Aktywne uczestnictwo w życiu demokratycznym

Ścisła współpraca 27 państw Unii Europejskiej, z których każde na przestrzeni wieków wypracowało zasoby własne, przyczynia się do stabilnego rozwoju krajów członkowskich w niemal wszystkich dziedzinach życia społecznego

Koordynacja wspólnej polityki wymaga spójnego systemu administracyjnego, opartego na podstawowych zasadach demokratycznych. Dlatego powołano instytucje i organy mające zabezpieczać interesy wszystkich państw członkowskich i umożliwić im korzystanie ze wspólnego dorobku. Integracja europejska oznacza zatem politykę prowadzoną wspólnie przez 27 państw, niemal we wszystkich dziedzinach życia społecznego, opartą na relacjach partnerskich, wzajemnych zobowiązaniach i przepisach prawa obowiązujących wszystkie kraje wchodzące w skład Unii Europejskiej.

Wyzwania w zakresie polityki młodzieżowej

Wiele inicjatyw na rzecz młodzieży, realizowanych przy wsparciu instytucji UE, ma na celu budowanie świadomości obywatelskiej wśród młodych mieszkańców wspólnoty europejskiej. W tym celu powstał m.in Europejski Portal Młodzieżowy1. Członkostwo w tak zróżnicowanej społeczności stanowi niewątpliwie ogromną szansę, zapewniając m.in. możliwość korzystania z osiągnięć krajów partnerskich, jakie mają na swoim koncie nie tylko rządy tych państw, ale także organizacje pozarządowe, szkoły czy w końcu nieformalne grupy młodzieży.

W Rezolucji Rady Unii Europejskiej zawierającej Strategię Unii Europejskiej na rzecz młodzieży na lata 2019–2027 (2018) przedstawiono najważniejsze wyzwania wobec młodych obywateli Unii. Dokument określa 11 celów europejskiej polityki młodzieżowej, które można uznać za swoiste drogowskazy określające kierunki działań mających zapewnić dalszą harmonijną i efektywną integrację Europy. Osoby młode mają wiele okazji do włączenia się w inicjatywy, takie jak np. działalności Europejskiego Parlamentu Młodzieżowego2 .

1 Zob. www.europa.eu/youth/home. 2 Zob. www.eyp.org. Warto także odwiedzić stronę www.eyppoland.com.

Erasmus+ jako kwintesencja współpracy europejskiej w dziedzinie edukacji

Program Erasmus+ kładzie nacisk na wzmocnienie u wszystkich osób uczestniczących w inicjatywach prowadzonych w jego ramach poczucia współtworzenia tej wielkiej wspólnoty, a zatem także gotowości do aktywnego uczestnictwa w społeczeństwie europejskim.

Aktywne uczestnictwo w procesach demokratycznych może wydawać się na pierwszy rzut oka pojęciem abstrakcyjnym, m.in. ze względu na złożoność tych procesów. Jednak przywołując dowolną definicję aktywności obywatelskiej czy, jeszcze prościej, społecznej, uświadamiamy sobie, że każdy z obywateli może i powinien mieć swój udział w życiu społeczności, na poziomie zarówno własnej gminy, jak i kraju czy, w końcu, zjednoczonej Europy.

Projekty Erasmusa+ są świetną okazją do wzmacniania postaw obywatelskich. Już sama realizacja wspólnej inicjatywy przez szkoły czy organizacje z różnych krajów daje przestrzeń do dyskusji i wymiany poglądów na tematy istotne z perspektywy nie tylko konkretnych uczestników danego projektu, ale także w znacznie szerszym (europejskim, a nawet światowym) ujęciu. Podzielenie się z jak najszerszym gronem odbiorców wypracowanymi wnioskami czy osiągniętymi rezultatami wspólnej pracy może być inspirujące dla bardzo wielu osób.

Dlatego działania informacyjne i upowszechniające wpisane w projekty Erasmusa+ mają tak duże znaczenie. Szkoły jako największa grupa inicjatorów tych projektów mogą zrobić bardzo wiele na tym polu, ponieważ są instytucjami współtworzącymi europejski system edukacji i jednocześnie są osadzone w środowisku lokalnym, na które mają ogromny wpływ. Prowadzą też różnorodne działania związane z budowaniem świadomości obywatelskiej – nie tylko w ramach podstawy programowej wiedzy o społeczeństwie, ale także za sprawą licznych wydarzeń wpisujących się w nurt najważniejszych polityk europejskich (może to być jednorazowa akcja sadzenia drzew czy działające na terenie placówki koła wolontariackie).

Przykładów jest bardzo wiele, a projekty Erasmusa+ stwarzają możliwość ustrukturyzowania tych działań oraz wymiany pomysłów między kadrą i uczniami z placówek z wszystkich krajów uczestniczących w programie.

Platforma rezultatów projektów Erasmus+

Platforma rezultatów projektów Erasmus+ pozwala znaleźć inspirację do wielu działań wpisujących się w priorytet aktywnego udziału w procesach demokratycznych. Na portalu można znaleźć opisy inicjatyw zrealizowanych we wszystkich sektorach. Są wśród nich takie, w których wzmacnianie poczucia uczestnictwa w społeczności europejskiej i rozwijanie wiedzy dotyczącej możliwości angażowania się w działania

obywatelskie były głównym celem. Nie brakuje także tych, które stawiając sobie za cel np. podniesienie potencjału szkoły, zapoczątkowanie lub wzmocnienie współpracy z międzynarodowymi sieciami placówek edukacyjnych czy z partnerami gospodarczymi (w tym pracodawcami), przyczyniały się do realizacji idei otwartego rynku europejskiego.

Warto zapoznać się nie tylko z projektami, których bezpośrednim celem było budowanie świadomości obywatelskiej. Również te przedsięwzięcia, których najważniejszym rezultatem było np. podniesienie wśród pracowników umiejętności posługiwania się językiem obcym czy poszerzenie warsztatu dydaktycznego w wybranej dziedzinie nauczania, zawierają komponenty „aktywności społecznej i/lub obywatelskiej”, zarówno lokalnej, jak i na poziomie Unii Europejskiej.

Częstą wadą planów projektowych przygotowywanych przez szkoły jest włączanie tych wartości w sposób nienaturalny – wymuszony, niejako z obowiązku wynikającego z kryteriów oceny wniosków aplikacyjnych. Dlatego już na etapie wstępnych planów i diagnozy problemów, które mają zostać rozwiązane dzięki realizacji danego projektu, warto zastanowić się nad tym, jakie są opinie, oczekiwania i wiedza uczniów (a także grup docelowych działań upowszechniających) na temat najważniejszych wyzwań stojących przed społeczeństwem Europy oraz jakie treści powinny być kierowane do poszczególnych środowisk. Np. w projekcie, którego przedmiotem jest podniesienie kompetencji językowych i cyfrowych nauczycieli oraz uczniów, jednym z zaplanowanych działań może być wykorzystanie platformy eTwinning w celu wspólnego przygotowania i przeprowadzenia kampanii, w której młodzież z kilku szkół w różnych krajach zachęci rówieśników (lub mieszkańców miasta/gminy) do udziału w wyborach do Parlamentu Europejskiego. Takie działanie pozwoliłoby w praktyce utrwalić słówka i reguły gramatyczne poznane w trakcie mobilności, a jednocześnie nadać projektowi wymiar europejski i zwiększyć wiedzę i zaangażowanie obywatelskie uczniów i odbiorców kampanii.

Jedynie od kreatywności i zaangażowania autorów projektów zależy dobór odpowiednich metod i działań – jeśli dzięki planowanym inicjatywom zechcą oni przyczynić się do procesu integracji Europy na miarę swoich możliwości, pomysłów i potrzeb, projekty te będą ciekawsze, a ich rezultaty znacznie bardziej satysfakcjonujące zarówno dla nauczycieli, jak i dla uczniów.

Artur Wywigacz – ekspert zewnętrzny FRSE