Scoop nummer 23

scoop

vlaams mediatijdscHriFt jaarGanG 12 nr1 - januari 2014

dixit Luc Rademakers terugblik luc van der Kelen reportage Turkse krant Zaman Vandaag

foto dennis van Goethem

scoop is een uitGave van de oPleidinG BacHelor in de journalistieK

dossier

25 JAAR COMMERCIEEL tv-nieuws in vlaanderen

6 8

11 13

16

20 21 24 26 28

dixit Luc Rademakers, hoofdredacteur van de VRT-nieuwsdienst: “Onze grootste concurrent is onze jongste uitzending” dossier 25 jaar commercieel tv-nieuws in vlaanderen mike verdrengh, tv-pionier: “Ik was zoals Columbus die op zeeroute trok” eric Goens, Kris Hoflack en Hilde Van den Bulck over een kwarteeuw commercieel nieuws: “VTM heeft VRT nieuws leren maken” dany verstraeten presenteerde het eerste VTM-nieuws: “Ik zat te sterven op die stoel” dirk abrams was sportjournalist bij beide zenders: “Bij VTM maakte ik de gouden tijd mee” Fotoreportage: Scoop liep een dag mee op de nieuwsredactie van de commerciële zender Over de taalgrens: wallonië kreeg vroeger commercieel tv-nieuws voorgeschoteld Ezra Eeman van Telefacts: “Ik ben een researchfreak” Van VRT naar VTM of VIER (en terug): zij deden de dubbel safia achou kleurt je dag: “Ik zie mijn roots als een troef” Leen d’Haenens: “Ook voor commerciële media is diversiteit belangrijk”

framed 29 ivan Put achter de media 30 De bloei van de nichemarkt reportage 32 Op bezoek bij de Turkse krant Zaman: “Veel lezers bengelen tussen twee culturen” terugblik 36 luc van der Kelen:

“Beschouw mijn afscheid van de journalistiek gerust als een statement” trends 41 Herkenbaar opvoeren van slachtoffers: de dunne lijn tussen privacy en persvrijheid actua 44 Kris Hoflack, hoofdredacteur van de VTM-nieuwsdienst, wil minder vox pops:

“Er is nood aan meer serieuze journalistiek” en passant 45 Verdwenen en nieuwe functies op de redactievloer: de zetter en de webredacteur trends 48 BV’s als uithangbord van redacties: bekende koppen doen kopen column 51 Veel Te Mooi gestart 52 Lieselot Boens: aan de slag bij Q-music

(foto’s Marie Buyens/Dennis Van Goethem)

scoop 2014 -1

2

SCOOP – VLAAMS MEDIATIJDSCHRIFT JAARGANG 12 – NR1 – JANuARI 2014 www.scoopmagazine.be

REDACTIE Marie Buyens Nicola Cantoro Jonas Christiaens Hannes Cool Brecht Craye Naomi De Bel Jaro De Bie Caro De Geyter Gauthier De Lange Annelies Delchambre Ruben De Mesmaeker Nuria Deroeck Nic De Schepper Leen De Smet Peter Detailleur Jonathan De Vriendt Jonas De Vrieze David Eeckhout Ann-Sophie Engels Brecht Herman Adeline Herpoel Wim Kopinga Steven Leenknegt Jelle Lossie Cédric Maes

Hanne Neys Louise O’Connor Michaël Oosterlinck Jolien Paerewijck Lies Parmentier Thierry Roels Hannah Roose Delphine Savat Aurélie Schotte Arn Simoens Emmely Spileers Marlies Strubbe Fabrice Vanden Abeele Liesse Van Der Velden Dennis Van Goethem Timo Van Gucht Justine Van Hauwe Anthony Van Langenhove Aäron Vanmaele Bart Van Poecke Junior Verbeeke Mattias Verhaeghe Trix Vermeersch Anke Wauters

BEGELEIDENDE LECTOREN Karen De Becker Cathy Galle Piet Martens Roeland Pype VORMGEVING Mieke Dobbelaere VERANTwOORDELIJkE uITGEVER Esther Van Tilburg Voetweg 66 – 9000 Gent

Mediatijdschrift Scoop is een uitgave van de opleiding Bachelor in de Journalistiek – Arteveldehogeschool Gent. De derdejaarsstudenten maakten dit magazine in het kader van een educatief project. De in deze publicatie eventueel overgenomen illustraties hebben dan ook een citerend karakter. Dank ook aan redacties, beeldredacties en fotografen voor hun bereidwillige medewerking.

De tekstredactie is afgesloten op 12 december 2013.

Reacties welkom op: redactie@scoopmagazine.be

Een kwarteeuw VTM Enkele jaren geleden zei auteur Geert van Istendael in Knack dat de komst van VTM in februari 1989, nu net een kwarteeuw geleden, een van de rampzaligste gebeurtenissen in de laaglandse geschiedenis is. Hij voegde er nog twee aan toe: de val van Antwerpen in 1585 en de Belgische omwenteling in 1830. Hij doelde met zijn uitspraak over de commerciële zender vooral op de verloedering van de Nederlandse taal en de opkomst van het Verkavelingsvlaams, een term die Van Istendael bedacht zou hebben. Of zijn verleden als BRT-journalist een rol speelde in die uitspraak, is vrij waarschijnlijk. Mijn eigen vader was toen al twintig jaar journalist bij de openbare omroep en wij maakten aan den lijve mee dat de opstart van die commerciële zender flink wat stress meebracht in het huis van vertrouwen. Niet alleen in het onze maar ook in dat van de (toen nog) BRT. Scoop blikt bij dit zilveren jubileum in een dossier terug op vijfentwintig jaar commercieel tv-nieuws met de belangrijkste hoofdrolspelers van nu en toen.

Met de komst van het internet en de sociale media de voorbije decennia en jaren ziet het nieuwslandschap er erg anders uit.

Dat zou ook gebeurd zijn mocht VTM er niet geweest zijn. Het tvnieuws van vijfentwintig jaar eerder, in 1964, verschilde ook sterk van dat van 1989. Een journalist die zichzelf respecteert zoekt naar nieuwe en andere manieren om het nieuws te brengen en voelt de polsslag van de maatschappij.

En toch kan niemand om de invloed van VTM op het nieuws in Vlaanderen heen. De hilariteit omdat die zender in de allereerste nieuwsuitzending de prijs van de tomaten vermeldde, was groot maar lang heeft dat cynisme niet geduurd. De kijker lustte de nieuwe aanwinst in televisieland wel. Daarbij valt het op dat alle mensen met wie de studenten voor deze nieuwe Scoop hebben gepraat, het erover eens zijn: de Vlaamse commerciële omroep heeft een en ander in beweging gebracht. Journalist Eric Goens zegt heel expliciet in dit nummer van Scoop: “VTM heeft VRT nieuws leren maken.” Waarschijnlijk onderschatte de BRT de springerige VTM bij het begin. We zullen wel zien wat er gebeurt.

Toen er meer gebeurde dan verwacht, startte de openbare omroep met aanpassingen en ging mee met de trend van VTM: het gerechtelijk nieuws maakte opmars, de BV’s deden hun intrede, de toon werd luchtiger, de tijd van het pure Wetstraatnieuws verdween.

Dat VTM de nieuwskijker in de beginjaren kon wegtrekken bij de VRT is een feit en dat dat niet vanzelf is gegaan ook. Pogingen van VT4 en VIER om ook nieuws te brengen, verzandden. Niemand slaagt erin om zich tussen die twee intussen vertrouwde waarden te nestelen. Dat zegt veel over de betekenis van de eerste Vlaamse commerciële zender, nu al een kwarteeuw lang.

Karen De Becker docent journalistiek

SCOOP 1 - 2014

1

 dixit 

Hoofdredacteur van VRT-nieuwsdienst Luc Rademakers vergelijkt niet met andere zenders

“Onze grootste concurrent is onze jongste uitzending” Vele journalistieke wateren heeft hij doorzwommen. Na het oprichten van Metro en een loopbaan van 23 jaar bij Concentra, maakte Luc Rademakers de overstap naar de openbare omroep. De algemene hoofdredacteur van de VRTnieuwsdienst spreekt klare taal over de ambities van VRT. “Het journaal heeft gemiddeld 1,2 miljoen kijkers, dat mogen er 5 miljoen meer zijn.”

Scoop: Heeft u nu de top bereikt als journalist?

Luc Rademakers: “Ofwel blijf je nog jaren hetzelfde doen, ofwel probeer je een keer iets totaal anders. Dat is wat ik vaak gedaan heb. De kwaliteitseisen liggen hier natuurlijk wel heel erg hoog.

Daarin proberen we in ieder geval de beste te zijn. Het verhaal van de VRT sprak mij wel aan. We hebben daarover een aantal gesprekken gehad en de visies liepen nogal gelijk.”

Scoop: Denkt u dat u in de toekomst nog hogere stappen zult kunnen doen?

Rademakers: “Ik denk niet in stappen. De dingen overkomen mij altijd.

Meestal vraagt men mij op het moment dat ik denk dat ik er nog niet helemaal klaar voor ben. Ik maak nooit toekomstplannen, want het vervelende is dat je ze dan achterna loopt. Daar word je niet gelukkiger van. Ik ben nu precies 25 jaar in de media. Er is in die jaren heel veel veranderd. In de toekomst zal dat niet anders zijn. Elke opportuniteit waarin je terechtkomt zo goed mogelijk benutten, dat is de essentie.”

Scoop: Mist u het journalistieke werkveld, het schrijven zelf?

Rademakers: “Op een bepaald moment zie je mensen komen die beter kunnen schrijven. Dan moet je dat achterlaten.

Ik ben een paar keer van job veranderd en dan komt er iets in de plaats waarvan je bepaalde dingen heel leuk vindt.

Maar je moet ook altijd iets achterlaten dat je heel leuk vindt. Op het moment zelf heb je daar moeite mee, maar dat gaat weg.”

Scoop: Wat zijn de nodige competenties voor een goede journalist bij de VRT-nieuwsdienst?

2

SCOOP 1 - 2014

Rademakers: “De persoonlijkheid is belangrijk. Passie voor het onderwerp vind je altijd. Kennis en het kunnen overbrengen van kennis is vaak ook geen probleem. Hoe iemand menselijk in elkaar zit, is belangrijk. Je moet zorgen dat je opvalt. Je kan opvallen door heel extravert te zijn, door de aandacht te trekken. Maar dat is ook niet altijd de goede manier. Je kan beter opvallen door bijvoorbeeld de juiste vragen te stellen. Tijdens mijn vervangende legerdienst ben ik met allerlei journalistieke klusjes begonnen. Zo is het eigenlijk begonnen. Ik heb dan echt alles aangepakt wat er was van werk, gewoon om aan de kost te komen. Langzaamaan ben ik hogerop geklommen.”

Scoop: In hoeverre heeft u uw stempel al kunnen drukken bij de VRT? Rademakers: “We hebben een hele sterke groep medewerkers die hier ook al waren voordat ik hier was. Er is nu een grotere collegialiteit. De mensen vullen elkaar veel beter aan dan vroeger.

Journalisten zijn individualisten en plantrekkers. Dat moeten ze ook zijn, want ze zijn vaak alleen op pad. Maar tegelijkertijd komen ze wel in groep op uitzending. En dan nog binnen een medium. Als je die verschillende media nog wat beter laat samenwerken, dan is de winst alleen maar groter.”

“Talenten zuurstof geven, mogelijkheid tot ontwikkeling, en daarin objectief zijn, dat is wat ik doe, samen met de collega’s in het Nieuwscollege. Journalisten hebben vrijheid nodig maar ook een veilige haven, die goed wordt bestuurd.”

Scoop: Hoe zwaar is uw impact inhoudelijk op het nieuws dat wij elke dag te zien en te horen krijgen?

Rademakers: “Ik ben eigenlijk meer be-

zig met de grote lijnen. Over heel concrete inhoudelijke items beslis ik niet. Dat doen de redacties zelf. Je moet de redacties van de verschillende nieuwsprogramma’s vooral zelfstandig laten werken. Dat is een vorm van organisatie, het is niet zo dat het heel hiërarchisch in mekaar zit.”

Scoop: Is er een groot verschil tussen redacteur zijn bij een krant of een tijdschrift en radio/tv?

Rademakers: “Een krant is als een peloton dat spurt naar de meet. Die moet je op tijd halen zodat de krant gedrukt kan worden. Iedereen werkt tegen dezelfde deadline. De radioploeg en de onlineploeg zijn baanwielrenners. Die rijden altijd maar rond en maken voortdurend spurtjes. Dat is totaal anders qua organisatie. En het maakt het natuurlijk wel moeilijker om mensen te laten samenwerken omdat die meer in verschillende ploegen werken.”

Scoop: Is stressbestendigheid de belangrijkste eigenschap van een hoofdredacteur?

Rademakers: “Je moet vooral de mensen niet meer stress bezorgen dan ze zelf al hebben. Ik moet proberen om het beste uit mensen te halen. Het zijn allemaal individualisten. Kunnen werken met de meest uiteenlopende persoonlijkheden is wel belangrijk. Ik selecteer de medewerkers daar ook op, op hun verschil, op hun toegevoegde waarde, op hun persoonlijkheid. En ze werken in heel stressvolle situaties, natuurlijk valt er wel eens een woord verkeerd tussen elkaar. Maar over het algemeen moet de werksfeer wel positief, constructief en open zijn. Dat bewaken is heel belangrijk voor een hoofdredacteur of andere leidinggevende.”

Luc Rademakers van de VRT-nieuwsdienst: “Je moet redacties van de verschillende nieuwsprogramma’s zelfstandig laten werken. Het is niet zo dat alles hier hiërarchisch in mekaar zit.” (foto’s Jaro De Bie)

Scoop: Is de concurrentie met VTM zwaarder dan vroeger?

Rademakers: “Ik vergelijk nooit met andere zenders. Onze grootste concurrent is onze jongste uitzending. We moeten altijd beter doen dan de vorige keer. Elke voetbalploeg is zo goed als haar jongste wedstrijd, dat is bij ons ook zo. Het is belangrijk dat het goed gaat met de media in Vlaanderen, zowel inhoudelijk als

dere opdracht en dat gaat niet zozeer om onderscheiden. Wij willen betrouwbaar nieuws voor een groot publiek maken, dat mensen helpt om het leven te begrijpen. Onze nieuwsuitzendingen moeten mensen geruststellen en ze vooruithelpen, zeker in crisistijden. Dat is een rol die een openbare omroep zeker moet hebben. We willen een impact hebben op de samenleving.”

economisch, dus ik wens de concurrentie ook al twintig jaar lang veel succes.

Andere media zijn ook met goede dingen bezig, maar dat hoeft niet ten koste te gaan van ons eigen succes. Radio, televisie en onlinemedia maken kunnen we heel goed, maar we kunnen iedere dag beter.”

Scoop: Waarin trachten jullie zich te onderscheiden van het VTM-nieuws?

Rademakers: “De VRT heeft een bijzon-

Scoop: Vergelijkt u uw eigen kijkcijfers met die van uw concurrenten?

Rademakers: “Het gaat niet om een kloof met een ander programma, het gaat over hoeveel Vlamingen we bereiken met ons programma. Het Journaal van 7 uur heeft gemiddeld 1,2 miljoen kijkers, dat mogen er 5 miljoen meer zijn. We willen alle Vlamingen bereiken.

Dat moet de ambitie zijn.”

Scoop: Is het moeilijk om te bepalen

“Het is niet de bedoeling dat mensen banger worden van Het Journaal door ernaar te kijken, maar wel slimmer”

hoeveel aandacht u schenkt aan delicate onderwerpen als Kim De Gelder?

Rademakers: “Soms word je wel in een dynamiek getrokken. De Kasteelmoord heeft bijvoorbeeld toch een bepaalde maatschappelijke relevantie, maar voor ons hoeft dat onderzoek natuurlijk niet zo lang te duren. Alleen weet je bij het begin niet dat het zo lang kan aanslepen. Je kan niet een paar etappes uit een verhaal laten en dan zeggen: ‘De vorige drie maanden moesten we dit of dat nog verteld hebben’. Daardoor lijkt het soms dat er heel veel aandacht voor is door de media.”

Scoop: Hoe probeert u de interesse op te wekken voor een zoveelste berichtgeving over de conflicten in brandhaarden als Pakistan, Syrië, Irak?

Rademakers: “We proberen te vertrekken vanuit de interesse van de persoon die ernaar kijkt. Wat de meester over het onderwerp heeft te vertellen, hoort er wel bij maar dat mag niet het uitgangspunt zijn. We proberen het gevoel te geven aan mensen dat ze mee zijn met de zaak en dat ze het ook begrijpen. Het is niet de bedoeling dat mensen banger worden van Het Journaal door ernaar te kijken, maar  wel slimmer.”

SCOOP 1 - 2014

3

 dixit 

Luc Rademakers

“Snelheid en betrouwbaarheid zijn heel moeilijk te mixen, maar toch moet dat de doelstelling zijn”

 Scoop: Is het moeilijk om in gebieden

als Syrië binnen te geraken en er beelden te maken van de burgeroorlog?

Rademakers: “Bij die landen duurt het heel lang voor we een visum te pakken krijgen. We hebben daar wel ook een heel goede training voor. Er gaat dan een draaiboek open en alle regels, vooral op gebied van veiligheid, zijn dan heel belangrijk. Die moeten dan worden gevolgd.”

Scoop: Is het belangrijk om eigen beelden te gebruiken en er mensen ter plekke te krijgen?

Rademakers: “Vlaanderen moet ook zijn blik op de wereld houden. Natuurlijk werken we veel met buitenlandse persagentschappen. Maar het is toch nog anders als je het vanuit een Vlaamse invalshoek met Vlaamse mensen kan vertellen. Het is ook belangrijk voor de journalisten zelf dat ze hun blik op de wereld houden en dat ze niet alleen binnen de oppervlakte van Vlaanderen actief blijven. Journalisten moeten ook zelf nieuws zien.”

Scoop: In hoeverre gebruiken jullie ‘nieuwe media’ in nieuwsuitzendingen? Beschouwen jullie dat als kwalitatieve bronnen?

Rademakers: “Je moet kijken naar de sterktes van sociale media. Mensen reageren er heel snel. Je kan er veel waardevolle opinies krijgen in korte tijd van mensen die ertoe doen. De snelle nieuwsverspreiding kan zeker ook nuttig zijn. Langs de andere kant zit alles er door elkaar. Het is een wirwar van geloofwaardige en niet-geloofwaardige bronnen. Iedereen staat er op gelijke voet, wat ook al niet juist is. Je kan er zomaar wat vertellen. We moeten daar altijd wel het juiste journalistieke werk

4

SCOOP 1 - 2014

Luc Rademakers: “Tijdens mijn vervangende legerdienst ben ik met allerlei journalistieke klusjes begonnen.

Zo is het eigenlijk begonnen. Langzaam aan ben ik hogerop geklommen.”

Scoop: Na het opzijschuiven van Ruth Joos kwam er heel wat kritiek uw kant op. Snapt u de kritiek die u kreeg?

Rademakers: “De nieuwsdienst maakt programma’s voor Radio 1, maar met ‘Joos’ hebben wij niets te maken. Het is jammer dat de media op basis van papegaaienwerk, en vooral slecht journalistiek werk, niet bezig zijn met de essentie van het hele verhaal. De essentie van de vraag was eigenlijk hoe radio er anno 2020 zou moeten uitzien. Er werd de verkeerde perceptie gecreëerd dat er minder of geen plaats voor cultuur zou zijn op de radio.”

Scoop: Hoe moet radio er dan uitzien anno 2020?

Rademakers: “Sinds kort maken we radio voor verschillende doelpublieken.

We maken nu ook radionieuws voor MNM en Studio Brussel, aangepast aan de twee stations, en dat geeft heel goede resultaten. De nieuwe opdracht voor ons is om goed te luisteren naar hoe de samenleving verandert en niet alleen op vlak van mediagebruik, maar ook over hoe er nu naar radio wordt geluisterd en op welk moment. Dat heeft natuurlijk met marketing te maken, maar als openbare omroep moet je ook aantonen dat je weldegelijk luistert naar hoe je publiek in elkaar zit. Op het juiste moment moet je het juiste kunnen aanbieden, anders komen luisteraars niet meer terug. Geregeld moeten we in dat opzicht nog een beetje aan de knoppen draaien omdat de samenleving continu verandert.” 

op verrichten. Ik sluit niet uit dat sociale media een verrijking zijn op de journalistiek. Je moet wel steeds kritisch en op je hoede zijn.”

Scoop: Wat zijn de grootste uitdagingen voor de VRT-nieuwsdienst de komende jaren?

Rademakers: “De grote uitdaging is dat het mediagebruik heel snel verandert.

Betrouwbaarheid is heel belangrijk voor ons. Snelheid en betrouwbaarheid zijn heel moeilijk te mixen, maar toch moet dat de doelstelling zijn. We moeten met de nieuwsdienst ook op digitale media zo sterk en zo snel mogelijk aanwezig zijn, zonder in te boeten op de kwaliteit. Dat is eigenlijk het moeilijkste.

Informatie vind je overal. Vroeger keken de mensen naar hun tv en dan wist je dat je alle mensen die geïnteresseerd waren in media op dat moment te pakken had. Nu is dat niet meer het geval.

Mensen zitten op hetzelfde uur op hun Nicola Cantoro Jaro De Bie tablet of op hun mobiele telefoon.”

25 jaar commercieel tv-nieuws in Vlaanderen Op 1 februari 1989 begon het tijdperk van de commerciële televisie in Vlaanderen. De Vlaamse Televisie Maatschappij (VTM) zond vanaf dag één een volwaardig nieuwsbulletin uit. VT4, dat pas op 1 februari 1995 opdook in het Vlaamse commerciële televisielandschap, deed wel pogingen om een journaal uit te bouwen maar het veroverde er geen kijkers mee. Ook het huidige VIER, opvolger van VT4, heeft geen nieuwsuitzending pur sang. Commercieel tv-nieuws beperkt zich al 25 jaar tot de Vlaamse commerciële pionier VTM. SCOOP 1 - 2014

5

Mike Verdrengh de man die commerciële televisie ontdekte en opstartte

“Ik was zoals Columbus die op zeeroute vertrok” MikeVerdrengh maakte samen met zijn collega en vriend Guido Depraetere de mediawereld wakker met de opstart van VTM. Hij stond als een vader aan de wieg en beleefde het hele avontuur met een bang hartje. De volgens sommigen ingedommelde BRT moest opeens rekening houden met een concurrent. Verdrengh blijft nuchter over zijn verwezenlijkingen.

Mike Verdrengh en Guido Depraetere in de beginjaren van VTM. “Guido en ik waren verantwoordelijk voor alles: van de montagecellen tot de rollen toiletpapier.”(foto vtm)

6

SCOOP 1 - 2014

“Ik heb een paar stenen in de rivier verlegd, maar ik heb de loop ervan niet aangepast”, denkt Verdrengh. Hijzelf vindt dat hij geen pluimen verdient voor de ontwikkelingen binnen de televisiewereld. “Denk maar aan Paula Semer, volgens mij is zij de grote winnaar. Zij maakte programma’s over abortus, geboortebeperking en borstkanker op de openbare omroep. Dat was taboe en ongezien! Ik heb gewoon in de mediatuin gespeeld en het gras wat omgeploegd.

Oké, de keuze tussen televisiezenders is groter, de look-and-feel is anders en nu werken er misschien vijfduizend mensen in die business. Alles is met zeer veel plezier gedaan. Maar als ik het niet had gedaan, had iemand anders het gedaan.”

Scoop: Hoe verliep de opstart van VTM? Mike Verdrengh: “Dat gebeurde vooral onder invloed van Europa. Er moest een liberalisering doorgevoerd worden. Het staatsmonopolie van de openbare omroep, de Belgische Radio en Televisie (BRT), moest stoppen. Dat was een moeilijk proces want de BRT had alles in handen: de berichtgeving, de journalisten, de nieuwsdienst. Daarbovenop ook alle technische middelen zoals straalverbindingen. We kregen veel tegenwerking van de politiek en de schrijvende pers.

Vooral die laatste zagen ons echt als een concurrent. Zij moesten plots hun inkomsten uit de publiciteit delen.

Gelukkig hadden we Europa aan onze kant. Als er na negen maanden nog altijd niets was opgestart, zouden we een monsterboete krijgen. Nu zouden negen maanden zelfs te kort zijn om een dramaproductie op te starten. Toen moest een hele televisieproductie opgestart worden met een nieuwsredactie en programmatieschema. Zware kost. Op 1 februari 1989 konden we uiteindelijk starten.”

Scoop: Hoe reageerde de buitenwereld op de start?

Verdrengh: “De openbare omroep vond het natuurlijk maar niets omdat hij zijn monopolie kwijt was. Daarnaast kon je er twee tegenstrijdige reacties onder-

scheiden. Enerzijds had je de hoge politiek geplaatste personen die zeer minachtend naar ons keken. Iedereen dacht dat het zou mislukken en gaf ons maar een of twee weken. Anderzijds was er veel blijdschap bij de televisiemakers.

Zij vonden het leuk dat er een nieuwe markt openging. De commerciële televisie is vandaag goed voor 2.500 banen in België. Dat is dubbel zoveel als in 1989, dat is toch fantastisch?”

Scoop: Voor VTM werkte u bij de BRT. Hoe moeilijk was het om het veilige nest te verlaten en een nieuw avontuur te beginnen?

Verdrengh: “Dat was zoals Columbus die vertrok om een nieuwe zeeroute te vinden en aan de horizon verdween. Ik heb alle bruggen achter mij opgeblazen. Dat was niet evident en erg emotioneel. Ik had jarenlang met collega’s op de BRT gewerkt. We moesten nachten doorwerken en gingen vaak op café.

Plots koos ik voor iets daarbuiten, met nieuwe mensen. Het was een avontuur waarbij we niet wisten wat ons te wachten stond. Professioneel was het erg onverstandig. Iedereen stond klaar om ons af te schieten. We hadden een

“Programmamakers en journalisten zijn de schilders van vandaag”

kans op honderd maar de drang naar iets nieuw en het zelf kunnen doen was onweerstaanbaar.”

Scoop: Hoe moeilijk was het om adverteerders en inkomsten te vinden?

Verdrengh: “Adverteerders waren erg blij dat er een extra medium was. De openbare omroep mag geen publiciteit maken omdat hij gefinancierd wordt met belastinggeld. Eerst werd ons voor negentien jaar een commercieel monopolie beloofd. Uiteindelijk heeft ons monopolie maar een jaar geduurd.. De eerste twee à drie maanden kregen we

Mike Verdrengh (68) blijft erg nuchter over zijn prestaties. “Ik heb gewoon in de mediatuin gespeeld en wat gras omgeploegd.” (foto belga/Christophe Ketels) heel wat advertenties binnen. Niemand had ervaring met televisiereclame en iedereen wou het wel eens proberen.

Hierdoor hadden we een startkapitaal, maar daarna kwam het uur van de waarheid. Daarom hebben we de avond voor de opstart een show gegeven om onze zender voor te stellen. We vertelden onze visie en lieten onze jingles horen.

Dat was meteen een schot in de roos.

tijd een technische revolutie ontstaan.

Zo konden we overstappen naar het digitale tijdperk. Ik heb voor het eerst in Vlaanderen een nota geschreven met de vraag om via satellietverbinding te werken. De directie verklaarde mij gek! De BRT noemde onze antennes ‘vliegenvangers’, maar vijf jaar later werkten zij met dezelfde techniek. Ik moest dus echt aan de kar trekken.”

“Het was onze bedoeling om een brede familiezender te worden om zo dicht mogelijk bij de mensen te staan en tonen wat er leeft”

Iedereen in de zaal had een wauw-gevoel en we kregen een minutenlange staande ovatie. Toen wist ik dat de tweede stap gedaan was: we bestonden en we konden blijven ademen.”

Scoop: Wat was uw precieze taak bij VTM? Verdrengh: “Guido Depraetere en ik waren letterlijk verantwoordelijk voor alles. We gingen televisie maken in een gebouw, maar er was nog niets. Alles moest uitgestippeld worden: montagecellen, camera’s, journalisten, programmaschema’s tot en met het merk van toiletpapier. Gelukkig is er in zeer korte

Scoop: VTM is nu een familiezender en heeft een ander profiel dan de VRT. Was dat vanaf het begin de bedoeling?

Verdrengh: “Het was inderdaad onze missie om een brede familiezender te worden die alle mensen aanspreekt. De BRT leefde met een erfenis uit het verleden. De directie was politiek samengesteld en je voelde dat het soms wat autoritair en saai was. Gerechtelijk nieuws kon praktisch niet op de BRT. Wij zijn daarmee begonnen. Televisie moet zo dicht mogelijk bij de mensen staan en tonen wat er leeft. Ik moet wel zeggen dat

de BRT na een paar jaar wakker is geschoten en een verjongingsproces heeft doorgevoerd. Wij wilden politiek onafhankelijk zijn. En dat bleek vrij goed te lukken.

Daarentegen moesten wij wel rekening houden met de commerciële markt. Wij moesten programma’s maken waarnaar gekeken werd zodat die onderbroken konden worden door reclame. Je moet ook zien dat er een muur is tussen de redactionele inhoud en het commerciële gegeven. Wij wilden niet gedicteerd worden. Het is daarom dat wij werken met een redactiestatuut. Ik denk dat wij tot vandaag vrij onafhankelijk hebben kunnen handelen.”

Scoop: Hoe ziet u de toekomst van VTM? Verdrengh: “Ik denk dat we in het verleden enkele stappen gemist hebben. Ik had volop ingezet op een internationale televisiemarkt. Een verhaal zoals RTL, dat in Duitsland en Nederland zit, had voor VTM ook gekund maar er is niet genoeg in geïnvesteerd en voor een andere weg gekozen. Dat is een van de redenen waarom ik in 1996 mijn leidinggevende functie heb opgezegd. Die internationale markt is trouwens niet alleen een optie voor VTM maar voor de hele journalistieke en culturele sector. Volgens mij zijn programmamakers en journalisten de schilders of kathedraalbouwers van vandaag. We moeten niet teruggeplooid zitten te wachten onder de kerktoren. Misschien zou het ook goed zijn om onze toekomst met Nederland te herbekijken. We spreken dezelfde taal en het zou de creativiteit ten goede komen. Toch hebben Vlaanderen en België al heel wat overwonnen. Zo is de serie ‘Salamander’ aan de BBC verkocht.

Dat was tien jaar geleden nooit gelukt.

Onze mediaproducten kunnen echt deel uitmaken van onze economie.”  Trix Vermeersch Jolien Paerewijck

MIkE VERDRENGH 1946: Geboren op 27 januari in Leuven 1965: Radiopresentator BRT 1967: Afgestudeerd aan Studio Herman Teirlinck 1968: Debuut als tv-presentator bij BRT met ‘Binnen en Buiten’ 1988: Verlaat BRT om VTM op te starten 1989: Start VTM - Programmadirecteur VTM met Guido Depraetere 1996: Stopt als manager bij VTM Blijft werken als extern consultant

SCOOP 1 - 2014

7

Eric Goens leidde de nieuwsdienst van de commerciële zender en zag ook de openbare omroep evolueren

“VTM heeft VRT nieuws leren maken” Sinds Dany Verstraeten op 1 februari 1989 de prijs voor tomaten vermeldde, is de strijd om de Vlaamse nieuwskijker volledig losgebarsten.

Aanvankelijk won VTM de strijd en behield lang de poleposition.

Maar gedurende de jaren 2000 maakte de VRT een spectaculaire remonte. Vandaag zit het VTM Nieuws weer in een underdogpositie maar geeft het zich niet zo snel gewonnen.

Met Kris Hoflack, die in oktober 2012 hoofdredacteur van het VTM Nieuws geworden is, wil het een nieuwe koers varen en dat heeft hen al nieuwe (en jonge) kijkers opgeleverd.

Hilde Van Den Bulck, communicatiespecialiste bij de UA: “De openbare omroep wordt nog altijd meer geassocieerd met informatie dan de commerciële omroep.” (foto Koen Panis)

8

SCOOP 1 - 2014

Eric Goens werkte van 2001 tot 2011 bij VTM, waarvan zeven jaar als directeur Informatie van Het Nieuws.

Volgens hem was de nieuwsverslaggeving op de openbare omroep in de jaren 80 in het slop geraakt. Het was te institutioneel en te ver verwijderd van de kijker. Dat verklaart volgens Goens het relatief snelle succes van Het Nieuws op VTM: “Iedereen stond negatief tegenover de slaagkansen van VTM. Men gaf de zender drie maanden. Ik twijfelde niet aan het potentieel van de zender en al snel plukten ze de vruchten van hun succes.”

Hilde Van den Bulck, hoogleraar Communicatiewetenschappen aan de universiteit van Antwerpen, benadrukt de rol die de nieuwsverslaggeving speelde voor de pasgeboren zender. “VTM is deels opgericht om het monopolie van de publieke omroep te doorbreken. Vanaf de start was nieuws een belangrijke factor en verantwoording van haar bestaan. VTM had bij aanvang al een grote en professioneel uitgebouwde redactie. Ze hebben ook

veel mensen weggehaald bij de VRT. Er was plots concurrentie en de sfeer zat niet altijd even goed tussen de twee zenders.”

VTM-BASHING

VTM durfde in haar beginjaren wel eens de sensationele toer opgaan en dat werd de zender niet in dank afgenomen. Die negatieve reputatie hebben ze lang moeten meeslepen, aldus Goens: “In het begin had men bij VTM een bijna boulevardachtige visie op nieuws. Hoe vettiger, hoe prettiger.

Een totaal tegenovergestelde visie dan die van de VRT. Dat was een misrekening en heeft VTM veel krediet en vooral geloofwaardigheid gekost. Ik heb zelf nog gretig meegedaan aan VTM-bashing. Ik werkte toen als beginnend journalist voor het weekblad Panorama en daarin publiceerde ik lijstjes met kemels en andere overdrijvingen uit Het Nieuws, verzameld door ijverige VRT-journalisten zoals Siegfried Bracke. Bracke hield dat allemaal minutieus bij. Om een voorbeeld te geven: als er een auto van een brug

Hilde Van den Bulck

“Je ziet bij politici dat er weer aandacht is voor VTM”

Eric Goens, ex-directeur Informatie Het Nieuws: “Je kan heel lang creatief zijn met kurk en karton maar vroeg of laat ben je gezien.” (foto Jelle Lossie)

was gevallen, viel die bij VTM gegarandeerd van 5 of 10 meter hoger dan bij de VRT. Het is jammer dat er in de beginjaren van VTM zo sensationeel met nieuws werd omgesprongen, want de grondstroom van Het Nieuws was wel de juiste.”

Ondanks de negatieve beeldvorming won Het Nieuws kijkers en werd het VRT-journaal in het defensief gedrongen. Het succes bleef echter niet duren. VRT herpakte zich en gedurende de jaren 2000 snoepte het beetje bij beetje kijkers af van het VTM-nieuws.

Het duurde jaren vooraleer het VRTjournaal het VTM-nieuws inhaalde. In 2006 was het VTM-nieuws nog steeds marktleider, met een halve procent voorsprong op Het Journaal. Maar de kijkcijfers van het VRT-journaal bleven stijgen.

Volgens Goens heeft de VRT tamelijk veel mosterd bij VTM gehaald.

Goens: “Alles waar de VRT mee gelachen heeft, hebben ze overgenomen.

Het middagjournaal, de satellietwagens en de liveverslaggeving, de keuze voor vaste anchors. Ze spuiden kritiek, om het dan een paar maanden later geruisloos over te nemen. Volgens

mij heeft VTM aan de VRT én aan Vlaanderen geleerd hoe het nieuws moest maken. Het is pas sinds de VRT voor een inhoudelijke koerswijziging heeft gekozen dat ook zij opnieuw succesvol zijn geworden.”

LEAD-IN

Terwijl Eric Goens de plak zwaaide bij VTM, werkte de huidige hoofdredacteur van VTM Nieuws, Kris Hoflack, bij de VRT. Hij was er verschillende jaren hoofdredacteur Duiding en

Eric Goens

“Ik heb zelf nog gretig meegedaan aan VTM-bashing” leidde in 2008 de restyling van het VRT-journaal. Hij herinnert zich de remonte van Het Journaal: “De VRT heeft inderdaad een inhaalbeweging gemaakt en er zijn zeker zaken over-

genomen. Maar die inhaalbeweging heeft jaren geduurd. Het Journaal heeft kijker per kijker moeten terugwinnen.

Het gaat ook om meer dan nieuws. Een journaal is geen eiland, het zit ingekapseld in een hele zender. VRT had en heeft nog altijd een ijzersterke lead-in: Blokken, tegenwoordig gecombineerd met Dagelijkse Kost. De kijker zet om zes uur zijn televisie op één en blijft kijken.”

Dat beaamt Van den Bulck: “Mensen zijn gewoontedieren. Die lead-in zit perfect op het ritme van wat de mensen op dat uur van de dag aan het doen zijn. Het Journaal past daar uitstekend bij en versterkt natuurlijk het succes van de lead-in en omgekeerd. VTM is al jaren op zoek naar zo’n treintje. De juiste mix om het publiek voor een langere tijd aan zich te binden, is nog steeds niet gevonden.”

Goens onderschat de kracht van een goede lead-in niet: “Het gebeurde jarenlang dat om één voor zeven drietot vierhonderdduizend kijkers overstapten van Blokken naar het VTMnieuws. Ik heb altijd gewaarschuwd dat zoiets niet zou blijven duren.”

kIJkCIJFERGLIJBAAN

Het dalend kijkersaantal van Het Nieuws heeft volgens Goens ook met een veranderende doelgroep te maken: “Het publiek van het VTM-nieuws was door de jaren heen ouder en ouder geworden. Twee derde van ons publiek was ouder dan zestig jaar. Vanuit een commercieel perspectief besefte men dat Het Nieuws frisser en jonger moest worden. De belangrijkste doelgroep voor de adverteerders zijn personen tussen 18 en 54 jaar. Zij bepalen het koopgedrag van de Vlaamse huishoudens. We zijn dan met een vernieuwing gestart en hebben ook jongere nieuwsankers aangenomen. Maar op een bepaald moment zagen we echt een afkalving van de oudere kijkers.

Die zijn massaal naar de VRT gegaan.

Je kijkersaantal groeit zeer traag maar kan razendsnel verdwijnen.”

Volgens Goens zijn er na zijn vertrek in 2011 verkeerde inhoudelijke keuzes gemaakt: “Plots werd er vanuit een antireflex geredeneerd. Alles moest anders. Toen ik begon als hoofdredacteur heb ik al het goede van mijn voorganger (Klaus Van Isacker, nvdr) bewaard.

Na mijn vertrek werd de strategie omgegooid. De ketchup droop opnieuw van het scherm. Er werden opnieuw  kemels geschoten. Dat zag je aan de SCOOP 1 - 2014

9

Kris Hoflack, hoofdredacteur VTM Nieuws: “De VRT is op dit moment groter maar wij wegen meer door op de agenda.” (foto Dennis Van Goethem)

 kijkcijfers. Er werd voor een bijna po-

pulistische aanpak gekozen. Er is ook een pijnlijke braindrain geweest. Een aantal uitstekende mensen werd opzij geschoven, en veel mensen zijn ook uit eigen beweging vertrokken, vaak richting VRT.” Hoflack: “Het Nieuws dat de afgelopen jaren gemaakt werd op VTM, paste niet bij een generalistische zender. Er werd een onduidelijke koers gevaren. Er stonden te veel branden, ongevallen en faits divers op de agenda. Het aandeel buitenlands nieuws was tot vijf procent gezakt.

Het is heel makkelijk om op de kijkcijferglijbaan naar beneden te gaan.”

GELOOFwAARDIGHEID

Volgens Van den Bulck valt de concurrentie met de openbare omroep niet te onderschatten. “De openbare omroep wordt nog altijd meer geassocieerd met informatie dan de commerciële omroep. Toen de economische crisis in 2008 uitbrak, had het VRT-journaal plots twee- tot driehonderdduizend kijkers meer. Dat waren mensen die normaal niet naar het nieuws keken maar plots geïnformeerd wilden worden en automatisch voor de openbare omroep kozen.”

Hoflack bevestigt dat: “Bij grote gebeurtenissen en officiële plechtigheden schakelen de kijkers over naar één. Dat heeft puur te maken met geloofwaardigheid en sérieux en daar ben ik wel jaloers op. Op vlak van reputatie hebben we nog een lange weg af te leggen.”

Het heeft niet alleen met geloofwaardigheid te maken maar ook met geld, beweert Goens: “Het verschil in financiële middelen tussen VTM en VRT is 10

SCOOP 1 - 2014

zeer groot. Je kan heel lang creatief zijn met kurk en karton maar vroeg of laat ben je gezien. 2004 was bijvoorbeeld een zeer woelig nieuwsjaar. De Olympische spelen, het proces Dutroux,… Het viel plots allemaal samen. Maar in oktober was mijn geld op. En dan moest de tsunami in Zuidoost-Azië nog komen.”

TRAGE OPBOuw

Hoflack startte begin dit jaar met een grondige vernieuwingsoperatie. Het decor veranderde spectaculair (een kopie ervan werd al opgemerkt in Georgië) en er werd zwaar ingezet op liveverslaggeving en aandacht voor grote evenementen zoals de troonswisseling van koning Albert II. Dat

kris Hoflack

de leiding. Dat merk je ook in de perceptie van de journalisten. Maar nu is het vooral hout vasthouden en zorgen dat het zo blijft. Mijn belangrijkste opdracht hier was en is goed nieuws maken. De kijkcijfers zijn natuurlijk ook belangrijk maar niet zaligmakend. Ik heb ook geen richtlijnen of streefcijfers gekregen van hogerop. Al ben ik natuurlijk beter gezind als de cijfers goed zijn.”

Van den Bulck is tevreden met het hernieuwde succes van het VTM-nieuws: “Je ziet bij de politici bijvoorbeeld dat er weer aandacht is voor VTM. Voor de zender blijft een goede nieuwsuitzending belangrijk. Het zou ongezond zijn mocht alleen de openbare omroep nieuws brengen. Een gezonde concurrentie zorgt ervoor dat de zenders scherp genoeg staan en dwingt ze goed nieuws te blijven maken.”

Goens weet niet of Hoflack nog de vruchten van zijn succes zal kunnen plukken: “Als de twee journaals ooit naar elkaar toe groeien, dan zal dat nog jaren duren.

Maar VTM probeert hard en Kris heeft een kentering ingezet, zowel strategisch als inhoudelijk. Er zijn geen twee manieren om nieuws te maken. Kris is binnengekomen en heeft nieuws gemaakt zoals het hoort. VTM is als bedrijf volwassen genoeg om te beseffen dat niets de kijkers morgen zal doen terugkeren.” 

“Een journaal is geen eiland, het zit ingekapseld in een hele zender” legde het VTM Nieuws geen windeieren. De kijkcijfers stijgen lichtjes en er kijken meer mensen van 15 tot 34 jaar naar VTM Nieuws dan naar Het Journaal.

Hoflack is tevreden, maar ook op zijn hoede: “Het Journaal behoudt zijn 55+-kijkers, mede door die sterke lead-in. Daar verliezen wij er een beetje. Maar jongeren zetten toch nog altijd de trend. Het VRT-journaal is op dit moment groter maar wij wegen meer door op de agenda. Ook op inhoudelijk vlak hebben wij momenteel

Bart Van Poecke Arn Simoens

25 jaar geleden presenteerde Dany Verstraeten het eerste VTM Nieuws

(Foto Junior Verbeeke/montage Stefanie Lippens)

“Ik zat te sterven op die stoel”

Toen het VTM Nieuws op 1 februari 1989 voor het eerst op antenne ging, maakte Dany Verstraeten (58) zijn debuut op de nieuwsstoel. Vijfentwintig jaar later blijkt dat hij die stoel nooit meer zou verlaten.

Tegenwoordig is Vlaanderens bekendste televisiegezicht een vast onderdeel van heel wat Vlaamse huiskamers. Nog steeds geïntrigeerd door de media, denkt Verstraeten nog niet aan zijn pensioen.

“In mijn job is grijs haar een voordeel.”

Scoop: U begon uw carrière bij de toenmalige BRT, waar u tien jaar het verkeersnieuws op de radio verzorgde. Waarom maakte u de overstap naar VTM? Dany Verstraeten: “Tijdens mijn loopbaan op de radio werkte ik mee aan een automagazine op de openbare omroep. Toen ik van dat televisiewerk mocht proeven, kreeg ik de smaak te pakken. Maanden voor VTM vorm kreeg, klopte ik aan bij Mike Verdrengh en Guido Depraetere (oprichters van VTM, nvdr). Ik vroeg hen of ze geïnteresseerd waren in een automagazine voor hun commercieel televisiestation. Mike Verdrengh liet mij uitpraten, maar zei toen: ‘Ik zie een toekomst

voor jou in het nieuws.’ Ik viel bijna van mijn stoel, maar ik was natuurlijk gecharmeerd. Zo is de bal aan het rollen gegaan.”

Scoop: U had totaal geen ervaring met een nieuwsredactie?

Verstraeten: “Neen, en ik was niet al-

“We hadden niets. Geen gebouw, geen studio’s” leen. Onze nieuwsredactie was samengesteld uit radio- en krantenjournalisten.

Mensen die bij de BRT aan het nieuws werkten, voelden zich niet geroepen om de overstap naar onze nieuwsredactie te maken omdat niemand in de slaagkansen van VTM geloofde. Voor mij was die overstap echter logisch. Alles wat ik geleerd had op de radio, kon ik ook gebruiken op televisie. Het is nooit in mij op-

gekomen om BV te worden, maar het televisiemedium sprak mij gewoon aan.

Op vlak van televisie zijn weinig uitdagingen zo groot als nieuws maken. Het televisienieuws is dagelijks, gevarieerd en rechtstreeks.”

Scoop: Hoe verliep die voorbereiding op het eerste VTM Nieuws?

Verstraeten: “Wel, we hadden niets.

Geen gebouw, geen studio’s. We hebben alles op een paar maanden moeten klaarstomen. De studio kreeg pas vorm een paar weken voor we op antenne gingen. Tijdens de repetities hadden we geen oortelefoontjes nodig, want ik hoorde de regisseur roepen vanuit de regiekamer tot op de set.

De deuren van de studio werden pas een paar dagen voor de eerste uitzending geleverd. Het was een enorm hectische periode. De deadline niet halen was geen optie, en dat leidde tot heel wat stress. Toch hebben we nooit getwijfeld omdat de sfeer op de redactie uitstekend was. Iedereen was dag en nacht met dat initiatief bezig. Het geloof in het kunnen van het duo Mike & Guido was zo groot dat we onze schrik vergaten. Uiteindelijk kampten we tijdens de eerste nieuwsuitzendingen met enkele kinderziekten, maar dat werd ons door de kijker vergeven.  SCOOP 1 - 2014

11

Vandaag is Dany Verstraeten nog altijd een vaste waarde als nieuwsanker op de VTMnieuwsdienst. (Foto Junior Verbeeke)

“Overal waar we die eerste maanden kwamen, werden we ontvangen als rocksterren” Dany Verstraeten

 Dat kwam omdat VTM als zender meteen

aansloeg. We probeerden onze nieuwsuitzending zo professioneel mogelijk aan te pakken, maar toch was het een dagelijks gevecht om de boel rond te krijgen.”

Scoop: Tijdens dat eerste journaal in 1989 liet u een behoorlijk ontspannen indruk. Was u dan echt niet gestresseerd?

Verstraeten: (lacht) “Ik zag er misschien heel relaxed uit, maar binnenin was ik aan het sterven. Blijkbaar heb ik toch de gave om mijn zenuwen onder controle te houden, want de kijker merkte niets. Het was zowel voor mij als VTM de grote vuurdoop, aangezien de openingsshow opgenomen was. Het VTM Nieuws was het eerste rechtstreekse programma dat VTM uitzond. Vlaanderen wou zien wat we ervan gingen maken. Voor ons was het belangrijkste om de uitzending zonder kleerscheuren door te komen. We dachten niet aan kijkcijfers, we probeerden gewoon rustig te blijven en ons nieuws te brengen. Als ik mezelf daar nu zie zitten, lijkt het alsof ik naar een jeugdjournaal kijk.

Ik zie iemand die wel weet waarmee hij bezig is, maar die nog niet het metier bezit dat ik nu heb. Bij mijn job is grijs haar een voordeel, het straalt vertrouwen en ervaring uit. De kijker apprecieert dat.”

Scoop: VTM had meteen een sterke band met de Vlaming. Hoe kwam dat?

Verstraeten: “We kwamen uit een medialandschap dat niet bepaald swingend was. De BRT vond het destijds haar taak om de Vlamingen op te voeden. Voor ontspanning waren de Vlamingen verplicht om naar Nederlandse zenders te kijken. André Van Duin was meer bekend in Vlaanderen dan in Nederland.

Opeens werd er een Vlaamse zender opgericht die wél ontspanning bracht.

Voor de Vlamingen was dat een openbaring, die voelden zich bevrijd. Overal waar we die eerste maanden kwamen, werden we ontvangen als rocksterren.

VTM kwam op het juiste moment met het juiste aanbod.”

“Toen Mike Verdrengh mij een toekomst in het nieuws voorstelde, viel ik bijna van mijn stoel”

12

SCOOP 1 - 2014

Scoop: Jullie probeerden vanaf het begin het nieuws eenvoudig en complexloos aan te pakken. Was dat een wapen dat het VTM Nieuws tegen de ‘stijve’ BRT wilde uitspelen?

Verstraeten: “Als je nu het BRT-journaal van dertig jaar geleden bekijkt, val je achterover. Alleen het politieke en sociaaleconomische kwamen aan bod. De uitzendingen hadden toen een zeer traag tempo, ze waren beperkt in onderwerpen en waren behoorlijk saai. Onze slogan was: ‘Er zijn meer straten dan de Wetstraat’. Wij wilden de kijker zichzelf belangrijk laten voelen. Alles moest aan bod kunnen komen zoals in een krant.

In Vlaanderen zijn we op dat gebied behoorlijk trendsettend geweest.”

Scoop: Hoe was de relatie met de openbare omroep in die begindagen?

Verstraeten: “We werden afgedaan als ‘te licht’. Een aantal jaar werd er op ons neergekeken, maar we werkten elkaar niet tegen. Journalisten in het veld laten elkaar hun job doen. Tegenwoordig heerst er een wederzijds respect, maar toen was dat respect volledig zoek. Wij waren de eersten die met satellietwagens werkten. De openbare omroep noemde onze wagens ‘vliegenmeppers’, vanwege de grote antenne op het dak.

Toen deden zij daar heel lacherig over, maar nu kun je geen nieuwsuitzending voorstellen zonder rechtstreekse satellietverbinding. Ach, we hebben tegen heel wat vooroordelen moeten opboksen.”

Scoop: Hoe is het VTM nieuws sinds die eerste uitzending geëvolueerd?

Verstraeten: “Mensen denken soms dat ik al 25 jaar hetzelfde doe, maar dat is fout. Ik zit op dezelfde stoel, maar het programma dat ik presenteer is niet meer te vergelijken met vroeger. De technische hulpmiddelen zijn er enorm op vooruit gegaan. Wij doen hier dingen die je 25 jaar geleden niet had kunnen voorstellen. De opvolging van reportages, studiogasten en live verslaggeving gaat zeer snel. We produceren nieuws aan een heel hoog tempo.”

Scoop: U hebt ook Telefacts en De Zesde Versnelling gepresenteerd.

Toch blijft het VTM Nieuws uw enige constante. Blijft het VTM Nieuws presenteren uw grote liefde?

Verstraeten: “Het Nieuws presenteren blijft voor mij de basis. Ik wil wel zijsprongetjes doen, maar mijn hoofdtaak blijft de nieuwsuitzending. Een nieuwsuitzending is de ruggengraat van een zender. Dat is een van de problemen waar bijvoorbeeld VIER mee kampt.

Bij VTM hebben we altijd beseft dat het VTM Nieuws een van onze sterkhouders is. Daarom hebben we altijd verder geinvesteerd in dat programma. Zelf ben ik nog altijd gebeten door het nieuws.

Mijn familie zal mij wel wat verslaafd noemen. Ik hoop nog een hele tijd deel uit te maken van de Vlaamse huiskamers, als die dat goed vinden natuurlijk.”

Junior Verbeeke



DANy VERSTRAETEN 1979: start op de verkeersredactie van de VRT 1989-2006: presentator Telefacts 1989-vandaag: nieuwsanker VTM

Dirk Abrams de founding father van Stadion

“Bij VTM maakte ik de gouden tijd mee”

Scoop: Waarom besloot u in 1993 om de BRT te verlaten voor VTM? Dirk Abrams: “Professioneel had ik daar geen enkele reden voor, want de openbare omroep was het walhalla van de sportjournalistiek. Als beginnend voetbalcommentator had ik het daar naar mijn zin, maar toen kwam dat aanbod van VTM uit de lucht gevallen. Ze wilden sport prominenter in hun concept verwerken en zochten mensen met knowhow. Dirk Deferme is eerst gegaan, ik ben een week later gevolgd. We hadden het wel samen afgesproken. Achteraf werd er beweerd dat wij al wisten dat het voetbalcontract naar VTM zou gaan, maar dat is absoluut niet waar.”

Scoop: Hoe heeft u die overstap zelf beleefd?

Abrams: “Dat was vrij emotioneel. Ik ben bij de VRT als twintigjarige gast begonnen en had nooit iets anders gekend dan de openbare omroep. Op 6 september, een maandagochtend, ben ik gaan tekenen bij VTM en moest ik mijn toenmalige baas Marc Stassijns vertellen dat ik wegging. Dat ik het allemaal nog zo gedetailleerd weet, betekent dat het mij echt iets deed. Je kan je het nu niet meer voorstellen, maar de volgende dag stond onze overgang op de voorpagina van de kranten: ‘Laatste bastion BRT wankelt’.

Sport was toen heilig. ‘De BRT forever’, werd gezegd. Dan gaan er twee mensen met talent naar VTM. Dat deed uiteraard stof opwaaien.”

Scoop: Ondervond u een groot verschil tussen beide redacties?

Abrams: “Bij de openbare omroep wisten we allemaal heel goed wat we wilden. We waren nog jong en hadden soms last van een overontwikkeld ego.

Er werd wel eens gebikkeld voor de mooiste opdrachten. We waren niet echt

(foto Thierry Roels)

Vijf jaar na de geboorte van het VTM-nieuws, zagen ook de grote voetbalprogramma’s het levenslicht op de Medialaan. Met Stadion en Goal! stond toenmalig chef sport Dirk Abrams (54) in 1994 aan de wieg van de sportverslaggeving. “Ik heb heel graag voor VTM gewerkt, maar in mijn DNA staat toch ergens ‘openbare omroep’ geschreven.”



Dirk Abrams vandaag: “Bij VTM gaan werken was vrij emotioneel. Ik ben bij de VRT als twintigjarige gast begonnen en had nooit iets anders gekend dan de openbare omroep.” met het collectief bezig. Bij VTM werd je echt in de watten gelegd en dan bedoel ik niet financieel. Het was een warm bad waar iedereen het belangrijk vond om collectief goed te presteren. Toen ik de overstap maakte, was de VTM top. Ik heb er nog een groot stuk van de gou-

den tijd meegemaakt, met marktaandelen van 43 procent. De toenmalige BRT maakte het ons niet altijd gemakkelijk.

Wij hadden dan wel het voetbalcontract, de andere uitzendrechten zaten bij hen.

Anderzijds maakten wij het hen ook niet eenvoudig in de voetbalstadions, waar  SCOOP 1 - 2014

13

Abrams in zijn eerste jaren bij VTM. (foto VTM-archief)

“Sport en een commerciële zender zijn niet altijd een evident verhaal”  wij het voor het zeggen hadden.”

Scoop: Bracht de komst van dat voetbalcontract in 1994 extra druk mee?

Abrams: “Daar lig je ’s nachts al eens wakker van. Ik was naar daar gegaan om een tegenhanger van Sportweekend te maken onder de naam VTM Sport. In het eerste seizoen was dat succesvol, ook zonder dat contract. In mei heeft VTM dan de rechten binnengehaald voor 105 miljoen frank (omgerekend ongeveer 2,6 miljoen euro) en moesten we echt van nul beginnen. Iedereen zat te wachten wat we ervan terecht zouden brengen. ‘Goal!’ leek, met de samenvattingen van de zaterdagwedstrijden, erg op ‘Sport Op Zaterdag’ van de openbare omroep. Stadion was moeilijker om te maken, omdat er op zondag minder matchen zijn. Het lukt natuurlijk niet allemaal, soms ga je ook eens op je bek. Dat is tamelijk pijnlijk maar daar leer je van.”

Scoop: Hebben die programma’s een

14

SCOOP 1 - 2014

invloed gehad op het succes van de zender?

Abrams: “VTM was al heel succesvol. We zijn erin geslaagd dat succes niet naar beneden te halen (lacht). Er waren twee redenen om de rechten binnen te halen.

Ten eerste is sport een essentieel onderdeel van een familiezender. Daarnaast hing er ook een commercieel kantje aan vast. Via sport haalde VTM nieuwe sponsors binnen. Toch zijn sport en een commerciële zender niet altijd een evident verhaal. Voetbalrechten zijn ontiegelijk duur. Om die investering terug te verdienen moet je al heel wat reclame verkopen.”

Scoop: In 2014 verloopt het voetbalcontract. Heeft VTM dat absoluut nodig?

Abrams: “Dat moeten ze in de eerste plaats zelf weten, maar ik denk het niet.

Sportweekend bewijst dat je de kijker perfect het gevoel kan geven het voetbal

nog steeds in handen te hebben. Puur economisch is het volgens mij niet realistisch voor commerciële omroep om het Belgisch voetbal én de Champions League te blijven uitzenden.”

Scoop: Wat maakt sportverslaggeving zo aantrekkelijk?

Abrams: “Sport is voor mij emotie, dat geeft een kick. Ik heb in mijn rol als commentator ook geleerd om niet alleen inhoudelijk en journalistiek correct te zijn.

Er zitten mensen te kijken, dus het mag ook wel een beetje bruisen. Voor mij gaat er weinig boven live commentaar geven. Zo’n voetbalwedstrijd heb je niet onder controle, je weet niet wat er gebeurt. Het is een stiel die je moet leren.

Rik De Saedeleer vertelde me ooit: ‘Zorg dat je de spitsen herkent.’ Bij een vroege goal weet je dan meteen wie er heeft gescoord. Tijdens de Olympische Spelen in Barcelona herkende ik mezelf haast niet op sommige momenten. Ik ging zo hevig te keer dat ik me het zelf niet realiseerde. Ik wou geen bepaald effect opwekken maar leefde zo fel mee.”

Scoop: Zien we u ooit nog terug op het scherm?

Abrams: “Mensen vragen wel eens of ik het mis. ‘Eigenlijk niet nee’, antwoord ik dan. Ik heb dingen gedaan waar ik trots op ben maar de weg ergens naartoe is soms spannender dan het uiteindelijke doel. Ik ben al blij met het feit dat ik het gedaan heb. Mochten ze mij voor het 25-jarig bestaan van VTM vragen om nog één keer Stadion te presenteren, dan wil ik dat wel doen. Maar er definitief terugkeren, dat niet. Iets op televisie zou ik misschien wel nog doen, maar ik zie het mij niet eender waar doen. Ik heb tien topjaren beleefd bij VTM, maar in mijn DNA staat toch ergens ‘openbare omroep’ geschreven. Mijn cellen zijn daar gemaakt.”

Timo Van Gucht Thierry Roels

DIRk ABRAMS

1980-1993 BRT-commentator/presentator 1993-2000 VTM-hoofdredacteur sport/presentator Stadion/Goal!

2000-2003 VTM-Presentator 2004-2010 VRT-Sporza/presentator Reyers Laat 2011- nu De Mensen-programmadirecteur

(foto belga/Nicolas Maeterlinck)

Tom Coninx ging in 2011 Dirk Abrams achterna

“Ik kan hier nog meer groeien als presentator” “Mijn keuze was snel gemaakt, omdat het voetbalcontract van VRT naar VTM verhuisde. Blijkbaar wilden ze daar dat ik die job voorzette. Tot nu toe is het een fantastische stap geweest. Ik krijg hier de kans om nog meer te groeien als presentator en journalist. De sportverslaggeving op VTM is zeker van hetzelfde niveau, maar er zit meer ritme en drive in. Het verschil is dat wij korter op de bal spelen en meer primeurs hebben. De VRT heeft een grote voorsprong, omdat ze de kans hadden een platform te ontwikkelen toen anderen er nog geen geld voor hadden. We kunnen natuurlijk geen vergelijking maken tussen Stadion en Sportweekend, omdat ze op andere momenten worden uitgezonden. Sportweekend zit in volle prime time, op een zender waarmee de mensen al vijftig jaar vertrouwd zijn.

Dat is de macht van de openbare omroep. Ik heb uit mijn overstap wel geleerd dat je niet naar elkaar moet kijken. De VRT is een door de overheid gesponsord cruiseschip, terwijl VTM een modern privéjacht is dat op eigen kracht de wereld moet rondvaren. Als je het schip zelf moet voltanken, heb je natuurlijk een heel andere manier van werken. VTM is een heel modern bedrijf dat veel sneller inspeelt op de dingen die gebeuren. Het is veel compacter. Dat is ook een voordeel, want je kan met een kleine groep mensen aan een product werken. Op de VRT zit je soms gewoon met te veel tussenstations.” (tvg)

De troonswisseling van de voetbaluitzendrechten

Kijkcijfers zeggen meer dan woorden

VTM en Telenet waren de grote winnaars aan de onderhandelingstafel over de uitzendrechten van het Belgisch voetbal in 2011. Dat liet het Vlaamse (media)landschap uiteraard niet onberoerd.

De VRT besliste drie jaar geleden niet meer te bieden op de uitzendrechten van het Belgisch voetbal, omdat er moest worden bespaard. Wielrennen en veldrijden liet ze ongemoeid maar voetbal ging onder de hakbijl na zes jaar aanwezigheid op de VRT. Een domper voor de sportredactie die hoge toppen scheerde met Studio 1 en Extra Time. Beide programma’s zouden worden afgevoerd, medewerkers incluis. Her en der werd een heuse herstructurering gevreesd. Daarnaast gonsde het van de geruchten dat VRT-medewerkers de overstap zouden maken naar VTM. Voormalig Studio 1-presentator Tom Coninx zou uiteindelijk de eerste grote vis worden die Stadion binnenhaalde.

Met de terugtrekking van de VRT moest Belgacom de klus alleen zien te klaren. Het wilde het voetbalcontract voor de derde keer op rij binnenhalen.

Een nieuwigheidje aan het contract was dat de rechten zowel exclusief als niet-exclusief werden aangeboden.

Spek naar de bek van de Profliga die zo meer inkomsten kon genereren.

Belgacom moest uiteindelijk de duimen leggen tegen het kwartet Telenet, VMMa, RTBF en VOO. 55,2 miljoen euro per seizoen bleek het prijskaartje te zijn. Dat is jaarlijks 10,5 miljoen euro meer dan wat Belgacom betaalde voor het vorige contract.

Zo kwamen de uitzendrechten van de drie topmatchen bij Telenet terecht.

Belgacom moest het vanaf dan stellen met de vijf overige wedstrijden. Op papier een goede regeling, maar een streep door de rekening van supporters en cafébazen. Zij waren genoodzaakt twee decoders te installeren om elke wedstrijd te kunnen volgen of uitzenden. Gelukkig voorzag Telenet in een oplossing in het seizoen nadien. Sinds 2012 kan televisiekijkend Vlaanderen alle wedstrijden volgen op Telenet. (tr)

Een exclusief uitzendcontract binnenhalen geeft geen automatische garantie op succes. Dat bewijzen kijkcijfers opgemeten door het Centrum Voor Informatie (CIM).

Ondanks de goodwill van de Vlaamse voetbalkijkers, die koning voetbal gewillig volgen sinds de terugkeer van de Belgische voetbaluitzendrechten naar VTM in 2011, blijken de verhoopte resultaten tegen te vallen. De Stadionuitzendingen op vrijdag, zaterdag en zondag halen in het seizoen 20132014 een gemiddelde van 400.000 kijkers. In het seizoen 2012-2013 lag dat gemiddelde op 369.480 kijklustigen.

Het jaar voordien stemden 338.766 televisiekijkers af op Stadion.

Een stijging is duidelijk zichtbaar, maar het is Sportweekend dat met de pluimen lopen gaat. Sinds het verlies van het voetbalcontract drie jaar geleden flirt het één-sportbulletin met de grens van een miljoen kijkers. Het marktaandeel ligt steevast boven de veertig procent. In het seizoen 20112012 bekeken 922.353 personen het programma. Het seizoen erna bereikte Sportweekend zo goed als een status-quo. Toen waren er gemiddeld tweeduizend minder kijkers per uitzending. Sportweekend blijft dus ook zonder voetbal scoren. Al moeten we die ‘zonder’ nuanceren. De VRT mag in het kader van de vrije nieuwsgaring nog steeds korte samenvattingen uitzenden, maar vaak enkel van de belangrijkste wedstrijden.

Maar Stadion met Sportweekend vergelijken, is appelen met peren vergelijken. Stadion is een puur voetbalmagazine, in Sportweekend komen alle sporten aan bod. Een betere vergelijking valt te maken met Studio 1. Dat behaalde door de jaren heen gemiddeld 476.000 kijkers per aflevering. Al bij al geen slecht rapport dus voor Stadion, maar het aantal kijkcijfers staat in schril contrast met de 55,2 miljoen euro die VTM samen met Telenet in 2011 op tafel legde. Het is de grote vraag of VTM na afloop van het lopende voetbalcontract midden dit jaar mee rond de onderhandelingstafel zal zitten om de uitzendrechten voor de komende seizoenen binnen te halen. (tr) 

SCOOP 1 - 2014

15

IN HET SPOOR VAN H

16

SCOOP 1 - 2014

N HET NIEuwS

De nieuwsdienst van VTM telt anno 2014 om en bij de 150 medewerkers.

“Je beleeft het hier”, klinkt de slogan op de Medialaan.

Scoop nam de proef op de som en beleefde een dag in het spoor van het VTM Nieuws.

SCOOP 1 - 2014

17

INGANG

9.30 uur: De leden van de nieuwsdienst komen aan op het ‘Kleurt Je Dag’plein. Zij haasten zich naar de ochtendvergadering, waarop de grote lijnen van de dag worden uiteengezet.

De gebouwen liggen in de legendarische Medialaan in Vilvoorde.

REDACTIE

9.42 uur: De redactie schiet in actie. Iedereen begint aan de nodige voorbereidingen voor de eerste uitzending van de dag: het middagjournaal.

JAN DE MEuLEMEESTER

10.36 uur: Chef Politiek Jan De Meulemeester overlegt met zijn collega’s. Zoals vaak rollen de namen Bart De Wever en Kris Peeters over de tongen.

MONTAGE

11.03 uur: In de montagecel bewerkt editor Veerle De Vos de net ingezonden beelden vanuit de Filippijnen, waar tyfoon Haiyan stevig heeft huisgehouden.

18

SCOOP 1 - 2014

EILAND HOOFDREDACTIE

11.26 uur: Het eiland van de hoofdredactie ligt in het hart van de nieuwsdienst. Zo bewaren hoofdredacteurs Nicholas Lataire en Kristof D’haene continu het overzicht.

Er wordt steevast overlegd tussen de verschillende afdelingen van de redactie.

Ook de nieuwsankers, zoals hier Birgit Van Mol, en de eindredacteurs hebben een plaats aan deze tafel.

wEERBERICHT

12.07 uur: Voor weerman Frank Duboccage zit de dag er ’s middags al op. “Ik ben meteoroloog van opleiding, dus ik kan mijn weerverwachtingen thuis maken. Als je hier aankomt, begin je de uitzending in elkaar te steken. Ik ben bij elke stap betrokken en krijg daar veel vrijheid in. Ik kies er bijvoorbeeld voor om enkel het begin en het einde van het weerbericht af te lezen van de autocue.

Kaarten zijn voor mij immers ook tekst.”

IN DE STuDIO

12.55 uur: Alle hens aan dek in de regiekamer en in de studio. Vijf minuten

voor de uitzending wordt alles een laatste keer gecontroleerd. “De regie is als een schip”, zegt een medewerker van de technische staf. “Een regisseur is net als een kapitein afhankelijk van zijn stuurmannen. Een uitzending slaagt pas als iedereen zijn job feilloos uitvoert. Een nieuwsuitzending is echter meer geworden dan enkel nieuws.

Kijk maar naar het decor. Marketing en herkenbaarheid zijn zeer belangrijk geworden. Ook streven wij naar technische vooruitgang. Zo zenden we vanaf Nieuwjaar Het Nieuws in ‘high definition’ uit.”

MIDDAGJOuRNAAL

13.22 uur: Het eerste orgelpunt van de dag. Tijdens het middagjournaal vestigt heel de redactie haar aandacht op de televisieschermen, waarop Birgit Van Mol aan het werk is.

BIRGIT VAN MOL

13.59 uur: Birgit Van Mol is sinds februari 1998 aan de slag bij VTM. Na de presentatie van het middagjournaal neemt ze weer plaats achter de computer, naast reporter Dirk Van den Bogaert. “Een doorsnee dag bestaat hier niet. Je kan onze werkwijze omschrijven als een flexibele routine. Je gaat mee op de golven van de dag, maar met die stress leer je leven. Ik begin mijn dag met kranten te lezen en het radionieuws te beluisteren. Ik ben een echte nieuwsjunk. Het is een manier van leven. Daarom heb ik zo’n hekel aan het woord ‘nieuwslezer’.

Dat doet te kort aan wat we eigenlijk zijn. De kijkers denken dat we zomaar tekst aflezen, maar dat is helemaal niet zo. Wij nemen ook actief deel aan de nieuwsgaring.”

MIDDAGVERGADERING

14.30 uur: Na de lunchpauze haalt de redactie rustig adem. Tijdens de middagvergadering evalueren de nieuwschefs de uitzending met de

medewerkers. Ook worden de scenario’s voor de avond vastgelegd en worden de taken verdeeld.

ARCHIEF

15.21 uur: Het archief van de VTMnieuwsdienst bevat alle tapes sinds de oprichting in 1989. Archivarissen vullen hun dag passende beelden opzoeken en selecteren en nieuw materiaal ordenen. De digitalisering van het archief vergemakkelijkt het werk.

CAMERAPLOEG FILIPPIJNSE AMBASSADE

16.45 uur: Voor het avondjournaal van 12 november 2013 neemt cameraman Hendrik De Turck heel wat beelden van de Filippijnse ambassade. Het uitgezonden fragment zou echter niet meer dan enkele seconden tellen.

CAMERAPLOEG CD&V + zENDwAGEN

17.35 uur: De cameraploeg stelt alles op orde om de bekendmaking van de ‘nieuwe’ voorzitter van CD&V, Wouter Beke, in beeld te brengen. Die beelden

worden in de zendwagen onmiddellijk bewerkt en doorgestuurd naar de regiekamer. Ook zal het live-interview via de satelliet op het dak van de wagen doorgeseind worden naar de Medialaan.

LIVE-INTERVIEw wOuTER BEkE

19.28 uur: Tijdens het avondjournaal interviewt reporter Dirk Van den Bogaert de voorzitter van de christendemocraten. Het interview duurt slechts drie minuten, maar vergde heel wat voorbereiding.

Dennis Van Goethem Timo Van Gucht foto’s Dennis Van Goethem

SCOOP 1 - 2014

19

Een blik over de taalgrens VTM was niet de eerste commerciële zender in België. In Wallonië was RTLTVi al twee jaar lang een volwaardige commerciële zender die tegenwicht bood aan de nieuwsuitzending van de publieke zender. Het succes kwam in Wallonië echter minder snel van de grond dan in Vlaanderen. Een korte schets van het Waalse commerciële nieuws.

Het journaal van RTBf wordt weggeveegd door dat van RTL-TVI

levisie: omroepmarkten en structuren in West-Europa’. “De invloed van Frankrijk op de nieuwsuitzendingen in Wallonië is dus bijzonder groot. RTLTVi moet niet alleen de strijd aangaan met de Waalse openbare omroep RTBf, maar het zijn vooral de Franse zenders die het de commerciële omroep moeiIn tegenstelling tot VTM kende de lijk maken, met TF1 op kop. Daarbij Waalse commerciële zender RTL-TVi in komt nog dat de Waalse zenders moezijn beginjaren niet meteen een groot ten werken met een kleiner budget, succes. Dat was onder andere te wijten wat de dreiging van de grote zenders aan de concurrentie van de tv-zenders van Frankrijk vergroot.” van Frankrijk. Walen voelen zich vrij sterk verbonden met de grote Franse kIJkCIJFERS gemeenschap. Vlamingen kennen dat Uit cijfers van het CIM blijkt dat het gevoel tegenover Nederland veel min- journaal van zeven uur op RTL-TVi in der. Zeker sinds de komst van VTM in 2012 gemiddeld 915.804 kijkers haalVlaanderen hebben de Nederlandse de per avond, waardoor het meteen zenders nog weinig invloed. het meest bekeken programma is van de commerciële zender.

RTL-TVi werd in 1987 opgericht. De Waalse commerciële tegenhanger van VTM wordt door de Luxemburgse mediagroep RTL GROUP en de Belgische Audiopresse uitgebaat. Aan het hoofd stond toen Jean-Charles Dekeyzer.

FRANSE INVLOED

“Zowel de commerciële als de nietcommerciële nieuwszenders in Wallonië zijn nog steeds sterk gericht op de grote Franse gemeenschap”, zegt Rik Otten, auteur van ‘Achter te-

Ook opvallend aan die cijfers is dat in Vlaanderen het één-journaal beduidend meer kijkers haalt dan het nieuws van VTM. Terwijl in Wallonië de rollen omgekeerd zijn: daar wordt

Journalisten Michel Lecomte en Benjamin Deceuninck worden gefilmd tijdens een opname van ‘Studio 1 La Tribune’ op RTBF in 2013. (foto Belga/Laurie Dieffembacq)

20

SCOOP 1 - 2014

het journaal van RTL-TVi meer bekeken dan dat van de publieke zender RTBf. Dat heeft vermoedelijk ook te maken met het uur van uitzending. Het journaal van RTBf begint pas om halfacht, een half uur later dan het 7-uurjournaal van RTL-TVi. Daardoor wordt het journaal van RTBF weggeveegd door dat van RTL-TVi. De nieuwsuitzending van de commerciële zender laat de concurrentie ver achter zich.

IDENTITEIT

Audiovisuele media spelen een rol bij de vorming van de nationale identiteit.

In een meertalig land als België is dat niet vanzelfsprekend.

“Ik hoor in de media altijd dat Walen zich meer Belgisch voelen dan Vlamingen”, vertelt Cathérine Bouko, professor Communicatiewetenschappen aan de ULB. “Zelfs de Franstalige media beweren dat de nationale identiteit meer benadrukt wordt in het Waalse televisienieuws. Toch heb ik dat verschil tussen de Vlaamse en de Waalse berichtgeving zelf nog niet gemerkt. Wat wel opvalt is dat de berichtgeving van RTL-TVi het gemeenschapsgevoel meer benadrukt dan de berichtgeving van publieke zender RTBf. Het nabuurschap in België is belangrijk in hun nieuwsitems. RTBf hecht hier minder belang aan.”

Louise O’Connor Mattias Verhaeghe

Nieuwschef van RTL-TVi, Laurent Haulotte, aan het werk in de nieuwsstudio in Brussel in 2008. (foto belga/Eric Vidal)

Telefacts-journalist Ezra Eeman houdt niet van softe onderwerpen

“Ik ben een researchfreak” Een jaartje jonger dan het VTM-nieuws is het duidingsmagazine Telefacts. Niet zo lang geleden scoorde Telefacts een echte Scoop met de reportage over de jonge Giel, die een leven als boeddhistische monnik wil leiden in India.

Journalist Ezra Eeman werkt al tien jaar voor het programma. Hij is best trots op zijn reportage over de pedofiele pater Eric Dejaeger, waarvoor hij samen met zijn crew rondtrok op roadtrip doorheen Canada.

Het lijkt soms of Eeman de hele dag acter zijn bureau zit te lezen terwijl zijn collega’s rond hem zich doodwerken om hun reportage af te krijgen. De redacteur weet echter dat een goede voorbereiding net zo belangrijk is als de actie op het veld.

Ezra Eeman: “Een eerste belangrijke stap bij elke reportage is natuurlijk de keuze van het onderwerp. Dat moet iets relevant zijn en actueel. Ik zoek de vragen die nog niet beantwoord zijn.

Daarna begint het echte onderzoek. Ik ben nogal een researchfan, een freak zeggen sommigen. Om alle kanten van het onderwerp in beeld te brengen, onderzoek ik het grondig.

Vaak ontdek je nog nieuwe elementen, zelfs in onderwerpen die al heel vaak in de kranten hebben gestaan.“ Scoop: Waar vindt u uw bronnen?

Eeman: “Lezen: krantenartikelen, websites, boeken. Aan de hand van dat materiaal zoek ik de hoofdpersonages van het onderwerp zodat ik naast een paper trail ook een person trail heb. Specialisten heb je natuurlijk ook nodig. In de loop van de jaren heb ik een boekje bij elkaar gespaard met telefoonnummers. Die contacten zijn heel belangrijk. Na de research sla ik dat boekje open en begin

ik mensen te bellen. Met de informatie van de ene persoon, kan je dan de andere persoon overtuigen om mee te werken. Dan moet je wel tonen dat je het dossier kent en de andere spelers erin.

Als je de indruk geeft dat je al veel weet, vertellen ze je heel veel zaken die je nog niet weet.”

Scoop: Heeft u veel tijd om uw reportages te maken?

Eeman: “Dat hangt van het onderwerp af. Ik maak korte en lange reportages.

“Er worden nooit genoeg goede reportages gemaakt”

Soms beginnen we aan een reportage en gaat ze de volgende dag al op antenne.

Dan kan je niet lang researchen. Ik doe graag onderzoeksreportages en ga niet snel voor de softe onderwerpen. Maar die harde dossiers vergen tijd, bij die reportages kies ik zelf mijn deadline.

Met mijn reportage over de zaak rond de pedofiele pater Erik Dejaeger ben ik maandenlang bezig geweest, alleen maar al met contacten leggen. Zo maak er ik maar drie of vier per jaar. Als je zo veel tijd uittrekt voor een reportage, moet die wel goed genoeg zijn.”

Scoop: Hoe gaat u om met die druk?

Eeman: “Er is druk van de collega’s en  SCOOP 1 - 2014

21

“De dag dat ze mij censureren ben ik weg” Ezra Eeman

 de redactie, maar de grootste druk

komt van mijzelf. De lat ligt vrij hoog.

Als ik merk dat ik de deadline niet ga halen, mag de frustratie het niet halen maar begin ik wat harder te werken.

In het begin had ik er meer last van.

Tegenwoordig kan ik er beter mee om.”

Scoop: Heeft u al last gehad van censuur?

Eeman: “Niet op mijn werk in elk geval. De dag dat ze mij censureren ben ik weg. Wel heb ik al last gehad van censuur door overheden. We waren in China tijdens de Olympische spelen.

Daar kregen we soms te horen dat we onze camera direct moesten uitzetten.

Maar op een bepaalde manier censureren we hier toch ook. We kijken deels naar wat onze doelgroep wil. Sommige zaken kunnen in onze reportages, andere niet.”

Scoop: Worden er nog genoeg spraakmakende reportages gemaakt?

Eeman: “Neen, maar die worden er nooit genoeg gemaakt. Het heeft natuurlijk ook met tijd en geld te maken.

Onze budgetten zijn niet gestegen, maar we moeten er wel meer mee doen, er 22

SCOOP 1 - 2014

ook creatiever mee omspringen. Er moeten keuzes gemaakt worden. Ik geloof wel dat goede reportages ons merk sterk maken en geloofwaardigheid geven. En dat we die zelf moeten blijven maken. En Kris Hoflack (algemeen hoofdredacteur VTM) vindt dat gelukkig ook.”

Scoop: Voor de reportage over Erik Dejaeger reisde u naar de uithoeken van Canada. Geen makkelijke opdracht.

Eeman: “We zijn eind september voor twee weken naar Canada gegaan. Het was enorm druk. We hebben daar zes dagen gedraaid en zes dagen in het vliegtuig gezeten. De vliegtuigen werden steeds kleiner want we vlogen naar afgelegen gemeenschappen. Velen hadden mij gewaarschuwd dat het nooit zou lukken in twaalf dagen. De kans op vertragingen door sneeuwstormen was groot maar uiteindelijk is alles zeer goed gegaan.”

Scoop: De zaak rond Erik Dejaeger is zeer delicaat. Hoe hebt u de slachtoffers van Dejaeger zo ver gekregen om mee te werken?

Eeman: “Ik ben op zoek gegaan naar vertrouwenspersonen. Mensen die bezig waren in de Inuitgemeenschap rond seksueel misbruik, parlementsleden, die erover hadden geschreven of gesproken. Ik wou vooraf zo weinig mogelijk rechtstreeks contact met de slachtoffers, ik wou hen niet forceren. Zo’n verhaal vertellen is heel moeilijk. Maar als je aangeeft dat je er bent om te praten en de mensen zelf de beslissing laat nemen, doen ze het wel. Vaak ook via die vertrouwenspersonen.” tekst en foto’s Delphine Savat Bart Van Poecke

EzRA EEMAN 1996: Cinematografie aan de SintLukashogeschool in Brussel 2002: Postgraduaat journalistiek aan de VLEKHO 2003: start als journalist bij Het Nieuws 2009: redacteur bij Telefacts

Ezra Eeman koos vijf reportages uit de lange geschiedenis van Telefacts die volgens hem spraakmakend waren.

10 september 2013 Giel, de jonge monnik

Giel, een vijftienjarige jongeman uit Sint-Laureins wil graag een boeddhistische monnik worden.

Hij is al zes jaar gepassioneerd door het boeddhisme en hij wilde graag eens naar een boeddhistisch klooster trekken in Shimla (India) om daar een monnikenopleiding te volgen. Cathérine Moerkerke bracht een portret van de jongen uit Sint-Laureins. Op basis van de reportage stelde het parket van Gent vragen bij de thuissituatie van de minderjarige jongen. (Foto Kurt Desplenter/belga)

4 oktober 2013 Eric Dejaeger De Vlaamse pater Eric Dejaeger misbruikte jarenlang Eskimokinderen.

Eeman volgde het spoor van Dejaeger van zijn geboorteplek Roeselare tot Canada in de aanloop van het proces van Dejaeger. (foto mugshot Interpol).

30 januari 2008 Baby D.

27 mei 2005 Malika El Aroud

31 augustus 1999 Laetitia Delhez

Een draagmoeder zou Baby D. op de wereld zetten voor Belgische wensouders maar uiteindelijk verkocht de draagmoeder het kind nog voor de geboorte aan een Nederlands paar. Reporters Nicholas Lataire en Ellen Richardson gingen een maand lang undercover als wensouder. Ze plaatsten een advertentie op sites zoals zappybaby, 9maanden.com en holibinet. Meteen reageerden enkele vrouwen die zichzelf aanboden als draagmoeder. Het eerste waar ze steeds over praatten, was geld. (foto Nicolas Maeterlinck/belga)

Moslimextremiste Malika El Aroud werd in België veroordeeld voor het stichten, leiden en financieren van een terroristische organisatie. Telefacts bracht het verhaal aan de hand van gesprekken met de speurders van de federale politie die het terreurnetwerk oprolden. (foto Benoït Doppagne/belga)

Monica Moritz maakte de reportage voor Telefacts waarin Laetitia Delhez haar verhaal deed op televisie. Laetitia was in 1999 zeventien. Samen met Sabine Dardenne zat ze opgesloten in de kelder van Marc Dutroux. (foto Michel Krakowski/belga)

SCOOP 1 - 2014

23

ZIJ DEDEN DE DUBBEL

van VRT naar VTM van VTM naar VRT van VT4 naar VRT van VRT naar VT4/Vier

LEGENDE

?

vanaf 2010 2000-2009 1990-1999 1989

24

Patrick Van Gompel van VRT naar VTM

“Sinds de start van VTM is overstappen in de journalistiek de normaalste zaak van de wereld” Scoop: wat was uw persoonlijke motivatie voor de overstap naar het nieuwe VTM? Patrick Van Gompel: “Bij BRT-2 Omroep Antwerpen beperkte mijn werkgebied zich tot de provincie zelf. De wereld mocht van mij wel iets groter worden.

Die is nadien ook groter geworden.

Bovendien werkte ik bij de BRT met jaarcontracten, wat geen werkzekerheid garandeerde. Ik heb gesolliciteerd bij de hoofdredacteur van VTM en die bood mij onmiddellijk een contract aan.”

Scoop: kwamen er veel reacties op uw overstap?

Van Gompel: “Ik kreeg alleen positieve reacties.

Iedereen begreep dat het toen voor jonge journalisten een fantastische kans was om aan een nieuw avontuur te beginnen.”

Scoop: Denkt u dat het voor journalisten die overstappen tegenwoordig moeilijker is dan in 1989?

Van Gompel: “Nee, het is voor hen net gemakkelijker. Ik heb nog meegemaakt dat er in 1978 een journalist overstapte van De Volksgazet naar Het Nieuwsblad, van een socialistische krant naar een katholieke. Dat was destijds schande.

Tegenwoordig kijkt daar niemand meer van op.

Sinds de start van VTM is overstappen in de journalistiek de normaalste zaak van de wereld.”

Piet Deslé

Nadine De Sloovere

Dany Verstraeten

Greet De keyser

Tim Pauwels

Indra Dewitte

Jan Schodts

Paul Jambers

kathy Pauwels

Mark Demesmaeker

Birgit Van Mol

Stef wauters

Patrick Van Gompel

Louis Van Dievel

Ingrid De Putter

Dirk Abrams

Gui Polspoel

Robin Janssens

SCOOP 1 - 2014

(foto’s vtm/vrt/belga/dvg/av)

Van de openbare naar de commerciële omroep overstappen en omgekeerd: het gebeurt vrij vaak. In de begindagen van VTM was er een stroom van VRT-medewerkers die de stap deden.

Ook vandaag gebeurt het nog, en in beide richtingen. Scoop maakte een selectie van bekende ‘overlopers’.

Stef wauters van VRT naar VTM

“Mijn vertrek was in die tijd voorpaginanieuws” Scoop: waarom maakte u de overstap van VRT naar VTM? Stef Wauters: “Ik had indertijd meegewerkt aan de vernieuwing van het VRTJournaal en ik kreeg ook hier de kans om een vernieuwd concept uit te werken.

Nu kon ik als hoofdredacteur het concept mee sturen. Op zo’n kans zou ik bij de VRT nog jaren hebben moeten wachten, omdat het een organisatie is met een veel zwaardere hiërarchische structuur.”

Scoop: was VTM vragende partij en heeft u lang getwijfeld?

Wauters: “Ik ben eerst door VTM gevraagd via een headhunter. Later heb ik lange inhoudelijke gesprekken gevoerd met de leiding van het bedrijf, om er zeker van te zijn dat we dezelfde visie hadden. Daarna heb ik nog wekenlang getwijfeld, want ik had altijd graag bij de VRT gewerkt. Het volledige beslissingsproces heeft een maand of twee geduurd.”

Scoop: kreeg u veel reacties?

Wauters: “Mijn overstap was in die tijd voorpaginanieuws. Er waren veel positieve maar ook negatieve reacties van excollega’s. Voor mijn nieuwe collega’s was het afwachten. Ik werd tenslotte hun nieuwe baas.”

Gilles De Coster van VRT naar VIER

“Het was mij nooit om televisie te doen, wel om Woestijnvis” Scoop: Hoe bent u bij VIER terechtgekomen?

Gilles De Coster: “Tom Lenaerts startte De Kruitfabriek op en omringde zich met een aantal mensen in wie hij geloofde. Dat hij toen aan mij heeft gedacht om wat journalistiek métier in huis te halen beschouw ik nog steeds als een enorm compliment.

Het jammere was dat ik mijn geliefde collega’s toen moest verlaten. Dat op een moment dat de concurrentiële spanning heel hoog was, maar dat nam ik er dan gewoon bij.”

Scoop: Radio of televisie?

De Coster: “Radio, omdat het veel meer je eigen product is.

Je hebt alles zelf in handen: de gastenkeuze, de toon, de jingles, de vragen, de lengte van het gesprek, hoe je platen afkondigt. Een radioprogramma is daardoor iets meer intiem dan een televisieprogramma.

Overigens was het mij bij mijn overstap nooit om televisie te doen, wel om Woestijnvis.”

Scoop: Denkt u dat het eigen is aan journalisten om ook van job te veranderen?

De Coster: “Dat denk ik niet.

Er is in veel sectoren een groot verloop. Ik denk wel dat er journalisten zijn die na een tijdje uitgekeken raken op het paradoxale karakter van nieuws. Het is elke dag anders, maar het is toch vaak hetzelfde. Daarnaast is de economische context van de journalistiek momenteel verre van goed, wat wellicht ook een deel van het jobhoppen verklaart.”

Scoop: worden uw verwachtingen bij de commerciële omroep meer ingelost dan bij de openbare omroep?

De Coster: “Zeer zeker, al heb ik nooit televisie gemaakt bij de openbare omroep. Echt vergelijken kan ik dus niet.

Woestijnvis is erin geslaagd zijn handelsmerk te bewaren. De televisiemakers tijd en ruimte geven om hun ding te doen, ver weg van de commerciële belangen. Dat is niet niks en ik ben er heel blij om.”

Lies Parmentier Hannah Roose

Paul D’Hoore

Tom Coninx

Safia yachou

Tim Verheyden

Liesbet Vrieleman

Jan De Meulemeester

Bert Heyrman

Robin Vissenaekens

Dirk Tieleman

kris Hoflack

Gilles De Coster

Robin Ramaekers

SCOOP 1 - 2014

25

Safia yachou kleurt je dag

“Ik zie mijn roots als een troef” Safia Yachou is een jonge vrouw van 28. Ze is in Vlaanderen geboren en is van Marokkaanse afkomst. Precies het tegenovergestelde van het clichévoorbeeld van een journalist: de 44-jarige blanke man.

“Ik beschouw mijn roots als een troef, maar dat is zeker niet de reden waarom ze mij hebben aangenomen bij VTM.”

Door haar vastberadenheid staat Yachou waar ze nu staat. De journaliste startte haar carrière bij VRT, waar ze in het kader van een diversiteitsproject een contract van zes maanden kreeg.

Na dat halfjaar was er geen toekomst voor haar bij de VRT, dus moest ze op zoek naar een andere job. Na een korte periode van freelanceopdrachten, solliciteerde ze bij VMMa en kwam ze op de nieuwsdienst van Q-music en Joe FM terecht. In 2011 maakte ze de overstap naar de nieuwsdienst van VTM. Scoop: Uit verschillende studies is gebleken dat ouders van niet-Belgische afkomst hun kinderen liever dokter of advocaat zien worden.

Hoe reageerden uw ouders op uw keuze voor journalistiek?

Safia Yachou: “Mijn ouders hadden daar eigenlijk niet zo veel problemen mee. Op mijn vijftiende wist ik al dat ik journaliste wou worden. Ze wisten dat het mijn jeugddroom was, dat vormde op zich geen probleem. Toen mijn contract bij VRT afgelopen was, kreeg ik geen kans meer om te blijven door ‘budgettaire problemen’ en omdat ze in mijn geen journaliste zagen. Dat kwam hard aan. Mijn ouders vonden het beter om een andere job te gaan zoeken maar ik was juist vastberaden om journaliste te worden en ben ik mijn droom blijven

26

SCOOP 1 - 2014

najagen. Nu zijn ze wel trots dat ik mijn plaats gevonden heb bij VTM. In de hele familie heerst er ook een soort fierheid.

Ook binnen de Marokkaanse gemeenschap is dat het geval. Ik heb wel eens de reactie gekregen dat vrouwen niet in de media thuis horen, maar dat komt dan meestal van mannen met een conservatief standpunt.

Scoop: Denkt u dat er op de Medialaan aan positieve discriminatie wordt gedaan?

Yachou: ”Nee, ik ben ervan overtuigd dat er geen sprake is van positieve discriminatie. Bij VRT had ik wel meer dat gevoel dat ik een job kreeg omwille van mijn roots. Hier ben ik aangenomen voor mijn journalistieke kwaliteiten en niet omwille van mijn achtergrond. Dat is ook hun beleid. Ik beschouw mijn roots dan ook eerder als een troef. Daarenboven kan er ook weinig aan positieve discriminatie gedaan worden aangezien er maar weinig mensen van niet-Belgische origine solliciteren bij VTM.”

“Ik merk dat er tegenwoordig meer kleur in de opleiding journalistiek te vinden is”

Scoop: Waaraan ligt dat?

Yachou: “Er zijn verschillende oorzaken.

Zoals u daarnet al aanhaalde, zijn er veel ouders van niet-Belgische afkomst die willen dat hun kinderen geneeskunde of rechten gaan studeren, waardoor er heel weinig allochtone jongeren voor de opleiding journalistiek kiezen. Daarnaast is taal ook een groot probleem bij jongeren van niet-Belgische origine. Meestal zijn ze tweetalig opgevoed en zijn ze bang dat ze het Nederlands niet genoeg beheersen om in de journalistiek te gaan.

Ik geef ook eerlijk toe dat ik nog altijd harder aan mijn taal moet werken dan andere collega’s. Dat komt omdat ik tweetalig ben opgevoed en bepaalde uitdrukkingen niet 100 procent ken of

ik verwar ze. Ik probeer ook elke keer mijn woordenschat uit te breiden, omdat we als journalist te gemakkelijk in jargon vervallen. Ik ben streng voor mezelf op het vlak van taal, bij geval van twijfel raadpleeg ik onze taaltips of roep ik de hulp in van onze taalmeester Jan Schoukens. De strengste in zijn soort, maar wel de beste.

Scoop: Vindt u dat VTM net zoals VRT diversiteitsquota zou moeten invoeren?

Yachou: ”Nee, zeker niet. Een quotum invoeren is in mijn ogen geen optie, maar mensen van allochtone origine moeten op een of andere manier wel een kans krijgen om door te groeien.

Vaak hebben ze problemen met taal, maar bezitten ze wel de juiste journalistieke kwaliteiten.”

Scoop: U zei onlangs in een interview dat mensen van niet-Belgische origine nog altijd te stereotiep worden neergezet. Ze zouden alleen in het nieuws verschijnen voor specifieke thema’s en niet bij bijvoorbeeld straatinterviews tijdens de winterkoopjes. Wordt dat gewoon vergeten?

Yachou: “Nee, dat is een soort automatisme. Het zit er ingebakken om de blanke Vlaming aan het woord te laten terwijl er ook de gekleurde Vlaming is.

Het is heel belangrijk om ook die mensen aan bod te laten komen. Dat zeg ik ook aan mijn collega’s. Sommigen letten daar nu wel op als ze straatinterviews doen. Er is echter meer dan dat. Mensen van niet-Belgische afkomst moeten zichzelf ook herkennen in ons nieuws.

Ooit maakte ik een reportage over een Marokkaanse jongen die kanker heeft.

Dat was zeer aangrijpend, maar laat ook zien dat de gekleurde Vlaming met dezelfde problemen kampt als de blanke Vlaming. Daarnaast moeten er ook meer mensen van niet-Belgische origine in beeld gebracht worden. Daarom is diversiteit op een nieuwsdienst heel belangrijk, alleen zo kan je dat patroon van het witte denken doorbreken. Ik denk dat we bij het nieuws van VTM wel goed bezig zijn op dat vlak.”

Scoop: Komen collega’s van u vaak om hulp vragen bij een nieuwsitem over etnisch-culturele minderheden?

Yachou: ”Af en toe wel. Onlangs heb-

“Ik heb soms ook nog problemen met taal, dat geef ik toe”

Safia Yachou begon haar carrière bij VMMa bij Q-music en Joe FM. In 2011 maakte ze de overstap naar de nieuwsdienst van VTM. (foto Aäron Vanmaele)

Safia Yachou aan het werk met collega Faroek Özgünes. “Ik beschouw Faroek als mijn klavertje vier.” (foto Jelle Lossie)

ben we een reportage gemaakt over het Suikerfeest. Toen heb ik mijn collega wel geholpen om ergens naar toe te gaan. Ik heb ook uitgelegd wat de gebruiken zijn en waarom het zo speciaal is. Ik spreek ook Marokkaans en heb noties van het Arabisch. Het gebeurt wel eens dat collega’s mijn hulp vragen om een tekst te vertalen.”

Scoop: Denkt u dat u een voorbeeldfunctie heeft voor jongeren van niet-Belgische origine met een journalistieke droom?

Yachou: ”Toch wel. Ik geef soms lezingen op mijn oude school Thomas More en ik weet dat ze mij bewust kiezen om mensen een voorbeeld te kunnen geven. Ik merk dat er meer kleur in de opleiding journalistiek zit dan toen ik studeerde.

Dat is iets waar ik oprecht blij om ben. Ik zeg altijd dat ze er moeten voor gaan en zich niet meteen mogen laten afschrikken. Enkele maanden geleden ontving ik een e-mail van een leerkracht van mijn middelbare school en zij had gevraagd aan haar leerlingen: ‘Wat wil je worden?’

Iemand antwoordde: ‘Ik wil journaliste worden, net zoals Safia.’ Dat is echt hartverwarmend en ik vind het wel belangrijk om die voorbeeldfunctie eer aan te doen.”

Scoop: Was Faroek Özgünes een voorbeeld voor u?

Yachou: “Vast en zeker. Hij is een heel goeie journalist. Ik beschouw hem ook als mijn klavertje vier. De dag voor ik ging solliciteren bij VMMa, had ik hem ontmoet op een bijeenkomst over diversiteit in de media. Ik kreeg de job en sindsdien heb ik Faroek altijd als mijn geluksbrenger gezien. Soms maken we wel eens grappen over diversiteit zoals: ‘Ons allochtoontje zal het eens gaan doen’. Maar om even serieus te blijven.

Hij heeft sinds kort zijn eigen programma ‘Faroek’ en ik ben echt wel fier op hem, vooral ook omdat zijn eigen naam als programmanaam wordt gebruikt.

Onze ‘allochtoon’ heeft het dus echt ge daan.” (lacht) Aäron Vanmaele Lies Parmentier Hannah Roose

SCOOP 1 - 2014

27

Leen d’Haenens (KUL) onderzoekt de ondervertegenwoordiging van etnisch-culturele minderheden in de pers

“Ook voor commerciële media is diversiteit belangrijk” Etnisch-culturele minderheden worden ondervertegenwoordigd in de Vlaamse pers. Ze maken 9% uit van de Belgische bevolking, maar hun aandeel in de nieuwsberichten ligt veel lager. Ze duiken slechts in 3% van de berichtgeving op en dan nog vaak op een negatieve manier. Dat blijkt onder meer uit recente cijfers van het Steunpunt Media.

plots veel minder aandacht gaan naar diversiteit en dan heb je als overheid, in tegenstelling tot de VRT waarmee een beheerscontract is afgesloten, weinig verhaal.”

Kortom, er zijn niet echt stevige verbeteringen te signaleren en die kabbelende trend is ook te zien in het buitenland. Ondanks de diversiteitspolitiek, doet VRT het op het scherm of in haar HR-beleid niet beter dan VTM. “Over diversiteit moet je blijven waken”, zegt d’Haenens. “Hierop moet actief beleid gevoerd worden. Een Cel Diversiteit is daarbij heel belangrijk. Werken met zo’n cel die op een voldoende hoog niveau in de mediaorganisatie zit, zoals sinds 2010 bij VRT het geval is, is zeker gewenst. Op die manier kan er systematisch aandacht aan besteed worden en kan er wat meer druk op de programma-units uitgeoefend worden.”

“Veel hoofdredacteurs zijn nog in een te ‘witte’ omgeving opgegroeid”

Leen d’Haenens: “Het gaat niet enkel om kleur; het gaat ook om het kijken vanuit een ander perspectief” (foto belga/Yorick Jansens)

In het buitenland lukt het wel om meer kleur op televisie te brengen. In vergelijking met Nederland, Frankrijk en Groot-Brittannië, scoort België beduidend slechter.

Leen d’Haenens, professor communicatiewetenschappen aan de KU Leuven, legt de oorzaak bij de hoofd- en eindredacteurs, behorende tot een generatie die nog in een te ‘witte’ omgeving zijn opgegroeid. “Het is en blijft een groeiproces”, zegt ze.

“Resultaten van monitoringonderzoek tonen aan dat er zowel bij VTM als VRT nog heel wat ruimte is voor verbetering. Nu eens doet de ene zender het beter, dan weer slechter, afhankelijk van de momentopname”, gaat ze verder. “De publieke omroep kun je hierbij op zijn verantwoordelijkheid wijzen, want die wordt door de belastingbetaler gefinancierd. Bij VTM of andere commerciële omroepen ligt het toch net iets anders. Een commerciële omroep kan best heel professioneel en heel bewust inclusieve programma’s maken voor een divers publiek, maar het kan verkeren. In crisistijd kan 28

SCOOP 1 - 2014

Volgens d’Haenens kan een Cel Diversiteit ook zeker commerciële media ten goede komen. “Mensen gebruiken media onder meer voor identificatiedoeleinden. Het is belangrijk om een variëteit aan stemmen te laten horen. Dat is voor commerciële media zeker interessant. Het spoort bovendien met wat ze ambiëren: meer publiek, meer bereik, meer marktaandeel. Als ze hun perspectief van waaruit ze nieuws maken uitbreiden, zal dat vruchten afwerpen. Dat is gewoon een realiteit van de markt, daardoor spreken ze meer mensen aan. Ik denk aan Faroek Özgünes: hij was de eerste nieuwslezer van Turkse origine in Vlaanderen. Dat heeft VTM begin jaren 90 heel goed gezien. Ik weet zeker dat hij al die tijd een voorbeeldfunctie heeft vervuld voor de Turkse gemeenschap in Vlaanderen.”

Ex-chef nieuws van VTM Eric Goens is van oordeel dat het lage aantal Vlaamse journalisten met een allochtone achtergrond vooral te wijten aan het onderwijs. D’Haenens gaat hiermee akkoord maar belicht nog een andere kant van het probleem. Volgens haar speelt ook de lage status van de journalistiek als beroep in de hoofden van de ouders van toekomstige studenten journalistiek een belangrijke rol. “Allochtonen zullen eerder kiezen voor een beroep als dokter of advocaat, waar veel geld mee te verdienen valt, omdat journalistiek in hun thuisland een eerder lage status heeft. In Marokko of Turkije zijn de media sterk verbonden aan de overheid, ze zijn er niet vrij. Een negatieve perceptie van de job is hier dus eigenlijk het probleem.”



Hannah Roose Aäron Vanmaele Lies Parmentier

framed

N

T VOO

IE

T VOO R

IE

R

N

In de rubriek framed mag een fotograaf de beeldkeuze van een redactie betwisten.

Waarom zou hij of zij net die andere foto hebben gekozen?

IE

IE

P

P

fotograafU B L A T U B L A T IC Ivan Put I C “Bekende mensen gewoontjes fotograferen, is op veilig spelen” “Bekende mensen worden natuurlijk heel vaak gefotografeerd. Ze worden zelfs plàtgefotografeerd. Als ik dan de opdracht krijg om zo iemand te fotograferen, vraag ik mij af wat er essentieel en kenmerkend is aan die persoon. Ik vind het ook een leuke oefening om te zien hoe herkenbaar iemand blijft. Daar probeer ik dan ook op in te spelen.”

“Op 5 november 2011 maakte ik deze foto’s van Guido Belcanto voor de rubriek ‘Het Beroepsgeheim van…” in Jobat. De beeldredactie koos voor de foto waarop nog een deel van zijn gezicht te zien is. Zij vond het belangrijk een beeld te kiezen waarop hij nog duidelijk herkenbaar is. Ik vind de foto met de olifant nochtans ook erg duidelijk. Ik ken niemand anders met zo’n lang haar als Guido Belcanto. Toch vind ik dat ook een minder duidelijke foto perfect kan. Als je met meerdere beelden werkt, dan mag er zeker eens een foto bij zitten waarop iemand niet zo herkenbaar is.“

“Ik vind het dan ook jammer als ik in de krant foto’s tegenkom van bekende mensen waarop ze heel gewoontjes zijn gefotografeerd. Dat is op veilig spelen. De jongste jaren kan er gelukkig al wat meer op vlak van persfotografie. Het mag al iets gedurfder zijn.”

“Het gebeurt wel vaker dat de beeldredactie een andere foto kiest dan degene die ik in gedachten had, omdat ze die foto iets te speciaal vindt. Maar goed, je moet respect hebben voor de job van de beeldredacteur.”

Ivan Put Ivan Put werkt onder andere voor De Tijd, De Standaard en NRC Handelsblad.

Hij won al tweemaal een Nikon Press Photo Award.

Caro De Geyter

SCOOP 1 SCOOP 1 - 2014

29

De bloei van de nichemarkt

“Een gespecialiseerd blad moet niet op alle fronten strijden voor zijn plek” In een tijdperk van digitalisering, krijgen gedrukte media het dikwijls moeilijk. Vaste waarden op de markt worden plots te koop gegooid, grote mediabedrijven gaan met elkaar in zee. Waar weinig tot geen aandacht aan wordt besteed, is hoe de kleinere uitgeverijen en magazines het doen.

Er is momenteel een enorme variëteit aan nicheproducten. Hebben zij nog een publiek? En vooral: hoe ziet hun toekomst eruit?

Gespecialiseerde bladen beschikken meestal over een relatief klein abonnee-aantal. Bij het onafhankelijk vakblad voor sportmanagement SupPORT magazine draait het om een 200-tal abonnees, en een 300-tal losse exemplaren. Sigrid De Buck, redacteur bij Story Publishers, uitgever van SupPORT magazine, wijst er op dat de doelgroep echter heel gevarieerd is.

“We richtten ons tot op heden zowel op de actieve sporter, professionelen of semi-professionelen, als op de passieve sporter, iedereen die interesse heeft voor meer dan een wedstrijdverslag. Daarnaast behoren tot ons lezerspubliek ook nog beheerders van clubs, verenigingen, makelaars, managers, marketeers, juristen, tot zelfs de overheid.” Die heterogene groep vormt meteen ook de grootste uitdaging voor het magazine: inhoudelijk moet SupPORT magazine voor al die groepen interessant zijn, terwijl de interessegebieden dikwijls toch uiteen lopen.

Het Vlaams-Nederlands cultuurmagazine Gonzo (circus) kan rekenen op 900 abonnees en hoopt dit jaar nog de kaap van 1.000 abonnees te bereiken.

Samen met de exemplaren voor de losse verkoop, komt het blad op een oplage van 2.000 stuks. “Hoewel de losse verkoop al enkele jaren daalt, vinden we in onze abonnees toch een heel trouw publiek. Zij zijn vaak al jaren geabonneerd op ons magazine. We worden samen ouder”, vertelt hoofdredacteur Gé Huismans. Hij verklaart die trouwheid door de eigenwijsheid van 30

SCOOP 1 - 2014

“Een heterogene doelgroep vormt voor een nicheblad een uitdaging”

Sigrid De Buck redacteur bij Story Publishers

zijn redacteurs. “We schrijven over wat ons zelf interesseert. We brengen muzikanten, kunstenaars en maatschappelijke onderwerpen naar voren die de mainstream media links laten liggen.

Onze lezers appreciëren die alternatieve berichtgeving. Zolang wij daaraan trouw blijven, zullen zij ons trouw blijven en blijven we ook aantrekkelijk voor een jongere generatie. ”

Inkomsten

De trouwe abonnees zorgen bij de bladen voor een aanzienlijk deel van de inkomsten, die voor een magazine een belangrijke factor blijven. Journalistiek vindt immers nog altijd plaats in een commercieel kader. “Voor SupPORT magazine worden die inkomsten uit de

 achter de media 

niet op alle fronten te strijden voor een plek zoals de algemene pers wel moet doen”.

abonnementen aangevuld met bijdragen van twee partners: een advocatenbureau en een fiscaal juridisch bureau”, vertelt Sigrid De Buck. “In ruil voor een financiële bijdrage, krijgen die partners in het magazine ruimte om te adverteren en ook ruimte voor een inhoudelijk artikel. Aangezien het magazine zich tot op heden uitte als een onafhankelijk magazine, zag de stuurgroep er wel telkens op toe dat de ruimte die de adverteerders kregen, de onafhankelijkheid van het magazine niet in het gedrang bracht.”

Bij Gonzo (circus) werd dit jaar de opmerkelijke vaststelling gedaan dat, ondanks de huidige tendens, meer adverteerders werden gevonden dan vorige jaren. Daarnaast geniet het kritisch cultuurblad ook van subsidies van de Vlaamse Overheid. “Dat is een derde van onze omzet. We werken ook regelmatig samen met festivals, zoals het filmfestival in Rotterdam. Daar wordt niemand rijk van, maar dat is ook niet per se de bedoeling van Gonzo (circus)”, zegt Huismans.

HerorIëntatIe

Sigrid De Buck: “Een thema dat tegenwoordig steeds vaker op tafel ligt bij vergaderingen rond de verdere toekomst van SupPORT magazine, is de noodzaak van een goed businessplan.

Laten we eerlijk zijn: het abonnee-aantal moet omhoog, maar ondanks de geleverde inspanningen om het magazine bekender te maken bij ons doelpubliek, blijken we het plafond van 200 abonnees te hebben bereikt. Een heroriëntatie van het magazine dringt zich dan ook op. Daar zijn we op dit ogenblik hard mee bezig.”

Het lage abonnee-aantal van SupPORT

“We zien een groei van digitale magazines, waar de drempel veel lager ligt” Gé Huismans

hoofdredacteur Gonzo (circus)

magazine is misschien ook wel te wijten aan het feit dat mensen gewoon zijn geraakt om heel wat content gratis aangeboden te krijgen, stelt De Buck. “Je kan heel wat gratis content terugvinden, behalve gespecialiseerde informatie en expertise, waarvoor onder andere de nichebladen in beeld komen. Tenzij de economische situatie snel verbetert en de advertentiemarkt opnieuw aantrekt, zal het over het algemeen meer en meer onhaalbaar worden om informatie gratis aan te bieden.”

De redactie van Gonzo (circus) is niet echt bezorgd over de situatie bij de gespecialiseerde pers. “De subsidie van de overheid, ingevoegd vanwege de gewenste pluriformiteit van de media, geeft ons een redelijke basis, die er voor zorgt dat we meer tijd kunnen besteden aan de inhoud. We proberen natuurlijk te besparen en te kijken waar we meer geld kunnen verdienen, maar het artistieke aspect staat voorop. Dat is een luxe van de nichemarkt. Je hoeft

Sigrid De Buck en Gé Huismans zien de toekomst van hun bladen beide gunstig in. Al zijn ze er wel van overtuigd dat er zaken zullen veranderen.

Voor SupPORT magazine denkt Sigrid De Buck dan onder meer aan hogervermelde heroriëntatie. “Netwerken binnen de sportsector is en zal ook heel belangrijk blijven. Je moet aanwezig zijn op congressen en evenementen om je product in de belangstelling te krijgen. Ook sociale media zijn en blijven in de toekomst belangrijk. Eén van de uitdagingen wordt eigenlijk door alle uitgevers gedeeld: het klassieke concept van papieren media herdenken. Hoewel er plaats zal blijven zijn voor gedrukte informatie, zeker voor gespecialiseerde pers, zal crossmedialiteit een steeds belangrijkere rol innemen.

Huismans bevestigt het belang van aanvullende media. “Ons magazine is het moederschip. Maar daarnaast brengen wij ook heel wat content op onze website. Daar zijn we de laatste vijf jaar sterk mee bezig geweest. De laatste drie jaar zijn we ook erg actief met sociale media als Facebook en Twitter.” Volgens hem zal er een toename zijn van digitale magazines, omdat daar druk- en distributiekosten verdwijnen, al zullen die uiteraard nog steeds gevuld moeten worden met sterke inhoud. “Wij geloven nog steeds in een papieren magazine, omdat we van het tactiele aspect van papier houden, maar ook omdat het op vlak van vormgeving nog interessante mogelijkheden biedt.” Het grootste nadeel van een gedrukt nicheblad ligt volgens Huismans buiten zijn bereik. “Het monopolie van distributeurs in Vlaanderen, dat wordt nog de ondergang voor gespecialiseerde bladen. Het is bijna onmogelijk om als klein blad in het schap te komen van winkels. Zij zijn enkel bezig met de grote, gekende namen.

We hebben dat nochtans al dikwijls aangekaart bij het ministerie”, vertelt Huismans. Toch ziet hij de toekomst rooskleurig in voor Gonzo (circus).

“De gespecialiseerde pers staat sterk en zal blijven groeien.”  Jonathan De Vriendt

SCOOP 1 - 2014

31

“Veel lezers bengelen tussen twee culturen”

32

Zaman, de best verkopende krant in Turkije, heeft er met Zaman Vandaag een Nederlandstalig broertje bij sedert april vorig jaar. Een klein multicultureel team brengt wekelijks “het goede verhaal dat je niet altijd hoort” voor meer dan vijfduizend abonnees. “In het Belgische en Nederlandse nieuws zoeken we naar thema’s als integratie, dialoog en multiculturalisme, die we vanuit een andere invalshoek proberen te belichten”, zegt hoofdredacteur Mete Öztürk (29).

SCOOP 1 - 2014

 reportage 

Krant Zaman Vandaag zoekt raakvlakken tussen Turkse en Vlaamse gemeenschap In het Zaventemse Ikaros Business Park zijn de riante redacties van Zaman Benelux en Zaman Vandaag ondergebracht. In een ruimte waarin gemakkelijk veertig bureaus zouden passen, zitten amper vijf medewerkers te tokkelen op hun klavier. Ook het kantoor waarin hoofdredacteur Mete Öztürk ons verwelkomt, is ruim, warm en modern. “Eigenlijk is dit gebouw veel te groot voor onze redacties”, geeft Öztürk toe. “Behalve de redactie, een vergaderzaal en enkele kantoren hebben we nog een onthaal, een conferentieruimte en zelfs een televisiestudio.

Zoveel ruimte hebben we niet nodig.

Daarom verhuizen we dit jaar naar een kleinere redactie in de Europese wijk in Brussel. Dat is een veel interessantere ligging.”

Mete Öztürk staat al twee jaar aan het hoofd van Zaman Benelux. “Onze krant is een franchise van de krant Zaman, die in Turkije een oplage van een miljoen exemplaren heeft. Omwille van de grote Turkse diaspora wilde de krant in de jaren negentig ook buitenlandse edities publiceren. Zo is Zaman Europa in de jaren negentig in Duitsland opgericht. Omdat de lezers steeds vaker lokale edities vroegen, werden er in 2008 verschillende Europese edities opgestart, waaronder Zaman Benelux.

Die edities zijn in de loop der jaren geëvolueerd van Turkse kranten naar echte gemeenschapskranten.”

In 2012 klopte Zaman Benelux aan bij Öztürk, die toen nog een job in het onderwijs had. De krant wilde naast de bestaande Turkse versie ook een Nederlandstalige editie oprichten en zocht daarom een hoofdredacteur die in België geboren en getogen was.

“Mijn vader is in 1973 van Turkije naar Diest verhuisd om er in de mijnen aan de slag te gaan”, vertelt Öztürk. “Ikzelf ben in Diest geboren en woon al mijn hele leven in België. Toen ik in het onderwijs stapte, wist ik dat dat tijdelijk zou zijn, want ik was geboeid door politiek en internationale relaties. Toen ik de kans kreeg om hoofdredacteur van Zaman Benelux te worden en op termijn Zaman Vandaag op te richten, wilde ik die uitdaging niet links laten liggen.”

In april 2013 verscheen de allereerste Zaman Vandaag. Het oorspronkelijke plan was om drieduizend abonnees te bereiken, maar al gauw abonneerden vijfduizend lezers zich op het week-

blad. Om enige financiële zekerheid in te bouwen, waagt de krant zich niet aan losse verkoop. Öztürk heeft ook geen ambitie meer om dagelijks een krant uit te geven. “Tot in 2012 verscheen Zaman Benelux iedere dag, maar omdat we de krant dichter bij het volk wilden brengen en ons nieuws zoveel mogelijk uit België en Nederland wilden halen, zijn we toen overgeschakeld op een weekendkrant die elke vrijdag verschijnt. Mijn vader is daar nog boos om”, lacht Öztürk. “Het zijn vooral Turkse inwijkelingen van de

“Ik heb het liefst journalisten uit België omdat die beter vertrouwd zijn met de context van het nieuws” mete Öztürk

hoofdredacteur Zaman Vandaag

eerste generatie zoals hij die kritiek hadden op die ommezwaai, maar wij moeten ons vooral richten op jongeren van de tweede of derde generatie.

Die leeftijdscategorie vergaart nieuws steeds vaker via smartphones of tablets en leest niet dagelijks een krant.

We spelen in op die tendens door een weekkrant te maken die op vrijdag verschijnt. In het weekend hebben mensen meer tijd om op hun gemak diepgaande artikels vanuit een andere invalshoek te lezen.”

PosItIef nIeuws

De redactie van Zaman Vandaag is samengesteld uit zeventien mensen, van wie drie redacteurs, vier vaste journalisten en twaalf freelancers. Een belangrijke voorwaarde om journalist bij Zaman te worden, is talenkennis. Alle medewerkers moeten perfect Turks en Nederlands of Frans spreken.

Turkse roots hebben is geen voorwaarde, integendeel zelfs. “Ik heb liever journalisten uit België omdat zij beter vertrouwd zijn met de context van nieuwsfeiten”, zegt Mete Öztürk, terwijl

hij ons in het Turks voorstelt op de redactievloer. “Omdat iedereen Turks begrijpt, is dat hier de voertaal.”

Iemand die haar oren moet spitsen om het Turkse geratel goed te verstaan, is Inge Poelemans (23) uit Antwerpen.

Ze is bezig met een vier maanden durende opleiding tot eindredacteur.

“Mijn kennis van het Turks is nog heel beperkt”, geeft ze toe. “Ik ken enkele handige zinnetjes, maar op journalistiek vlak is het nog moeilijk. Voorlopig heb ik dat nog niet ervaren als een echte belemmering, maar op termijn wil ik toch graag een cursus Turks volgen.”

Hoewel Poelemans niet van Turkse origine is, voelt ze zich toch aangetrokken tot Zaman Vandaag. “Ten eerste omdat het een weekkrant is, waardoor je als journalist veel ruimte krijgt om artikels diepgaand aan te pakken.

We zijn geen krant die aan snelle en oppervlakkige berichtgeving doet”, zegt ze. “Ten tweede omdat integratie en multiculturalisme centraal staan bij Zaman Vandaag en nieuwsfeiten vanuit een onverwachte hoek worden belicht. Dat wil daarom niet zeggen dat we steeds de Turkse versie van de feiten geven. Toen N-VA haar congrestekst voorstelde, hebben we op het Europese aspect van die tekst gefocust en zijn we minder diep ingegaan op de Belgische plannen.” Wie een exemplaar van Zaman Vandaag bekijkt, merkt meteen dat Europa een belangrijk thema is in de krant. Het uitgebreide Europese nieuws krijgt mee vorm dankzij de nauwe samenwerking tussen de verschillende Europese edities van Zaman. Iedere maand komen de hoofdredacteurs van de lokale kranten samen om te praten over de problematieken die zich in Europa afspelen.

Een ander aspect waar Zaman Vandaag stevig op inzet, is positief nieuws. “Het cliché wil dat positief nieuws geen nieuws is, maar ik vind van niet”, vertelt Mete Öztürk. “Ook positief nieuws verdient de nodige aandacht. Soms schuilen die nieuwtjes in op het eerste gezicht kleine projecten, die nochtans vaak een grote betekenis hebben. Als krant moet je de maatschappij weerspiegelen. Als je steeds slecht over de maatschappij schrijft, wordt die op den duur ook als slecht beschouwd. Het is niet voor niets dat Brussel een negatief imago heeft.”  SCOOP 1 - 2014

33

Zaman Vandaag en Zaman Benelux.



“Onze focus ligt op het goede verhaal dat je niet altijd hoort en het perspectief dat je mist. Wij werpen een andere blik op dagelijkse thema’s als racisme en discriminatie. Niet vanuit een defensieve houding, maar wel vanuit een proactieve”, aldus Öztürk. “Het belangrijkste is dat we onze lezers iets interessants kunnen vertellen, want veel van hen bengelen tussen twee culturen. Ze hebben moeite om zich te uiten als Vlaming of Belg. Daar speelt de woordkeuze van de media ook een rol in. In sommige media werd Emir Kir naar aanleiding van de krakers in het Gésu-klooster omschreven als de Turkse burgemeester van Sint-Joostten-Node, terwijl die man een Belg met een Turkse naam is. Dat soort woordgebruik zorgt ervoor dat mensen zich niet geaccepteerd voelen. Met Zaman Vandaag proberen we dat tegen te gaan. We brengen veel Belgisch en Nederlands nieuws, maar zoeken daarbij steeds een raakvlak met de Turkse gemeenschap.”

Die boodschap hebben de medewerkers van Zaman Vandaag goed begrepen. “We willen niet te veel focus-

“Het is niet omdat integratie en multiculturaliteit centraal staan, dat Zaman Vandaag steeds de Turkse versie van de feiten geeft” Inge Poelemans

stagiaire Zaman Vandaag

De filmstudio van Zaman wordt nog af en toe gebruikt voor talkshows.

34

SCOOP 1 - 2014

sen op de verschillen tussen gemeenschappen”, zegt Lieven Van Imschoot (30), freelancejournalist voor Zaman Vandaag. “De diversiteit in onze samenleving mogen we niet zien als een bedreiging, maar moeten we durven uitspelen als een troef. Ik geloof in het project van Zaman Vandaag, waarbij de krant mensen met Turkse roots vertrouwd wil maken met Belgische politieke en maatschappelijke thema’s. Het is net daarom dat ik bij Zaman aan de slag ben gegaan.”

weInIg reclamePersoneel

Dat Zaman Vandaag een erg idealistisch weekblad is, vertaalt zich niet alleen in de inhoud van de artikels. Wie de krant doorbladert, merkt onmiddellijk dat er weinig advertenties in terug te vinden zijn. “Een bewuste keuze”, zegt Öztürk. “Zaman Vandaag mag geen commerciële indruk geven en moet onafhankelijk overkomen. Hoe minder reclame je in je krant opneemt, hoe onafhankelijker je kan werken. Zaman Vandaag telt twintig bladzijden, waarvan hooguit drie worden ingenomen door reclame. In het Turkstalige Zaman

(v.l.n.r.) Mete Öztürk, Ali Uysal, Fatih Utku en Ibrahim Arik zijn druk in de weer om Zaman Vandaag/Zaman Benelux af te werken.

Zowel Zaman Vandaag als Zaman Benelux worden in het Zaventemse Ikaros Business Park gemaakt.

Benelux bulkt het van de reclame. De opbrengsten van Zaman Benelux compenseren de geringe inkomsten van Zaman Vandaag.”

Terwijl veel media klagen over dalende reclame-inkomsten, kampt Zaman in België en Nederland met een tekort aan reclamepersoneel. “Heel veel bedrijven willen in onze kranten adverteren, omdat ze zo een heel afgebakend publiek kunnen bereiken”, vertelt Öztürk. “Niet alleen Turkse adverteerders, maar ook Vlaamse bedrijven beseffen dat ze via onze kranten gemakkelijk de Turkse gemeenschap kunnen bereiken. Wij begeven ons op een nichemarkt en hebben niet de intentie om te concurreren met Vlaamse kranten. Soms speel ik zelfs nieuws door aan andere kranten, omdat ik weet dat die een groter publiek kunnen bereiken. Ik vind het belangrijker voor de Turkse gemeenschap dat sommige nieuwtjes de grote massa bereiken dan dat ze gereserveerd blijven voor onze vijfduizend abonnees.”

Brecht Herman Fabrice Vanden Abeele foto’s Brecht Herman

Renée Moernaut (voorgrond) werkt voor Zaman Vandaag.

De uitgeverskant Het Turkse mediaconcern Feza Gazetecilik (Feza Publicaties) is in 1986 op de markt gekomen met het dagblad Zaman. Het is met een oplage van rond het miljoen exemplaren de marktleider. Behalve Zaman zijn ook Cihan, een groot Turks persagentschap, en het wekelijkse nieuwsmagazine Aksiyon onderdeel van de Fezagroep.

Het Nederlandse bedrijf Time Media Group brengt de kranten Zaman Benelux (in het Turks) en Zaman Vandaag (in het Nederlands) uit.

Zaman Vandaag heeft ook een franchise met de audiovisuele mediagroep Samanyolu, waar onder meer Samanyolu TV, het Engelstalige Ebru TV en het Koerdische Dünya TV deel van uitmaken.

Het medialandschap in Turkije valt volgens hoofdredacteur Mete Öztürk in de verste verte niet met het Belgische te vergelijken. “In Turkije ben je pro of contra, ben je links of

rechts. Als De Standaard kritiek uit op het ACW zal niemand zich daar aan storen. In Turkije zou dat wel even anders zijn”, zegt Öztürk. “Zaman probeert pluralistisch te zijn. Het is een conservatieve krant, maar ze denkt liberaal. Zo heeft Zaman taboes doorbroken over de Koerdische kwestie.”

Ook over de rellen in het Gezipark heeft de krant pluralistisch bericht.

“Zaman heeft de rellen niet gemarginaliseerd door de mensen die op straat kwamen af te schilderen als zatlappen. Aan de andere kant heeft onze krant toen ook gezegd dat het niet de bedoeling is rellen te organiseren en brand te stichten”, aldus Öztürk. “Toen heeft Zaman veel kritiek gekregen uit conservatieve hoek, omdat ze de regering niet voldoende zou hebben gesteund.”

Toch was Zaman aanvankelijk een voorstander van het beleid van de regering-Erdogan, omdat de krant zich kon vinden in de hervormingen die de regering voor ogen had.

Vanaf 2009 kwam er kritiek omdat de AKP het democratiserings- en hervormingsproces vertraagde. “Met Zaman willen we de normen en waarden van de Europese Unie onderstrepen. We zijn van mening dat Turkije er baat bij heeft om tot de EU toe te treden”, zegt Mete Öztürk. “Een van de zaken waar de regering volgens ons nog te weinig voor gedaan heeft, zijn de fundamentele mensenrechten en de vrijheid van meningsuiting, waaronder ook de persvrijheid valt. Dat is een van de belangrijkste voorwaarden om te mogen toetreden tot de EU. Er is veel gedaan sinds 2002, maar maar momenteel is die voorwaarde zeker nog niet vervuld.”  SCOOP 1 - 2014

35

 terugblik 

luc van der kelen (65) doet na veertig jaar een stap achteruit

“Beschouw mijn afscheid van de journalistiek gerust als een statement” Veertig jaar schreef Luc Van der Kelen voor dezelfde krant. Als politiek commentator bij Het Laatste Nieuws groeide hij uit tot een monument in de Vlaamse journalistiek. Een handvol prominente politici woonde dan ook zijn afscheid bij. Nu wil hij echter ontsnappen aan de waan van de dag die in de huidige nieuwsgaring heerst. “De media zullen enkel overleven naarmate zij weer meer diepgravende journalistiek brengen.”

Scoop: Had u al op jonge leeftijd de microbe van de journalistiek te pakken?

Luc Van der Kelen: “Niet veel mensen weten op hun twaalfde wat ze later willen doen. Ik wist het wel. Ik wou deel uitmaken van de actuele geschiedenis en dat kan enkel als je er middenin zit.

De wereld kan je in twee groepen delen: zij die niet weten, de lezers, en zij die weten, de journalisten. Ik ging geschiedenis studeren in functie van mijn toekomst als journalist. Toen ik in de krantenwereld stapte, voelde dat aan als thuiskomen, alsof het mijn natuurlijke habitat was voor de rest van mijn leven. Zo voelt het vandaag nog. Ik heb het altijd als een eer en een genoegen beschouwd om dit schitterende vak te mogen uitoefenen.”

36

SCOOP 1 - 2014

Scoop: Was het een bewuste keuze om aan politieke verslaggeving te doen?

Van der Kelen: “Politiek is de basis van onze samenleving. Geld schept macht, maar politiek ordent ieder onderdeel van ons leven. Dat boeide me. Ik keek op naar Manu Ruys, politiek hoofdredacteur bij De Standaard in de jaren zeventig en tachtig. Hij had een uitzonderlijk taalgevoel. Dat is belangrijk: taal is het werkinstrument van de journalist. Je moet het koesteren zoals een violist zijn viool koestert. Ofwel spreek je, ofwel schrijf je. Taal is in beide gevallen van toonaangevend belang. Het is een middel om je gedachten over te brengen. Alleen de fotojournalist ontsnapt hieraan.”

Scoop: U werkte veertig jaar in de

Jaren 70

De carrière van Luc Van der Kelen ging van start bij De Nieuwe Gazet. Door de generatiewissel die toen plaats vond, klom hij al gauw op tot nieuwschef. “Nu voeren verschillende personen die taken uit, maar in die jaren waren die functies in één persoon verenigd.” Op deze foto staat hij voorovergebogen aan het bureau van wijlen Toon Janssens.

Achter hen zitten collega’s Ingrid Vander Veken en Paul Colyn. (ingezonden beelden/HLN)

journalistiek. Welke functies heeft u allemaal bekleed?

Van der Kelen: “Voor ik bij Het Laatste Nieuws aan de slag ging, werkte ik bij haar zusterkrant De Nieuwe Gazet.

Twintig jaar na de Tweede Wereldoorlog kwam er een generatiewissel: de journalisten die kort na de oorlog van start waren gegaan, zwaaiden af in de jaren zeventig. Ze stopten of sloegen een andere weg in. Van de daaropvolgende vernieuwing kon ik profiteren: ik werd vrij snel nieuwschef en chef eindredactie. Nu voeren verschillende personen die taken uit, maar in die jaren waren die functies in één persoon verenigd. De redacties zijn sindsdien veel groter geworden. Later werd ik hoofdredacteur, maar het is pas als chef van de politieke redactie bij Het Laatste Nieuws en vooral als commentator dat ik het meest genoten heb.”

Scoop: U heeft heel uw carrière voor Het Laatste Nieuws geschreven.

Hunkerde u nooit naar een andere uitdaging?

Van der Kelen: “Ik bleef bewust trouw aan dezelfde groep. Verandering was

nooit aan de orde. Ik zag mezelf niet voor een andere krant werken. Dat had ook te maken met het maatschappelijk engagement van de krant. Het Laatste Nieuws heeft zijn eigen visie. Als je eenmaal voor die bepaalde lijn gekozen hebt, kan je moeilijk overlopen naar

“Een commentator vertrekt van een bepaalde levensfilosofie”

een andere krant. Zoniet ben je de ene dag liberaal, de andere dag socialist en nog een andere dag een radicale flamingant. Dat gaat voor mij niet, ik ben wie ik ben. Dat geldt ook voor Het Laatste Nieuws: de filosofie blijft dezelfde als bij zijn stichting.”

Scoop: Hoe beleefde u de vernieu-

wing van uw krant onder Christian Van Thillo?

Van der Kelen: “Christian Van Thillo heeft zich op geen enkel ogenblik bemoeid met wat we schreven. Het beeld dat de media rond hem bouwen klopt niet. Nooit heeft hij aan mijn bureau gestaan met wat voor verzoek ook. Hij heeft van Het Laatste Nieuws een intelligent populaire krant gemaakt die aantrekkelijk lezersgericht nieuws brengt, maar we zijn nooit een krant geweest als Bild, De Telegraaf of The Sun. Ik noemde hem soms ‘the great motivator’. Natuurlijk moest je oude gewoonten opgeven, je een nieuwe manier van werken eigen maken. Voor wie dat deed, was het een prachtige uitdaging, a once in a lifetime experience. Ik heb dan ook ooit eens voorgesteld een standbeeld voor hem op te richten.” (lacht) Scoop: René Adams, de voormalige hoofdredacteur van Het Laatste Nieuws, leest door de veranderingen de krant niet meer.

Van der Kelen: “Behalve mijn stukken dan (lacht). Uiteraard zijn er veranderingen doorgevoerd. Zo verdween de  SCOOP 1 - 2014

37

 terugblik 

2005

In mei 2005 nam Luc Van der Kelen op een geheime locatie één van vele interviews met ex-premier Guy Verhofstadt af. De liberaal is de enige die Van der Kelen persoonlijk wist te kwetsen. “In de politiek kom je geen drinkmaatjes tegen.” (foto Wiegandt)



1972

Na zijn studies geschiedenis ging de jonge Luc Van der Kelen aan de slag als journalist. “Toen ik in de krantenwereld stapte, voelde dat aan als thuiskomen.” (foto Joost De Bock/archief HLN)

Jaren 90

In 1995 schopte Luc Van der Kelen het tot chef van de politieke redactie bij Het Laatste Nieuws. “Het is in die functie en vooral als commentator dat ik het meest genoten heb.” (foto Joost De Bock/archief HLN)

38

SCOOP 1 - 2014

cultuursectie na verloop van tijd. Ook werd er minder geschreven over buitenlandse politiek. Dat was een bewuste keuze. De krant werd ten tijde van Adams vooral gerespecteerd door liberale politici maar zelden daarbuiten. Zij waren dan ook onze voornaamste bronnen. Breder ging het echter niet. Dat heb ik persoonlijk aangepakt. Ik bouwde nauwe contacten op bij alle politieke partijen. Zo verzamelde ik mijn informatie. Bij Het Laatste Nieuws ligt de aandacht echter vooral op eigen nieuwsgaring. Je mag je agenda niet laten bepalen door anderen, dat doen we zelf. Zonder eigen invalshoeken en creativiteit kan je er niet aarden.”

Scoop: Dat u een gerespecteerd journalist bent, viel duidelijk op bij uw afscheid.

Van der Kelen: “Ik ben trots op mijn carrière. Ik heb er veel voor teruggekregen.

Tijdens mijn afscheidsfeest op de redactie waren liefst drie ex-premiers aanwezig. Dat was twintig jaar geleden ondenkbaar. Ook Johan Vande Lanotte en ex-Kamervoorzitter Herman De Croo waren er.

De president van Europa, Herman Van Rompuy, kwam nog laat op de avond aan vanuit het buitenland. Yves Leterme belde me persoonlijk vanuit Praag om zich te excuseren voor zijn afwezigheid. Daar word je stil van.”

Scoop: Mist u de redactie?

Van der Kelen: “Elke dag. Ik heb altijd genoten van de kruisbestuiving tussen journalisten. Soms moet je echter keuzes maken. Aanvankelijk zou ik blijven tot na de verkiezingen van 2014. Ik wou echter weg van de huidige ‘dag na dag’-journalistiek: de media worden verplicht om

iedere dag achter alle mogelijke nieuwigheden aan te lopen. Daarin volgen ze elkaar ook. Ieder aspect van een politicus moet belicht worden. Kijk naar Bart De Wever: hij is niet enkel politicus, maar ook diëtist, sportman, mediafiguur en quizzer; Voor zulke trivialiteiten ben ik het vak niet binnengestapt. Beschouw mijn afscheid dus maar gerust als een statement. De media zullen dan ook en-

“Sociale media vind ik soms nuttig, te vaak een pest”

“Ik heb gezien hoe moeilijk het is om een land te besturen” kel overleven naarmate zij weer meer diepgravende journalistiek brengen.”

Scoop: Toch heeft u de pen nog steeds niet naast u neergelegd.

Van der Kelen: “Ik ben nu freelancer. Al ben ik op pensioen, ik ben nog niet uitgeteld. Ik schrijf nog steeds commentaarstukken voor Het Laatste Nieuws en voor de VRT-website. Daarnaast adviseer ik een organisatie als B-plus en ben ik nog steeds lid van een Vrijmetselaarsloge. B-plus steun ik al

mecHelen - 2008

Doorheen zijn loopbaan sprak Van der Kelen met alle belangrijke pionnen binnen de vaderlandse politiek en maatschappij. Hier interviewt hij kardinaal Godfried Danneels in het bisschoppelijk paleis in Mechelen. (foto Pieter-Jan Vanstockstraeten/Photo News)

sinds de jaren negentig als het noodzakelijke tegengewicht voor het militante Vlaams-nationalisme. Niet dat ik een radicale Belgicist ben. Integendeel, ik ben in niets radicaal. Ik ben alleen radicaal gematigd.”

Scoop: Belemmeren zulke functies uw neutraliteit?

Van der Kelen: “Ik ben onpartijdig in de verslaggeving maar niet neutraal in mijn commentaren. Ik ben dat ook nooit geweest. Zoals de Engelsen dat goed verwoorden: “Facts are sacred, but comment is free.” Een verslaggever is neutraal: hij moet objectief nieuwsfeiten kunnen analyseren. Als commentator zet je een ander petje op. Je kan geen commentaar brengen vanuit een aseksuele visie. Ik hanteer een bepaalde levensfilosofie. Als ik voor een katholieke krant zou schrijven, dan beoordeelde ik euthanasie op een andere manier. Ik luister naar wat er leeft op de redactie, maar voor het grootste deel volg ik mijn eigen mening. Die hangt nauw samen met de algemene filosofie van mijn krant. Ik schrijf over wat volgens mij goed is voor de samenleving. Bijvoorbeeld: toen Louis Tobback minister van Binnenlandse Zaken was, heb ik een zeer meelevend commentaarstuk geschreven over de migratieproblematiek. Men was zeer verbaasd dat Het Laatste Nieuws zich aan de kant van asielzoekers schaarde. Neutraal is dat niet, nee.”

“Zolang je vanuit je eigen visie en met open ogen schrijft, sta je sterk. Een dictatuur kan je ook niet objectief beoordelen. Als commentator verwijs ik dan naar mijn voorganger, August Monet. Hij

2011 In de veertig jaar waarin hij actief was als journalist, interviewde Van der Kelen heel wat Belgische premiers. Hier gaat hij uitvoerig in gesprek met de huidige eerste minister, Elio Di Rupo. (foto Didier Lebrun/Photo News) was stichter en hoofdredacteur van De Nieuwe Gazet. In de jaren dertig schreef hij vlammende stukken tegen het opkomende fascisme en nazisme. Hij was zowat de enige die dat deed en ook volhield. Ook niet neutraal, hoor.” (lacht) Scoop: Hoezeer kwam u in botsing met sommige politici?

Van der Kelen: “Mijn conflicten van tien jaar geleden met Guy Verhofstadt en Karel De Gucht zijn inmiddels legendarisch en ook al lang bijgelegd. Dat is met Bart De Wever nog niet het geval.

Blijkbaar heeft hij een probleem met mijn vaak vlijmscherpe kritiek. Toen hij destijds de Maddens-doctrine volg-

de om het bestuur van België te blokkeren, schreef ik dat mensen die hun land in de chaos willen zien belanden in feite in de gevangenis horen wegens inciviek gedrag. Hij heeft toen laten vragen of ik misschien aan de drugs had gezeten. (lacht) Ik hou niet van zijn agressieve stijl. Voor de rest heb ik nooit veel ruzie gemaakt. Ik neem dat ook niet mee naar huis: als ik de deur van de redactie achter mij dicht doe, blijft die dicht. Alhoewel, Verhofstadt heeft me toch één keer kunnen raken. (lacht) Je zit ook niet in het vak om vrienden te maken, natuurlijk.

In de politiek kom je geen drinkmaatjes tegen.”  SCOOP 1 - 2014

39

antwerPen - 2013

Luc Van der Kelen bladert door ‘zijn’ krant, Het Laatste Nieuws, in het Centraal Station van Antwerpen. (foto Dennis Van Goethem)

 Scoop: Hoe heeft u de opkomst van

het internet en de nieuwe media meegemaakt?

Van der Kelen: “Niet (lacht). Ik vind ze vaak een pest. Akkoord, ze zijn een nuttige bijkomende nieuwsbron. Je zal echter geen profielpagina’s van mij vinden.

Sociale media zijn fora voor mensen die elders niet aan de bak geraken en dan maar alles openlijk becommentariëren.

Je moet echter leren hoe je correct met zulke media om moet gaan. Dat is nog niet het geval. Een commentaarstuk schrijven is niet enkel snel je mening neerpennen: er gaat al gauw een halve dag reflectie aan vooraf.”

“Onze middelen zijn ongelooflijk toegenomen.

Vroeger kreeg je een minister gewoonweg niet aan de telefoon.

Ik viel omver toen ik plots Mark Eyskens aan de lijn had (lacht). Nu verloopt het contact meestal rechtstreeks met de ministers. De mobiele telefoon en het internet hebben dat mogelijk gemaakt. Het heeft ook zijn nadelen. Nieuws moet steeds sneller online belanden. Zo ontstaat ‘copy paste’-journalistiek. Alles wordt rauw en ongecontroleerd op het net gegooid. Daarmee moeten de media verstandig leren omgaan.”

Scoop: Zullen de klassieke media overleven in deze tijd van internetjournalistiek?

Van der Kelen: “Natuurlijk. Vijftig jaar geleden dacht men ook dat de komst

van televisie een einde zou maken aan de krant. Veel kranten zijn over de kop gegaan, maar het medium is blijven bestaan. Wel vallen kleinere en regionale kranten uit de boot. De geschreven pers in Vlaanderen ligt in handen van twee grote mediagroepen. Dat kan een probleem vormen voor de mededinging en de vrijheid van meningsuiting, vrees ik.

Het is vandaag immers niet gemakkelijk om een nieuw initiatief uit de grond te

hoe moeilijk het is om een land te besturen. Met zoveel factoren en spelers kan je zoiets niet steevast efficiënt afhandelen. Achter iedere politicus schuilt immers ook een gevoelspersoon. Dat mag je daarentegen niet beletten om een kritische blik te hanteren, natuurlijk.”

Scoop: Heeft u er ooit aan gedacht zelf in de politiek te stappen?

Van der Kelen: “Nee, nooit. Journalistiek en politiek zijn twee verschillende werelden, je mag die niet vermengen.

Slechts weinig journalisten kenden succes als politicus. Wel vind ik dat, zodra je de overstap maakt, er geen terugweg meer is. Steve Stevaert vroeg me ooit of ik heel mijn leven stukjes voor de krant wou blijven schrijven. Ik antwoordde volmondig ja: ik schrijf liever elke dag mijn eigen mening neer, dan dat ik als senator enkel de partijvisie mag delen.”

Scoop: Wat is uw advies aan beginnende journalisten?

Van der Kelen: “Stap in het vak met een onvoorwaardelijke passie. Proef van verschillende takken binnen de journalistiek, je vindt je weg wel. Pin jezelf niet onmiddellijk vast op iets. Journalist ben je immers altijd en overal, ook in het weekend. Als je dat niet kunt, word dan maar diskjockey.” (lacht) 

“Mijn conflicten met Verhofstadt en De Gucht zijn legendarisch en al lang bijgelegd. Dat is met Bart De Wever nog niet het geval”

40

SCOOP 1 - 2014

stampen. Dat kost te veel geld. Het internet biedt daar een oplossing voor.

De klassieke media en de nieuwe media zullen elkaar aanvullen. De drager is tevens niet belangrijk. Enkel de inhoud telt. Klassieke media zullen niet overleven door het nieuws te infantiliseren of te versimpelen. Kranten moeten een toegevoegde waarde bij het nieuws bieden.

Dan geef je de lezers iets dat ze online niet zullen vinden.”

Scoop: Hoe heeft uw job uw leven beïnvloed?

Van der Kelen: “Ik ben milder geworden. Vroeger zou mijn motto nooit ‘in medio virtus’, de deugd ligt in het midden, zijn geweest. Ik heb immers gezien

Dennis Van Goethem Mattias Verhaeghe

 trends 

Slachtoffers herkenbaar opvoeren blijft moeilijk evenwicht tussen privacy en persvrijheid Er komen geen woordvoerders die de relatie tussen slachtoffers en de media moeten verbeteren. Dat was nochtans een van de aanbevelingen in een rapport van Steunpunt Media over de relatie tussen slachtoffers en de pers. De Vlaamse redacties geven geen gevolg aan dat rapport, hoewel aangekondigd was dat ze met concrete suggesties zouden komen. Het herkenbaar opvoeren van slachtoffers blijft een moeilijk thema. Dat bleek in oktober vorig jaar nog toen enkele Vlaamse kranten na de vliegtuigcrash in Namen foto’s op hun voorpagina’s publiceerden van verongelukte parachutisten.

“De journalist houdt rekening met de rechten van eenieder die in de berichtgeving voorkomt. Hij weegt die rechten af tegenover het maatschappelijk belang van de informatie.” Zo maant de code van de Raad voor de Journalistiek journalisten aan respect te hebben voor slachtoffers en hun privacy. Maar is die omschrijving niet veel te vaag?

Flip Voets, ombudsman van de Raad voor de Journalistiek, vindt van niet.

“Door journalisten telkens te vragen of iets al dan niet maatschappelijk relevant is, proberen we hun ethische instelling te verscherpen.

Maar het is onmogelijk om algemene regels te maken die concreet zeggen wat maatschappelijk relevant is en wat niet. Maatschappelijk belang kan je niet meten, het zal altijd een vrij vage omschrijving blijven. Je moet het toetsen aan de hand van feitelijke omstandigheden.”

mInnelIJke regelIng

Hoe goed slagen journalisten erin dit in de praktijk toe te passen? Volgens het rapport blijft de helft van de slachtoffers volledig anoniem en van ongeveer vier op de tien wordt de familienaam bekendgemaakt. Het is moeilijk te achterhalen of die identificatie te verantwoorden is. Het is logisch dat slachtoffers die in beeld komen of geciteerd worden ermee instemmen dat hun identiteit bekendgemaakt wordt. Als dat niet het geval is, wordt de identiteit veel beter beschermd. In 37 procent van de gevallen kon niet worden achterhaald of de bekendmaking van de identiteit

verantwoord was of niet. Dat wil volgens de onderzoekers echter niet zeggen dat die beslissing per definitie fout was. Verder is het nog zo dat audiovisuele media veel meer dan printmedia slachtoffers in beeld brengen. Dat is logisch aangezien zij nu eenmaal een visueel medium zijn.

“Het is onmogelijk om regels te maken die zeggen wat maatschappelijk relevant is”

Slachtoffers die vinden dat hun privacy niet gerespecteerd werd, kunnen op verschillende manieren stappen ondernemen. Eerst en vooral is er de Privacycommissie, een onafhankelijk orgaan dat toeziet op het respect voor de privacy bij de verwerking van persoonsgegevens. Eva Wiertz, communicatieverantwoordelijke van de Privacycommissie: “Wanneer mensen vragen of klachten hebben over de verwerking van hun persoonsgegevens kunnen ze ons contacteren. Als er een klacht is, kunnen wij bemiddelen, maar sancties opleggen kunnen wij niet.”

Als je klacht meer mediagerelateerd is, kan je er ook mee terecht bij de Raad voor de Journalistiek zelf. “Er zijn twee mogelijkheden”, vertelt Voets. “Ofwel wordt een minnelijke regeling bereikt.

Dat is natuurlijk niet altijd mogelijk.

Heel concreet gaat dat bijvoorbeeld om het weghalen van foto’s of volledige 

Flip Voets ombudsman van de Raad voor de Journalistiek: “Sinds het busongeval in Sierre is de gevoeligheid rond privacy van slachtoffers groter geworden.” (foto Ruben De Mesmaeker)

SCOOP 1 - 2014

41

 namen van websites. Als de betrokken

partijen daar genoegen mee nemen, is de zaak afgerond. Als dat niet het geval is, volgt een niet-bindende uitspraak.”

wankel evenwIcHt

Die twee manieren zijn effectief, maar dus niet bindend. Journalisten kunnen wel voor de burgerlijke rechtbank verschijnen na een klacht van iemand die vindt dat zijn privacy niet werd gerespecteerd. Al zijn echte veroordelingen zeldzaam. Het is een dunne grens tussen respect voor privacy en vrije meningsuiting. Een journalist kan niet preventief gevraagd worden om voorzichtig te zijn, zoiets heet censuur en is verboden in ons land. Een journalist kan zelf wel enige voorzichtigheid aan de dag leggen om dergelijke problemen te voorkomen, want dat is nog altijd beter dan ze te genezen. Dat wordt ook door Wiertz bevestigd: “Er moet altijd een evenwicht gezocht worden tussen recht op privacy en persvrijheid. Het is eigenlijk aan de journalisten en hun oversten om te oordelen of het maatschappelijk belang van de publicatie zwaarder doorweegt dan de privacy van de betrokken personen.

Als zij vinden dat dat het geval is, dan maken ze de identiteit bekend, anders vermelden ze geen persoonsgegevens.”

Voor minderjarigen en slachtoffers van seksueel misbruik is er sowieso een nultolerantie. Hun privacy is heilig.

In vergelijking met tien jaar geleden zijn de Vlaamse media in ieder geval veel beter bezig. Dat ziet ook de Raad voor de Journalistiek. Voets: “Redacties zijn nu zorgvuldiger in de berichtgeving rond slachtoffers. Vroeger heb ik nog meegemaakt dat het adres van slachtoffers in artikels werd vermeld. Daar hebben wij tegen opgetreden en blijkbaar heeft dat gewerkt. Er zijn intern in de media ook afspraken gemaakt om daar zorgvuldiger mee om te gaan.” Journalisten

Na de vliegtuigcrash in Namen plaatsten een aantal kranten weer foto’s van verongelukte slachtoffers herkenbaar op hun voorpagina. Het verschil met het busongeluk in Sierre is dat het toen om kinderen ging.

42

SCOOP 1 - 2014

“Als er een klacht is, kunnen wij bemiddelen, maar sancties opleggen kunnen wij niet” eva wiertz

communicatieverantwoordelijke Privacycommissie

zijn zeker beter bezig, maar er worden ook nog steeds fouten gemaakt.

De zaak rond de publicatie van de Facebookfoto’s na het busongeluk in Sierre in ‘Het Nieuwsblad’ en ‘Het Laatste Nieuws’ zit nog vers in het geheugen. “Dat heeft een heel debat met zich meegebracht”, erkent Voets.

“Wij hebben nieuwe richtlijnen uitgebracht rond het gebruik van foto’s van Facebook en dergelijke. Toch wil dat niet zeggen dat er nooit meer fouten zullen gemaakt worden, maar sinds Sierre kan je alleen maar vaststellen dat de gevoeligheid rond die problematiek groter is geworden.”

DooDgeBoren kind

Uit het rapport blijkt ook dat de Raad voor de Journalistiek onvoldoende bekend is bij slachtoffers, wat het relatief lage aantal klachten zou verklaren. Voets wijst erop dat de termijn waarbinnen iemand klacht kan indienen onmiddellijk na het verschij-

(ingezonden foto)

nen van het rapport verdubbeld is van een naar twee maanden. “Ik wil toch een vergelijking maken met de VRM (Vlaamse Regulator voor de Media, nvrd), waar je ook een klacht kan indienen. De termijn is daar slechts vijftien dagen. In uitzonderlijke gevallen doen wij ook nog afstand van die termijn. We zijn daar vrij soepel in.” Naar aanleiding van het onderzoek heeft de Raad voor de Journalistiek ook een overeenkomst gesloten met de media zodat aan een getroffen medium gevraagd wordt te berichten over een uitspraak waarbij het betrokken is.

“Dat wil dus zeggen dat vanaf januari 2014 media systematisch gevraagd zullen worden om melding te doen van een uitspraak die op hen betrekking heeft.”

Tom Naegels, auteur en ombudsman van De Standaard, noemt het rapport een doodgeboren kind. “De kans is klein dat er een gevolg aan gegeven wordt. Omdat het rapport zelf te on-

 trends 

“Van woordvoerders wordt altijd vermoed dat ze staan te liegen, of dat ze het achterste van hun tong niet laten zien” tom naegels

ombudsman De Standaard

beslist is. Er komen geen heel grote gevallen van schandelijk slecht gedrag in voor. Redacties kunnen daarom vrij makkelijk denken dat het zo slecht nog niet gaat. If it ain’t broken, don’t fix it.”

Het was de bedoeling dat de hoofdredacteurs van de Vlaamse kranten vorig najaar met concrete suggesties zouden komen die de relaties tussen beide ten goede komen. Ook zou er een overleg komen met onder meer de minister van Media, Ingrid Lieten (sp.a). Navraag door Tom Naegels leert dat geen enkele hoofdredacteur van een Vlaamse krant tot dusver een uitnodiging heeft gekregen voor het ‘verdere overleg’. Er is ook geen enkele redactie die met ‘concrete suggesties’ gekomen is. Bij het kabinet is te horen dat er voorlopig geen opvolging staat gepland, hoewel er misschien nog initiatieven komen via de Raad voor de Journalistiek.

(foto Charlotte de Kuysscher)

woorDvoerDer

“Het is gewoon extreem moeilijk om strengere, algemene richtlijnen uit te schrijven voor Belgische journalisten die die regels verplicht zouden moeten volgen”, aldus Naegels. Volgens hem heeft elke redactie de vrijheid om te beslissen of richtlijnen gevolgd worden of niet. “Redacties zeggen ook dat er al een Raad voor de Journalistiek is die hen ter verantwoording kan roepen. Dan is de druk heel laag om nog iets nieuws te accepteren”, aldus Naegels.

Wat ook opvalt uit het rapport is dat niet zozeer het gedrag van individuele journalisten slachtoffers of nabestaanden stoort. Het is het collectief van journalisten dat hen ergert: ze komen te snel na de feiten, met te veel.

Naegels zegt dat net die collectieve dynamiek moeilijk aan te pakken is.

“Als je iemand individueel aanspreekt over collectief gedrag gaat die zeggen

‘Waarom moet ik mijn gedrag aanpassen, want de anderen doen het ook?’

Alleen een dwingende maatregel zou dat kunnen oplossen, maar daar is heel weinig enthousiasme voor.”

Een van de aanbevelingen uit het rapport is het aanstellen van een woordvoerder of tussenpersoon voor de slachtoffers. Die zouden de pers opvangen en vermijden dat de familie of de slachtoffers zelf meteen met de media geconfronteerd worden. Ook Tom Naegels is daar voorstander van en hij stelde voor dat de mensen van Slachtofferhulp die rol op zich zouden nemen. Veel van zijn collega’s moeten daar echter niet van weten. “Ik heb gehoord dat het enthousiasme onder journalisten daarvoor zeer laag is. Zeker bij journalisten van de populaire kranten.

Ze vrezen dat dat een zoveelste intermediaire organisatie gaat zijn die alleen maar afblokt en het werk belemmert.

Ze vrezen ook dat een tussenpersoon geen voeling heeft met wat journalisten willen of met wat een krant nodig heeft.

Die persoon zal dus niet serieus genomen worden.” Naegels voegt daar nog aan toe dat journalisten hun nieuws liever zelf zoeken bij bronnen die ze vertrouwen, dan dat ze met woordvoerders moeten spreken. “Van woordvoerders wordt altijd vermoed dat ze staan te liegen, of dat ze het achterste van hun tong niet laten zien.”  Hannes Cool Ruben De Mesmaeker

SCOOP 1 - 2014

43

 actua 

Hoofdredacteur VTM-nieuwsdienst kris Hoflack pleit voor minder vox pop

“Er is nood aan meer serieuze journalistiek” Kris Hoflack, algemeen hoofdredacteur van de VTM-nieuwsdienst, wil het gebruik van vox pop in het VTM Nieuws afbouwen.

Volgens Hoflack wordt de techniek, waarbij de gewone man in de straat zijn mening geeft, te vaak gebruikt als opvulling.

“Vox pop is een enorme gemakkelijkheidsoplossing”, zegt hij. “Er is de laatste tijd nood aan meer serieus nieuws, wat wij met het VTM Nieuws willen bieden.

En vox pop past niet echt in dat verhaal.”

Volgens Kris Hoflack is het gebruik van technieken als vox pop gegroeid vanuit een nood aan nieuws dat toegankelijker was voor de gewone man.

Kris Hoflack: “Wij willen met het VTM Nieuws meer serieus nieuws aanbieden.” (foto Peter Detailleur)

44

SCOOP 1 - 2014

“Vroeger waren de berichtgevingen veel technischer”, zegt Hoflack. “In de nieuwsuitzendingen werd een jargon gebruikt dat niet erg toegankelijk was voor de meeste mensen, waardoor die al snel interesse verloren. Journalistiek was iets dat zich boven de hoofden van de mensen afspeelde. Als reactie daarop kwam er een beweging uit de journalistiek zelf, waarbij het nieuws toegankelijker werd gemaakt voor het volk. Er werd meer aandacht besteed aan humaninterestverhalen, de mening van de man in de straat werd gevraagd. Het politieke praatprogramma Bracke en Crabbé was daar een goed voorbeeld van. Dat was allemaal zeer positief. Het probleem is dat we dan, zoals dat altijd gebeurt in de journalistiek, helemaal overgeheld zijn naar de andere kant. Nu krijg je de mening van de man in de straat over van alles en nog wat.”

achterwege. Achteloos gebruik maken van vox pop maakt je nieuws banaler. Ook weet je als journalist op voorhand in welke buurt welk antwoord je zal krijgen van de man in de straat. Als je tien jaar geleden als journalist op zoek was naar wat positieve reacties over het Vlaams Blok, wist je in welke Antwerpse wijken je moest zijn. Ik kan bijvoorbeeld gemakkelijk tegen een journalist zeggen dat hij als aanvulling bij een bepaald stuk die en die reacties van personen op straat moet zoeken.

Die journalist kan dat perfect voor elkaar krijgen. Vox pop is nooit de stem van de gehele bevolking. Ook al krijg je vijf op elkaar gelijkende reacties na elkaar voorgeschoteld.”

twItter

Mensen hebben altijd al hun stem willen laten horen, meent Hoflack en het is ook logisch dat de journalistiek daarop inspeelt. “Mensen hebben altijd al de nood gehad om hun mening te ventileren, denk ik. Kijk maar naar het succes van websites als Twitter.

Twitter kan uiteraard zeer nuttig zijn, bijvoorbeeld als nieuwsbron in oorlogsgebieden als Syrië omdat de mensen daar geen toegang meer hebben tot andere nieuwskanalen.

Ook hier kan het af en toe nog interessant zijn, maar in essentie is het eigenlijk niets anders dan veredelde cafépraat.

Vroeger deelden de mensen hun mening tussen pot en pint, ook op café. Nu krijgen we almaar meer mogelijkheden om ons gedacht te zeggen, bijvoorbeeld op websites als Facebook en Twitter. De mensen delen hun mening graag, en horen elkaars mening graag.

Maar daarom hoort dat nog niet altijd thuis in een nieuwsuitzending.”

“Vox pop is gewoon een heel gemakkelijke vorm van nieuws dat naar believen kan worden gemonteerd. Als het gebruikt wordt moet het op zijn minst functioneel zijn, bijvoorbeeld wanneer je een ooggetuige de situatie laat uitleggen. De mensen moeten er iets uit kunnen leren. Maar al te vaak heeft zo’n vox pop geen meerwaarde en biedt ze hoogstens een bevestiging of afkeuring van je eigen mening. En zoiets kan evengoed op café.” 

“Twitter is in essentie niets anders dan veredelde cafépraat” Door dat overaanbod is er volgens Hoflack nu weer nood aan een minder willekeurige opvulling van het Nieuws.

“De laatste jaren lijkt er weer een tendens naar meer serieuze journalistiek.

In het overweldigende aanbod van nieuws via televisie, kranten en internet hebben de mensen nood aan de wetenschap dat wat hier wordt verteld serieus is. Dat willen wij met het VTM Nieuws bieden en vox pop past niet echt in dat verhaal. Ik heb uiteraard respect voor de mening van de man in de straat, maar om een goed journalistiek stuk te bekomen is die mening niet altijd nodig. Het is geen prioriteit.”

Volgens Hoflack wordt vox pop vaak gebruikt als opvulling. De mening van de man in de straat is volgens hem ook helemaal niet zo willekeurig als het lijkt. “Vox pop kan als het een meerwaarde biedt, anders laat je het best

Peter Detailleur

 en passant 

verDwenen en nIeuwe functIes In De JournalIstIek technologie staat niet stil. ook de journalistieke wereld is een komen en gaan van technieken en trends. Daardoor ontstaan nieuwe functies en verdwijnen ze vaak even snel. scoop ging op zoek naar enkele mensen die de technologische veranderingen van dichtbij meemaakten.

frans De schepper (78) heeft het

handmatig zetten van letters zien verdwijnen

“Toen ik begon was er al bijna geen sprake meer van letterzetters” Frans De Schepper heeft 36 jaar gewerkt als letterzetter voor het inmiddels ter ziele gegaan weekblad Het Rijk der Vrouw. Hij heeft als zeventienjarige een stiel geleerd die niet meer terug te vinden is in het huidige medialandschap. “Dat is de vooruitgang nu eenmaal,” stelt De Schepper na al die jaren vast.

Scoop: Wat heeft u ertoe aangezet om te beginnen als letterzetter?

Frans De Schepper: “Toen ik tien jaar oud was stierf mijn vader, mijn moeder stond er vanaf dan alleen voor met drie kinderen. Hogere studies waren bijgevolg niet weggelegd voor mij. We hadden een krantenwinkel en zo ook veel contact met mensen uit de printmedia.

Iemand uit de familie raadde mij aan om te leren voor letterzetter, want dat verdiende redelijk goed. Ik heb eerst een opleiding van vier jaar gevolgd. In 1952 kreeg ik dan mijn certificaat van letterzetter.”

Scoop: Bent u dan onmiddellijk aan de slag kunnen gaan bij een drukker?

De Schepper: “Ik heb eerst vooral gesolliciteerd bij kleine drukbedrijven.

Drukkers, dat waren vroeger enkelingen. In iedere gemeente was er wel 

Frans De Schepper aan het werk in drukkerij ASAR in Anderlecht. (foto if)

SCOOP 1 - 2014

45

 en passant 

 minstens een, ook al was het maar

voor adreskaartjes. Vooral de kleinere drukkers zochten nog veel letterzetters. Die waren nodig voor het zetten van letters op naamkaarten bijvoorbeeld. Dan moest de lengte afgemeten worden van de marges en de ruimte tussen twee letters. We waren dus vooral belangrijk in het productieproces van de kleinere drukwerken.

Daarna ben ik dan wel terechtgekomen bij het weekblad Het Rijk der Vrouw, dat later overgenomen is geweest door Libelle. Soms ging ik echter wat bijverdienen bij een lokale drukkerij.”

Scoop: Wat was de plaats dan van een letterzetter in het productieproces?

De Schepper: “Toen ik begon bij de drukkerij ASAR in Anderlecht was er al bijna geen sprake meer van dat beroep. Wij werden wel aanvaard als letterzetter, maar toen gebeurde alles al met de Linotype. Dat was een letterzetmachine waarbij het zetten en gieten van letters in een keer kon gebeuren.

frans De schepper: “De tekst werd al gedrukt via linotype, enkel de koppen, tussentitels en streamers waren voor ons.”

46

SCOOP 1 - 2014

“Letterzetten met de hand was zeer eentonig en tijdrovend”

mijn opleiding als letterzetter werden we ook al aangeleerd om met de frans De schepper Linotype te werken. Enkele jaren voordat ik op brugpensioen gegaan ben werd alles vervangen door computers.

Het was enorm tijdsbesparend voor het Toen was iedereen wel verplicht om bedrijf. Hierdoor moesten wij ons voor- een opleiding van een week te volgen. al bezighouden met de lay-out van de Veel tijd was daar echter niet voor. Een pagina. Het zetten van de titels deden drukkerij is er niet om opleiding te gewe wel nog zelf met de hand.” ven, het werk moet ook nog vlotten.”

Scoop: Voelde u die nood aan nieuwe technieken binnen het bedrijf?

Scoop: Heeft u dan ook de stress van het halen van een deadline ervaren? De Schepper: “Ja, natuurlijk. Het zou De Schepper: “Ik heb nooit echt stress onmogelijk geweest zijn om hedendaagse week- en dagbladen te drukken gehad. Natuurlijk had ik het geluk om als er geen vooruitgang was gekomen. te kunnen beginnen bij Het Rijk der Heel vroeger gebeurde het zetten van Vrouw. Daar was iedereen een beetje zijn eigen baas. We hadden een chef en letters met de hand. Je had dus de kast met alle letters uit het alfabet in lood. een adjunct-chef die ons pagina’s toeDe afmetingen voor de letters werd wezen, maar zich verder niet al te veel moeiden met ons. Van echte stress heb uitgedrukt in cicero. Aan de hand van het aantal cicero moesten wij de juiste ik dus weinig last gehad, maar dat doe letters plaatsen en dat doorgeven aan je jezelf een beetje aan vind ik.” de drukker. Het letterzetten met de hand was zeer tijdrovend en eentonig.

Scoop: Moest u zich ook aanpassen De komst van de Linotype, en vooraan die nieuwe methoden? al die van de computer, was dus zeer De Schepper: “In het laatste jaar van gunstig voor alle drukkerijen.”

guy Junior stevens werkt voor

de website en Facebookpagina van Het Nieuwsblad

Guy Junior Stevens (26) werkte vier jaar bij de regionale redactie van Het Nieuwsblad alvorens op de webredactie terecht te komen. Nu werkt hij als webredacteur voor de website nieuwsblad.be en beheert hij onder meer de facebookpagina van Het Nieuwsblad. “De digitalisering is een trend waar we niet omheen kunnen”.

Scoop: Was het van bij het begin uw doel om voor een website te werken?

Guy Junior Stevens: “Neen. Ik wou aanvankelijk nog voortstuderen na mijn bachelor journalistiek, maar na mijn stage bij Het Nieuwsblad kreeg ik te horen dat ik mocht blijven als ik wou. Dat leek mij leuker dan blijven studeren. Zo ben ik eerst bij de regionale redactie terechtgekomen. Daar is de interesse gekomen om voor de website te gaan schrijven.”

Scoop: Wat is het grote verschil tussen schrijven voor de krant en voor de website?

Stevens: “We leggen allebei de focus op het nieuws, maar met de website moeten we korter op de bal spelen.

Ik vind het enorm spannend om te proberen zo snel mogelijk mee te zijn met wat er in de wereld gebeurt. De diepgravende analyses laten we aan de krantenredacteurs over. Mensen komen trouwens toch niet naar een nieuwssite voor lange artikels.”

Scoop: Zijn sociale media zoals Facebook en Twitter van groot belang voor een nieuwssite?

Stevens: “Absoluut. We halen heel veel bezoekers naar onze website door bewust te posten op onze Facebookpagina. We proberen zoveel mogelijk artikels te delen. Onze pagina heeft intussen zo’n 260.000 likes. Veel lezers delen die artikels nog eens met hun vrienden. Er valt ook veel nieuws te rapen. Voor ons webredacteurs zijn sociale media een zegen.”

“Sociale media zijn voor ons een zegen”

Scoop: Hoe beslist u welke artikels gedeeld worden op de facebookpagina?

Stevens: “Als nieuwssite is het natuurlijk heel belangrijk dat we de meest recente nieuwsberichten delen met onze Facebookfans. Daarnaast posten we ook ‘leukere’ artikels en filmpjes, waarvan we weten dat ze meer gedeeld worden. We proberen een evenwicht te vinden tussen nieuws en luchtigere artikels.”

Scoop: Hoe beheren jullie de lezersreacties?

Stevens: “We proberen die in de mate van het mogelijke in de gaten te houden. Dat lukt behoorlijk, maar als het druk is, hebben we daar soms geen tijd voor. Artikels over gevoelige onder-

werpen krijgen extra aandacht. Het is gemakkelijk in te schatten op welke artikels we bijvoorbeeld racistische opmerkingen mogen verwachten.”

Scoop: Hoe verloopt de wisselwerking met de redactie van De Standaard?

Stevens: “De redacties zijn onafhankelijk, maar we werken wel samen. Bij elk artikel overleggen we of we een kopie maken of dat zij er hun eigen ding mee doen. Veel van het nieuws op beide websites komt overeen, maar toch zijn er verschillen. Bijvoorbeeld op vlak van faits divers, waar wij iets sneller dan hen een foto en de naam van het slachtoffer zullen geven dan zij.

Ook hebben we soms eigen nieuws dat we dan niet in dezelfde vorm op verschillende websites zetten.

Scoop: Is die digitalisering de weg die kranten op moeten volgens u?

Stevens: “We kunnen er in elk geval niet omheen. Het is algemeen geweten dat de gewone krantenverkoop daalt terwijl onlinejournalistiek aan een grote opmars bezig is. De artikels op onze site zijn natuurlijk meer to-thepoint dan de krantenartikels, maar we zetten dikwijls een link bij een artikel naar een uitgebreider artikel dat mensen dan tegen betaling kunnen bekijken. Of we dat principe in de toekomst nog zullen moeten uitbreiden, dat blijft voorlopig koffiedik kijken.”  tekst en foto’s Nic De Schepper Steven Leenknegt

SCOOP 1 - 2014

47

 trends 

BV’s als hoofdredacteur

BEKENDE KOPPEN DOEN KOPEN

Steeds meer kranten en magazines hebben te maken met een dalend marktaandeel en zoeken daarom hun toevlucht tot een BV met naambekendheid Bekende Vlamingen worden zo het uithangbord van kranten of tijdschriften. “Redacties proberen de dalende verkoopcijfers op te krikken door een bekende Vlaming aan het hoofd te zetten”, zegt communicatiewetenschapper Olivier Driessens.

Het meest duidelijke voorbeeld is Koen Wauters. Hij ging in april 2012 de uitdaging aan om hoofdredacteur van Menzo te worden. “Wauters is de verpersoonlijking van het blad”, zegt Jorn Van Besauw, die publishing manager bij Think Media is en verantwoordelijk was voor de aanstelling. “Wauters is een combinatie van sport en lifestyle maar ook een trouwe lezer van het magazine. Verder past hij in de keuze van het bedrijf om in de toekomst een combinatie te maken van media die werken met bekendere koppen.”

Volgens Van Besauw was het niet moeilijk om Koen Wauters voor het hoofdredacteurschap te overhalen. “Het klikte onmiddellijk, na één gesprek was het geregeld.”

Koen Wauters wordt binnen het Menzo-team niet gezien als een crisismanager die de verkoopcijfers een boost moet geven. Toch blijkt uit de CIM-cijfers dat de verkoop van Menzo het laatste jaar met vijfduizend exemplaren gestegen is.

Ook Van Besauw bevestigt de stijgende trend in de verkoopcijfers.

Hij zegt dat Koen Wauters voor een driedubbele verkoop zorgt en dat gedurende twee jaar. “Toch mo48

SCOOP 1 - 2014

gen we niet op onze lauweren rusten, de markt verandert voortdurend maar we proberen de crisis te overleven.”

Hoewel het overgrote publiek en critici denken dat Koen Wauters binnengehaald is omwille van zijn naambekendheid, beweert Van Besauw het tegendeel. “Hij heeft heel wat capaciteiten en werkt zoals elke andere hoofdredacteur. Hij maakt en begeleidt het magazine en schrijft ook zelf artikels.

Redacteurs brengen ideeën aan en hij kiest wat hij passend vindt. Zelf heeft hij ook veel ideeën, en daarbij heeft hij oog voor de technische uitwerking.”

Over media weet Koen Wauters al erg veel uit zijn persoonlijke ervaring, maar een journalistieke achtergrond heeft hij niet. “De vraag is of je journalist moet zijn om als hoofdredacteur te werken. Ik denk van niet en vind het belangrijkste dat er een verhaal overgebracht wordt naar de lezer. Natuurlijk staat hij er niet alleen voor, hij maakt deel uit van een

sterk team.” De toekomst met Wauters, die toch een drukbezet man is, is redelijk zeker. “Elk jaar spreken we af en evalueren we de samenwerking. Als ik Koen mag geloven zal de samenwerking nog lang standhouden.”

Het Belang van lImBurg

Met Indra Dewitte heeft ook Het Belang Van Limburg sinds kort een bekende adjunct-hoofdredacteur. In oktober maakte zij de overstap van de VRT naar de Limburgse krant. Zij brengt natuurlijk een pak journalistieke ervaring mee naar Limburg. Voeg daar haar bekendheid en haar Limburgse roots aan toe en ze leek de vrouw met het ideale profiel. Toch was Het Belang van Limburg al even aan het uitkijken naar een nieuwe toekomstige hoofdredacteur. De aanstelling van Dewitte gebeurde met de opvolging van Ivo Vandekerckhove in het achterhoofd.

Dominic Stas, gedelegeerd bestuurder bij Concentra legt verder uit: “De aanstelling is ook een marketingopportuniteit. Door Dewitte ziet onze krant er 

olivier Driessens

communicatiewetenschapper

“Als een BV heel duidelijk visueel aanwezig is in het magazine kan dat voordelen opleveren, maar anders zal het effect eerder klein zijn”

Koen Wauters presenteerde in juni 2012 zijn eerste Menzo als hoofdredacteur (foto photonews/Bert Van Den Broucke)

SCOOP 1 - 2014

49

 trends 

Jorn van Besauw

Dewitte maakt deel uit van een groot mediaproject en niet enkel van de krant.

Bij de aanstelling van Dewitte wordt niet meteen een hogere oplage verwacht. “Voor onze krant is er momenteel geen crisis, een hogere oplage zou leuk zijn maar is absoluut geen vooropgesteld doel. Ik denk wel dat in de komende vijf jaar de media meer gaan veranderen dan ooit tevoren. Daarom moet je medewerkers hebben die zeer multimediaal ingesteld zijn. Zij is zo iemand.”

publishing manager Think Media

“Wauters is de verpersoonlijking van ons magazine en past in onze toekomstplannen om een combinatie te maken van media die werken met bekendere koppen”

Vlaamse Vereniging van Journalisten

“Al begrijp ik de keuze commercieel gezien, toch heb ik vragen over de deontologie”

(foto Kristof Van Accom/belga)

te vrouw.” Verder is Dewitte de vertegenwoordiger naar buiten van de krant, wat vroeger een probleem was.

Stas geeft het voorbeeld van de sluiting van Ford Genk, waar het Belang van Limburg ondervertegenwoordigd bleef. “Nu kan Dewitte voor ons deelnemen aan panelgesprekken. Ze heeft ook veel contacten met politici en invloedrijke personen waardoor onze krant rapper om een mening zal worden gevraagd of op de hoogte gebracht zal worden. Op recepties spreken mensen haar zeer snel aan, zo zie je dat haar vroegere verschijning op televisie iets magisch heeft.”

Pol Deltour

50

SCOOP 1 - 2014

genoodzaakt om andere dingen buiten hun vertrouwde omgeving te doen.

Wauters is daar een voorbeeld van, hij is een zanger die acteert, presenteert en nu ook hoofdredacteur is. Ik weet natuurlijk niet zeker of BV’s de functie als hoofdredacteur op hun eigen initiatief opnemen, ik denk eerder op vraag van de redactie. Toch weet ik niet of zo’n aanstelling gevolgen heeft voor de verkoop op lange termijn. Ik denk dat weinig lezers zeggen: ‘Ik ga nu een abonnement op HBVL nemen omdat Indra Dewitte hoofdredacteur is’.” Driessens geeft het voorbeeld van P-magazine dat Patrick De Witte (PDW) als hoofdredacteur koos. “Dat kan even extra aandacht bieden voor een magazine maar de verkoopcijfers van P-magazine daalden toch. Dat is een trend binnen de printmedia.” Hij wijst er op dat er ook reke-

(foto pn/bvdb)

 nu uit als een veertigjarige intelligen-

gewIkt en gewogen

Olivier Driessens, onderzoeker celebritystudies en communicatiewetenschapper aan de Universiteit van Gent, belicht de motieven van redacties en BV’s aan de hand van zijn onderzoeken. “Realitytv heeft de toegang tot bekendheid vergroot. Media-aandacht vasthouden wordt dus moeilijker. Als BV’s onder de aandacht willen blijven, zijn ze soms

column

Veel Te Mooi

Naast bekende Vlamingen die hoofdredacteur worden, zijn er ook hoofdredacteurs die een bekende Vlaming worden, stelt Driessens.

Hij denkt hierbij aan Peter Vandermeersch die een heel bewuste strategie uitkoos om zijn bekendheid te vergroten. “Vandermeersch was en is sterk aanwezig in debatten op tv. Dat doet hij om zijn bekendheid in stand te houden en meer lezers naar zijn krant te lokken.” Het is ook van die strategie dat Het Belang van Limburg wil gebruikmaken, door Indra Dewitte prominent op de voorgrond te plaatsen. Driessens wijst erop dat dat journalisten vroeger minder prominent aanwezig waren in de krant. “Nu staat er bijna bij elk artikel een foto en de naam. Ook journalisten worden zichtbaarder.

Je ziet dat het een fenomeen is: personalisering bij figuren die traditioneel ’geen BV zijn.” Of die trend zal blijven duren, weet Driessens niet: “Ik heb geen glazen bol, maar ik heb niet het gevoel dat de limiet al bereikt is.”

Pol Deltour, nationaal secretaris van de Vlaamse Vereniging van Journalisten, heeft wel wat bedenkingen. “Ik heb vragen over de professionaliteit en de deontologie.

Commercieel gezien begrijp ik de keuze, BV’s verkopen. Maar of het de kwaliteit ten goede komt, is een andere vraag. Ik kan alleen maar hopen dat het publiek een onderscheid blijft maken tussen kwaliteit en verkooptechnieken.”  Trix Vermeersch Jolien Paerewijck

annelies Delchambre

De man op de maan. Of toch het Vlaamse equivalent ervan. Ik ben vijf en zit samen met mijn ouders en babybroertje aan de beeldbuis gekluisterd. Een testbeeld met drie letters: VTM. Denk ik toch, want mijn leesvaardigheid was toen nog niet echt dat. “Dat gaat hier nog eens wat geven”, kraait mijn moeder, terwijl pa in zijn lederen relaxzetel van een colaatje nipt.

Dat moet zowat het scenario geweest zijn in praktisch elke Vlaamse huiskamer, die eerste februari van het laatste jaar van mijn geboortedecennium. Of zo stel ik het me toch voor. Want even tussen u en mij: eigenlijk herinner ik me niets meer van die allereerste VTM-avond.

Het openingsgala in het Kursaal van Oostende, de nieuwsuitzending met Dany Verstraeten… Allemaal in rook opgegaan. Maar ik kan zo nog die gespannen sfeer voelen, die gedeelde opwinding die zich meester maakt van de Vlamingen wanneer er iets spectaculairs staat te gebeuren. Denk de minuut voor het affluiten van de voetbalmatch KroatiëBelgië, vlak voor de Rio-euforie uitbarst. Zoiets.

foto marie Buyens

ning gehouden moet worden met de redactionele inhoud en hoe die kan wijzigen door een nieuwe benoeming van hoofdredacteur. Volgens hem werken redacties met een BV aan het hoofd ook niet erg anders.

“Iedereen moet keuzes maken, ook BV’s.” Volgens Driessens is Koen Wauters duidelijk om zijn bekendheid gekozen. “Als een BV heel duidelijk visueel aanwezig is in het magazine kan dat misschien toch voordelen opleveren. Door hem telkens op de cover te zetten of een bepaald onderdeel door hem te laten maken, met foto erbij. In het andere geval, als dat een aanstelling is zonder grote zichtbare gevolgen, zal het effect eerder klein zijn.”

Ach, VTM. Met de allures van een schoonheidskoningin trad je onze living binnen, die kille winteravond in 1989. En hoe baanbrekend of verguisd je ook was, voor mij blijf je altijd een eindeloze bron vol bitterzoete herinneringen aan mijn kindertijd. De pret die we samen beleefd hebben! In je beginjaren was ik vooral fan van je muziekprogramma’s.

Het hoogtepunt van onze jaarlijkse vakantie aan zee was Tien Om Te Zien. Stonden we daar op de zeedijk van Blankenberge met de hele familie van ‘Veel Te Mooi’ te doen. Minus pa, want die was daar niet zo’n fan van. Wat een dankbaar gegeven voor Erik en Sanne bleek te zijn, was dat evengoed voor ons moeder. Al dat zieltjes uit ons kinderlijfje zingen, was nu eenmaal behoorlijk vermoeiend. Gelukkig was er Amedee, je felgroene mascotte, om ons in slaap te wiegen. Ook de Soundmixshow, ofte ‘The Voice van Vlaanderen’ avant la lettre, was een topper. Menig Vlaming met de nodige grain en gevoel voor ritme besteeg er de showtrappen op weg naar (vaak bedenkelijke) eeuwige roem. Allemaal vakkundig bijgestaan door immer blije presentator Bart Kaëll, dat spreekt voor zich.

Later kwamen dan de series. Eerst Familie, dat met de Vandenbossches een weerspiegeling van de maatschappij probeerde te zijn. Ik herinner me vooral Zatte Rita. Geldt dat ook als referentie? Maar je schoonste wapenfeit, dierbare commerciële pionier, blijft toch nog steeds Wittekerke.

Al was het alleen maar omdat het een geldig excuus was om langer te mogen opblijven op een schoolavond. Wat ze daar allemaal hebben meegemaakt! Personages stierven er, zoals het een goede serie beaamt, aan de lopende band. De scène waarin crimineel Stef zichzelf opblaast na eerst een paar nevenpersonages te hebben afgeknald, staat voor altijd in mijn geheugen gegrift. Al kan dat ook aan de looks van Koen De Bouw gelegen hebben natuurlijk.

Nu, 25 jaar later, ben ik je wat uit het oog verloren. Amedee ben ik al langer kwijt. Die werd destijds bij het grof huisvuil gezet wegens kankerverwekkend. Je kan me ook niet meer zo boeien als vroeger. Of ben ik gewoon volwassen geworden? Één ding is zeker: ergens onderweg zijn we elkaar ontgroeid. Zo gaat dat nu eenmaal met jeugdliefdes. Ik vernam echter uit goede bron dat ook oudjes je weten te appreciëren. Beloof je, zodra ik grijs en versleten ben, opnieuw mijn dag te kleuren? Ik hoop het van harte.

SCOOP 1 - 2014

51

gestart

lieselot Boens aan de slag bij Q-music

 24 jaar  Woont in Gent  Redactrice Showtime op Q-Music  Vast jaarcontract Ongeveer 1.800 euro bruto  Extra voordelen: treinabonnement en maaltijdcheques

“Radio maken is echt een stiel” Na drie jaar journalistiek aan de Arteveldehogeschool vertrok Lieselot Boens in 2013 op een welverdiende vakantie. Maar goed ook, want ze was nog maar net terug of Q-music bood haar een job aan. “Vakantie is leuk, maar zo’n kans laat je niet liggen.”

Scoop: Hoe ben je bij Q-music beland?

Lieselot Boens: “Ik heb stage gelopen bij Q-music tijdens van mijn bachelorstudie. Daarna ben ik nog een paar keer in het weekend gaan helpen. Ze hadden ook gezegd dat ik er in de zomer vakantiewerk kon doen. Na mijn reis vroeg Wim Oosterlinck me of we eens konden afspreken en voilà, sinds 1 september 2013 werk ik voor hem.”

Scoop: Wat houdt je taakomschrijving precies in?

Boens: “Ik werk nu als redactrice/producer voor Wim O Show, een programma dat we maken met z’n tweeën. Ik schrijf artikels, regel afspraken en zoek mee ideeën. We zitten op de redactie samen met andere mensen: ook Joe FM zit bij ons. Het is dus niet dat ik geen ‘collega’s’ heb.”

Scoop: Het was dan vanaf dag één volle bak?

Boens: “Ik had wel stress in het begin. Wim Oosterlinck staat bekend als een perfectionist. En plots had ik veel verantwoordelijkheid. Als ik niemand te pakken krijg voor een interview of een tekst vergeet, geraakt de uitzending in de war. Een voordeel was wel dat ik de meeste mensen al kende van tijdens mijn stage. Bang van Wim of van iemand anders die daar rondloopt, was ik dus niet.”

Scoop: Hoe is het om op zo’n grote redactie te zitten en samen te werken met een boegbeeld als Wim Oosterlinck?

Boens: “We hebben een jonge redactie en door mijn tien weken stage waren de meeste mensen geen vreemden voor mij. Je moet natuurlijk zelf ook sociaal zijn, maar dat is geen probleem voor mij. De samenwerking met Wim 52

SCOOP 1 SCOOP 1 -- 2014 2014

liep van in het begin vlot. We zitten ook op dezelfde frequentie qua denken en humor. Als je dag in, dag uit zo intensief samenwerkt, leer je elkaar snel kennen.”

Scoop: Wat is de dagindeling als jullie Wim O Show maken?

Boens: “Mijn werkdag begint om halfelf. We bereiden het programma dan voor tot het wordt uitgezonden tussen 16 en 18 uur. Ik moet twee keer per dag pendelen tussen Gent en Vilvoorde, maar ik ben zeker tevreden met mijn uren.”

Scoop: Had jij vooroordelen over radio die nu volledig zijn ontkracht?

Boens: “Ik heb wel opgekeken van de strikte planning van alles bij radio. Toen ik vroeger naar de radio luisterde, had ik het gevoel dat ze daar gewoon wat spontaan zaten te doen in een studio. Ik dacht: ze hebben een idee voor een interview, ze bellen even snel iemand op, stellen een paar vragen en dat is het dan. Nu weet ik dat om 14 uur al vastligt dat Wim in zijn show gaat telefoneren met bijvoorbeeld Maggie De Block. Radio maken is echt een stiel, en geen hobby die mensen twee uur op een dag uitoefenen.”

Scoop: Droomt elke radiojournalist ervan zelf achter de microfoon te zitten?

Boens: “Ik vind het al een grote stap van de algemene Q-redactie naar wat ik nu doe. Ik zie elke dag wat de presentatoren hier dagelijks presteren en besef dat ik dat nu nog niet kan. Op termijn wil ik zelf ook graag presenteren.

Sinds kort volg ik daarom logopedie om mijn uitspraak te verbeteren. Ik ben er dus wel mee bezig, maar het is zeker niet mijn topprioriteit. Het klinkt misschien als een cliché, maar ik vind het een zeer boeiende job en ik ga elke dag met plezier werken.”

David Eeckhout foto Lander Dauwe

6 8

11 13

16

20 21 24 26 28

dixit Luc Rademakers, hoofdredacteur van de VRT-nieuwsdienst: “Onze grootste concurrent is onze jongste uitzending” dossier 25 jaar commercieel tv-nieuws in vlaanderen mike verdrengh, tv-pionier: “Ik was zoals Columbus die op zeeroute trok” eric Goens, Kris Hoflack en Hilde Van den Bulck over een kwarteeuw commercieel nieuws: “VTM heeft VRT nieuws leren maken” dany verstraeten presenteerde het eerste VTM-nieuws: “Ik zat te sterven op die stoel” dirk abrams was sportjournalist bij beide zenders: “Bij VTM maakte ik de gouden tijd mee” Fotoreportage: Scoop liep een dag mee op de nieuwsredactie van de commerciële zender Over de taalgrens: wallonië kreeg vroeger commercieel tv-nieuws voorgeschoteld Ezra Eeman van Telefacts: “Ik ben een researchfreak” Van VRT naar VTM of VIER (en terug): zij deden de dubbel safia achou kleurt je dag: “Ik zie mijn roots als een troef” Leen d’Haenens: “Ook voor commerciële media is diversiteit belangrijk”

framed 29 ivan Put achter de media 30 De bloei van de nichemarkt reportage 32 Op bezoek bij de Turkse krant Zaman: “Veel lezers bengelen tussen twee culturen” terugblik 36 luc van der Kelen:

“Beschouw mijn afscheid van de journalistiek gerust als een statement” trends 41 Herkenbaar opvoeren van slachtoffers: de dunne lijn tussen privacy en persvrijheid actua 44 Kris Hoflack, hoofdredacteur van de VTM-nieuwsdienst, wil minder vox pops:

“Er is nood aan meer serieuze journalistiek” en passant 45 Verdwenen en nieuwe functies op de redactievloer: de zetter en de webredacteur trends 48 BV’s als uithangbord van redacties: bekende koppen doen kopen column 51 Veel Te Mooi gestart 52 Lieselot Boens: aan de slag bij Q-music

(foto’s Marie Buyens/Dennis Van Goethem)

scoop 2014 -1

2

scoop

vlaams mediatijdscHriFt jaarGanG 12 nr1 - januari 2014

dixit Luc Rademakers terugblik luc van der Kelen reportage Turkse krant Zaman Vandaag

foto dennis van Goethem

scoop is een uitGave van de oPleidinG BacHelor in de journalistieK

dossier

25 JAAR COMMERCIEEL tv-nieuws in vlaanderen