego uczestnika przedsięwzięcia oraz film dokumentujący jego tworzenie; – prezentacja Prezi danych statystycznych opracowanych w formie diagramów; – prezentacja liczebników w językach krajów partnerskich, quizy oraz zbiór zadań matematycznych dotyczących miast i krajów partnerskich; – glogi na temat zdrowego stylu życia, zainteresowań, ciekawych miejsc; VoiceThread z dyskusją partnerów na temat zdrowego stylu życia; mapą myśli z zasadami zdrowego stylu życia; – poszerzenie wiedzy uczniów w zakresie przyrody (treści prozdrowotne i ekologiczne), matematyki (w tym statystyki), języka angielskiego i informatyki; – doskonalenie umiejętności współpracy w grupie, autoprezentacji, integracja zespołu, wzrost aktywizacji poznawczej uczestników. Realizacja przedsięwzięcia przyczyniła się także do promocji szkoły. Koordynatorka projektu i jej uczniowie odebrali trzy prestiżowe tytuły: – Krajową Odznakę Jakości eTwinning; – I miejsce w konkursie eTwinning dla nauczycieli przedmiotów matematyczno-przyrodniczych 2011; – II miejsce w konkursie europejskim eTwinning 2012, kategoria wiekowa 12-15 lat.

Najnowocześniejsze technologie uatrakcyjniały nasze lekcje. Realizacja projektu zachęciła uczniów do poznawania i opracowywania własnych narzędzi statystycznych, pogłębiania umiejętności matematycznych. Nowa forma współpracy za pomocą serwisu VoiceThread wpłynęła na atrakcyjność lekcji angielskiego. Udział w internetowych burzach mózgów pozwolił na zapoznanie się z opiniami kolegów z innych krajów i ośmielił ich do wypowiadania się w języku angielskim. Tworzone gry i quizy stanowiły ciekawą formę pogłębiania, utrwalania i sprawdzania zdobytej wiedzy. Cały projekt i jego narzędzia pozwoliły uwolnić kreatywność uczniów. Anna Czarniakowska, koordynatorka projektu

Czas POLSKIEJ PREZYDENCJI

58 Czas polskiej prezydencji 60 Jeden cel, wspólny wysiłek Konferencja Rozwijanie współpracy pomiędzy kształceniem zawodowym, szkolnictwem wyższym i uczeniem się dorosłych w odpowiedzi na wyzwania uczenia się przez całe życie 64 Języki – sposób na sukces Konferencja Kompetencje językowe podstawą sukcesu zawodowego i społecznego w Europie

J ęzykowe wyzwania za Odrą – rozmowa z Thomasem Spielkampem

Nagrody European Language Label Deklaracja końcowa konferencji 70 Dyskusje przy molo Konferencja Mobilność sposobem zdobywania i rozwijania kompetencji – od juniora do seniora

Fragmenty wykładu inauguracyjnego Jana Truszczyńskiego

Najlepsze projekty programu „Uczenie się przez całe życie” Deklaracja końcowa konferencji

Czas POLSKIEJ PREZYDENCJI

Konferencja dyrektorów programu „Uczenie się przez całe życie” 77

frse.org.pl/prezydencja

Czas POLSKIEJ PREZYDENCJI

Tych sześciu miesięcy Polska nie musi się wstydzić. Wręcz przeciwnie – możemy być z nich dumni. Polska prezydencja w Radzie Unii Europejskiej zaznaczyła się nie tylko istotnymi inicjatywami związanymi z kryzysem gospodarczym, ale także całą serią ważnych działań dotyczących innych dziedzin życia. Wśród nich – również edukacji.

Program związanych z prezydencją imprez poświęconych różnym aspektom uczenia i nauczania – od etapu przedszkolnego po pracę z seniorami – był bogaty, inspirujący i, co najważniejsze, udało się go zrealizować na najwyższym poziomie. Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji miała w tym sukcesie znaczący udział.

Agnieszka Pietrzak dyrektorka promocji i komunikacji FRSE

Oczekiwania związane z edukacyjnymi akcentami polskiej prezydencji były duże. Nasz kraj miał odegrać ważną rolę na europejskiej arenie nie tylko dlatego, że przyszło mu przewodniczyć Radzie UE, lecz także ze względu na to, że przewodnictwo to przypadło w okresie pełnym wyzwań, gdy podejmowane były decyzje wpływające na edukacyjną rzeczywistość całej najbliższej dekady. To właśnie w drugiej połowie 2011 r. rozpoczął się gorący etap dyskusji o nowych programach edukacyjnych Unii Europejskiej, czyli o tym, jaką treścią zostaną wypełnione ramy zarysowane w strategii Europa 2020 – i jej priorytetowych inicjatywach: „Programie na rzecz nowych umiejętności i zatrudnienia” oraz „Mobilnej młodzieży”. Dziś można już powiedzieć, że Polska odegrała ważną rolę jako organizator i moderator tych dyskusji. Szczególnie dotyczy to konsultacji na temat nowego programu poświęconego edukacji i młodzieży na lata 2014-2020 – „Erasmus dla wszystkich”. Wśród głównych efektów polskiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej w obszarze edukacji i młodzieży można wyróżnić efekty bezpośrednie i pośrednie – te dla całej UE i te wewnątrzkrajowe. Do rezultatów bezpośrednich, w wymiarze wspólnotowym i mających jednocześnie wpływ na kształtowanie polskiej polityki edukacyjnej, należy zaliczyć w pierwszym rzędzie przyjęcie przez Radę ds. Edukacji, Kultury, Młodzieży i Sportu wielu ważnych dokumentów w dziedzinie oświaty i szkolnictwa wyższego, takich jak: xK onkluzje Rady dotyczące kompetencji językowych pozwalających zwiększać mobilność;

xR ezolucja Rady w sprawie odnowionej europejskiej agendy w zakresie uczenia się dorosłych; xK onkluzje Rady na temat poziomu odniesienia dla mobilności edukacyjnej; xK onkluzje Rady w sprawie modernizacji szkolnictwa wyższego; w zakresie polityki młodzieżowej: xK onkluzje Rady w sprawie wschodniego wymiaru zaangażowania młodzieży i jej mobilności. Dokumenty były konsultowane przez Zespół Zadaniowy ds. Prac nad Dokumentami EU w Obszarze Edukacji i Młodzieży. W pracach brały udział Anna Atłas - dyrektor programu „Uczenie się przez całe życie” i Anna Smoczyńska - kierownik Polskiego Biura Eurydice. Spoglądając na ten obszerny dorobek w dziedzinie mobilności, polityk edukacyjnych i polityki sąsiedztwa, z zadowoleniem można stwierdzić, że wyznaczone przez Ministerstwo Edukacji Narodowej priorytety sektorowe, tj. Edukacja na rzecz mobilności, Młodzież i świat oraz Modernizacja uniwersytetów – obszar priorytetowy Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego – znalazły swoje odzwierciedlenie we wspólnych wnioskach i zobowiązaniach państw członkowskich na przyszłość. Obok prowadzonych przez polską prezydencję posiedzeń Rady UE ds. Edukacji, Młodzieży, Kultury i Sportu oraz grup roboczych – Komitetu ds. Edukacji i Grupy roboczej ds. młodzieży, które inicjowały dyskusje i prowadziły negocjacje nad projektami dokumentów, odbyło się wiele

spotkań eksperckich, jak również szereg istotnych konferencji, nawiązujących do priorytetów edukacyjnych i młodzieżowych. Trzy najważniejsze konferencje opisujemy na kolejnych stronach niniejszego Raportu, o wielu innych wspominamy w dziale Wydarzenia. Efektem debat na forach konferencyjnych było przyjęcie kolejnych dokumentów: xK onkluzji dotyczących wschodniego wymiaru mobilności (konferencja Wschodni Wymiar Mobilności, 6-7 lipca 2011 r., Warszawa); xR ekomendacji dotyczących mobilności młodzieży (Unijna Konferencja Młodzieżowa, 5-7 września 2011 r., Warszawa); xD eklaracji wielojęzyczności (konferencja Kompetencje językowe podstawą sukcesu zawodowego i społecznego w Europie, 28-29 września 2011 r., Warszawa) – więcej na stronach 64-69 Raportu; xD eklaracji mobilnościowej (konferencja Mobilność sposobem zdobywania i rozwijania kompetencji – od juniora do seniora, 17-19 października 2011 r., Sopot) – więcej na stronach 70-75. Ponadto, w ramach konferencji ministrów ds. kształcenia obowiązkowego (11 października 2011 r., Gdańsk) poruszano problemy wczesnej edukacji i kompetencji językowych w kontekście nauczania początkowego, jak też różnorodności

systemów edukacyjnych prowadzących do uzyskiwania najlepszych osiągnięć w nabywaniu wiedzy, umiejętności i kompetencji w kontekście polityki opartej na faktach (evidence-based policy). W sytuacji pogłębiającego się kryzysu gospodarczego w Europie polska prezydencja zainicjowała również dyskusję na temat skutecznego inwestowania w kształcenie i szkolenie na rzecz zrównoważonego rozwoju. O tym rozmawiali ministrowie edukacji w trakcie posiedzenia Rady, a także eksperci z obszaru badań edukacyjnych z UE, OECD, UNESCO, Banku Światowego, Europejskiej Fundacji Szkoleniowej i innych ośrodków podczas konferencji Skuteczność polityk na rzecz rozwoju kompetencji młodzieżowych w Europie (16-18 listopada 2011 r., Warszawa). Rezultatem prowadzonych debat był jednoznaczny przekaz od państw członkowskich, aby – przy respektowaniu koniecznych ograniczeń budżetowych – nie zaniechać dalszego inwestowania w edukację, która jest warunkiem rozwoju kapitału ludzkiego i społecznego, a tym samym długoterminowego wzrostu gospodarczego w Europie. Niewątpliwą wartością dodaną dla Polski, Unii i innych partnerów w Europie jest również zwrócenie w okresie naszego przewodnictwa większej

uwagi partnerów w Unii na wschodnie sąsiedztwo Wspólnoty. Pomimo osłabionego zainteresowania tą tematyką ze strony największych państw członkowskich (co wynikało po części z nasilającego się w tym okresie kryzysu finansowego, a w części z wydarzeń poprzedzających polską prezydencję – tzw. wiosny arabskiej, która skupiła uwagę UE na sąsiedztwie śródziemnomorskim), udało się nam zaistnieć na szerszym forum z kilkoma inicjatywami na rzecz Partnerstwa Wschodniego – od otwierającej prezydencję konferencji Wschodni wymiar mobilności, poprzez debatę ministerialną MNiSW Go East, Erasmus! (27-28 września 2011 r., Białystok), po zorganizowany przez MSZ Szczyt Partnerstwa Wschodniego (2930 września 2011 r., Warszawa). Dbałość o otwieranie inicjatyw UE na jej sąsiedztwo, nie tylko wschodnie, było, jest i będzie podkreślane przez Polskę, również w kontekście przyszłego programowania w obszarach edukacji i młodzieży na lata 2014-2020. Sprawowanie przez Polskę przewodnictwa w Radzie Unii Europejskiej można określić jako „3 razy W” – było ważnym, wymagającym i wyczerpującym doświadczeniem. Przeżyliśmy je dobrze i z pożytkiem dla wszystkich.

od prawej: Dyrektor generalny Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji Mirosław Marczewski, podsekretarz stanu w MEN Mirosław Sielatycki, Helene Clark dyrektor DG ds. Edukacji i Kultury, Jan Truszczyński dyrektor generalny ds. edukacji, szkolenia, kultury i młodzieży KE, Tomasz Bratek dyrektor programu "Młodzież w działaniu" wśród uczestników konferencji, Sopot 17-19 października 2011 r.

Czas POLSKIEJ PREZYDENCJI

KONFERENCJA ROZWIJANIE WSPÓŁPRACY POMIĘDZY KSZTAŁCENIEM ZAWODOWYM, SZKOLNICTWEM WYŻSZYM I UCZENIEM SIĘ DOROSŁYCH W ODPOWIEDZI NA WYZWANIA UCZENIA SIĘ PRZEZ CAŁE ŻYCIE WARSZAWA, 23 WRZEŚNIA 2011 R. Głos w dyskusjach

Jeden cel, wspólny wysiłek

Moim zdaniem, błędem jest twierdzenie, że szkolnictwo zawodowe, edukacja wyższa i uczenie się przez całe życie to odrębne elementy edukacji. Cóż to byłby za uniwersytet, którego studenci nie byliby przygotowywani do uczenia się przez całe życie, do tego, że świat się będzie zmieniał? Ile warta jest szkoła, która nie przygotowuje swoich studentów do pracy zawodowej? Nie mówmy więc, że szkolnictwo wyższe można oddzielić od uczenia przez całe życie.

Jak przygotować młodego Europejczyka do wymagań rynku pracy? Jak ukształtować systemy szkolnictwa, by ścieżki edukacji były drożne i przejrzyste, a ich zakończenie potwierdzone w sposób zrozumiały zarówno dla samych zainteresowanych, jak i pracodawców? W końcu: co zrobić, by absolwent wyższej uczelni był atrakcyjny na rynku pracy i miał świadomość, że swoje kwalifikacje będzie musiał uzupełniać przez całe życie? To tylko kilka pytań, na które odpowiedź starali się znaleźć europejscy specjaliści w dziedzinie edukacji wyższej, kształcenia zawodowego i uczenia się przez całe życie, którzy przyjęli zaproszenie na warszawską konferencję. Jej temat nawiązywał do priorytetów edukacyjnych realizowanych w czasie węgierskiej prezydencji w Unii Europejskiej, organizatorzy postawili jednak przed sobą ambitne zadania wzbogacenia dotychczasowej dyskusji o nowe wątki. Służył temu dobór gości: na sali warszawskiego hotelu Novotel zasiedli m.in. przedstawiciele Komisji Europejskiej, eksperci CEDEFOP, przedstawiciele ministerstw krajów członkowskich, reprezentanci środowisk akademickich oraz eksperci z dziedziny zapewniania jakości i poradnictwa zawodowego. Wydarzeniem towarzyszącym była wizyta studyjna Raising quality of VET in cooperation with employers and higher education – więcej na jej temat na stronie 63. Otwierając konferencję, dyrektor generalny Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji Mirosław Marczewski podkreślił, że w sytuacji szybko zmieniających się

Richard Lewis były przewodniczący Międzynarodowej Sieci Agencji Zapewniania Jakości w Szkolnictwie Wyższym, Wlk. Brytania

Europejską sieć tematyczną QALLL – Zapewnianie jakości w uczeniu się przez całe życie realizuje 15 narodowych agencji zajmujących się uczeniem się przez całe życie. Koncentrujemy się na dwóch obszarach: edukacji i szkoleniach zawodowych oraz edukacji dorosłych. Czym jest zapewnianie jakości? To wielowymiarowa koncepcja, w której mieszczą się zarówno elementy ilościowe, związane ze standardami, jak i jakościowe – związane z aspiracjami uczącego się.

Zbigniew Marciniak podsekretarz stanu w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego

oczekiwań rynku pracy jakość kształcenia zawodowego nabrała szczególnego znaczenia. Konieczne jest również dalsze rozwijanie narzędzi służących uznawaniu i potwierdzaniu efektów kształcenia, czyli kwalifikacji. Mirosław Marczewski zwrócił też uwagę na znaczenie całożyciowego poradnictwa zawodowego oraz potrzebę otwarcia się szkół wyższych na nietypowego studenta, czyli osoby dorosłe poszukujące możliwości wzbogacenia swych umiejętności i poszerzenia wiedzy. Swoimi spostrzeżeniami na wstępie spotkania podzielił się również podsekretarz stanu w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego Zbigniew Marciniak. – Idea uczenia się przez całe życie staje się w dzisiejszym świecie jedną rozsądną ideą – stwierdził. – Potrzebujemy

zmian w systemie edukacji. Musimy podejmować coraz więcej działań na rzecz tego, by ludzie posiadali lepsze kwalifikacje – dodał. Wśród prelegentów otwierających konferencję byli również Joao Delgado z Dyrekcji Generalnej ds. Edukacji i Kultury oraz Jacek Falkowski z Ministerstwa Edukacji Narodowej. Poszczególne wątki z ich przemówień stały się podstawą do dyskusji w trakcie kolejnych etapów. W kuluarach długo dyskutowano również o interesującej tezie, którą postawił kolejny z mówców, Richard Lewis, były prorektor Brytyjskiego Uniwersytetu Otwartego. Jego zdaniem szkolenia zawodowego, edukacji wyższej i kształcenia przez całe życie w ogóle nie powinno się traktować jako odrębnych elementów edukacji, bo każda nowoczesna placówka powinna

60 Rozwijanie współpracy pomiędzy kształceniem zawodowym, szkolnictwem wyższym i uczeniem się dorosłych w odpowiedzi na wyzwania uczenia się przez całe życie

Barbara Höller OeAD – Austriackie Centrum Wymiany Akademickiej

Edukacja dla rynku pracy jest jednym głównych obszarów polityki edukacyjnej miasta stołecznego Warszawy. W jej ramach staramy się tworzyć szeroką ofertę edukacyjną warszawskich szkół zawodowych, rozwijać doradztwo zawodowe i akcje informacyjne oraz nawiązywać współpracę z uczelniami wyższymi i pracodawcami. Dzięki naszym działaniom w ciągu ostatnich pięciu lat odsetek uczniów wybierających technika wzrósł z 16 do 25 proc.

System poradnictwa zawodowego, wspierany przez Europejską Sieć Całożyciowego Poradnictwa Zawodowego, poprawia skuteczność edukacji, efektywność rynku pracy i rynku szkoleń, ma wpływ na podniesienie produktywności, może też być środkiem komunikacji pomiędzy pracodawcą a resztą świata, gdy identyfikujemy pewne konieczne umiejętności czy obszary kompetencji.

Raimo Vuorinen koordynator projektu, Europejska Sieć Całożyciowego Poradnictwa Zawodowego, Finlandia

Skuteczna edukacja oznacza nie tylko zapewnienie uczniom wiedzy i umiejętności, ale także uświadomienie im prawdy: jest tylko jeden sposób na to, by uniknąć wykluczenia społecznego i mieć dobrą emeryturę: dłużej pracować. Trzeba uświadamiać ludzi w wieku 30-40 lat, że wskutek różnych zmian na emeryturę odejdą najprawdopodobniej dopiero w wieku 75 lat, a nawet najlepsze kwalifikacje wystarczać będą tylko na 15-20 lat życia zawodowego.

Marek Góra Szkoła Główna Handlowa

Skrót ECCE oznacza Engineering Observatory on Competence Based Curricula for Job Enhancement. To projekt realizowany przez dziewięć instytucji partnerskich, m.in. z Włoch, Niemiec, Francji i Wielkiej Brytanii, którego celem jest analizowanie programów studiów na wyższych szkołach technicznych pod kątem potrzeb rynku pracy. Dlaczego to robimy? Bo kształcenie inżynierów wiąże się z koniecznością pokonania coraz większej liczby wyzwań.

Clementina Marinoni Fondazione Politecnico di Milano, Włochy

Mieczysława Nowotniak zastępca dyrektora Biura Edukacji m. st. Warszawy

Rozwijanie współpracy pomiędzy kształceniem zawodowym, szkolnictwem wyższym i uczeniem się dorosłych w odpowiedzi na wyzwania uczenia się przez całe życie

Czas POLSKIEJ PREZYDENCJI

mieć świadomość, że jej absolwentom potrzebna jest wiedza zarówno akademicka, jak i praktyczna, a śledzenie karier i wspomaganie w ciągłym rozwoju jest naturalnym elementem dostosowywania się do wymogów współczesności. Wiele uniwersalnych refleksji zawarł w swoim przemówieniu również Michael Ryan z Gecko Programmes. Zwrócił on uwagę, że olbrzymi odsetek społeczeństwa europejskiego posiada kwalifikacje w zawodach, które przestają być potrzebne. Mało tego – wśród tych osób bardzo niska jest świadomość konieczności kontynuowania nauki i szukania nowych szans na rynku pracy. W podobnym tonie wypowiedział się prof. Marek Góra, autor polskiej reformy emerytalnej, a obecnie pracownik naukowy Szkoły Wyższej Handlowej. Jego zdaniem, absolwenci szkół powinni być nie tylko przygotowani do spełnienia wymagań pracodawców, ale także do ciągłej nauki i poszerzeszania kwalifikacji. Sporo miejsca w trakcie konferencji zajęły też opisy doświadczeń poszczególnych krajów i instytucji w rozwijaniu narzędzi i strategii służących lepszej współpracy szkolnictwa zawodowego i edukacji wyższej. Ciekawie brzmiały prezentacje niemieckich rozwiązań w tym

Maria Brugia – moderatorka warsztatu na temat współpracy ustawicznego kształcenia zawodowego ze szkolnictwem wyższym

Czas POLSKIEJ PREZYDENCJI

zakresie. Klaus Fahle, dyrektor Narodowej Agencji przy Federalnym Instytucje Kształcenia Zawodowego (BIBB), zaprezentował funkcjonujący od lat u naszych zachodnich sąsiadów model „dualnego” kształcenia na studiach wyższych, polegający na integracji edukacji akademickiej z zawodową. Jak podkreślił, ta unikalna metoda daje efekty, których inne kraje zazdroszczą, ale, niestety, nie są w stanie powtórzyć. Głównym problemem jest zaangażowanie pracodawców w proces kształcenia – w Niemczech jest ono olbrzymie i przybiera również wymiar finansowy, w innych krajach bywa zbyt małe. O edukacji wyższej za Odrą mówił też Berthold Hubers, również reprezentujący BIBB. Zwrócił szczególną uwagę na rolę, jaką odgrywają niemieccy pracodawcy w kształtowaniu programów nauczania oraz w organach zajmujących się akredytacją i potwierdzaniem kwalifikacji. Inny ważny wątek – drożności systemów edukacji – poruszyły Isabelle le Mouillour z CEDEFOP oraz Karin Luomi-Messerer z austriackiego 3s research laboratory. Pierwsza z prelegentek omówiła najważniejsze wyzwania w procesie zapewniania drożności ścieżek edukacyjnych w Europie – wspomniała m.in. o potrzebie

kooperacji między szkołami i instytucjami edukacyjnymi, wypracowywaniu wspólnych standardów oceniania, uznawania i walidacji, a także potrzebie przejrzystości dokumentów potwierdzających zdobyte kwalifikacje. Luomi-Messerer pokazała, jak z punktu widzenia drożności ścieżek edukacyjnych wygląda austriacki system edukacji. Wątek osób dorosłych, zagrożonych wykluczeniem z rynku pracy wrócił w prezentacji Tibora Bors-Borbely-Pecze doradcy Węgierskiego Krajowego Biura na rzecz Rozwoju Zatrudnienia. Przedstawił on doświadczenia swojego kraju w budowie systemu całożyciowego doradztwa zawodowego. Wśród czterech filarów tego systemu wymienił wyszkolenie specjalistów, dla których praca z osobami, których kwalifikacje stają się „przeterminowane”, jest zawodem, a nie dodatkową działalnością, łączoną np. z nauczaniem w szkole. Sporo ciekawego o doradztwie zawodowym powiedział też gość z Finlandii – Raimo Vuorinen. Jak podkreślił, zadanie polega nie tylko na wspieraniu osób mających problemy, ale także dobrze radzących sobie w życiu profesjonalistów, którzy chcą po prostu poznać inne, nowe szanse na rynku pracy. W sumie w trakcie części plenarnej oraz podczas warsztatów przedstawiono kilkanaście ciekawych i inspirujących prezentacji, dotykających wszystkich problemów związanych z tematem konferencji. Głos zabierali nie tylko zaproszeni prelegenci, ale także goście z sali – dyskutowano m.in. o profilach kompetencji zawodowych i roli szkolnictwa zawodowego w nowych programach unijnych planowanych na lata 2014-2020. Konferencja udowodniła, że europejscy decydenci – zarówno na poziomie krajowym, jak i unijnym – powinni wzmóc wysiłki w celu takiego usprawnienia dostępnych narzędzi, by miały one bardziej efektywny wpływ na systemy kształcenia zawodowego i wyższego. Cel wszystkich instytucji nie budzi przecież kontrowersji: edukacja musi przygotowywać młodych Europejczyków nie tylko do podjęcia zatrudnienia zaraz po ukończeniu szkoły, ale również do elastycznego reagowania na zmiany w kolejnych latach pracy. Warszawska konferencja, będąca jednym z najważniejszych elementów edukacyjnego programu polskiej prezydencji, spełeniła swoją rolę. Jej uczestnicy komentowali: spotykając się tutaj, dajemy przykład uczenia się przez całe życie. Każdy z nas poszerzył przecież swą wiedzę i kompetencje.

62 Rozwijanie współpracy pomiędzy kształceniem zawodowym, szkolnictwem wyższym i uczeniem się dorosłych w odpowiedzi na wyzwania uczenia się przez całe życie

Głos w dyskusjach

Na Węgrzech tworzenie systemu całożyciowego doradztwa zawodowego opierało się na czterech filarach. Po pierwsze, konieczne było rozpoznanie podmiotów zainteresowanych doradzaniem. Po drugie, musieliśmy zadbać o pełen dostęp do sieci doradczej na różnych poziomach. Po trzecie – staraliśmy się zwiększyć liczbę profesjonalistów zajmujących się doradztwem. I po czwarte – stworzyliśmy narzędzia służące informowaniu, m.in. portale.

Przyjęte ostatnio w Polsce zmiany w szkolnictwie wyższym przewidują m.in. zacieśnienie współpracy pomiędzy uczelniami wyższymi a rynkiem pracy. Chodzi m.in. o zaangażowanie zewnętrznych interesariuszy, głównie pracodawców, w projektowanie programów nauczania. Instytucje szkolnictwa wyższego muszą analizować potrzeby rynku pracy jako warunek wstępny wprowadzenia nowych kierunków nauczania.

Tibor Bors Borbely-Pecze doradca Węgierskiego Krajowego Biura na rzecz Rozwoju Zatrudnienia

Andrzej Kraśniewski sekretarz generalny Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich

W Polsce jesteśmy w dość szczęśliwej sytuacji. Wiele celów ilościowych zapisanych w strategii Europa 2020 już spełniamy – chodzi tu np. o odsetek osób przedwcześnie kończących edukację. Teraz więc powinniśmy skupić się na jakości. Po otwarciu granic absolwenci wyruszają w świat ze swoimi dyplomami. Te dokumenty muszą być wiarygodne. Musimy więc zastanowić się, co mają w głowach ci młodzi ludzie – jakie wymagania zostały spełnione?

Polskie doświadczenia w zakresie walidacji kompetencji uzyskanych w trakcie edukacji pozaformalnej i nieformalnej przekonują, że aby uniknąć problemów w tym procesie, trzeba przestrzegać kilku podstawowych zasad. Po pierwsze, trzeba zadbać o wewnętrzne i zewnętrzne mechanizmy zapewniania jakości walidacji. Po drugie, podmioty oceniające należy oddzielić od podmiotów nauczających. Po trzecie, konieczne jest precyzyjne ustalenie wymagań.

Zbigniew Marciniak podsekretarz stanu w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego

Agnieszka Chłoń-Domińczak Instytut Badań Edukacyjnych

IMPREZA TOWARZYSZĄCA WIZYTA STUDYJNA

Wysoka jakość kształcenia zawodowego Jak powinna wyglądać modelowa współpraca instytucji kształcenia zawodowego i pracodawców? Jak do tej współpracy włączać wyższe uczelnie? to najważniejsze pytania wizyty studyjnej, która w dniach 19-23 września 2011 r. odbyła się w Warszawie. Była to wizyta szczególna, ponieważ towarzyszyła konferencji Rozwijanie współpracy pomiędzy kształceniem zawodowym, szkolnictwem wyższym i uczeniem się dorosłych w odpowiedzi na wyzwania uczenia się przez całe życie, organizowanej w trakcie polskiej prezydencji. Zaproszenie Krajowego Ośrodka Wspierania Edukacji Zawodowej i Ustawicznej, organizatora wizyty studyjnej, przyjęło siedmiu uczestników z Portugalii, Cypru, Słowenii, Hiszpanii, Grecji, Wielkiej Brytanii i Belgii. Ze względu na wagę dyskutowanego tematu, jak i rangę uczestników w spotkaniu wzięła również udział przedstawicielka Komisji Europejskiej – Joanna Basztura i ekspertka z Europejskiego Centrum Rozwoju Kształcenia Zawodowego w Salonikach (CEDEFOP) – Tina Bertzeletou. Aby pokazać uczestnikom wizyty studyjnej jak najpełniejszy obraz kształcenia zawodowego w Polsce, poproszono różne

instytucje działające w środowisku edukacyjnym o zaprezentowanie, na przykładzie Warszawy, dobrych praktyk oraz systemowych rozwiązań w tej dziedzinie. Nie zabrakło również spojrzenia na edukację okiem prywatnych przedsiębiorców, m.in. przedstawicieli Polskiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych LEWIATAN. Duże zainteresowanie wzbudziły przykłady porozumień zawartych między Ministerstwem Edukacji Narodowej i Biurem Edukacji m. st. Warszawy a szkołami zawodowymi, dzięki którym uczniowie mają możliwość wziąć udział w praktykach zawodowych u najlepszych pracodawców w regionie. Goście z ciekawością słuchali również o współpracy szkół zawodowych z uczelniami wyższymi, zwłaszcza z Politechniką Warszawską. Natomiast podczas konferencji uczestnicy wizyty studyjnej mogli spojrzeć na współpracę różnych sektorów edukacji i biznesu z szerszej, europejskiej perspektywy i porównać to, co zobaczyli w Warszawie z osiągnięciami innych krajów europejskich.

Rozwijanie współpracy pomiędzy kształceniem zawodowym, szkolnictwem wyższym i uczeniem się dorosłych w odpowiedzi na wyzwania uczenia się przez całe życie 63

Czas POLSKIEJ PREZYDENCJI

KONFERENCJA KOMPETENCJE JĘZYKOWE PODSTAWĄ SUKCESU ZAWODOWEGO I SPOŁECZNEGO W EUROPIE, WARSZAWA, 28-29 WRZEŚNIA 2011 R.

Języki – sposób na sukces Trudno byłoby o lepszy termin spotkania europejskich ekspertów związanych z nauczaniem języków obcych niż dziesiąty, jubileuszowy Europejski Dzień Języków. Dla nikogo nie ulegało wątpliwości, że choć z wielu dokonań w dziedzinie wielojęzyczności Europa może być już dumna, to przed Starym Kontynentem stoi jeszcze więcej wyzwań. Konferencja była dokonałą okazją, by o nich wszystkich szczegółowo podyskutować.

Dobra znajomość języków obcych i umiejętność posługiwania się nimi to kluczowa kompetencja niezbędna do funkcjonowania we współczesnym świecie i na rynku pracy, która zwiększa szanse edukacyjne młodych ludzi oraz mobilność zawodową osób dorosłych. Tak brzmiał najważniejszy wniosek warszawskiej konferencji poświęconej wielojęzyczności. Zorganizowane z rozmachem spotkanie prawie 400 ekspertów, decydentów i praktyków było jednym z najważniejszych wydarzeń edukacyjnego programu polskiej prezydencji w Unii Europejskiej. Przez dwa dni sale konferencyjne w dawnej Bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego służyły dyskusjom, prezentacjom i wymianie doświadczeń na temat różnych aspektów nauczania języków obcych – od kształcenia pedagogów, poprzez edukację w wieku przedszkolnym, aż po metody certyfikowania kompetencji, istotne dla rynku pracy.

Uczestnicy konferencji Kompetencje językowe podstawą sukcesu zawodowego i społecznego w Europie

Organizatorzy – wśród nich Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji – postarali się zrobić wszystko, by atmosfera do dialogu na wysokim poziomie była jak najlepsza. Doskonałą podstawą do dalszych dyskusji okazały się już przemówienia inauguracyjne. Minister edukacji narodowej Katarzyna Hall podkreśliła, że znajomość języków obcych nie tylko ułatwia naukę i pracę w innym kraju, ale także pozwala na pełniejsze uczestnictwo w kulturze i daje większą satysfakcję z podróżowania. Przypomniała też, że flagowa inicjatywa Unii Europejskiej „Mobilna młodzież”, będąca częścią strategii Europa 2020, przewiduje, by pod koniec trwającej dekady, każdy młody człowiek mógł część swojej edukacji odbyć za granicą. W kuluarach długo komentowano również wideo-przesłanie komisarz UE ds. edukacji, kultury, młodzieży i wielojęzyczności Androulli Vasilliou, zakończone słowami czeskiego przysłowia: kto zna tylko jeden

język, ten żyje tylko raz; kto zna wiele języków – żyje wiele razy. Komisarz zwróciła uwagę, że termin warszawskiej konferencji zbiegł się z okresem podejmowania kluczowych decyzji dotyczących unijnych programów młodzieżowych w latach 2014-2020. Wyraźne wsparcie dla idei promocji wielojęzyczności goście konferencji usłyszeli też z ust Sjura Bergana, przedstawiciela Rady Europy. Przypomniał on sylwetki dwóch wielkich Polaków: Marii Skłodowskiej i Konrada Korzeniowskiego, którzy odnieśli światowy sukces właśnie dzięki temu, że odważyli się przekroczyć barierę własnego języka. Po wystąpieniach inauguracyjnych przyszedł czas na serię czterech wykładów, których autorami byli wybitni zagraniczni goście – zaprzyjaźniony z Uniwersytetem Warszawskim prof. Wolfgang Mackiewicz z European Language Council,

dyrektor generalny ds. tłumaczeń pisemnych w Komisji Europejskiej Rytis Martikonis, Jan Sokol z Uniwersytetu Karola w Pradze oraz Regis Ritz ze Stowarzyszenia Uniwersytetów Europejskich. Przemówienia ekspertów rzuciły światło na kilka najistotniejszych kwestii związanych z ideą wielojęzyczności: docelowego modelu jej realizacji (Mackiewicz), wyzwań związanych z tłumaczeniami (Martikonis), kulturowej funkcji i historycznej roli języków (Sokol) oraz polityki nauczania języków na uczelniach wyższych (Ritz). Tematy poruszone w wykładach wielokrotnie powracały podczas kolejnych części konferencji. Nawiązywali do nich m.in. uczestnicy dwóch sesji panelowych: tematem pierwszej było Kształcenie językowe na rzecz rozwoju przedsiębiorczości i współczesnego rynku pracy, tytuł drugiej brzmiał

Językowe wyzwania za Odrą Rozmowa z Thomasem Spielkampem z niemieckiej Narodowej Agencji Programu „Uczenie się przez całe życie” Jakie są główne problemy w nauczaniu języków obcych w Niemczech? Może to nieco zaskakujące, ale najważniejsze wyzwanie wiąże się z językiem chińskim. Mamy całkiem dobre systemy nauczania języków angielskiego i francuskiego oraz długą tradycję w nauczaniu języków klasycznych, ale nie potrafimy do końca stworzyć usystematyzowanego podejścia do nauczania tzw. nowych języków, takich jak chiński. Występuje olbrzymie zainteresowanie ze strony szkół i przedsiębiorstw, ale sporo czasu upłynie, zanim wypracujemy model szkolenia nauczycieli i dorobimy się profesjonalistów w tym zakresie. W trakcie konferencji wspomniał Pan również o trwającej w Niemczech dyskusji na temat tego, jak wcześnie powinno się zaczynać naukę języków obcych. Nie wszyscy są już przekonani, że powinna to być pierwsza klasa podstawówki. To prawda. Badania PISA pokazały, że imigranci w Niemczech mają olbrzymi problem z mówieniem po niemiecku. Powstało więc pytanie: czy sensownie jest uczyć ich w szkołach angielskiego, skoro nawet nie znają w odpowiednim stopniu języka niemieckiego? Ostatnio więc coraz popularniejsza jest opinia, że z nauczaniem języka obcego trzeba poczekać do klasy trzeciej.

64 Kompetencje językowe podstawą sukcesu zawodowego i społecznego w Europie

Polityka językowa i jej potencjał dla wspierania aktywności społecznej i obywatelskiej. Drugi dzień konferencji był poświęcony pracy w pięciu grupach roboczych. Wypracowane w nich rekomendacje i wnioski (czytaj str. 68) przedstawiono na podsumowującym spotkaniu, w trakcie którego głos zabrali podsekretarz stanu w MEN Mirosław Sielatycki oraz Jan Truszczyński dyrektor generalny ds. edukacji, szkolenia, kultury i młodzieży w Komisji Europejskiej. Obaj podkreślili to, o czym od początku konferencji mówili inni jej uczestnicy: organizując spotkanie poświęcone wielojęzyczności, Polska pokazała, że znajduje się w głównym nurcie dyskusji o najważniejszych wyzwaniach edukacyjnych kolejnej dekady, a w roli moderatora sprawdziła się doskonale.

p.o. Dyrektora PAD, Narodowej Agencji ds. programu Comenius i Wizyty Studyjne w Niemczech

Co zrobić z osobami, które nie są w stanie zrealizować modelu 1+2? Myślę, że wyjście jest tylko jedno: dajmy sobie spokój z gramatyką na 150 proc. czy idiomami – zadbajmy o najbardziej podstawowe umiejętności i słowa oraz tylko tyle gramatyki, by być w stanie się komunikować.

Kompetencje językowe podstawą sukcesu zawodowego i społecznego w Europie 65

Czas POLSKIEJ PREZYDENCJI

Głos w dyskusjach

Europejski Dzień Języków obchodzi 10. rocznicę. Warto przy tej okazji przypomnieć, dlaczego tak ważne jest, by języków się uczyć, by je szanować i by ich używać. Ograniczenia w naszych umiejętnościach językowych to są też ograniczenia w naszych umysłach. Każdy język, którego nie znamy, odcina nas od źródeł wiedzy i od pewnych doświadczeń, które pozostają dla nas nieodkryte.

Komunikacja jest zdecydowanie elementarną funkcją języka. Ale język jest czymś więcej. Jest nośnikiem całego środowiska znaczeń, w którym ludzie się rodzą i dorastają. To za pomocą języka przyjmujemy kulturę, w której się urodziliśmy – przyjmujemy ją od rodziców i społeczeństwa. To dzięki temu pierwszemu językowi dziecko może odkrywać świat i starać się go zrozumieć.

Jan Sokol Uniwersytet Karola w Pradze Sjur Bergan dyrektor Wydziału ds. Szkolnictwa Wyższego i Nauczania Historii, Rada Europy

Płynne posługiwanie się kilkoma językami stało się warunkiem koniecznym do tego, byśmy jako obywatele Unii w pełni korzystali z szans związanych z otwarciem europejskich rynków. Niezwykle ważne jest to, by – niezależnie od wybranej ścieżki kształcenia – dodatkowo posiadać umiejętność posługiwania się dwoma językami poza językiem ojczystym. Biegłość w tych językach jest absolutną koniecznością dla wszystkich – nie tylko dla elit.

Wolfgang Mackiewicz przewodniczący European Language Council

Nie zapominajmy, że wielojęzyczność to nie tylko narzędzie robienia interesów, ale także rynek sam w sobie. Tłumaczenia pisemne, ustne, nauka języków, teksty do filmów, technologie związane np. z tłumaczeniami maszynowymi – to wszystko dynamicznie się rozwija. Z badań Dyrekcji Generalnej ds. Tłumaczeń wynika, że obroty sektora tłumaczeniowego w 2008 r. sięgały 8,5 mld euro. W najbliższych latach – mimo kryzysu – mają wzrosnąć o 10 proc.

Niestety, rzeczywistość trzeba nazwać po imieniu: bardzo niewiele uniwersytetów w Europie prowadzi politykę językową. Większość uczelni pozostawia tę dziedzinę samą sobie. Na jednej z uczelni usłyszałem: uczymy aż dziesięciu języków nowożytnych! Ale czy macie jakąś politykę? – spytałem. Nie, nie mamy, to jest po prostu podaż i popyt – odpowiedziano. To jest problem. Musimy pomóc uniwersytetom we wdrożeniu prawdziwej polityki językowej.

Regis Ritz Stowarzyszenie Europejskich Uniwersytetów

Choć prognozy gospodarcze na razie są kiepskie, Komisja Europejska chce 70-proc. wzrostu środków na kolejny program młodzieżowy. Ktoś mógłby zapytać: czy to na pewno jest rozsądne? Komisja uważa, że to nie tylko jest rozsądne, ale również konieczne, by osiągnąć rzeczywistą wartość dodaną – czyli wykształcić pracowników o umiejętnościach odpowiednich do tego, by wykonywać postawione przed nimi zadania.

Nagrody European Language Label Jednym z najważniejszych wydarzeń towarzyszących konferencji było wręczenie certyfikatów 10. jubileuszowej edycji konkursu European Language Label. Edycja była wyjątkowa pod względem liczby nadesłanych zgłoszeń – zarejestrowano prawie sto wniosków konkursowych. Komitet selekcyjny wyróżnił znakiem ELL osiemnaście projektów oraz przyznał pierwszą w historii konkursu nagrodę honorową. Laureaci odbierali swe nagrody z rąk minister edukacji narodowej Katarzyny Hall oraz dyrektora generalnego ds. tłumaczeń pisemnych Komisji Europejskiej Rytisa Martikonisa, przy aplauzie blisko czterystu gości warszawskiej konferencji. Jubileuszowa edycja konkursu była wyjątkowa nie tylko pod względem liczby nadesłanych zgłoszeń. Godny odnotowania był również poziom zróżnicowania tematycznego zgłaszanych inicjatyw oraz nowatorskie podejście metodyczne. Wśród zwycięskich projektów były działania artystyczne, zajęcia językowe w szpitalu, nauczanie języków z wykorzystaniem nowych technologii oraz program pomagający młodym ludziom odnaleźć się na obcojęzycznym rynku pracy. Projekty realizowane były w przedszkolach,

gimnazjach, szkołach ponadgimnazjalnych i na uniwersytetach. Nauka języków inicjowana była przez stowarzyszenia, instytucje prywatne, domy kultury, a także organizowana przy współpracy z teatrem. Zaangażowanie tak wielu podmiotów to znak, że edukacja językowa nie jest jedynie domeną wyspecjalizowanych jednostek, ale z powodzeniem może być realizowana w środowisku pozaszkolnym. Największą wartość ponad 600 projektów nadesłanych przez ostatnie 10 lat na konkurs ELL stanowi nowatorskie podejście do nauki języków obcych, jak również fakt, że wielojęzyczność przestała być jedynie postulatem KE. Przełamano prymat języka angielskiego jako lingua franca, a wielu nauczycieli zrozumiało, że celem nauki języków nie jest jedynie dobre przygotowanie uczniów do egzaminu, ale przede wszystkim wyposażenie ich w kompetencje językowe, które pomogą im w przyszłości studiować na zagranicznych uczelniach i korzystać z ofert pracy na całym świecie. Wydarzeniem towarzyszącym gali wręczenia certyfikatów była wystawa poświęcona dekadzie European Language Label w Polsce. Wystawa została otwarta 28 września przed gmachem dawnego BUW-u przez Rytisa Martikonisa i dyrektora generalnego FRSE Mirosława Marczewskiego (na zdjęciu poniżej). Na tablicach pokazano 20 projektów nagrodzonych certyfikatem ELL w ciągu ostatnich 10 lat. Wystawa udowodniła, że konkurs ELL okazał się świetnym

Belen Bernaldo de Quiros dyrekcja generalna ds. Edukacji i Kultury Komisji Europejskiej

Rytis Martikonis p.o. dyrektor generalny ds. Tłumaczeń Pisemnych w Komisji Europejskiej

Otwarcie jubileuszowej wystawy ELL przez dyrektora generalnego Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji Mirosława Marczewskiego i dyrektora generalnego ds. tłumaczeń pisemnych z Komisji Europejskiej Rytisa Martikonisa

66 Kompetencje językowe podstawą sukcesu zawodowego i społecznego w Europie

narzędziem promowania znakomitych projektów, wnoszących innowacyjne rozwiązania w dziedzinie kształcenia językowego. Zaprezentowane inicjatywy w sposób przekrojowy ukazały charakter całego konkursu, jego różnorodność i bogactwo pomysłów. Wystawa cieszyła się sporym zainteresowaniem. Nagrody European Language Label za rok 2011 otrzymali: Osoby indywidualne uczące się języków obcych: – Dorota Kowalik, Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 10 w Gliwicach. Instytucje: – Our Preschool w Warszawie oraz Wyższa Szkoła Pedagogiczna TWP; – Zespół Szkół Publicznych w Szewnie; – Szkoła Podstawowa nr 7 im. Erazma z Rotterdamu w Poznaniu; – Zespół Szkół w Zebrzydowicach; – Gimnazjum nr 93 im. Księżnej Izabeli Czartoryskiej w Warszawie; – XXI LO im. H. Kołłątaja w Warszawie; – XXII Liceum Ogólnokształcące w Łodzi; – Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Sandomierzu; – Worldwide School Sp. z o. o. w Warszawie; – Szkoła Językowa FunEnglish.pl. Nauczyciele: – Anna Kizeweter, ZSP nr 4 im. K. Wielkiego w Siedlcach; – Justyna Nierada, Gimnazjum nr 3 im. Noblistów Polskich w Gliwicach; – Magdalena Pabian, DODN w Jeleniej Górze; – Agnieszka Pietrus-Rajman, Studium Języków Obcych Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu; – Iwona Przemyk, Zespół Szkolno-Przedszkolny w Studzienicach; – Janina Serdakowska-Słowik, Młodzieżowy Dom Kultury w Aleksandrowie Łódzkim; – Marlena Uziębło, Stowarzyszenie Pro-Deutsch w Siedlcach. Nagrodę honorową konkursu otrzymała Izabela Jaros z Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach. Więcej na jej temat na str. 86.

Kompetencje językowe podstawą sukcesu zawodowego i społecznego w Europie 67

Czas POLSKIEJ PREZYDENCJI

Deklaracja końcowa

Głos w dyskusjach

konferencji Kompetencje językowe podstawą sukcesu zawodowego i społecznego w Europie Studenci uczący się we Włoszech języka polskiego na pytanie, jakimi zawodami byliby zainteresowani po zakończeniu nauki na pierwszym miejscu wymienili zawód tłumacza. Myślę, że to nikogo nie dziwi – ja sam nazywam tłumaczy arystokracją urzędniczą Unii Europejskiej. Studenci wymieniali też przedsiębiorstwa współpracujące z Polską oraz wspominali o pracy na uczelni. Byli też tacy, którzy chcieli nauczać języka włoskiego w Polsce.

Uczenie się obcych języków nie jest wyłącznie zadaniem dla elit. Tę konieczność musimy mieć zakodowaną wszyscy. Właśnie w tym duchu działa fundusz, który reprezentuję. To wspólna inicjatywa Ambasady Francji w Polsce oraz francuskich firm działających na polskim rynku. Chodziło nam o tworzenie warunków do współpracy w zakresie szkolenia zawodowego, czyli w praktyce o zbliżenie świata szkół i świata przedsiębiorstw.

Władysław Miodunka Uniwersytet Jagielloński

Alain Henry Ambasada Francji w Polsce

EFEKTY PRAC GRUP ROBOCZYCH

GRUPA I – Edukacja językowa na etapie wczesnoszkolnym i przedszkolnym. Oferta języków obcych nauczanych od wczesnego dzieciństwa powinna być jak najszersza i obejmować również języki mniej popularne oraz języki używane przez kraje sąsiednie. Konieczne jest zapewnienie ciągłości nauczania języków.

Karmen Pižorn, sprawozdawca, Uniwersytet w Lublanie, Słowenia

GRUPA II – Kształcenie językowe na rzecz mobilności – przygotowanie do edukacji i pracy poza granicami własnego kraju. Należy zwiększyć mobilność nauczycieli języków obcych oraz specjalistów od nauczania metodą CLIL.Konieczne jest wspieranie rozwoju strategii nauczania języków obcych w małych i średnich przedsiębiorstwach.

Anna Grabowska, sprawozdawca, koordynatorka ELL, Polska

GRUPA III – Kanały komunikacji w wielokulturowej klasie. Dzieci imigrantów powinny mieć możliwość uczenia się zarówno języka kraju, do którego przyjechały, jak i języka ojczystego. Będzie to służyć włączeniu społecznemu i idei wielojęzyczności. Kultura i język migrantów muszą być uwzględniane w programach nauczania.

Piet van Avermaet, sprawozdawca, Uniwersytet w Gandawie, Belgia

68 Kompetencje językowe podstawą sukcesu zawodowego i społecznego w Europie

GRUPA IV – Aspekty językowe internacjonalizacji kształcenia na poziomie wyższym. Znaczenie procesu zapewniania jakości w edukacji musi być stale podkreślane, a dostępne narzędzia i metody należy w pełni wykorzystywać. Należy wspierać mobilność nauczycieli języków obcych i poprawiać jakość ich kształcenia.

Mirosława WojciechowskaSzepczyńska sprawozdawca, Uniwersytet Warszawski

1. W dniach 28-29 września 2011 r. w Warszawie odbyła się konferencja Kompetencje językowe podstawą sukcesu zawodowego i społecznego w Europie, którą zorganizowała polska prezydencja w Radzie UE oraz Komisja Europejska. Konferencja poświęcona była roli języków w przygotowywaniu obywateli do funkcjonowania w wielojęzycznej i wielokulturowej Europie. 2. W konferencji wzięli udział eksperci z państw członkowskich Unii Europejskiej zajmujący się nauczaniem języków, nauczyciele i wykładowcy akademiccy, przedstawiciele ośrodków badawczych, narodowych agencji programu Uczenie się przez całe życie, koordynatorzy European Language Label, pracownicy instytucji zajmujących się nauczaniem języków obcych, kształceniem i doskonaleniem nauczycieli, stowarzyszeń tłumaczy, studenci, jak również przedstawiciele instytucji Unii Europejskiej i Rady Europy. 3. Uczestnicy konferencji: a) wyrazili zadowolenie, że konferencja w sposób wszechstronny objęła różnorodne aspekty kształcenia językowego, w tym szczególnie nauczanie przedszkolne i wczesnoszkolne, nauczanie w klasach wielokulturowych i w szkolnictwie zawodowym, kształcenie na rzecz mobilności, umiędzynarodowienie szkolnictwa wyższego oraz na potrzeby rynku usług językowych; b) podkreślili, że ustanowienie przez Unię Europejską i Radę Europy w roku 2001 Europejskiego Dnia Języków wniosło istotny wkład w podnoszenie świadomości społecznej na temat znaczenia kompetencji językowych; c) wyrazili przekonanie, że projekty realizowane w ramach konkursu European Language Label promują językową różnorodność Europy, tworzą wartościową bazę najlepszych innowacyjnych praktyk kształcenia językowego, wzbogacają i uatrakcyjniają krajowe praktyki nauczania i uczenia się języków obcych poprzez

wprowadzanie autorskich programów kształcenia językowego, nowatorskich metod nauczania oraz wykorzystywanie nowoczesnych technologii komunikacyjnych; d) docenili dotychczasowy dorobek Komisji Europejskiej i państw członkowskich w zakresie wielojęzyczności, w szczególności „pakiet językowy” ogłoszony latem 2011 r.; e) zaapelowali o zagwarantowanie promocji uczenia się i nauczania języków odpowiedniego miejsca w nowej generacji unijnych programów edukacyjnych i młodzieżowych; f) wyrazili opinię, że powołanie przez Komisję Europejską Stałej Grupy Roboczej do spraw Języków przyczyniłoby się do wzmocnienia współpracy, wymiany doświadczeń i dobrych praktyk między państwami członkowskimi w obszarze wielojęzyczności oraz lepszego przygotowania obywateli do mobilności edukacyjnej i zawodowej. 4. Konferencja podkreśliła, że dobra znajomość języków obcych i umiejętność posługiwania się nimi to dziś kluczowa kompetencja niezbędna do funkcjonowania we współczesnym świecie i na rynku pracy, która zwiększa szanse edukacyjne młodych ludzi oraz mobilność zawodową osób dorosłych. Wnioski z prac grup dyskusyjnych potwierdziły, że wielojęzyczność jest nie tylko dziedzictwem Europy, ale szansą na tworzenie społeczeństwa otwartego, szanującego zróżnicowanie kulturowe i gotowego na współpracę. ORGANIZATORZY KONFERENCJI Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji (koordynator Anna Grabowska) i Ministerstwo Edukacji Narodowej (koordynator Barbara Skaczkowska) we współpracy z Przedstawicielstwem Komisji Europejskiej w Polsce, Uniwersytetem Warszawskim, Urzędem m. st. Warszawy i Ośrodkiem Rozwoju Edukacji.

Głos w dyskusjach GRUPA V – Na potrzeby rynku pracy: kształcenie tłumaczy i kształcenie językowe pracowników. Współpraca systemów edukacyjnych z biznesem musi być zacieśniana.Kształcenie tłumaczy oraz ich kompetencje muszą być dostosowane do wymogów rynku pracy. Zawód tłumacza powinien być promowany.

Aleksandra Kowalska, sprawozdawca, Komisja Europejska

Na tej sali siedzą ludzie już „nawróceni”, którzy mówią wieloma językami, bo wiedzą, że taka jest konieczność. Moja platforma na rzecz wielojęzyczności zajmuje się rzeczywistością na zewnątrz. Staramy się badać, jak wygląda kwestia języków obcych w służbach policyjnych, transporcie publicznym, sprawdzamy czy istnieje jakaś polityka językowa w szpitalach. Czy; jeśli ja, obcokrajowiec – trafię do polskiej karetki, to lekarze będą umieli ze mną rozmawiać?

Uwe Mohr szef grupy ds. wielojęzyczności w EUNIC w Brukseli

W społeczeństwie wciąż pojawiają się wątpliwości, czy dla uczniów z dużymi problemami w nabywaniu kompetencji językowych w języku narodowym, nauka języków obcych nie jest za trudna. Specjaliści obecnie nie mają już takich rozterek. Celem nauczania w szko-

le nie muszą być przecież koniecznie dobrze rozwinięte sprawności językowo-komunikacyjne, ale sama rehabilitacja i intergracja ze środowiskiem rówieśników.

Katarzyna Karpińska-Szaj Uniwersytet Adama Mickiewicza

W imieniu Rady Europy badaliśmy strategie związane z nauczaniem języków i ich wpływem na integrację w ponad 30 krajach Europy. Zauważyłem, że we wszystkich badanych przez nas systemach główny nacisk położony był na nauczanie krajowego języka. I to był dobry znak. Ale w większości krajowych strategii brakowało mi drugiego elementu: pomysłu na to, jak wykorzystać repertuar językowy imigrantów, którzy chcą żyć w naszym społeczeństwie.

Piet van Avermaet dyrektor Centrum ds. Różnorodności i Uczenia się na Uniwersytecie w Gandawie Kompetencje językowe podstawą sukcesu zawodowego i społecznego w Europie 69

Czas POLSKIEJ PREZYDENCJI

KONFERENCJA MOBILNOŚĆ SPOSOBEM ZDOBYWANIA I ROZWIJANIA KOMPETENCJI – OD JUNIORA DO SENIORA, SOPOT, 17-19 PAŹDZIERNIKA 2011 R.

Dyskusje przy molo Polska prezydencja zachowała się jak dobry gospodarz. W dziedzinie edukacji najlepsze zostawiła na koniec. Spotkanie w Sopocie, dotyczące mobilności i jej roli w zdobywaniu kompetencji, było doskonałym zwieńczeniem bogatego programu wydarzeń poświęconych edukacji – pozwoliło nie tylko na wymianę doświadczeń bezpośrednio związanych z tematem, ale także na dyskusję o kształcie unijnych programów w kolejnej dekadzie. Te dwa wątki przeplatały się ze sobą od początku do końca trzydniowego spotkania. Nie sposób było przecież mówić o rozwoju mobilności w oderwaniu od jej instytucjonalnego wymiaru, czyli unijnych programów. W momencie, gdy do Sopotu zjeżdżali najlepsi europejscy specjaliści zajmujący się mobilnością – zarówno teoretycy, jak i praktycy, decydenci i realizatorzy projektów – w Komisji Europejskiej trwały ostatnie prace nad kształtem nowych programów UE poświęconych młodzieży. Zaproszeni na konferencję goście – w tym przedstawiciele Ministerstwa Edukacji Narodowej i Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji – starali się więc do ostatniej chwili przekonywać do swoich racji, zwracając uwagę, że programy „Uczenie się przez całe życie” i „Młodzież w działaniu” doskonale spełniają swoją rolę. Okazję do przedstawienia swoich poglądów miała też Komisja Europejska, której reprezentanci zapewniali, że zmiany – zastąpienie dwóch programów jednym („Erasmus for All”) – pozwolą w nowej perspektywie budżetowej na bardziej efektywne wydawanie publicznych pieniędzy, których w dodatku będzie znacznie więcej niż dotychczas. Do merytorycznej pracy goście przystąpili w drugim dniu spotkania. O tym, że mimo planowanych zmian wspieranie mobilności pozostanie priorytetem Unii Europejskiej przekonywał Jan Truszczyński, szef Dyrekcji Generalnej Edukacja i Kultura (fragmenty wystąpienia na stronie 72). Wcześniej głos zabrali minister Katarzyna Hall oraz podsekretarz stanu w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego prof. Zbigniew Marciniak. Oboje podkreślili, że mobilność jest nie tylko sposobem na zdobycie kompetencji zawodowych i językowych, ale także bodźcem do innowacji i rozwoju instytucji edukacyjnych oraz organizacji działających na rzecz młodzieży. O tym, jak skutecznie wykorzystać potencjał mobilności w ramach kształcenia formalnego i pozaformalnego dyskutowali uczestnicy panelu moderowanego przez szefa CEDEFOP Christiana Lettmayra. Uczestniczący w nim Jarosław Jankowski z Ministerstwa Edukacji Narodowej wyraził przekonanie, że studia wyższe w wielu krajach wciąż są przywilejem dla wybranych, dlatego też należy

70 Mobilność sposobem zdobywania i rozwijania kompetencji – od juniora do seniora

Dyrektor programu "Uczenie sie przez całe życie" Anna Atłas, wicedyrektor Alina Respondek, Roxana Brandt i Alison Crabb z Komisji Europejskiej

Podczas okrągłego stołu, uczestnicy projektów mobilności Barbara Kafel, Beata Stępień, Michał Braun, Jean-Pierre Mandet i Rok Primozic wzięli udział w dyskusji moderowanej przez dyrektora programu „Młodzież w działaniu" Tomasza Bratka.

rozwijać ofertę mobilności również na innych etapach kształcenia. Guoda Lomanaite z Europejskiego Forum Młodzieży zaapelowała natomiast, by w nowym programie poświęconym młodzieży na lata 2014-2020 edukacja pozaformalna nie została zepchnięta na margines, a głos młodzieży w tej sprawie nie był lekceważony. Obawy te od razu starała się rozwiać Helene Clark z Komisji Europejskiej. Jej zdaniem, nowe pomysły Bruskseli mają służyć jedynie większej efektywności i ściślejszej współpracy międzyinstytucjonalnej, zmiana priorytetów nie wchodzi natomiast w rachubę. Paneliści rozmawiali również o oczekiwanej wartości dodanej wynikającej z udziału w mobilności oraz minimalnych wymaganiach, które muszą być spełnione, by móc osiągać zakładane cele edukacyjne. O praktycznych aspektach mobilności dyskutowali też uczestnicy okrągłego stołu, moderowanego przez dyrektora programu „Młodzież w działaniu” Tomasza Bratka. Do rozmowy zasiadły laureatki konkursu EDUinspiracje Beata Stępień i Barbara Kafel (więcej o konkursie na str. 90–91) oraz działacze organizacji młodzieżowych: Rok Primożić, Jean-Pierre Mandet i Michał Braun. Każdy z nich podzielił się prywatnymi spostrzeżeniami dotyczącymi wpływu mobilności na rozwój zawodowy i osobisty. Puenta wszystkich opowieści była podobna: wyjeżdżać za granicę warto, bo to szkoła życia w każdym jego wymiarze.

Najważniejszym elementem konferencji były jednak prace w siedmiu grupach roboczych. Kilkudziesięciu ekspertów mogło w nich swobodnie podyskutować o wielu aspektach mobilności, podzielić się doświadczeniami, wyjaśnić mechanizmy działania poszczególnych narzędzi wsparcia i zastanowić się nad sposobami rozwiązania najważniejszych problemów. Rozmowy dotyczyły m.in. zapewniania jakości mobilności, sposobów dokumentowania kwalifikacji nabytych w trakcie zagranicznych wizyt, wpływu mobilności na systemy edykacyjne i poszczególne placówki, a także mobilności wirtualnej, realizowanej np. w ramach programu eTwinning. Eksperci próbowali również odpowiedzieć na pytanie, jak prowadzić naukę języków obcych, aby uczący się zdobywali umiejętności niezbędne do komunikowania się w życiu zawodowym i rozumieli kontekst kulturowy kraju, w którym przebywają. W dyskusjach wzięli udział m.in. Johannes Gehringer z Wydziału ds. Szkolnictwa Wyższego i Programu Erasmus Komisji Europejskiej i Alison Crabb z Wydziału ds. Kształcenia i Szkolenia Zawodowego i Programu Leonardo da Vinci Komisji Europejskiej. Sesje podsumowujące rezultaty prac w grupach poprowadzili: dyrektor programu „Uczenie się przez całe życie” w Polsce Anna Atłas oraz Tomasz Szymczak, członek zarządu Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji. Oboje podkreślali dorobek Unii Europejskiej w zakresie mobilności – przypomnieli, że z możliwości wyjazdów studenckich, staży, praktyk zawodowych czy wolontariatu w ramach programów „Uczenie się przez całe życie” i „Młodzież w działaniu” co roku korzystają dziesiątki tysięcy osób. Ważnym akcentem trzeciego dnia obrad było wystąpienie posła do Parlamentu Europejskiego ze Słowenii Milana Zvera. Nie krył on obaw związanych z nowym kształtem unijnych programów wspierających młodzież i mobilność. Jego zdaniem, zmiany

trzeba przeprowadzać ostrożnie, bo sytuacja młodych ludzi w Europie jest bardzo trudna. W niektórych krajach poziom bezrobocia wśród młodzieży przekracza 40 proc., a w skali całego kontynentu zatrudnienia nie może znaleźć aż 5 mln młodych Europejczyków. Zver podkreślił też, że mniej niż jedna trzecia mieszkańców UE ma wykształcenie wyższe, podczas gdy w Stanach Zjednoczonych wskaźnik ten przekracza 40 proc., a w Japonii – 50 proc. Dane te niepokoją szczególnie w kontekście rosnących wymagań pracodawców: według prognoz w 2020 r. 35 proc. dostępnych miejsc pracy wymagać będzie wysokich kwalifikacji (obecnie 29 proc.). Unia Europejska nie ma więc wyboru: skoro mobilność jest niezbędnym elementem procesu nabywania kompetencji, Wspólnota musi ją wspierać i promować jej rezultaty. Ostatnie słowa podczas konferencji należały do przedstawicieli organizatorów: dyrektora generalnego FRSE Mirosława Marczewskiego, podsekretarza stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej Mirosława Sielatyckiego i dyrektor ds. edukacji i kultury w Komisji Europejskiej Helene Clark. Żadne z nich nie miało wątpliwości: sopockie spotkanie było istotnym wkładem w dyskusję nad pożądanym kształtem unijnego wsparcia dla projektów mobilności. Ranga przybyłych gości zagwarantowała wysoki poziom merytoryczny, a Zespół Promocji FRSE – doskonałą organizację. ORGANIZATORZY KONFERENCJI Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji – koordynator Anna Atłas i Ministerstwo Edukacji Narodowej – koordynator Anna Łysik.

Mobilność sposobem zdobywania i rozwijania kompetencji – od juniora do seniora 71

Czas POLSKIEJ PREZYDENCJI

Mobilność jako szansa i wyzwanie dla rynku pracy i budowy społeczeństwa obywatelskiego w Europie – fragmenty wykładu inauguracyjnego Jana Truszczyńskiego

EFEKTY PRAC GRUP ROBOCZYCH

Szanowna Pani Minister Hall, Szanowni Goście, Szanowni Państwo, Mam zaszczyt i przyjemność otworzyć konferencję. Korzystając z tej okazji, chciałbym podzielić się z Państwem moimi przemyśleniami na temat mobilności i jej znaczenia. Uważam, że mobilność należy rozpatrywać z dwóch perspektyw i postrzegać ją zarówno jak możliwość, jak i wyzwanie. Mobilność jako możliwość zwiększenia szans życiowych. Doświadczenie zdobyte za granicą zwiększa przede wszystkim zatrudnialność, a możliwość swobodnego przemieszczenia się z jednego kraju UE do innego ułatwia nam wykorzystanie umiejętności tam, gdzie są one najwyżej cenione i lepiej opłacane. Ponadto umiejętności językowe zdobyte za granicą i zrozumienie odmiennych kultur sprawia, że stajemy się bardziej tolerancyjni i otwarci na świat i tym samym łatwiej jest nam przystosować się do nowych warunków. Również w większym stopniu umiemy wykorzystywać możliwości pojawiające się w życiu prywatnym i zawodowym. Nade wszystko jednak stajemy się bardziej europejscy. Ale mobilność to również wyzwanie. Wyniki badania Eurobarometr pokazują, że niemal połowa młodych Europejczyków chętnie wyjechałaby na studia lub do pracy w innym kraju, gdyby tylko mieli taką możliwość. Jednak mobilni studenci i pracownicy stanowią obecnie jedynie niewielki procent populacji. Tak więc głównym wyzwaniem dla UE jest zapewnienie takich możliwości największej liczbie osób reprezentujących cały przekrój społeczeństwa (...). Promowanie mobilności to kluczowy element polityki Unii Europejskiej w dziedzinie edukacji i szkoleń. Jest to również jeden z priorytetowych celów Strategicznych ram europejskiej współpracy w dziedzinie kształcenia i szkolenia („ET 2020”). Unia Europejska od wielu lat z sukcesem promuje umiejętności i mobilność, szczególnie za pośrednictwem programów „Uczenie się przez całe życie” i „Młodzież w działaniu”. Zapotrzebowanie na te programy rośnie, ponieważ zdajemy sobie sprawę ze znaczących korzyści, jakie mobilność może dać studentom i młodym ludziom. Badania pokazują, że zarówno pracodawcy, jak i studenci uważają czas spędzony na studiach lub w pracy za granicą za pomocny w rozwijaniu określonych umiejętności, szczególnie umiejętności przekrojowych, które mają kluczowe znaczenie dla radzenia sobie z globalnymi wyzwaniami gospodarki opartej na wiedzy. (...) Korzyści wynikające z mobilności nie ograniczają się jedynie do rynku pracy. Niezaprzeczalnie krótki lub długi pobyt za granicą w celach edukacyjnych ma duży wpływ na rozwój osobisty uczestników mobilności. Na przykład pobyt za granicą w charakterze wolontariusza trwający do 12 miesięcy i praca na rzecz społeczności goszczącej to doświadczenie, które może zmienić całe nasze życie. Takie doświadczenia mają dużą wartość edukacyjną i długotrwały wpływ na rozwój zawodowy, społeczny i osobisty wolontariusza. (...)

72 Mobilność sposobem zdobywania i rozwijania kompetencji – od juniora do seniora

Pełna lista uczestników dyskusji w grupach roboczych oraz ich prezentacje dostępne są na stronie www.konferencje. frse.org.pl.

Jan Truszczyński, dyrektor generalny ds. edukacji, szkolenia, kultury i młodzieży w Komisji Europejskiej

Z wyżej wymienionych powodów uważamy, że w długookresowej perspektywie mobilność powinna stać się normą, a nie wyjątkiem. Aby zapewnić postępy w tym kierunku, nie tylko będziemy dalej rozwijać unijne programy mobilności, lecz również zaproponujemy poziomy odniesienia dla mobilności, które będą obowiązywać w całej UE i zostaną osiągnięte do 2020 r. Obejmują one realizację celu określonego w ramach procesu bolońskiego, który zakłada, że do 2020 r. przynajmniej 20 proc. absolwentów szkół wyższych powinno odbyć praktyki lub okres studiów za granicą. Został również zaproponowany poziom odniesienia dla mobilności w ramach kształcenia zawodowego (IVET) (najnowsza propozycja: 6 proc.). Te poziomy odniesienia będą miały duże znaczenie dla zwiększenia rozwoju gospodarczego w UE. (...) Dziękuję za uwagę.

GRUPA I: Mobilność jako narzędzie włączania społecznego i pobudzania aktywności obywatelskiej. x Procedury związane z dostępem do mobilności należy uprościć i uelastycznić tak, by lepiej odpowiadały potrzebom osób z mniejszymi szansami. x Na wsparcie mobilności trzeba przeznaczyć większe środki: zarówno w fazie jej przygotowania, jak i w jej trakcie oraz po zakończeniu. x Konieczne jest przeprowadzenie kampanii promujących mobilność i podnoszących świadomość korzyści z niej płynących. x Oceniając projekty związane z mobilnością, należy przyznawać dodatkowe punkty inicjatywom angażującym osoby wykluczone.

Alina Respondek, sprawozdawca, zastępca dyrektora programu „Uczenie się przez całe życie”

GRUPA III: Mobilność jako narzędzie rozwoju instytucjonalnego i transferu innowacji do edukacji. x Jednym z głównych czynników sukcesu programu „Uczenie się przez całe życie” jest swoboda wyboru przedmiotu współpracy międzyinstytucjonalnej. x Mobilność i internacjonalizacja w połączeniu z zapewnianiem jakości to nie tylko oczekiwania świata zewnętrznego lub „widzimisię” rektorów, lecz niezbędny element zapewniania zrównoważonego rozwoju instytucji. x Mobilność to główna cecha globalnego społeczeństwa, trzeba więc rozwiewać obawy przed „denacjonalizacją jednostki”

Alison Crabb, sprawozdawca, Wydział ds. Kształcenia i Szkolenia Zawodowego oraz programu Leonardo da Vinci, Komisja Europejska

GRUPA II: Mobilność a rozwój osobisty i zawodowy. x Należy zachęcać jak największą liczbę studentów, członków kadry edukacyjnej oraz absolwentów do zdobywania międzynarodowych doświadczeń – są one niezwykle istotne dla rozwoju osobistego, atrakcyjności na rynku pracy oraz internacjonalizacji instytucji. x Konieczne jest położenie większego nacisku na mobilność edukacyjną oraz rozwój kompetencji zawodowych, językowych i międzykulturowych. Trzeba stworzyć lepsze, bardziej przyjazne mobilności warunki ramowe – tak, by zdobywanie międzynarodowych doświadczeń oraz mobilność stały się normalnym elementem rozwoju.

Roxana Brandt, sprawozdawca, Wydział ds. Uczenia się Osób Dorosłych i Programu Grundtvig, Komisja Europejska

GRUPA IV: Mobilność jako narzędzie służące podnoszeniu jakości kształcenia nauczycieli. x Wśród głównych barier w rozwoju mobilności należy wymienić wciąż popularne poglądy, że „międzynarodowa mobilność to coś w rodzaju turystyki”, a „mobilność kadry edukacyjnej zaburza pracę organizacji”. x Problemem w rozwoju mobilności jest również brak informacji o istniejących możliwościach, słabe kompetencje językowe oraz brak akceptacji ze strony przełożonych. x Należy zachęcać władze państw, by w programie kształcenia nauczycieli znalazło się miejsce na międzynarodową mobilność.

Christelle Coet-Amette, sprawozdawca, Agencja Europe Education Formation

Mobilność sposobem zdobywania i rozwijania kompetencji – od juniora do seniora 73

Czas POLSKIEJ PREZYDENCJI

EFEKTY PRAC GRUP ROBOCZYCH

GRUPA V: Zapewnienie jakości mobilności z uwzględnieniem celów, działań operacyjnych i grup docelowych. Prezentacja dobrych praktyk w odniesieniu do szkoleń formalnych, nieformalnych i pozaformalnych. x Najważniejszym wyzwaniem w zakresie zapewniania jakości jest zmniejszenie kosztów mobilności przy jednoczesnym zwiększeniu płynących z niej korzyści. x By zrealizować ten cel, należałoby zrezygnować ze wspierania małych, indywidualnych projektów mobilności na rzecz ramowych programów mobilności oraz przejść od jednorazowej współpracy do budowania trwałych sieci, gwarantujących wyższą jakość.

Fiora Imberciadori, sprawozdawca, INDIRE, Włochy

Pełna lista uczestników dyskusji w grupach roboczych oraz ich prezentacje dostępne są na stronie: www.konferencje. frse.org.pl.

GRUPA VII: Wpływ mobilności na systemy edukacyjne i programy nauczania. Innowacyjne metody i narzędzia. Mobilność kadry nauczycielskiej jako źródło innowacji. x Międzynarodowa mobilność kadry owocuje trwałą zdolnością adapatcji do zmieniających się warunków, uczy wykorzystywania okazji do zmian oraz uświadamia różnorodność, która staje się źródłem innowacji. x Mobilność ma wielki wpływ na kadrę: prowadzi do interakcji, wywołuje refleksje, zwiększa świadomość i uczy elastyczności. x Współpraca międzysektorowa umożliwia zaangażowanie w mobilność podmiotów spoza sektora edukacji.

Beata Skibińska zastępca dyrektora programu „Uczenie się przez całe życie”

GRUPA VI: Uznanie kwalifikacji zawodowych nabytych podczas mobilności. Mobilność a procesy na rynku pracy. x W sytuacji, gdy ścieżki edukacyjne w poszczególnych państwah znacznie się różnią, szczególnym wyzwaniem staje się ocena osiągnięć w ramach edukacji pozaformalnej i nieformalnej. x Należy się zastanowić, czy rozbudowany system narzędzi i instrumentów, obejmujący EQF, EQA-VET, Europass jest wystarczająco transparentnty i zrozumiały dla pracodawców? x Dla dokumentacji zdobytych umiejętności kluczowe znaczenie mają profile kwalifikacji, pomocne szczególnie dla pracodawców.

Gerhard Volz, sprawozdawca, OEAD, Austria

GRUPA VIII: Wykorzystanie potencjału i wspieranie wirtualnej mobilności. Wykorzystanie TIK. x O wirtualnej mobilności można mówić w dwóch wymiarach: jest to mobilność sama w sobie, ale też często pełni rolę wspierającą i uzupełniającą dla rzeczywistej mobilności. x Korzyśści z wirtualnej mobilnością są ewidentne: umożliwia ona rozwój zawodowy, podnoszenie kwalifikacji, dzielenie się dobrymi praktykami i współpracę uczniów i nauczycieli. x Wśród problemów wymienić można brak wystarczającej motywacji i umiejętności wśród nauczycieli, kłopoty z potwierdzaniem tożsamości i prawami autorskimi. Zaletą są bardzo niskie koszty.

Podsumowanie konferencji – Tomasz Szymczak, dyrektor programu eTwinning, członek zarządu FRSE Mobility is here to stay - to najważniejszy wniosek naszych obrad Z mobilności skorzystać może obecnie kilka procent młodzieży i studentów. Musimy pracować na tym, by było ich dużo więcej. Naszym wysiłkom służą wyniki badań, które wskazują, że osoby, które dzięki międzynarodowej mobilności miały

okazję poznać inne kultury życia i pracy, lepiej odnajdują się na trudnym rynku zawodowym. Zdobyte doświadczenie sprawia, że są bardziej twórczymi i otwartymi pracownikami. Rozwój osobisty wspierany mobilnością przyczynia się także do rozwoju naszego kraju.

Najlepsze projekty programów „Uczenie się przez całe życie” i „Młodzież w działaniu” Zanim goście sopockiej konferencji rozpoczęli dyskusję, na Placu Przyjaciół Sopotu odbyła się inna uroczystość – odsłonięto wystawę promującą najlepsze projekty mobilności zrealizowane w ramach programów „Uczenie się przez całe życie” i „Młodzież w działaniu”.

W wydarzeniu udział wzięli minister edukacji narodowej Katarzyna Hall, prezydent Sopotu Jacek Karnowski oraz dyrektor generalny Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji Mirosław Marczewski. W krótkich przemówieniach wyrazili oni nadzieję, że zaprezentowane na wystawie inicjatywy zainspirują naśladowców, i podkreślili, że programy „Uczenie się przez całe życie” i „Młodzież w działaniu” mają osiągnięcia, obok których nie sposób przejść obojętnie. Rezultaty

realizowanych projektów dają nadzieję, że młode pokolenia Polaków będą coraz lepiej radzić sobie podczas nauki, szkoleń czy pracy za granicą. Przez kolejne dni wystawa cieszyła się sporym zainteresowaniem mieszkańców miasta i turystów – dla wielu z nich mógł to być pierwszy, inspirujący kontakt z rezultatami projektów realizowanych w ramach programów edukacyjnych Unii Europejskiej.

Johannes Gehringer, sprawozdawca, DG Edukacja i Kultura, Wydział ds. Szkolnictwa Wyższego oraz programu Erasmus, Komisja Europejska

Otwarcie wystawy przez minister edukacji narodowej Katarzynę Hall, prezydenta Sopotu Jacka Karnowskiego i dyrektora generalnego Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji Mirosława Marczewskiego

74 Mobilność sposobem zdobywania i rozwijania kompetencji – od juniora do seniora

Mobilność sposobem zdobywania i rozwijania kompetencji – od juniora do seniora 75

Czas POLSKIEJ PREZYDENCJI

Deklaracja końcowa

konferencji Mobilność sposobem zdobywania i rozwijania kompetencji – od juniora do seniora

1. W dniach 17-19 października 2011 r. w Sopocie odbyła się konferencja Mobilność sposobem zdobywania i rozwijania kompetencji – od juniora do seniora, którą zorganizowała polska prezydencja w Radzie UE we współpracy z Komisją Europejską. Konferencja poświęcona była mobilności w ramach programów wspólnotowych w obszarze kształcenia i szkolenia oraz młodzieży, jak też roli mobilności w zdobywaniu i rozwijaniu kompetencji. 2. W konferencji wzięli udział przedstawiciele Parlamentu Europejskiego, Komisji Europejskiej, członkowie Komitetów Programów „Uczenie się przez całe życie” i „Młodzież w działaniu”, eksperci CEDEFOP, przedstawiciele: narodowych agencji edukacyjnych i młodzieżowych programów UE, organizacji pozarządowych, zagranicznych i krajowych instytucji oświatowych działających w obszarze kształcenia i szkolenia oraz młodzieży, instytucji szkolnictwa wyższego, dyrektorzy i nauczyciele szkół, placówek edukacji dorosłych, przedstawiciele pracodawców, a także partnerzy społeczni. 3. Uczestnicy konferencji: a) wyrazili zadowolenie, że konferencja stworzyła unikatową okazję do wymiany poglądów na temat istniejących w ramach programów wspólnotowych narzędzi służących wspieraniu mobilności (zarówno na poziomie europejskim, jak i na poziomach krajowych) oraz stanowiła forum do przedyskutowania perspektyw na przyszłość, w tym lepszych metod wykorzystywania wyników mobilności dla rozwoju społecznego i stworzenia bazy instytucjonalnej; b) docenili dotychczasowy dorobek oraz potencjał wspólnotowych programów „Uczenie się przez całe życie” i „Młodzież w działaniu” w zakresie nabywania kompetencji, wspierania mobilności oraz rozwoju społeczeństwa obywatelskiego, akcentując konieczność kontynuowania typów akcji realizowanych w ramach tych programów;

c) wyrazili przekonanie, że biorąc pod uwagę wpływ mobilności edukacyjnej na rozwój osobisty i zawodowy uczestników, konieczne jest położenie większego nacisku nie tylko na jej upowszechnienie, lecz także na jej jakość; d) podkreślili, że programy nowej generacji powinny objąć swoim działaniem beneficjentów i grupy docelowe w każdym wieku – od juniora do seniora – zarówno w ramach edukacji formalnej, pozaformalnej i nieformalnej; e) podkreślili znaczenie tworzenia sieci wsparcia dla rozwoju mobilności edukacyjnej poprzez kreowanie partnerstw na poziomie europejskim, regionalnym i lokalnym; f) zaapelowali o promowanie oraz efektywne korzystanie z dostępnych narzędzi i rozwiązań wspierających proces walidacji i uznawania osiągnięć nabywanych podczas mobilności edukacyjnej, w tym poza edukacją formalną; g) uznali za niezbędne promowanie i rozszerzenie współpracy pomiędzy systemami kształcenia i szkolenia a rynkiem pracy w programach nowej generacji, przez co zwiększą szanse na zatrudnienie beneficjentów programów, w szczególności młodych ludzi, którzy stawiają pierwsze kroki na rynku pracy; h) uznali potrzebę rozwijania mobilności edukacyjnej i młodzieżowej pomiędzy Państwami Członkowskimi a Państwami Sąsiedzkimi Unii Europejskiej; i) zaapelowali o zagwarantowanie nauczaniu i uczeniu się języków odpowiedniego miejsca w nowej generacji unijnych programów edukacyjnych i młodzieżowych. 4. Konferencja potwierdziła potrzebę i znaczenie organizowania forów do dyskusji, wymiany dobrych praktyk, doświadczeń oraz szerokiego upowszechniania rezultatów programów UE. Sopot, 19 października 2011 r.

Dyrektorzy Agencji Narodowych Programu "Uczenie sie przez całe życie". Od prawej: Fiora Imberciadori, Ernst Gesslbauer, Mikko Nupponen, Marcin Rolnik

76 Mobilność sposobem zdobywania i rozwijania kompetencji – od juniora do seniora

Konferencja dyrektorów programu „Uczenie się przez całe życie” Sopocka konferencja dotycząca mobilności zgromadziła m.in. szefów wielu narodowych agencji programu „Uczenie się przez całe życie” z całej Europy. Trudno było nie wykorzystać ich obecności, by porozmawiać o problemach i przyszłości programu podczas dodatkowego spotkania.

Pomysł Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji – polskiej Narodowej Agencji Programu „Uczenie się przez całe życie” spotkał się z życzliwym przyjęciem zarówno Komisji Europejskiej, jak i zainteresowanej grupy dyrektorów. Zamysłem FRSE było, oprócz organizacji spotkania formalnego, także stworzenie przestrzeni na spotkanie nieformalne. Spotkanie miało dać narodowym agencjom możliwość zabrania głosu w sprawach związanych z kształtem nowego programu „Erasmus dla wszystkich”, który będzie następcą programów „Uczenie się przez całe życie” i „Młodzież w działaniu”. Dlatego ważnym akcentem było przedstawienie przez Tomasza Bratka, zastępcę dyrektora generalnego FRSE, negatywnego stanowiska Narodowych Agencji Programu „Młodzież w działaniu” wobec pomysłu łączenia programów „Uczenie się przez całe życie” i „Młodzieży w działaniu” w jedno przedsięwzięcie. Wskazano m.in. na brak możliwości wyodrębnienia środków przeznaczonych na edukację nieformalną i działania organizacji młodzieżowych, które ze względu na swoją specyfikę wymagają szczególnego wsparcia. Część nieformalną spotkania rozpoczęto pracą w dwóch grupach moderowanych przez dyrektorów polskiej Narodowej Agencji, Marcina Rolnika i Annę Atłas.

Pierwsza grupa zbierała pomysły na poprawę metod wdrażania nowego programu, bazując na naszych obecnych doświadczeniach. Dyskutowano o konieczności uproszczenia procedur, tak aby więcej czasu móc poświęcać beneficjentom i monitorowaniu jakości działań projektowych. Podkreślono przekonanie, że należy pielęgnować dorobek obecnych programów i unikać działań, które mogą spowodować dezorientację grup docelowych programu oraz zniechęcić małe organizacje do uczestnictwa w programie. Jednocześnie zaakcentowano, że w nowym programie powinna być większa elastyczność i możliwość realizacji działań ponadsektorowych. Grupa druga zastanawiała się, w jaki sposób wzmocnić dotychczasową współpracę między agencjami. Tematem wspólnym okazała się sprawa profesjonalnego rozwoju pracowników. Uczestnicy konferencji postanowili w większym stopniu wymieniać się doświadczeniami, w jaki sposób budować agencyjne „centra kompetencji”, oparte na wiedzy eksperckiej naszych współpracowników. Zapowiedzieli też szersze wykorzystywanie możliwości job shadowing, czyli wyjazdów pracowników – szczególnie pracowników operacyjnych, nie tylko menedżerów – w celach szkoleniowych do innych narodowych agencji. Zaproponowano również, aby instytucje, które posiadają certyfikat ISO, dzieliły się swoimi doświadczeniami, w jaki sposób systemy zarządzania jakością wpłynęły na prace organizacji i motywację pracowników, a w których miejscach napotykano trudności. Kolejnym interesującym wszystkich tematem była możliwość wymiany doświadczeń w zakresie systemów informatycznych wspomagających pracę agencji. Część formalną spotkania dyrektorów z ramienia Komisji Europejskiej prowadzili Luca Dalpozzo, kierownik Wydziału ds. Koordynacji i Alenka Kampl, jego zastępczyni. Omawiane były zagadnienia

Dyrektor programu „Uczenie sie przez całe życie” Anna Atłas

operacyjne związane ze składaniem raportów z działań narodowych agencji oraz nadzoru nad programem, sprawowanego przez państwa członkowskie. Przedstawiciele Komisji Europejskiej podkreślili, że widoczna jest poprawa jakościowa w procesie raportowania w ciągu ostatnich lat. Dyrektorzy agencji z Austrii (Ernst Gesslbauer), Włoch (Fiora Imbreciadori) oraz Finlandii (Mikko Nupponen) przedstawili propozycje uproszczeń w procedurach konkursowych, wzorach formularzy i umów z beneficjentami oraz w modelach organizacyjnych agencji. Podczas dyskusji na grupach warsztatowych zastanawiano się, które z tych rozwiązań będą mogły być zastosowane jeszcze w obecnej fazie programu, a które należy wykorzystać przy tworzeniu wytycznych dla nowego programu „Erasmus dla wszystkich”. Organizatorom wielką satysfakcję sprawiły słowa uznania za wysoki merytoryczny poziom spotkania i zapadającą w pamięć oprawę kulturalną, które będą kojarzone z polską prezydencją.

Mobilność sposobem zdobywania i rozwijania kompetencji – od juniora do seniora 77

EUROPASS

s europass.org.pl

Europass jest inicjatywą Komisji Europejskiej, która umożliwia obywatelom Europy prezentację swoich kwalifikacji i umiejętności zawodowych w sposób jasny i zrozumiały, co zwiększa ich konkurencyjność na krajowym i europejskim rynku pracy oraz stwarza nowe możliwości kształcenia i zdobywania doświadczeń za granicą.

W 2011 r. zrobiliśmy kolejny krok naprzód, jeśli chodzi o popularyzowanie naszego programu. Po pierwsze, wzięliśmy udział w przygotowaniu polskiej wersji językowej nowego, europejskiego portalu Europass. Po drugie, stworzyliśmy internetową bibliotekę elektronicznych wzorów Suplementu do Dyplomu Potwierdzającego Kwalifikacje Zawodowe. Po trzecie, uruchomiliśmy wspólnie z Ośrodkiem Rozwoju Edukacji forum dotyczące Europejskiego Portfolio Językowego. Dzięki niemu nauczyciele języków obcych mogą się wymieniać doświadczeniami. Małgorzata Turek koordynatorka Krajowego Centrum Europass

Europass został przyjęty decyzją Parlamentu Europejskiego i Rady UE z dn. 15 grudnia 2004 r. i obowiązuje od dn. 1 stycznia 2005 r. Obejmuje pięć dokumentów funkcjonujących w takiej samej formie na obszarze Unii Europejskiej, państw EFTA/EOG oraz krajów kandydujących do UE. Każdym z tych dokumentów można posługiwać się osobno, ale kompletując je, zyskuje się pełne portfolio związane z karierą zawodową. W 2011 r. przedstawiciele Krajowego Centrum Europass przeprowadzili w całej Polsce prawie 40 prezentacji oraz warsztatów pokazujących możliwości wykorzystania dokumentów Europass w trakcie poszukiwania pracy. W spotkaniach uczestniczyli zarówno przedstawiciele instytucji edukacyjnych i rynku pracy, jak również władze oświatowe i samorządowe wszystkich szczebli, pracodawcy, doradcy zawodowi, studenci szkół wyższych, młodzież szkół ponadgimnazjalnych oraz osoby bezrobotne. W roku 2011 Krajowe Centrum Europass starało się dotrzeć z informacją szczególnie do osób zajmujących się

pośrednictwem pracy i doradztwem zawodowym. Specjalnie dla tej grupy zorganizowano m.in. seminarium informacyjne w Warszawie oraz spotkanie w Opolu na zaproszenie Ogólnopolskiego Konwentu Agencji Pracy. Inicjatywę Europass promowano również – w formie reklamy kontekstowej – w internecie, w mediach elektronicznych oraz prasie lokalnej i branżowej. Powtórzono także akcję promocyjną na i w autobusach komunikacji miejskiej w Warszawie, Krakowie, Wrocławiu i Lublinie – w 2010 r. spotkała się ona z dużym zainteresowaniem. W roku 2011 kampania promowała głównie narzędzie online służące do przygotowania dokumentu Europass – CV. Na stronach www.europass.org.pl umieszczono bibliotekę wzorów dokumentów Europass – Suplement do Dyplomu Potwierdzającego Kwalifikacje Zawodowe. Dokumenty można wygodnie wyszukiwać po nazwie dyplomu, rodzaju szkoły lub dostępnych zawodach. We współpracy z Centrami Europass w innych krajach opracowano też krótki film promocyjny oraz kartkę pocztową.

W celu promocji i upowszechnienia dokumentu Europass – Paszport Językowy Ośrodek Rozwoju Edukacji oraz Krajowe Centrum Europass zorganizowały konkurs na pracę pisemną (esej, dziennik, blog) będącą osobistą refleksją na temat „Europejskiego Portfolio Językowego w praktyce” (jedną z trzech części Portfolio Językowego jest dokument Europass – Paszport Językowy). Konkurs był skierowany do nauczycieli wszystkich typów szkół i placówek oświatowych, którzy korzystali z Europejskiego Portfolio Językowego w swojej pracy dydaktycznej i chcieli się podzielić refleksjami na ten

temat. Ponadto w roku 2011 Krajowe Centrum Europass we współpracy z ORE prowadziło prace nad uruchomieniem forum dla nauczycieli dotyczącego wymiany doświadczeń na temat możliwości, sposobów i korzyści, jakie płyną ze stosowania dokumentu Europass – Paszport Językowy i Europejskiego Portfolio Językowego. W roku 2011 Krajowe Centrum Europass wydało blisko 5200 dokumentów Europass – Mobilność, a Okręgowe Komisje Egzaminacyjne 170 192 Suplementy do Dyplomu Potwierdzającego Kwalifikacje Zawodowe. W roku 2011 odnotowano 198 528 wejść na stronę Krajowego Centrum Europass. W 2011 r. Polska znalazła

się, po raz kolejny, na siódmym miejscu wśród państw UE w zakresie korzystania z Europass – CV oraz Europass – Paszportu Językowego. Dokumenty Europass są już doceniane przez pracodawców. Dzięki portfolio Europass każdy z nich może bez trudu porównać kwalifikacje i doświadczenie zawodowe kandydatów do pracy pochodzących z różnych krajów, szczegółowo zapoznać się z ich możliwościami porozumiewania się w językach obcych, a także zrozumieć dokładnie poziom i rodzaj posiadanego przez nich wykształcenia i kwalifikacji zawodowych.

W skład Europass wchodzą: (1) Europass – CV; (2) Europass – Paszport Językowy – prezentujący stopień znajomości języków obcych zgodnie z jednolitymi kryteriami przyjętymi na obszarze całej UE; (3) Europass – Mobilność – dokument potwierdzający europejskie ścieżki kształcenia; (4) Europass – Suplement do Dyplomu; (5) Europass – Suplement do Dyplomu Potwierdzającego Kwalifikacje Zawodowe.

Eurydice

e eurydice.org.pl

Sieć Informacji o Edukacji w Europie Eurydice przygotowuje i publikuje opisowe analizy, studia porównawcze oraz wskaźniki dotyczące różnych poziomów i systemów edukacji. Misją Sieci jest wspieranie procesu podejmowania decyzji i tworzenia polityki edukacyjnej na poziomie krajowym oraz europejskim, a w szczególności wspieranie prac podejmowanych przez Komisję Europejską oraz państwa członkowskie w kontekście nowej strategii współpracy w dziedzinie edukacji i szkoleń do roku 2020 (Edukacja i Szkolenia 2020).

Nasz sukces w 2011 r.? Miał miejsce na początku grudnia w Brukseli. Spośród 37 krajowych biur tworzących Sieć Eurydice tylko 3 – w tym polskie – zostały zaproszone do aktywnego udziału w inauguracji europejskiej encyklopedii systemów edukacji. Rok 2011 to również czas przewodnictwa Polski w Radzie UE. W tym kontekście nie sposób nie wspomnieć o zaangażowaniu całego Polskiego Biura Eurydice w pracę działającego przy MEN i MNiSW Zespołu Zadaniowego ds. Dokumentów UE w Obszarze Edukacji i Szkoleń. Praca polegała na analizie i konsultacji wszystkich dokumentów powstających w tym okresie w dziedzinie edukacji. Anna Smoczyńska koordynatorka Krajowego Biura Eurydice

Publikacje Eurydice dostarczają informacji o systemach edukacyjnych w Europie, w tym także o polskim systemie kształcenia. Opisy można znaleźć zarówno w internecie pod adresem: http://eacea. ec.europa.eu/portal/page/portal/Eurydice, jak również w postaci publikacji książkowych. Należą do nich: tematyczne publikacje komparatystyczne (Comparative studies), seria Kluczowe dane o edukacji (Key Data Series) – publikacje zawierające wskaźniki, wykresy, dane liczbowe, a także publikacje terminologiczne (glosariusze, tezaurus) i bazy danych (takie jak np. kalendarz roku szkolnego czy zarobki nauczycieli). Ogółem w roku 2011 ukazało się 7 publikacji w języku angielskim oraz 6 w języku polskim. Ponadto biuro Eurydice przygotowało dodruk publikacji The System of Education in Poland. Publikacja cieszy się dużą popularnością wśród polskich polityków edukacyjnych wyjeżdżających za granicę oraz wśród użytkowników zagranicznych zainteresowanych polskim systemem edukacji. Dodruk przygotowano także z myślą o zwiększonym zainteresowaniu polskim systemem edukacji podczas prezydencji Polski w UE. Opublikowano również siedem numerów biuletynu Nowości Wydawnicze Eurydice w nakładzie 500 egzemplarzy. Największa i najważniejsza baza danych zawierająca szczegółowe opisy europejskich systemów edukacyjnych w języku angielskim (oraz w niektórych językach narodowych) została gruntownie przebudowana, rozbudowana i wyposażona w najnowszą technologię wiki. Od grudnia 2011 r. baza funkcjonuje pod nazwą Eurypedia i cieszy się coraz większym zainteresowaniem użytkowników. W roku 2011 publikacje w języku polskim i angielskim (opatrzone streszczeniem w języku polskim) przesłane zostały do

ok. 250 adresatów, wśród których wymienić należy pracowników Ministerstwa Edukacji Narodowej oraz Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, instytucje badawcze, biblioteki, wyższe uczelnie, Kancelarię Sejmu, Senatu i Kancelarię Prezydenta RP oraz kuratoria i wojewódzkie biblioteki pedagogiczne. Zarejestrowana została również liczba około 200 użytkowników indywidualnych zainteresowanych publikacjami Eurydice, z czego większość kontaktowała się z biurem za pomocą poczty elektronicznej. Strona internetowa polskiego biura cieszyła się dużą popularnością – w roku 2011 odnotowano ok. 3 tys. wejść na stronę miesięcznie. W 2011 r. wysłano także 10 newsletterów informujących o nowych publikacjach sieci. Lista adresowa newslettera obejmuje ok. 250 pozycji, instytucji i użytkowników indywidualnych. Książki Eurydice były promowane podczas krajowych i zagranicznych konferencji oraz seminariów poświęconych zagadnieniom edukacji, także w ramach prezydencji. Szczegółowe informacje na www.eurydice.org.pl lub eurydice@frse.org.pl.

EUROPEAN LANGUAGE LABEL

E U ROPEA N LANGUAGE LA B EL ell.org.pl

European Language Label (ELL) to Europejski znak innowacyjności w dziedzinie nauczania i uczenia się języków obcych, przyznawany we wszystkich krajach uczestniczących w programie „Uczenie się przez całe życie”. Laureaci wyłaniani są w drodze konkursu projektów. W Polsce konkurs ELL prowadzony jest przez Fundację Rozwoju Systemu Edukacji – Narodową Agencję Programu „Uczenie się przez całe życie” oraz Ministerstwo Edukacji Narodowej. Zwycięzcy otrzymują certyfikaty oraz prawo do firmowania swoich produktów i usług znakiem European Language Label.

Rok 2011 był szczególnym czasem dla programu European Language Label – obchodziliśmy 10-lecie funkcjonowania konkursu w Polsce, a także 10-lecie obchodów Europejskiego Dnia Języków. Był to też rok polskiego przewodnictwa w Radzie UE. Te trzy wydarzenia wyznaczyły tok naszej pracy. Kulminacją była wpisana w kalendarz prezydencji konferencja Kompetencje językowe podstawą sukcesu zawodowego i społecznego w Europie. W jej trakcie wręczyliśmy nagrody laureatom jubileuszowej edycji konkursu ELL oraz przyjęliśmy tzw. Deklarację Warszawską. Odniesienia do niej znajdujemy teraz w wielu europejskich dokumentach. Anna Grabowska koordynatorka European Language Label

Wszystkie projekty zgłaszane do konkursu ELL muszą spełniać ustalone przez Komisję Europejską wymagania. Powinny być innowacyjne, mieć wielostronny charakter, wnosić tzw. wartość dodaną do dotychczasowych krajowych praktyk nauczania i uczenia się języków obcych, promować językową różnorodność UE i stanowić źródło inspiracji. Muszą też być możliwe do zastosowania w nauczaniu różnych grup wiekowych i w różnych kontekstach kulturowych. Wyróżnienie znakiem ELL jest sygnałem dla społeczności lokalnej, że nagrodzona instytucja naucza języków obcych w sposób innowacyjny i niestandardowy. Certyfikat poświadcza także europejski zasięg realizowanych inicjatyw i ich twórczy charakter.

X EDYCJA PROGRAMU EUROPEAN LANGUAGE LABEL W czerwcu 2011 r. rozstrzygnięto dziesiątą, jubileuszową edycję konkursu o Europejski znak innowacyjności w dziedzinie nauczania i uczenia się języków obcych. Wpłynęła rekordowa liczba 92 wniosków – komitet selekcyjny nagrodził łącznie 19 projektów, w tym: 1 projekt w kategorii indywidualnej, 7 projektów realizowanych przez nauczycieli oraz 11 projektów koordynowanych przez instytucje. Jury konkursowe przyznało również nagrodę honorową za całokształt działań w dziedzinie nauki języków obcych nagrodzonych dotychczas certyfikatem ELL. Zwycięskie projekty realizowane były we wszystkich typach placówek edukacyjnych: przedszkolach, szkołach podstawowych, gimnazjach, szkołach ponadgimnazjalnych, szkołach wyższych, instytucjach prywatnych, a także instytutach kultury. Laureaci otrzymali certyfikaty podpisane przez komisarza UE ds. edukacji, kultury, wielojęzyczności i młodzieży oraz

ministra edukacji narodowej. Uroczysta gala wręczenia nagród odbyła się 28 września 2011 r. w trakcie organizowanej w ramach polskiej prezydencji w Radzie UE międzynarodowej konferencji Kompetencje językowe podstawą sukcesu zawodowego i społecznego w Europie. Certyfikaty ELL wręczyli laureatom: ówczesna minister edukacji Katarzyna Hall oraz Rytis Martikonis, dyrektor generalny ds. tłumaczeń pisemnych w Komisji Europejskiej.

10 LAT KONKURSU European Language Label w Polsce Pierwszą edycję programu ELL w Polsce ogłoszono w 2002 r. Wnioski na konkurs złożyły głównie duże instytucje edukacyjne zajmujące się opracowywaniem programów nauczania i pomocy dydaktycznych, takie jak: Centralny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli, wydawnictwa edukacyjne czy uczelnie wyższe. Projekty językowe nadsyłane na konkurs ELL w latach 2002-2004 zazwyczaj skoncentrowane były na nauczaniu jednego języka, a realizowali je przede wszystkim nauczyciele językowcy. Wraz z wejściem Polski do UE i wzrostem mobilności obywateli zwiększyła się potrzeba coraz lepszego przygotowania językowego nauczycieli i uczniów do funkcjonowania w wielonarodowej rzeczywistości. Z roku na rok przybywało projektów wielojęzycznych i interdyscyplinarnych. Nauczanie języków obcych przestało być domeną językowców. Zaczęli oni angażować w swoje przedsięwzięcia nauczycieli fizyki, historii czy muzyki. Do dziś wśród projektów nadsyłanych na konkurs ELL przeważają inicjatywy realizowane w języku angielskim, niemieckim, francuskim i hiszpańskim,

Tabela nr 14. Liczba wniosków w konkursie ELL w latach 2002-2011

2002

2003

Rok 2002

Liczba zgłoszonych wniosków

Liczba nagrodzonych projektów

2004

2005

2003

2004

2005

104

2006

2007

2008

2009

2010

2011 Razem

649

224

Źródło: opracowanie własne FRSE

jednak coraz częściej pojawiają się wnioski dotyczące nauki języków rzadziej używanych i nauczanych, takich jak: szwedzki, hebrajski, japoński oraz języków dialektycznych, np. gwary kociewskiej. Obchody 10-lecia ELL w Polsce skłaniają do refleksji, czy inicjatywy nagradzane certyfikatem ELL przyczyniły się do podniesienia poziomu kształcenia językowego w naszym kraju. Z całą pewnością można stwierdzić, że w szkołach, na wyższych uczelniach i w społecznościach lokalnych, w których realizowano projekty ELL, wzrosła motywacja do nauki języków. Edukacja językowa bowiem

2006

2007

2010

43 81

2008 2009

104

23 54

13 15

2011

liczba zgłoszonych wniosków liczba nagrodzonych projektów

38 92

Wykres nr 19. Liczba nagrodzonych projektów Źródło: opracowanie własne FRSE

przestała być kojarzona z uczeniem się jedynie formuł gramatycznych, a stała się elementem nowoczesnego kształcenia w każdej dziedzinie nauki, kultury czy sportu. Coraz częściej pojawiają się nauczyciele szkół technicznych, którzy – przy braku na rynku podręczników do

nauki języków specjalistycznych – opracowują programy autorskie przygotowujące przyszłych kucharzy, inżynierów lub farmaceutów do podejmowania pracy za granicą. Nieodłącznym elementem projektów nadsyłanych na konkurs ELL są nowoczesne

Minister Katarzyna Hall oraz dyrektor generalny ds. tłumaczeń pisemnych w Komisji Europejskiej Rytis Martikonis wraz z laureatami konkursu

EUROPEAN LANGUAGE LABEL

język angielski

5% 2%

język niemiecki język francuski

18%

język hiszpański

48%

język polski jako obcy

27%

Wykres nr 20. Główne języki projektów w konkursie ELL w latach 2002-2011 Źródło: opracowanie własne FRSE

technologie. W przedszkolach i szkołach podstawowych do porozumiewania się w języku obcym z rówieśnikami z innych krajów używa się Skype’a lub e-maila. Na uniwersytetach do nauki np. języka angielskiego wykorzystuje się najnowsze osiągnięcia techniczne i metody e-learningu, uwzględniające nowy profil studentów z tzw. pokolenia sieci. Obniżenie przez MEN wieku rozpoczynania nauki pierwszego języka obcego zaowocowało, szczególnie w latach 2008-2011, przedsięwzięciami dotyczącymi kształcenia językowego najmłodszych. Wśród laureatów ELL znalazło się wiele przedszkoli i szkół podstawowych, których nauczyciele z wielkim zaangażowaniem uczą swoich podopiecznych poprzez zabawę, angażując w proces kształcenia językowego rodziców i pokazując dzieciom korzyści płynące z posiadania umiejętności porozumiewania się w języku obcym. Zyskujące coraz większe znaczenie i popularność wśród uczniów i rodziców zintegrowane nauczanie przedmiotu i języka (CLIL) przyczyniło się również do wzrostu liczby projektów ELL składanych przez nauczycieli ze szkół dwujęzycznych lub szkół z oddziałami dwujęzycznymi. Wiele zmian w tematyce i jakości składanych projektów przyniosła jubileuszowa edycja konkursu ELL. Wśród rekordowej liczby zgłoszonych inicjatyw dużą część stanowiły wnioski złożone przez nauczycieli, którzy otrzymują certyfikat ELL za wybitne osiągnięcia w dziedzinie

kształcenia językowego. Ustanowienie przez KE na lata 2010-2011 priorytetów tematycznych ELL niezwiązanych bezpośrednio z rozwojem metodyki nauczania języków obcych (tj. umiejętności językowe jako przygotowanie do pracy zawodowej oraz nauka języków jako sposób na aktywizację i integrację społeczności lokalnej) skłoniło do udziału w konkursie również instytucje spoza systemu edukacji, takie jak: biblioteki, organizacje

pozarządowe, władze lokalne i urzędy pracy. Jednak największą wartość ponad 600 projektów nadesłanych przez ostatnie 10 lat na konkurs ELL stanowi nowatorskie podejście do nauki języków obcych, jak również fakt, że wielojęzyczność przestała być jedynie postulatem KE. Przełamano prymat języka angielskiego jako lingua franca. Wielu nauczycieli zrozumiało, że celem nauki języków nie jest jedynie

dobre przygotowanie uczniów do egzaminu, ale przede wszystkim wyposażenie ich w kompetencje językowe, które pomogą im w przyszłości studiować na zagranicznych uczelniach i korzystać z ofert pracy na całym świecie.

pomorskie

zachodniopomorskie

warmińsko-mazurskie

kujawsko-pomorskie

wielkopolskie

Instytucjonalna

mazowieckie

Nauczycielska

14 opolskie

28%

Indywidualna

łódzkie dolnośląskie

Kategoria:

18 lubuskie

podlaskie

lubelskie

świętokrzyskie

śląskie

małopolskie

podkarpackie

uniwersytety ponadgimnazjalne gimnazja sp przedszkola 16 ośrodki doskonalenia 24 szkoły języków obcych 16

44 39 32 40 70%

inne 13

Wykres nr 21. Projekty według województw w latach 2002-2011

Wykres nr 22. Udział instytucji w projektach ELL w latach 2002-2011

Wykres nr 23. Nagrodzeni według kategorii konkursowej w latach 2002-2011

Źródło: opracowanie własne FRSE

EUROPEAN LANGUAGE LABEL

PRZYKŁAD DOBREJ PRAKTYKI

NAGRODA HONOROWA

Wielka nagroda za wielkie osiągnięcia W 2011 r. przyznany został pierwszy w historii konkursu European Language Label honorowy certyfikat za całokształt działań w dziedzinie kształcenia językowego. Laureatka wyróżnienia, Izabela Jaros z Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, zrealizowała łącznie pięć projektów, które w latach poprzednich były nagrodzone znakiem ELL. Oto krótkie przypomnienie tych przedsięwzięć. xW 2005 r. nagrodzony został projekt Język angielski z klockami Cuisenaire’a, który powstał w celu testowania przydatności matematycznych pomocy dydaktycznych w nauce języka angielskiego oraz popularyzacji idei wykorzystania liczb w procesie uczenia się języka. x P ortfolio kreatywnego nauczyciela języków obcych w kształceniu zintegrowanym to inicjatywa nagrodzona w 2007 r. Miała ona na celu opracowanie zbioru pomocy dydaktycznych dla nauczycieli języków obcych pracujących z dziećmi w wieku 6-9 lat. x T -shirt edukacyjny to przedsięwzięcie nagrodzone w 2008 r. Polegało na przygotowaniu pomocy

dydaktycznej – koszulki zawierającej ilustracje do wprowadzanego słownictwa w języku obcym. Projekt był wdrażany przez studentów pedagogiki w przedszkolu samorządowym w Kielcach. xG łówną ideą projektu (Bardzo) wczesna nauka języków obcych z misiem, fotoksiążkami, nowoczesnymi technologiami oraz rodzicami z 2010 r. było popularyzowanie nauki języków obcych od 3. roku życia z wykorzystaniem innowacyjnego środka dydaktycznego – książeczek fotograficznych wykonywanych przez rodziców wspólnie z dziećmi. x P rojekt Kreatywne wykorzystanie tablicy interaktywnej w zintegrowanym nauczaniu językowo-przedmiotowym (CLIL) z 2011 r. realizowany był we współpracy ze szkołą podstawową. W trakcie przedsięwzięcia powstały materiały służące do nauki języków obcych podczas zajęć przedmiotowych z wykorzystaniem tablicy interaktywnej.

Świetlica pełna bajek – projekt Once upon a time Przyszli nauczyciele języka angielskiego i niemieckiego prowadzili w szpitalu w Sandomierzu zajęcia językowe z chorymi dziećmi. Inspiracją do opracowania projektu było bardzo bliskie sąsiedztwo uczelni i szpitala. Rozmowy zarówno z władzami uczelni, jak i ordynatorem oddziału dziecięcego o ewentualnej współpracy i jej formie spotkały się z serdecznym odzewem. Pomysł polegał na wykorzystaniu umiejętności studentów – przyszłych nauczycieli języka angielskiego i niemieckiego – do opracowania i przeprowadzania zajęć z chorymi dziećmi. Pierwsza edycja projektu trwała od kwietnia do czerwca 2010 roku. Spotkania odbywały się co tydzień w szpitalnej świetlicy. Bohaterami lekcji, prowadzonych według autorskiego scenariusza, były wybrane postaci z międzynarodowych bajek, legend czy opowiadań. Druga edycja działań, która nosi nazwę Karaoke, rozpoczęła się w marcu 2011 r. Podczas spotkań studenci wykorzystywali piosenki w autorskim opracowaniu. Celem przedsięwzięcia było rozwijanie profesjonalnych umiejętności w zakresie nauczania języka

angielskiego, zachęcanie studentów do postrzegania otaczającej ich przestrzeni publicznej jako ewentualnego miejsca ich rozwoju zawodowego oraz uwrażliwianie studentów na potrzebę lokalnych działań charytatywnych na rzecz chorych dzieci. Realizacja projektu przyniosła pozytywne efekty każdej ze stron. Dzięki współpracy uczelni ze szpitalem poszerzyła się oferta praktyki metodycznej o dobrowolne lekcje językowe dla małych pacjentów. Studenci zdobyli doświadczenie w prowadzeniu lekcji poza klasą szkolną oraz z grupą dzieci w różnym wieku i na nierównym poziomie językowym, natomiast mali pacjenci mogli, mimo choroby, uczestniczyć w zajęciach edukacyjnych. Projekt zorganizowała Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Sandomierzu, koordynatorką była Anna Bąk-Średnicka.

PRZYKŁAD DOBREJ PRAKTYKI

Budowanie porozumienia – projekt LIFE™ Foundation Programme 250 studentów – m.in. z Arabii Saudyjskiej i Wietnamu – wzięło udział w projekcie edukacyjnym, który miał im pomóc w zdaniu egzaminu Academic IELTS. LIFE™ to międzynarodowy projekt edukacyjny stworzony z myślą o promowaniu edukacji międzykulturowej w Polsce. Jego celem było opracowanie i wdrożenie programu nauki języka angielskiego na poziomie umożliwiającym studiowanie w tym języku (Academic IELTS) oraz nauka języka polskiego jako obcego. W przedsięwzięciu wzięli udział studenci z Polski, Królestwa Arabii Saudyjskiej, Wietnamu, Iranu oraz Jemenu. Od roku 2008 zorganizowano jego trzy edycje. Liczba studentów rosła z roku na rok – w sumie wzięło w nim udział 250 osób. W ramach projektu realizowane są roczne programy przygotowujące studentów zagranicznych do podjęcia studiów w Polsce na wydziałach z wykładowym językiem angielskim. Nauka w nowym kręgu kulturowym to dla wielu ogromne wyzwanie, dlatego program

wykracza poza rozwijanie kompetencji językowych. Głównym założeniem jest pomoc w budowaniu efektywnych strategii zarządzania konfliktem na tle kulturowym, religijnym czy etnicznym, ale również promocja Polski jako miejsca, gdzie warto studiować. Nieocenioną rolę w programie pełnią polscy studenci, organizujący imprezy integracyjne, dzięki którym szybko nawiązują się przyjaźnie trwające długo po zakończeniu programu. Studenci biorący udział w przedsięwzięciu osiągają wyniki umożliwiające im studiowanie lub kontynuowanie nauki na renomowanych polskich i zagranicznych uczelniach. Organizatorem projektu była Worldwide School Spółka z o.o., a koordynatorkami Jolanta Kulik, Katarzyna Szczepaniak i Urszula Migdał.

W trosce o jakość edukacji

Up o w s z e c h n i a n i e i W y k o r z y s t y w a n i e R e z u l t a t ó w P r o g r a m u U c z e n i e s i ę p r z e z c a ł e ż y c i e waloryzacja.llp.org.pl

Konferencje przekrojowe, zeszyty tematyczne, publikacje w Internecie – oto dorobek Narodowej Agencji Programu „Uczenie się przez całe życie” w zakresie upowszechniania i wykorzystywania rezultatów programu w roku 2011.

Jak najlepsze wykorzystywanie wyników projektów, ich innowacyjnych produktów i procesów oraz wymiana dobrych praktyk służyć mają poprawie jakości kształcenia. Zachęcanie do tych działań jest zadaniem Narodowej Agencji zgodnie z art. 1 ust. 3 Decyzji ustanawiającej program „Uczenie się przez całe życie”. Jednym ze sposobów realizacji tych zaleceń jest organizowanie przekrojowych konferencji, ukazujących osiągnięcia programów sektorowych i prezentujących przykłady dobrej praktyki w prowadzonych projektach. Problematyka konferencji związana jest z kompetencjami kluczowymi oraz tematem danego europejskiego roku ogłaszanego decyzją Parlamentu Europejskiego i Rady. Spotkania mają ukazywać możliwości całego programu w aspekcie określonego zagadnienia, są więc wyrazem współpracy wszystkich programów sektorowych. Z okazji konferencji przygotowywane są zeszyty tematyczne – specjalne publikacje poświęcone upowszechnianiu wartościowych rezultatów projektów w celu wykorzystania ich na szerszą skalę. Ma to zapewnić trwałość efektów programu.

Konferencje i zeszyty tematyczne W ramach rozwijania kompetencji kluczowych i wspierania celów Europejskiego Roku Wolontariatu w 2011 r. Zespół

Upowszechniania i Wykorzystywania Rezultatów Programu „Uczenie się przez całe życie” (ZUiWR) zorganizował ogólnopolską konferencję pt. Rozwijanie kompetencji społecznych i obywatelskich. Spotkanie przygotowane we współpracy z programami sektorowymi, programem międzysektorowym oraz Ośrodkiem Rozwoju Edukacji odbyło się 25 maja 2011 r. w Warszawie, w siedzibie ORE. Wzięło w nim udział ponad 120 osób: nauczycieli i dyrektorów szkół, przedstawicieli władz lokalnych, ośrodków doskonalenia nauczycieli, uczelni wyższych, organizacji pozarządowych, organów nadzoru i organów prowadzących szkoły, a także reprezentantów centralnych władz oświatowych i instytucji edukacyjnych. Konferencja była kolejnym od 2007 r. przedsięwzięciem FRSE poświęconym kompetencjom kluczowym. Stanowiła element realizacji wytycznych Komisji Europejskiej w zakresie rozwijania wspomnianych kompetencji oraz upowszechniania i wykorzystywania rezultatów programu. Złożyły się na nią dyskusje w trzech równoległych panelach oraz wspólna agora, w trakcie której zaplanowano wystąpienia ekspertów oraz podsumowano dyskusje panelowe. Prezentacje dobrej praktyki, wymiana doświadczeń oraz ogólne uwagi ekspertów pozwoliły ukazać kompetencje społeczne i obywatelskie w różnorodnych perspektywach: rozmawiano o historii i przyszłości, edukacji szkolnej i uczeniu się przez całe życie, aktywności społecznej i racji stanu, dobru państwa i polityce edukacyjnej, kodach kulturowych społeczeństwa i standardach kultury organizacyjnej szkoły. W trakcie spotkania przedstawiono też najnowsze wyniki badań PISA oraz zorganizowano równoległe seminaria

dyskusyjne na temat potrzeby rozwijania kompetencji matematycznych, naukowych i technicznych. Prowadzono je z perspektywy oświaty, szkolnictwa wyższego i szkolenia zawodowego. Zaprezentowano również osiągnięcia wypracowane w wybranych projektach, a także szerokie możliwości, jakie oferuje program „Uczenie się przez całe życie” w rozwijaniu kompetencji kluczowych. Z myślą o konferencji zespół ZUiWR opracował zeszyt tematyczny pt. Rozwijanie kompetencji społecznych i obywatelskich w projektach współpracy europejskiej. Ilustrację synergii działań międzysektorowych stanowiła prezentacja – zarówno w zeszycie, jak i na konferencji – przykładów dobrej praktyki różnych działań w programie „Uczenie się przez całe życie”. Drugim opracowaniem był zeszyt tematyczny pt. Mobilność od juniora do seniora – EDUinspiracje 2011, konkurs na najlepszy projekt programu „Uczenie się przez całe życie”. Publikację przygotowano z okazji konferencji zorganizowanej w Sopocie w dn. 17-19 października 2011 r. pod tytułem Mobilność sposobem zdobywania i rozwijania kompetencji – od juniora do seniora.

W trakcie tego wydarzenia, wpisanego do oficjalnego kalendarza polskiej prezydencji w Radzie UE, wręczono nagrody zwycięzcom konkursu EDUinspiracje. Zeszyt służył ich prezentacji – w broszurze znalazły się informacje na temat sześciu laureatów oraz dwunastu osób wyróżnionych. Opisano również kilka zgłoszonych do konkursu przykładów mobilności w programach Erasmus i Grundtvig, które nie zmieściły się w wąskim gronie najlepszych projektów. W zeszycie zamieszczono też omówienie zasad konkursu, jego idei i przebiegu. W 2011 r. w ramach serii zatytułowanej Przykłady dobrej praktyki w programie „Uczenie się przez całe życie” ZUiWR przygotował również – we współpracy z programami sektorowymi – publikację zatytułowaną Uczenie się przez całe życie – Raport 2010, w polskiej i angielskiej wersji językowej. Rozpoczęto też prace nad Raportem 2011, który przybliży zasady funkcjonowania programu oraz zaprezentuje najważniejsze wydarzenia w roku 2011, ze szczególnym uwzględnieniem działań FRSE w obszarze edukacji i młodzieży w trakcie polskiego przewodnictwa w Radzie UE. Wszystkie zeszyty tematyczne oraz Raport 2010 (wersje polska i angielska) są dostępne w formie elektronicznej (w serwisie ISSUU: http://issuu.com/frse/docs) do pobrania ze strony FRSE. Coraz szerszemu upowszechnianiu efektów programu służy też stale rozwijana specjalna zakładka waloryzacyjna na

stronie internetowej FRSE (bezpośredni link: http://waloryzacja.llp.org.pl), gdzie zamieszczane są m.in. publikacje w wersji elektronicznej – opracowania waloryzacyjne, raporty, zeszyty tematyczne, prezentacje dotyczące zagadnień upowszechniania i wykorzystania rezultatów programu, omówienia konferencji i seminariów wraz z prezentacjami prelegentów. W bazie danych Dobre praktyki w Polsce zamieszczane są jednolicie opracowane przykłady dobrej praktyki, które odbiorcy mogą wyszukiwać według programów i obszaru tematycznego. Ponadto w 2011 r. Zespół UiWR kontynuował współpracę w zakresie przygotowania wspólnych kryteriów wyłaniania przykładów dobrej praktyki oraz star project (do bazy upowszechniającej EST – European Shared Treasure, promującej współpracę partnerską i rezultaty wypracowane w programach Comenius, Leonardo da Vinci i Grundtvig) w programie „Uczenie się przez całe życie”.

Współpraca polsko-niemiecka w ramach europejskich programów edukacyjnych – raport przeglądowy 1998-2010

współpracy FRSE zaprezentowała raport przeglądowy dotyczący współpracy Polski i Niemiec w ramach programów edukacyjnych Unii Europejskiej. Uwzględniono w nim inicjatywy Socrates, Leonardo da Vinci, „Uczenie się przez całe życie”, „Młodzież dla Europy”, MŁODZIEŻ i „Młodzież w działaniu” w latach 1998-2010. Publikacja ukazuje wagę i różnorodność wspólnych działań podejmowanych w ramach wymienionych programów oraz ich znaczenie dla polskiego systemu oświatowego. Skalę współpracy oraz pozycję partnera niemieckiego we współpracy z Polską zobrazowano statystykami, często uwzględniającymi pozostałe kraje europejskie. W raporcie uwzględniono podział na poszczególne programy i akcje, skierowane do odrębnych grup odbiorców. Współpracę polsko-niemiecką przeanalizowano pod kątem jej obszarów i dynamiki, raport wzbogacono też prezentacją wybranych przykładów dobrych praktyk oraz relacjami na temat ciekawych wydarzeń. Raport został włączony do materiałów na wspólne posiedzenie Komitetu ds. Edukacji przy Polsko-Niemieckiej Komisji Międzyrządowej.

W związku z dwudziestą rocznicą podpisania Traktatu między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej

EDUinspiracje 2011

E D U i n s p i r a c j e 2 0 1 1 eduinspiracje.pl

W 2011 r. Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji ogłosiła pierwszą edycję konkursu na najlepszy projekt programu „Uczenie się przez całe życie”. Na liście laureatów znalazło się sześć osób i instytucji.

Konkurs noszący nazwę EDUinspiracje 2011 odbywał się pod hasłem Mobilność od juniora do seniora. Jego zadaniem było wyłonienie najlepszych projektów realizowanych w ramach programu „Uczenie się przez całe życie”, których rezultaty warto upowszechniać i wykorzystywać jako przykłady dobrej praktyki. W edycji 2011 istotne było ukazanie znaczenia mobilności – indywidualnej bądź instytucjonalnej – jako elementu podnoszącego jakość edukacji. Wybór tematu przewodniego nie był przypadkowy – wiązał się z wagą, jaką Unia Europejska przykłada do wspierania mobilności obywateli w procesie kształcenia i szkolenia na wszystkich etapach życia. Nawiązując do polityki i strategii edukacyjnej UE, organizatorzy przedsięwzięcia postawili sobie za zadanie ukazanie szerokich możliwości programu „Uczenie się przez całe życie” w aspekcie mobilności oraz jego bogatej i zróżnicowanej oferty edukacyjnej dostosowanej do różnych grup odbiorców: Przewodniczący kapituły konkursu, podsekretarz stanu w MEN Mirosław Sielatycki i dyrektor generalny FRSE Mirosław Marczewski wręczają nagrodę laureatce Beacie Stępień

od uczniów i studentów, poprzez nauczycieli i kadrę kierowniczą, aż po osoby starsze. Konkurs skierowany był do beneficjentów programu „Uczenie się przez całe życie” – jego programów sektorowych: Comenius, Erasmus, Leonardo da Vinci, Grundtvig oraz programu międzysektorowego Wizyty Studyjne. Projekty można było zgłaszać w dwóch kategoriach: indywidualnej i instytucjonalnej (zarówno instytucje wysyłające, jak i przyjmujące beneficjentów). Udział w konkursie mogły brać przedsięwzięcia zrealizowane w latach 2008-2010. Przy ocenie zgłoszonych projektów brane były pod uwagę następujące kryteria: 1. trafności i istotności – czy projekt był ważny i odpowiadał na potrzeby beneficjenta? 2. efektywności – czy był opłacalny (efektywność ekonomiczna oraz satysfakcja)? 3. skuteczności – w jakim stopniu cele mobilności zostały osiągnięte?

4. oddziaływania i wpływu – jaki jest związek pomiędzy celami projektu a celami ogólnymi – instytucji, szerokiej grupy odbiorców, systemu, czyli w jakim stopniu korzyści beneficjenta miały wpływ na większą grupę ludzi/ instytucji? 5. trwałości efektów – czy jest zapewnione utrzymanie wpływu w dłuższym okresie np.: transfer wiedzy, zastosowanie lub przeniesienie doświadczeń do praktyki? Jakie jest wykorzystanie rezultatów po zakończeniu projektu?

Laureaci konkursu z przedstawicielami MEN, MNiSW, KE i FRSE.

Warunkiem uczestnictwa w konkursie było wypełnienie formularza zgłoszeniowego online oraz załączenie wymaganych dokumentów. Dokumentację konkursową stanowiły: zgłoszenie obejmujące dane projektu oraz opis zrealizowanej mobilności i jej efektów odnoszących się do poszczególnych kryteriów konkursowych, prezentacja w programie PowerPoint przedstawiająca osiągnięcia mobilności oraz zeskanowane dokumenty potwierdzające mobilność – dokumenty Europass lub inny formalny dokument o odbyciu wyjazdu (zaświadczenie o pobycie na stypendium, szkoleniu czy kursie, certyfikat potwierdzający uzyskane kwalifikacje, formalne uznanie okresu studiów za granicą). Łącznie wpłynęło 189 zgłoszeń konkursowych. Po ocenie formalnej dokonanej w Narodowej Agencji Programu „Uczenie się przez całe życie” do oceny ekspertów zewnętrznych przekazano 134 projekty. Na tym etapie odpadły te aplikacje, w przypadku których stwierdzono brak wymaganej dokumentacji oraz (lub) powtórne zgłoszenie. Projekty najwyżej ocenione przez ekspertów zewnętrznych zostały rekomendowane Kapitule Konkursowej, do której

zaproszeni zostali przedstawiciele FRSE, MEN i MNiSW. Kapituła rozstrzygnęła konkurs 14 czerwca 2011 r. – wyłoniła łącznie 6 laureatów w dwóch kategoriach oraz przyznała wyróżnienia 12 projektom. Pełne wyniki konkursu zostały ogłoszone na stronie internetowej FRSE: http://waloryzacja.llp.org.pl. Ceremonia wręczenia nagród odbyła się podczas sopockiej konferencji (więcej na st. 70-75) pod tytułem Mobilność sposobem zdobywania i rozwijania kompetencji – od juniora do seniora. (więcej na st. 7075). Laureatom EDUinspiracji wręczono nagrody, statuetki i dyplomy, a ich nagrodzone i wyróżnione projekty FRSE objęła programem upowszechniania osiągnięć – jako przykłady dobrych praktyk zostały opublikowane w wersji drukowanej oraz elektronicznej na stronie Fundacji. Nagrody w kategorii instytucjonalnej otrzymali: I miejsce Z sercem do Europejskiego Seniora; Szkoła Policealna Pracowników Służb Medycznych i Społecznych im. Jadwigi Wolskiej w Nowym Sączu; koordynatorka projektu: Agata Piwowar; II miejsce Zadziwiająca Europa; Zespół Szkół Integracyjnych nr 1 Integracyjna Szkoła Podstawowa nr 67 im. Janusza

Korczaka w Łodzi; koordynatorka projektu: Julita Skulimowska-Wilk; III miejsce Rehabilitacja Środowiskowa w Neurologii – Program Edukacyjny; EU Sp. z o.o.; koordynatorka projektu: Anna Czernuszenko. Nagrody w kategorii indywidualnej: I miejsce – Beata Stępień; Tworzenie kursów e-learningowych – narzędzia i wskazówki praktyczne; Szkoła Podstawowa nr 1 z Oddziałami Integracyjnymi w Raciborzu; Mobilność Szkolnej Kadry Edukacyjnej; II miejsce – Iwona Przemyk; Zastosowanie ICT w nauczaniu i uczeniu się metodą projektu edukacyjnego; Zespół Szkolno-Przedszkolny w Studzienicach; Mobilność Szkolnej Kadry Edukacyjnej; III miejsce – Piotr Sikora; Trzy razy T – teoria, nauczanie, technologie: nauczanie i uczenie się z wykorzystaniem nowych technologii informacyjno-komunikacyjnych; Urząd Gminy w Tarnowcu; Wizyta Studyjna.

wydarzenia

a frse.org.pl

LEONARDO DA VINCI

Szkolenia dla ekspertów programu Leonardo da Vinci

Ogólnopolska konferencja informacyjno-promocyjna

Dwa spotkania w marcu, jedno w listopadzie – tak wyglądał ubiegłoroczny kalendarz szkoleń dla ekspertów programu Leonardo da Vinci. 9 marca 2011 r. poznali oni aktualności programu LdV oraz zasady oceniania wniosków mobilności i partnerskich, zaś 16 marca – zasady oceniania wniosków transferu innowacji. Spotkania te wiązały się z przekazaniem do oceny merytorycznej wniosków złożonych w konkursie 2011. Listopadowe spotkanie w Serocku związane było natomiast z czwartą już edycją szkolenia standaryzującego dla ekspertów. Celem tych corocznych spotkań jest wypracowanie jednolitego podejścia do oceny jakościowej wniosków. Szkolenie umożliwiło wzajemną dyskusję i wymianę doświadczeń pomiędzy ekspertami. Przeprowadzono serię ćwiczeń warsztatowych, w trakcie których rozpatrywano konkretne wnioski oraz wypracowywano wspólne, ustandaryzowane stanowisko dotyczące ich oceny. W spotkaniu uczestniczyli też przedstawiciele innych programów sektorowych (Erasmus, Comenius, Wizyty Studyjne), którzy rozważają organizację podobnych spotkań dla ekspertów w swoich programach.

91 osób zainteresowanych wnioskowaniem o dofinansowanie projektów partnerskich, transferu innowacji oraz mobilności uczestniczyło w konferencji programu Leonardo da Vinci, zorganizowanej 10 listopada 2011 r. w Warszawie. Podczas pierwszej części spotkania szczegółowo omówiono zasady wnioskowania w konkursie 2012 r. dla wszystkich typów projektów oraz przykłady ciekawych inicjatyw już zrealizowanych. Zaprezentowano też priorytety programu na 2012 r. oraz kryteria oceniania wniosków. Jedna z sesji dotyczyła systemu ECVET, którego rozwój w Polsce jest jednym z priorytetów programu Leonardo da Vinci. Druga część obrad przebiegała w grupach poświęconych poszczególnym typom projektów. Omawiano w nich specyfikę przygotowania danego rodzaju projektów oraz zasady wnioskowania i kryteria selekcji. W 2011 r. pracownicy zespołu Leonardo da Vinci organizowali, prowadzili bądź brali udział również w wielu innych spotkaniach, konferencjach i warsztatach w całej Polsce, promując program, informując o możliwościach, które oferuje i przygotowując potencjalnych beneficjentów do udziału w konkursie projektów. Od grudnia 2011 r. do lutego 2012 r. prowadzono też bezpośrednie konsultacje z potencjalnymi wnioskodawcami w ramach Dni otwartych, przygotowujące wnioskodawców do wzięcia udziału w konkursie 2012. Każdy mógł wówczas umówić się na spotkanie w siedzibie FRSE i przedyskutować szczegóły swojego projektu oraz uzyskać cenne wskazówki, jak go zaprezentować, by uzyskał jak najwyższe noty.

Organizacja corocznych spotkań standaryzujących dla ekspertów oceniających wnioski została doceniona przez Komisję Europejską i uznana za dobrą praktykę w zarządzaniu.

Współpraca z regionalnymi partnerami strategicznymi Zespół programu Leonardo da Vinci kontynuował w 2011 r. trwającą już od dawna współpracę z partnerami w regionach, wprowadzając jednocześnie w życie przyjęte w 2010 r. przez Narodową Agencję Zasady współpracy z regionalnymi partnerami strategicznymi FRSE w zakresie wdrażania programu „Uczenie się przez całe życie”. Zgodnie z tym dokumentem kontakty z regionalnymi partnerami strategicznymi przebiegają w ścisłej współpracy z zespołami innych programów sektorowych (szczególnie Comeniusa) oraz z zespołem Krajowego Centrum Europass, co pozwala na optymalizację działań i ich synergię. Do partnerów strategicznych zaliczają się kuratoria oświaty, izby rzemieślnicze oraz wojewódzkie urzędy pracy. Współpraca pozwala na szersze i bardziej skuteczne dotarcie z informacją o wszystkich komponentach programu „Uczenie

się przez całe życie” – w tym m.in. o programie Leonardo da Vinci – do strategicznych grup docelowych programu, tj. przedstawicieli środowiska edukacyjnego (dyrektorów i nauczycieli szkół zawodowych) oraz świata pracy (zakładów rzemieślniczych i cechów oraz innych grup pracodawców). W sumie w całej Polsce odbyło się 38 spotkań, warsztatów i konferencji zorganizowanych przez partnerów strategicznych. W trakcie spotkań nauczyciele i dyrektorzy szkół zawodowych, a także przedstawiciele cechów rzemieślniczych oraz lokalnych przedsiębiorców mogli zdobyć informacje na temat oferty programu Leonardo da Vinci, zapoznać się z przykładami ciekawych projektów oraz ze szczegółowymi informacjami na temat wnioskowania o środki programu. Dzięki tym działaniom dotarliśmy z bezpośrednią informacją o programie do ponad 3300 osób w całej Polsce. Szczególny nacisk został położony na promocję programu w regionach najsłabiej reprezentowanych w programie (woj. warmińsko-mazurskie, opolskie, lubuskie, podlaskie). Partnerzy strategiczni z tych regionów byli szczególnie zachęcani do organizowania spotkań informacyjnych i promocyjnych.

Współpraca z regionalnymi partnerami strategicznymi w zakresie promocji informacji i szkoleń została uznana przez Komisję Europejską za przykład dobrej praktyki.

Szkolenie dla przedstawicieli regionalnych partnerów strategicznych Coroczne spotkanie dla przedstawicieli regionalnych partnerów strategicznych zostało zorganizowane wspólnie z programem Comenius i Europass w listopadzie 2011 r. Jego celem było podsumowanie dotychczasowej współpracy, przedstawienie nowości w programie „Uczenie się przez całe życie” w kontekście konkursu 2012 oraz w inicjatywie Europass, a także dyskusja na temat wzajemnych oczekiwań i propozycji działań partnerów i FRSE. Uczestnikom zaproponowano również szkolenie na temat polityki równościowej w edukacji i w projektach pt. Polityka równości szans: szansa na równość – czyli dlaczego warto promować edukację wolną od dyskryminacji. W szkoleniu wzięły udział osoby reprezentujące kuratoria oświaty

i izby rzemieślnicze, pełniące rolę punktów kontaktowych bądź koordynatorów wojewódzkich LLP.

Szkolenie dla trenerów programu „Uczenie się przez całe życie” Zespół programu LdV zorganizował spotkanie dla trenerów współpracujących dotychczas z programem Comenius, mające na celu przybliżenie programu Leonardo da Vinci osobom mogącym prowadzić w terenie prezentacje oraz warsztaty na temat wypełniania wniosków o dofinansowanie w tym programie. Spotkanie odbyło się 27 maja 2011 r., wzięło w nim udział 13 osób. Przeszkoleni w jego trakcie trenerzy współpracowali już w kilku przypadkach z regionalnymi partnerami strategicznymi przy prowadzeniu konferencji i szkoleń na temat programu.

wydarzenia

doświadczenia z kilkutygodniowego wolontariatu zagranicznego: we Francji, Turcji, Holandii oraz na Litwie. Wolontariuszki podkreślały, że to właśnie ich doświadczenie, wiedza i umiejętności wynikające z dojrzałego wieku pozwalały im na owocną pracę za granicą. Pewne zadania były możliwe do wykonania tylko dzięki nagromadzonemu doświadczeniu życiowemu. Wolontariat jest zatem nie tylko sposobem na uczenie się i aktywność osób starszych, ale też szansą dla społeczeństwa na wykorzystanie potencjału seniorów.

Forum III Wieku

GRUNDTVIG Europejska konferencja dotycząca wolontariatu dorosłych W ramach obchodów Europejskiego Roku Wolontariatu zespół obsługujący program Grundtvig zorganizował międzynarodową konferencję tematyczną dotyczącą wolontariatu pt. Grundtvig European Conference on Adult Volunteering. Odbyła się ona w Warszawie w dn. 2326 listopada 2011 r. i zgromadziła ponad 120 osób z 32 krajów – przedstawicieli Komisji Europejskiej, narodowych agencji i beneficjentów-ekspertów programu Grundtvig. W ramach konferencji odbyły się sesje plenarne, na których eksperci przedstawili najważniejsze zagadnienia dotyczące wolontariatu seniorów i związanych z nim kwestii edukacyjnych. Zrealizowano też cykl trzech warsztatów tematycznych: 1. uczenie się na etapie przygotowania do wolontariatu; 2. uczenie się podczas wolontariatu; 3. rola programu Grundtvig oraz innych funduszy europejskich we

wspieraniu wolontariatu dorosłych. Podczas warsztatów zaprezentowano m.in. przykłady dobrej praktyki w omawianym obszarze – projekty programu Grundtvig zrealizowane w całej Europie. Warsztaty pozwoliły przedstawicielom narodowych agencji, Komisji Europejskiej i beneficjentom-ekspertom wymienić się pomysłami i doświadczeniami oraz wzajemnie zmotywować do dalszej pracy na rzecz lepszego wykorzystania skromnych środków programu Grundtvig na cele związane z wolontariatem dorosłych. Bardzo ważną częścią programu konferencji była sesja konsultacyjna dla beneficjentów programu Grundtvig, podczas której mogli oni znaleźć partnerów i wspólnie opracować nowe projekty dotyczące różnych tematów związanych z wolontariatem dorosłych. W czasie tej półtoragodzinnej sesji powstały założenia dziewięciu projektów, dotyczących m.in. uznawania kompetencji nabytych podczas wolontariatu, zaangażowania społecznego osób starszych i współpracy międzypokoleniowej.

Grundtvig podczas Dnia Wolontariatu Seniorów Program Grundtvig wspierał przygotowania i uczestniczył w spotkaniu poświęconym wolontariatowi osób dorosłych w Pawilonie Europejskiego Roku Wolontariatu na Placu Defilad w Warszawie 8 września 2011 r. Za koordynację tego wydarzenia odpowiadały: Centrum Inicjatyw Senioralnych z Poznania oraz Ogólnopolska Federacja Uniwersytetów Trzeciego Wieku z siedzibą w Nowym Sączu. Pawilon był elementem EYV Tour 2011, stanowiącego jedno z kluczowych wydarzeń w ramach obchodów Europejskiego Roku Wolontariatu na poziomie Unii Europejskiej. EYV Tour 2011 gościł każdy kraj członkowski UE. Podczas Dnia pracownicy programu Grundtvig przedstawili ofertę programu oraz poprowadzili panel dotyczący aspektów edukacyjnych wolontariatu seniorów. Natomiast beneficjentki programu Grundtvig – wolontariuszki ze Stowarzyszenia Nowa Rodzina z Wrocławia i z Federacji Organizacji Socjalnych Województwa Warmińsko-Mazurskiego z Olsztyna przedstawiły swoje

W 2011 r. intensywnie rozwijano rozpoczętą rok wcześniej współpracę ze środowiskiem seniorów reprezentowanym przez Ogólnopolską Federację Stowarzyszeń Uniwersytetów Trzeciego Wieku. We wrześniu przedstawiciele programu Grundtvig brali udział w Forum III Wieku, które towarzyszyło obradom XXI Forum Ekonomicznego w Krynicy. Forum III Wieku, specjalistyczna konferencja odbywająca się częściowo w Krynicy, a częściowo w Nowym Sączu, jest inicjatywą środowiska uniwersytetów trzeciego wieku. Celem imprezy jest zwrócenie uwagi na wyzwania, przed jakimi stoi świat, a w szczególności Europa, w kontekście starzejącego się społeczeństwa oraz mobilizowanie ośrodków rządowych, samorządowych, niezależnych grup badawczo-naukowych, organizacji pozarządowych, a także środowisk gospodarczych do wypracowywania rozwiązań systemowych odnoszących się do tego zagadnienia. Organizatorami Forum III Wieku były Ogólnopolska Federacja Stowarzyszeń Uniwersytetów Trzeciego Wieku oraz Sądecki Uniwersytet Trzeciego Wieku. Uczestnikami byli liderzy UTW w Polsce oraz zaproszeni goście i paneliści z kraju i zagranicy – politycy, samorządowcy, działacze, dziennikarze, m.in. Pełnomocnik Rządu ds. Równego Traktowania oraz doradca Pełnomocnika Premiera ds. Przeciwdziałania Wykluczeniu Społecznemu. Program Grundtvig wspierał organizatorów w przygotowaniach do Forum oraz współuczestniczył w jego prowadzeniu – w szczególności warsztatów Nawiązywanie współpracy z UTW w Europie oraz Wypracowanie skutecznej metody aktywizacji osób starszych poprzez wolontariat.

WIZYTY STUDYJNE Szkolenie dla organizatorów Wizyt Studyjnych w Salonikach W dn. 21-23 września 2011 r. w Salonikach w Grecji odbyło się szkolenie dla przedstawicieli instytucji, które organizują wizyty studyjne w ramach programu „Uczenie się przez całe życie”. Organizatorzy zaprosili 65 osób z 30 krajów Unii Europejskiej, m.in. Niemiec, Francji, Austrii, Danii i Holandii. W spotkaniu uczestniczyli także przedstawiciele Chorwacji i Turcji, a więc państw starających się o członkostwo w UE. Polskę reprezentowały trzy osoby: z Nauczycielskiego Centrum Kolegium Języków Obcych w Starym Tomyślu, Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy oraz z Krajowego Ośrodka Wspierania Edukacji Zawodowej i Ustawicznej w Warszawie. Celem szkolenia było przedstawienie i omówienie nowych trendów w kształceniu zawodowym w Europie, a także dzielenie się wiedzą i doświadczeniem związanym z organizacją wizyt studyjnych. Kwestia, jak zorganizować dobrą wizytę studyjną była tematem przewodnim seminarium. Pierwszego dnia przedstawione zostały priorytety kształcenia zawodowego na najbliższe dziesięciolecie. Pokrótce omówiono treść dokumentu A strategic framework for European cooperation in education and training (ET 2020), mówiącego o niezbędnych dla wszystkich krajów członkowskich priorytetach kształcenia zawodowego. Dyskutowano o zwiększeniu atrakcyjności kształcenia zawodowego poprzez doinwestowanie i ściślejszą współpracę Komisji Europejskiej z przedstawicielami edukacji. Rozmawiano również o zaleceniach dotyczących kształcenia zawodowego, m.in. o ramach kwalifikacji, wytycznych dotyczących powiązania efektów kształcenia z wymaganiami rynku pracy, zachowaniu spójności pomiędzy kształceniem zawodowym, rynkiem pracy, polityką społeczną i gospodarczą, stosowaniu europejskich przepisów i dyrektyw w konsekwentny i spójny sposób oraz o uznawaniu umiejętności na podstawie Europass. Podczas warsztatów przedstawiono również proces organizacji wizyty studyjnej i zachęcano do korzystania ze specjalnie w tym celu opracowanego podręcznika. W programie Wizyty Studyjne w latach 2011-2012 odbędzie się 221 wizyt o różnorodnej

tematyce (30 tematów) w 29 krajach. W czasie spotkania zaprezentowano wyniki ewaluacji programu. Okazało się, że 73 proc. uczestników jest bardzo zadowolonych z udziału w wizycie. Ankietowani wśród korzyści wskazywali możliwość wymiany poglądów, dzielenia się doświadczeniami, spotkania kolegów po fachu, przedstawicieli ministerstw, interesariuszy. Z badań wynika, że udział w wizycie często skutkuje samodzielną organizacją takiego spotkania. Kolejną częścią seminarium była praca w grupach. Polegała ona na dyskusji z liderami – wybranymi organizatorami wizyt studyjnych (niektórzy z nich zorganizowali już ponad 20 wizyt). Liderzy dzielili się wiedzą i doświadczeniem w organizacji tego typu przedsięwzięcia, odpowiadali na pytania, udzielali porad, opowiadali o nieprzewidzianych sytuacjach i sposobach radzenia sobie z problemami. Tematyka pracy w grupach była różnorodna, m.in. program wizyty, strategia organizacyjna („zawsze miej plan B”), motywowanie uczestników do dyskusji, współpraca z interesariuszami przy organizacji wizyty i podczas niej, za i przeciw organizacji programu kulturalnego.

ERASMUS Erasmusie, na Wschód! Polska prezydencja w Unii Europejskiej położyła szczególny nacisk na współpracę w ramach utworzonego w 2010 r. Partnerstwa Wschodniego – także w zakresie współpracy edukacyjnej. Zespół programów Erasmus, Erasmus Mundus, Tempus, Eksperci Bolońscy podjął współpracę z Ministerstwem Nauki i Szkolnictwa Wyższego przy organizacji wydarzenia wpisującego się w priorytety polskiej prezydencji, a mianowicie konferencji Go East, Erasmus!, która odbyła się w Białymstoku w dn. 27-28 września 2011 r. Spotkanie zgromadziło ponad 70 uczestników, wśród których znaleźli się ministrowie odpowiedzialni za szkolnictwo wyższe w krajach Partnerstwa Wschodniego lub ich wysłannicy, przedstawiciele władz edukacyjnych niektórych państw członkowskich UE, reprezentanci polskiego środowiska akademickiego oraz władz lokalnych Białegostoku i Podlasia. Najważniejszymi uczestnikami konferencji byli jednak studenci i doktoranci z organizacji studenckich państw Partnerstwa Wschodniego oraz UE, w tym

wydarzenia

Minister nauki i szkolnictwa wyższego prof. Barbara Kudrycka w towarzystwie gości konferencji.

z Polski. Apelowali oni o rozszerzenie na kraje Partnerstwa mobilności studentów i pracowników w takiej formie, jaka jest obecnie realizowana w programie Unii Europejskiej Erasmus. Możliwość odbycia części studiów w innym kraju, wspólna praca i spędzanie wolnego czasu z przedstawicielami wielu różnych nacji to niesamowita szkoła tolerancji, otwartości, poznawania innych kultur, światopoglądów, poprawy kompetencji językowych, społecznych i obywatelskich. Minister Barbara Kudrycka mówiła podczas konferencji o zaletach pokolenia Erasmusa. Twierdziła, że jako kraj, który jeszcze przed akcesją do Unii mógł czerpać z dobrodziejstw uczestnictwa w Erasmusie, mamy wyjątkowe zobowiązanie w stosunku do państw Partnerstwa Wschodniego, aby i one mogły być lepiej przygotowane na moment członkostwa w Unii. Podczas konferencji nie zabrakło okazji do zaprezentowania wyjątkowości Białegostoku i Podlasia. Obrady miały miejsce w Pałacu Branickich, nazywanym kiedyś Wersalem Północy. Dla specjalnych gości konferencji – delegacji rządowych – zorganizowano wycieczkę do Supraśla, która była okazją do zwiedzenia Muzeum Ikon, Prawosławnego Klasztoru Męskiego oraz wysłuchania koncertu Męskiego Chóru

Kameralnego w Pałacu Archimandrytów. Wnioski z białostockiej debaty zostały przedstawione na szczycie Partnerstwa Wschodniego, który miał miejsce w Warszawie tuż po zakończeniu białostockiej konferencji.

Konferencja w sprawie efektów kształcenia Uznawanie efektów dotychczasowego uczenia się i walidacja osiągnięć w zakresie edukacji pozaformalnej i nieformalnej. Wyzwania dla szkolnictwa wyższego w Polsce – taki był tytuł konferencji zorganizowanej przez Uniwersytet Gdański oraz Fundację Rozwoju Systemu Edukacji (Zespół programów Erasmus, Erasmus Mundus, Tempus, Eksperci Bolońscy), która odbyła się 9 grudnia 2011 r. w Gdańsku. Celem spotkania było przedyskutowanie rozwiązań w zakresie uznawania efektów dotychczasowego uczenia się – w tym poza instytucjami szkolnictwa wyższego – stosowanych przez różne kraje, m.in. Estonię, Francję i Wielką Brytanię, oraz próba określenia rozwiązań odpowiednich dla polskiego szkolnictwa wyższego. W konferencji wzięło udział blisko 120 uczestników, wśród których znaleźli się

nauczyciele akademiccy, przedstawiciele władz uczelni i ich jednostek organizacyjnych, a także pracownicy szkół wyższych i innych instytucji oraz organizacji, zainteresowani tematyką uznawania efektów dotychczasowego uczenia się i walidacji osiągnięć w zakresie edukacji pozaformalnej i nieformalnej.

Zlot Zagranicznych Studentów Erasmusa W dn. 3-5 czerwca 2011 r. Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji wraz z Politechniką Lubelską zorganizowały VIII Zlot Zagranicznych Studentów Erasmusa. W spotkaniu wzięło udział 150 osób z różnych krajów, m.in. z Turcji, Hiszpanii, Włoch, Węgier, Francji i Niemiec. Motywem przewodnim zjazdu była wielokulturowość i dziedzictwo Lublina. Zloty studentów Erasmusa organizowane są co roku w innym ośrodku akademickim. Daje to szansę zagranicznym studentom na poznanie różnych regionów Polski, ich historii i tradycji. W pierwszym dniu Zlotu zaprezentowano jednak nie tylko miasto Lublin, ale i miejscową Politechnikę. Jej studenci przygotowali prezentację o tym, jak wygląda nauka w ich uczelni. Zorganizowano również

quiz wiedzy o Europie, który wyzwolił wśród studentów ducha rywalizacji. Spotkanie okazało się też doskonałą okazją do zaprezentowania tańców narodowych studentów. Drugi dzień Zlotu został podzielony na część teoretyczną, czyli wykład o wielokulturowej historii Lublina, oraz część praktyczną, czyli „Szeptany Lublin” – wycieczkę po mieście z wykorzystaniem multimediów (odtwarzaczy Mp3), w trakcie której trzeba było postawić na wytrwałość. Kolejnym punktem programu była gra miejska, podczas której studenci musieli wykazać się pomysłowością, sprytem i poczuciem humoru. Należało m.in. policzyć wszystkie restauracje w pobliskim centrum handlowym, odszukać pomnik Unii Lubelskiej, dowiedzieć się, co symbolizuje dziwna metalowa konstrukcja znajdująca się przed ratuszem i zrobić zdjęcia dwóch siekier na Starym Mieście. W międzyczasie zaś należało wymieniać z przechodniami otrzymane wcześniej jajka na różne intrygujące przedmioty. Gra miejska zdecydowanie okazała się strzałem w dziesiątkę – zagraniczni studenci Erasmusa na pewno do dziś z uśmiechem wspominają swoje wyczyny.

Seminarium Zdrowie i bezpieczeństwo wymiany studentów w programie Erasmus

Zaprezentowano na niej przykład dobrej praktyki w tej dziedzinie – systemowe rozwiązania stosowane na Uniwersytecie w Leiden, gdzie zarówno w przypadku studentów wyjeżdżających, jak i przyjeżdżających uczelnia wdrożyła „system bezpieczeństwa”, obejmujący m.in. stałe telefony alarmowe, pod które studenci mogą dzwonić o każdej porze w przypadku jakiegokolwiek poważniejszego problemu. Podczas kolejnych sesji poruszono m.in. problem dojrzałości młodych osób wyjeżdżających na stypendia (Jak zapobiegać przypadkom nieprzygotowania do dłuższej rozłąki z domem rodzinnym?). Uczestnicy mieli także okazję obejrzenia filmów związanych z bezpieczeństwem studentów np. podczas zajęć w laboratoriach.

Spotkanie narodowych agencji Erasmusa w Warszawie W dn. 21-22 czerwca 2011 r. polska Narodowa Agencja Programu „Uczenie się przez całe życie” – Erasmus była gospodarzem nieformalnego spotkania przedstawicieli narodowych agencji z krajów uczestniczących w programie, którego tematem przewodnim była mobilność pracowników uczelni. Zespół programu Erasmus wybrał ten temat nie bez przyczyny: w ostatnich latach nasz kraj zajmuje pierwsze miejsce w ogólnych rankingach Erasmusa pod względem liczby wyjazdów pracowników uczelni. Chodzi zarówno o wizyty nauczycieli

akademickich w zagranicznych szkołach wyższych, których celem jest prowadzenie zajęć dydaktycznych dla studentów, jak i o wyjazdy pracowników różnych działów uczelni na szkolenia. W spotkaniu wzięli udział przedstawiciele 13 krajów oraz Komisji Europejskiej. Ogólne trendy zaprezentowane przez przedstawicielkę KE wskazują, że wiele europejskich uczelni teoretycznie uczestniczących w programie korzysta z erasmusowej mobilności w zbyt małym stopniu; problem ten dotyczy przede wszystkim wyjazdów pracowników. Dyskusje uczestników koncentrowały się więc wokół pytania: jakie są bariery utrudniające mobilność pracowników i jak skuteczniej zachęcać uczelnie i ich pracowników do korzystania z różnych form mobilności w Erasmusie? Poruszono problem niedocenianej roli wyjazdów dydaktycznych jako ważnego elementu doskonalenia zawodowego nauczycieli akademickich. Przedyskutowano kwestię, jak bardziej wymiernie oceniać wpływ wyjazdów z perspektywy indywidualnej i instytucjonalnej oraz problemy związane z gromadzeniem i wykorzystaniem danych związanych z mobilnością. Po zakończeniu sesji i paneli dyskusyjnych zagraniczni goście mieli okazję zwiedzić Warszawę i delektować się specjałami polskiej kuchni.

Spotkanie zorganizowały w dn. 18-20 maja 2011 r. Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Uniwersytet Mikołaja Kopernika i International Relations Offices Forum – stowarzyszenie zrzeszające uczelniane biura współpracy z zagranicą. Uczestnicy dyskutowali nad zapewnieniem bezpieczeństwa i odpowiedniej opieki medycznej studentom wyjeżdżającym za granicę oraz przyjeżdżającym na nasze uczelnie. Stały rozwój mobilności skłania uczelnie do poszukiwania i wprowadzania nowych rozwiązań organizacyjnych, również w dziedzinie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia. Podczas sesji wprowadzającej omówiono m.in. współpracę uczelni z urzędami oraz różnego typu służbami krajowymi i miejskimi, np. z Urzędem ds. Cudzoziemców, ze Strażą Graniczną, z centrami zarządzania kryzysowego i strażą miejską. Jedna z kolejnych sesji poświęcona była „kompleksowemu myśleniu kryzysowemu” (Complex Crisis Thinking).

wydarzenia

EUROPEAN LANGUAGE LABEL Seminaria informacyjne dla nauczycieli języków obcych Polska Narodowa Agencja Programu „Uczenie się przez całe życie” nie tylko zapewnia obsługę administracyjną konkursu ELL, ale również aktywnie wspiera rozwój kształcenia językowego. Właśnie z tego względu w marcu 2011 r. w Ośrodku Rozwoju Edukacji (ORE) odbyło się seminarium dla germanistów, w którym wzięło udział 120 nauczycieli j. niemieckiego. Uczestnicy, oprócz otrzymania informacji o ofercie kształcenia i doskonalenia językowego w ramach programów sektorowych LLP, wzięli udział w warsztatach prowadzonych przez laureatów ELL z 2010 r. prezentujących przykłady nagrodzonych projektów. Podobne seminaria dla nauczycieli języków ze wszystkich typów szkół i instytucji edukacyjnych organizowane są rokrocznie, wspólnie z programami Comenius, Leonardo da Vinci i Europass. Przy organizacji takich spotkań dział ELL współpracuje z partnerami zewnętrznymi: Przedstawicielstwem KE w Polsce,

wydarzenia

MEN, ORE, Warszawskim Centrum Innowacji Edukacyjno-Społecznych, Biurem Edukacji Urzędu Miasta Stołecznego Warszawy, Instytutem Goethego, British Council, Longman Pearson, Huber Polska.

„Języki Obce w Szkole” Jesienią 2011 r. zespół ELL rozpoczął przygotowania do przejęcia od ORE czasopisma „Języki Obce w Szkole”. Uwieńczono je podpisaniem umowy 19 grudnia 2011 r. W roku 2012 JOWS będą bardzo ważnym instrumentem upowszechniania rezultatów projektów językowych realizowanych w ramach programu LLP. Jednym z celów pisma będzie również promowanie metod stosowanych we współczesnej dydaktyce języków obcych w ujęciu teoretyczno-praktycznym. JOWS będą wydawane w formie elektronicznej. Z okazji Europejskiego Dnia Języków przygotowywany będzie numer drukowany.

EURYDICE Uroczysta inauguracja Eurypedii 5 grudnia 2011 r. w siedzibie Komisji Europejskiej (Madou Tower) odbyła się uroczysta inauguracja Eurypedii – Europejskiej Encyklopedii Systemów Edukacji. To nowe, internetowe i stale aktualizowane źródło informacji na temat systemów edukacji w Europie oraz najnowszych reform w tej dziedzinie. Zawiera ponad 5000 artykułów i obejmuje systemy edukacji (w tym szkolnictwa wyższego) w 33 krajach biorących udział w programie „Uczenie się przez całe życie” (państwa członkowskie UE oraz Chorwacja, Islandia, Liechtenstein, Norwegia, Szwajcaria i Turcja). Eurypedia wykorzystuje technologię wiki, dzięki której artykuły sporządzane i publikowane są bezpośrednio przez Krajowe Biura Eurydice we współpracy z ministerstwami edukacji i krajowymi ekspertami w obszarze edukacji i szkoleń. Encyklopedia dostępna jest w języku angielskim oraz w większości przypadków również w języku narodowym danego

kraju. Informacje wyszukiwać można tematycznie lub według krajów, co umożliwia przyjrzenie się zarówno rozwiązaniom występującym w jednym kraju, jak i dokonywanie międzynarodowych porównań. W inauguracji Eurypedii uczestniczyli przedstawiciele i pracownicy Komisji Europejskiej, Europejskiego Biura Eurydice, biur krajowych sieci, pracownicy Agencji Wykonawczej ds. Edukacji, Kultury i Sektora Audiowizualnego oraz inni goście reprezentujący instytucje edukacyjne współpracujące z Komisją Europejską. Podczas spotkania trzech przedstawicieli krajowych biur Eurydice wygłosiło prezentacje tematyczne ilustrujące typ informacji, jaki można odnaleźć w Eurypedii. Anna Smoczyńska, koordynatorka Eurydice w Polsce, przedstawiła najnowsze reformy w polskim systemie edukacji odnoszące się do strategii Edukacja i Szkolenia 2020 (ET 2020).

Prezentacja raportów sieci Eurydice Słabe wyniki z matematyki oraz przedmiotów ścisłych i przyrodniczych są wyzwaniem dla Europy – to wniosek z dwóch raportów Eurydice, które przedstawiono po raz pierwszy podczas konferencji Skuteczność polityk na rzecz poprawy kompetencji młodzieży w Europie, zorganizowanej w dn. 16-18 listopada 2011 r. w Warszawie. Konferencja przygotowana przez Ministerstwo Edukacji Narodowej, Komisję Europejską oraz Instytut Badań Edukacyjnych odbywała się w ramach polskiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej. Wśród 200 jej uczestników byli eksperci z instytutów badawczych i organizacji międzynarodowych oraz przedstawiciele ministerstw edukacji państw członkowskich UE. Opracowania stworzone przez Europejską Sieć Informacji o Edukacji Eurydice prezentują stan edukacji matematycznej i przyrodniczej w 31 krajach Starego Kontynentu. Powstały w odpowiedzi na problem niepowodzeń uczniów w zakresie matematyki i przedmiotów ścisłych oraz przyrodniczych w Europie, które zostały potwierdzone wynikami międzynarodowych testów PISA oraz TIMSS. Raporty Eurydice mogą stanowić punkt wyjścia do europejskiej i krajowej debaty na temat podnoszenia standardów edukacyjnych. Poza prezentacją wyników raportów Eurydice ważnym elementem konferencji

była dyskusja na temat wniosków, które płyną z innych międzynarodowych badań nad kompetencjami młodzieży. Analizowano przede wszystkim badania: PISA (Program Międzynarodowej Oceny Umiejętności Uczniów), które jest koordynowane przez OECD, TIMSS (międzynarodowe studia na temat nauczania matematyki i przedmiotów ścisłych) oraz PIRLS (międzynarodowe studia na temat postępów w czytaniu). Głównym wątkiem dyskusji były rozważania na temat sposobów na poprawę wyników w nauce i umiejętności młodzieży. Wielu prelegentów podkreślało, że jest to ważne, bo przekłada się na konkurencyjność i wzrost gospodarczy danego kraju. Tak twierdzili między innymi obecni na konferencji prof. Eric Hanushek (ekonomista ze Stanford University) oraz Alberto Rodriguez z Banku Światowego. Poza sesjami plenarnymi odbywały się też dyskusje i prezentacje w czterech grupach panelowych, które analizowały konkretne kwestie, takie jak m.in. zwiększanie odsetka młodzieży o najlepszych wynikach, udrażnianie ścieżek edukacyjnych i przejścia ze szkoły na rynek pracy, skuteczne wykorzystanie nowych technologii oraz ocenianie i kształcenie nowych umiejętności w dobie gospodarki opartej na wiedzy. Wiedza zdobywana przez uczniów musi być przez nich wykorzystywana w życiu codziennym i w tym kierunku podąża europejska edukacja – to wniosek ogólny, który padł podczas dyskusji oraz analizy poszczególnych raportów.

eTWINNING Trzy międzynarodowe seminaria kontaktowe eTwinning Polskie Biuro Kontaktowe eTwinning zorganizowało w 2011 r. trzy międzynarodowe seminaria kontaktowe dla nauczycieli: w Krakowie – dla nauczycieli początkujących w eTwinningu i chcących współpracować w języku polskim, w Ostródzie – dla historyków i nauczycieli wiedzy o społeczeństwie oraz w Warszawie – dla ambasadorów regionalnych eTwinning, pracowników ośrodków kształcenia nauczycieli i dla dyrektorów szkół. W seminariach udział wzięło łącznie blisko 160 uczestników z Czech, Francji, Hiszpanii, Litwy, Łotwy, Niemiec, Włoch i Polski. Celem spotkań było zapoznanie nauczycieli z zasadami udziału w programie eTwinning. W programie znalazły się: warsztaty komputerowe dotyczące narzędzi ICT wykorzystywanych w projektach edukacyjnych, szkolenie z zakresu metod współpracy europejskiej szkół oraz prezentacje dobrych praktyk eTwinning. Uczestnicy dyskutowali o tym, jak nawiązywać kontakty z nauczycielami z innych krajów europejskich, dowiedzieli się więcej na temat pracy zespołowej i pracy metodą projektu, a następnie – podczas pracy w grupach – ustalali tematy i plan pracy w ramach swoich nowych projektów eTwinning. W efekcie seminariów powstało 30 nowych międzynarodowych projektów edukacyjnych eTwinning. Uczestnicy wysoko ocenili seminaria: zarówno poziom

wydarzenia

merytoryczny zajęć, jak i organizację pobytu. Polskie Biuro eTwinning jest jednym z najbardziej aktywnych w Europie. Organizuje co roku dwa lub – jak w latach 2011-2012 – trzy międzynarodowe seminaria kontaktowe, z których każde skierowane jest do różnych grup docelowych nauczycieli.

Wręczenie nagród laureatom ogólnopolskich konkursów eTwinning 2011 6 czerwca 2011 r. w Toruniu odbyła się uroczystość wręczenia nagród laureatom ogólnopolskich konkursów eTwinning. W konferencji pod patronatem ministra edukacji narodowej, zorganizowanej z okazji rozdania nagród, wzięli udział przedstawiciele MEN, MSWiA, Sejmu RP, władz miasta Torunia, kuratoriów oświaty, Urzędu Województwa Kujawsko-Pomorskiego, instytutów językowych, ambasad i innych sponsorów nagród. Nagrodzono 22 najlepsze projekty edukacyjne eTwinning w następujących kategoriach: konkurs „Nasz projekt eTwinning – VII edycja 2011” wraz z konkursami tematycznymi: – konkurs dla nauczycieli przedmiotów matematyczno-przyrodniczych

wydarzenia

(matematyka, fizyka, chemia, przyroda, biologia, geografia); – konkurs „eTwinning w szkolnej bibliotece”; – konkurs językowy eTwinning dla nauczycieli języka francuskiego, niemieckiego, rosyjskiego, hiszpańskiego i włoskiego; – konkurs „Dyrektorzy szkół w eTwinning”; – konkurs na pomysł projektu eTwinning dotyczący życia i pracy naukowej Marii Skłodowskiej-Curie. Laureaci-nauczyciele i ich uczniowie otrzymali nagrody ufundowane przez FRSE, MEN, MSWiA, Image Recording Solutions, Stowarzyszenie Nowe Horyzonty i Ambasadę Francji. Szczegółowe prezentacje zwycięskich projektów, ich planów działań, autorskich lekcji i osiągniętych efektów zostały zamieszczone w publikacji biura eTwinning Zwycięskie projekty na stronie www.frse.org.pl (zakładka Publikacje) oraz na portalu www. etwinning.pl.

Cykl regionalnych konferencji eTwinning W czerwcu 2011 r. Narodowe Biuro eTwinning rozpoczęło nową kampanię promocyjną programu, połączoną z serią szkoleń komputerowych dla nauczycieli.

Konferencje zostały zorganizowane przez FRSE – Narodowe Biuro Kontaktowe eTwinning, we współpracy i przy wsparciu urzędów marszałkowskich oraz regionalnych ośrodków doskonalenia zawodowego nauczycieli. Uczestnicy spotkań poznali podstawowe zasady funkcjonowania programów eTwinning oraz Comenius. Dowiedzieli się też, w jaki sposób ich koledzy i koleżanki nauczyciele zdobywali doświadczenie, rozpoczynając własne projekty europejskie, dziś nagradzane i wyróżniane w Polsce oraz w konkursach europejskich. Następnie, podczas warsztatów komputerowych osoby uczestniczące w spotkaniach miały możliwość zarejestrowania swojej szkoły w eTwinning, wypróbowania narzędzi ICT oraz funkcji oferowanych przez TwinSpace – wirtualną przestrzeń służącą realizacji projektów. Łącznie w warsztatach i prelekcjach wzięło ponad 500 nauczycieli, z których wielu dołączyło do programu eTwinning. W każdej z dotychczas zorganizowanych konferencji (w Białymstoku, Olsztynie, Warszawie, Krakowie i Lublinie) wzięli udział przedstawiciele władz samorządowych i oświatowych danego regionu. W roku 2012 Biuro eTwinning zorganizuje podobne konferencje i warsztaty w Kielcach, Rzeszowie, Łomży i Szczecinie.

Comenius Europejski Tydzień Comeniusa Przypadający na pierwszy tydzień maja, ogłaszany w całej Europie Tydzień Comeniusa to czas, w którym zespół szczególnie chwali się osiągnięciami programu. 6 maja 2011 r. w siedzibie Urzędu Marszałkowskiego w Łodzi odbyła się konferencja Międzynarodowa współpraca w obszarze edukacji, zorganizowana przez Narodową Agencję Programu Comenius – Fundację Rozwoju Systemu Edukacji we współpracy z Departamentem Kultury i Edukacji Urzędu Marszałkowskiego w Łodzi z inicjatywy Komisji Nauki, Kultury i Sportu Sejmiku Województwa Łódzkiego. Podczas tego wydarzenia mieli okazję spotkać się i porozmawiać o wyzwaniach edukacyjnych w swoim regionie przedstawiciele jednostek samorządu terytorialnego, akademicy oraz dyrektorzy przedszkoli i szkół województwa łódzkiego. Podczas konferencji zostały przedstawione rezultaty realizowanych w regionie łódzkim projektów partnerskich w akcjach Partnerskie Projekty Regio i Partnerskie Projekty Szkół, a o swoich osiągnięciach i metodach pracy opowiedziały

100

nauczycielki korzystające z oferty Mobilności Szkolnej Kadry Edukacyjnej i Asystentury Comeniusa. Polskie szkoły aktywnie włączyły się w działania związane z Tygodniem Comeniusa – nie tylko uczestnicząc w spotkaniach i innych działaniach organizowanych przez Narodową Agencję Programu Comenius oraz Narodowe Biuro Kontaktowe Programu eTwinning, ale także podejmując własne akcje promocyjne, opowiadając w społecznościach lokalnych o realizowanych projektach międzynarodowych, zachęcając uczniów i nauczycieli do nauki języków obcych i poznawania Europy. W Tygodniu Comeniusa odbyły się konkursy dla uczniów oraz wystawy ich prac, spotkania z partnerami, zostały rozesłane biuletyny dla nauczycieli, organizowano festyny, dni językowe. Na europejskiej stronie podsumowującej wydarzenia w ramach Comenius Week polscy nauczyciele zamieścili ponad 100 pomysłów na wypromowanie programów Comenius i eTwinning oraz realizowanych dzięki nim projektów. Promowane co? także za pośrednictwem polskiej strony internetowej programu www.comenius. org.pl i na profilu FRSE na Facebooku http://www.facebook.com/FRSE.fb posłużyły jako inspiracja dla innych szkół

i przedszkoli – także tych, które dopiero przymierzają się do realizacji projektów międzynarodowych.

Szkolenia w ramach akcji Wyjazdy Indywidualne Uczniów Po raz pierwszy w historii programu Comenius w 2011 roku w organizowanych przez jego zespół szkoleniach wzięli udział najmłodsi beneficjenci – uczniowie w wieku 14-18 lat przygotowujący się do wyjazdów w ramach nowej akcji, Wyjazdów Indywidualnych Uczniów. Podczas dwudniowego szkolenia dla młodzieży i nauczycieli, które zostało zorganizowane w dn. 13-14 czerwca, młodzi ludzie mówili o próbie, jakiej chcą się poddać: o wchodzeniu w dorosłość, nauce samodzielnego rozwiązywania problemów, nawiązywania kontaktów z rówieśnikami i dorosłymi w innym języku, w innej kulturze. Mówili o tym, że w szkole często czują się osamotnieni jako osoby, które zdecydowały się opuścić klasę i szkołę na okres trzech miesięcy. Rówieśnicy nie zawsze rozumieją ich motywację, a i nie wszyscy nauczyciele są przychylnie nastawieni do nieobecności na lekcjach. W szkoleniu wzięło udział 19 uczniów i 6 nauczycieli z 6 szkół uczestniczących

101

wydarzenia

Tabela nr 15. Targi i spotkania edukacyjne, w których brała udział Fundacja, były okazją do szerokiej promocji oferty programów edukacyjnych, szczególnie działań i akcji prowadzonych w ramach programu „Uczenie się przez całe życie”. Lp.

Nazwa

Data

Miasto

1. Podkarpackie Spotkania Edukacyjne

13 i 14.01.2011

Sanok, Krosno

2. Targi Edukacyjne EDUKACJA

15-16.02.2011

Lublin

3. XV Międzynarodowy Salon Edukacyjny Perspektywy 2011

3-5.03.2011

Warszawa

4. XIII Ogólnopolskie Targi EDUKACJA

08-10.03.2011

Katowice

5. Akademickie Targi Pracy

15.03.2011

Warszawa

6. IX Targu Edukacyjne ABSOLWENT 2011 – edycja wielkopolska

22.03.2011

Leszno

7. Częstochowskie Targi Edukacyjne

29.03.2011

Częstochowa

8. III Targi Mobilności Studenckiej

8.12.2011

Kraków

Źródło: opracowanie własne FRSE

Warszawa

Leszno

Lublin Częstochowa Katowice Kraków

Sanok Krosno

Wykres 24. Mapa udziału FRSE w targach i spotkaniach edukacyjnych w roku 2011. Źródło: opracowanie własne FRSE

w akcji Wyjazdy Indywidualne Uczniów Comeniusa. We wrześniu młodzież wyjechała do szkół we Włoszech, Hiszpanii, Francji, Szwecji, Słowenii i na Łotwie. Spędzili tam trzy miesiące, ucząc się w szkole, mieszkając u rodziny goszczącej. W rundzie selekcyjnej 2010/11 zostały zorganizowane także dwa szkolenia dla uczniów z zagranicy, którzy przyjechali uczyć się w polskich szkołach, oraz dla ich polskich nauczycieli-mentorów: 3-4 października 2011 r. – dla uczniów przyjeżdżających na naukę w pierwszym semestrze i 6-7 lutego 2012 r. dla uczniów przyjeżdżających w drugim semestrze. W pierwszym szkoleniu wzięło udział 5 uczniów z Hiszpanii, Włoch i Słowenii oraz 3 nauczycieli. W czasie drugiego spotkania goszczonych było 9 uczniów z Hiszpanii, Włoch i Łotwy oraz 3 nauczycieli. Szkolenia prowadzone były głównie w grupach homogenicznych – nauczyciele i uczniowie, ale organizowano także wspólne podsumowania. Uczniowie pracowali z trenerami młodzieżowymi mającymi duże doświadczenie zdobyte podczas szkoleń, między innymi w programie „Młodzież w działaniu”. Najważniejsza dla młodych uczestników była przestrzeń służąca podzieleniu się doświadczeniami z dotychczasowego pobytu w Polsce. Zajęcia dotyczyły także takich kwestii, jak: uczenie się języka polskiego, przygotowanie się do ważnych rozmów i ich prowadzenie (np. aby zaproponować zmianę dotychczasowych ustaleń), wykorzystanie pobytu w Polsce tak, aby nauczyć się dużo o sobie i otaczającej rzeczywistości. Rozmawiano również o rozwiązywaniu problemów i o formalnych wymogach wiążących się z realizowaniem projektu w ramach akcji WIUC.

Spotkania z nauczycielami – uczestnikami wyjazdów indywidualnych Drzwi otwarte to akcja organizowana przez Narodową Agencję Programu Comenius w celu udzielenia bezpośredniego wsparcia beneficjentom aplikującym o dofinansowanie w ramach Mobilności Szkolnej Kadry Edukacyjnej i Asystentury Comeniusa. Spotkania odbywają się w Warszawie i dotyczą szczegółowych kwestii związanych z przygotowaniem wniosku o dofinansowanie. W roku 2011 odbyło się 6 spotkań dotyczących indywidualnych wyjazdów nauczycieli, 2 razy przeprowadzono inicjatywę drzwi

102

otwarte dla przyszłych asystentów Comeniusa. W akcji tej ogółem wzięło udział ok. 50 osób. W ramach Asystentury Comeniusa zostały zorganizowane 3 spotkania mające na celu przygotowanie beneficjentów do udziału w programie. Spotkanie organizacyjno-informacyjne dla wyjeżdżających asystentów Comeniusa, przygotowujących się do praktyk w europejskich szkołach w roku szkolnym 2011/12, odbyło się 8 lipca w Warszawie. Uczestniczyło w nim 80 osób, którym przedstawiono

najważniejsze zasady Asystentury Comeniusa, przekazano informacje na temat programu eTwinning oraz Europejskiego Roku Wolontariatu. Bardzo ważnym punktem programu były relacje byłych asystentów Comeniusa, którzy podzielili się swoimi doświadczeniami. Zjazd umożliwił przyszłym asystentom nie tylko zebranie cennych informacji, ale także poznanie innych uczestników programu. Spotkania organizacyjne dla opiekunów asystentów Comeniusa goszczących w polskich szkołach odbyły się we

103

wydarzenia

wrześniu w Kuratorium Oświaty w Katowicach oraz w Warszawie, w siedzibie Narodowej Agencji. Łącznie w obu z nich wzięło udział 25 osób. Uczestnicy zapoznali się z zasadami programu, ze szczególnym uwzględnieniem roli opiekuna asystenta Comeniusa, wymieniali się doświadczeniami i pomysłami na to, jak skorzystać z obecności zagranicznego asystenta w szkole. 26 października do Warszawy zostało zaproszonych 25 zagranicznych asystentów, którzy rozpoczynali w tym czasie pracę w polskich szkołach. Podczas zebrania rozmawiano o polskim systemie edukacji oraz wymieniano się doświadczeniami. Asystenci mieli też czas na poznanie się – nawiązane wtedy znajomości pomogły im przetrwać pierwsze miesiące w obcym kraju.

Konferencje informacyjne i promocyjne programu Comenius Podczas 12 konferencji informacyjno-promocyjnych programu „Uczenie się przez całe życie” wojewódzcy koordynatorzy programu oraz pracownicy Narodowej Agencji opowiadali o możliwościach, jakie niesie ze sobą program Comenius. W każdym spotkaniu uczestniczyło średnio 100 osób – nauczycieli, dyrektorów szkół i przedszkoli, przedstawicieli jednostek samorządu terytorialnego. Przedstawiano wówczas dobre praktyki: swoje osiągnięcia prezentowali koordynatorzy projektów partnerskich i uczestnicy indywidualnych mobilności.

104

wydarzenia

Pracownicy Narodowej Agencji wzięli udział w 55 wydarzeniach organizowanych przez samorządy, przedstawicielstwo Komisji Europejskiej, w konferencjach dla nauczycieli i akademików działających w obszarze edukacji językowej. Program Comenius był obecny podczas obchodów Europejskiego Dnia Języków Obcych oraz konferencji związanych z polską prezydencją w Radzie UE. W ten sposób o ofercie programu dowiedziało się ponad 5000 osób. Beneficjenci Comeniusa brali udział i zwyciężali w konkursie EDUinspiracje 2011 pod hasłem Mobilność od juniora do seniora – zarówno w kategorii mobilności indywidualnych, jak i działań realizowanych przez instytucje edukacyjne.

Konferencje dotyczące zarządzania projektem Ważnym zadaniem Narodowej Agencji Programu Comenius jest udzielanie wsparcia beneficjentom rozpoczynającym instytucjonalne projekty partnerskie, jak i tym będącym na kolejnych etapach ich realizacji. W 2011 r. beneficjenci, którzy otrzymali dofinansowanie w ramach 527 Partnerskich Projektów Szkół Comeniusa i 21 Partnerskich Projektów Regio, po raz pierwszy się zobaczyli się z zespołem programu w Warszawie, na 5 spotkaniach mających na celu określenie zasad współpracy z Narodową Agencją i przybliżenie kwestii związanych z zarządzaniem projektami. Ważnym elementem tych zebrań były prezentacje szkół, które realizację projektów partnerskich

mają już za sobą – praktyczne informacje z pierwszej ręki spotykały się z dużym zainteresowaniem uczestników. W spotkaniach wzięło udział 1090 osób. Podobnie jak w latach ubiegłych w 2011 r. zorganizowano także 19 spotkań monitoringowych, w których wzięli udział nauczyciele, dyrektorzy i przedstawiciele organów prowadzących szkoły, będący w trakcie realizacji projektów partnerskich Comeniusa. Zjazdy miały na celu wsparcie beneficjentów, przedstawienie najlepszych praktyk i omówienie dalszych zasad współpracy z Narodową Agencją. Także przy tej okazji promowano przykłady dobrej praktyki, tym razem do udziału i prezentacji podczas spotkań zostały zaproszone szkoły, przedszkola i jednostki samorządu terytorialnego, które na podstawie oceny projektów z danego regionu otrzymały status przykładów dobrej praktyki. W każdym spotkaniu wzięło udział średnio około 100 osób.

Wydarzenia promocyjne i informacyjne programu „Uczenie się przez całe życie” Europejski Dzień Języków Europejski Dzień Języków w 2011 roku był wyjątkowy – cała Europa świętowała 10. rocznicę jego ustanowienia. Z tej okazji Rada Europy i Komisja Europejska przyjęły specjalną deklarację. Imprezy związane z Europejskim Dniem Języków 2011 trwały aż sześć dni. Rozpoczęły się 24 września od gry miejskiej dla młodzieży, zakończyły – 29 września pokazowymi lekcjami języków obcych w Bibliotece Publicznej Dzielnicy Ochota. To święto językowej różnorodności miało pokazać, że nauka języków obcych może być świetną zabawą i fascynującą przygodą. Przekonali się o tym uczestnicy pierwszej z imprez – wspomnianej już gry miejskiej. Zespoły graczy broniły na ulicach Warszawy językowej różnorodności Europy przed zakusami językowego terrorysty – El Hombre de Lenguas. Stawka była wysoka – bezpłatne kursy językowe ufundowane przez europejskie instytuty kultury. Dzień później w roli głównej wystąpili najmłodsi – w trakcie pikniku Wielokulturowe twarze Warszawy można było spotkać, pobawić się i porozmawiać z maluchami mówiącymi w tak rzadkich

językach, jak wietnamski czy czeczeński. Rodzice mogli zaś podyskutować z ekspertami i dowiedzieć się, jak najlepiej pomóc dzieciom w nauce języków obcych. 26 września do działań przystąpiła ponownie nieco starsza młodzież. W Teatrze Ochoty zorganizowano warsztaty, a główną atrakcją był występ duńskiej grupy „Parada Andersena”, która zaprezentowała postaci znane z bajek słynnego pisarza. Tego samego dnia w Rosyjskim Ośrodku Nauki i Kultury rozpoczął się przegląd filmów europejskich, które wyświetlano również w kinie Alchemia. Trzy kolejne dni to, obok opisywanej na sąsiednich stronach konferencji, warsztaty językowe zorganizowane na Uniwersytecie Warszawskim oraz w bibliotekach na Pradze-Południe i Ochocie. W trakcie warsztatów nauczyciele mogli uzyskać pełną informację o edukacyjnych programach europejskich: ELL, Europass, Comenius i eTwinning. Ponadto na kampusie UW ustawione były stoiska wystawowe instytutów kultury, FRSE oraz KE, oferujące ulotki i broszury informujące o możliwościach nauki języków obcych w Polsce i za granicą. Europejski Dzień Języków 2011 miał także swój wymiar polityczny. 26 września 2011 r. w Strasburgu komisarz Unii Europejskiej ds. edukacji i kultury Androulla

Vassiliou i sekretarz generalny Rady Europy Thorbjørna Jaglanda podpisali wspólną deklarację Rady Europy i Komisji Europejskiej. Wydarzenie to zbiegło się z 20-leciem członkostwa Polski w Radzie Europy, stąd też deklaracja została przekazana uczestnikom warszawskiej konferencji na temat wielojęzyczności przez przedstawiciela RE Sjura Bergana i stanowiła bardzo ważny element jej obrad. Treść deklaracji odwołuje się nie tylko do współpracy Rady Europy i Komisji Europejskiej w dziedzinie promowania nauki języków obcych i różnorodności językowej. Jest w niej również mowa o pierwszym prowadzonym przez KE w latach 2009-2011 badaniu kompetencji językowych piętnastolatków – Surveylang. Badanie, oparte na Europejskim Systemie Kształcenia Językowego (CEFR) i przygotowane przez RE, stanowić ma podstawę Krajowych Ram Kwalifikacji w dziedzinie kształcenia językowego. Ponadto w deklaracji zapowiedziano współpracę obu instytucji przy opracowaniu Europejskiego Wskaźnika Kompetencji Językowych, który ma ułatwiać obywatelom państw członkowskich UE uznawanie ich kwalifikacji, a tym samym zwiększać szanse na rynku pracy. Dlatego też deklaracja podkreśla wagę nauki języków obcych w ramach kształcenia

zawodowego. Ostatnim elementem dokumentu RE i KE jest odwołanie do Europejskiej Karty Języków Regionalnych i Mniejszościowych, będącej unikalnym narzędziem promocji i ochrony językowego dziedzictwa Europy. Jubileuszowe obchody EDJ zorganizowane zostały przez FRSE, Przedstawicielstwo KE, UW, ambasady, instytuty kultury zrzeszone w ramach EUNIC oraz wielu innych partnerów.

Konferencja Studenci zagraniczni w Polsce 2011 Ponad 180 osób z prawie 70 uczelni wzięło udział w konferencji zorganizowanej w dniach 23–25 lutego w ramach programu „Study in Poland”. Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji – oprócz tego, że była partnerem tego wydarzenia – miała także swój wkład merytoryczny. Podczas jednej z sesji dyskusyjnej panelistkami były: Anna Atłas, dyrektor programu „Uczenie się przez całe życie” oraz jej zastępczyni ds. programu Erasmus Beata Skibińska. Konferencję zorganizowały Konferencja Rektorów Akademickich Szkół Polskich i Fundacja Edukacyjna „Perspektywy”.

105

wydarzenia

Inauguracja w Polsce unijnej inicjatywy „Mobilna Młodzież” („Youth on the Move”) W dniach 3–5 marca 2011 r. podczas XV Salonu Edukacyjnego „Perspektywy” w Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie zainaugurowano nową unijną inicjatywę „Mobilna młodzież”. Stoisko Komisji Europejskiej, przygotowane i obsługiwane wspólnie z FRSE, odwiedziło około 8000 osób. Ogromnym zainteresowaniem cieszyły się prezentacje przygotowane przez beneficjentów programów unijnych oraz Euroquiz, w którym można było sprawdzić swoją wiedzę na temat Unii Europejskiej. Najważniejszym wydarzeniem trzydniowej imprezy była jednak konferencja „Mobilna młodzież” (4 marca), w trakcie której dyrektor generalny ds. edukacji i kultury w KE Jan Truszczyński, ówczesna minister edukacji narodowej Katarzyna Hall, posłanka do Parlamentu Europejskiego Danuta Huebner oraz dyrektor generalny FRSE Mirosław Marczewski i dwójka ambasadorów inicjatywy „Mobilna młodzież” Jan Mela i Marta Sziłajtis-Obiegło rozmawiali na temat tego, jak wielkie korzyści możemy odnieść, jeśli postawimy na mobilność edukacyjną

106

wydarzenia

i zawodową. W konferencji uczestniczyło 550 uczniów, nauczycieli i beneficjentów programów zarządzanych przez FRSE.

IV Forum Funduszy Europejskich W dniach 6–7 maja 2011 r. już po raz czwarty Ministerstwo Rozwoju Regionalnego zorganizowało Festiwal Funduszy Europejskich pod hasłem Siła zmian. Goście Festiwalu mogli odwiedzić niemal 100 stoisk, na których swe osiągnięcia promowały instytucje gospodarujące funduszami europejskimi, a także beneficjenci, czyli ci, którzy dotacje unijne wykorzystali z sukcesem. Także tu FRSE prezentowała ofertę swoich programów.

Parada Schumana To była już ósma edycja Parady Schumana, w której wzięła udział Fundacja. Radosna grupa entuzjastów zjednoczonej Europy przemaszerowała ulicami Warszawy w sobotę, 7 maja. Tradycyjnie parada – odbywająca się tym razem pod hasłem Europejskiego Dnia Wolontariatu – zakończyła się w miasteczku europejskim. Platforma z naszymi wolontariuszami

była najbardziej rozśpiewana i roztańczona. Jak co roku eksperci FRSE udzielali też informacji i rozdawali bezpłatne materiały wszystkim zainteresowanym.

Konferencja i targi NAFSA W dniach 29 maja – 3 czerwca 2011 r. w kanadyjskim Vancouver odbyły się konferencja i targi amerykańskiego Stowarzyszenia Międzynarodowych Edukatorów (NAFSA, Association of International Educators), poświęcone współpracy uczelni wyższych z całego świata. W obu imprezach udział wzięło ponad 8000 przedstawicieli organizacji edukacyjnych. Polskie stoisko Higher Education in Poland – w imieniu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego – zorganizowała FRSE we współpracy z Konferencją Rektorów Akademickich Szkół Polskich (KRASP). W ramach udziału w NAFSA w konsulacie RP w Vancouver zorganizowano też spotkanie polskiej delegacji z przedstawicielami polonijnego środowiska akademickiego z Kanady. Konsul RP Krzysztof Czapla uczestniczył również w otwarciu polskiego stoiska.

I Kongres Edukacji Polskiej W dniach 5–6 czerwca 2011 r. odbył się I Kongres Edukacji Polskiej. Jego uczestnicy rozmawiali o jakości edukacji w szkole, znaczeniu uczenia się przez całe życie oraz powiązaniach edukacji nastawionej na efekty uczenia się z rynkiem pracy. Podczas Kongresu Instytut Badań Edukacyjnych przedstawił Raport o stanie edukacji, pierwszy kompleksowy opis stanu polskiej oświaty, prezentujący wyniki najbardziej aktualnych badań. Przedstawiciele FRSE uczestniczyli w dyskusji, a ponadto Fundacja miała swoje stoisko, na którym prezentowała możliwości unijnych programów edukacyjnych.

Konkurs Grasz o staż Po raz piąty FRSE wzięła udział w konkursie Grasz o staż organizowanym przez PricewaterhouseCoopers. W 2011 r. Fundacja przyjęła na staż 13 osób wyłonionych w dwustopniowych eliminacjach. Wybór nie był łatwy, ponieważ wszyscy prezentowali wysoki poziom przygotowania merytorycznego, ciekawe doświadczenie naukowe i zawodowe, zaangażowanie w działalność wolontariacką, zainteresowanie tematyką edukacyjną i międzynarodową. Nowe koleżanki i koledzy rozpoczęli swoje praktyki w lipcu, sierpniu i wrześniu, w zespołach European Language Label, Erasmus, „Młodzież w działaniu”, Leonardo da Vinci oraz SALTO. Stażyści wspierali zespoły FRSE w ich bieżącej pracy lub prowadzili swoje indywidualne projekty. Listę laureatów konkursu oficjalnie ogłoszono 8 czerwca 2011 r. w Hotelu Mariott. FRSE reprezentował na tej uroczystości Tomasz Bratek, członek zarządu Fundacji. Wypowiadając się w imieniu fundatorów reprezentujących sektor NGO, powiedział, że warto zainteresować się praktykami, a następnie pracą w sferze pozarządowej, gdyż rozwija ona kreatywność, pozwala zdobyć umiejętność organizacji pracy i współpracy w zespole, umożliwia poznanie innych kultur, kwestii związanych z edukacją, kulturą, rozwojem lokalnym. Grasz o staż to najstarszy, popularny i prestiżowy konkurs stażowy w Polsce. Można się w nim ubiegać o atrakcyjne, merytoryczne, płatne, trwające minimum 4 tygodnie letnie praktyki, z możliwością przedłużenia lub zatrudnienia na stałe. Konkurs oferuje więc młodym

ludziom szansę zaprezentowania się pracodawcy, a w przyszłości zdobycia ciekawej pracy. Lista laureatów konkursu liczy już prawie 2000 nazwisk. Wielu z tych osób pracuje teraz w firmach, które ufundowały im staż. Organizatorem Grasz o staż jest firma PricewaterhouseCoopers oraz Agora S.A., wydawca „Gazety Wyborczej”.

Konferencja Wschodni Wymiar Mobilności To dwudniowe spotkanie zorganizowane przez Komisję Europejską na początku lipca 2011 r. w ramach polskiej prezydencji poświęcone było prezentacji możliwości wsparcia mobilności w ramach programów UE oraz poprzez nowe inicjatywy. W pierwszym dniu swoje wystąpienia przedstawili znamienici goście ze świata polityki i edukacji – zarówno polskiej, jak i europejskiej. Jedna z prezentacji dotyczyła osiągnięć programu eTwinning koordynowanego przez FRSE. Drugiego dnia odbyły się panele dyskusyjne, z których aż dwa poprowadzili pracownicy FRSE, m.in. Beata Skibińska, zastępczyni dyrektora programu „Uczenie się przez całe życie” i koordynatorka programów Erasmus Mundus i Tempus.

Konferencja i targi EAIE Pod hasłem Higher Education in Poland w dniach 14–16 września 2011 r. 20 polskich uczelni zaprezentowało się na targach w Kopenhadze. Stoisko zorganizowały Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz Fundacja we współpracy z Konferencją Rektorów Akademickich Szkół Polskich, a otworzył je ambasador RP w Kopenhadze Rafał Wiśniewski. Konferencja EAIE organizowana jest od 23 lat. Biorą w niej udział przedstawiciele instytucji naukowych i edukacyjnych z całego świata: rektorzy uniwersytetów, dyrektorzy i pracownicy uczelnianych komórek ds. współpracy z zagranicą, programów międzynarodowych, szkół językowych, gazet i portali edukacyjnych oraz innych międzynarodowych podmiotów promujących szkolnictwo wyższe. W edycji 2011 uczestniczyło ponad

4000 przedstawicieli uczelni i ekspertów z 87 krajów świata.

Europejski Salon Edukacyjny Studiować dziś w Polsce 25 listopada 2011 r. podczas Salonu Edukacyjnego w Paryżu FRSE zaprezentowała ofertę skierowaną do studentów i pracowników uczelni wyższych. Ponadto w Bibliotece Polskiej odbyło się seminarium Étudier en Pologne aujourd’hui (Studiować dziś w Polsce) zorganizowane przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz program Etudier Visiter PL – Association Open Europa. W seminarium wzięli udział przedstawiciele francuskich i polskich uczelni, a przedstawicielka FRSE zaprezentowała możliwości studiowania w naszym kraju w ramach programu Erasmus.

Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji w Stowarzyszeniu Współpracy Akademickiej (ACA) Od 1 grudnia 2011 r. FRSE jest jedną z 23 instytucji i organizacji działających w Stowarzyszeniu Współpracy Akademickiej, które wspiera umiędzynarodowienie szkolnictwa wyższego i mobilności edukacyjnej. Do ACA (Academic Cooperation Association) należą m.in. DAAD, British Council, CampusFrance, Nuffic, Institut of International Education z USA, a z Polski jedynie Fundacja „Perspektywy” i – od niedawna – FRSE. Jako członek ACA zyskamy możliwość aktywnego włączania się w działania służące wzmocnieniu kontaktów w międzynarodowym środowisku akademickim.

107

Projekty międzyagencyjne

Projekty m i ę dz yag e n cyj n e waloryzacja.llp.org.pl

W ramach działań konkursowych dla narodowych agencji Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji – Narodowa Agencja Programu „Uczenie się przez całe życie” uczestniczy jako partner strategiczny lub wspierający w kilku projektach międzyagencyjnych.

W 2011 r. realizowanych było pięć takich projektów: City-M (przez Zespół Upowszechniania i Wykorzystywania Rezultatów), INCLUSION, NET ECVET (przez zespół Leonardo da Vinci), ENIQAB oraz sieć tematyczna QALLL (realizowana międzysektorowo pod nadzorem dyrektora programu „Uczenie się przez całe życie”). Ze względu na powiązanie projektów QALLL i ENIQAB z kształceniem zawodowym ich opisy znajdują się w części poświęconej programowi Leonardo da Vinci.

Wszystkie projekty międzyagencyjne są realizowane na podstawie dodatkowych umów z KE – dofinansowywane i nadzorowane przez DG ds. Edukacji i Kultury KE. Wyjątkiem jest QALLL, w której polska NA jest partnerem wspierającym i nie korzysta z dofinansowania przyznanego przez Komisję Europejską.

CITY-M – CREATIVE, INNOVATIVE AND TRANSFERABLE METHODS IN THE TRAINING OF TEACHERS AND TRAINING STAFF (TWÓRCZE, INNOWACYJNE I MOŻLIWE DO PRZENOSZENIA METODY W ZAKRESIE SZKOLEŃ NAUCZYCIELI I PRACOWNIKÓW DYDAKTYCZNYCH)

Adres strony internetowej projektu: www.city-m.eu City-M jest projektem trwającym dwa i pół roku (2010-2012), którego celem jest podniesienie dostępności i możliwości wykorzystania rezultatów programów „Uczenie się przez całe życie”. Szczególnie odnosi się to do projektów Comenius, Leonardo da Vinci i Grundtvig. Ważne jest zaprezentowanie dobrych praktyk,

108

które mogą mieć wpływ na kształt polityki na poziomie krajowym i europejskim w obrębie kształcenia i doskonalenia zawodowego kadry edukacyjnej. W projekcie CITY-M bierze udział 13 narodowych agencji wdrażających program „Uczenie się przez całe życie” z 12 krajów. Polska współpracuje z Austrią, Belgią, Cyprem, Danią, Niemcami, Litwą, Holandią, Norwegią, Szwecją i Wielką Brytanią (Ecotec i British Council). Koordynatorem projektu jest rumuńska Narodowa Agencja ANPCDEFP. W trakcie spotkań partnerskich w 2010 r. w Madrycie i Kolonii wypracowano kryteria

oceny projektów oraz przeprowadzono przegląd działań projektowych ze wszystkich krajów realizujących program „Uczenie się przez całe życie”, badając spełnienie kryterium innowacyjności i twórczości w kształceniu nauczycieli. Do wszystkich skierowano ankietę internetową na temat wykorzystywania i rozwijania twórczych, innowacyjnych i możliwych do przenoszenia metod. Wyniki badania są dostępne na stronie internetowej programu. Osiągniętym w 2011 r. rezultatem jest podręcznik innowacyjnych metod doskonalenia nauczycieli i kadry szkolącej. Będzie on szeroko promowany i upowszechniany w Europie w wersji elektronicznej we wszystkich językach partnerów projektu oraz w wersji papierowej w językach angielskim, francuskim, niemieckim oraz hiszpańskim. W 2011 r., w drugim roku realizacji projektu, odbyły się również 3 seminaria tematyczne: w Polsce, Szwecji i Wielkiej Brytanii w celu wypracowania sposobów podniesienia dostępności rezultatów wybranych projektów, dyskusji na temat najlepszych metod wprowadzania efektów projektów do głównego nurtu polityki edukacyjnej oraz wypracowania propozycji udoskonaleń w zakresie szkoleń nauczycieli w odniesieniu do ekspertów, decydentów politycznych i partnerów. Końcowa konferencja odbędzie się w marcu 2012 r. w Bukareszcie.

INCLUSION – SUPPORTING THE PARTICIPATION OF UNDER-REPRESENTED GROUPS IN THE LIFELONG LEARNING PROGRAMME (WSPIERANIE UDZIAŁU GRUP ZAGROŻONYCH WYKLUCZENIEM SPOŁECZNYM I ZAWODOWYM W PROGRAMIE „UCZENIE SIĘ PRZEZ CAŁE ŻYCIE”) Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji – Narodowa Agencja Programu „Uczenie się przez całe życie” uczestniczy, jako kluczowy partner, w projekcie INCLUSION. Inicjatywa ta jest realizowana od 1 grudnia 2009 r. do 30 listopada 2012 r. przez jedną z czterech grup tematycznych powołanych przez Komisję Europejską w ramach akcji Sieci Tematyczne programu „Uczenie się przez całe życie”. Koordynatorem grupy jest Narodowa Agencja Programu Leonardo da Vinci, Grundtvig i Transversal z Wielkiej Brytanii (ECORYS), a w jej skład wchodzi w sumie 13 Narodowych Agencji z: Czech, Danii, Finlandii, Łotwy, Niemiec, Polski, Portugalii, Rumunii, Słowenii, Szwecji, Turcji, Wielkiej Brytanii i Włoch. Celem projektu INCLUSION jest wspieranie programu „Uczenie się przez całe życie” we włączaniu do udziału w procesie uczenia się przez całe życie grup wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem społecznym i zawodowym. Poszczególne etapy projektu obejmują: – analizę definicji „grupy zagrożone wykluczeniem” w krajach partnerskich projektu; – analizę skuteczności programu „Uczenie się przez całe życie” we włączaniu grup wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem; – opracowanie rekomendacji dla Komisji Europejskiej, Agencji Wykonawczej, narodowych agencji i innych interesariuszy, dotyczących zwiększania udziału w programie grup wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem.

Strona internetowa projektu: www.llpinclusion.eu

Główne rezultaty projektu to: – raport syntetyczny prezentujący poziom udziału w programie „Uczenie się przez całe życie” grup wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem; – raport przedstawiający aktualne badania/opracowania dotyczące tematyki projektu; – baza 150 projektów stanowiących przykłady dobrej praktyki w obszarze włączania grup wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem; – raport dla Komisji Europejskiej, Agencji Wykonawczej i narodowych agencji prezentujący zalecenia na temat zwiększenia udziału w programie grup wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem.

W 2011 r. Polska NA uczestniczyła w 4 spotkaniach partnerów projektu i 1 seminarium tematycznym (pt. Learn and Share, what can we do together?) oraz była odpowiedzialna za koordynowanie pracy parterów regionalnych – Narodowych Agencji z Czech, Rumunii i Słowenii.

NET ECVET: WORKING TOGETHER TO UNDERSTAND AND IMPLEMENT ECVET (NET ECVET: SIEĆ WSPÓŁPRACY NA RZECZ ZROZUMIENIA I WDROŻENIA SYSTEMU TRANSFERU PUNKTÓW KREDYTOWYCH W KSZTAŁCENIU ZAWODOWYM) Projekt międzyagencyjny NET ECVET realizowany jest od 1 grudnia 2010 r. do 30 listopada 2013 r. Przedsięwzięcie to jest koordynowane jest przez Narodową Agencję Programu Leonardo da Vinci w Niemczech (BIBB), a biorą w nim udział NA z: Austrii, Danii, Finlandii, Francji, Holandii, Norwegii, Polski, Rumunii, Szwecji, Turcji, Węgier, Wielkiej Brytanii oraz Włoch.

Celem projektu jest dokonanie przeglądu rezultatów, wyników, metod i instrumentów opracowanych w ramach działań projektowych finansowanych z programu „Uczenie się przez całe życie”, które dotyczą wdrażania i testowania systemu ECVET. W ramach NET ECVET planowane są inicjatywy mające na celu szerokie

upowszechnianie w krajach partnerskich dostępnych rezultatów i efektów projektów w zakresie stosowania systemu ECVET, jak również wymianę doświadczeń między krajami partnerskimi oraz upowszechnianie informacji i stosowanych praktyk związanych z nim. W 2011 roku zostały wypracowane następujące rezultaty:

109

Projekty międzyagencyjne

na celu monitorowanie działań w projekcie i dyskusję na temat kolejnych działań. W kolejnych etapach planowane są następujące działania: – interaktywny poradnik dotyczący projektowania ECVET (Web based toolbox); – materiał szkoleniowy dla trenerów na temat wdrażania ECVET; – 4 regionalne warsztaty poświęcone zagadnieniom definiowania i opisywania efektów uczenia oraz oceny jednostek efektów uczenia; – konferencja końcowa dotycząca praktycznego zastosowania ECVET.

Strona internetowa projektu: netecvet.com – rozbudowano europejską bazę produktów i projektów programu Leonardo da Vinci (ADAM – http://www.adam-europe.eu) o inicjatywy dotyczące tematyki ECVET, wraz z umieszczeniem kluczowych produktów. Do wybranych projektów zostały podłączone etykiety z napisem ECVET, tym samym istnieje możliwość prostego ich wyszukiwania we wspomnianej bazie; – z puli odznaczonych projektów wybrano te, które stanowią przykłady

dobrej praktyki we wdrażaniu ECVET w Europie; – uruchomiono interaktywną internetową platformę dotyczącą ECVET http:// netecvet.com; – podjęto przygotowania w celu organizacji warsztatów na temat Quality Management in ECVET Mobility, które odbędą się w maju 2012 r. w Warszawie; – przedstawicielka Narodowej Agencji w Polsce uczestniczyła w trzech spotkaniach partnerskich mających

Projekt skierowany jest do ekspertów narodowych, władz krajowych, beneficjentów projektów edukacyjnych programu ”Uczenie się przez całe życie”, którzy są związani z wdrażaniem bądź upowszechnianiem ECVET. Tym samym jego odbiorcą są osoby mające wpływ bądź będące zależne od zmian organizacyjnych i merytorycznych w systemie kształcenia zawodowego – w tym m.in. modernizacji systemu potwierdzania kwalifikacji zawodowych.

PROJEKT ENIQAB – EUROPEAN INITIATIVE FOR QUALITY ASSURANCE AND DEVELOPMENT IN VOCATIONAL TRAINING Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji jest partnerem w dwuletnim projekcie ENIQAB – European Initiative for Quality Assurance and Development in Vocational Training. Ma on na celu upowszechnianie wypracowanych w ramach projektów pilotażowych zleconych przez BIBB rozwiązań i modeli zapewniania jakości w kształceniu zawodowym oraz wzmacnianie współpracy i wymianę doświadczeń w tym zakresie, w szczególności z krajami Europy, gdzie model kształcenia dualnego nie jest powszechnie obowiązujący. Partnerami projektu są następujące instytucje:

110

– BIBB, Federal Institute for Vocational Education and Training (Coordinator) – Niemcy; – OeAD-GmbH, Austrian Agency for International Cooperation in Education and Research – Austria; – FRSE, Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji – Polska; – DGERT, Directorate General for Employment and Industrial Relations – Portugalia. Koordynator projektu BIBB, Federal Institute for Vocational Education and Training zwrócił się z prośbą do partnerów o włączenie się w upowszechnianie rezultatów dziesięciu projektów

realizowanych przez instytucje z Niemiec w krajach partnerskich. Projekty wypracowują instrumenty zapewniania jakości w kształceniu dualnym, z udziałem uniwersytetów, pracodawców, instytucji szkoleniowych i rzemiosła. W dn. 25 maja 2011 r. FRSE zorganizowała spotkanie z udziałem przedstawicieli izb rzemieślniczych oraz Związku Rzemiosła Polskiego zainteresowanych pilotażowym zbadaniem możliwości wykorzystania rezultatów projektów niemieckich w warunkach polskich. Rola FRSE (NA programu „Uczenie się przez całe życie”) jako partnera w działaniach projektowych polega na:

– przedstawieniu systemu kształcenia zawodowego w Polsce oraz aktualnie przeprowadzanej modernizacji kształcenia zawodowego na użytek partnerów projektu; – wybraniu projektów programu „Uczenie się przez całe życie” i ich rezultatów (a zwłaszcza LdV), promujących rozwiązania dotyczące zapewniania jakości w kształceniu i szkoleniu zawodowym;

– pełnieniu roli łącznika pomiędzy działaniami, strategiami wypracowanymi w ramach projektu a dotychczasowymi inicjatywami podejmowanymi/realizowanymi w Polsce w obszarze zapewniania jakości w VET; – upowszechnianiu wyników projektu na poziomie regionalnym i krajowym.

SIEĆ TEMATYCZNA QALLL – STANDS FOR “QUALITY ASSURANCE IN LIFELONG LEARNING WITH A FOCUS ON VOCATIONAL EDUCATION AND TRAINING AND ADULT EDUCATION” (ZAPEWNIANIE JAKOŚCI W UCZENIU SIĘ PRZEZ CAŁE ŻYCIE ZE SZCZEGÓLNYM UWZGLĘDNIENIEM KSZTAŁCENIA ZAWODOWEGO I EDUKACJI DOROSŁYCH) Koordynatorem projektu jest austriacka Narodowa Agencja Programu „Uczenie się przez całe życie”. Partnerzy projektu to: 14 narodowych agencji programu (z Niemiec, Finlandii, Włoch, Słowacji, Holandii, Słowenii, Islandii, Czech, Irlandii, Turcji, Norwegii, Szwecji, Belgii Wspólnoty Niemieckojęzycznej, Luksemburga) oraz 3 instytucje wspierające – NA z Polski i Węgier oraz Agencja Wykonawcza EACEA. Inicjatywa ta odnosi się do programów Leonardo da Vinci oraz Grundtvig i obejmuje zarówno projekty scentralizowane, jak i zdecentralizowane. QALLL jest odpowiedzią na wyzwania dotyczące problematyki zapewniania jakości w działaniach edukacyjnych. Celem projektu jest upowszechnianie dobrych praktyk i narzędzi zapewniania jakości w obszarze uczenia się przez całe życie oraz wspólne wypracowanie rekomendacji dla szerokiego kręgu beneficjentów programu „Uczenie się przez całe życie” oraz władz krajowych. Ma także na celu zdefiniowanie priorytetów dotyczących zapewniania jakości, które mogłyby zostać uwzględnione w przyszłej generacji europejskich programów edukacyjnych. Projekt jest realizowany od 2010 do 2012 roku. Zadaniem polskiej NA była identyfikacja przykładów ciekawych inicjatyw poświęconych tematyce zapewniania jakości oraz promocja konferencji organizowanych przez grupę partnerską w ramach projektu. QALL był także przedstawiony na konferencji zorganizowanej podczas polskiej prezydencji Rozwijanie współpracy pomiędzy kształceniem zawodowym, szkolnictwem wyższym i uczeniem się

Strona internetowa projektu: www.qalll.eu dorosłych w odpowiedzi na wyzwania uczenia się przez całe życie. Pracownicy NA brali udział w spotkaniach grupy partnerskiej oraz w drugiej konferencji tego projektu zorganizowanej w Berlinie 28 listopada 2011 r.

111

Obchody Europejskiego Roku Wolontariatu

Ob c h o d y Eu r o p e j s k i e g o R o k u W o l o n t a r i a t u erw2011.gov.pl/pl

Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji aktywnie zaangażowała się w obchody Europejskiego Roku Wolontariatu w Polsce. Jeszcze w 2010 r. FRSE włączyła się w prace Międzysektorowego Zespołu Roboczego ds. ERW 2011 koordynowanego przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, stając się jego jednym z najbardziej aktywnych członków.

W ramach prac Zespołu Fundacja brała udział m.in. w procesie konsultacji konkluzji Rady UE dot. roli wolontariatu w polityce społecznej (przyjętych przez Radę ds. Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Spraw Konsumenckich w dn. 3 listopada 2011 r.), zgłaszając uwagi (uwzględnione w ostatecznej wersji konkluzji) dotyczące potrzeby szerszego podkreślenia znaczenia wolontariatu w procesie uczenia się przez całe życie, szczególnie w odniesieniu do osób starszych. Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji podjęła się także roli organizatora całego szeregu różnorodnych wydarzeń skupiających się na wolontariacie, jego wartości i znaczeniu, które stanowiły część Krajowego Programu Działania w czasie ERW 2011. Europejski Rok Wolontariatu stanowił okazję do podejmowania dodatkowych wysiłków na rzecz upowszechniania osiągnięć i doświadczeń beneficjentów Akcji 2. Wolontariat Europejski programu „Młodzież w działaniu” oraz akcji Wolontariat Seniorów programu Grundtvig. Wśród przedsięwzięć zrealizowanych przez FRSE podczas obchodów ERW 2011 znalazły się między innymi: xF orum Wolontariat międzynarodowy – wolontariat dla wszystkich, które odbyło się 20 stycznia 2011 r. w Warszawie, miało na celu popularyzację programów umożliwiających wyjazd na wolontariat międzynarodowy, w tym programu „Młodzież w działaniu” oraz Grundtvig. Konferencja zgromadziła ponad 200 przedstawicieli organizacji pozarządowych i instytucji publicznych, stanowiąc forum do dyskusji nad wyzwaniami towarzyszącymi mobilności wolontariuszy;

112

x Ogólnopolska konferencja Rozwijanie kompetencji społecznych i obywatelskich zorganizowana w ramach rozwijania kompetencji kluczowych i wspierania celów Europejskiego Roku Działalności Wolontariackiej na rzecz aktywnego obywatelstwa przez Zespół Upowszechniania i Wykorzystywania Rezultatów Programu „Uczenie się przez całe życie” przy współpracy programów sektorowych i programu międzysektorowego oraz współpracy z Ośrodkiem Rozwoju Edukacji. Konferencja odbyła się 25 maja 2011 r. w Warszawie, w siedzibie ORE. Wzięło w niej udział ponad 120 osób: przedstawicieli ośrodków doskonalenia nauczycieli, nauczycieli i dyrektorów szkół, uczelni wyższych kształcących nauczycieli, organizacji pozarządowych – partnerów społecznych szkół, organów nadzoru i organów prowadzących szkoły. W spotkaniu uczestniczyli przedstawiciele centralnych władz oświatowych i szkolnictwa wyższego, centralnych instytucji edukacyjnych, władz lokalnych, szkół wyższych, dyrektorzy szkół, dydaktycy. Połączenie prezentacji dobrych praktyk z wymianą doświadczeń i perspektywami ogólnymi nakreślonymi przez ekspertów umożliwiło zobaczenie kompetencji społecznych i obywatelskich w różnorodnych perspektywach: historycznej i wizji przyszłości, edukacji szkolnej i uczenia się przez całe życie, w kategoriach aktywności społecznej i racji stanu, dobra państwa i polityki edukacyjnej, kodów kulturowych społeczeństwa i standardów kultury organizacyjnej szkoły; x Dzień Wolontariatu Młodzieżowego oraz Wolontariatu Seniorów w Pawilonie EYV Tour w Warszawie – 2 i 8 września 2011 r. – zakładały prezentację jak najszerszej oferty wolontariatu dla młodych ludzi i seniorów. FRSE koordynowała organizację Dnia Wolontariatu Młodzieżowego i pełniła rolę partnera podczas

organizacji Dnia Wolontariatu Seniorów. Pawilon Europejskiego Roku Wolontariatu w Dniu Wolontariatu Młodzieżowego odwiedziło prawie 1000 młodych ludzi, natomiast w Dniu Wolontariatu Seniorów – 300 osób; x Ogólnopolskie Forum Inicjatyw Pozarządowych, Warszawa, 16 września 2011 r. Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji prowadziła stoisko informacyjne podczas konferencji zorganizowanej w ramach VI Ogólnopolskiego Forum Inicjatyw Pozarządowych, które zgromadziło ponad 400 przedstawicieli organizacji pozarządowych z całej Polski. Na stoisku FRSE prowadzone było doradztwo na temat możliwości pozyskania dofinansowania w ramach zarządzanych przez FRSE programów. Odwiedzający mieli okazję do rozmowy i konsultacji swoich pomysłów związanych m.in. z wolontariatem europejskim z przedstawicielami FRSE – pracownikami programu „Młodzież w działaniu”, „Uczenie się przez całe życie” – Comenius i Leonardo da Vinci; x Europejska konferencja programu Grundtvig na temat wolontariatu dorosłych zorganizowana przez polską Narodową Agencję Programu „Uczenie się przez całe życie”. Konferencja odbyła się w Warszawie w dn. 23-26 listopada 2011 r. i zgromadziła ponad 130 zagranicznych ekspertów i praktyków Grundtviga z 32 krajów oraz przedstawicieli Komisji Europejskiej, narodowych agencji i beneficjentów programu Grundtvig. Spotkanie miało na celu popularyzację idei wolontariatu osób dorosłych jako sposobu uczenia się i nabywania przez nich nowych umiejętności (więcej o konferencji na str. 94).

113

Polecane publikacje

P o l e c a n e p u b l i k a c j e frse.org.pl/publikacje

Projekty typu kurs intensywny koordynowane przez polskie szkoły wyższe w latach 2007/2008 – 2009/2010. Kompendium Internacjonalizacja studiów wyższych Redakcja Waldemar Martyniuk Publikacja prezentuje głosy w dyskusji nad potrzebami i przejawami internacjonalizacji studiów wyższych w Polsce oraz umieszcza te wypowiedzi w szerszym, europejskim i światowym, kontekście. Do udziału w dyskusji zaproszeni zostali przedstawiciele polskich i zagranicznych ośrodków oraz stowarzyszeń uniwersyteckich, a także instytucji europejskich.

Europejski wymiar edukacji – program Comenius w Polsce Redakcja Magdalena Szpotowicz Prezentacja artykułów zbierających doświadczenia ze zrealizowanych projektów, a także tekstów metodycznych wskazujących zalety i perspektywy wykorzystania metody pracy projektowej w niemałym zadaniu, jakim jest międzynarodowy projekt prowadzony przez instytucje partnerskie.

Issues in Promoting Multilingualism Teaching – Learning – Assessment

Erasmus w Polsce w roku akademickim 2009/2010

Redakcja Hanna Komorowska Pozycja ta została przygotowana specjalnie na konferencję Kompetencje językowe podstawą sukcesu zawodowego i społecznego w Europie, która odbyła się na UW w dn. 2829 września 2011 r. w ramach prezydencji Polski w Radzie UE. Książka jest zbiorem artykułów w języku angielskim obejmujących najważniejsze zagadnienia związane z edukacją językową i promowaniem wielojęzyczności w Europie.

Wydawana co roku publikacja prezentująca zestawienia, wykresy i podsumowania dotyczące realizacji programu Erasmus przez polskie uczelnie na tle danych pochodzących ze wszystkich krajów uczestniczących w programie.

114

Broszura prezentuje ciekawy i bardzo popularny wśród studentów sposób na umiędzynarodowienie programu kształcenia – cykl intensywnych zajęć dydaktycznych, przygotowanych przez specjalistów w konkretnej dziedzinie akademickiej, często przy współudziale profesjonalistów spoza uczelni. Specyficzną cechą kursu intensywnego jest udział w nim międzynarodowej grupy studentów i prowadzenie zajęć również przez międzynarodowy zespół dydaktyków i profesjonalistów. W pozycji tej zawarto także opisy projektów prowadzonych przez grupy europejskich szkół wyższych w programie Erasmus w latach 2007/2008 – 2009/2010, zakończonych w roku 2010.

Biuletyn Leonardo da Vinci 1/2011. Rolnictwo Kolejny numer biuletynu, tym razem poświęcony tematyce szeroko rozumianej edukacji rolniczej, intensywnie rozwijanej w projektach programu Leonardo da Vinci. W publikacji znajduje się wiele bardzo ciekawych wypowiedzi, które mogą stać się inspiracją do nowych działań i kolejnych projektów w programie Leonardo da Vinci.

Higher Education in Poland Publikacja kompleksowo przedstawia szkolnictwo wyższe w Polsce, prezentuje szeroką ofertę uczelni wyższych publicznych i prywatnych, które dążą do wysokich standardów w nauczaniu przy najwyższych kryteriach jakościowych. Zawarte są w niej także praktyczne wskazówki dla studentów.

Szkolnictwo wyższe w Europie 2010: wpływ Procesu Bolońskiego. Seria Focus (Focus on Higher Education in Europe 2010: The impact of the Bologna Process) Tłumaczenie na język polski wydanego w lutym 2010 r. raportu Focus on Higher Education in Europe 2010: The impact of the Bologna Process. Raport opracowany przez sieć EURYDICE dla Komisji Europejskiej ukazuje postępy poczynione w zakresie reformowania szkolnictwa wyższego w 46 krajach biorących udział w Procesie Bolońskim. Opracowanie powstało w oparciu o informacje krajowe, które następnie zaprezentowano w ujęciu porównawczym. Oficjalna inauguracja europejskiego obszaru szkolnictwa wyższego w 2010 r. uwidoczniła ogromne zmiany w strukturach szkolnictwa wyższego w całej Europie, które wpisują się w realizację założeń Procesu Bolońskiego. Jednym z najbardziej wyraźnych zjawisk minionej dekady jest widoczny wzrost znaczenia zewnętrznego zapewniania jakości w szkolnictwie wyższym. Sektor europejskiego szkolnictwa wyższego podlega procesowi dynamicznych zmian i, co za tym idzie, musi sprostać coraz to nowym, pojawiającym się nieuchronnie wyzwaniom. Szczególnie wyższa niż kiedykolwiek liczba studentów, wciąż utrzymująca się stagnacja w zakresie finansowania i konieczność wprowadzania reform powodują dodatkowe obciążenie tego sektora. Dlatego też potrzeba intensywniejszej współpracy na poziomie europejskim staje się coraz bardziej paląca, zwłaszcza że udoskonalone mechanizmy monitorowania okazują się konieczne do oceny wpływu przeprowadzanych reform. Publikacja jest dostępna w języku angielskim i polskim.

115

Polecane publikacje

Program „Uczenie się przez całe życie – Raport 2010”

Rozwijanie kompetencji społecznych i obywatelskich

Science education in Europe: National Policies, Practices and Research

Kolejny raport z rocznej działalności programu „Uczenie się przez całe życie” w Polsce. Twórcy publikacji zapraszają do zapoznania się z przykładami dobrej praktyki beneficjentów programu, statystykami za rok 2010, działaniami Narodowej Agencji, programami i inicjatywami wspomagającymi realizacje celów programu „Uczenie się przez całe życie”.

Zeszyt pt. Rozwijanie kompetencji społecznych i obywatelskich w projektach współpracy europejskiej został przygotowany jako materiał na konferencję zatytułowaną Rozwijanie kompetencji społecznych i obywatelskich, zorganizowaną 25 maja 2011 r. w Warszawie w ramach Europejskiego Roku Wolontariatu. Upowszechniając przykłady dobrej praktyki, kształtujące postawy prospołeczne w projektach programów sektorowych programu „Uczenie się przez całe życie”, programu międzysektorowego Wizyty Studyjne oraz programów eTwinning i European Language Label, publikacja wspiera cele Europejskiego Roku Wolontariatu 2011. Prezentowany zeszyt ukazuje także możliwości, jakie stwarza program „Uczenie się przez całe życie” dla aktywnego udziału w życiu społecznym.

(Nauczanie przedmiotów ścisłych i przyrodniczych w Europie: Polityka, praktyka i badania naukowe) Raport przedstawia organizację nauczania przedmiotów ścisłych i przyrodniczych w Europie oraz przegląd polityki edukacyjnej i strategii, które mają na celu poprawę jakości ich nauczania. Opracowanie prezentuje działania mające na celu wspieranie nauczycieli i szkoły w procesie motywowania uczniów i rozwijania ich zainteresowań przedmiotami ścisłymi i przyrodniczymi. Raport zawiera też przegląd literatury odnoszącej się do nauczania przedmiotów ścisłych i przyrodniczych, najważniejsze wnioski z międzynarodowych badań PISA i TIMSS oraz z badań pilotażowych dotyczących treści programów kształcenia nauczycieli. Publikacja dotyczy 31 krajów (państwa członkowskie Unii Europejskiej oraz Islandia, Liechtenstein, Norwegia i Turcja), a rok odniesienia to 2010/11.

Kluczowe dane o kształceniu i innowacjach z zastosowaniem technologii informacyjno-komunikacyjnych w szkołach w Europie. Wydanie 2011 (Key Data on Learning and Innovation through ICT at School in Europe 2011) Technologie informacyjno-komunikacyjne (TIK) rozwijają się w błyskawicznym tempie już od 10 lat i zastosowanie ich w edukacji powoduje zmiany w dydaktyce, metodach i programach nauczania oraz w procesie ewaluacji kształcenia. W oparciu o poprzednie publikacje Eurydice dotyczące technologii informacyjno-komunikacyjnych w szkołach w Europie raport Kluczowe dane 2011 koncentruje się na ewolucji zastosowania TIK w edukacji oraz zmianach, jakie technologie te przyniosły w zakresie polityki edukacyjnej i w praktycznym zastosowaniu metod i programów nauczania, oraz procesie ewaluacji kształcenia. Opracowanie przedstawia proces wdrażania europejskich kompetencji kluczowych oraz promocję umiejętności ponadprzedmiotowych, jak również rolę technologii informacyjno-komunikacyjnych w tym względzie. Prezentuje także krajowe strategie w szkoleniu i wspieraniu nauczycieli w wykorzystaniu TIK. Publikacja jest dostępna w języku angielskim i polskim.

116

Dorośli w systemie edukacji formalnej: polityka i praktyka w Europie (Adults in Formal Education: Policies and Practices in Europe) W ciągu ostatniej dekady koncepcja uczenia się przez całe życie zajmowała centralne miejsce w europejskich dyskusjach dotyczących polityki w zakresie kształcenia i szkolenia. Przekonani o istotnym znaczeniu edukacji dorosłych i jej zasadniczym udziale w rozwoju konkurencyjności, zatrudnialności i spójności społecznej ministrowie UE ds. edukacji uzgodnili, że wskaźnik osób dorosłych uczestniczących w kształceniu i szkoleniu (w ciągu 4 tygodni przed badaniem) powinien do 2020 r. wzrosnąć do co najmniej 15 proc. Raport Eurydice Dorośli w systemie edukacji formalnej: Polityka i praktyka w Europie przedstawia sytuację będącą następstwem realizacji Planu działań na rzecz kształcenia dorosłych – Na naukę zawsze jest odpowiednia pora (Komisja Europejska, 2007). W szczególności raport odwołuje się do jednego z celów Planu – umożliwienia dorosłym pójścia o krok wyżej i dążenia do nowych osiągnięć edukacyjnych. Opracowanie skupia się na możliwościach zdobycia formalnych kwalifikacji przez osoby, które przedwcześnie przerwały naukę, jak również opisuje stosowaną politykę oraz środki podejmowane w krajach europejskich, mające na celu zwiększenie udziału dorosłych w szkolnictwie wyższym. Publikacja jest dostępna w języku angielskim i polskim.

Mathematics education in Europe: Common Challenges and National Policies (Edukacja matematyczna w Europie: wspólne wyzwania oraz krajowe polityki) Kompetencje matematyczne stanowią integralną część wielu dziedzin, zawodów i obszarów życia. Raport opracowany przez sieć Eurydice przedstawia kluczowe aspekty polityk i praktyki w zakresie nauczania matematyki w europejskich systemach edukacji, kładąc szczególny nacisk na kwestie reform programów nauczania, stosowanych metod nauczania i sposobów oceniania uczniów oraz na kształcenie nauczycieli tego przedmiotu. Raport prezentuje również kroki podejmowane w krajach Europy w celu przeciwdziałania zjawisku słabych wyników/niepowodzeń w matematyce oraz działania, jakie kraje podejmują, aby zachęcać uczniów do nauki tego przedmiotu. Pozycja powstała w oparciu o szerokie badania nad literaturą dotyczącą edukacji matematycznej, wnioski z międzynarodowych badań PISA i TIMSS oraz wyniki pilotażowego badania sieci Eurydice (SITEP) na temat treści zawartych w programach studiów przygotowujących nauczycieli matematyki. Raport obejmuje 31 krajów (wszystkie państwa członkowskie UE oraz Islandię, Liechtenstein, Norwegię i Turcję) i zawiera dane za rok 2010/11.

eTwinning dziś. Nauczyciele mają głos Książka z serii Nauczyciele mają głos zatytułowana eTwinning dziś jest efektem wspólnego wysiłku. Została napisana przez nauczycieli z wielu krajów europejskich, którzy odgrywają aktywną rolę w eTwinningu i chcą podzielić się swoim entuzjazmem, doświadczeniami, a także radą lub nawet uwagami na temat przeszkód, które napotkali. Wypowiedzi autorów tej publikacji mają charakter indywidualny, ale jest też coś, co je wszystkie łączy.

Modernisation of Higher Education in Europe 2011: Funding and the Social Dimension (Modernizacja szkolnictwa wyższego w Europie 2011: Finansowanie i wymiar społeczny) Głównym tematem raportu jest wymiar społeczny szkolnictwa wyższego – zagadnienie szeroko dyskutowane w ramach polityki europejskiej i krajowej ostatnich lat. Wymiar społeczny dotyczy przede wszystkim procesu zwiększania dostępu do edukacji na poziomie wyższym dla jak najszerszej grupy osób. Publikacja zawiera dane za rok 2009/10 i obejmuje 31 krajów (państwa członkowskie UE oraz Islandia, Liechtenstein, Norwegia i Turcja). Jednym z istotnych trendów w europejskim szkolnictwie wyższym ostatniej dekady był stały wzrost liczby studentów, który osiągnął średnio 25 proc. Tendencja ta jest globalna i wiąże się ze zwrotem w kierunku społeczeństwa opartego na wiedzy, które stanowi dla krajów Europy nowe wyzwanie. Fakt, że liczba studentów stale wzrasta nie oznacza jednak, że do instytucji szkolnictwa wyższego ma dostęp coraz szersza pod względem przekroju społecznego grupa osób. Ministrowie szkolnictwa wyższego podkreślają, że ogół studentów podejmujących, odbywających i kończących studia na wszystkich poziomach powinien odzwierciedlać różnorodność naszych populacji i potwierdzają, że istotną sprawą jest to, aby studenci mogli kończyć studia bez przeszkód związanych z ich pochodzeniem społecznym i sytuacją materialną (Komunikat Londyński 2007). Zgodnie z deklaracjami obowiązującymi w Europie większość krajów zapowiada, że zwiększenie liczby studentów i zróżnicowanie tej grupy stanowi jeden z głównych celów ich polityki.

117

Polecane publikacje

Różnice w wynikach nauczania a płeć uczniów: obecna sytuacja i działania podejmowane w Europie (Gender Differences in Educational Outcomes: study on the measures taken and current situation in Europe) Tłumaczenie na język polski wydanej w grudniu 2009 r. publikacji Gender Differences in Educational Outcomes: study on the measures taken and current situation in Europe. Tradycyjne stereotypy są największym wyzwaniem dla równouprawnienia płci w edukacji – wniosek ten wynika z przedstawionej przez Komisję Europejską publikacji dotyczącej zagadnienia równouprawnienia płci w edukacji w krajach Europy. Wynika z niej, że płeć jest nadal istotnym czynnikiem przy wyborze studiów i osiąganiu wyników w nauce. Zależności między płcią a wykształceniem zmieniły się znacząco w ciągu ostatnich 50 lat i obecnie różnice przybierają bardziej złożone formy. W szkołach pracują głównie kobiety, ale systemami edukacji zarządzają mężczyźni. Większość absolwentów szkół wyższych stanowią kobiety, ale naukę przedwcześnie kończą najczęściej chłopcy. Polityka dotycząca równouprawnienia płci powinna być więc oparta na jasnym rozumieniu zależności między płcią ucznia a jego wynikami w nauce – powiedziała europejska komisarz ds. edukacji Androulla Vassiliou. Raport Komisji powstał na podstawie danych zebranych i opracowanych przez sieć Eurydice. W jego przygotowaniu uczestniczyły biura Eurydice z 29 państw (wszystkie państwa członkowskie UE z wyjątkiem Bułgarii oraz Liechtenstein, Islandia i Norwegia). Publikacja jest dostępna w języku angielskim i polskim.

Konkurs EDUinspiracje 2011 na najlepszy projekt programu „Uczenie się przez całe życie” w zakresie mobilności W publikacji zaprezentowano sześciu laureatów konkursu oraz dwunastu wyróżnionych. Pokazano również kilka zgłoszonych do konkursu przykładów mobilności w programach Erasmus i Grundtvig, mimo że nie znalazły się w wąskim gronie projektów wskazanych w tegorocznej edycji jako najlepsze.

118

Polecane publikacje

Nauka czytania w Europie: kontekst, polityka i praktyka

10 lat European Language Label w Polsce. Laureaci 2010-2011

Gdyby nie Grundtvig… 10 lat programu Grundtvig oczami beneficjentów

(Teaching Reading in Europe: Contexts, Policies and Practices) Pierwsze paneuropejskie opracowanie przedstawiające wszechstronny obraz kształtowania umiejętności czytania u dzieci i młodzieży w wieku od 3 do 15 lat. Opracowanie podejmuje cztery główne zagadnienia: metodyka i dydaktyka w nauczaniu czytania, radzenie sobie z trudnościami w czytaniu, kształcenie nauczycieli oraz promocja czytania poza szkołą. Każde zagadnienie jest opracowane z wykorzystaniem wyników badań edukacyjnych, najnowszych wyników badań międzynarodowych oraz pogłębionych analiz polityki prowadzonej w poszczególnych krajach, programów oraz przykładów dobrej praktyki. Raport powstał na zamówienie Komisji Europejskiej i został opracowany na podstawie informacji i analiz zebranych w 31 krajach Sieci. Pozycja ta ujawnia, że większość krajów europejskich ma obecnie sformułowaną politykę dotyczącą promocji czytania, często jednak brakuje w niej konkretnych rozwiązań przeznaczonych dla grup zagrożonych problemami w nauce czytania, takich jak chłopcy, dzieci z defaworyzowanych gospodarstw domowych czy też dzieci migranci. Raport podkreśla także fakt, że tylko w kilku krajach w szkołach zatrudniani są specjaliści nauki czytania w celu wspierania nauczycieli i uczniów. W roku 2009 w Unii Europejskiej około jedna piąta 15-latków miała trudności z czytaniem. Kraje UE uzgodniły, że do roku 2020 konieczne jest ograniczenie odsetka uczniów mających kłopoty z czytaniem do 15 proc. Jedynie w Belgii (Wspólnota Flamandzka), Danii, Estonii, Polsce, Finlandii i Norwegii odsetek uczniów mających trudności tego typu był niższy lub równy 15 punktom procentowym. Publikacja jest dostępna w języku angielskim i polskim.

Publikacja poświęcona dekadzie funkcjonowania konkursu ELL w Polsce oraz projektom nagrodzonym tym certyfikatem w latach 2010 i 2011. Zostały w niej zaprezentowane oryginalne pomysły oraz metody nauczania i uczenia się języków, opracowane przez nauczycieli, metodyków, a także uczniów. Materiał ma służyć jako twórcza inspiracja dla nauczycieli językowców oraz pasjonatów uczenia się języków.

Publikacja, wydana w wersji polsko-angielskiej, składa się z trzech części. Pierwsza z nich zawiera podsumowanie 10 lat realizacji programu Grundtvig w Polsce. Druga poświęcona jest konkursowi Pierwsza Liga Grundtviga, ogłoszonemu z okazji 10-lecia programu. Ostatnia, najobszerniejsza część, zawiera 20 wywiadów z wybranymi beneficjentami wszystkich akcji zdecentralizowanych programu Grundtvig.

Zwycięskie projekty w konkursach programu eTwinning – 2011 Publikacja przedstawia najciekawsze i najwyżej ocenione projekty, w nadziei, że zainspirują one i zachęcą kolejnych nauczycieli i uczniów do korzystania z fascynujących możliwości programu eTwinning. W broszurze znaleźć można obszerne opisy 16 projektów – laureatów ogólnopolskiego konkursu Nasz projekt eTwinning w roku 2011 wraz z konkursami tematycznymi: eTwinning w szkolnej bibliotece, konkursem dla nauczycieli przedmiotów matematyczno-przyrodniczych oraz konkursem językowym.

Teachers’ and School Heads’ Salaries and Allowances in Europe, 2009/10 (Zarobki – wraz z dodatkami – nauczycieli i dyrektorów szkół w Europie, 2009/10) Raport porównuje różne aspekty wynagrodzeń oraz zawiera porównywalne zestawienia danych krajowych dotyczących płac nauczycieli i dyrektorów w sektorze publicznym od edukacji przedszkolnej do szkolnictwa średniego II stopnia w 27 krajach UE oraz Islandii, Liechtensteinie, Norwegii i Turcji. Publikacja zawiera m.in. informacje dotyczące: – organów odpowiedzialnych za określanie podstawowego ustawowego wynagrodzenia w szkołach publicznych; – wynagrodzeń i zasad ich ustalania w sektorze prywatnym; – minimalnych i maksymalnych rocznych wynagrodzeń brutto w pełni wykwalifikowanych nauczycieli/dyrektorów zatrudnionych na pełny etat w szkołach publicznych; – rzeczywistych poziomów wynagrodzeń (tam, gdzie dane są dostępne); – wzrostu/spadku płac w ostatnich dwóch latach; – dodatków do wynagrodzeń dla nauczycieli/dyrektorów. Część porównawcza prezentuje organy odpowiedzialne za ustalanie ustawowych poziomów wynagradzania nauczycieli i dyrektorów. Minimalne i maksymalne wynagrodzenia są przedstawione w odniesieniu do PKB na jednego mieszkańca w każdym kraju, wraz ze wskazaniem wzrostu wynagrodzenia w zależności od doświadczenia zawodowego (stażu pracy). Dodatkowo minimalne i maksymalne stawki wynagrodzenia w PPS EUR są porównywane ze średnimi rzeczywistymi wynagrodzeniami (tam, gdzie dane są dostępne). Analizowany jest również ostatni wzrost/spadek siły nabywczej pracowników zatrudnionych w oświacie w odniesieniu do kryzysu ekonomicznego notowanego od 2008 roku. Przedstawione są także różne rodzaje dodatków do wynagrodzenia oraz organy odpowiedzialne za ich przydział i wymiar.

Drugoroczność w kształceniu obowiązkowym w Europie: regulacje prawne i statystyki (Grade Retention during Compulsory Education in Europe: Regulations and Statistics) Tłumaczenie na język polski wydanej w styczniu 2011 r. publikacji pt. Grade Retention during Compulsory Education in Europe: Regulations and Statistics. Opracowanie prezentuje porównanie, w jaki sposób rozwiązanie polegające na zatrzymywaniu uczniów na drugi rok szkolny w tej samej klasie jest stosowane w szkołach w Europie. Publikacja przedstawia znaczne zróżnicowanie w stosowaniu tego rozwiązania w poszczególnych krajach. Fakt, czy uczeń ma powtórzyć rok zależy głównie od kultury edukacyjnej danego kraju i oceny nauczyciela, a nie od obiektywnych wyników, jakie uzyskał. Opracowanie zostało przygotowane dla Komisji Europejskiej przez sieć Eurydice, która obecnie obejmuje 33 kraje (kraje członkowskie UE, Islandia, Liechtenstein, Norwegia, Szwajcaria, Chorwacja i Turcja). Podczas prac nad publikacją Grade Retention Szwajcaria i Chorwacja nie były jeszcze członkami sieci. Publikacja jest dostępna w języku angielskim i polskim.

„Europa dla Aktywnych” 16-stronicowy kwartalnik Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji. Jest połączeniem dziennika informacyjnego, poradnika i gazety opinii. Porusza problematykę związaną z polityką młodzieżową Unii Europejskiej, edukacją międzykulturową, programami edukacyjnymi i informacją młodzieżową. Informuje o ciekawych inicjatywach, inspiruje do tworzenia dobrych projektów.

119

P r z y d a t n e

Realizacja programu „Uczenie się przez całe życie” odbywa się w dużej mierze w świecie nowoczesnych technologii. Połączenie wiedzy, umiejętności i postaw odpowiednich do sytuacji stosowania technologii informatycznych jest definiowane jako kluczowe kompetencje informatyczne. Obejmują one niezbędne umiejętności poszukiwania, gromadzenia i przetwarzania informacji znajdujących się na stronach internetowych oraz ich wykorzystywania w krytyczny i systematyczny sposób.

Linki do stron zarządzanych przez Fundację Rozwoju Systemu Edukacji Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji zarządza kilkunastoma serwisami internetowymi. Ponadto osoby zainteresowane programem mogą korzystać z wielu przydatnych linków. Poniżej polecamy Państwu strony internetowe poszerzające i pogłębiające informacje zawarte w niniejszym Raporcie, ważne dla przybliżenia idei uczenia się przez całe życie. Ich poznanie z pewnością otwiera nowe perspektywy, pobudza kreatywność w realizacji własnych projektów oraz umożliwia dzielenie się doświadczeniem. Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji Program „Młodzież w działaniu” Program „Uczenie się przez całe życie” Program Comenius Program Erasmus Program Leonardo da Vinci Wizyty Studyjne Eksperci Bolońscy Program Grundtvig Program eTwinning European Language Label Europass Eurydice – Europejska Sieć Informacji o Edukacji Wizyty przygotowawcze Upowszechnianie i wykorzystywanie rezultatów programu „Uczenie się przez całe życie” w Polsce Języki Obce w Szkole EDUinspiracje Higher Education in Poland

www.frse.org.pl www.mlodziez.org.pl www.llp.org.pl www.comenius.org.pl www.erasmus.org.pl www.leonardo.org.pl www.sv.org.pl www.ekspercibolonscy.org.pl www.grundtvig.org.pl www.etwinning.pl www.ell.org.pl Www.Europass.Org.Pl www.eurydice.org.pl www.pv.org.pl www.waloryzacja.llp.org.pl www.jows.pl www.eduinspiracje.pl www.highereducationinpoland.org.pl

Przydatne linki: Ministerstwo Edukacji Narodowej Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego Agencja Wykonawcza ds. Edukacji, Sektora Audiowizualnego i Kultury Komisja Europejska (Programy edukacyjne) CEDEFOP (Europejskie Centrum Rozwoju Kształcenia Zawodowego) Europa – Oficjalny portal Unii Europejskiej Centrum Informacji Europejskiej Ministerstwa Spraw Zagranicznych Biuro Uznawalności Wykształcenia i Wymiany Międzynarodowej EURYPEDIA (Europejska Encyklopedia Krajowych Systemów Edukacji)

120

men.gov.pl mnisw.gov.pl eacea.ec.europa.eu ec.europa.eu/dgs/education_culture cedefop.europa.eu europa.eu cie.gov.pl buwim.edu.pl eurydice.org.pl/eurypedia

Tytuł: PROGRAM „UCZENIE SIĘ PRZEZ CAŁE ŻYCIE” W POLSCE – RAPORT 2011 Redaktor prowadzący: Krzysztof Szwałek Redakcja: Konrad Romaniuk, Ewa Koźbiał, Małgorzata Piekarska, Tadeusz Wojciechowski Raport powstał przy udziale i współpracy zespołów programów: Comenius, Erasmus, Leonardo da Vinci, Grundtvig, Wizyty Studyjne, eTwinning, European Language Label, Europass, Eurydice Korekta: Agnieszka Pawłowiec Projekt graficzny i skład:

Druk: TopDruk Zelkowski Ryszard; www.drukarniattp.pl Wydawca Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji Narodowa Agencja Programu „Uczenie się przez całe życie” ul. Mokotowska 43 00-551 Warszawa e-mail: kontakt@frse.org.pl www.frse.org.pl www.llp.org.pl

ISBN 978-83-62634-67-5 W Raporcie wykorzystano zdjęcia nadesłane przez beneficjentów programu „Uczenie się przez całe życie”, dokumentujące działania prowadzone w projektach i spotkania uczestników. Autorami wymienionych fotografii są: Krzysztof Kuczyk (str. 56, 64, 65, 67, 83, 84, 85, 86, 87, 99, 105 i 106), Jarosław Paszkiewicz (str. 39, 40, 43, 94), Sebastian Jezierski (str. 59, 70, 71, 72, 75, 76, 77, 90, 91), Wojciech Wojtowicz (str. 45, 46, 47, 60, 62, 89), Krzysztof Zieliński (str. 30), Ewa Bełdowska (str. 82). Pozostałe zdjęcia pochodzą z zasobów FRSE.

Publikacja sfinansowana z funduszy Komisji Europejskiej w ramach programu „Uczenie się przez całe życie”. Komisja Europejska nie ponosi odpowiedzialności za treść umieszczoną w publikacji. Publikacja bezpłatna

FRSE w mediach społecznościowych

Publikacja dostępna w internecie:

CO M E N I U S ERASMUS L E O N A R D O DA V I N C I G R U N DT V I G W I Z Y T Y ST U DYJ N E eTWINNING E U R O PA S S E U RY D I C E E U R O P E A N L A N G UAG E L A B E L

Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji Narodowa Agencja Programu „Uczenie się przez całe życie” ul. Mokotowska 43 00-551 Warszawa kontakt@frse.org.pl www.frse.org.pl | www.llp.org.pl ISBN 978-83-62634-67-5