De Oorlog van 14-18 in Henegouwen

HAINAUT TOERISME DE OORLOG VAN 1914-1918 IN DE PROVINCIE HENEGOUWEN

GIDS VOOR DE BEZIENSWAARDIGHEDEN EN HET ERFGOED IN VERBAND MET DE GROOTE OORLOG

FR / NL / EN

3

EDITO HERDENKINGSTOERISME IN DE PROVINCIE HENEGOUWEN Als we het hebben over het Europese kader van de Groote oorlog, zijn doorgaans de regio's van de Marne en de Somme, Verdun of het IJzerfront de meest voor de hand liggende plaatsen met betrekking tot de gevechten van '14-'18 en de herdenking ervan.

Deze grote offensieven zijn inderdaad de meest markante, want de soldaten zijn er met duizenden tegelijk gesneuveld in de loopgraven. Er bleven alleen ruĂŻnes, aarde en menselijke resten achter.

Er zijn echter ook andere regio's, zoals Henegouwen, waarvoor het de moeite loont om zich te verdiepen in de geschiedenis van de Eerste Wereldoorlog en de sporen die vandaag nog getuigen van zowel vroegere gebeurtenissen als de menselijke wil om een onuitwisbare herinnering na te laten. De slagen bij de Sambervallei, Mons en het front van Komen-Waasten hebben Henegouwen een plaats gegeven in de geschiedenis en de herdenking van de Groote Oorlog.

Met deze publicatie beogen we niet om de geschiedenis van de oorlog in Henegouwen weer te geven, maar om de bezoeker te begeleiden bij de belangrijkste bezienswaardigheden en het erfgoed van '14-'18. We hebben gekozen voor een chronologische voorstelling (van augustus tot oktober 1914 met enkele verwijzingen naar 1918) op een geografische as van Oost naar West. Volg de gids tijdens uw bezoek aan de honderdjarige militaire graven en de onlangs geopende interpretatiecentra in de provincie Henegouwen ...

Nathalie Brassart Provinciaal gedeputeerde Bevoegd voor cultuur en toerisme

Comines-Warneton / MĂŠmorial Missing & Hyde Park Corner

Fabienne Capot Provinciaal gedeputeerde Bevoegd voor cultuur en toerisme

4

5

VOORAFGAANDE VRAGEN WAAROM WERDEN BUITENLANDSE SOLDATEN HIER IN BELGIË BEGRAVEN?

ZIJN HERDENKING EN TOERISME VERENIGBAAR?

Reeds vanaf de eerste weken van de Eerste Wereldoorlog was het materiële en symbolische beheer van overledenen één van de belangrijkste zorgen van de oorlogvoerende staten. Vanaf 1918 weigerden de Britten en de Duitsers om gevallen soldaten te repatriëren en opteerden ze voor de oprichting van militaire begraafplaatsen. Frankrijk en de Verenigde Staten kozen er eerst voor om de overledenen terug te brengen naar hun families, maar moesten dit al snel opgeven door de omvang van het gebeuren. De doden werden namelijk met duizenden samen begraven in tijdelijke begraafplaatsen en waren vaak niet identificeerbaar en dus ‘onbekend’.

De pelgrimstochten naar de slagvelden zijn nog vóór het einde van de oorlog begonnen naarmate de frontlijn teruggedrongen werd naar het noorden. Pelgrims en toeristen staan echter al snel lijnrecht tegenover elkaar. In 1917 verschijnt de eerste Michelingids die het slagveld van de Marne vermeldt. Op 4 september 1920 beschrijft de Journal des mutilés het volgende: "Een zowel pijnlijk als walgelijk spektakel van vrolijke toeristen die in luidruchtige groepen uit autocars stromen". Vandaag zorgt het herdenkingstoerisme voor de herbestemming van de gebieden die gemarkeerd werden door dramatische gebeurtenissen en kunnen bezette gebieden zoals Henegouwen nu bezoekers verwelkomen.

De begraafplaatsen die in deze gids vermeld staan, tellen minstens 50 graven van de Eerste Wereldoorlog. De naties hebben beslist om het uiterlijk van de militaire begraafplaatsen en de graven eenvormig te maken: een kort, vierkant kruis voor de Duitsers, een kruis of een witte gedenksteen voor de Fransen en witte gedenkstenen voor onderdanen van het Britse Rijk van 1914 (die nu verzameld zijn in de Commonwealth of het Gemenebest) en de Canadese, Zuid-Afrikaanse, Indische, Australische en Nieuw-Zeelandse gebieden.

Het toeristische aanbod ondergaat een belangrijke verandering in het kader van de 100-jarige herdenking van '14-'18. De herdenkingslocaties worden gerenoveerd en opgewaardeerd door culturele en toeristische partijen. Het aanbod wordt aangepast aan de nieuwe generaties: twee belangrijke musea/interpretatiecentra (Mons Memorial Museum en Plugstreet 1418 Experience) zien het daglicht en brengen een innoverende scenografie van de militaire geschiedenis met vooral de menselijke verhalen die ermee verbonden zijn.

Alle Franse militaire graven in België ('14-'18 + '40-'45) werden opgenomen in het volgende document: http://www.consulfrance-bruxelles.org/IMG/ pdf/Liste_Cimetieres_militaires_francais-2.pdf Alle graven en militaire begraafplaatsen van het voormalige Britse Rijk (Commonwealth War Graves Commission) zijn geïnventariseerd op www. cwgc.org

IN WELKE MATE IS HENEGOUWEN BETROKKEN BIJ DE GEBEURTENISSEN VAN '14-'18?

Wanneer Duitsland op 4 augustus 1914 België binnendringt, is dit in de eerste plaats met de bedoeling om zo snel mogelijk Parijs te bereiken. Voor de Duitse strategen is het doorkruisen van België slechts een formaliteit. Op 4 augustus 1914 dringen er dus drie Duitse legers binnen in België: Het Ie Duitse leger (onder von Kluck) gaat

door Vlaanderen tot aan Antwerpen en trekt vervolgens zuidwaarts. Het IIe Duitse leger (onder von Bülow) neemt Luik in en rukt op naar Namen, Charleroi en Mons. Het IIIe Duitse leger (onder von Hausen) stoot door naar de Marnevallei doorheen La Famenne en de Condroz. België beschikt op dat moment niet over de nodige troepen om deze drie legereenheden tegen te houden.

Groot-Brittannië en Frankrijk nemen het op tegen de Duitsers op Belgisch grondgebied om de Belgische neutraliteit te verdedigen.

INDEX HOOFDSTUK 1: DE SAMBER KLEURT ROOD In Henegouwen vinden er langs de Samber tussen 21 en 24 augustus 1914 hevige gevechten plaats tussen de Fransen en de Duitsers. Dit is een hoofdstuk van de geschiedenis dat vaak over het hoofd gezien wordt, omdat de Fransen er een bijzonder harde nederlaag leden.

P.6 HOOFDSTUK 2: MONS '14-'18 De tweede episode van de Groote Oorlog in Henegouwen speelt zich af op het slagveld van Mons op 23 augustus 1914. In Mons zijn de eerste en laatste Britse soldaten ("The First & The Last") gevallen door Duitse kogels.

P.16 Alle herdenkingen die in België en de Franse Gemeenschap georganiseerd worden, staan vermeld op : www.be14-18.be et www.commemorer14-18.be

HOOFDSTUK 3: HET FRONT VAN KOMEN-WAASTEN EN DE HERDENKINGSPLAATSEN IN PICARDISCH WALLONIË Eind oktober 1914 opent zich het derde luik wanneer de strijdende machten een frontlijn vormen van ongeveer 750 km, van de Noordzee tot aan de Switzerse grens. Midden in deze frontlijn zal Komen-Waasten 4 jaar lang de verwoesting als gevolg van de loopgravenoorlog ondergaan.

P.24

6

7

01/SAMBRE ROUGE COMINES WARNETON

(DE SAMBER KLEURT ROOD)

MONT-DEL'ENCLUS

MOUSCRON

FLOBECQ ELLEZELLES LESSINES

CELLES CELLES CELLES

ESTAIMPUIS PECQ

ENGHIEN ENGHIEN FRASNES-LEZ-ANVAING

SILLY SILLY ATH TOURNAI

BRAINEBRAINELE-COMTE LE-COMTE

BRUGELETTE

LEUZE-EN-HAINAUT

CHIÈVRES SOIGNIES SOIGNIES

RUMES

01

02

03

04

05

06

07

08

FRANSE NATIONALE BEGRAAFPLAATS BELLE-MOTTE À AISEAU-PRESLES Rue Belle Motte, 6250 Aiseau-Presles FRANSE NATIONALE BEGRAAFPLAATS COLLARMONT TE CARNIÈRES Chemin de Warimez, 6150 Anderlues FRANSE NATIONALE BEGRAAFPLAATS HEULEU TE LOBBES Rue du Champs de Bataille, 6540 Lobbes STEDELIJKE BEGRAAFPLAATS VAN CHARLEROI-NOORD Rue du Presbytère 52, 6000 Charleroi GEMEENTELIJKE BEGRAAFPLAATS VAN MARCINELLE Rue des Sarts, 6001 Marcinelle STEDELIJKE BEGRAAFPLAATS VAN LA LOUVIÈRE Rue de la Flache, 7100 La Louvière CIMETIÈRE COMMUNAL D’ERQUELINNES Rue Madame, 6560 Erquelinnes GEMEENTELIJKE BEGRAAFPLAATS VAN ERQUELINNES Avenue Général Michel 1b, 6000 Charleroi

BELOEIL

9

10

Herdenkingsparcours : SLAG VAN COLLARMONT Vertrek : rue des Combattants, 6150 Anderlues Herdenkingsparcours : PARCOURS VAN CARNIÈRES Vertrek : 71 rue d’Anderlues, 7141 Carnières

BRUNEHAUT

12

13

14

15

16

Herdenkingsparcours : HELDENWANDELING Vertrek : Place communale, 6540 Lobbes Herdenkingsparcours : SLAG VAN GOZÉE Vertrek : Place Communale, 6534 Gozée Herdenkingsparcours : DE COULISSEN VAN DE GROOTE OORLOG Vertrek : Place Communale, 6120 Marbaix-la-Tour

SENEFFE SENEFFE

JURBISE

PÉRUWELZ

PONT-À-CELLES PONT-À-CELLES

06

LE ROEULX LE ROEULX

MANAGE MANAGE

BERNISSART

QUAREGNON

BOUSSU

MONS MONS

CHAPELLE-LEZCHAPELLE-LEZHERLAIMONT HERLAIMONT TRAZEGNIES TRAZEGNIES

MORLANWELZ MORLANWELZ

10

COLFONTAINE

DOUR

ESTINNES ESTINNES

BINCHE BINCHE

ANDERLUES ANDERLUES

03 11 MERBESLE-CHÂTEAU

MONTIGNYMONTIGNYLE-TILLEUL LE-TILLEUL GERPINNES GERPINNES

LOBBES LOBBES

07

THUIN THUIN

HAM-SUR-HEURE-NALINNE HAM-SUR-HEURE-NALINNES

ERQUELINNES ERQUELINNES

15 BEAUMONT BEAUMONT

SIVRY-RANCE SIVRY-RANCE

FROIDCHAPELLE FROIDCHAPELLE

Herdenkingsparcours : OP HET SLAGVELD Vertrek : Place Degauque, 6142 Leernes Herdenkingsparcours : IN DE SPOREN VAN DE PRIESTER-SOLDAAT Vertrek : Grand-Place 10, 6500 Beaumont Herdenkingsparcours : IN DE SPOREN VAN DE SLAG Vertrek : rue Belle Motte, 5070 Fosses-la-Ville

CHIMAY CHIMAY

MOMIGNIES MOMIGNIES

AISEAUAISEAUPRESLES PRESLES

CHÂTELET CHÂTELET MARCINELLE MARCINELLE

12 13

QUÉVY QUÉVY

01 FARCIENNES FARCIENNES

05

L'ÉVÊQUE L'ÉVÊQUE

FRAMERIES QUIÉVRAIN

FLEURUS FLEURUS

08 04 CHARLEROI CHARLEROI

02 09 14FONTAINEFONTAINE-

HENSIES

LES BONS LES BONS VILLERS VILLERS

CourcelleS

LA LOUVIÈRE LA LOUVIÈRE

SAINT-GHISLAIN

HONNELLES

11

ÉCAUSSINNES ÉCAUSSINNES

LENS LENS

ANTOING

16

01/

8

SAMBRE ROUGE

Nadat Namen gevallen is, steekt het IIe Duitse leger op 21 augustus 1914 de Samber over om het op te nemen tegen de Franse troepen in de streek, door te stoten tot aan de grens om vervolgens zo snel mogelijk Parijs in te nemen. Op 21 en 22 augustus wordt er gevochten te Tamines, Arsimont, Auvelais en Le Roux in de provincie Namen. Op 22 augustus beginnen de eerste gevechten in Henegouwen in de dorpen Roselies, Aiseau, Carnières, Anderlues en Leernes. Op 23 augustus gaat de strijd voort in Lobbes, Gozée en Marbaix-la-Tour, om op 24 augustus te eindigen in Fontaine Valmont en Montignies-Saint-Christophe.

Het Franse Maubeuge valt op 7 september.

Alle steden en gemeenten die betrokken waren bij de gevechten aan de Samber hebben hun projecten verenigd onder de noemer 14-18 Sambre Rouge om zo de vaak onbekende episoden van het begin van de oorlog bekend te maken.

Op 22 augustus 1914 wordt de infanterie van het regiment van generaal Sordet gepositioneerd te Anderlues, op een heuvelrug die de scheiding vormt tussen de vallei van de Haie en die van de Haine. De infanterie moest de onstuitbaar oprukkende Duitsers vertragen zodat de cavalerie zich kon terugtrekken naar de Franse grens. De 248 Franse soldaten die tijdens deze slag gesneuveld zijn, kregen hier een laatste rustplaats.

U vindt alle herdenkingssites, evenementen en parcours op www.sambrerouge14-18.be Contacten : Maison du Tourisme Val de Sambre et Thudinie - 0032(0)71.59.69.19 - Place Albert 1er 2, 6530 Thuin - info@mtvaldesambre.org

BEGRAAFPLAATSEN 01

FRANSE NATIONALE BEGRAAFPLAATS BELLEMOTTE À AISEAU-PRESLES

Dit is één van de belangrijkste Franse militaire begraafplaatsen op Belgisch grondgebied. Niet zozeer door de oppervlakte maar door het aantal Franse soldaten (Europees Frankrijk en NoordAfrikaanse kolonies) die er rusten: 4.057 soldaten, voornamelijk Normandiërs en Bretoenen van Rennes, Vitré, Saint-Brieuc en Dinan. Het stoffelijke overschot van het merendeel van deze soldaten (2.875) is verzameld in twee massagraven.

Deze begraafplaats bevindt zich op de administratieve grens van Henegouwen en de provincie Namen, waar ook twee Franse begraafplaatsen zijn: in Auvelais (345 soldaten) en Tarcienne (4.962 soldaten).

Rue Belle Motte, 6250 Aiseau-Presles

FRANSE NATIONALE BE02 GRAAFPLAATS COLLARMONT TE CARNIÈRES

12.000 Franse en Duitse soldaten hebben het leven gelaten in de landstreek TussenSamber-en-Maas.

50°24'12.57"N, 4°36'12.58"E

Vrije toegang

Chemin de Warimez, 6150 Anderlues

03

50°25’28.49"N, 4°15'32.79"E

Vrije toegang

FRANSE NATIONALE BEGRAAFPLAATS HEULEU TE LOBBES

Op 23 augustus 1914 worden Franse infanterieregimenten en eskadrons van de cavalerie bestookt door Duitse kanonnen.

De vuurkracht van de Duitsers heeft de bovenhand en de Fransen zijn verplicht om zich terug te trekken naar het zuiden.

Hier rust het stoffelijk overschot van 226 soldaten die voornamelijk afkomstig waren van Bordeaux of de Vendée.

Rue du Champs de Bataille, 6540 Lobbes

50°20'20.03"N, 4°15'13.93"E

Vrije toegang

9

01/

10

SAMBRE ROUGE

04

STEDELIJKE BEGRAAFPLAATS VAN CHARLEROI-NOORD

06

In deze stedelijke begraafplaats liggen er 93 Franse soldaten en 270 staatsburgers van het Britse Rijk begraven (waaronder 79 Australiërs). De meeste van deze soldaten zijn gestorven als krijgsgevangenen tussen 1914 en 1918. Enkele zijn zelfs aan de gevolgen van de verwondingen die ze opliepen tijdens de herovering overleden na de wapenstilstand in 1919. Naast deze militaire graven bevat de begraafplaats ook enkele opmerkelijke burgerlijke grafmonumenten die getuigen van de architecturale trends sinds het midden van de 19e eeuw.

Rue du Presbytère 52, 6000 Charleroi

50°22'42.95"N, 4°26'38.41"E

05

Vrije toegang 8h-16h

De 55 Britten die in de gemeentelijke begraafplaats rusten, zijn allen overleden na de wapenstilstand, tussen december 1918 en april 1919, aan de gevolgen van gevechten tijden de herovering van Belgisch grondgebied. Hier liggen ook 9 onbekende Russen begraven, die misschien deel uitmaakten van de krijgsgevangenen van het Champagne-front waar er in 1916 40.000 Russische soldaten gestationeerd waren vóór ze verspreid raakten na de revolutie van 1917.

Rue de la Flache, 7100 La Louvière

GEMEENTELIJKE BEGRAAFPLAATS VAN MARCINELLE

50°22'42.95"N, 4°26'38.41"E

Vrije toegang 8h-18h (01/03-30/09) 9-17h (01/10-29/02)

50°28'54.88"N, 4°12'11.84"E

07

Hier ligt het stoffelijk overschot begraven van 27 Fransen, 49 staatsburgers van het Britse Rijk en 286 Duitsers die gesneuveld zijn in 1914 tijdens het Duitse offensief (het merendeel van de Fransen) en daarna in 1918 tijdens de herovering (het merendeel van de Britten en Duitsers). Elk jaar nemen de ambassadeurs van deze drie naties deel aan de ceremonie van 15 oktober. De begraafplaats heeft ook imposante Belgische graven van na de Tweede Wereldoorlog en een groot deel van de lichamen van de 262 mijnwerkers die het leven lieten bij de ramp van Bois du Cazier op 8 augustus 1956. De vroegere kolenwinning ligt vlak naast de begraafplaats.

Rue des Sarts, 6001 Marcinelle

STEDELIJKE BEGRAAFPLAATS VAN LA LOUVIÈRE

Vrije toegang 8h-18h (01/0330/09) 9-17h (01/10-29/02)

GEMEENTELIJKE BEGRAAFPLAATS VAN ERQUELINNES

De begraafplaats beschikt over een eregazon voor militaire en burgerlijke slachtoffers van '14-'18. Er zijn ook graven van 66 soldaten van het Britse Rijk die sneuvelden in oktober en november 1918. 3 Fransen en 11 niet-geïdentificeerde Duitsers ("Ein deutscher soldat") werden hier eveneens begraven.

Rue Madame, 6560 Erquelinnes

50°18'44.69"N, 4°7'55.43"E

Vrije toegang 8h-17h

11

01/

12

SAMBRE ROUGE

SITES EN MUSEA 08

JAGERSMUSEUM TE CHARLEROI

Het museum is ondergebracht in het portaal van de kazerne Caporal Léon Trésignies (een held van de Groote Oorlog) van Charleroi en biedt een overzicht van de regionale geschiedenis aan de hand van twaalf jagersregimenten van 1830 tot heden. De grote zaal is volledig toegewijd aan de twee wereldoorlogen en de bevrijding van 1944. De verschillende perioden worden geïllustreerd met authentieke voorwerpen, uniformen, documenten, schilderijen, lithografieën, materiaal en wapens.

Avenue Général Michel 1b, 6000 Charleroi

50°24'40.15"N, 4°27'2.76"E

ROUTES HERDENKINGSPARCOURS De site www.sambrerouge14-18.be stelt een twaalftal parcours voor om de geschiedenis en de sporen van de slagen aan de Samber te ontdekken. U kunt ook de mobiele app van de routes downloaden, met foto's, documenten of video- en geluidsfragmenten in verband met de thema's van de route.

09

SLAG VAN COLLARMONT

10

PARCOURS VAN CARNIÈRES

11

HELDENWANDELING

12

SLAG VAN GOZÉE

Gewoon tarief : 2€

13 14h-17h (lu. et je.), 10h-13h (sam.)

0032(0)71.30.07.48

www.chasseurs-a-pied-belges.be

14

15

Een wandelroute van 4,6 km vanaf de begraafplaats van Anderlues.

Rue des Combattants, 6150 Anderlues Een wandelroute van 6,5 km vanaf de oriëntatietafel van Carnières.

71 rue d'Anderlues, 7141 Carnières, net over het tuincentrum Wandelroute van 4,6 km vanaf het dodenmonument van Lobbes.

Place communale, 6540 Lobbes Wandelroute van 4 km (10,2 km in combinatie met Marbaix-la-Tour) vanaf het dodenmonument van Gozée.

Place Communale, 6534 Gozée

DE COULISSEN VAN DE GROOTE OORLOG Wandelroute van 6,2 km (10,2 km in combinatie met Gozée) vanaf de kerk van Marbaix-la-Tour.

Place Communale, 6120 Marbaix-la-Tour

OP HET SLAGVELD

Wandelroute van 4,4 km vanaf het Maison de la Laïcité van Leernes (Place Degauque, 6142 Leernes).

IN DE SPOREN VAN DE PRIESTER -SOLDAAT

Wandelroute van 7 km vanaf het toerismebureau van Beaumont. Grand-Place 10, 6500 Beaumont au départ de l’Office du Tourisme de Beaumont Grand-Place 10, 6500 Beaumont

16

IN DE SPOREN VAN DE SLAG

Autoroute van 18,4 km over de vlakte van la BelleMotte, vanaf de Franse begraafplaats.

Rue Belle Motte 5070 Fosses-la-Ville

13

14

15

BELANGRIJKE EVENEMENTEN 22 AOÛT 2014

Tussen-Samber-en-Maas

22 > 24 AOÛT 2014 Roselies

22 AOÛT > 16 SEPTEMBRE 2014 Solre-sur-Sambre

23 AOÛT 2014

Anderlues-Carnières Merbes-le-Château Fontaine-l’Evêque

23 > 24 AOÛT 2014 Ham-sur-Heure

23 > 24 AOÛT 2014 Lobbes

23 > 24 AOÛT 2014 Gozée

HERDENKING

Officiële herdenkingen van de slagen aan de Samber http://www.sambrerouge14-18.be/agenda/inauguration-officielles-commmorations/

RECONSTRUCTIE

Bivakken en de slagen van Roselies en Arsimont

www.sambrerouge14-18.be/agenda/reconstitution-des-bivouacs-et-des-batailles-de-roselies-et-darsimont/

24 AOÛT 2014 Gozée

23 AOÛT > 15 DÉCEMBRE 2014

Couillet (Wetenschappelijk cultuurcentrum van de ULB)

MULTIMEDIAVOORSTELLING

Grote 3D-voorstelling (door Dreamwall)

http://www.sambrerouge14-18.be/agenda/spectacle-3d-gozee/

TENTOONSTELLING

Soudain le chaos. Les Archives de Charleroi racontent août 14 (overzicht van de gebeurtenissen rondom het verdrag van Couillet)

www.sambrerouge14-18.be/agenda/exposition-soudain-le-chaos-lesarchives-de-charleroi-racontent-aout-14/

TENTOONSTELLING

Le grenier aux images (fototentoonstelling)

www.sambrerouge14-18.be/agenda/exposition-photos-erquelinnes/

31 AOÛT 2014

Beaumont (park van Paridaens)

EVENEMENT

Soldatenmaaltijd en orkest met liedjes van '14-'18 www.sambrerouge14-18.be/agenda/repas-du-poilu/

BEZOEK MET GIDS

Wandelingen met een gids in de sporen van de slag

www.sambrerouge14-18.be/agenda/promenades-contees-marchesaux-flambeaux/

04 OCTOBRE > 13 DÉCEMBRE 2014 Charleroi (Musée des Beaux-Arts)

TENTOONSTELLING

Putain de Guerre (verzamelde werken rondom het thema "oorlog")

www.sambrerouge14-18.be/agenda/exposition-putain-de-guerre/

RECONSTRUCTIE

Bivakken, figuranten en animatie

www.sambrerouge14-18.be/agenda/bivouac-militaire-14-18/

THEATERANIMATIE IN EEN TRAM Het leven tijdens de bezetting

www.sambrerouge14-18.be/agenda/animations-theatrales-dans-lesvoitures-de-tram/

TENTOONSTELLING

La vie sous les avis (retrospectief aan de hand van persoonlijke en officiële documenten)

www.sambrerouge14-18.be/agenda/exposition-la-vie-sous-les-avis/

12 NOVEMBRE > 10 DÉCEMBRE 2014 La Louvière (toerismebureau)

TENTOONSTELLING

Août 1914, les moissons sont tachées de sang (over het dagelijkse leven tijdens de bezetting)

www.sambrerouge14-18.be/agenda/exposition-aout-1914-les-moissons-sont-tachees-de-sang/

16

17

02/ MONS 14-18

COMINES WARNETON

MONT-DEL'ENCLUS

MOUSCRON

FLOBECQ ELLEZELLES LESSINES

CELLES CELLES CELLES

ESTAIMPUIS PECQ

ENGHIEN ENGHIEN FRASNES-LEZ-ANVAING

SILLY SILLY

01

BRITSE EN DUITSE BEGRAAFPLAATS VAN SAINT-SYMPHORIEN Rue Nestor Dehon, 7030 Mons

ATH TOURNAI

BRITSE MILITAIRE BEGRAAFPLAATS VAN HAUTRAGE Grand’Route de Mons, 7334 Hautrage (Saint-Ghislain)

CHIÈVRES SOIGNIES SOIGNIES

RUMES

02

BRAINEBRAINELE-COMTE LE-COMTE

BRUGELETTE

LEUZE-EN-HAINAUT

BELOEIL BRUNEHAUT

SENEFFE SENEFFE

JURBISE

PÉRUWELZ

PONT-À-CELLES PONT-À-CELLES

02

LE ROEULX LE ROEULX

STEDELIJKE BEGRAAFPLAATS VAN MONS Chemin de la Procession, 7000 Mons MONS MEMORIAL MUSEUM Boulevard Dolez, 7000 Mons

QUAREGNON

BOUSSU

MONS MONS

MORLANWELZ MORLANWELZ CHARLEROI CHARLEROI

COLFONTAINE

DOUR

AISEAUAISEAUPRESLES PRESLES

ESTINNES ESTINNES

BINCHE BINCHE

ANDERLUES ANDERLUES

CHÂTELET CHÂTELET MARCINELLE MARCINELLE MONTIGNYMONTIGNYLE-TILLEUL LE-TILLEUL

QUÉVY QUÉVY MERBESLE-CHÂTEAU

GERPINNES GERPINNES

LOBBES LOBBES THUIN THUIN

HAM-SUR-HEURE-NALINNE HAM-SUR-HEURE-NALINNES

ERQUELINNES ERQUELINNES

05

FARCIENNES FARCIENNES

FONTAINEFONTAINEL'ÉVÊQUE L'ÉVÊQUE

FRAMERIES QUIÉVRAIN

FLEURUS FLEURUS

CHAPELLE-LEZCHAPELLE-LEZHERLAIMONT HERLAIMONT TRAZEGNIES TRAZEGNIES

LA LOUVIÈRE LA LOUVIÈRE

01

LES BONS LES BONS VILLERS VILLERS

CourcelleS

HENSIES

HONNELLES

04

MANAGE MANAGE

03 04 05

BERNISSART SAINT-GHISLAIN

03

ÉCAUSSINNES ÉCAUSSINNES

LENS LENS

ANTOING

Herdenkingsparcours : GIDS VOOR HET SLAGVELD VAN MONS Vertrek: Grand’Place, 7000 Mons

BEAUMONT BEAUMONT

SIVRY-RANCE SIVRY-RANCE

FROIDCHAPELLE FROIDCHAPELLE

CHIMAY CHIMAY

MOMIGNIES MOMIGNIES

02/

18

MONS 14-18

De stad Mons is ook vandaag nog heel prominent aanwezig in de Britse collectieve verbeelding. In de eerste plaats dankzij de legende van de engelen die bijgedragen heeft aan de bekendheid; in de avond van 23 augustus zouden gewapende engelen de voortgang van de Duitsers vertraagd hebben zodat de Britten zich konden terugtrekken. De slagen van Mons worden ook nog steeds "the First and the Last" genoemd. Het was namelijk in Mons dat het Britse leger in 1914 oog in oog kwam te staan met de eerste Duitse troepen en hun eerste verlies leden (John Parr). In 1918 bevrijdden de Canadese regimenten op 11 november (wapenstilstand) de stad Mons en sneuvelde George Lawrence Price als laatste soldaat van het Britse Rijk tijdens gevechten.

De meeste soldaten die hier begraven werden, zijn gesneuveld in 1914 tijdens gevechten in de regio. Na de wapenstilstand werden er 24 nieuwe Britse en 85 Duitse graven naar deze begraafplaats overgebracht. Er rusten hier nu 235 Britten en 538 Duitsers, waarvan er 355 onbekend zijn.

U vindt alle sites, evenementen en parcours op www.visitmons.be et www.mons.be/decouvrir/histoire/1914-1918 Contacten: Dienst voor toerisme van de regio Mons - 0032(0)65.33.55.80 - Grand’Place 22, 7000 Mons - info.tourisme@ville.mons.be commemorations2014@ville.mons.be

BEGRAAFPLAATSEN 01

BRITSE EN DUITS BEGRAAFPLAATS VAN SAINT-SYMPHORIEN

Deze begraafplaats is een unieke herdenkingslocatie door talrijke bijzondere kenmerken. De meest markante zijn het feit dat de eerste en laatste Britse soldaten gesneuveld zijn te Mons en hier begraven werden en dat het een begraafplaats is met twee nationaliteiten (284 Duitse soldaten + 229 soldaten van het Britse Rijk). Zoals dat bij de meeste begraafplaatsen met meerdere nationaliteiten het geval is in België, was ook deze begraafplaats initieel Duits in 1916.

Rue Nestor Dehon, 7030 Mons

BRITSE MILITAIRE BE02 GRAAFPLAATS VAN HAUTRAGE

Deze episode van de bewegingsoorlog van augustus 1914 is ook de annalen ingegaan door de verrassende terugtrekking van de Britten. Op 24 augustus moet de BEF (British Expeditionary Force) zich terugtrekken door het numerieke overwicht van de Duitsers. De Britten slaagden erin om zich tijdens de "Great Retreat" in 13 dagen 400 km terug te trekken en de Duitse offensieven af te weren. De mannen die op 9 augustus 1914 in Le Havre aan wal gingen, positioneerden zich een maand later aan het front van de Marne.

50°25'57.63"N, 4°0'40.18"E

Vrije toegang -Niet toegankelijk van 31/07 tot 06/08/2014

Grand’Route de Mons, 7334 Hautrage

03

50°28'21.51"N, 3°47'1.98"E

Vrije toegang

STEDELIJKE BEGRAAFPLAATS VAN MONS

Het Duitse militaire gezag besliste vanaf 1914 om een uitbreiding te voorzien ten noorden van de stedelijke begraafplaats van Mons. Na de oorlog werd het stoffelijke overschot van alle soldaten samengebracht in deze begraafplaats: 74 Russische, 24 Franse, 14 Italiaanse, 9 Roemeense, 2 Belgische, 3 Duitse en 393 soldaten van het Britse Rijk. De lichamen van de Italiaanse en Franse soldaten werden vervolgens gerepatrieerd naar hun land van herkomst.

Chemin de la Procession, 7000 Mons

50°27'34.15"N, 3°58'29.11"E

Vrije toegang 9 tot 16 u

19

02/

20

MONS 14-18

SITES EN MUSEA 04

MONS MEMORIAL MUSEUM

Deze museumruimte nodigt bezoekers van alle leeftijden uit om even stil te staan bij de realiteiten van de oorlog. De bezoeker wordt ondergedompeld in het dagelijkse leven van soldaten en burgers tijdens de oorlog. Het MMM wordt een plaats voor uitwisselingen tussen verschillende generaties midden in een herdenkingsgebied dat getekend werd door de twee wereldoorlogen die de 20e eeuw beroerden.

Boulevard Dolez, 7000 Mons

50°27'0.41"N, 3°57'24.69"E

OPENING: LENTE 2015

ROUTES 05

GIDS VOOR HET SLAGVELD VAN MONS

Een ontdekkingstocht langs de herdenkingsmonumenten en -platen van de slag van Mons. Er zijn twee routes beschikbaar. De gids van het toerismebureau van Mons bevat alle geschiedkundige informatie over 10 belangrijke locaties. Hainaut Tourisme biedt ook een GPX-bestand (voor fiets-/wandel-gps'en) en een downloadbare gids voor toerfietsers.

Plaats van vertrek : Grand’Place de Mons - Contact Hainaut Rando (Province de Hainaut) : 065/36.04.64 - info.rando@hainaut.be - Gratis www.tourismegps.be - www.visitmons.be

06

LA GRANDE GUERRE. CORPS, ARMES ET PAIX : PARCOURS DE MÉMOIRE 1914-1918 (DE GROOTE OORLOG. EEN KORPS, WAPENS EN VREDE: HERDENKINGSPARCOURS 1914-1918)

Ce projet Interreg offrira aux visiteurs l’occasion d’un parcours physique et philosophique centré sur un épisode historique commun aux territoires belges et français.

Les outils multimédia à disposition des visiteurs consisteront en un site internet et en une application accessible via tous types de smartphone permettant de préparer et de guider son séjour.

Meer info op www.visitmons.be/fr/decouvrir/mons-14-18/item/191351-projet-interreg-iv-ala-grande-guerre-corps-armes-et-paix

Les Anges de Mons / Marcel Gillis © Collection de la Ville de Mons

21

02/

22

MONS 14-18

BELANGRIJKE EVENEMENTEN

23 AOÛT 2014 Mons

Mons

OPENDEUR EN DEMONSTRATIE

Bezoek met gids in een Engelse bus aan de markante plaatsen van de slag van Mons Ontdek het parcours van de slag aan boord van een authentieke Engelse bus, onder begeleiding van een professionele gids (FR/EN). Vertrek van op Grand-Place van Mons, elke zaterdag en zondag.

23 AOÛT 2014

HERDENKINGSCONCERT

22 AOÛT > 23 NOVEMBRE 2014

TENTOONSTELLING

Mons (Grand’Place)

Mons (BAM)

1ER > 24 AOÛT 2014

VOORSTELLING

03 AOÛT > 11 NOVEMBRE 2014

TENTOONSTELLING

Mons (Maison de la Mémoire)

04 AOÛT 2014

Mons (begraafplaats van SaintSymphorien, Place du Parc en Grand’Place van Mons)

van de Commonwealth War Graves Commission

Militaire muziek

La bataille de Mons. Les objets témoignent (De slag van Mons - een getuigenis van voorwerpen) www.bam.mons.be/expositions/a-venir/la-bataille-de-mons

3D-projectie over de engelen van Mons

1914-2014: La Bataille de Mons vue par les Montois (De slag van Mons door de ogen van de inwoners van de stad)

22 AOÛT > 23 NOVEMBRE 2014

Mons (BAM)

TENTOONSTELLING

Signes des temps. Œuvres visionnaires d'avant 1914 (Tekenen des tijds - Visionaire werken van voor 1914) www.bam.mons.be/expositions/a-venir/signes-des-temps

www.mmemoire.be

HERDENKING

Bezoek van de Belgische en Britse regeringen aan Saint-Symphorien

22 AOÛT > 23 NOVEMBRE 2014

Mons (BAM)

www.monsmemorialmuseum.mons.be/events/commemorations-2014

04 AOÛT 2014 23 AOÛT 2014 14 SEPTEMBRE 2014

TENTOONSTELLING

Mons

www.viadolorosa.be

20 > 22 AOÛT 2014

RECONSTRUCTIE

Mons (Parc du Beffroi et Site de la Bascule)

www.monsmemorialmuseum.mons.be/events/commemorations-2014

BEZOEK MET GIDS

http://www.visitmons.be/fr/decouvrir/mons-14-18

Mons (Grand’Place)

Ceremonies voor de honderdste verjaardag van de slag van Mons

23 AOÛT 2014 Saint Symphorien (Mons)

28 JUIN > 14 SEPTEMBRE 2014

HERDENKING

Passage van de ontdekkingsbus van het project Via Dolorosa (Mons, Komen-Waasten, Zonnebeke, Diksmuide)

Militair kamp van Britse soldaten van 1914

12 JUILLET > 16 NOVEMBRE 2014

TENTOONSTELLING

The First and the Last (kunstwedstrijd in het teken van herdenking)

http://www.bam.mons.be/expositions/a-venir/the-first-and-the-last

TENTOONSTELLING

Mons (zaal Saint-Georges)

Fritz Haber, la science comme arme de guerre (Fritz Haber, wetenschap als oorlogswapen)

11 NOVEMBRE 2014

HERDENKING

Mons

www.sallesaintgeorges.mons.be/expositions/a-venir/fritz-haber-lascience-comme-arme-de-guerre

Ondertekening van de wapenstilstand

www.monsmemorialmuseum.mons.be/events/commemorations-2014

23

24

25

03/KOMENWAASTEN HET FRONT VAN KOMEN-WAASTEN EN DE HERDENKINGSPLAATSEN IN PICARDISCH WALLONIË

01 02 03 04 08 09 11

01

02

03

04

05

06

07

DE 20 BRITSE MILITAIRE BEGRAAFPLAATSEN VAN KOMEN-WAASTEN N365, 7782 Comines-Warneton

08

DE BRITSE MILITAIRE BEGRAAFPLAATSEN HYDE PARK CORNER EN BERKS EXTENSION N365, 7782 Comines-Warneton

9

DE BRITSE MILITAIRE BEGRAAFPLAATS STRAND MILITARY 7782 Comines-Warneton

10

HET HERDENKINGSMONUMENT VOOR HET KERSTBESTAND IN KOMEN-WAASTEN Chemin du Mont de la Hutte, 7784 Comines-Warneton DE STEDELIJKE BEGRAAFPLAATS ZUID TE DOORNIK Chaussée de Willemeau, 7500 Tournai HET "MONUMENT DES VENDÉENS" TE DOORNIK Avenue du Commandant Delahaye, 7500 Tournai STEDELIJKE BEGRAAFPLAATS VAN LEUZE-EN-HAINAUT Avenue des Héros Leuzois, 7900 Leuze-en-Hainaut

11

PLUGSTREET 14-18 EXPERIENCE - INTERACTIEF INTERPRETATIECENTRUM VAN PLOEGSTEERT Rue de Messines 156, 7782 Ploegsteert

COMINES WARNETON

MONT-DEL'ENCLUS

MOUSCRON

Itinéraire : KOMEN-WAASTEN 14-18 REMEMBRANCE - DANS LA ROUE DU SOUVENIR Vertrek : Office du Tourisme de Comines-Warneton

LESSI

CELLES CELLES CELLES

ESTAIMPUIS PECQ

FRASNES-LEZ-ANVAING

MUSEUM BLOCKHAUS PIONNIER Rue des Arts, 7780 Comines HET MUSEUM VOOR WAPEN EN MILITAIRE GESCHIEDENIS VAN DOORNIK Rue Roc Saint Nicaise, 59-61, 7500 Tournai

FLOBECQ ELLEZELLES

05 06 10

RUMES

ATH

07

TOURNAI

BRU

LEUZE-EN-HAINAUT

CHIÈVRES

ANTOING

BELOEIL BRUNEHAUT

J

PÉRUWELZ

BERNISSART

SAINT-GHIS

QUAR

BOUSSU HENSIES

FRA QUIÉVRAIN

COLFONTAINE

DOUR

HONNELLES

03/

26

COMINES-WARNETON

Eind oktober 1914 vormen de strijdende machten 4 jaar lang een frontlijn van ongeveer 750 km, van de Noordzee tot aan de Switzerse grens. De meest oostelijke frontlijn, tussen Diksmuide en Compiègne, wordt begin oktober 1914 vastgelegd. Het front zet de Duitse tegenover de Franse (voornamelijk tot aan Lens) en Britse troepen (voornamelijk tussen Lens en Diksmuide, over het huidige grondgebied van Komen-Waasten en langsheen Ieper).

Het grondgebied van het huidige KomenWaasten werd de hele oorlog lang doorkruist door de frontlijn en was volop betrokken bij alle grote slagen die de geschiedenis van de streek voor altijd tekenden (Ieper 1914, Ieper 1915, MesenWytschaete 1917, slag van Passchendaele, …).

01

Dit zijn de meest befaamde begraafplaatsen van de streek. Hyde Park Corner heeft een herdenkingsmonument voor soldaten waarvan de lichamen niet gevonden werden: er staan 11.367 namen gegraveerd op de muren van het Memorial to the Missing.

Strijders die achtergelaten werden in het no man’s land tussen twee loopgraven, uiteen gereten werden door een obus of begraven lagen onder de aarde die door diezelfde obussen rondvloog of in de modder van de slagvelden ... Hier liggen de graven van 81 Britten, 180 Australiërs, 80 Nieuw-Zeelanders, 149 Canadezen en 4 Duitsers. In de Royal Berks Extension aan de andere kant van de weg liggen er 467 Britten begraven.

U vindt alle sites, evenementen en parcours op www.villedecomines-warneton.be/tourisme en www.visitwapi.be Contacten : Maison du Tourisme de la Wallonie picarde - 0032(0)69.35.42.85 - Placette aux oignons 20, 7500 Doornik - info@visitwapi.be

N365, 7782 Comines-Warneton

BEGRAAFPLAATSEN Het grote aantal soldaten dat begraven werd op het grondgebied van Komen-Waasten (ongeveer 6.950) is te verklaren door de duur van het conflict en het feit dat de Britse troepen gelegerd waren aan het front, maar ook door de steeds toenemende gewelddadigheid van de confrontaties tijdens de oorlog. In het begin werd er gevochten met kogels en bajonetten, aan het einde worden er technologische middelen zoals obussen, tanks en dodelijke gassen ingezet. Het grote aantal begraafplaatsen kan verklaard worden door de maatregel vanwege de Britten om het merendeel van de geïmproviseerde begraafplaatsen die tijdens de oorlog ontstonden, zonder deze te verplaatsen om te vormen tot militaire necropolen.

DE BRITSE MILITAIRE BEGRAAFPLAATSEN HYDE PARK CORNER EN BERKS EXTENSION

02

50°44'15.98"N, 2°52'56.47"E

Vrije toegang

DE BRITSE MILITAIRE BEGRAAFPLAATS STRAND MILITARY

Dit is de grootste militaire begraafplaats van de provincie Henegouwen, met 738 Britten, 289 Australiërs, 89 Nieuw-Zeelanders, 26 Canadezen, 1 Zuid-Afrikaan en 11 Duitsers.

The Strand was de naam van een loopgraaf die doorheen het bos van Ploegsteert liep en waarvan de ingang zich dicht bij deze begraafplaats bevond.

N365, 7782 Comines-Warneton

50°43'58.23"N, 2°52'48.99"E

Vrije toegang

27

03/

28

COMINES-WARNETON

03

De 17 andere Britse begraafplaatsen die beheerd worden door de Commonwealth War Graves Commission liggen verspreid over het grondgebied van KomenWaasten. Hierna vermelden we het aantal soldaten die er een laatste rustplaats kregen, het adres en de geografische locatie.

ST. QUENTIN CABARET

462 graven van '14-'18 321 Britten, 7 Australiërs, 64 Nieuw-Zeelanders, 68 Canadezen, 2 Duitsers.

Saint Quentin 26-32, 7782 Ploegsteert 50°45'25.5"N, 2°51'22.3"E Vrije toegang

LANCASHIRE COTTAGE

269 graven van '14-'18 231 Britten, 23 Australiërs, 2 Canadezen, 13 Duitsers.

Route de Ploegsteert 60, 7782 Comines W. 50°43'45.0"N, 2°53'52.2"E Vrije toegang

RATION FARM CEMETERY

(La Plus Douve) 202 graven van '14-'18 186 Britten, 12 Australiërs, 4 NieuwZeelanders, 1 Duitser.

Plus Douve, 7784 Comines-Warneton 50°45'14.7"N 2°51'48.6"E Vrije toegang

MOTOR CAR CORNER

132 graven van '14-'18 38 Britten, 9 Australiërs, 84 NieuwZeelanders, 1 Duitser.

Drèves des Rabecques 2, 7783 Comines-W. 50°42'34.1"N, 2°53'35.2"E Vrije toegang

MUD CORNER LONDON RIFLE BRIGADE

353 graven van '14-'18 263 Britten, 38 Australiërs, 34 NieuwZeelanders, 18 Duitsers.

Rue d’Armentières 78A, 7782 Ploegsteert 50°43'15.8"N, 2°52'56.8"E Vrije toegang

LA PLUS DOUVE FARM

345 graven van '14-'18 101 Britten, 86 Australiërs, 61 NieuwZeelanders, 88 Canadezen, 9 Duitsers.

Plus Douve 30, 7782 Comines-W. 50°45'14.4"N, 2°51'48.7"E Vrije toegang

TANCREZ FARM

335 graven van '14-'18 307 Britten, 19 Australiërs, 3 Nieuw-Zeelanders, 4 Zuid-Afrikanen, 2 Duitsers.

Rue du Touquet 224, 7780 Comines-W. 50°42'34.5"N, 2°54'06.9"E Vrije toegang

PROWSE POINT MILITARY

236 graven van '14-'18 168 Britten, 13 Australiërs, 42 NieuwZeelanders, 1 Canadees, 12 Duitsers.

Route de Neuve Eglise 22, 7784 Comines-W. 50°44'39.3"N, 2°53'56.4"E Vrije toegang

RIFLE HOUSE

230 graven van '14-'18 229 Britten, 1 Canadees.

Chemin du Mont de la Hutte, 7784 Comines Warneton 50°44'26.3"N, 2°53'59.6"E Vrije toegang

CALVAIRE (ESSEX) MILITARY CEMETERY

218 graven van '14-'18 218 Britten Chemin de la Blanche, 7784 Comines-W. 50°43'08.1"N, 2°53'55.0"E Vrije toegang

UNDERHILL FARM

190 graven van '14-'18 103 Britten, 47 Australiërs, 39 NieuwZeelanders, 1 Canadees.

Rue du Petit Pont 6, 7782 Comines-Warneton 50°44'27.6"N, 2°52'11.8"E Vrije toegang

GUNNERS’ FARM

179 graven van '14-'18 163 Britten, 2 Australiërs, 1 NieuwZeelanders, 9 Zuid-Afrikanen, 4 Duitsers.

Chemin de la Blanche 50-76, 7782 Comines-W. 50°43'05.4"N, 2°53'47.3"E Vrije toegang

PLOEGSTEERT WOOD

163 graven van '14-'18 117 Britten, 18 Nieuw-Zeelanders, 28 Canadezen.

Bois de Ploegsteert, 7784 Comines-W. 50°44'13.6"N, 2°54'01.5"E Vrije toegang

83 graven van '14-'18 31 Australiërs, 52 Nieuw-Zeelanders.

Chemin du Mont de la Hutte, 7784 Comines-W. 50°44'31.7"N, 2°53'54.8"E Vrije toegang

TORONTO AVENUE CEMETRY

78 graven van '14-'18 78 Australiërs Bois de Ploegsteert, 7784 Comines-W. 50°44'27.7"N, 2°53'59.9"E Vrije toegang

LE TOUQUET RAILWAY CROSSING 74 graven van '14-'18 74 Britten.

7782 Comines-W. 50°42'40.5"N, 2°54'42.5"E Vrije toegang

CHURCHYARD

7 graven van '14-'18 7 Britten.

Place de la Rabecque, 7783 Comines-W. 50°43'33.7"N, 2°52'47.9"E Vrije toegang

29

03/

30

COMINES-WARNETON

04

HET HERDENKINGSMONUMENT VOOR HET KERSTBESTAND IN KOMEN-WAASTEN

06

In 1924 werd het stoffelijk overschot van 53 Franse soldaten die voornamelijk afkomstig waren uit de Vendée begraven in de grafheuvel "des Vendéens".

Deze (opnieuw) gemobiliseerde soldaten waren bijna allemaal 40 jaar oud en sneuvelden op 24 augustus 1914 tijdens de gevechten in de wijk Morel van Doornik.

Een sober houten kruis dat met kerstmis 1999 geplaatst werd door de Khaki Chums (vereniging voor historische reconstructies) herdenkt de tijdelijke verbroedering die precies daar op 25 december 1914 plaatsvond tussen Britten en Duitsers. Er liggen veel voetballen aan de voet van het kruis ter herinnering aan de vriendschappelijke match die tussen de strijdende machten gespeeld werd tijdens dit bestand. Op 19 december 2014 wordt er met ondersteuning van de UEFA een plechtiger monument ingehuldigd.

Chemin du Mont de la Hutte, 7784 Comines-W.

50°44'39.78"N, 2°54'9.12"E

Vrije toegang Avenue du Commandant Delahaye, 7500 Tournai

ANDERE BEGRAAFPLAATSEN EN HERDENKINGSMOMNUMENTEN IN PICARDISCH WALLONIË 05

DE STEDELIJKE BEGRAAFPLAATS ZUID TE DOORNIK

50°35'48.12"N, 3°22'35.66"E

Vrije toegang

50°36'38.56"N, 3°24'1.78"E

07

Vrije toegang

STEDELIJKE BEGRAAFPLAATS VAN LEUZE-EN-HAINAUT

In het deel van de Commonwealth van deze begraafplaats rusten er 57 Britten en 1 Nieuw-Zeelandse soldaat die sneuvelden tussen april 1918 en juli 1919.

Doornik was van 23 augustus 1914 tot 8 november 1918 bezet door de Duitsers en de begraafplaats Zuid werd geleidelijk aan uitgebreid tijdens de oorlog. Hier vindt men graven van Poolse, Portugese en Italiaanse gevangenen en van 117 Russen. Het is ook de laatste rustplaats van 689 soldaten van het Britse Rijk. Veel van de lichamen die hier begraven werden, zijn afkomstig van een zestigtal gemeentelijke of stedelijke begraafplaatsen in België.

Chaussée de Willemeau, 7500 Tournai

HET "MONUMENT DES VENDÉENS" TE DOORNIK

Avenue des Héros Leuzois, 7900 Leuze-en-H.

50°35'56.55"N, 3°37'55.16"E

Vrije toegang

31

03/

32

COMINES-WARNETON

MUSEA

09

08

Het Duitse blockhaus lag bedolven onder de grond en was bedekt met klimop. Het leek zo goed als vergeten tot een groep met een passie voor lokale geschiedenis er een museum van maakte. Het is een ongewone ervaring om in alle veiligheid een bunker van de Eerste Wereldoorlog te betreden. De drie kleine zalen bevatten documenten die het leven van de Duitse ‘pionierssoldaten’ van 1914-1918 illustreren. Het museum ligt naast het meer bekende museum van de lokale lintnijverheid.

PLUGSTREET 14-18 EXPERIENCE

Interactief interpretatiecentrum van Ploegsteert Het interpretatiecentrum focust op het leven van de soldaten en de burgerbevolking.

De ingang van het Centrum bestaat uit een glazen piramide en de half ondergrondse constructie verwijst naar de catacomben die nu niet meer toegankelijk zijn. Er worden ook drie andere thema's in rechtstreeks verband met de aanwezigheid van Australische soldaten behandeld in een sobere en moderne setting: de slag van Messines, de winter van 1917-1918 en de catacomben.

Van maandag tot vrijdag, van 10 tot 17 uur, behalve op woensdag (13 tot 17 uur), de eerste vrijdag van de maand (10 tot 19 uur). Tijdens het weekend van 10 tot 18 uur (van 1 april tot 30 september) of van 10 tot 17 uur (van 1 oktober tot 31 maart).

0032.56.484.000 - info@rememberplugstreet.com www.plugstreet1418.com

Rue de Messines 156, 7782 Ploegsteert

50°44'12.8"N, 2°52'51.2"E

Gewoon tarief : 5 €

MUSEUM BLOCKHAUS PIONNIER

www.villedecomines-warneton.be/tourisme/a-visiter/ musees/le-musee-ab-blockhaus-pionnier-14-18-bb +32(0)56 55 80 81 – f.maekelberg@belgacom.net Het hele jaar door na reservering bij het toerismebureau op het nummer +32(0)56 55 56 00

Rue des Arts, 7780 Comines

10

50°46'0.03"N, 3° 0'6.62"E

Tarief: 1€

HET MUSEUM VOOR WAPEN EN MILITAIRE GESCHIEDENIS VAN DOORNIK

Dit museum kwam tot stand in 1930 en is ondergebracht in een 18e eeuws herenhuis vlak bij de Grand-Place. De bezoeker krijgt er een overzicht van de militaire geschiedenis van Doornik en het Doornikse tussen 1792 en 1945.

Van november tot maart van 10 tot 12 uur en van 14 tot 17 uur. De musea zijn gesloten op dinsdag en zondagmorgen. Van april tot oktober van 10 tot 12:30 uur en van 13:30 tot 17:30 uur. De musea zijn gesloten op dinsdag. + 32 69 21 19 66 - musee.armes@tournai.be www.tournai.be/musee-armes

Rue Roc Saint Nicaise, 59-61, 7500 Tournai

50°46'0.03"N, 3° 0'6.62"E

Gewoon tarief : 2,60€

33

03/

34

COMINES-WARNETON

FIETSROUTE 11

KOMEN-WAASTEN 14-18 REMEMBRANCE - DANS LA ROUE DU SOUVENIR Een fietstocht langs de belangrijkste herdenkingsplaatsen van de Eerste Wereldoorlog in Komen-Waasten. Op www.tourismegps.be kunt u een GPX-bestand (voor een wandel- of fiets-gps) en praktische gids downloaden om de landschappen van de streek te verkennen.

Plaats van vertrek: toerismebureau van Komen-Waasten (Soete-molen) 40 km / 3 uur zonder bezoeken Niveau: gemakkelijk over de weg en het RAVeL-netwerk Contact: Hainaut Rando (provincie Henegouwen): 065/36.04.64 - info.rando@hainaut.be Gratis

BELANGRIJKE EVENEMENTEN 15 MAI 2014 > 22 FÉVRIER 2015

Comines-Warneton (Museum van de Komense lintnijverheid)

24 MAI > 24 DÉCEMBRE 2014 Ath (toerismebureau van Ath)

28 JUIN 2014 > 04 JANVIER 2015

Doornik (Museum voor wapens en militaire geschiedenis)

13 & 20 SEPTEMBRE 11 NOVEMBRE 20 DÉCEMBRE 2014

TENTOONSTELLING

Comines-Warneton

www.viadolorosa.be

12 SEPTEMBRE > 04 OCTOBRE 2014

TENTOONSTELLING

12 > 13 SEPTEMBRE 2014

VERTELWANDELTOCHT

19 SEPTEMBRE > 24 DÉCEMBRE 2014

TENTOONSTELLING

17 OCTOBRE 2014

EVENEMENT

Comines-Warneton ((Museum van de Komense lintnijverheid)

Ploegsteert

Ploegsteert (Plugstreet 14-18 Experience)

Tussen Nieuwpoort en Ploegsteert

Passage van de ontdekkingsbus van het project Via Dolorosa (Mons, Komen-Waasten, Zonnebeke, Diksmuide)

Tranchées; houtskooltekeningen van John Bulteel http://larubanerie.wordpress.com

Geschreven sporen van '14-'18 (Erfgoeddagen in Wallonië) office.tourisme.comines-warneton@belgacom.net

Old Bill en de karikaturen van lieutenant Bruce Bairnfather www.plugstreet1418.com/

Gone West : 800 fakkeldragers langs de frontlijn www.plugstreet1418.be www.gonewest.be

01 > 15 NOVEMBRE 2014

TENTOONSTELLING

TENTOONSTELLING

Ploegsteert (Plugstreet 14-18 Experience)

http://larubanerie.wordpress.com

11 NOVEMBRE 2014

HERDENKING

11 NOVEMBRE 2014

HALVE MARATHON TER HERDENKING

19-20-21 DÉCEMBRE 2014

HERDENKINGEN

La rubanerie en guerre… Comines, l’industrie et les hommes en 1914-1918 (De lintnijverheid in de oorlog ... Komen, de industrie en de mensen in 1914 - 1918)

Ploegsteert, Waasten, Komen

TENTOONSTELLING

Regards croisés sur la 1ère Guerre Mondiale (De Eerste Wereldoorlog vanuit verschillende invalshoeken) http://www.ath.be/default.asp?V_DOC_ID=10919

EXPOSITION

Tournai, août 1914, une ville plongée dans la guerre (Doornik in augustus 1914, een stad in volle oorlog)

Ploegsteert

Ploegsteert

Het kerstbestand

www.plugstreet1418.be

Herdenkingsceremonies voor de wapenstilstand f.maekelberg@belgacom.net

www.mto.be

Remember Plugstreet Christmas Truce www.plugtreeet1418.com

35

HAINAUT CULTURE TOURISME FÉDÉRATION DU TOURISME DE LA PROVINCE DE HAINAUT www.hainauttourisme.be 31, Rue des Clercs 7000 Mons - 065/36.04.64 – federation.tourisme@hainaut.be www.facebook.com/hainauttourisme

Crédits photos : Hainaut Tourisme - C. Carpentier / WBT JP Remy / C. Warzée / Archives de la Ville de Charleroi / Design graphique : arkam.be.