Positionpaper
de Sluitsteen (definitie: de middelste steen van een gemetselde boog die als laatste afsluiting geplaatst wordt).
De toegevoegde waarde van Partners in Welzijn in de 3 decentralisaties en haar plek binnen het veranderende sociale domein.
Maart 2014
Voorwoord Het sociale domein is volop in beweging. Dat is niet alleen te lezen, maar ook te merken. Bij de voorgenomen vier decentralisaties (Jeugdzorg, AWBZ, Participatie en Passend onderwijs) komen veel nieuwe taken op de lokale overheid af. Overal zijn gemeentes op zoek naar de concrete invulling van de transities. De geplande ingangsdatum is 1 januari 2015, dus de tijd dringt. In de Westelijke Mijnstreek hebben de gemeenten een gezamenlijke hoofdlijnennotitie gepresenteerd over de invoering van de Wmo: ‘De aanpak in de Westelijke Mijnstreek’, met als doel een integrale aanpak waarbij de vier decentralisaties in samenhang worden gerealiseerd. Inmiddels hebben de gemeenten ook hun ‘couleur lokale’ over het sociale domein bepaald en zien we verschillen per gemeente in de aanpak. De verbanden tussen de transities krijgen lokaal anders vorm. Voor Partners in Welzijn speelt nadrukkelijk de vraag wat wordt onze rol bij de voorgenomen transities?
Inleiding Wat is de visie achter de decentralisaties? In ieder geval het bevorderen van participatie en eigen kracht van de burger, minder bureaucratie, meer slimme samenwerkingscombinaties om resultaat te bereiken, een beperktere rol van de overheid en “last but not least”… minder geld uitgeven! Deze visie, deze opstelling, uitgezonderd de bezuinigingsdrift, sluit naadloos aan bij de werkwijze van het welzijnswerk. Al jaren werkt Partners in Welzijn conform Welzijn Nieuwe Stijl, waarbij het accent ligt op ondersteuning van de eigen kracht bij de burger en samenwerking met andere partners om tot slimme verbindingen te komen. Onze thema’s zijn nog steeds Opgroeien, Ouder worden, Samenleven en Ondersteunen (Zie Partners in Welzijn nieuwe Stijl, beleidsplan 2012-2016). We richten ons op de directe leefomgeving van mensen, en staan voor een sociale regio waar ieder zich in positieve zin kan ontwikkelen en ontplooien. We noemen dat sociaal investeren. We willen dat mensen weer solidair met elkaar zijn en trots op hun buurt. Onze diensten zijn sterk lokaal bepaald en gekleurd. De burger en zijn woonomgeving zijn ons uitgangspunt. We leggen in deze omgeving graag verbinding tussen mensen en organisaties, zodat samen leven een feit is of wordt en er kwaliteit van leven blijft. In deze notitie willen we concreet ingaan op hoe ons vakmanschap in het licht van de nieuwste ontwikkelingen het BEST vorm en inhoud kan krijgen. Het is een ontwikkelnotitie, waarmee we willen aangeven dat ons idee geen star product is maar in de toekomst nog aangescherpt kan worden. We zoeken graag de dialoog op om onze inzichten te scherpen.
Ons uitgangspunt We beseffen dat kwaliteiten als flexibiliteit en innovatie nodig zijn om ons aan te passen aan een vernieuwd klimaat in een snel veranderende samenleving. Nieuwe inzichten zijn noodzakelijk. Burgers denken niet in producten of diensten. Voor burgers telt de kwaliteit van leven, zijn of haar welzijn, de aandacht voor zijn ouders en/of kinderen. Het interesseert hem minder waar hij het haalt en/of wie hem daarbij ondersteunt, als het maar verzorgd is. Dat betekent, dat dit ons vertrekpunt is en dat het kan leiden tot radicaal breken met hoe zaken nu functioneren. De burger staat centraal, als actieve consument, als coproducent en mede-eigenaar
Positionpaper de Sluitsteen
1
Partners in Welzijn
van een betekenisvol leven. Een wereld waarin de burger in samenwerking met professionals de best mogelijke aanpak kan kiezen. Waarin de grens tussen zorg, welzijn en arbeid is vervaagd en de samenwerking op wijkniveau voorop staat. Het maatschappelijk middenveld dient de belemmeringen die een samenhangende aanpak in de weg staan zelf weg te nemen. De welzijnsinstelling neemt graag het voortouw om te komen tot die samenhangende aanpak. Inzet van de participatiecoach, de welzijnscoach, de frontlijnmedewerker en de generalist (een generalist is een professional uit een van de sociale domeinen met de competenties om, over alle aandachtsvelden heen te kunnen doorvragen en zo nodig inzet kan plegen of laat plegen) zien we als onze toekomst. We weten dat wij in deze maatschappelijke veranderingen als basisvoorziening onmisbaar zijn, we zijn een essentiële en onmisbare partner. We verbinden welzijn en zorg, zorg en arbeid, formele en informele zorg, eigen kracht met samenkracht én we verbinden burgers met elkaar. We zien onszelf als een sluitsteen, een belangrijke verbindende schakel in een gemetselde boog, waardoor de boog krachtig blijft. Hieronder beschrijven we hoe wij die plek zien. Een plek die aansluit bij de regionale gemeentelijke hoofdlijnennotitie, de lokale uitwerking en wederom bij het beleidsplan ‘Partners in Welzijn Nieuwe Stijl’, 2012-2016.
Bevorderen van wijkgericht werken We staan en werken dichtbij de mensen in buurten, wijken, stadsdelen en dorpskernen. Onze medewerkers werken herkenbaar in de wijk/buurt/dorpskern/stadsdeel, vanuit buurtaccommodaties of wijksteunpunten. De medewerkers zijn in de buurt hét gezicht van Partners in Welzijn en zijn ‘aanspreekbaar’. Ons adagium: Presentie voor Preventie. We gaan uit van de leefwereld van de mensen en werken met hen samen. Maar we werken ook samen met professionele partners en met buurt- en vrijwilligersorganisaties. We zitten bij mensen thuis ‘aan de keukentafel’ en zijn steeds op zoek naar de meest efficiënte verbinding tussen alle partijen.
Bevorderen van professionele ontwikkeling…. grotere focus op brede inzetbaarheid Van oorsprong zijn welzijnswerkers breed inzetbaar en werken ze als generalisten. Door de maatschappelijke ontwikkelingen komen ze nu met nieuwe (AWBZ) doelgroepen in aanraking en bestaande doelgroepen worden geconfronteerd met andere problematieken en een veranderende aanpak. Onze generalist is een frontlijnwerker die van veel markten thuis is en integraal werkt, die zowel met individuen als met groepen werkt en die collectieve activiteiten en voorzieningen verzorgt. De generalist staat dicht bij mensen en gaat voor levenskwaliteit, voor het welzijn van mensen. Daarbij maakt het niet uit op welke manier en door wie zaken geregeld worden, als het probleem maar opgelost wordt. Onze generalist kan in principe vanuit elk verband en elke structuur werken en is tevens een specialist, namelijk een specialist van ‘het gewone dagelijkse leven’, in vakjargon van de nulde lijn. Naast de generalisten zijn er voor verschillende andere taken specialisten nodig, oftewel backoffice medewerkers, bijvoorbeeld voor jeugdhulpverlening en huiselijk geweld. Duidelijk is dat een groot deel van onze medewerkers toegerust is om als generalist te werken., Daarom zijn en blijven we toekomstbestendig en breed inzetbaar. Een en ander zal wel leiden tot een aangepast competentieprofiel en een andere werkwijze. We investeren daarbij, zowel inhoudelijk als facilitair, in technische communicatiemiddelen, wijkaccommodaties, deskundigheidsbevordering, ontwikkelingsinstrumenten (begeleiding en coaching) en in een nieuw functieprofiel. Ook zorgen we ervoor dat gevraagde vak competenties overeind blijven.
Positionpaper de Sluitsteen
2
Partners in Welzijn
De burger voorop De burger, de cliënt, de bewoner staat voorop, hun vraag is sturend, hun nood is bepalend. De leefwereld van mensen is vertrekpunt van handelen. Wij pakken aan, het kan zo gek niet zijn en we zoeken samen naar de beste ondersteuning, naar de beste oplossing. Daar waar de ondersteuning van mensen zoveel als mogelijk aansluit bij hun directe noden, vragen en leefomgeving, blijft de leefwereld dichtbij. Als het systeem als vertrekpunt wordt gekozen, de eigen kracht wordt benut en er een adequate verbinding tussen informele zorg – en ondersteuning en de formele dienstverlening bestaat, kan de burger meer regie houden.
Van helpen naar ….. eigen kracht en samenkracht Wij zoeken samen met mensen naar oplossingen voor problemen. Hierbij gaan we uit van eigen kracht en van samenkracht, hulp en steun vanuit de informele structuren waar mensen deel van uit maken. Indien nodig kijken we in tweede instantie naar de inzet van specialisten. Wij werken preventief, zoeken oplossingen in het gewone leven en, waar nodig, doen we een beroep op de 1ste en 2de lijn. Partners in Welzijn ondersteunt, initieert, verbindt, faciliteert, verwijst en begeleidt dit proces. Onze medewerkers zien geen afhankelijke hulpvragers maar zien actieve mensen op zoek naar - de grenzen van - hun eigen kunnen, we zien mensen met eigen kracht. Meer dan ooit werken we samen met andere professionele- en vrijwilligersorganisaties en we zoeken bewust naar nieuwe samenwerkingspartners. De grens tussen zorg en welzijn én arbeid en welzijn vervaagd. Samenwerking op wijkniveau staat voorop. We blijven een open blik hanteren waarbij we vasthouden niet te schromen om toe te geven dat in een aantal situaties mensen beter geholpen zijn door samenwerkingspartners
Onze toegevoegde waarde Wij zijn een van de spelers in het speelveld. Maar wel een speler als verbindende Sluitsteen binnen het gebied van zorg, arbeid en welzijn. Verbinden van mens en organisaties. Zo zoeken zorgaanbieders nu hun weg naar Partners in Welzijn, de weg naar de wijk, naar het gewone leven, naar preventief werken, naar onze corebusiness dus, onze expertise. Organisaties voor arbeidsintegratie zoeken hun weg naar de vrijwilligerscentrale en naar onze werkers in de buurt. We experimenteren samen en kijken over en weer in elkaars keuken, we gaan samen op weg in de wijk en wijzen elkaar de weg in participatiemethodieken, meetinstrumenten, in elkaars doelgroepen en voorzieningen. Samen zijn we op zoek naar andere werkwijzen, goedkoper en ‘dichter’ bij de bewoner of cliënt. Partners in Welzijn heeft de primaire kennis van de termen participatie, emanciperen, activeren, meedoen, elkaar ontmoeten, empowerment en het gewone leven. Voorheen vooral gericht op samenleving- en leefbaarheidsvraagstukken en nu meer gericht op zelfregie en voor elkaar zorgen, dwars door alle systeemgrenzen van instellingen heen. Onze expertise en kennis willen we met iedereen delen. Bewust van concurrentie en bedreigingen, bewust van kansen en uitdagingen.
Positionpaper de Sluitsteen
3
Partners in Welzijn
Een andere Partners in Welzijn organisatie Sinds twee jaar zijn we intern gekanteld van geografische multidisciplinaire teams naar vier vakinhoudelijke teams (jeugd, ouderen, samenleven en hulpverlening). Zo is ook de opbouw van ons beleidsplan 2012-2016. De belangrijkste reden voor deze interne kanteling was het verbeteren van het inhoudelijke vakmanschap en een sterkere verbinding met de toenmalige externe structuren, zoals de gemeentelijke beleidsstructuren en de komst van het CJG. Gezien de ontwikkelingen naar meer wijkgericht werken en de aandacht voor generalistisch werken gaan we ons weer sterker focussen op gebied gebonden werken, werken in en vanuit de buurt. Zo zijn er voor ons een aantal organisatorische varianten denkbaar, die per gemeenten kunnen verschillen. Denk hierbij aan : Partners in Welzijn als regisseur van samenwerkingspartners, Partners in Welzijn als deelnemer aan teams samengesteld uit diverse organisaties, Partners in Welzijn als leverancier van medewerkers aan teams samengesteld uit diverse organisaties met een nieuw gezamenlijk profiel. Welke rol we innemen is afhankelijk van de situatie om ons heen. In ieder geval hebben we in het ‘gewone leven’ een unieke positie waardoor we daar de regie willen en kunnen nemen. In de 1ste lijn zoeken we vooral naar afstemming met samenwerkingspartners en in de 2de lijn zijn we volgend. De gemeenten volgen het nieuwe landelijke beleid om te komen tot een participatiesamenleving waarin iedereen meedoet. Vanuit onze eigen historische overtuiging dat ieder mens op zijn eigen manier mee kan doen, helpen wij mee aan de realisatie van dit doel. Wij zien de gemeenten als regisseurs die het beste uit de maatschappelijke spelers halen opdat een samenhangende aanpak van welzijn, zorg en participatie ontstaat. Een regisseur die kaders en voorwaarden creëert. Een regisseur die stimuleert en toetst. Een regisseur die samen met de spelers in het maatschappelijke middenveld invulling geeft aan een sociaal partnerschap.
Per transitie De transitie Jeugd In de transitie Jeugd speelt de ontwikkeling van het Centrum Jeugd en Gezin (CJG) een prominente rol. Het CJG experimenteert binnen de Westelijke Mijnstreek met gebied gebonden pedagogische teams. Het CJG is een netwerkorganisatie, waarin de generalistische aanpak en 1gezin1plan1regisseur al ver is doorgevoerd. Wij onderschrijven de gebied gebonden aanpak, en sluiten graag aan bij deze ontwikkeling. Wij vinden dat onze jeugd- en jongerenwerkers en pedagogisch medewerkers generalisten in de wijk moeten zijn. Generalisten die al vroeg (preventief) opvoedings- en gezinsproblematiek signaleren, ter voorkoming van escalatie. Hun inzet zien wij als een voorliggende voorziening ter voorkoming van de inzet van ‘zwaardere hulpverlening’. De 1gezin(systeem)1plan1regisseur methodiek sluit aan bij onze generalistische aanpak. En vormt op deze wijze een verbinding met de andere transities, een verbinding die wat ons betreft nog nadrukkelijker mag zijn. De transitie AWBZ Ook hier is inzet van generalisten onze belangrijkste koers en de wijk is dé plek waar we te vinden zijn. Duidelijk is dat Partners in Welzijn een collectief aanbod heeft, ook toegankelijk voor de nieuwe Wmo-doelgroep (AWBZ). Deze toegankelijkheid wordt ons inziens steeds belangrijker want wij zetten niet alleen mensen in hun kracht maar we versterken ook hun netwerk. Indirect vergroten we ook het aanbod van collectieve voorzieningen. We leveren individueel maatwerk aan mensen met een AWBZ-indicatie, of werken zo samen met partners dat maatwerk het resultaat is. Zo hebben we bijvoorbeeld voor 2014, samen met zorgaanbieders, Match4You ontwikkeld: begeleid vrijwilligerswerk voor mensen met een beperking
Positionpaper de Sluitsteen
4
Partners in Welzijn
en met een indicatie dagbesteding/begeleiding. Een werkwijze die we voorstaan en voort zullen zetten. Ook kunnen de wijksteunpunten en Welzohandig binnen de maatwerkvoorzieningen een rol spelen. Onze plek varieert dan ook van: - coördinatie wijksteunpunten, - deelname aan professionele wijknetwerken met samenwerkingspartners, - ’keukentafelgesprekken’ met mensen gericht op het versterken en ondersteunen van de hulpvrager én op het bevorderen van samenwerking tussen zorg, welzijn, arbeidsparticipatie en informele netwerken, - regisseur van nieuwe producten, waaronder beperkte maatwerkvoorzieningen en burgerinitiatieven, - tot deelname aan sociale teams. Soms werken we samen met organisaties om problemen van mensen aan te pakken, dan weer om gezamenlijk iets geheel nieuws te ontwikkelen. Ook hier is voor de komende jaren het belangrijkste aandachtspunt ‘preventief werken’. Dit doen we door verdere integratie van zaken als samenlevingsopbouw, dorpsontwikkelingsplannen en het integreren van diensten en producten, zoals een collectieve voorziening in de wijk. De transitie Participatiewet Partners in Welzijn vraagt gemeenten hun visie te bepalen ten aanzien van ‘de Tegenprestatie’, een wederdienst voor het krijgen van een bijstandsuitkering. Die visie is voor ons nog niet duidelijk genoeg. We zien voor de invulling van de Tegenprestatie een belangrijke rol voor Partners in Welzijn: wij kunnen mensen zonder verplichting en ongedwongen stimuleren, bemiddelen, begeleiden en aansporen tot actief burgerschap, vrijwilligerswerk, mantel- en respijtzorg, allemaal vormen die we zien als een tegenprestatie. We willen meedenken over de mogelijkheden voor (onbetaalde) arbeidsmatige dagbesteding in de wijk, over sociale activering, over het begeleiden van kwetsbare mensen die activiteiten uitvoeren, wij kennen de wijk, wij kennen de mensen met een uitkering die daar wonen. Het welzijnswerk zit vaak tussen zorg en arbeid in .
Samengevat zien we zo onze toekomstige plaats:
we werken overwegend wijkgericht, vanuit sterk geografisch gestuurde structuren, vanuit accommodaties in de buurt. We sluiten waar mogelijk aan bij bestaande structuren (CJG); we werken intensief samen met bewoners, zorgaanbieders, gemeenten, maatschappelijke organisaties, Centrum Jeugd en Gezin, het Veiligheidshuis en het Participatiehuis; we werken in de frontlijn, dicht bij de mensen, onze meeste medewerkers zijn breed inzetbare sociaal werkers, generalisten genoemd. Ze werken zowel met individuele mensen als met groepen. Naast deze generalisten beschikt ‘onze backoffice’ over een aantal specialisten; we werken vooral aan participatie van mensen, in de breedste zin; we werken vanuit de traditie van het welzijnswerk: duidelijk zichtbaar in buurten en wijken, op de burger af, met als uitvalsbasis een wijkaccommodatie. Maar dan nu vanuit een andere maatschappelijke context, binnen complexere structuren en met een grote focus op zelfredzaamheid en zorgen voor elkaar; we werken vanuit onze overtuiging dat de mens centraal staat, we nemen de mens serieus, nemen niets over maar ondersteunen en gaan uit van talenten, kansen, mogelijkheden en oplossingen. We zien actieve mensen, we gaan uit van wat voor hen het beste is, we stellen niet de instelling en onszelf, maar de mens voorop; We zijn sociaal werkers die: meesters zijn in verbinden meer doen met minder geld
Positionpaper de Sluitsteen
5
Partners in Welzijn
de kracht van vrijwillige inzet benutten jongeren laten groeien vakmensen zijn, als generalist en als specialist de zelfredzaamheid in de buurt vergroten lef hebben en van aanpakken weten thuishoren aan ‘de keukentafel’ en in het hart van sociale wijkteams een zorg minder zijn
Wanneer Korte termijn, tot 2015 We zien 2014 als een belangrijk en prikkelend jaar. We gaan ervan uit dat we in dit jaar meer zicht krijgen op de structuur van het sociale domein in ons werkgebied en dat onze plek daarin helder wordt. We zien veel kansen en uitdagingen en gaan op korte termijn in dialoog met de gemeenten over onze toekomt en onze opdrachten. Pas na de gemeenteraadsverkiezingen, als nieuwe colleges en gemeenteraden hun keuzes en plannen hebben gemaakt, weten we echt waar we aan toe zijn. Tegen die tijd, we verwachten halverwege 2014, zijn we in staat adequaat in te spelen op de eisen die aan ons gesteld worden. Wat gaan we in 2014 oppakken: Expliciet kiezen voor wijkgericht werken en waar mogelijk interne schotten afbreken Deskundigheidsbevordering van de medewerkers ten aanzien van ‘wijkgericht generalistisch werken’ en ‘sociale netwerken’ Uitwerken van de taak en het functieprofiel van de generalist In dialoog met gemeenten over een subsidierelatie met een ruimere opdrachtformulering vanaf 2015 Een jaar van experimenteren, waarbij ‘mislukkingen’ niet bestaan. Langere termijn, na 2015 Op langere termijn is het belangrijk dat onze structuur aansluit op de lokale en regionale ontwikkelingen en dat onze professionals over competenties blijven beschikken die ze in staat stellen in te schalen welke hulp nodig is. Dat kan alleen indien we onze flexibele houding blijven uitbouwen.
Partners in Welzijn, maart 2014
Positionpaper de Sluitsteen
6
Partners in Welzijn