Partnerstwo na Rzecz Edukacji Finansowej – nawyki potrzebne od zaraz

51% Polek i Polaków ocenia swoją wiedzę finansową jako małą lub bardzo małą, tylko 10% Polaków i Polek oszczędza! Polacy powinni zgłębić wiedzę przede wszystkim na temat zarządzania własnymi finansami, kredytów i konsekwencji zadłużeń oraz sposobów oszczędzania – takie dane można znaleźć na stronie Partnerstwa na Rzecz Edukacji Finansowej.

Partnerstwo na Rzecz Edukacji Finansowej (PREF) to nieformalna grupa instytucji, organizacji pozarządowych oraz firm, mających doświadczenie w prowadzeniu działań w obszarze edukacji finansowej. O Partnerstwie, jego celach i wyzwaniach rozmawiam z koordynatorką PREF w 2017 r., Ewą Bańkowską, związaną z MFC – Microfinance Centre w Warszawie.

Czym jest PREF – Partnerstwo na Rzecz Edukacji Finansowej?

Partnerstwo jest platformą zrzeszającą różne organizacje pozarządowe, a także firmy zajmujące się edukacją finansową. Wszyscy pracujemy nad edukacją finansową z różnymi grupami – od przedszkolaków po seniorów. Głównym naszym celem jest stworzyć jak największą grupę organizacji i instytucji, która będzie działać na rzecz tworzenia sprzyjającego środowiska dla edukacji finansowej.

Chcemy aby w Polsce każdy miał dostęp do edukacji finansowej, wysokiej jakości i dopasowanej do potrzeb danej osoby. To jest wizja, która nas łączy.

Wartością dodaną platformy są także działania networkingowe, których efektem są wspólne projekty czy działania fundraisingowe.

Czy z wiedzą o finansach w Polsce jest aż tak źle? Jak wypadamy na tle innych krajów?

Z analiz różnych materiałów źródłowych, wykonanych przez PREF wynika, że Polacy powinni zgłębić wiedzę przede wszystkim na temat zarządzania własnymi finansami, kredytów i konsekwencji zadłużeń oraz sposobów oszczędzania. Warto budować również świadomość w kwestii zabezpieczenia się na przyszłość (emerytura). Pomimo wzrastającej świadomości finansowej Polacy nadal kierują się emocjami

DARIA SOWIŃSKA-MILEWSKA Prezeska Stowarzyszenia Trenerów Organizacji Pozarządowych, trenerka. Ambasadorka EPALE.

podczas zakupów i tym samym często nadmiernie się zadłużają. Według danych z 2016 r., w Polsce jest 2 283 369 osób zadłużonych, które nieterminowo spłacają swoje długi, natomiast łączna kwota zaległych zobowiązań to 47,19 mld zł (średnio ok. 20 000 zł na osobę).

Swój budżet kontrolują częściej rodziny o trudniejszej sytuacji ekonomicznej, używając do tego celu najprostszych narzędzi: kartki, długopisu i kalkulatora. Jeżeli chodzi o zachowania oszczędnościowe, to częściej oszczędzają Polacy w średnim wieku, z wyższym wykształceniem, o dobrej sytuacji materialnej. Pomimo deklaracji, że oszczędzanie jest bardzo ważne, tylko niewielki procent osób faktycznie odkłada pieniądze. Najczęściej oszczędzamy na czarną godzinę, edukację dzieci, zabezpieczenie przyszłości (emerytura). O inwestowaniu myśli niewielu Polaków; są to wciąż głównie osoby dobrze zarabiające, mające doświadczenie i dużą wiedzę na temat finansów i rynków inwestycyjnych.

Warto wspomnieć, że w innych krajach rząd opracowuje narodową strategię edukacji finansowej. Oczywiście strategia nie jest konieczna, ale jest przykładem narzędzia, które pomaga w koordynacji i podnoszeniu jakości działań edukacyjnych.

Kluczowa jest dobra współpraca instytucji publicznych, prywatnych i trzeciego sektora i strategia ogólnopolska w tym pomaga.

Więcej o finansowym portrecie Polaka można przeczytać w materiale opublikowanym na stronie internetowej: D www.edufin.pl/files/PREF_Portret_ Finansowy_Polaka.pdf

Jak PREF rozumie edukację finansową?

Na stronie internetowej Partnerstwa mówimy o edukacji finansowej w kilku różnych aspektach. Po pierwsze jako szerzenie wiedzy, rozwijanie umiejętności i wykształcenie pozytywnych nawyków potrzebnych do umiejętnego zarządzania pieniędzmi, przy uwzględnieniu celów na przyszłość; po drugie jako łączenie elementów edukacji ekonomicznej i krzewienia przedsiębiorczych postaw życiowych – co wiąże się nie tylko z przekazywaniem umiejętności wyboru odpowiednich usług finansowych, ale także z uświadamianiem, dlaczego warto planować swoje finanse.

Ponadto, edukacja finansowa to także większa stabilizacja sytuacji finansowej osób o niskich dochodach, przepustka do dobrego zarządzania posiadanymi środkami finansowymi, odporności na szoki ekonomiczne i trudności finansowe rodziny, oraz długoterminowe planowanie. Jednym z elementów jest umiejętność korzystania z produktów finansowych przez dorosłych i młodzież.

Kto zajmuje się w Polsce edukacją finansową? Kogo i czego trzeba nauczyć w obszarze edukacji finansowej?

Edukacja finansowa powinna być dostępna dla osób w każdym wieku, począwszy od przedszkoli, szkół, poprzez osoby dorosłe i seniorów. Rzecz jasna, czego innego

uczymy małe dzieci, a czego innego studentów. W przedszkolu możemy rozmawiać o tym, czym jest pieniądz, a studentom przedstawiamy, jak zarządzać przychodami. Wiadomo też, że seniorów nie będziemy uczyć, jak oszczędzać na emeryturę.

Edukacja finansowa jest włączona w podstawę programową w szkołach (chcielibyśmy, aby tych zagadnień było więcej i aby były realizowane bardziej profesjonalnie), ponadto odbywa się poprzez media (telewizje, gazety, media społecznościowe, blogi), działania edukacyjne i szkoleniowe różnych instytucji i organizacji.

Przykłady popularnych blogów związanych z edukacją ekonomiczną: q D www.samcik.blox.pl/html q D www.jakoszczedzacpieniadze.pl/

Swoje odrębne programy edukacyjne mają instytucje finansowe np. Ministerstwo Finansów czy Komisja Nadzoru Finansowego, banki poprzez fundacje korporacyjne czy firmy w ramach społecznej odpowiedzialności biznesu. Najczęściej jednak są to działania skierowane do dzieci i młodzieży, to w ogóle grupa najbardziej wdzięczna i ulubiona przez prowadzących edukację.

Projekty edukacji finansowej prowadzą także organizacje pozarządowe, współpracując ze szkołami i przedszkolami, szkoląc nauczycieli, organizując warsztaty dla seniorów, beneficjentów OPS, Klubów Rodziców, itd. itp.

Mamy na rynku wielu graczy, ale wiele działań odbywa się wyłącznie „z doskoku”, bez długofalowych planów bądź jest ograniczona ramami projektów. Wyróżniającym się, także poza Polską, źródłem długofalowego finansowania inicjatyw edukacji finansowej jest Narodowy Bank Polski.

Edukacja finansowa nie jest ciągła, nie ma jej standardów, nie jest badana na poziomie ogólnym jej jakość ani potrzeby.

PREF opracowało Katalog kompetencji odbiorców edukacji finansowej dopasowany do wieku i sytuacji materialnej, dostępny tutaj: q D www.edufin.pl/files/katalog_kompetencje_finansowe_A.PDF oraz standardy pracy edukatora edukacji finansowej q D www.edufin.pl/files/PREF_standardy_24mar_km.pdf

Rzecz jasna trudno wyobrazić sobie jeden wielki projekt edukacyjny obejmujący wszystkie grupy i całą Polskę, jednak, co właśnie robi Partnerstwo, można pomóc w kontaktach pomiędzy zaangażowanymi graczami, zebrać materiały, pomysły, zaproponować pewne standardy.

W edukacji finansowej osób dorosłych ważne jest nie tyle nabycie wiedzy, co jej praktyczne zastosowanie. Niestety, tak często stosowane wykłady, materiały, spotkania mają bardzo niską efektywność. Kluczowa jest interaktywność, budowanie na doświadczeniu, użyteczność przekazywanych treści.

Edukacja finansowa osób dorosłych to uczenie o oszczędzaniu, racjonalnym gospodarowaniu pieniędzmi, pożyczaniu i inwestowaniu. Pomaga proponowanie prostych, gotowych do codziennego zastosowania zasad, na przykład odkładania 10% zarobków czy chodzenie na zakupy z listą tego, co potrzebne. Uczestnicy szkoleń chętnie dzielą się doświadczeniami, podpowiadają sobie nawzajem, na przykład jak zwalczać tzw. złodziejów pieniędzy. To drobne, nieplanowane a czasem niepotrzebne

wydatki – na kawę w drodze do pracy, papierosy. W trakcie szkoleń czy warsztatów okazuje się, że każda osoba może podać innym podpowiedzi, jak można zaoszczędzić, a z drugiej strony – każda osoba uczestnicząca może wziąć coś dla siebie.

Sprawdza się podejście tzw. ekonomii behawioralnej, która bierze pod uwagę, że ludzie nie zawsze postępują racjonalnie i potrzebują ustalić proste zasady zarządzania finansami, których się będą trzymać.

Wiele organizacji ma materiały, gotowe scenariusze, dotyczące edukacji finansowej. PREF chce stworzyć taką mapę materiałów edukacyjnych, aby więcej osób mogło prowadzić zajęcia tego typu dla swoich podopiecznych.

Jakie są najważniejsze wyzwania edukacji finansowej?

Tak, jak wspominałam, w zakresie edukacji finansowej w Polsce brakuje koordynacji działań, strategii dostarczania edukacji dla różnych grup, występuje duże zróżnicowanie jakości edukacji, brak standardów. Do niektórych grup edukacja finansowa po prostu nie dociera lub jest szczątkowa.

Trzeba też wziąć pod uwagę, że szkolenia z zakresu edukacji finansowej nie są szczególnie poszukiwane i oblegane. Często też kwestie związane z finansami są tematem tabu.

Cele Partnerstwa na Rzecz Edukacji Finansowej przedstawione w naszej strategii działania to: q zwiększenie powszechnej świadomości znaczenia edukacji finansowej jako podstawowej i niezbędnej kompetencji obywatela; q zwiększenie liczby i jakość programów edukacyjnych dla dzieci, młodzieży i dorosłych, w tym szczególnie dla grup zagrożonych wykluczeniem społecznym, ekonomicznym, w tym osób o niskich dochodach; q doprowadzenie do koordynacji działań różnych podmiotów związanych z edukacją finansową, w tym sektora publicznego, prywatnego i pozarządowego.

Zakładamy, że jednym z efektów pracy PREF będzie stworzenie międzysektorowej grupy roboczej, a docelowo wypracowanie narodowej strategii edukacji finansowej.

Jak można włączyć się w działania Partnerstwa?

Członkiem Partnerstwa może zostać organizacja, instytucja, firma lub osoba fizyczna, posiadająca udokumentowane doświadczenie w prowadzeniu regularnych działań z zakresu edukacji finansowej w okresie ostatnich dwóch lat (z pominięciem działań mających na celu jedynie promocję własnej marki lub produktów), popierająca wizję i misję PREF oraz wyrażająca gotowość do współpracy, m.in. uczestnicząc regularnie w spotkaniach PREF, przestrzegająca standardów edukacji finansowej określonych przez PREF.

PREF jest też otwarty na współpracę ze wszystkimi podmiotami związanymi z edukacją finansową. Zapraszamy na nasze spotkania i do odwiedzenia strony internetowej: q D www.edufin.pl/index.php/partnerstwo-na-rzecz-edukacji-finansowej

Chcemy być pierwszym źródłem informacji dla osób, które zaczynają działania w zakresie edukacji finansowej. Na naszej stronie, poza informacjami na temat Partnerstwa znajduje się także wybór materiałów związanych z edukacją finansową.

Pełną listę członków Partnerstwa na Rzecz Edukacji Finansowej wraz z linkami do stron internetowych prezentuje poniższa lista: q Centrum Prawa Bankowego i Informacji ( D www.cpb.pl) q Federacja Banków Żywności ( D www.bankizywnosci.pl) q Fundacja Centrum Edukacji Obywatelskiej ( D www.ceo.org.pl) q Fundacja Microfinance Centre ( D www.mfc.org.pl) q Fundacja Rozwoju Dzieci ( D www.frd.org.pl) q Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego ( D www.frsi.org.pl) q Fundacja Innowacja i Wiedza ( D www.fiiw.pl) q Fundacja Wspomagania Wsi ( D www.fww.org.p) q Stowarzyszenie Centrum Informacji Społecznej ( D www.bpo.warszawa.pl) q Stowarzyszenie Gazet Lokalnych ( D www.gazetylokalne.pl) q Warszawski Instytut Bankowości ( D www.wib.org.pl) q Związek Biur Porad Obywatelskich ( D www.zbpo.org.pl)