Nettbasert kultur- og kunnskapsformidling i Sogn og Fjordane. by Fylkesarkivet i Vestland

�� Sogn og Fjordane som nasjonal prøveregion 2005 - 2007 Red. Gunnar Urtegaard

Rapport 1 frå prosjektet “Nettbasert kulturog kunnskapsformidling” i Sogn og Fjordane Prosjektet er gjennomført som eit ABM-samarbeid mellom Sogn og Fjordane fylkeskommune (Kulturavdelinga, Fylkesarkivet, Fylkesbiblioteket), musea i Sogn og Fjordane og ABM-utvikling

© Sogn og Fjordane fylkeskommune Leikanger, 2008 Askedalen 2 6863 Leikanger Telefon: 57 65 64 00/57 65 61 00 Faks: 57 65 61 01 E-post: postmottak.sffarkiv@sfj.no Heimeside: sognogfjordane.kulturnett.no ISBN 978-82-92211-04-5 Om prosjektet Prosjektet Nettbasert kulturog kunnskapsformidling starta i mars 2005 og vart avslutta 31.12.2007. ABM-utvikling støtta arbeidet og var med i styringsgruppa. Frå 1.1.2008 vart arbeidet ført vidare under namnet ABM Sogn og Fjordane. Hovudmåla med arbeidet • Etablera Sogn og Fjordane som ein prøveregion for nettbasert kulturog kunnskapsformidling i nært samarbeid med ABM-utvikling og Kulturnett Noreg. • Utvikla ein samla strategi for beste praksis for regional og lokal nettbasert kulturog kunnskapsformidling med særleg vekt på samarbeid i ABM-sektoren på den eine sida og kommunar, skulesektoren og næringslivet på den andre. • Utvikla regionale tenester som har overføringsverdi til andre og som kan nyttast av andre regionar. Gjera desse tenestene tilgjengelege via Internett. • Utvikla samarbeid med sentrale brukargrupper som skuleverket, reiselivet og anna næringsverksemd som transportsektoren og liknande. • Gi andre tilgang til erfaringar og løysingar gjennom aktivt informasjonsarbeid og rapportar. Rapportane 1. Nettbasert kulturog kunnskapsformidling i Sogn og Fjordane. Sogn og Fjordane som nasjonal prøveregion 2005–2007. Gunnar Urtegaard (red.). 2. Kulturnett Sogn og Fjordane – Tenestekatalog. Gunnar Urtegaard (red.). 3. Frå vikinggrav til verdsveven. Formidling av forhistorie og eldre historie frå Sogn og Fjordane. Marit Anita Skrede. 4. Frå Gygrekjeften til Gygrarøvi. Ei nettreise i natur og kultur. Stadnamnprosjektet i Sogn og Fjordane. Per Arvid Ølmheim. 5. Vegen til eit digitalt ABM-landskap. Grunnleggjande infrastruktur og innhald i eit fylke eller ein region. Gunnar Urtegaard. Rapportane kan brukast fritt, men kjelde må gjevast opp ved bruk.

Innhald Føreord

Bakgrunn og organisering

1. Felles teknologisk infrastruktur for ABM-sektoren

2. Nytt kulturnett Sogn og Fjordane

3. Nye nettbaserte tenester frå musea

4. Samordna bibliotektenester i ABM-sektoren

5. Kunnskapsbase for Sogn og Fjordane

6. Fleirspråklege tenester frå Kulturnett Sogn og Fjordane

7. Multimediaarkiv for kultursektoren

8. Samarbeid med kommunane i Sogn og Fjordane

9. Samarbeid med skuleverket i Sogn og Fjordane

10. Samarbeid med næringslivet

11. Mobile løysingar for kultur og kunnskapsnettet

12. Nye modellar for kartpresentasjon

100

13. Publiseringsløysingar for andre

104

14. Samsøk i ABM-ressursar

112

15. Spreiing av resultata, oppsummering

120

Føreord Prosjektet “Nettbasert kultur– og kunnskapsformidling” starta i mars 2005 og vart avslutta 31.12.2007. Det har vore eit omfattande prosjekt med utfordringar av mange slag. Prosjektet var delt inn i 15 arbeidspakkar som alle høyrde tett saman. Samanhengen og heilskapen var det sentrale. Samla peikar arbeidspakkane på viktige utfordringar for ABM-sektoren i møtet med ny teknologi. Utfordringane opnar og for nærast endelause muligheiter, men vinstane kan ikkje berre plukkast som mogne eple. Profesjonelt arbeid i alle ledd over lang tid må til skal ein få resultat. Dette krev ressursar, men avkastinga er svært god. Nettbasert kulturformidling er eit fag. Venstrehandsarbeid duger ikkje. Spor etter historiske hendingar er spreidde på ei lang rekkje institusjonar - arkiv, bibliotek og museum. Med ny teknologi kan me føra desse saman att slik at brukarane kan byggja sine eigne virtuelle samlingar, uavhengig av institusjonelle skiljeliner. Det vil tena brukarane, og då vil det på sikt og tena oss som ABM-institusjonar. Samarbeid og nettverksbygging mellom arkiv, bibliotek og museum har vore ein viktig bærebjelke i prosjektet. Slik kan ein gi ei heilskapleg kulturformidling som i større grad er brukaren sitt perspektiv. ABM – samsøk, som er eit resultat av arbeidspakke 14, synleggjer dette på ein god måte. Her søkjer brukaren i kjelder frå arkiv, bibliotek og museum som utfyller kvarandre og gir ein samla presentasjon. Brukarvennlegheit er det som tel og me må byggja dei tenestene som når best fram til brukaren. Samstundes viser ABM-søk at me må sjå nærare på arbeidet med registrering og bruk av metadata for å koma endå eit steg vidare. Me treng truleg ei sterkare felles plattform på ein del kjerneområde. Dei som har vore med i arbeidet har gjort ein svært god jobb. Eg vil takka alle som har vore tilsette i prosjektet, vore med i referansegrupper, faggrupper eller nettverk. Dei som har vore tett inne i arbeidet, har fått auka forståing for ABM-perspektivet. Grunnlaget er lagt for at Sogn og Fjordane kan ta eit nytt steg framover når det gjeld nettbasert kulturformidling. På mange vis er det rett å seia at ABM-institusjonane gjennom mange år har bygd seg opp som analoge institusjonar med eit sett analoge tenester og tilbod. Nå må dei byggja seg opp som digitale institusjonar i eit digitalt ABM-landskap. Rapporten er skriven av Øystein Åsnes, Siri Ingvaldsen, Bjarnhild Samland, Elin Østevik og Gunnar Urtegaard. Kvar har skrive om sitt hovudansvarsområde, sjå innleiinga om ansvar for dei ulike arbeidspakkane. Gunnar Urtegaard Prosjektleiar

Bakgrunn og organisering Prosjektet Nettbasert kultur – og kunnskapsformidling starta i mars 2005 og vart avslutta 31.12.2007. Arbeidet er ført vidare i 2008 under namnet ABM Sogn og Fjordane som ei tenesteeining under fylkesdirektør for kultur. Prosjektet har vore basert på eit omfattande samarbeid innan ABM-sektoren i Sogn og Fjordane. Arbeidet har vore delt inn i ulike arbeidspakkar, men det er samanhengen mellom dei og heilskapen som er viktig. Alle delane i arbeidet heng nøye saman og støttar opp om kvarandre.

Hovudmåla med arbeidet

•

Etablera Sogn og Fjordane som ein prøveregion for nettbasert kultur – og kunnskapsformidling i nært samarbeid med ABM-utvikling og Kulturnett Noreg. Utvikla ein samla strategi for beste praksis for regional og lokal nettbasert kultur – og kunnskapsformidling med særleg vekt på samarbeid i ABM-sektoren på den eine sida og kommunar, skulesektoren, næringslivet med meir på den andre sida. Utvikla regionale tenester som har overføringsverdi til andre og som kan nyttast av andre regionar. Gjera desse tilgjengelege via Internett, jfr. samarbeid på Vestlandet. Utvikla samarbeid med sentrale brukargrupper som skuleverket, reiselivet, samt anna næringsverksemd som transportsektoren m.m. Gi andre tilgang til erfaringar og løysingar gjennom aktivt informasjonsarbeid og rapportar.

Integrerte arbeidspakkar Prosjektet var delt inn i 15 arbeidspakkar som alle hang tett saman. -

1. Etablera felles teknologisk infrastruktur for ABM-sektoren. 2. Nytt kulturnett Sogn og Fjordane 3. Nye nettbaserte tenester frå musea

4. Samordna bibliotektenester i ABMsektoren 5. Kunnskapsbase for Sogn og Fjordane 6. Fleirspråklege tenester frå Kulturnett Sogn og Fjordane 7. Multimediaarkiv for kultursektoren. 8. Samarbeid med kommunane i Sogn og Fjordane 9. Samarbeid med skuleverket i Sogn og Fjordane 10. Samarbeid med næringslivet 11. Mobile løysingar for kulturog kunnskapsnettet 12. Nye modellar for kartpresentasjon 13. Publiseringsløysingar for andre 14. Samsøk i ABM-ressursar. 15. Spreiing av resultata, oppsummering.

Organisering Sogn og Fjordane fylkeskommune har hatt ansvar for prosjektet. Arbeidet har vore ein svært viktig del av fylkeskommunen si rolle som regional utviklingsaktør. Prosjektet har vore forankra i kulturavdelinga og i Fylkesarkivet. Fylkesarkivar Gunnar Urtegaard har hatt delt rolle som fylkesarkivar og som prosjektleiar. Prosjektet har hatt ei styringsgruppe med fylkesdirektør for kultur og ein representant kvar frå arkiv, bibliotek og museum: Ingebjørg Erikstad, fylkesdirektør for kultur Aage Engesæter, direktør DHS - Sogn Folkemuseum Solveig Bjordal, fylkesbiblioteksjef Gunnar Urtegaard, fylkesarkivar Urtegaard har vore sekretær for styringsgruppa. Gruppa har hatt 6 møte. Hovudoppgåvene til styringsgruppa har vore årsplanar, årsbudsjett og årsrapportar og rekneskap.

Tilsette

Prosjektet har hatt fylgjande stab: Gunnar Urtegaard, prosjektleiar 50 %. Ikkje lønna av prosjektet. Siri Ingvaldsen, 40 % fram til juli 2007.

Arbeidsstad: kulturavdelinga Førde. Øystein Åsnes, 60 % fram til mai 2007. Bjarnhild Samland, 100 %.

Ansvar

Fylkesbiblioteket har hatt fagleg ansvar for arbeidspakke 4, samordna bibliotektenester i ABM-sektoren. Øystein Åsnes har hatt hovudansvar for arbeidspakke: - 6. Fleirspråklege tenester frå Kulturnett Sogn og Fjordane, tilbodet på persisk. - 7. Multimediaarkiv for kultursektoren. - 11. Mobile løysingar for kulturog kunnskapsnettet, mp3-guiding. Bjarnhild Samland har hatt hovudansvar for: - 9. Samarbeid med skuleverket. Siri Ingvaldsen har hatt hovudansvar for: - 8. Samarbeid med kommunane. Her har fotoarkivar Elin Østevik hatt ansvar for samarbeid om fotovern. Gunnar Urtegaard har hatt hovudansvar for: - 1. Etablera felles teknologisk infrastruktur for ABM-sektoren. - 2. Nytt kulturnett Sogn og Fjordane. - 3. Nye nettbaserte tenester frå musea, saman med Øystein Åsnes. - 4. Kunnskapsbase for Sogn og Fjordane. - 6. Fleirspråklege tenester frå Kulturnett Sogn og Fjordane, engelsk. - 10. Samarbeid med næringslivet. - 11. Mobile løysingar for kultur og kunnskapsnettet, saman med Åsnes. - 12. Nye modellar for kartpresentasjon. - 13. Publiseringsløysingar for andre. - 14. Samsøk i ABM-ressursar. - 15. Spreiing av resultata, oppsummering. Dei tilsette har hatt faste prosjektmøte, i alt 32. Det har vore kring 3 veker mellom kvart møte. Her har arbeidet vore drøfta og det er ført referat frå møta. Det er og ført ein logg over alle møte, konferansar med meir der dei tilsette på prosjektet har presentert arbeidet. Sjå arbeidspakke 15.

Det har og vore etablert arbeidslag knytt til eit par arbeidspakkar. For arbeidet med arbeidspakke 9. Samarbeid med skuleverket, vart det etablert ei gruppe med representantar frå Nordfjord Folkemuseum, Sunnfjord Museum, DHS - Sogn Folkemuseum, Sogn og Fjordane Kunstmuseum, Kystmuseet, Fylkesarkivet, Sogn og Fjordane fylkesbibliotek og Den kulturelle skulesekken. Det vart og etablert ei arbeidsgruppe for arbeidspakke 3. Nye nettbaserte tenester frå musea. Desse var med: Aage Engesæter, DHS – Sogn Folkemusseum Anders Olsson, ABM-utvikling Elisabeth Grændsen, Maihaugen Asbjørn Tyssen, Sunnfjord Museum Øystein Åsnes, Fylkesarkivet Gunnar Urtegaard, Fylkesarkivet Gruppa hadde 3 møte.

Forsking/utgreiing

Det har og vore utført to meir omfattande forskings- eller utgreiingsarbeid. Utgreiing om stadnamnarbeidet i Sogn og Fjordane og korleis dette kan nyttast i ein breiare samanheng. Skriven av Per Arvid Ølmheim ved Høgskulen i Sogn og Fjordane og publisert som delrapport 4. Marit Anita Skrede, arkeolog, tilsett ved Fylkesarkivet, har laga ein rapport om formidling av eldre historie og førhistorie. Rapporten til Marit Anita Skrede er publisert som delrapport 3. Me såg tidleg at ABM-samarbeidet i Sogn og Fjordane først og fremst tok føre seg tida etter 1700. Det var materiale frå dette tidsrommet me kunne formidla gjennom Kulturnett Sogn og Fjordane og tenestene der. Kva så med materiale for eldre tid? Her vart det og etablert ei fagleg gruppe: Gunnar Urtegaard, Fylkesarkivet Berit Gjerland, Kulturavdelinga i fylkeskommunen Svein Indrelid, Bergen Museum Ingvild Øye, Universitetet i Bergen Finn B. Førsund, Hyllestad kommune Jan Anders Timberlid, Høgskulen i Sogn og Fjordane

Aage Engesæter, direktør DHS-Sogn Folkemuseum Johs B. Thue, historikar, Balestrand

Økonomi Prosjektet har hatt ei økonomisk råme på kring 2.9 millionar årleg over 3 år. ABM-utvikling støtta prosjektet med 1 million kvart år. Det same gjorde Sogn og Fjordane fylkeskommune. Prosjektet har og hatt gratis prosjektleiing frå Fylkesarkivet i 50 % stilling (sjå tabell 1). Arbeidet har vore utført i samsvar med dei økonomiske råmene.

Teknologisk samarbeid

Teknologiske samarbeidspartar har vore Kulturnett Noreg, Avinet (Leikanger), Klipp og Lim as (Trondheim) og RKIT (Sogndal) og IKT-avdelinga i Sogn og Fjordane fylkeskommune.

Rapportar frå prosjektet

Samla vert rapportane frå arbeidet delt inn slik: 1. Nettbasert kulturog kunnskapsformidling i Sogn og Fjordane. Sogn og Fjordane som nasjonal prøveregion 2005 - 2007. 2. Kulturnett Sogn og Fjordane. Tenestekatalog. 3. Frå vikinggrav til verdsveven. Formidling av forhistorie og eldre historie frå Sogn og Fjordane. 4. Frå Gygrekjeften til Gygrarøvi. Ei nettreise i natur og kultur. Stadnamnprosjektet i Sogn og Fjordane. 5. Vegen til eit digitalt ABM-landskap. Grunnleggjande infrastruktur og innhald i eit fylke eller ein region.

Tabell 1.

Budsjett

2005

2006

2007

2 900 000

ABM-utvikling

1 000 000

Fylkeskommunen kultur/ fylkesplanfondet

1 100 000

Omdisp. Personale, Fylkesarkivet, anna

500 000

Kommunar/andre -prosjektmidlar

300 000

2 900 000

Sum

Finansiering

Sum

1. Felles teknologisk infrastruktur for ABM-sektoren Mål for arbeidspakken -

Breiband til musea i Sogn og Fjordane Betre samordna infrastruktur for ABM-sektoren Etablera felles driftssentral for fagdatabasar for bibliotek, arkiv og museum Inngå driftsavtalar med IKTtenesta i fylkeskommunen

Gjennom denne arbeidspakken skulle det etablerast gode råmevilkår for institusjonane og dei tilsette. Den er soleis ein føresetnad for dei andre arbeidspakkane. Dette arbeidet starta opp før prosjektet byrja. I 2004 vart det etablert ei arbeidsgruppe med representantar frå alle sektorane (ABM). Det vart og henta inn opplysningar om utstyr, nettilgang med meir ved dei fire større musea Nordfjord Folkemuseum, Sunnfjord Museum, Kystmuseet og De Heibergske Samlingar – Sogn Folkemuseum. Dei fylkeskommunale institusjonane Fylkesbiblioteket og Fylkesarkivet hadde etter kvart fått bra infrastruktur og bra fagbasar. Dei tilsette der hadde og etter kvart fått bra digital kompetanse. Den prioriterte oppgåva vart å betra stoda ved musea. Sogn og Fjordane Kunstmuseum var i etableringsfasen og ikkje klar for å ta til på dette arbeidet enno. Første oppgåva var å få på plass best mogeleg tilknyting til Internett.

Breiband til musea

Alt i 2004 var det fleire møte mellom Fylkesarkivet/fylkeskommunen og representantar for musea. ABM-arbeidet vart då drive utelukkande med fylkeskommunale midlar. Fylkeskommunen sette i 2004 av kr. 250.000 til å etablera breibandsamband for dei regionale musea. Det vart no lagt ned fiberkabel til DHS – Sogn Folkemuseum, Sunnfjord Museum og Nordfjord Folkemuseum. Tilbod vart innhenta og utgiftene vart delte likt mellom fylkeskommunen og institusjonane sjølve. For Kystmuseet vart det etablert ADSL i påventa av at det skulle opna

seg ei enkel løysing for fiber. IKT-avdelinga i fylkeskommunen hadde ansvar for løysing, innhenting av tilbod og kontakt med leverandør i gjennomføringa.

Frå WinRegimus til felles Primus

Då breiband og betre infrastruktur var på plass, var neste steget å få på plass fagdatabasar som musea kunna nå via nettet. Eit hovudpoeng var å flytta all drift over frå lokale løysingar i institusjonane til ei felles løysing som IKT-tenesta i fylkeskommunen kunne utføra gjennom ein avtale med musea. Alle musea i fylket hadde WinRegimus som dei køyrde på lokale pc-ar eller serverar. Ein kartla versjonar og data og gjekk i samarbeid med Museenes Datatjeneste (No del av Kultur/IT.) Samla var det kring 40.000 gjenstandar og ein del foto og bibliotekregistreringar i dei lokale basane. Alle data om gjenstandar i WinRegimus-basane vart så trekte ut og samla i Primusbasen. Det var møte med Steinar Bjørneset frå Museenes Datatjeneste (MDT) der han orienterte om Primus og MDT sin rolle i omlegginga. Felles Primus var på plass våren 2005. Då vart det og laga søketeneste mot basen frå Internett. I løpet av 2004 vart og bibliotekserver flytta frå Fylkesbiblioteket til IT-avdelinga i fylkeskommunen. I samarbeid med IT-avdelinga vart og serverparken oppgradert, og det vart etablert kartserver og ei SAN-løysing for trygg lagring av data. Den har kapasitet på kring 10 terrabyte. Ein analyserte og trongen for andre fellestenester og prioriterte desse: -

Kulturnett Sogn og Fjordane, ny versjon. Fylkesatlas.no, kartteneste som skulle fungera saman med kulturnettet. Lokalhistorisk spørjevev, spørjeteneste for ABM-sektoren. Nye nettsider for Fylkesarkivet og musea.

Felles fotobase for institusjonane og kommunane. Felles multimediabase, musikk, intervju, film, video. Kulturhistorisk leksikon, felles base. ABM-samsøk, med eigen inngang for kommunane. Skulestova.no Geoatlas.no

Alt dette er omtala under dei ulike arbeidspakkane.

Institusjonane

Ein drøfta og kva som måtte til for at institusjonane skulle ha gode vilkår for å ta i bruk ny teknologi på best mogeleg måte. Kompetanse var sjølvsagt viktig. Andre omsyn var infrastruktur i institusjon og mot omverda. Me la vekt på desse faktorane. 1.

3. 4.

6. 7.

Breibandstilgang til Internett. Alle institusjonane burde ha minst 2 megabit linje til Internett, helst kring 10 megabit og gjerne meir. Tilstrekkeleg utstyr på arbeidsplassane: datamaskinar, skrivarar, skannarar, digitale fotokamera, digitale videokamera, digitale lydopptakarar. God intern kommunikasjon. Raske interne samband/nettverk. Sikker og rask tilgang til tenester som epost, kalenderfunksjonar, webhotell, spamfilter, virusprogram m.m. Rask og sikker tilgang til felles fagdatabasar for gjenstandar, foto, bøker, lyd, video/film, m.m. Sikre løysingar for tryggingskopiering og langtidslagring av digitale data. Raske og fleksible funksjonar for å publisera data frå fagdatabasar på Internett og høve til å integrera desse med anna informasjon. Effektive verkty for publisering av alle typar informasjon på Internett, inkludert oppretting og drift av eigne heimsider. Dette omfatta og verktøy for å produsera og vedlikehalda nettutstillingar, og løysingar for å publisera informasjon til mobile brukarar.

9. 10.

11.

12.

Gode løysingar for interaktiv kommunikasjon med brukarar. Gode løysingar for å presentera informasjon på dynamiske digitale kart med meir. Utstyr i institusjonen til bruk for publikum/retta mot publikum. Arbeidsplassar med pc for søking i institusjonane sine samlingar/tilbod m.m. Utstyr for avspeling av multimedia (pc, videokanon, lyd) for undervisning/ presentasjon av institusjonen, mp3guiding m.m.

Ein del av dette kunne institusjonane ordna sjølve og større fellesoppgåver vart løfta inn i prosjektet.

2. Nytt Kulturnett Sogn og Fjordane Mål for arbeidspakken -

Utvikla nytt design, ny funksjonalitet Integrera tenester frå Kulturnett Noreg Integrera Kulturnett Sogn og Fjordane i kommunale heimesider Integrera kartløysingane i Kulturnett Noreg og Kulturnett Sogn og Fjordane Auka kvaliteten på innhaldet Integrera emnekart som ein del av Kulturnett Sogn og Fjordane

Første versjon av Kulturnett Sogn og Fjordane opna i 1998. Arbeidet med ny versjon byrja i 2004 og vart ferdig i 2005. Samstundes vart karttenesta Fylkesatlas.no utvikla. (sjå arbeidspakke 12). Kulturnettet og fylkesatlas.no fungerer saman og er inngangen til kulturinformasjon i Sogn og Fjordane. Kulturtenestene i Sogn og Fjordane fekk no to hovudkanalar som er integrerte med kvarandre.

Det nye kulturnettet vart planlagt i fellesskap med tilsette i arkivet, fylkesbiblioteket, musea og kulturavdelinga i fylkeskommunen. Skisser og planar vart drøfta i fellesmøte og på e-post. Etter kvart vart firma Klipp og Lim A/S i Trondheim engasjert til å koma med framlegg til design. I planarbeidet vart det lagt vekt på at det nye nettet skulle vera ABM-orientert. Ein gjekk bort frå delinga i arkivnett, biblioteknett og museumsnett. Andre viktige premissar var at nettet skulle ha fokus på innhald og at tenestene frå Kulturnett Noreg skulle fungera samen med eigne regionale basar. Ein skulle og løfta fram fellestenester frå kulturinstitusjonane og ein ynskte å leggja vekt på ei spalte med nytt og aktuelt. Den siste skulle visa veg innover til tenestene frå institusjonane og til det arbeidet som skjer i kommunane, fylkeskommunen og i frivillege organisasjonar. Det nye nettet fekk denne utforminga og vart delt inn i seks hovudelement.

Fig. 1. Kopi av framsida til Kulturnett Sogn og Fjordane.

1. Databasar og fellestenester

I venstre marg ligg inngangar til databasar frå bibliotek, museum og arkiv og til ulike fellestenester.

- ABM-samsøk

Denne tenesta vart opna i 2007 og er ei overbygging over ein del av dei andre tenestene. ABM-samsøk er første steg til å utvikla søkeløysingar som fungerer på tvers av sektorane. Søkjer ein etter t.d. Jakob Sande, så skal søket leita etter stoff om Jakob Sande i arkivet, i biblioteka og i musea (sjå elles arbeidspakke 14). Her kan brukarane senda same søket til mange basar frå arkiv, bibliotek og museum og få resultatet presentert samla.

- Institusjonar og tenester frå kvar sektor • Arkiv. Her er oversyn over alle

institusjonar i fylket som vernar, oppbevarer og formidlar arkivmateriale. Dette oversynet er henta frå institusjonsguiden som Kulturnett Noreg leverer. Kulturnett Sogn og Fjordane vedlikeheld innhaldet. Her er og inngang til alle databasetenestene frå Fylkesarkivet, sjå tenestekatalogen for presentasjon av desse. • Bibliotek. Her er oversyn over alle bibliotek i fylket henta frå institusjonsguiden til Kulturnett Noreg. Her er og oversyn over alle bibliotekbasar i Sogn og Fjordane på Internett. • Museum. Oversyn over alle musea henta frå institusjonsguiden. Her er og inngang til den felles gjenstandsbasen for Kystmuseet, Sunnfjord Museum, Nordfjord Folkemuseum og DHS - Sogn Folkemuseum.

- Fellestenester for sektorane

• Fjognedok. Dette er ein base som

fylkesbiblioteket har bygd opp og det kjem stadig nye data i basen. Her vil brukarane finna eit register til artiklar som har vore prenta i lokale og regionale tidsskrift, årbøker, bygdeblad og liknande. Pr. 31.12.2007 var det registrert kring 12000 artiklar. Fjognedok omfattar mellom anna

tidsskrift, magasin og årbøker frå musea, frå arkivet, frå sogelag, bygdelag og mykje meir. Dette er eit svært verdfullt register til eit utruleg rikt stoff som har vorte publisert gjennom 100 år. Som neste steg har fylkesbiblioteket planar om å skanna desse artiklane og kopla dei mot registeret i Fjognedok. • Foto. I Sogn og Fjordane er det etablert ein felles fotodatabase som Fylkesarkivet har ansvar for. Her ligg det eldre bilete frå kommunane, lokale sogelag, bygdeboknemnder, alt som Fylkesarkivet har samla inn og foto frå dei 4 regionale musea. • Kulturhistorisk leksikon. Dette er ein felles artikkelbase for fylket. Her finn brukarane artiklar skrivne av folk ved arkivet, musea, i kommunane med meir. Samla er det pr. 31.12.2007 kring 1600 artiklar i basen. Kommunane har vore sterkt involverte i utval og dei har delteke i finansiering av innhaldet. • Gardar og stølar. Dette er oversyn over alle matrikkelgardar og alle stølar i Sogn og Fjordane. Alle gardar og stølar er kartfesta (georeferert). Samstundes fungerer desse registra som inngang til anna kjeldetilfang om garden eller stølen. Søker du fram ein gard, får du og fram oversyn over bilete, stadnamn, gjenstandar, matriklar med meir som fortel meir om denne garden. Her kan og finnast artiklar frå kulturhistorisk leksikon dersom desse gjeld nett denne garden. Under stølane kan ein t.d. finna eldre foto frå den aktuelle stølen. • Lyd og levande bilete. Dette er felles multimediabase for Sogn og Fjordane. Her ligg video, film, musikkopptak, intervju med meir som kjem frå fylkesarkivet, kommunane eller frå musea. Her ligg og opptak av fleire fylkesting. • Skulestova. Dette er eit samla oversyn over digitale læringsressursar som er laga av ABM-institusjonar i Sogn og Fjordane. Her ligg og lenkjer til anna aktuelt stoff som gjeld nettbasert læring. • Spørjeveven. Gjennom denne tenesta kan folk stilla spørsmål til ABM-institusjonane om historie og kultur. Spørsmåla vert sende vidare til Fylkesarkivet, alle musea og

fylkesbiblioteket. Fagpersonar skriv så svar på spørsmåla. Svara kjem og ut på nettet og dei vert lagra i ein database slik at ein over tid byggjer opp ein informasjonsbank. • Mobile tenester. Oversyn over mobile tenester som er utvikla av ABMinstitusjonane i fylket. Her er mellom anna mp3-basert guiding på Sogn Folkemuseum, Sunnfjord Museum og på Lærdalsøyra. Her finn brukarane tenester dei kan nytta på mobiltelefon, PDA eller andre mobile mottakarar for å henta data frå basane i Kulturnett Sogn og Fjordane. • Kunnskapsleikar. Eit oversyn/register over kunnskapsleikar eller Quiz som er laga av ABM-institusjonane. • Nyhendearkiv. Alle artiklar som har vore publiserte på Nytt og aktuelt (sjå nr. 4) vert samla i eit nyhendearkiv. Her kan brukarane søkja etter tidlegare artiklar med søkeinngangar på kommune, tittel, tekst og institusjon som har publisert, eller på tidsrom for publisering. • Kulturnett på persisk. I 2007 arbeidde ein person med redaktør - og journalistbakgrunn frå Kabul i Afghanistan i Kulturnett Sogn og Fjordane. Han skreiv artiklar på persisk retta mot persisktalande innbyggjarar i fylket. Han skreiv og artiklar på norsk med kulturstoff frå innvandrarmiljø i fylket.

2. Fylkesatlas for Sogn og Fjordane

Fylkesatlas ei karteneste som Sogn og Fjordane fylkeskommune og fylkesmann i Sogn og Fjordane står bak. Fylkesarkivet har vore aktiv med i oppbygginga og fylkesarkivar Gunnar Urtegaard har vore leiar av fylkeskommunen sitt GIS-team. Etter kvart inneheld denne tenesta ei lang rekkje temalag som samla gir tilgang til svært mykje kartfesta informasjon om fylket. Kulturtenestene er samla under ei hovudgruppe som heiter Kultur og historie. Her er det inngang til mellom anna artiklar, stadnamn, gardar og stølar.

3. Tenester frå Kulturnett Noreg • Kulturkalender. Kulturnett Noreg sin

kulturkalender. Sogn og Fjordane har sjølv

ansvar for innhald. Ny kalender vert lansert tidleg i 2008. • Kultur på kart. Dette er i hovudsak kulturinstitusjonar i Sogn og Fjordane. Kartløysinga er laga for Kulturnett Noreg av Avinet på Leikanger. • Institusjonar. Kulturnett Noreg sin institusjonsguide der data som gjeld Sogn og Fjordane er inkludert i kulturnett Sogn og Fjordane. • Kunstnarar. Levert av Kulturnett Noreg i samarbeid med ulike kunstnarorganisasjonar. Inneheld berre kunstnarar som er medlemmer. • Søkefelt. Dette søket hentar data som vert levert av Kulturnett Noreg, og søkjer soleis ikkje i heile kulturnettet.

4. Nytt og aktuelt

Dette er ei nyhendespalte som skal visa veg innover i kulturnettet og til det som skjer i kulturlivet. Kommunane, lag og organisasjonar, ABM-institusjonane, kulturavdelinga i fylket og andre vert oppmoda om å nytta denne spalta. Det viser seg at det må eit jamt trykk til for at spalta skal ha godt tilsig av interessant stoff. Det meste av stoffet har vorte produsert av dei som er knytt til arbeidet med kulturnettet.

5. Kulturhistorisk Leksikon – siste artiklane

Her kjem dei siste artiklane som er publiserte i Kulturhistorisk Leksikon. Her er det jamt og godt tilsig av nye og spanande artiklar.

6. Kultur i media

Denne tenesta vert levert av Kulturnett Noreg. Ei newsfeed-teneste skannar nettstader på jakt etter kulturstoff som gjeld Sogn og Fjordane og listar opp dei siste funna i denne spalta.

Merknader til måla for arbeidspakken -

Utvikla nytt design, ny funksjonalitet

Dette er utført slik det var tenkt. Det som skil Kulturnett Sogn og Fjordane frå andre regionale kulturnett er først og fremst det rike tilbodet av databasetenester frå ABM-institusjonane, og at det er etablert ei samsøk-løysing på tvers av sektorane.

Trafikktala syner klårt at det er det rike innhaldet i basane som dreg dei fleste brukarane.

dette vert gjort. Arbeidet er ikkje fullført enno og bør vera ein del av planen for 2008.

Integrera tenester frå Kulturnett Noreg

Auka kvaliteten på innhaldet

Integrera Kulturnett Sogn og Fjordane i kommunale heimesider

Integrera emnekart som ein del av i Kulturnett Sogn og Fjordane

Dette er gjort slik me hadde som siktemål. Me hadde planar om å få inn ein regional versjon av emnekartet, sjå siste punktet. Tenesta er enno ikkje ferdig frå Kulturnett Noreg.

Dette har vore ei viktig oppgåve i arbeidspakke 8 og er omtala der.

Dette gjeld kontroll av innhald. Arbeid er utført på dei aller fleste tenestene. Det står att ein del arbeid med data i dei tenestene som Kulturnett Noreg leverer.

Dette gjeld temaguiden. Tenesta er enno ikkje klar for opning.

Integrera kartløysingane i Kulturnett Noreg og Kulturnett Sogn og Fjordane

Kartløysinga for Kulturnett Sogn og Fjordane er fylkesatlas.no og tenesta frå Kulturnett Noreg er kultur på kart. Tanken var å leggja inn institusjonslaget frå Kulturnett Noreg i Fylkesatlas. Dette er ikkje gjort sjølv om det teknisk er enkelt. Grunnen er at me ynskjer å gå gjennom alle data – også kartfestinga og data om institusjonane – før

Fig. 2. Kopi av kulturnett Sogn og Fjordane som viser gjenstand frå gjenstandsbasen. Dette er eit fat frå Jølster som finst i Sunnfjord Museum.

3. Nye nettbaserte tenester frå musea Mål for arbeidspakken -

Utvikla automatiserte løysingar for publisering av data på Internett frå felles PRIMUS-base. Utvikla løysingar for å presentera gjenstandskatalogane på ein god og brukarvenleg måte. Her må ein vurdera å laga eigne artiklar som kan utfylla opplysningane i katalogane og som kan integrerast mot desse. Utvikla nettutstillingar og multimediapresentasjonar av institusjonane og deira tenestetilbod. Utvikla nettbaserte tenester til skuleverket, basert på breibandsamband mellom institusjonane og skulane.

I dette arbeidet vart det skipa ei eiga arbeidsgruppe der desse var med: Aage Engesæter, DHS – Sogn Folkemuseum Anders Olsson, ABM-utvikling

Elisabeth Grændsen, Maihaugen Asbjørn Tyssen, Sunnfjord Museum Øystein Åsnes, Fylkesarkivet Gunnar Urtegaard, Fylkesarkivet Gruppa hadde 3 møte.

Primus på Internett

Første oppgåva var å laga ei løysing slik at publikum kunne søkja i den felles gjenstandsbasen. Det var litt diskusjon mellom tilsette på musea om denne basen var klar for publikum. Eit syn var at her måtte ein gjera meir før data kom ut. Eit anna syn var at det ville ta lang tid, og ein fekk berre leggja ut det ein hadde. Etter kvart fekk ein så gå gjennom og gjera innhaldet gradvis betre. Enden vart at alle slutta seg til tanken om å leggja ut data slik dei var. Kort tid etter at den felles Primusbasen var på plass, vart basen opna for søk på Internett.

Fig 3. Kopi av søkjeskjema for gjenstandsbasen.

Musea sette opp framlegg til felt som burde vera søkbare (Fig. 3). Dei to listeboksane først i skjemaet kan avgrensa søket til ein institusjon eller ein kommune. Elles opnar søkeskjema for mange kombinasjonar og avgrensingar. Gjennom dei numeriske felta kan og søket avgrensast til ei gruppe gardar (gardsnummer) eller ein tidsbolk. Søket kan og avgrensast til berre gjenstandar med bilete. Søkeskjema er kanskje litt omfattande for mange og ein har drøfta om ein og skulle hatt ein enklare versjon. Ein kan og søkja i gjenstandsbasen i ABM-samsøk. Då fungerer søket meir som folk er van med i Google og andre søketenester. Kopi av søkeresultat i gjenstandsbasen (Fig. 4). Søket resulterer først i ei liste med nøkkelopplysningar om dei data som passar søkegrunnlaget. I lista er det og markert kva gjenstandar som har foto. Fig. 4 syner presentasjon av ein gjenstand, ei bakemaskin frå Sogndal frå 1920-1935. Storleiken på bileta vert definert av Primus i det data vert lagde inn. Bileta vert skalerte i ulike kvalitetar. Opplysningane knytt til kvar gjenstand er henta frå basen og dei varierer ein del. For mange gjenstandar er det knapt med

Fig. 4. Kopi av søkeresultat i gjenstandsbasen.

opplysningar, og fleire av opplysningane kan ha litt internt, fagleg preg. For nokre gjenstandar kan det og vera svært fyldige og gode opplysningar. Dette fører oss over i neste teneste, artiklar om gjenstandar og grupper av gjenstandar (Fig. 5). Fig. 5 er kopi av ein artikkel som Aud Ross Solberg ved DHS – Sogn Folkemuseum har skrive. Artiklane er bygde opp etter same mal som for Kulturhistorisk Leksikon, sjå arbeidspakke 5, kunnskapsbasen. Sunnfjord Museum og Nordfjord Folkemuseum har og vore engasjert i arbeidet med å skriva artiklar. I 2007 vart dette arbeidet samordna med Kulturnett Noreg slik at artiklar kan importerast inn i emnekartet til Kulturnett Noreg. Dei bør og kunna importerast i Primus Web slik at ein får til best mogeleg integrering mot denne basen. Artiklane skal etter kvart koplast tett med aktuelle gjenstandar og gjenstandsgrupper. Det skal og lagast eit system slik at gjenstandar lett kan koplast mot artikkel. Tanken er at brukarane skal kunna vandra mellom dei to nivåa – objekt og artikkel – og få opp symbol ved gjenstandane som viser at dei er knytte til ein eller fleire faglege artiklar som kan gje utfyllande opplysningar. I artiklane vil det

og vera gode tilvisingar til aktuell litteratur for dei som vil fordjupa seg meir.

Fig. 5. Kopi av ein artikkel av Aud Ross Solberg.

I Fig. 6 kopi av artikkel som syner lenk til ølkjenger og ølbollar. Førebels er artiklane lenka mot ein del aktuelle gjenstandar slik dette dømet viser.

Liste over ferdige artiklar om gjenstandar og gjenstandsgrupper

Ved å klikka på denne lenken, får brukarane opp alle ølbollar og ølkjenger i den felles gjenstandsbasen. Me ser og korleis artikkelen listar opp prenta litteratur som brukarane kan nytta til vidare lesing.

P P P P P P

Nordfjord Folkemuseum (Forfattar: Ingrid Berge)

Bevaring og lagring av mat Bork, lauv, lyng og tang til dyrefòr. Bukseselar i Nordfjord på 1800-talet Dåpsklede i Nordfjord før 1900 Elektrisk lys inn i heimane Frå grue til elektrisk varmeomn

P Frå saueull til ulltråd P Handlykter med ”levande” lys til bruk P P P P P P P P P

utomhus Kva åt folk med i Nordfjord før 1900? Lausmansjettar og pulsvantar frå Nordfjord Mønster på strikka mannstrøyer frå Nordfjord frå 1800-talet Poteta - innvandraren som berga liv Reiskap frå Nordfjord knytt til veving Sengkleda før 1900 i Nordfjord Sil av kujur Smøret - gullklumpen i sjølvhushaldet Tidlege elektriske apparat til matlaging

DHS – Sogn Folkemuseum (Forfattarar: Aud Ross Solberg og Bjørg Hovland)

P Bringeduken - gamalt smykke til høgtidsbruk P P P P

i Sogn. Drikkekar av tre Hovudplagg for gifte kvinner i Sogn. Hovudplagg for ugifte kvinner i Sogn Hovudplagg og pynt for brur i Sogn.

Sunnfjord Museum (Forfattar: Gunhild Systad)

P Bruk av mjøl- og sukkersekker til klede, P P

sengetøy m.m. Om kalender og folkeleg tidsrekning Stryke- og glattereiskap

Fig. 6. Lenk til ølkjenger og ølbollar i gjenstandsbasen.

Foto i musea

Musea i Sogn og Fjordane har mykje fotografisk materiale. Lite av dette var digitalisert og tilgjengeleg. Som ein viktig del av prosjektet vart biletmaterialet kartlagt, og det vart sett inn ekstra ressursar for å få digitalisert det. Fylkeskommunen løyvde og midlar til eit engasjement for fotoarkivar i 2.5 år. Sjå elles arbeidspakke 8 der foto frå DHS – Sogn Folkemuseum vart dokumentert ved hjelp av friviljuge i Luster og nettilgang til den felles fotobasen ved Fylkesarkivet. Ein samla seg om ein felles fotobase for arkivet og musea. Alle foto frå musea som vart digitaliserte kom etter kvart ut på Internett gjennom denne basen.

Lyd, film og video

Det vart og gjennomført ei kartlegging av lyd, film og video ved musea. Etter at databasen for lyd og levande bilete var klar, byrja ein å digitalisera materialet (lydbandopptak, video, filmmateriale). Noko av materialet var dokumentasjonsarbeid som musea hadde utført. Anna var eldre materiale som dei hadde fått i hende. På dette viset vart materialet sikra mot vidare kvalitetstap, det vart registrert inn i basen og det vart søkbart på Internett. Sjå elles arbeidspakke 7, multimediaarkiv for kultursektoren.

Fig. 7. Gardsleksikon, garden Foss i Sogndal.

MP3-guiding

Dei siste åra har fleire av musea redusert guidetilbodet. Dette skuldast først og fremst økonomi. Det var difor av stor interesse å få prøvd ut ei teneste med digitale guidar basert på mp3. MP3-guiding vart først utvikla for friluftsmuseet ved DHS-Sogn Folkemuseum. Seinare vart det laga slik guide for Sunnfjord Museum og for Lærdalsøyra. Sjå elles arbeidspakke 11, mobile løysingar for kultur – og kunnskapsnettet.

Gjenstander i gardsleksikon

Fylkesarkivet etablerte kring 2000 eit gardsleksikon, sjå tenestekatalogen. Dei fleste gjenstandar i den felles gjenstandsbasen er registrerte med kommunenummer og gardsnummer. Det låg difor bra til rette for at dei kunne integrerast i gardsleksikonet. Ved å søkja fram ein gard i basen, eller på kartet, skal brukaren få fram eit oversyn over kjelder som gjeld denne garden. Det kan vera foto, gjenstandar, stadnamn, matriklar med meir. Døme på korleis dette ser ut for garden Foss i Sogndal (Fig. 7). Me ser at musea har mange gjenstandar frå denne garden.

Lokalhistorisk spørjevev

Alle musea tek del i arbeidet med lokalhistorisk spørjevev, sjå tenestekatalogen (rapport 2).

Nye bibliotektilbod

Fylkesarkivet, DHS – Sogn Folkemuseum og Nordfjord Folkemuseum hadde kring 2000 etablert samarbeid med dei lokale folkebiblioteka for å få registrert tilfang frå biblioteka. Gjennom dette prosjektet vart og Sunnfjord Museum kopla på ei liknande løysing i samarbeid med fylkesbiblioteket og Førde bibliotek. Det vart engasjert ein person til å registrera, og Sunnfjord Museum fekk soleis ei bibliotekfagleg god løysing og boksamlinga deira kom og på Internett. Alle musea som har fått bokkatalogane på Internett, har sett at bruken av denne litteraturen har auka mykje. Sjå og arbeidspakke 4, samordna bibliotektenester i ABM-sektoren.

Nettutstillingar

Det er laga ein del nettutstillingar i prosjektet og musea har vore involvert i ein del av dei. Nedanfor er døme frå ei nettutstilling som DHS – Sogn Folkemuseum og Fylkesarkivet laga. Den er kopla opp mot mp3-guidinga for Lærdalsøyra. Den byggjer på erfaringane med mp3-guidinga ved DHS – Sogn folkemuseum (Fig. 8).

Nye nettsider for musea

Tidleg i prosjektet vart det laga ein mal for oppbygging av nye nettsider for musea. Tanken var å nytta same publiseringsverkty som fylkeskommunen. Det gjekk lang tid før fylkeskommunen tok endeleg avgjerd om dette, og dette førte til utsetjingar og venting. Til slutt fekk me laga nye sider for Sunnfjord Museum og DHS - Sogn Folkemuseum. Etter ei tid gjekk fylkeskommunen inn for å byta verkty. Sidene måtte då konverterast inn i det nye

publiseringsverktyet. Konverteringa tok tid og kosta pengar. Samarbeidet med fylkeskommunen når det gjeld publiseringsverkty har vore mindre vellukka. Her bør ein vurdera om det kan finnast andre og betre løysingar.

Nytt og aktuelt frå musea

Tidleg i prosjektet vart dette teke opp. Kvart museum sa seg interessert i å publisera eit innslag kvar månad på nyhendespalta på kulturnett. Det gjekk litt smått i starten, men etter kvart har det vorte noko betre. Det er enno eit stykke att før Nytt og aktuell på kulturnett er innarbeidd i musea. Dei har ein klår nytte av å presentera stoff der. Ofte plukkar avisene opp stoffet og presenterer det som smånytt.

Fig. 8. Døme frå nettutstillinga.

4. Samordna bibliotektenester i ABM-sektoren Mål -

Utvikla felles sentral løysing for bibliotekmateriale for arkiv, museum og bibliotek. Konvertera noverande data til ny løysing, sikra kvaliteten og byggja nye nettbaserte tenester på desse.

Arbeidspakken var i første omgang retta mot bibliotekmateriale i Fylkesarkivet og i musea, ikkje mot oppgåver i folkebiblioteka som er kommunane sitt ansvar. Målet var å få etablert ei fagleg god bibliotekteneste for arkiv og museum. I utgangspunktet tenkte ein seg ei samla bibliotekteneste slik at publikum kunne få ein inngang til desse ressursane og soleis enklare søk. Institusjonane har ein god del bøker, småskrifter og liknande som ikkje finst i tradisjonelle bibliotek, og publikum har til no ikkje fått god informasjon om kva som finst. Undervegs vart arbeidspakken utvida med eit prosjekt som skulle samordna bibliotektenestene i kommunane i indre Sunnfjord (Jølster, Gaular, Naustdal og Førde). Sogn og Fjordane fylkesbibliotek har hatt det faglege ansvaret for denne arbeidspakken. I 2005 var stoda slik at Nordfjord Folkemuseum hadde etablert samarbeid med Gloppen bibliotek. Biblioteket tok seg av tilfanget på museet og registrerte det i sin base. Museet var godt nøgd med denne løysinga. DHS - Sogn Folkemuseum og Fylkesarkivet hadde etablert eit samarbeid med folkebiblioteket i Sogndal. Sogn Folkemuseum hadde og inngått avtale om bibliotektenester som registrering, utlån med meir. Fylkesarkivet utførte registreringa sjølv og har ikkje utlån frå sitt bibliotek. Tilfanget kan nyttast på lesesalen. Arkivet nyttar same bibliotekbasen som museet og folkebiblioteket til registrering og til publisering på Internett. Gjennom denne løysinga får publikum felles inngang og søking til bibliotekmateriale

frå Fylkesarkivet, Sogn Folkemuseum og folkebiblioteket i Sogndal. Biblioteket i Sogndal har mykje lokalt tilfang som er kome til gjennom samarbeidet med Høgskulen og lokalhistoriestudiet der. Gjennom fagleg og teknologisk samarbeid med lokale bibliotek hadde arkivet og musea i Sogn og Nordfjord fått profesjonalisert bibliotektenestene sine. Dei hadde etablert løysing for vedlikehald av katalogar og samstundes gjeve publikum tilgang til katalogen på Internett.

Sunnfjord Museum og Kystmuseet

Desse hadde registrert inn materialet sitt i gjenstandsbasen WinRegimus. Bibliotekmodulen der skulle ikkje vidareførast i det nye systemet Primus. Det var og viktig å finna andre løysingar som var bibliotekfagleg betre. I samband med at data vart konvertert frå WinRegimus til Primus vart bibliotekdata også henta ut. Ein vurderte om dette kunne konverterast inn i eit biblioteksystem. Dette gjekk ein bort frå, og satsa på nyregistrering. Fylkesbiblioteket vurderte mogelege løysingar for desse to institusjonane og for arkivet og musea samla. Ein stod att med to mogelege alternativ. -

Felles litteraturdatabase for dei fire musea og Fylkesarkivet. Kvar institusjon inngår avtale om samarbeid med sitt lokale folkebibliotek.

Fylkesbiblioteket konkluderte med at begge løysingane var mogeleg å gjennomføra på ein grei måte. Hovudpoenget med fellesløysinga var ein samla base over litteraturen i arkivet og ved musea. Fylkesbiblioteket tilrådde til slutt at ein gjekk i samarbeid med det lokale biblioteket. Då ville publikum få tilgang til litteraturen lokalt i biblioteket sin base. Med denne løysinga ville ein sleppa å oppretta nye basar, og ein ville sleppa å konvertera data frå eit system til eit anna. Felles søk kunne likevel koma seinare.

På møtet i styringsgruppa for prosjektet gjekk ein inn for at musea skulle samarbeida med sitt lokale folkebibliotek om å registrera sin litteratur i biblioteka sin base. Det vart rådd til at musea og det lokale biblioteket fekk i stand samarbeidsavtalar som slo fast arbeidsdeling, ressursbruk og økonomi. Med denne modellen var det i grunnen berre Kystmuseet og Sunnfjord Museum som måtte gå inn på nye løysingar. Dei aktuelle biblioteka vart då Flora folkebibliotek og Førde bibliotek og/eller Sogn og Fjordane fylkesbibliotek. Sunnfjord Museum tok kontakt med Førde bibliotek/fylkesbiblioteket, og ein kom fram til ein samarbeidsavtale om det praktiske arbeidet. Sunnfjord Museum engasjerte ein person til å registrera biblioteklitteraturen. Midlar til dette vart for ein stor del betalt av prosjektet. Kystmuseet/Flora folkebibliotek har ikkje kome i gang med arbeidet.

Status

Tala i tabell 2, som viser uregistrert litteratur, er naturleg nok usikre. Detaljerte oversyn finst ikkje, og dette er overslag gjort etter beste skjønn. Todelinga for DHS skuldast at ein del av litteraturen er registrert som lokal litteratur.

Oppsummering

DHS - Sogn Folkemuseum, Fylkesarkivet og Nordfjord Folkemuseum har halde fram det etablerte samarbeidet. Dette fungerer godt. Arbeidet ved Sunnfjord Museum er kome godt i gang. Kystmuseet har ikkje byrja arbeidet enno.

Det faglege samarbeidet med biblioteka har ført til ei profesjonalisering av bibliotektenestene ved musea og ved arkivet. Alle nye registreringar kjem ut på Internett og det gir publikum tilgang til viktig tilfang (sjå Fig. 9). I dag har publikum tilgang til bibliotekmateriale ved Fylkesarkivet, Sunnfjord Museum, Nordfjord Folkemuseum, DHS – Sogn Folkemuseum og Sogn og Fjordane kunstmuseum gjennom 3 ulike basar. Desse er ikkje samordna og ein brukar må innom alle 3. Arbeidet med bibliotekbasane må førast eit steg vidare, slik at publikum kan søkja samla i materialet. At katalogane kom på Internett har ført til auka bruk av bibliotektilfanget ved institusjonane. Det står att registrering ved Sunnfjord Museum og DHS – Sogn Folkemuseum. Eit viktig mål må vera å koma à jour og å få på plass rutinar slik at alt nytt materiale straks kjem på plass i fagsystema og dermed vert tenester til publikum. Materiale frå Sunnfjord Museum er og inkludert i ABM samsøk då data frå Fylkesbiblioteket sin base er integrert der. Det same kan og gjerast med dei andre musea og Fylkesarkivet. Det ligg og store muligheiter for å laga samordna tenester mellom bibliotekbasane og andre basar. Artiklar om gjenstandar ved musea kan t.d. koplast både mot litteratur i bokbasane, mot gjenstandar i gjenstandsbasen, mot artiklar i Fjognedok o.s.v. Slike koplingar vil gje publikum eit langt betre tilbod med fleire inngangar til materialet.

Tabell 2.

Institusjon

Registrert/Internett Ikkje registrert

Titlar i alt

Sunnfjord Museum

873

1200

2073

DHS – Sogn Folkemuseum

5850

6000

13291

DHS – Sogn Folkemuseum, lokal

1441

Kystmuseet i Sogn og Fjordane

Fylkesarkivet

2731

7000

9731

Nordfjord Folkemuseum

2000

3000

5000

Sogn og Fjordane Kunstmuseum

236

274

510

Sum

13131

17474

30605

Biblioteksamarbeid i indre Sunnfjord Bakgrunn

Prosjektet omfatta biblioteka i indre Sunnfjord, dvs Førde bibliotek, Naustdal bibliotek, Gaular folkebibliotek, Jølster bibliotek og Sogn og Fjordane fylkesbibliotek. Den første kimen til samarbeidet kom i eit møte i mai 2004 der fylkesbiblioteket inviterte kommunane til møte om “ Biblioteksamarbeid moglegheiter og fallgruver”. Dette møtet vart følgt opp med regionmøte same hausten. Biblioteksjefane hadde diskutert ulike samarbeidstiltak for å betra tilbodet til brukarane, og for å samordna og effektivisera små ressursar. Eit godt utgangspunkt for eit breiare samarbeid ville vera å få felles datasystem for desse biblioteka. Det er grunnleggjande for å løysa oppgåver og å yta tenester på ein felles måte. Førde bibliotek og Fylkesbiblioteket nytta Bibliofil frå Bibliotek-Systemer. Dei tre nabokommunane hadde alle Mikromarc frå Bibliotekenes IT-senter. Ein kom fram til at beste løysinga ville vera

Fig. 9. Kopi av skjermbiletet frå basen i Sunnfjord. Me ser at materiale frå Sogn og Fjordane Kunstmuseum (Fylkesgalleriet) og Sunnfjord Museum no er tilgjengeleg gjennom den felles bibliotekbasen i indre Sunnfjord. Dette er eit viktig steg framover for både museet og brukarane. Bruken av biblioteketmaterialet aukar. Tilgang og informasjon fører til meir bruk.

at Naustdal, Jølster og Gaular gjekk inn i den felles basen til Førde bibliotek/Sogn og Fjordane fylkesbibliotek.

Mål

Med prosjektet håpa ein å oppnå fordelar både for biblioteka/personalet og for bibliotekbrukarane.

For biblioteka:

- effektivisering - kvart dokument blir registrert/katalogisert ein gong i staden for fire - oversikt - ein ser kva som finst i dei andre biblioteka og kan låna på tvers - ressursutnytting og kompetansedeling prøver på sikt å få til ei arbeidsdeling og spesialisering der ein kan utnytta kompetanse hjå personalet, og få utført brukarretta oppgåver ein ikkje rekk over aleine

For brukarane:

- biblioteka framstår som ei eining, med eitt lånekort dei kan bruka overalt - betre tilbod på nettet for alle - brukarane i nabokommunane vil få same tilbod på Internett som Førde-lånarane alt har - bøker og andre media kan søkjast i ein felles base - alle får eigen “lånekonto”, der dei kan administrera lån, reserveringar, fornyingar osv. på nettet Alle biblioteka får databasert utlån, noko berre Naustdal og Førde hadde frå før. Databasert utlån med lånekort gir mykje betre oversikt for lånarane, og betre tryggleik for den enkelte sidan det minskar sjansen for utlån på feil person. Det er dessutan ein føresetnad for at brukarane skal administrera eigne lån via Internett. Ein ynskte også å få til ei transportordning slik at lånaren kan henta reservert materiale på det biblioteket dei ynskjer.

Gjennomføring

Eit skifte av biblioteksystem er både kostnadsog arbeidskrevande. Ein måtte ha eksterne midlar for å få gjennomført prosjektet. Prosjektgruppa, som var samansett av dei fire folkebiblioteksjefane, samt ein bibliotekar frå fylkesbiblioteket, utarbeidde prosjektplan våren 2005. Denne måtte godkjennast politisk i kommunane. Med denne som grunnlag søkte ein om moderniseringsmidlar frå fylkesmannen hausten 2005. Her fekk ein ikkje støtte. Prosjektet vart så drøfta i samband med prosjektet Nettbasert kulturog kunnskapsformidling. Ein omarbeidde prosjektplanen på ein del punkt og fekk så tildelt 164 000 kroner frå desse midlane. Det utgjorde 50 % av kostnaden. Vinteren/våren 2006 byrja for alvor arbeidet med å få til ein felles bibliotekdatabase. Bibliotekbasen i Naustdal skulle konverterast inn i basen til Førde bibliotek/fylkesbiblioteket, medan Gaular og Jølster skulle registrera sine bøker manuelt. Manuell registrering vart vald fordi ein ynskte å få mest mogeleg korrekt registrering. Ein ville unngå å konvertera inn bøker som ikkje eksisterte.

Nye bruksrettar for biblioteka blei oppretta, og det tekniske ordna slik at alle biblioteka fekk tilgang til fellesbasen. Strekkodelesarar og felles lånekort blei kjøpt inn slik at ein kunne starta elektronisk utlån. SafariSøk blei kjøpt inn, ein tilleggsfunksjon i Bibliofil som skal gjera det enklare for publikum å søka i databasen. Basen i Naustdal måtte konverterast og det var mykje som skulle avklarast både praktisk og teknisk. Dette arbeidet var det stort sett fylkesbiblioteket som stod for, i samarbeid med Naustdal bibliotek. I august 2006 blei basen konvertert. I etterkant har ein brukt mykje tid på rydding og oppretting i basen. Men Naustdal tok i bruk Bibliofil som sitt biblioteksystem i september 2006. Folkebiblioteka fekk opplæring frå fylkesbiblioteket/Førde bibliotek i bruk av systemet og innføring i katalogiseringsstandarden som blir brukt. Jølster og Gaular har registrert bøker jamnt og trutt. Dette har vore eit omfattande arbeid, og sidan dei har hatt lite høve til å hyra inn ekstrahjelp er dette ein jobb som har tatt tid. Enno er ikkje alt registrert. Gaular og Jølster tok i bruk elektronisk utlån i Bibliofil i januar 2007. Ein har også fått til ei transportordning, der tiltakstenesta i Førde og tilsvarande i Jølster står for transport mellom biblioteka 1 gong i veka, mot dekking av kilometergodtgjersle.

Stoda no - og framover

Samordninga har vore eit omfattande arbeid. Fylkesbiblioteket har hatt ei delt rolle; både som deltakar i databasesamarbeidet på lik line med dei andre biblioteka, men også som koordinator og rådgjevar. Svært mykje skulle tilpassast, prøvast ut og endrast for å få til gode løysingar for alle dei 5 samarbeidande biblioteka. Dette arbeidet held fram. Også folkebiblioteka har brukt ein god del meir tid enn det som blei sagt i prosjektplanen. Alle ”sunnfjordsbiblioteka” brukar no Bibliofil biblioteksystem til registrering av mediesamlinga si, innkjøp, utlån osv. Bibliotekbrukarane kan låna og levera bøker på kvar av dei sju biblioteka/

filialane, og ein sender etterspurde bøker mellom biblioteka slik at lånarane kan henta bøkene der dei ynskjer. Alle kan bruka Internett for å administrera eigne lån. Biblioteka har jamlege møte der ein diskuterer problemstillingar som kjem fram med så mange bibliotek i eitt system. Ein drøftar og korleis samarbeidet kan utvidast for å utnytta kvarandre sin kompetanse til felles beste for tilsette og lånarar.

5. Kunnskapsbase for Sogn og Fjordane Mål for arbeidspakken -

Laga plan for innhaldet i ein nynorsk kunnskapsbase for Sogn og Fjordane på Internett. Etablera den teknologiske løysinga for kunnskapsbasen basert på det som er gjort i Atlas Leksikon, Fjellatlas (frå 2006: GeoAtlas) og i høve til andre prosjekt Engasjera kompetente forfattarar, målet må vera å skriva ca. 500-1000 artiklar kvart år i 2005, 2006 og 2007 Utvikla vidare samarbeidet med reiselivet der ABM-sektoren gjennom denne tenesta leverer kvalitetsinformasjon om kulturminne og kulturattraksjonar.

Arbeidet byrja i 1998 og var eit samarbeid mellom Fylkesarkivet og alle dei 26 kommunane i fylket. Kommunane arbeidde ut lister over kulturminne som dei gjerne ville ha skrive artiklar om. Kommunane samla og grunnlagsstoff som vart levert til Fylkesarkivet. På Fylkesarkivet vart det etablert ei produksjonsløype med mottak og registrering av manus, gjennomlesing, korrektur, utlegging og kontroll på Internett.

Arbeidet i 2005-2007

Det har ikkje vorte laga ein meir samlande plan for fylket og for kommunane. Ein har i staden arbeidd vidare etter innspela frå kommunane og arbeid knytt til ulike prosjekt. Slike prosjekt har vore: -

Artiklar om 1905 i kvar kommune og i fylket, (også gjeve ut i bokform) Artiklar om hendingar og personar under siste krig, (også gjeve ut i bokform) Artiklar om minnesmerke i Sogn og Fjordane Artiklar om alle vegar i Sogn og Fjordane, (også gjeve ut i bokform) Artiklar om gjenstandar og gjenstandsgrupper

Målet med kunnskapsbasen er å laga populærvitskaplege artiklar som kan høva på Internett. Artiklane skal vera vegvisarar vidare inn til samlingar og kjelder for dei som vil fordjupa seg meir. Her er informasjon om mange tema, og stoffet kan fungera som døropnar inn til andre tenester frå ABM-sektoren. For å utvikla samarbeid med skulane, reiselivet og kommunane er denne tenesta svært sentral. I arbeidet må ein særleg leggja til rette for den trongen skuleverket har om informasjon om eigen region og eige nærområde.

Om artiklane – retningsliner for forfattarane Det er laga ei rettleiing til aktuelle forfattarar og det er laga ein standard forfattaravtale. Rettleiinga til forfattarane seier mellom anna litt om form og oppbygging av artiklane. Kvar artikkel skal vera på mellom 500 og 1000 ord. Artiklane bør fordela seg jamnt mellom desse ytterpunkta. Dersom forfattaren meiner det er sterke grunnar for at ein artikkel bør vera over 1000 ord, må ein ta kontakt med prosjektleiar. Artiklane skal delast inn i bolkar og kvar bolk skal innehalda kring 100 ord og ha eigne mellomtitlar. Dette gjer det lettare å fylgja strukturen på artikkelen på ein skjerm. Kvar artikkel skal starta med overskrift og ingress. Deretter kjem sjølve artikkelen med avsnitt, mellomtitlar og bilettekstar. Til slutt kjem det som er naudsynt å ta med av referansar. Det er laga liknande retningsliner for illustrasjonar og bilete. Den amerikanske avismannen Joseph Pulitzer sa ein gong dette: -

Skriv så kort at dei vil lesa det Så klart at dei forstår det Så målande at dei hugsar det Så nøyaktig at det gir dei opplysning og rettleiing

Dette var retta mot journalistar, men hovudbodskapen kan og vera aktuell i vår samanheng. Artiklane har som hovudføremål å presentera kulturminne eller hendingar for lesaren. Det er i denne samanhengen ikkje rom for fullstendig eller brei presentasjon. Dette stiller store krav til utval av stoff. Artiklane skal skrivast for folk flest. Utval av stoff og form på stoffet må vera slik at det vekkjer lyst og interesse hjå den jamne lesar. Det er ikkje rom for større utgreiingar, omfattande skildringar, resonnement med meir. Prosjektet har ordet ’Leksikon’ i tittelen og det ber bod om heller kortfatta og informative artiklar. Alle artiklane vert signerte med namn på forfattar. Det er forfattaren sitt ansvar at alle opplysningar og fakta som vert presenterte, står på trygg grunn. Det må leggjast mykje arbeid i å skaffa fram og kontrollera faktiske tilhøve. Forfattarane må kjenna eit særleg ansvar her. Alle faglege konklusjonar må og stå på trygg grunn. Artiklane skal vera til å stola på. Kunnskapsbasen er ikkje eit forum for synspunkt og debatt. Om ein er usikker, må ein kontrollera med andre kjelder. Ofte kan det vera rett å konferera med andre fagfolk før ein sender frå seg ferdig artikkel. Andre ting ein bør merkja seg: • • • • • • • • •

Alle artiklane skal skrivast på nynorsk. Ein bør unngå dei mest radikale formene. Skriv klår, enkel og god nynorsk med korte setningar i enkel språkdrakt. Ver tilbakehaldne med blomstrande adjektiv og subjektive synspunkt. Ver konkret med tidfesting og stadfesting. Allmenne vendingar som ”på våre kantar” seier ikkje så mykje. Unngå formuleringar som i dag, i år og så vidare. Bruk årstal, i 1999, o.s.v. Hugs artiklane skal lesast av folk mange år frametter. Ver konsekvente i språkbruken. Ver påpasseleg med at alle namn vert skrivne rett. Dei kan vera namn på verksemder, båtar, personar , stader o.s.v.

Illustrasjonar Bilete og andre illustrasjonar er svært viktige i dette arbeidet. Det bør vera minst 4 illustrasjonsframlegg til kvar artikkel. Tenk ikkje berre foto i denne samanhengen. Faksimiler frå arkivmateriale, teikningar, kart med meir kan vera framifrå illustrasjonar. Handskrifta til ein person kan vera med å gje ein artikkel nærleik. Forfattaren skal laga utkast til tekst til bilete og illustrasjonar, og ta med naudsynte referansar til kjelder, fotograf, signatur med meir (sjå døme nedanfor).

Referansar

Med referansar meiner me for det første god og nøyaktig tilvising til prenta og uprenta kjelder som har vore nytta som grunnlag for artikkelen. For det andre må forfattarane visa til litteratur som kan setja artikkelen og det han handlar om inn i ein større samanheng. Artiklane skal vera vegvisarar for dei som vil søkja meir kunnskap om det artikkelen handlar om. Databaseløysing Artikkelbasen kan administrerast over Internett. Her skal eit fast sett med opplysningar leggjast inn. Først og fremst er det sjølve artikkelen, men og ei rekkje opplysningar kring den, det me ofte kalla metadata. Kort om funksjonar bak dei ulike fanene (Fig. 10). Administrasjon - Institusjon som eig artikkelen - Artikkelnummer - Lokalt artikkelnummer - Presentasjonsmal - Datering av artikkel - Stikkord - Avtale som er gjort - Klar for publisering - Skal eksporterast til Kulturnett Noreg – emnekartet Artikkel - Språk - Tittel eller overskrift - Ingress - Tekst

Geografi - Fylke - Kommune - Gard - Kartblad - X-koordinat - Y-koordinat

Mal for innhald og oppbygging

Multimedia - Type (foto, lyd, film) - URL til multimediaobjekt - Multimedia – nummer/rekkefølge i artikkelen - Hente fil frå disk - Bilettekstar, referansar og datering

Døme: NFMkl-102237 Handlykter med ”levande” lys til bruk utomhus

Meirinfo - Forfattar - Prenta kjelder - Uprenta kjelder - Litteratur - Tilvising til ressursar på Internett

Sjølve teksten skal ha ei fast oppbygging. Under er døme på ferdig tekst for ein artikkel om handlykter og levande lys, skriven av Ingrid Berger ved Nordfjord Folkemuseum. Html-kodane som ligg her, vil etter kvart bli lagt inn ved hjelp av tekstprogram. Funksjonane vert likevel dei same.

Overskrift: Handlykter med ”levande” lys til bruk utomhus <ingress> Den” ekte” norske fjøsnissen har raud topplue og tent fjøslykt i handa. Det veit vi frå julekorta. Fjøsnissar er det heller dårleg med, men lykter har Nordfjord Folkemuseum fleire av i samlinga. </ingress>

Fig. 10.

”Det lyser i stille grender av tindrande ljos i kveld” Ei lykt er enkelt sagt eit levande lys med skjerming rundt. Ei ”skjålykt” vart laga med tre som skjelett og dyremage, svineblære eller fosterhinne frå kalv spent rundt. Desse tynne hinnene er nesten gjennomskinlege og vart òg brukt i staden for glas i ljore og vindauge. Ordet ”skjå” (frå norrønsk ”skjàr”) tydar gjennomskinleg hinne, og særleg magehinna frå ku. Lysverknaden frå skjålyktene må verkeleg ha vore ”tindrande” og vakker. Glas av flaskebotnar Skjålykta med dyrehinne er ein svært gamal lyktetype. Utover på 16-1700-talet vart glas meir og meir vanleg også i lyktene. Glaset var likevel ein kostesam og sjeldsynt vare og måtte sparast på. Flaskebotnar og fotplater frå knuste drikkeglas var fine å bruke i lykter. I lykter med vindaugsglas var det restane som vart brukt.

elektrisiteten for. Med elektrisiteten kom ei ny tid, men det er ei anna historie.

Illustrasjonar:

Bilete nr: 1 Biletetekst: I skjålykta er talglyset festa på ei plate som kan manøvrerast opp og ned ovanfrå ved hjelp av to pinnar. Mekanismen er synleg på denne skjålykta, ettersom hinna er skadd på eine sida. Datering: 2002 Eigar: Nordfjord Folkemuseum Fotograf: Ingrid Berger Bilete nr: 2 Biletetekst: Denne trelykta har glas av vindaugsglas. Holet i toppen har svimerker som syner at det har teke fyr ein gong. Den eine sida har hengsler av lær, slik at den kan opnast som ei dør. Datering: 2002 Eigar: Nordfjord Folkemuseum Fotograf: Ingrid Berger

Frå talglys til parafin Alle desse lyktene hadde talglys som lyskjelde. Vakkert og tindrande, ja, men særleg sterkt lys gav nok ikkje lyktene ifrå seg. Mot slutten av 1800-talet vart parafinlampene meir vanlege. Parafinlykta må ha gjeve frå seg meir lys enn lyktene med talglys.

Bilete nr: 3 Biletetekst: Denne trelykta har glas frå fotplater av drikkeglas. Nedst på eine sida er det ei lita dør med lærhengsler er til å opne. Datering: 2002 Eigar: Nordfjord Folkemuseum Fotograf: Ingrid Berger

Frå tre til metall Tre var eit materiale folk hadde tilgjenge til sjølve. Men tre kunne vere brannfarleg. I parafinlampa er metall hovudmateriale. Frå 1600 og frametter vart det innført prydlykter av messing særleg frå Holland og Nord-Tyskland der lyktemakarar dreiv eige handverk.

Bilete nr: 4 Biletetekst: Denne vesle lykta i messing kan ein skyve ned hanken på. På baksida av lykta er det både eit handtak og ei klemme slik at lykta kan festast der det høveleg. Dørene kan opnast så ein kjem til talglyset. Datering: 2002 Eigar: Nordfjord Folkemuseum Fotograf: Ingrid Berger

Mørketida er ikkje kva den ein gong var Om vi i dag skulle slumpe til å være i nærleiken av ein fjøsnisse med lykta si tent, hadde vi knapt sett han. Mørketida er ikkje kva den ein gong var, og særleg ikkje i advents- og juletida: Det lyser meir og meir i dei stille grender, og det kan vi takke

Bilete nr: 5 Biletetekst: Parafinlykt av metall. Parafinlyktene kom i bruk i frå slutten av 1800-talet. Datering: 2002 Eigar: Nordfjord Folkemuseum Fotograf: Ingrid Berger

Referanseopplysingar: Forfattar og datering: Ingrid Berger, 2005

Prenta kjelder:

Steen, Albert:Med lys og lampe gjennom tidene,Oslo 1970 Hovdenak, Marit m.fl.(red.): Nynorskordboka,Oslo 1986

Artikkelen på nettet

Nedanfor (Fig. 11) ser me eit utsnitt av same artikkelen på nettet. Dei ulike elementa ligg

lagra i ein base, og vert sette saman i det einkvan søkjer den fram. Dette er gjort for å skilja form og innhald. Det er då lett å endra design og kvar artikkel kan få ei form som høver til ulike nettstader med meir.

Artiklar om gjenstandar og gjenstandsgrupper

Ein viktig del av dette prosjektet vart å byrja arbeidet med artiklar om gjenstandsgrupper ved musea, sjå arbeidspakke 3, Nye nettbaserte tenester frå musea.

Fig. 11.

Artiklar om minnesmerke

Hermund Kleppa har hatt hovudansvar for kunnskapsbasen og artikkelproduksjon. Han har og skrive ei mengd artiklar, mellom anna om minnesmerke. Desse artiklane gir ei grundig innføring i bakgrunn for dei ulike minnesmerka og fortel om arbeidet med å reisa desse. Det gir bakgrunn til ei gruppe kulturminne som er svært synlege i bygdene, men som få veit noko meir om (Fig. 12).

Oppsummering

Me har makta å produsera 2-300 artiklar i året. Avgrensinga ligg i tilgang på forfattarar som har kompetanse, tid, lyst og interesse for å skriva for Internett. Dette er noko nytt, og det tek tid å få dette på plass sjølv hjå røynde skribentar. Dei som

Fig. 12. Utsnitt av artikkel om brørne Asbjørn og Vemund Melvær som omkom under andre verdskrig.

har fått det inn i fingrane, tykkjer dette er svært moro og gjevande og gjer det snøgt. Arbeidet med kulturhistorisk leksikon eller kunnskapsbasen må førast vidare og vert aldri ferdig. Dette har vist seg å vera ein svært nyttig reiskap i dialogen med ulike brukargrupper som skule, reiseliv med meir. Her finn dei informasjon som dei treng og dei er trygge på at innhaldet held kvalitative og faglege mål. Tabell over artiklar pr. kommune på neste side.

Tabell 3. Artiklar pr. kommune

Sogn og Fjordane Sogn og Fjordane

Askvoll

Sogn og Fjordane

Aurland

Sogn og Fjordane

Balestrand

Sogn og Fjordane

Bremanger

Sogn og Fjordane

Eid

Sogn og Fjordane

Fjaler

Sogn og Fjordane

Flora

Sogn og Fjordane

Førde

Sogn og Fjordane

Gaular

Sogn og Fjordane

Gloppen

Sogn og Fjordane

Gulen

Sogn og Fjordane

Hornindal

Sogn og Fjordane

Hyllestad

Sogn og Fjordane

Høyanger

Sogn og Fjordane

Jølster

Sogn og Fjordane

Leikanger

Sogn og Fjordane

Luster

Sogn og Fjordane

Lærdal

Sogn og Fjordane

Naustdal

Sogn og Fjordane

Selje

Sogn og Fjordane

Sogn og Fjordane fylke

Sogn og Fjordane

Sogndal

Sogn og Fjordane

Solund

Sogn og Fjordane

Stryn

Sogn og Fjordane

Vik

Sogn og Fjordane

Vågsøy

Sogn og Fjordane

Årdal

Kopi frå Fylkesatlas.no

Kartet (Fig 13. neste side) viser Sogn og Fjordane med ein blå firkant for kvar artikkel som ligg i kunnskapsbasen. I alt er det lagt ut 1521 artiklar. Til høgre i biletet ligg liste over nokre artiklar. Zoomar me ned på eit mindre område (Fig. 14, neste side), får me fram alle artiklar markerte med symbol. Dette viser området i Vågsøy kommune med Kråkenes heilt ute mot havet.

157

199

Her ligg Noregs mest verharde fyr, Kråkenes fyr. Klikkar ein på symbolet der, får ein fram artikkel om dette fyret. Kartfesting gjer at me kan formidla artiklane til GPS-brukarar som ferdast i området. Når dei kjem innanfor ein radius på t.d. 100 meter kan dei få melding om at det finst ein artikkel, kva den handlar om og tilbod om å lesa, høyra eller få tilsendt på SMS og så vidare. Muligheitene er mange.

Fig. 13.

Fig. 14.

6. Fleirspråklege tenester frå Kulturnett SF Mål med arbeidspakken -

Laga plan for skriving/omsetjing av informasjon i Kulturnett Sogn og Fjordane. Artiklar i kunnskapsbasen på engelsk Databasetenester frå arkiv og museum på engelsk Kartløysinga fylkesatlas.no på engelsk Samarbeid med reiselivet om kva informasjon dei ynskjer

Tidleg i prosjektet var det tanken å laga ein redusert versjon av Kulturnett Sogn og Fjordane på engelsk. Me ville og laga ein enklare engelsk versjon av institusjonane sine nettsider. Dette arbeidet er ikkje utført slik me tenkte. Ein grunn er at publiseringssystemet for nettsider gav oss meir arbeid enn me hadde rekna med. Me valde og å prioritera ned dette og heller leggja meir arbeid i å omsetja artiklar frå Kulturhistorisk Leksikon. Fig. 15. Døme på liste med artiklar som er omsette til engelsk.

Kulturhistorisk Leksikon på engelsk

Me valde å prioritera arbeidet med å omsetja artiklar i Kulturhistorisk Leksikon. Dette er stoff som kan nyttast i reiselivssamanheng, og dette vart etterlyst av fleire. Me fekk difor omsett alle artiklane i kystkommunane, alle artiklar i Førde og Sogndal og ein god del i Aurland og Balestrand. I alt vart det omsett 488 artiklar til engelsk. Me valde og å omsetja alle artiklar om kyrkjene i fylket. Dette vart og gjort ut i frå omsynet til reiselivet. Det var og lagt inn språkval på søkjeskjema for Kulturhistorisk Leksikon. Basen for artiklar vart utvikla slik at eit uavgrensa tal språk no kan leggjast inn (Fig. 15). Artikkel om heimstaden til Alfred Maurstad – omsett til engelsk (Fig. 16).

Verdsarvartiklar på engelsk

Prosjektet har vore aktivt med i arbeidet med ny nettstad for verdsarvområdet i Nærøyfjorden. Eit viktig element i denne tenesta er artiklar etter malen for Kulturhistorisk Leksikon. Alle artiklane i dette arbeidet vart omsette straks dei var ferdige i norsk versjon. (Fig. 17).

Fig. 16. Artikkel om heimstaden til Alfred Maurstad – omsett til engelsk.

Fig. 17. Kopi av den nye nettenesta for verdsarvområdet Nærøyfjorden.

MP3-guidar på engelsk, tysk og persisk

I arbeidspakke 11 er det gjort greie for utvikling av guidar for Sogn Folkemuseum, Sunnfjord Museum og Lærdalsøyra. Alle er på norsk, engelsk og tysk. Tenesta ved Sunnfjord Museum vart og laga på persisk då me hadde ein person med slik kompetanse i prosjektet.

Geoatlas – fleire språk

I arbeidspakke 9, samarbeid med skuleverket, har Geoatlas vore ei svært viktig teneste. Den vart og laga slik at elevane kunne arbeida med artiklar på fleire språk. Dette har vore eit ynskje av ulike grunnar. Tenesta kunne nyttast i språkundervisning og i klassesamarbeid med skular i andre land. Det har og vore ynskje om at elevar med anna morsmål kunne laga stoff på dette språket.

Engelsk versjon av Fylkestlas.no

Dette vart drøfta og me byrja å utarbeida plan for dette. På grunn av mange oppgåver vart dette utsett. Arbeidet med engelske versjonar av desse tenestene bør vera ei oppgåve på årsplanen for 2008.

Kulturnett på persisk

Prosjektet Kulturnett på persisk vart frå august 2006 ein del av hovudprosjektet Nettbasert kulturog kunnskapsformidling. Persisktalande journalist vart tilsett på delprosjektet i 75 % stillling i 2007.

Det vart laga eit eige menypunkt på Kulturnett Sogn og Fjordane med inngang til artiklar om kulturtilbod i fylket på persisk og norsk. Tiltaket er nytt, og er eit første steg for å opne Kulturnett for framandspråklege. Bakgrunnen for prosjektet var eit ønske om å få fram informasjon om sentrale kulturtilbod på persisk. Persisk vert i Norge snakka av innvandrarar frå Afghanistan, Iran og av ein del av innvandrarane frå Pakistan og kurdiske område i fleire land. Det er såleis ei relativt stor gruppe innvandrarar som har glede av ei nett-teneste på persisk. Samstundes er det behov for å få fram nyansert informasjon på norsk om kulturelle og samfunnsmessige tema som gjeld innvandrarmiljøa i Norge. Gjennom prosjektet får Kulturnett Sogn og Fjordane og Kulturnett Norge tilgang til artiklar om slike tema. Tiltaket er nytt, og er eit bidrag i brubygging mellom storsamfunnet og innvandrargrupper. Til prosjektet var det knytt ei ressursgruppe som var medspelar på temaval, tilrettelegging av stoff og språklege spørsmål. Prosjektet knytte til seg persisktalande konsulent, slik at tiltaket kunne følgjast opp med tilbakemeldingar og innspel for vidareutvikling. Det vart førebudd søknad om tilskot til vidareføring av Kulturnett på persisk i samband med Markeringsåret for kulturelt mangfald 2008. Mangfaldåret har som mål at kulturelle skilnader skal bidra til oppleving av mangfald og læring, ikkje til frykt og stengsel mellom grupper av menneske.

Fig. 18. Kulturnett på persisk.

Nokre delar av hovudprosjektet Nettbasert kulturog kunnskapsformidling vert vidareutvikla til eit vestlandsprosjekt. Kulturnett på persisk kan vere ein del av slikt samarbeid mellom vestlandsfylka. Ein idé kan vere å arbeide for at dei andre fylka set i gang liknande prosjekt på språk som er særleg relevante i deira område. På den måten kan vi få i gang ein stafett mellom fylka når det gjeld å gjere informasjon om sentrale kulturtilbod tilgjengeleg på ulike språk.

Rahimollah Jurmy er tilsett på prosjektet Kulturnett på persisk. Jurmy er utdanna journalist frå Afghanistan, busett i Førde. Han har i fleire år vore tilknytt avisa Firda.

7. Multimediaarkiv for kultursektoren ABM-sektoren i Sogn og Fjordane har hand om mykje audiovisuelt materiale. Materialet spenner frå produksjonsarkiv etter lokale mediebedrifter til stadnamnopptak, livsminneintervju og dokumentasjonsopptak av tradisjonelle arbeidsprosessar. Ved prosjektstart i 2005 var det eit behov for å samordne strategien både for innsamling, vern og formidling av denne typen arkiv. Målet med arbeidspakken var difor å 1) utvikle ei effektiv digitaliseringsavdeling for kultursektoren i Sogn og Fjordane, 2) innarbeide gode rutiner for registrering av metadata og 3) byggje opp eit godt multimediearkiv med formidling av innsynsfiler via Internett. I løpet av prosjektperioden har vi etablert ein digitaliseringsstasjon ved Fylkesarkivet. Fylkesarkivet kan no handsame ei rekkje analoge og digitale format og migrere dette til filbasert lagring. Migrering frå analog film (8 mm og 16 mm) kjøper vi enno eksternt frå Nasjonalbiblioteket og private aktørar. Vi har kartlagt førekomstar av audiovisuelt arkivmateriale i ABM-sektoren og starta arbeidet med å digitalisere dette. Via webgrensesnitt kan musea etterpå sjølve registrere metadata på grunnlag av innsynsfiler i Windows Media streaming-format. Kvar institusjon kan vidare integrere søk og publisere innsynsfiler på sine heimesider. Vi har også etablert nye filbaserte innsamlingsmetodar for ny-innsamling av lyd. R-DAT, minidisk og kassettband er fasa ut til fordel for Fostex-FR2 feltopptaksmaskiner som sirkulerer etter behov. Opptaka vert gjort på minnekort og vert avlevert til Fylkesarkivet fortløpande. I arbeidet med vern og formidling av audiovisuelle arkiv er hovudstrategien filbasert langtidslagring. Når til dømes eit analogt lydband vert avlevert til arkivet vert dette digitalisert og masterfila vert lagra på SAN med tape-backup. Med utgangspunkt i den digitale arkivmasteren vert det så laga ein

eller fleire komprimerte innsynskopiar, som vert knytt opp mot registreringa i databasen.

Strukturen i MediaDB Bak publikumstenesta ”lyd og levande bilete” ligg ein Oracledatabase og webapplikasjonen MediaDB”. MediaDB fyller desse funksjonane: 1. Registrering av metadata knytt til handsaminga av audiovisuelle arkiv (opplysningar om teknisk tilstand for originalen, migreringsmetode, sakshandsamar med meir). 2. Registrering av metadata som skildrar innhaldet i audiovisuelle arkiv (fritekst-skildring, datering, emneord, kartfesting mm). 3. Framfinning- og depotstyringsverkty for audiovisuelle arkiv (innsyn via streaming-filer med referanse til depotplassering og masterfiler). 4. Publisering av opne audiovisuelle arkiv på Internett. 5. Formidling av klausulerte audiovisuelle arkiv til enkeltpersonar via personleg pålogging (tilgangskontroll basert på brukarident og rolle). Merknad: Det er implementert ein rollebasert tilgangskontroll som opnar opp for at ein kan gje enkeltpersonar ulik tilgang til innhald, men denne er ikkje teke i bruk i dagens versjon av applikasjonen. Tanken er at ein skal kunne gje finmaska tilgang slik at enkelte brukarar kan få innsyn i klausulert materiale, eventuelt med rettar til å indeksere innhaldet. Databasen strukturerer arkivmaterialet i fire ulike nivå:

Arkiv/Samling

Dette er toppnivået i strukturen. Samlingsnivået omfattar alt audiovisuelt arkivmateriale av ein og same arkivskapar. Lyd og video-opptak som har oppstått i ein samanheng, skal i utgangspunktet registrerast i databasen under ei samling.

Serie

Serienivået samanfattar arkivmaterialet i einingar som høyrer naturleg saman. Døme på ein serie kan være alle opptak knytt til ein og same produksjon (til dømes ein dokumentarfilm). Alle råopptak knytt til prosjektet vert då samla i ein serie. Sluttproduktet kan enten gå inn som eit objekt i serien, eller ein kan opprette ein eigen serie i samlinga som inneheld alle sluttprodukta i samlinga

Objekt

tildelt ein unik arkivsignatur som er sett saman av identifikator for serien og samlinga som objektet er ein del av.

Avsnitt

Vi deler ei lyd- eller videofil inn i avsnitt. Dette er i praksis bokmerke som er knytt til tidskoden i fila som vi knyter metadata til. Denne informasjonen er søkbar, og gjer det mogeleg å starte avspeling direkte frå trefflista ned på avsnittsnivå. (Sjå figur 19).

Omgrepet ”objekt” er brukt om datafiler. Ei datafil (lyd eller video) kan være ein 1:1 kopi av innhaldet på ei fysisk eining (videotape, spoleband, filmrull osb.), men dette er ikkje ein regel. Når ei fysisk eining vert digitalisert og splitta til fleire datafiler er altså filene objekt medan den originale fysiske eininga er bærar av originalar til fleire objekt i databasen. Kvart medieobjekt får

Fig. 19. Eit søk etter ”Navarsete” tek deg direkte til eit bokmerke som ligg 5 minutt og 29 sekund ute i ei videofil.

Døme: Arkivet etter mediebedrifta Vest Visjon A/S utgjer ei samling i databasen. Dei ulike prosjekta som bedrifta har jobba med, utgjer seriar. Måløyvegen, Treskofabrikken i Sellevåg, Fjaler/ United World College osb. er prosjekt som vi i databasen altså samlar under serienivået. Kvart

av desse prosjekta består av ei mengde objekt og omfattar både råopptak og ein ferdig Mastertape. Det er på objektnivået vi finn innhald vi kan sjå eller høyre. I MediaDB kan vi altså i tillegg dele objektet (filmen eller lydopptaket) inn i avsnitt (sjå Fig. 20).

Fig. 20. I MediaDB vert audiovisuelt arkivmateriale skildra på fire nivå: Arkiv/samling, serie, objekt og innhald (sekvens/avsnitt). Fig. 21. På samlingsnivået får du oversikt over alle seriar i samlinga. Ikonet til venstre tyder at serien har status ”under arbeid”.

Metadata på arkiv/samlingsog serienivået Innhald i arkivet/samlinga

Dette er ei oversikt over seriar som er knytt til samlinga. Her kan du endre rekkefølgje for visninga av innhaldet, slette seriar eller relasjonen mellom seriar og samlinga og søkje etter andre seriar i databasen for å flytte dei til gjeldande arkiv/samling. (Sjå Fig. 21).

Detaljar

Her styrer ein status for samlinga: ”under arbeid”, ”Ikkje tilgjengeleg online” eller ”online”. Her registrerer ein også omtale av samlinga, nøkkelord/ emneord, datering og geografisk referanse til fylke og kommune. Skjemaet inneheld også felt som gjeld informasjon om avleveringa av arkivet og vilkår knytt til dette.

Aktørar

Ein aktør er ein person, ei verksemd eller ein organisasjon som har ein eller annan relasjon til eit av nivåa i databasen. Under fana ”aktørar” knyter vi relasjonar mellom eit register over aktørar til samlinga eller serien, og registrerer (ved hjelp av ei rolleliste) kva type relasjon det er snakk om. Døme på roller er informant, intervjuar, fotograf osb. (Sjå Fig. 22).

Logg

Loggen viser alle endringar knytt til ein post og kven som har utført desse. Loggen vert automatisk generert av MediaDb. Skjemaet på serienivået er identisk med skjemaet for samlingsnivået. Under fana ”Innhald i serien” er objekt som er knytt til serien lista opp.

Metadata på ”objektnivået”

Detaljar

Skjemaet for detaljar knytt til eit objekt er likt skjemaet for samling og seriar, men har i tillegg desse felta: mediatype (lyd eller video), format original (til dømes analog lyd, mono), medium original (kva type (data) bærar originalen er lagra på), plassering original (referanse til magasinplassering) og kommentar original (nyttast til å skildre teknisk tilstand mm)

Aktørar

Skjemaet er identisk med samlingsog serienivået. (Sjå Fig. 23).

Arkiv

Under fana ”Arkiv” har vi samla informasjon om handsaminga av arkivmasterfiler og originalar. Figuren nedanfor viser at originalen er i DVformat. På grunnlag av denne er det laga ei MPEG2-fil som er lagra på harddisken SFFeh000005. (Sjå Fig. 24).

Online filer Under fana ”Online filer” administrerer vi streaming-filene som er knytt opp mot objektet. Vi kan knyte opp fleire innsynskvalitetar for eit objekt. Publikum kan då velje frå dei ulike kvalitetane i avspelaren. Mest brukt er streamingfiler som innheld fleire bandbreidder i ei og same fil (multible bitrate). Bandbreidda styrer då kva kvalitet som vert spelt av hjå sluttbrukar.

Metadata på avsnittsnivået Nederste nivå er ”Avsnittsnivået”. Dette er ei tidskodeinndeling av objektet. Tidskoden (tt:mm: ss) er identisk for arkivmasteren og innsynsfila. Ein kan difor arbeide med registrering av metadata på innhaldsnivået på to måtar:

Det er på dette nivået i databasen at innsynsfilene er knytt opp. Metadata er strukturert under seks faner: 1) innhald, 2) detaljar, 3) aktørar, 4) arkiv), 5) online filer og 5) logg

1) Ein kan registrere metadata i eksterne applikasjonar der ein arbeider med masterfilformatet og deretter importere dette i MediaDB.

Innhald

2) Ein kan også registrere metadata på innhaldsnivå direkte i mediaDb knytt opp mot tidskoden i Windows Media streaming filer.

Viser registrerte avsnitt i fila. Vi kan registrere avsnitt direkte i databasen, eller importere tidskode og innhaldsinformasjon frå eksterne applikasjonar. (Sjå Fig. 22).

Fig. 22. Fana ”Innhald” på objektnivå.

Fig. 23. Registrering av aktørar knytt til eit objekt.

Fig. 24. Under fana ”Arkiv” finn vi depostyringsverkty for digitale arkivmaster-filer.

Fig. 25, over: Registratorar kan redigere metadata i venstre kolonne direkte i avspelingsvindauge Fig. 26, til høgre: Registreringsskjema på avsnittsnivå

Tidskoden for streamingfila samsvarar med arkivfila, slik at det vert lett å finne fram til rett sekvens dersom ein skal nytte innhaldet til tv/ video-produksjon eller ynskjer kopi i eit anna filformat. Pålogga registratorar kan registrere metadata direkte i avspelingsvindauget for streaming-filer. Dette gjer det mogeleg å jobbe desentralisert med indeksering av innhald i eit medieobjekt. Via webpålogging kan ein spele av innsynsfiler og registrere metadata på avsnittsnivå (logging) i same vindauge. (Sjå Fig. 25 og 26). Kvart avsnitt kan kartfestast med XY koordinatar og knytast til eit temalag (Kultur og historie eller Fylkesfakta) i Fylkesatlas. Kartfesta avsnitt som er knytt til eit temalag vert tilgjengeleg via kartgrensesnitt på www.fylkesatlas.no

Fig. 27. Treffliste for søk etter ”fisk”.

Klausulering av innhald

I mediaDB kan registrator opne eller stenge tilgong via Internett på alle nivå. Om ein stengjer tilgong på samlingsnivået, er alt innhald i samlinga utilgjengeleg for publikum. Samlinga eller innhaldet i samlinga vil då heller ikkje bli tilgjengeleg i eit ope søk. Dersom samlingsnivået er ”ope” kan ein stengje enkeltseriar eller enkeltobjekt i ein open serie. Det er også mogeleg å klausulere avsnitt i filmen/lydfila. Avspelinga vil då hoppe over det klausulerte avsnittet og gå til neste ”opne” avsnitt i spelelista.

Fig. 28. Avansert sĂ¸k

Fig. 29. Katalogvising med stilark frĂĽ www.sfj.kulturnett.no Fig. 30. Video presentert via Fylkesatlas.

Grensesnitt for sluttbrukarar Du kan søkje i audiovisuelt arkivmateriale frå portalane www.sfj.kulturnett.no, og www.fylkesarkiv.no. Du kan også søkje via ABMsamsøk frå ei rekkje kommunale heimesider. I søkjefeltet kan du krysse av for media (ein kombinasjon av objekt og avsnittsnivået), samlingar eller seriar. Du kan også søkje etter personar/verksemder som har relasjonar til innhald i databasen (til dømes intervjuar, informant, utøvar osb.) Du kan fritt lage kombinasjonar av datagrunnlag ved å krysse av for fleire eller alle nivå. Trefflista vil vise kva objekt det er gjort funn i. Vi får også ei liste over avsnitt i fila der ”fisk” er registrert. Ved å klikke på eit avsnitt startar avspeling direkte frå gjeldande avsnitt. (Sjå Fig. 27). Fig. 31. Grensesnitt for avspeling av video.

Under Avansert søk kan du i tillegg til funksjonane i vanleg søk søkje etter emneord, kommune og tidsperiode. I felta ”Frå år” og ”Til år” kan du skrive ytterår for søket. For å søkje etter eit eksakt år skriv du same årstalet i begge felta. Feltet Arkivsignatur vert brukt til å søkje ved hjelp av arkivsignatur. Denne er sett saman av eit prefiks (SFFmm) og eit treledda løpenummer som avspeglar hierarkivet i databasen: SFFmm-00001.001.001 (Sjå Fig. 28). Under fana Katalog kan du bla gjennom hierarkiet i databasen frå samlingsnivået og nedover til serie og objekt. (Sjå Fig. 29). På www.fylkesatlas.no finn du kartfesta videoar når du aktiverer temalaget Fylkesfakta - video. Du finn fleire opplysningar ved å dra Finn-verktyet over eit eller fleire punkt. Klikk i trefflista i høgre kolonne for å starte avspeling. (Sjå Fig. 30).

Avspelingsvindauget Ein kan starte avspeling direkte frå trefflista, enten frå starten av ei fil eller frå starten av eit avsnitt i fila. I venstre kolonne kan du hoppe fram og tilbake til det avsnittet du ynskjer. Eit tekstfelt under avspelingsvindauget viser informasjon om avsnittet du ser/høyrer (Sjå Fig. 31).

Funksjonar: Videoen fyller heile skjermen når du klikkar på dette ikonet. Trykk esc på tastaturet for å gå tilbake til normal visning. Kopier lenke. Klikkar du dette ikonet vert ein URL med startID frå det tidspunktet du trykkjer bli kopiert til uklippstavla. Gi tilbakemelding. Her kan du gi tilbakemeldingar til Kulturnett Sogn og Fjordane. Vis på kart. Viser kartfesting på interaktivt kart (www.fylkesatlas.no). Ikkje alle medieobjekt er kartfesta. Hjelp. Tek deg til hjelpeteksten

I venstre kolonne er avsnitta i fila lista opp, og markøren viser kvar i fila du er. I tillegg viser ledeteksten under filmen kva opplysningar som er knytt til avsnittet. Du kan fritt hoppe i fila ved å klikke på ei oppføring i venstre kolonne. Du kan også vise filmen i fullskjermsmodus, lage url frå kvar som helst i lydfila, gje feedback til administrator, sjå kartutsnitt (gjeld berre kartfesta objekt), velje bandbreidde eller sjå i hjelpeteksten.

Deling og distribusjon Ved hjelp av ABM-samsøk er det mogeleg å lage søkefelt som går mot ei eller fleire spesifikke samlingar. Ein institusjon som

avleverer arkivmateriale kan då kople eit søk i eigne samlingar til sine nettsider. Publisering av enkeltfiler gjer ein ved å hente URL frå avspelingsvindauge. Alle programtillegg som handsamar geodata byggjer på felles standarar. Andre ABMinstitusjonar kan difor registrere sine data i same database, eller ein kan opprette ein ny virtuell database. Opplasting av streamingfiler skjer då via ftp. Pr. 31.12.2007 inneheld basen 1250 objekt fordelt på 98 seriar og 46 arkiv/samlingar.

8. Samarbeid med kommunane i Sogn og Fjordane Samarbeidet med kommunane var to-delt: 1) Arbeid med nettverket med kommunane 2) Samarbeid med kommunane om lokale prosjekt knytta til fotovern. Kommunane var ei sentral målgruppe, og medarbeider med ansvar for samarbeid med kommunane var tilsett i 40% stilling frå 01.01.06 til 30.06.07. Det var formulert følgjande mål for arbeidspakken: •

Etablere eit aktivt nettverk i Sogn og Fjordane kring utviklinga av nettbaserte kulturtenester.

•

Utvikle teknologiske løysingar der tenestene i Kulturnett Sogn og Fjordane kan syast inn i kommunane sine heimesider.

•

Stimulere løysingar der kommunane i Sogn og Fjordane tek i bruk mest mogleg av tenestene i det nye Kulturnett Norge. Aktuelle tenester er institusjonsregister, person-/kunstnarregister, kulturkalender og tenester frå arkiv, bibliotek og museum.

•

Tett samarbeid om lokale prosjekt.

Mykje av arbeidet i arbeidspakken var konsentrert kring etablering av eit kontaktnett i kommunane. Samarbeidet tok utgangspunkt i lokale tilhøve. I størst mogleg grad ynskte vi å tilpasse opplegg og tenester i prosjektet til behov i kommunane. Målet var at alle kommunane i fylket skulle få tilbod om tenester som dei kunne ha nytte av før prosjektet vart avslutta.

• Etablere eit aktivt nettverk i Sogn og Fjordane kring utviklinga av nettbaserte kulturtenester. Våren 2005 var det møte med alle kommunane om prosjektet. I 2006 og 2007 satsa vi på regionvise

møte og møte med einskild-kommunar for å kunne gå nærare inn i diskusjon om samarbeid med kvar kommune. I tillegg vart det orientert om prosjektet på ei rekkje møte og konferansar i perioden 2005 - 2007. Gjennom heile prosjektperioden har kommunar og kulturinstitusjonar i fylket fått nytt frå prosjektet i form av epost-meldingar. Det var særleg tre punkt vi fokuserte på i møta med kommunane: direkte inngang til ABMsamsøk og integrering av Kulturnett på kommunale heimesider, felles kulturkalender og bidrag til Nytt og aktuelt på Kulturnett Sogn og Fjordane. I tillegg gjekk vi gjennom status i kommunane når det galdt innsamla og digitalisert materiale innanfor ABMsektoren. ABM samsøk er ei ny teneste frå Kulturnett Sogn og Fjordane. Gjennom samsøket kan brukarane gjere eit samla søk i basane til fylkesbiblioteket, fylkesarkivet og dei store musea i fylket. Det er utvikla eigne løysingar som kan integrerast i kommunane sine heimesider. Sjå meir om dette under avsnittet om teknologiske løysingar. Prosjektet vart presentert på nettverksmøte for kultursjefane i Nordfjord to gonger (Gloppen, Bremanger, Selje, Vågsøy, Hornindal, Eid, Stryn), på regionrådsmøte i HAFS (Hyllestad, Askvoll, Fjaler, Solund, Gulen) og på møte med regionrådet SIS, samarbeidskommunane i Sunnfjord (Førde, Naustdal, Gaular, Jølster, Flora). Etter dei regionvise møta var vi i kontakt med kulturansvarleg eller annan kontaktperson for å drøfte korleis vi kunne følgje opp i den einskilde kommune, og vi hadde oppfølgingsmøte med nokre av kommunane i tillegg til telefonrundar og epost-kontakt. I Sogn kalla vi i samarbeid med regionrådet inn kulturansvarlege til samla informasjonsmøte, men dette måtte avlysast på grunn av møtekollisjonar i kommunane. I staden fekk kommunane tilbod om møte enkeltvis, og nokre av kommunane tok i mot dette tilbodet. Elles har den einskilde kommune fått informasjon over telefon eller i epost alt etter ønske og behov.

Kontakt med den einskilde kommune HAFS På møte i HAFS regionråd i juni 2006 vart prosjektet presentert samla for kommunane. Gulen: Tusenårsstaden Gulatinget er i gang med å lage nye nettsider i samarbeid med Fylkesarkivet.

Askvoll: Vi hadde møte med kommunen i oktober 2006. Dei kom med konstruktive tilbakemeldingar på utforming av ABM samsøk, og var innstilte på å gje tilgang til dette frå eiga heimeside. Kommunen vurderte kulturkalenderen.no mot andre løysingar som kan vere aktuelle. Dei ville gjerne ha Fylkesarkivet med i referansegruppa for utvikling og utprøving av dei nye nettsidene. Fjaler: Prosjektet vart presentert i møte med kommunen i oktober 2006. Fjaler var første kommune som la direkte inngang til ABM samsøk på si heimeside. Kommunen har og teke i bruk kulturkalenderen.no med inngang frå heimesida. Hyllestad: Vi hadde møte med kommunen i mai 2007. Dei var i ferd med å leggje ut ABM samsøk. Solund: Kommunen har signalisert interesse for prosjektet, men dei har førebels ikkje hatt kapasitet til å ta fatt i denne saka.

Arbeidet må koplast til utarbeiding av pedagogisk opplegg for Gulatinget og tilrettelegging for turistar. I tillegg til Fylkesarkivet, vil Stiftinga Jensbua, Den kulturelle skulesekken, representantar for grunnskulen, vidaregåande skule og Røde Kors Nordisk United World College m.fl. vere samarbeidspartar i utvikling av Gulatinget. I 2006 var utarbeiding av utviklingsplan ei prioritert oppgåve i Gulatingsprosjektet. Denne er no klar, og fokus framover vil vere på arbeid med nettsidene. Det er laga innhaldsoversyn for dei nye sidene, og prosjektet har fått avsett nokre midlar til design. Kulturkalenderen vil verte integrert i nettsida. Nettressursar innan ABM for kommunen generelt må sjåast i samanheng med Gulatinget sine nettsider.

Møte med kulturnettverket i Nordfjord på Kråkenes fyr i mai 2006. Frå venstre: Marie E. Haug (Hornindal), Olav Horn (Vågsøy), Jan Kjetil Øygard (Gloppen), Myrtel Thomassen (Stryn), Aslaug N. Bjørlo (Nordfjord folkemuseum).

Nordfjord Kultursjefane og direktøren ved Nordfjord folkemuseum har faste nettverksmøte nokre gonger i året. Vi presenterte prosjektet på slike møte i mai 2006 og i januar 2007, og sende i tillegg oppdatert informasjon om prosjektet til nettverksmøte i oktober 2006. Gloppen, Hornindal og Selje har lagt inn ABM samsøk på sine heimesider, og fleire kommunar ville sjå på korleis dei kan gjere dette. Dei vurderte og kulturkalenderen.no som eit alternativ for felles kalenderløysing.

Nordfjord folkemuseum ynskte kurs i Kulturnett for alle tilsette, og dette vart gjennomført i juni 2007 i samarbeid med fotoarkivar Arild Reppen og Gloppen bibliotek. Bakgrunnen var behov for å kunne meir om ABM-ressursar i museet sitt eige registrerings- og bevaringsarbeid, men og for å kunne formidle nettbaserte tilbod aktivt til publikum. Sunnfjord SIS, Samarbeidskommunane i Sunnfjord, fekk prosjektet presentert på møte i september 2006.

Førde: Kommunen fekk orientering om prosjektet på møte i februar 2007. Sogn Regionrådet i Sogn kalla inn til informasjonsmøte om prosjektet i oktober 2006, men møtet måtte diverre avlysast grunna samanfall med andre møte i regionen. Regionrådet har fått tilsendt informasjon. Dei har og fått orientering om prosjektet tidlegare. Kommunane fekk tilbod om nye møte, og nokre tok i mot dette. Alle har fått tilsendt informasjon om prosjektet.

Jølster: Vi hadde møte med kommunen i november 2006, med særleg fokus på kulturkalenderen.no. Musikkrådet i kommunen har vore pådrivar for å få til ei god løysing her. Kommunen har teke i bruk kulturkalenderen, og vil leggje samsøket ut på heimesida.

Årdal: Vi hadde møte med kommunen i mars 2007. Årdal har lagt ut ABM samsøk, og er engasjert i prosjekt om nettbasert formidling av fornminne.

Gaular ynskte å få prosjektet presentert samla for administrasjonen og for representantar for dei frivillege organisasjonane, og det vart gjort på eit kveldsmøte i februar 2007. Lenke til Kulturnett og ABM samsøk var lagt ut på biblioteket sine heimesider.

Aurland: Vi hadde møte med kommunen i mai 2007. Dei var i ferd med å leggje ut ABM samsøk. Kommunen ynskte å ta i bruk kulturkalenderen.no.

Naustdal: Prosjektet vart presentert på ope møte som Vevring grendelag skipa til i samarbeid med fylkeslandbrukskontoret i februar 2007. Vevring har lagt ut samsøk på grendelaget sine heimesider. Dei er og interesserte i å ta i bruk ABM-tenestene i oppbygging av tursti-nett i bygda. Vi hadde møte med kommuneadministrasjonen i mars 2007. Naustdal var særleg interessert i det pedagogiske opplegget som ligg i prosjektet. Dei såg for seg eit samarbeid mellom skular, ABMinstitusjonar og sogelag, knytt til Vestlandshistoria som kom ut i 2006. Fylkesarkivet deltok på eit drøftingsmøte om dette opplegget i mai 2007, med representantar frå Naustdal kommune, Universitet i Bergen, Høgskulen i Sogn og Fjordane m.fl. Naustdal ville leggje ut ABM samsøk på heimesida. Flora: Prosjektet vart presentert på møte med kommunen i april 2007. Flora har vore aktiv brukar av kulturkalenderen. Dei er i ferd med å integrere ABM samsøk på heimesidene sine.

Lærdal: Vi hadde møte med kommunen i mai 2007. Dei var i ferd med å leggje ut ABM samsøk.

Leikanger var i gang med å produsere nye kulturog ungdomssider. ABM samsøk ville kome her. Kommunen har inngang til kulturkalenderen.no frå heimesida. Sogndal: ABM samsøk ligg på biblioteksidene, og kommunen har dessutan teke i bruk kulturkalenderen.no. Vik har signalisert interesse for ABM samsøk, og har fått informasjon om korleis dei kan leggje det ut på sine heimesider. Dette vil kome når dei har kapasitet til det. I tillegg har vi formidla informasjon ved ulike høve til kulturansvarlege eller andre tilsette i Luster og Balestrand. Høyanger er i gang med eit stort lokalhistorie på nett-prosjekt, og har gjennom det tett kontakt med fylkesarkivet. Dei er difor ikkje kontakta i denne samanhengen. Sogelag og pensjonistlag I arbeidspakken ligg og kontakt til sogelag og pensjonistlag med tilbod om kurs i bruk av Kulturnett Sogn og Fjordane og andre tenester. Prosjekt-koordinator har halde eit kurs i kvar

region i september 2007 som del av prosjektet. Kursa vart arrangerte i samarbeid med museum, bibliotek og sogelag. Vaksenopplæringsforbundet i Sogn og Fjordane marknadsførte kursa som del av sitt opplegg kring Læringsveka 2007. Kulturavdelinga Prosjektet vart presentert i møte med tilsette i februar 2006 og i oktober 2006, siste gang i samband med lunsjforedrag om kulturformidling på nett. I tillegg har bidrag til Nytt og aktuelt vore tema i mange samanhengar. Ei eiga gruppe har hatt ansvar for nyhende-oppfølginga. Det har vore arbeidd for å få inn fleire nyhende-saker, og i periodar har avdelinga hatt ein jamn straum av artiklar på Nytt og aktuelt. Oppfølgjinga har likevel vore noko varierande avhengig av kapasitet på avdelinga. Det er eit mål å få til gode rutinar på dette, og på å knyte nyhende-sakene til innføringar i kulturkalenderen på Kulturnett. Våren 2007 vart det sett ned ei mediestrategigruppe på kulturavdelinga. Gruppa har ansvar for å planleggje informasjon på nettsidene og elles. I møte med leiar i gruppa har vi drøfta behovet for å få forankra bruk av Kulturnett Sogn og Fjordane i tiltak og rutinar som gruppa vil leggje opp til. Dette vil mellom anna gjelde bidrag til Nytt og aktuelt og kulturkalenderen.

• Utvikle teknologiske løysingar der tenestene i Kulturnett Sogn og Fjordane kan syast inn i kommunane sine heimesider ABM samsøk vart utvikla som eit nytt tilbod på Kulturnett Sogn og Fjordane hausten 2006. Samsøket gjev inngang til ei rekkje databasar innan arkiv-, bibliotek- og museumssektoren i fylket, t.d. fylkesbiblioteket sine mediebase, Fjognedok (lokalhistorisk bibliografi), musea sin felles gjenstandsbase, kulturhistorisk leksikon, stadnamn-og fotobasane, møtebokarkivet og lydarkivet. Slår vi opp på ”Jakob Sande”, får vi ei samla oversikt over kva som finst av materiale knytt til diktaren, anten det er artiklar, bøker, foto, stadnamn eller lydopptak. I tillegg til det felles samsøket på Kulturnett, er det utvikla ei løysing tilrettelagt for kommunale heimesider. Samsøket for kommunane var klart i januar 2007. Her kan vi på ein enkel måte få tilgang til all informasjon som gjeld den einskilde kommune, i eit samleoversyn eller ved at vi søkjer på eit spesielt emne. Kommunane har vore aktive medspelarar i å byggje opp samlingane til arkiv, Fig. 32. ’Fjaler før og no’.

Fig. 33. Årdal nyttar logoen til prosjektet.

bibliotek og museum i fylket. Samsøket er eit stort framsteg når det gjeld å gjere innhaldet i samlingane meir tilgjengeleg for folk flest. Fjaler, Gloppen, Hornindal, Selje og Årdal har lagt direkte inngang til samsøket frå sine

heimesider, og fleire kommunar er i ferd med å gjere dette. Sogndal og Gaular har lagt samsøket frå biblioteksidene sine.

Fig. 34.

Nokre av kommunane har valt si eiga overskrift på samsøket, t.d. Fjaler, som har valt å kalle menypunktet for ”Fjaler før og no” (Fig. 32). Andre, som Årdal, har nytta logoen som prosjektet tilbyr (Fig. 33).

• Stimulere løysingar der kommunane i Sogn og Fjordane tek i bruk mest mogleg av tenestene i det nye Kulturnett Noreg. Aktuelle tenester er institusjonsregister, person-/kunstnarregister, kulturkalender og tenester frå arkiv, bibliotek og museum. Dette gjeld innhald og heng saman med punkta over. Nettverksarbeid og marknadsføring vil føre til meir aktiv bruk av Kulturnett. Det finst store digitale ressursar tilgjengeleg, men dei er ikkje er godt nok kjende for folk. Utfordringa vår er i samarbeid med kommunane å få ABM-ressursane til å framstå som eit samla tilbod for sluttbrukarane. I prosjektperioden har kommunane Jølster, Leikanger, Sogndal og Fjaler lagt inngang til kulturkalenderen.no frå sine heimesider. Flora var tidlegare den einaste kommunen i Sogn og Fjordane som nytta kulturkalenderen aktivt. Også institusjonar og organisasjonar nyttar i nokon grad kulturkalenderen til å registrere arrangement. Mange kommunar er i ferd med å vurdere aktuelle kalenderløysingar, deriblant kulturkalenderen.no.

• Tett samarbeid om lokale prosjekt Det har vore ei rekkje delprosjekt i kommunane, t.d. fotoprosjekt i Høyanger og Askvoll, kartlegging av nærmiljø i Luster, verdsarvprosjekt i Aurland og prosjekt om nettformidling av fornminne i Årdal. Utfordringar framover I høve til kommunane vert utfordringa framover å halde ved like eit godt nettverkssamarbeid. Kvardagen i kommunane er travel, og det er ikkje lett å kome igjennom med nye tiltak. Kommunane

har vore sentrale i å byggje opp store ressursar innan ABM-sektoren i vårt fylke. Slik har dei vore med på å leggje til rette for at Sogn og Fjordane fekk status som prøveregion for nettbasert kulturog kunnskapsformidling. Vi har prøvd å få fram engasjement hos kommunane når det gjeld å ta ABM-ressursane i bruk i større grad. Det vert viktig framover å halde tett kontakt med kommunane, slik at motivasjonen som er bygt opp ikkje forsvinn i dagleg tidspress. Informasjonsarbeidet mot kommunane er ei permanent oppgåve for alle ABM-institusjonane, og må justerast etter som ny teknologi gjev rom for nye formidlingsløysingar. I prosjektet har vi peika på nokre slike løysingar. Å få ut meir kunnskap om kva som finst av ressursar og korleis desse kan gjerast tilgjengelege må vere ei prioritert oppgåve i ABM-arbeidet framover. I prosjektet har vi drøfta kva kommunane kan bidra med når det gjeld vidare utvikling av nettbaserte tenester. Ein slik diskusjon må gå over tid om vi skal nå fram til gode og varige løysingar. Får vi fleire til å gje inngang til ABM-ressursane frå heimesidene og til å ta i bruk t.d. kulturkalenderen.no, vil det medverke til å halde oppe eit aktivt kulturnettverk. Fleire kommunar er i ferd med å vurdere nye løysingar for heimesidene sine. ABM-institusjonane bør vere aktive i å gje informasjon til dette planarbeidet. Å få kommunane til å bidra med nyhende på Kulturnett har vore vanskeleg. Nytt og aktuelt har vore marknadsført i mange samanhengar, men det er ein betydeleg terskel kommunane skal over før dei tek i bruk Kulturnett som informasjonskanal ut til publikum. Er det kapasitet i Kulturnettadministrasjonen, kan ei løysing vere å hente nyhende frå kommunane og presentere desse på Nytt og aktuelt. Slikt arbeid er tidkrevjande, og notisar frå kommunale heimesider er ikkje alltid eigna til direkte overføring til Nytt og aktuelt. Oftast må dei omarbeidast om dei skal ha interesse i eit fylkesdekkande organ som Kulturnett. Men innsats over tid kan føre til at ein del av kommunane sjølve ser nytte i å bruke Kulturnett. Det vil og vere gunstig om fleire kommunar tek i bruk kulturkalenderen.no. Kalenderen vil kunne fungere som ei bru over til Nytt og aktuelt.

Også i kulturavdelinga og andre fylkeskommunale avdelingar og institusjonar må det vere eit mål å auke motivasjonen til å nytte Kulturnettet. Eit samordna ABM-perspektiv i formidlingsarbeidet sikrar sluttbrukaren det beste resultat på kortast tid. Fylkeskommunale etatar må og verte flinkare til å nytte kulturkalenderen.no og Nytt og aktuelt. Meir innhald gjer det lettare å få til ein mangfaldig bruk av basar og tenester. Ei utfordring i arbeidet framover er å gjere Kulturnett tilgjengeleg for fleire grupper. Vidare utvikling av Kulturnett på persisk er eit bidrag i den retning. Markeringsåret for kulturelt mangfald i 2008 og vidareføring av Nettbasert kulturog kunnskapsformidling til eit vestlandsprosjekt kan opne for nye løysingar på dette området.

Kulturavdelinga i fylkeskommunen vil vere sentral for å bidra med innhald på Kulturnett og for å motivere kommunar og organisasjonar å bruke nettet. Kulturavdelinga mottek informasjon frå heile fylket, og har oversikt over kva som rører seg på kulturområdet i kommunane. I prosjektperioden har det vorte fleire artiklar på Kulturnett frå avdelinga, og målet må vere etablering av faste rutinar for å få inn tekstar til m.a. Nytt og aktuelt og kulturkalenderen.no. Eit viktig resultat av prosjektet er at Kulturnett har opna seg mot ei gruppe framandspråklege. Kulturnett på persisk er eit bidrag til å gjere Kulturnett tilgjengeleg for nye målgrupper.

Oppsummering Arbeidet i arbeidspakken har vore organisert som eit breitt informasjons- og nettverksarbeid. Prosjektet har hatt ein omfattande kontakt til kommunane i form av møte, utsendt informasjon, telefon og epost. Vårt inntrykk er at kommunane er godt kjende med prosjektet, og at dei har meir kunnskap om ABM-ressursar på nett enn dei hadde før vi starta prosjektet. Informasjon om databasar, tenester og andre tilbod på Kulturnett og Fylkesatlas har vorte godt motteke. Nokre kommunar har lagt ut ABM samsøk på sine heimesider, og fleire har signalisert at dei vil gjere dette så snart dei har kapasitet til det. Fleire kommunar har teke kulturkalenderen.no i bruk, og løysinga vert vurdert som eit alternativ i kommunar som er i ferd med å planleggje nye heimesider. Det som har vore tyngst å få til, er å få kommunane til å bidra til Nytt og aktuelt. Her er det langt igjen før det å bruke Kulturnett til å orientere om kultursaker vert ein naturleg del av informasjonsarbeidet i kommunane. Nytt og aktuelt har vore marknadsført på alle møte, i epostmeldingar og i kontakt elles. Men resultatet har vore magert så langt. Dette kan endre seg når kommunane i større grad gjer ABM-ressursar tilgjengelege på sine heimesider, og når fleire tek i bruk kulturkalenderen.no.

Samarbeid med kommunane - fotobevaring I samarbeid med lokale partnarar er arbeids- og ansvarsdelinga denne:

Fotobevaringsarbeidet i Sogn og Fjordane er basert på tett samarbeid med lokale partnarar. Denne delrapporten vil difor i første rekke rapportere mot det siste delmålet ”tett samarbeid om lokale prosjekt”. I prosjektperioden vart følgjande fotodokumentasjonsprosjekt utført: ”Høyanger i endring” i Høyanger; ”Brathole/Døsen” i Luster; ”Udberg” i Årdal; og ”Bergum” i Sogndal. I første del av rapporten vert dei generelle prinsippa for samarbeid med lokale partnarar gjort greie for, deretter følgjer det rapportar frå kvart av dei fire nemnde fotobevaringsprosjekta. I siste del av rapporten vert det gjort greie for nokre felles erfaringar frå samarbeidsprosjekta, og kva utfordringar fotodokumentasjonsarbeidet i Sogn og Fjordane står overfor i tida som kjem.

Fotobevaring – samarbeid med lokale partnarar Fylkesarkivet tilbyr gratis deponering av fotosamlingar ved vårt klimastyrte fotomagasin på Sandane. Som vederlag får arkivet rett til å produsere kopiar av det deponerte materialet, og høve til å søke samarbeid med andre institusjonar i samband med registrering, ordning og finansiering av arbeidet med det deponerte materialet. Ved gjennomføring av digitaliseringsog dokumentasjonsarbeid knytt til deponerte eller innlånte fotosamlingar søker Fylkesarkivet generelt samarbeid med eigar av materialet, og eventuelt også ein tredje part.

Fylkesarkivet i Sogn og Fjordane: - ordnar og digitaliserer materialet - står for den faglege organiseringa og oppfølginga av dokumentasjonsarbeidet - offentleggjer og formidlar frå materialet - står for drift og utvikling av databaseverktøy og andre teknologiske løysingar

Lokale partnarar: - gir eit økonomisk delbidrag på kr. 15,per bilete - utpeikar ein lokal kontaktperson for arbeidet - rekrutterer lokal arbeidsgruppe og informantar - samlar inn og registrerer informasjon til bileta under rettleiing frå Fylkesarkivet

I tråd med arbeidsdelinga internt, er det fotoarkivar på Sandane som ordnar og digitaliserer materialet, medan fotoarkivar på Leikanger står for kontakten med lokale partnarar og administrerer dokumentasjonsprosjekta. Etter at fotomaterialet er ordna og digitalisert, startar dokumentasjonsarbeidet som er organisert i ein tretrinns arbeidsprosess (Tabell 5).

Tabell 5.

Kva?

Media

Kven?

Innsamling av biletinformasjon

Papirskjema og arbeidskatalogar

Lokalsamfunnet, frivillige (lokale partnarar)

Elektronisk registrering av biletinformasjon

Database

Frivillige registratorar, kursa av Fylkesarkivet (lokale partnarar)

Kvalitetssikring og publisering av biletinformasjon

Database / www.fylkesarkiv.no

Fotoarkivar Leikanger

Innsamling av biletinformasjon

Papirskjema (vedlegg 1) og arbeidskatalogar vert gjort offentleg tilgjengelege for lokalsamfunnet på til dømes bibliotek og eldresenter, og prosjektgruppa går breitt ut og inviterer lokalbefolkninga til å bidra med informasjon til bileta. Dokumentasjonsprosjekta vert gjort kjent for lokalsamfunnet i form av fotokveldar og annonsering i lokale media. Den lokale prosjektgruppa organiserer gjerne også frivillige arbeidsgrupper som jobbar jamleg med fotoregistrering på papirskjema. Papirskjema som vert nytta i denne fasen av arbeidet er forenkla i høve registreringsskjema for foto i fotobasen. Informasjonsinnsamlinga er sentrert rundt fire hovudspørsmål: (1) Kva tid er biletet teke? (datering); (2) Kvar er biletet teke? (stad); (3) Kva syner biletet? (omtale/bilettekst);

(4) Kven er avbilda? (namn på avbilda personar). I tillegg skal informanten registrere sitt eige namn og eventuelle andre kjelder som er nytta i arbeidet med biletet. Ein rettleiande tekst er trykt under kvart av punkta som skal fyllast ut i skjemaet. I tillegg er det laga eit eige informasjonsark som forklarar korleis ein kan lage personkart dersom det er naudsynt for å sikre sikker identifisering av avbilda personar (vedlegg 2).

Elektronisk registrering av biletinformasjon

Det er den lokale prosjektgruppa som har ansvar for å rekrutterer personar til å utføre elektronisk fotoregistrering, medan Fylkesarkivet har ansvar for å gi naudsynt opplæring i fotobasen og fortløpande oppfølging av arbeidet som vert gjort. I dei fleste prosjekt vil også denne fasen av dokumentasjonsarbeidet vere basert på frivillig arbeid. Skjema for registrering av foto i fotobasen har langt fleire felt enn forenkla registreringsskjema på papir. Sjå skjema øvst på neste side (Fig 35). Dei frivillige registratorane oppdaterer/ registrerer hovudsakleg informasjon i felta motiv, datering, kommunenummer/ kommune, distrikt, adresse, gardsnummer/ bruksnummer og omtale. I tillegg kjem feltet informant og registrering av namn på avbilda personar i ein eigen tabell (Fig. 36). Registratorane må redigere og eventuelt supplere informasjonen som kjem inn på papirskjema. Til dømes må informasjon om kvar eit bilete er teke, som er eitt felt på papirskjemaet, fyllast ut i 6 ulike felt i fotobasen (kommunenummer/kommune, distrikt, adresse og gardsnummer/ bruksnummer). Likeins er det i fotobasen felt for registrering av føde- og dødsåra til avbilda personar, to felt som ikkje finst på det forenkla registreringsskjemaet.

Fotoarkivar Arild Reppen på reprotur til Askvoll: Avfotografering av bilete. (Fotograf: Arild Reppen).

Fig. 35.

Fig. 36.

Kvalitetssikring og publisering Fotoarkivar på Leikanger har ansvar for å kvalitetssikre informasjonen som blir lagt inn i fotobasen av registratorane. Kvalitetssikringsarbeidet inkluderer både sjekk av at alle felta er fylt ut på rett måte, korrekturlesing og redigering av bilettekst, og eventuelt supplering av informasjon og produksjon av elektroniske personkart. Fotoarkivaren kommuniserer direkte med den enkelte registrator via e-post. Manglar vesentlege opplysningar om eit bilete som er sendt til fotoarkivaren for kvalitetskontroll, får registratoren biletet i retur med melding om kva som må utbetrast. I løpet av prosjektperioden 2005-2007, har fotobasen vorte utbetra, slik at kvalitetssikrings arbeidet har vorte lettare å administrera. Tre nye administrative felt er lagt til i skjema for foto: (1) ”Status”, med underkategoriane ”foto oppretta”, ”under arbeid”, ”kontroll arkivet” og ”ferdig handsama”. Alle foto får status ”foto oppretta”

når dei vert lasta opp. Registratoren gir bilete status ”under arbeid” når han/ho jobbar med dei og status ”kontroll arkivet” når innføringane skal sjekkast av fotoarkivar. Fotoarkivar gir så bileta status ”ferdig handsama” når biletopplysningane er kvalitetssikra; (2) ”Registrert av” (kven har lasta opp biletet i fotobasen); (3) ”Sist oppdatert av” (kven har sist endra/lagt til biletinformasjon). Med desse nye administrative felta har ein gode verktøy for å følgje progresjonen i arbeidet med ei gitt biletsamling, og fotoarkivaren kan også gi spesifikke tilbakemeldingar til kvar av registratorane. Etter at Fylkesarkivet har kvalitetssikra registreringane i fotodatabasen, vert bilete og tekst publiserte på Kulturnett, der også nyhendemeldingar, nettutstillingar og artiklar tilknytt fotodokumentasjonsprosjekta vert publiserte. Dei publiserte fotoa kan søkast opp ut frå ei rekke søkekriterium (Fig 37):

Fig. 37

Brukarane kan sĂ¸ke etter avbilda personar i eit eige sĂ¸keskjema (Fig. 38). Per i dag er over 175.000 bilete registrert i fotobasen, medan over 220.000 avbilda personar er registrert.

Fig. 38

Fig. 39

Brukarane kan legge inn brukarkommentarar til enkeltbilete pĂĽ fylkesarkiv.no, og dei kan ogsĂĽ tinge kopiar av bileta (Fig. 39).

Fylkesarkivet tilbyr tilpassa databaseløysingar slik at databasetenester for foto (og andre fagområde ved arkivet) kan integrerast i heimesida til lokale partnarar. Årdal kommune er ein av dei kommunane som har teke i bruk den nye tenesta ABM-samsøk på si heimeside, og dermed kan innbyggjarane enkelt søke opp historisk materiale frå kommunen (Fig. 40).

Fig. 40.

Fotobevaringsprosjekt 2005-2007 ”Høyanger i endring” Prosjektet ”Høyanger i endring” har som målsetjing å dokumentere utviklinga av industristaden Høyanger, og er eit samarbeid mellom Høyanger Næringsutvikling, Høyanger kommune og Fylkesarkivet i Sogn og Fjordane. Lokal kontaktperson for arbeidet er kulturkonsulent Helena Kjepso, Høyanger kommune. Prosjektet omfattar: (1) Digitalisering og innsamling av opplysningar til allereie innsamla fotomateriale; (2) Livsminneintervju (lydopptak) med eldre folk frå Høyanger; og (3) Digitalisering og registrering av eldre film og video frå Høyanger. I det følgjande vil det bli rapportert frå fotobevaringsdelen av prosjektet. I samband med prosjektet ”Høyanger i endring” har 8045 bilete vorte digitalisert. Av desse 8045 bileta, er 7245 bilete frå arkivet til Høyanger verk, 300 er flyfoto frå Fjellanger Widerøe og 500 bilete er samla inn frå ymse private eigarar. Bileta er

Fotograf: Arild Reppen.

daterte frå ca. 1910-1960. Prosjektet har ført til at Høyanger no er den kommunen i fylket som har flest foto i fotobasen til Fylkesarkivet. Dokumentasjonsarbeidet tok til hausten 2006. Arbeidskatalogar og papirskjema vart då gjort tilgjengelege på Høyanger folkebibliotek, Høyanger Industristadmuseum og Høyanger eldresenter. I samband med oppstarten av dokumentasjonsarbeidet har det blitt halde fleire fotokveldar for å skape merksemd om og interesse for arbeidet med fotosamlinga. Oppmøtet på desse arrangementa har vore bra, med ein 30-50 frammøtte kvar gong. Ytre Sogn har jamleg trykt bilete frå prosjektet under rubrikken ”Høyanger i endring” med oppfordring til lesarane om å bidra med informasjon til bileta. Høyanger kommune tilsette dessutan Gaute Ljotebø, historiestudent ved Universitetet i Bergen, i ei mindre deltidsstilling for å rekruttere informantar og skape struktur i det lokale fotodokumentasjonsarbeidet. Ljotebø har også hatt sommarjobb på Høyanger Industristadmuseum

i 2007, og arbeidet med fotosamlinga var då ein integrert del av arbeidsoppgåvene hans. 7 personar har fått opplæring i elektronisk fotoregistrering – 3 personar frå den lokale arbeidsgruppa og 4 frivillige (pensjonistar). Den elektroniske registreringa av biletinformasjon vart satt i gang hausten 2006. Per dags dato er 271 bilete ferdig handsama i fotobasen, og i tillegg kjem 320 papirskjema som enno ikkje er handsama elektronisk. Det er samla inn informasjon til fleire bilete enn desse tala tyder på: Mange av bileta frå Høyanger verk har nemleg same motivet, og då vert det ikkje fylt ut eit eige papirskjema for kvart av dei. Det er lagt inn ein brukarkommentar til fotosamlinga Internett. Tal registrerte bilete svarer ikkje til målsettingane for 2007, som var på 1000 elektronisk registrerte bilete og langt fleire innkomne papirskjema. Avviket skuldast at det i Høyanger har vore ei utfordring å få flyt i innsamlinga av biletinformasjon. Dei offentleg tilgjengelege

arbeidskatalogane og registreringsskjema har vore svært lite brukt. I løpet av 2007 gjorde prosjektgruppa to grep for å betre denne situasjonen: (1) Gaute Ljotebø systematiserte elektroniske kopiar av bileta etter stad og datering. På grunnlag av det systematiserte biletmaterialet produserte Fylkesarkivet nye arbeidskatalogar som det var lettare for potensielle informantar å finne fram i; (2) Elektronisk registrering av biletinformasjon vart lagt til sides til fordel for etablering av frivillige informantgrupper som skulle jobbe systematisk med papirbasert registrering av biletinformasjon. I oktober 2007 var tre slik frivillige informantgrupper med totalt 15 faste medlemmer etablert. Arbeidsgruppene møtes fast ein gong i veka på Høyanger Industristadmuseum. Med etableringa av informantgruppene, som nyttar dei nye arbeidskatalogane som arbeidsverktøy, har ein Arbeidsgruppe på Høyanger Industristadmuseum, oktober 2007. (Fotograf: Gaute Ljotebø).

lukkast med å få på plass eit stabilt grunnlag for dokumentasjonsprosessen. Elektronisk registrering av biletinformasjon vil dermed starte opp att i 2008.

Samson Brathole (1884-1960), 456 bilete daterte kring 1910-1930; (2) Fotosamlinga etter amatørfotograf Johan Rumohr Døsen (1869-1906), 333 bilete daterte kring 1880-1906.

Brathole/Døsen Fotobevaringsprosjektet “Brathole/Døsen” er eit samarbeid mellom De Heibergske Samlingar - Sogn Folkemuseum, som er eigar av fotomaterialet, og Fylkesarkivet i Sogn og Fjordane. I tillegg har Luster sogelag og Kari Johanna Yttri ytt ein stor frivillig arbeidsinnsats i samband med dokumentasjonsprosjektet. Lokal kontaktperson for arbeidet er Bjørg Hovland frå Luster sogelag. Prosjektet omfattar to fotosamlingar: (1) Fotosamlinga etter fotograf

Alle dei 789 bileta er ordna og digitalisert som ein del av prosjektet. Hausten 2006 starta dokumentasjonsarbeidet i form av ein fotokveld arrangert på Dale skule i samarbeid med DHS. Fylkesarkivet har også i dette prosjektet hatt hovudansvar for å organisere og følgje opp dokumentasjonsarbeidet. Luster sogelag har teke ansvar for innsamling av biletinformasjon

Misjonsforeining på Døsen, ca. 1896-1905. (Fotograf: Johan Rumohr Døsen).

Fig. 41.

på skjema. I tillegg har arbeidskatalogar og registreringsskjema vore offentleg tilgjengeleg på folkebiblioteka i Gaupne og Skjolden, men mengda skjema ein har fått inn via biblioteka har vore liten. I 2007 fekk prosjektet ein avtale med Sogn Avis som jamleg har presentert biletet frå prosjektet både i papir- og nettutgåva (Fig. 41). Kari Johanna Yttri vart rekruttert til prosjektet av Fylkesarkivet, som merka seg at ho hadde lagt inn brukarkommentarar til mange av Døsen- og Brathole-bileta som vart presentert for publikum på Internett: (fylkesarkiv.no og sognogfjordane.kulturnett.no).

Yttri fekk opplæring i elektronisk fotoregistrering av fotoarkivaren på Leikanger. I januar 2008 er 687 bilete frå samlingane Døsen og Brathole ferdig handsama, medan 102 bilete er inne til kvalitetskontroll hos fotoarkivar på Leikanger. Sjølv om det lokale engasjementet for prosjektet ”Døsen/Brathole” har vore bra, og heile 187 brukarkommentarar er lagt inn til bilete frå dei to samlingane på Internett, skuldast dei gode resultata frå prosjektet mykje innsatsen til tre eldsjeler: Bjørg Hovland, Trygve Skjolden og Kari Johanna Yttri. Desse tre kan med rette omtalast som hovudinformantar for dokumentasjons-

prosjektet, og har levert fyldig og god informasjon til bileta. Prosjektet reknast ferdigstilt i løpet av første kvartal 2008, og ein tek sikte mot å presentere resultatet av prosjektet på DHS på nyåret, gjerne i form av ei utstilling. Udberg Fotobevaringsprosjektet ”Udberg” omfattar eit utval på 2202 bilete frå den såkalla Udbergsamlinga (fotosamling etter amatørfotografane Bjørn (-) og Aase Udberg (1919-2004)), som Årdal kommune eig. Bileta er datert til ca 19451965, og har motiv frå Årdal og omegn. Partnarar i prosjektet er Årdal kommune, Årdal sogelag og Fylkesarkivet i Sogn og Fjordane. Bjørn Lindland frå Årdal sogelag er lokal kontaktperson for arbeidet. Samarbeidsprosjektet vart formelt inngått i februar 2007. Årdal kommune hadde då på eiga hand allereie fått digitalisert utvalet på 2202 bilete. Med samarbeidsprosjektet vart desse filene innlemma i Fylkesarkivet sin fotodatabase, og fotosamlinga vart deponert hjå Fylkesarkivet, avdeling Sandane. Årdal kommune hadde også starta arbeidet med å registrere tekst til bileta på

eiga hand før avtale om samarbeid vart inngått. Dokumentasjonsarbeidet vart med prosjektet lagt om til å følgje den tretrinnsarbeidsprosessen som er omtala ovanfor, og arbeidsgruppa (frivillige) som jobba med bileta på Årdalstangen eldresenter tok i bruk registreringsskjema og arbeidskatalogar utarbeidd av Fylkesarkivet. Årdal sogelag, ved Bjørn Lindland, har sidan oppstarten av samarbeidsprosjektet delteke på arbeidsgruppa sine vekevise arbeidsøkter på eldresenteret. Gruppa inkluderer elles Edmund Hæreid, Alf Midtun, Egil I. Eldegard og Solveig Gjerde. Årdal kommune nyttar eigne arbeidstidsressursar til å utføre den elektroniske biletregistreringa. Den lokale arbeidsgruppa har handsama vel halvparten av samlinga på 2202 bilete. I fotobasen er per dags dato 153 bilete ferdig handsama, medan 170 bilete er inne til kvalitetskontroll. Det har ikkje kome inn brukarkommentarar til bilete frå Udbergsamlinga. Arbeidet held fram i 2008, og ein vonar at prosjektet kan ferdigstillast i løpet av året. På synfaring: Steinar Lægreid frå Årdal kommune syner fram eit av albuma etter Aase Udberg. Totalt omfattar samlinga over 20.000 bilete. (Fotograf: Arild Reppen).

Bergum Fotobevaringsprosjektet ”Bergum”, er eit samarbeid mellom Sogndal kommune, DHS og Fylkesarkivet i Sogn og Fjordane, og omfattar bevaring av fotosamlinga etter fotograf Leiv Bergum (f. 1928). Prosjektet vart starta i 2005. Sogndal kommune har og gitt økonomisk støtte til prosjektet, medan DHS har hatt ansvaret for å rekruttere informantar til dokumentasjonsarbeidet og stille lokale og datautstyr tilgjengeleg for desse. Fylkesarkivet står ansvarleg for digitalisering og fagleg organisering og oppfølging av dokumentasjonsarbeidet. Per dags dato er 226 bilete digitalisert. Fylkesarkivet, ved Kjerstin Risnes, har i samarbeid med Leiv Bergum registrert (elektronisk) informasjon til 83 av bileta. Det har ikkje blitt lagt inn brukarkommentarar til denne samlinga på sogno gfjordane.kulturnett.no. Det har ikkje vore aktivitet i prosjektet i 2007. Prosjektet vil mest truleg starta opp att i 2008.

Fotograf Leif Bergum i den fyrste butikken sin i Sogndal, ca. 1950-1960. (Fotograf: Leif Bergum).

Nokre felles erfaringar frå samarbeidsprosjekta •

Samarbeidsprosjekta synleggjorde eit behov for å utbetra dei administrative funksjonane i pålogga fotobase: 1) Feltet ”status” er eit nytt administrativt felt som gjer det mogleg å administrere registrerings- og kvalitetssikringsarbeidet på ein enkel måte. Nye postar i fotobasen får status ”foto oppretta”; bilete som er under registrering vert gitt status ”under arbeid”; bilete som skal inn til kontroll av fotoarkivar vert gitt status ”kontroll arkivet”; og bilete som er kvalitetssikra hos fotoarkivar får status ”ferdig handsama”. 2) Felta ”registrert av” og ”sist oppdatert” av er også lagt til i registreringsskjema for foto – dermed kan fotoarkivaren lett sjå kven som sist har oppdatert biletinformasjon til eit gitt bilete, og gi direkte tilbakemelding til gjeldande registrator dersom det er ting som må utbetrast.

•

Samarbeidsprosjekta har også synleggjort at det er behov for vidareutvikling av personkartfunksjonen i fotobasen. Kvalitetssikring av informasjon om avbilda personar, er den mest tidkrevjande oppgåva for fotoarkivaren: Ofte ser ein at dei avbilda personane ikkje er registrerte i tråd med logikken som skal nyttast (rekkje for rekkje bakover, frå venstre mot høgre), og registratorane har ofte heller ikkje nødvendig programvare til å lage elektroniske personkart. Redigeringsarbeidet kan dermed bli omfattande. Med ein nettbasert interaktiv personkartfunksjon vil ein kunne effektivisere arbeidet med å registrere avbilda personar, og senke feilprosenten på den registrerte informasjonen. Den tredelte arbeidsprosessen for fotodokumentasjon fungerer best når den lokale prosjektgruppa skapar struktur i informasjonsinnsamlingsfasen, gjerne i form av arbeidsgrupper med faste treffetider. Open invitasjon til lokalsamfunnet om å delta i prosjekta ved å gjere arbeidskatalogar og registreringsskjema offentleg tilgjengeleg har ikkje fungert etter intensjonen. Det er avgjerande for prosjektprogresjonen og -resultata at ein klarer å rekruttere arbeidsame informantar med ein sterk eigenmotivasjon for arbeidet, ettersom prosjekta i stor grad er fundert på frivillig arbeid. Ofte finst det personar med stor interesse og kunnskap om eit emne, eit område, ein tidsbolk eller liknande. Det er viktig å leggja til retta for at dei og kan få engasjera seg i arbeidet med tekstar og dokumentasjon til foto. I Jølster kom me i kontakt med Arne Sandnes, ein person med svært god lokalkunnskap. Han hadde sett flyfoto i basen og lagt merke til at det var lite opplysningar om bileta. Bileta var frå 1950 – 60-åra, og han ville gjerna hjelpa til. Han fekk opplæring i registrering i basen via Internett. Så gjorde han ferdig nokre prøvebilete og hadde ein samtale med Fylkesarkivet. Deretter gjorde har

ferdig alle bileta for Jølster, i alt kring 180. Resultate vart svært god dokumentasjon på landskap og bygningar i denne tidsbolken for det meste av kommunen. Han tykte dette var interessant arbeid, og kvaliteten på det han gjorde var svært høg. •

Det er ein fordel for innsamlings- og registreringsarbeidet om også dei frivillige som jobbar med elektronisk registrering av biletinformasjon er lokalhistorisk interesserte, og dermed kan supplere informasjonen som kjem inn på papirskjema og fungere som eit ekstra kvalitetssikringsledd. Kunnskapsrike registratorar vil dessutan også kunne føre informasjon direkte inn i fotobasen, og slik effektivisere dokumentasjonsarbeidet ved at ein kuttar ut eit ledd i arbeidskjeda.

•

Ved store fotosamlingar vinn ein mykje på å lage systematiserte arbeidskatalogar, der materialet er ordna etter til dømes stad og datering. (Fig. 42). Ved slik å gi potensielle informantar ein veg inn i materialet, blir det lettare for dei å finne fram til bilete som dei kan ha kunnskap om og ein kan også effektivisere registreringsarbeidet.

•

Den lokale kontaktpersonen har ein viktig pådrivarrolle for det lokale dokumentasjonsarbeidet, og det er ein fordel at lokale partnarar set av ein tidsressurs til dette arbeidet, eller eventuelt tilset ein eigen person til å drive det lokale arbeidet framover slik som i Høyanger.

•

Motivasjonsskapande tiltak som fotokveldar, presentasjon av prosjekta i lokal media og publisering av nyhendemeldingar, nettutstillingar og artiklar på fylkesarkiv.no og sognogfjordane.kulturnett.no, bidrar til å skape auka merksemd for arbeidet lokalt. Fotokveldane er dessutan ein god arena for å rekruttere informantar til arbeidet. Vidare har slike tiltak ikkje minst ein funksjon gjennom at dei motiverer dei lokale prosjektpartnarane til fornya innsats.

Utfordringar for fotobevaringsarbeidet i tida som kjem •

Utvikling av fotodatabasen: 1) Utvikle ein dynamisk personkartfunksjon for meir effektiv og eintydig registrering av namn på avbilda personar. 2) Utvikle effektive metodar for serieregistrering. Med ein funksjon for serieregistrering på plass vil ein kunne vinne mykje tid og betre oppretthalde motivasjonen til frivillige registratorar, spesielt i arbeidet med store fotosamlingar.

•

Tilgangen på motiverte, arbeidsvillige og kunnskapsrike informantar/frivillige registratorar er, og vil fortsette å vere, ei hovudutfordring i fotobevaringsarbeidet slik det er organisert per i dag.

•

Arbeidsmengda knytt til bevaring av fotosamlingar, noko som inkluderer ordnings-, digitaliserings-, registrerings- og formidlingsarbeid, er omfattande. Per i dag er det berre ei fast stilling knytt til fagfeltet foto ved Fylkesarkivet. Ei viktig utfordring blir difor å sikre midlar til å gjere også fotoarkivar stillinga på Leikanger fast.

Vedlegg (side 68) • • •

Forenkla registreringsskjema Personkart – rettleiing Statistikk: Tal foto fordelt på kommune og tidsperiode Tal portrett fordelt på kommune og tidsperiode Tal gruppebilete fordelt på kommune og tidsperiode Tal skulefoto, fordelt på kommune Tal fabrikkfoto, fordelt på kommune Tal stølsfoto, fordelt på kommune

Fig. 42. Systematiserte arbeidskatalogar.

��

�� SFFf-�

�

�� Dersom du veit eksakt år bilete er teke, skriv du same årstal i begge felta. Veit du ikkje nøyaktig årstal, anslå ein periode. Skriv dato dersom du har opplysningar om dette. � �� åååå �

åååå

dd.mm

�� Bruk gateadresse, stadnamn, namn på eigedom eller gards- og bruksnamn for å angi kvar bilete er teke.

� ��

�� Ein utfyllande og informativ tekst om kva ein ser på biletet. Til dømes eit bilete av fabrikkanlegget og nokre arbeidarar: Kva vart produsert i dei ulike hallane? Når vart dei bygde? Kva er namnet på arbeidarane og kva arbeid hadde dei ved fabrikken? Bilete av hus: Kven budde i huset, kva jobbar hadde desse folka, korleis var huset å bu i, når vart det bygd, står det framleis? Bruk eigen kunnskap, samtale med andre og ulike prenta tekster som kjelder i arbeidet med omtaleteksten. Fleire av bileta har tekst påskrive skriv denne i hermeteikn og inkluder i omtalen av biletet. Du har god plass bruk den! Bruk gjerne eige ark. � ��

��

�� Nummerer personane frå venstre mot høgre (start lengst til venstre i fremste rekkje og gå bakover rekkje for rekkje). Dersom det ikkje lett let seg gjere å nummerere personar på denne måten lag personkart. Før inn namn på personane og deira kommunetilknyting. Skriv på eige ark dersom skjemaet ikkje er stort nok.

� ��

��

� � � � � � � � � � � � � � � �

� �

�� Før opp namn, yrke, fødselsår og adresse på den/dei som har kome med informasjonen som her er registrert.

� ��

��

�

� � �

� �

� � �

Namn på samarbeidspartnarar

Vedlegg 2, Personkart

Personkart

Ved namngiving av avbilda personar er det viktig at ein knyter rett person til rett namn. I utgangspunktet skal ein nummerere avbilda personar frå venstre mot høgre, med start lengt til venstre i fremste rekkje. Med eit bilete som det ovanfor er ikkje det like lett. Då lagar ein personkart, sjå nedanfor. Ein teiknar av omrisset av personane eller skriv ut ein lys versjon av biletet, og skriv nummer på personane direkte på denne kopien – det er viktig at nummera er lett synlege. Så fører ein namn på personar eige skjema i tråd med nummereringa på personkartet. Personkartet må leverast i lag med fotoregistreringsskjemaet.

71 Tal foto 0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000 Summer Tal foto

Sogn og Fjordane Flora Gulen Solund Hyllestad Høyanger Vik Balestrand Leikanger

Tal foto per kommune og tidsperiode

Sogndal Aurland Lærdal Kommune

Årdal Luster Askvoll Fjaler Gaular Jølster Førde Naustdal Bremanger Vågsøy Selje Eid Hornindal Gloppen Stryn

2000-2019 1980-1999 1960-1979 1940-1959 1920-1939 1900-1919 1880-1899 1860-1879 1840-1859

Datering

Høyanger

Hyllestad

Solund

Flora

Sogn og Fjordane

Tal foto

* Statistikken gjeld registrerte foto

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

Summer Tal

Gulen

1800

Tal portrett per kommune og tidsperiodar*

Askvoll

Luster

Årdal Kommune

Naustdal

Førde Jølster

Gaular

Fjaler

Lærdal

Aurland

Sogndal

Leikanger

72 Stryn Gloppen Hornindal Eid

Selje

Vågsøy

Bremanger

Balestrand

Vik

2005-2024 1985-2004 1965-1984 1945-1964 1925-1944 1905-1924 1885-1904 1865-1884 1845-1864

Datering

500

1000

1500

Hyllestad

Solund

Gulen

Flora

Sogn og Fjordane

* Statistikken gjeld registrerte foto

Tal foto

2000

Summer AntallAvSFFFOTO

Høyanger

2500

Vik

Tal gruppebilete per kommune og tidsperiode*

Slipp sidefelt her

askvoll

Luster

Årdal Kommuner

Kommunar

Stryn Gloppen Hornindal

Eid Selje

Vågsøy Bremanger

Naustdal

Førde Jølster Gaular

Fjaler

Lærdal

Aurland

Sogndal

Leikanger

Balestrand

1840-1859

1860-1879

1880-1899

1900-1919

1920-1939

1940-1959

1960-1979

1980-1999

2000-2019

Datering

gn So

n d d e ra an Flo ule lun sta d o e G S l or yl Fj H

100

120

140

160

* Statistikken gjeld registrerte foto

Tal foto

l r k d d Vi ran nge nda lan r t g a u s le eik So A L Ba

Kommunar

ll er er ar st kvo jal aul u F s L A G

Skulefoto per kommune*

al er td ng s a au N rem B

l Se

l n n d Ei inda pe try p S n o or Gl H

Tal foto

gn So

ne ora len nd tad da Fl Gu olu lles r S o y Fj H

100

150

200

250

* Statistikken gjeld registrerte foto

Tal foto

l r k d d Vi ran nge nda lan r t g a s Au le eik So L Ba

Kommunar

l r r r te vol ale ula s j k F Ga Lu As

Fabrikkfoto per kommune*

al er td ng s a au N rem B

lje Se

l n n d Ei inda pe try p S n o or Gl H

Tal foto

gn So

n d d e ra an Flo ule lun sta d o e G S l or yl Fj H

100

120

140

160

* Statistikken gjeld registrerte foto

Tal foto

l r k d d Vi ran nge nda lan r t g a u s le eik So A L Ba

Kommunar

ll er ar er st kvo jal aul u F G L As

StĂ¸lsfoto per kommune*

al er td ng s a au N rem B

lje Se

l n n d Ei inda pe try p S n o or Gl H

Tal foto

9. Samarbeid med skuleverket i Sogn og Fjordane Mål for denne arbeidspakken I.

II.

Å etablera eit fagleg nettverk for oppbygging av tenester frå kultursektoren/ABM sektoren mot skuleverket. Å utvikla skreddarsydde opplegg mot målgrupper basert på informasjon i Kulturnett Sogn og Fjordane, kunnskapsbasen.

Status mål I

For å nå det første målet Å etablera eit fagleg nettverk for oppbygging av tenester frå kultursektoren/ABM - sektoren mot skuleverket har ein arbeidd inn mot leiarar og tilsette i kommunar, grunnskular, vidaregåande skular, Høgskulen i Sogn og Fjordane, Sogn og Fjordane Fylkesbibliotek, dei fire regionale musea, Sogn og Fjordane Kunstmuseum, Kystmuseet i Sogn og Fjordane og Den kulturelle skulesekken i Sogn og Fjordane. Samstundes har me presentert tenestene me tilbyr skuleverket i forum der politikarar på kommunalt og fylkeskommunalt nivå møtest og soleis fått ein kanal inn til leiarar og tilsette i utdannings- og kulturinstitusjonar. Informasjonsarbeid har vore sentralt og hjelpt oss i arbeidet med å utvikla gode nettverk. Me har også hatt kontakt med andre prosjekt som arbeider med nettbasert kulturformidling til born og unge. Her kan me nemna kildenett.no i Sør – Trøndelag og prosjektet Vestlandets historie ut til skolene. Nedanfor kjem det meir informasjon om desse prosjekta og ei fyldigare framstilling av dei ulike områda innanfor dette nettverksarbeidet. Samarbeid ABM - sektoren Det er ein føresetnad med eit godt nettverk mellom ABM - institusjonane for å skapa eit nettverk mellom ABM - institusjonane og skulane. Vinteren 2006 vitja me difor ABM institusjonane som me såg som aktuelle samarbeidspartnarar. Me informerte leiarar og tilsette om prosjektet og inviterte til samarbeid. Institusjonane var:

• • • • • •

Sogn og Fjordane fylkesbibliotek Nordfjord Folkemuseum Sunnfjord Museum DHS-Sogn Folkemuseum Sogn og Fjordane Kunstmuseum Kystmuseet i Sogn og Fjordane

Dei formidlingsansvarlege ved desse institusjonane sa seg då villige til å vera med i eit nettverk for nettbasert formidling til skulane der ein heilt konkret skulle arbeida for opprettinga av nettstaden skulestova.no (sjå tenestekatalog) som skulle samla tenestene frå alle partar og på sikt stimulere til samarbeid kring utvikling av konkrete formidlingsressursar. No føreligg konkrete planar om at nettverket i høve Mangfaldsåret 2008 skal utvikla digitale læringsressursar rundt tema kulturelt mangfald. I tillegg til ABM institusjonane som er nemnde ovanfor ønskte Den kulturelle skulesekken i Sogn og Fjordane å vera med i ABM - nettverket. Dette såg me som ein styrke for prosjektet då Den kulturelle skulesekken har tett kontakt med skuleverket og kultursektoren i fylket. Første møte i ABM – nettverket vart halde tidleg på våren 2006. Då trekte me opp linjene for vidare samarbeid og kartlagde i kva grad dei ulike institusjonane nytta Internett som kanal i sitt formidlingsarbeid. Dette varierte frå institusjon til institusjon, men gjennom prosjektperioden ser me eit auka fokus på nettbasert kulturformidling hjå deltakarane i nettverket. Nettstaden skulestova.no er eit resultat og ein del av nettverksgruppa sitt arbeid. I tillegg til dette utvekslar gruppa erfaringar, diskuterer utfordringar og moglegheiter knytt til nettbasert kultur – og kunnskapsformidling. Møtefrekvensen har vore eit møte i kvartalet, noko gruppa ønskjer å halde fram med. ABM – nettverket ønskjer å arbeida vidare med utvikling av nettstaden og dei tenestene som ligg der. Prosjektet har lagt grunnlag for vidare

samarbeid mellom institusjonane. Bjarnhild Samland har til no koordinert arbeidet og representert nettverksgruppa. Nettverksarbeidet har resultert i ei felles forståing av viktigheita ved eit samarbeid i sektoren med tanke på å gi ei meir heilskapleg kulturformidling, men også for at ein i skulesektoren vert oppfatta som ein seriøs aktør innanfor kulturformidling. Det er blitt knytt opp samarbeidspartnarar til ABM - nettverket. Mest ressursar har gått til nettverksbygging direkte mellom ABM – nettverket og skulane, men det har også blitt lagt ned ein innsats for å knyte kontaktar i andre aktuelle miljø. Me har og informert om arbeidet vårt til lærarar i grunnskule og vidaregåande opplæring. Miljøa me har hatt kontakt med gjennom prosjektet er: • • •

Grunnskular og vidaregåande skular Høgskulen i Sogn og Fjordane Fylkesmannen i Sogn og Fjordane

• • • • •

– avdeling for oppvekst og utdanning Sogn og Fjordane Fylkeskommune – opplæringsavdelinga Alplan Viak Internett, Leikanger Prosjektet Høyanger i endring Prosjektet Vestlandets historie ut til skolene Prosjektet Kildenett (Trøndelag)

Samarbeid med grunnskular og vidaregåande skular

Fylkesarkivet i Sogn og Fjordane har hatt nær kontakt med ei rekkje grunnskular og vidaregåande skular i fylket knytt til tenesta GeoAtlas der skular kan formidla lokal kultur og natur gjennom artiklar og multimedia( sjå tenestekatalogen). Tenesta vart oppretta i 2003 og gjennom prosjektet har fleire skular knytt seg til det eksisterande nettverket. Fig. 43. Nettstaden skulestova er blitt ein av kjernane for samarbeid i kultursektoren i Sogn og Fjordane.

Informasjonsarbeid om tenestene har stått sentralt på fleire områder: • •

•

Media – avisoppslag i Sogn avis og Firda, radioinnslag i NRK Sogn og Fjordane Pressemeldingar – i samband med lansering av skulestova.no og konferansen Kultur og Kunnskapsløftet Internett – nyhende på nettsidene til institusjonane i ABM- nettverket, Kulturnett Sogn og Fjordane, Sogn og Fjordane fylkeskommune og Fylkesmannen i Sogn og Fjordane, skulestova.no Kommune - og regionsrådsnivå – informasjon til leiarar, tilsette og politikarar Kurs, konferansar og møte for skuleleiarar og tilsette i skuleverket - føredrag og stands Arrangering av den nasjonal konferanse Kultur og Kunnskapsløftet våren

• •

2007 - spreie informasjon om – og stimulere til nettbasert kultur – og kunnskapsformidling Informasjonsmateriell – brosjyrar, brev og e-post ( Nyhendebrev) Skulebesøk – vitja skular som er med i nettverket frå før og nye som ønskjer nærare informasjon og kursing i bruk av tenestene våre (sjå logg, arbp. 15).

Informasjonsarbeidet har ført fram. Me har 24 grunnskular og 4 vidaregåande skular som me har direkte kontakt med gjennom deira bruk av tenesta GeoAtlas. Desse føl me opp og me har kontakt med dei minst ein gong per månad på telefon og e-post. Me held også årlege samlingar for desse skulane. Oppfølgingsarbeidet hjelper skulane med å halda kontinuitet i arbeidet og dei gir oss verdfulle tilbakemeldingar på tenestene som Fig. 44. Geoatlas er ei nettenste utvikla i tett samarbeid med skuleverket.

hjelper oss til å utvikla dei vidare og sikra at dei er brukarvennlege. Tilbakemeldingane kjem både frå elevar og lærarar. I juni 2007 evaluerte elevar frå to grunnskular nettstaden skulestova.no. Skulane i nettverket ser du i tabellen nedanfor.

Samarbeid med Høgskulen Tabell 6.

Kontaktskular Grunnskular Fresvik skule Angedalen skule Fjordtun skule Høyanger skule Fjaler ungdomskule Dingemoen Skule Gloppen ungdomsskule Sandane skule Reed skule Hyllestad skule Indre Hafslo skule Selje Skule Flatraket skule Vassenden skule Svelgen Oppvekst Davik oppvekst Dalsøyra skule Byrknes skule Sande skule Viksdalen skule

i Sogn og Fjordane

Me samarbeider med Høgskulen i Sogn og Fjordane på ei rekkje område. Det er avdeling for samfunnsfag og avdeling for lærarutdanning og idrett som me har hatt mest kontakt med. Av konkrete tiltak kan me nemne: • Kurs i kultur og digital kompetanse ved Dingemoen skule (Fjaler kommune) • Kurs i GeoAtlas ved Kommune Flatraket skule (Selje kommune) – Vik kommune studieleiar og lærarskulestudentar observerte under kurs i GeoAtlas Førde kommune for elevar og lærarar. Balestrand kommune • Gjesteførelesing ved Høyanger kommune kurset Samarbeids- og læresystem ved Høgskulen i Sogn og Fjordane Fjaler kommune ( avdeling for økonomi, leiing og Fjaler kommune reiseliv) , tema var utvikling av Gloppen kommune vår database for registrering av Gloppen kommune digitale læringsressursar. • Føredrag ved Gloppen kommune Lærarstemnet 2007 (Høgskulen Hyllestad kommune i Sogn og Fjordane) , der leiarar Luster kommune og tilsette i skuleverket frå heile fylket er samla. Selje kommune • Høgskulen i Sogn og Selje kommune Fjordane evaluerte Fylkesarkivet Jølster kommune si innsamling og formidling av stadnamn og sette det inn i eit Bremanger kommune brukarperspektiv ved å sjå på Bremanger kommune bruken av stadnamn hjå ålmenta, Gulen kommune det offentlege, grunnskular og Gulen kommune vidaregåande skular. • Evaluering av GeoAtlas Gaular kommune – Høgskulen i Sogn og Fjordane Gaular kommune er i ferd med å evaluera GeoAtlas

Leikanger ungdomsskule

Leikanger kommune

Kaupanger skule

Sogndal kommune

Sogndal ungdomsskule

Sogndal kommune

Tangen skule

Årdal kommune

Montessoriskulen i Vågsøy

Privat

Vidaregåande skular Sogndal vidaregåande skule

Sogn og Fjordane fylkeskommune

Mo og Jølster vidaregåande skule

Sogn og Fjordane fylkeskommune

Høyanger vidaregåande skule

Sogn og Fjordane fylkeskommune

Sygna vidaregåande skule

Privat

Våren 2007 har me teke fatt på planlegginga av eit meir omfattande samarbeid med avdeling for samfunnsfag og avdeling for lærarutdanning og idrett, der det vil bli sett ned eit styre med representantar frå HSF, arkiv, bibliotek og museum. Samarbeidet vil ha ei prosjekt-orientering, gjerne tilknytt fleire partar. Samla vil me stå sterkare når me vert vurdert

i ein nasjonal og internasjonal samanheng. I første omgang inngår utveksling av kompetanse. Fagmiljø innanfor høgskulen vil bidra aktivt til oppbygginga av Kunnskapsbasen. Arkiv, bibliotek og museum vil gå inn som samarbeidspart i kurs som Høgskulen tilbyr der det er aktuelt. Her inngår nettbasert kulturformidling til skulane i eit utvida samarbeid. Hovudmålet er utviklingsarbeid rundt nettbasert kulturformidling og kvalitetsvurdering/ evaluering av nettbaserte tenester som GeoAtlas og skulestova.no. Våren 2008 vil det bli eit samarbeid med lærarutdanninga om faget IKT i skulen for allmennlærarar. Her er eit av måla å fremja utvikling av digitale læringsressursar der lokal kultur er tema.

Samarbeid med Fylkesmannen i Sogn og Fjordane

Gjennom prosjektet ”Lokalsamfunn på nett” skuleåret 2005/2006 var fem skular knytt opp til arbeidspakken Samarbeid med skuleverket

Her vitjar elevar frå Sogndal vgs Fylkesarkivet for å få informasjon om skulestova.no. I prosjektperioden har informasjonsarbeid stått sentralt, noko som har gitt ei auka interesse for skulestova.no og GeoAtlas.

i Sogn og Fjordane. Prosjektet var støtta av Fylkesmannen i Sogn og Fjordane og Sogn og Fjordane Fylkeskommune. Fire av desse skulane har produsert artiklar på GeoAtlas og me har halde kontakt med skulane etter prosjektet vart avslutta. • • • • •

Fjordtun skule (Balestrand kommune) Fjaler ungdomsskule (Fjaler kommune) Fresvik skule (Vik kommune) Angedalen skule ( Førde kommune) Høyanger skule (Høyanger kommune)

Samarbeid om konferansen Kultur og Kunnskapsløftet som vert omtala nedanfor, er også ein del av samarbeidet med Fylkesmannen. I lag med Fylkesmannen tilsette me for skuleåret 2006/2007 ein person i 20 % stilling for å arbeide med utviklings- og rettleiingsarbeid i høve GeoAtlas (meir om dette under omtale av mål 2).

Samarbeid og kontakt med prosjekt som fremjar kontakt med skuleverket

Kontakt med prosjekt som fremjar kontakt med skuleverket vil kunne auka bruken av våre tenester for skulane. Nedanfor står det kort om prosjekt me har hatt kontakt med, ansvarlege og innhald i samarbeidet: •

•

Vestlandets historie ut til skolene – Pilotprosjekt for formidling av kultur og historie i og frå skulane. Ansvarlege er Universitetet i Bergen, Høgskulen i Bergen, Høgskulen Stord-Haugesund og Høgskulen i Sogn og Fjordane. Samarbeid når det gjeld bruk av våre digitale tenester som skulestova.no, GeoAtlas, vår database for registrering av digitale læringsressursar, kulturhistorisk leksikon og digitalisering av kjeldemateriale. Kildenett.no - Nettstad som gjer tilgjengeleg kulturog kunnskapsressursar til ungdomsskular og vidaregåande skular. Ansvarleg er Sør Trøndelag Fylkeskommune. Utveksling av idear.

Nasjonal konferanse

I mai 2007 arrangerte me ein nasjonal konferanse i samarbeid med ABM - utvikling, Fylkesmannen i Sogn og Fjordane (avdeling for oppvekst og utdanning), Sogn og Fjordane fylkeskommune (opplæringsavdelinga) og Fylkesarkivet i Sogn og Fjordane. Målgruppene for konferansen var politikarar, leiarar og tilsette i kulturog skulesektoren.

Framsida på programmet til konferansen ” Kultur og Kunnskapsløftet”.

Tittelen på konferansen var Kultur og Kunnskapsløftet. Digitale læringsressursar frå arkiv, bibliotek og museum og målet med konferansen var å synleggjera korleis nettbaserte tenester frå kultursektoren kan vera ein reiskap for skuleverket, motivera til utvikling, utveksling og bruk av digitale læringsressursar. Det vart vektlagt å gi konferansen ei tilknyting til Kunnskapsløftet, læreplanen for grunnskule og vidaregåande opplæring. Av 22 førelesarar var tre av førelesarane frå kulturinstitusjonar i Storbritannia, Sverige og Danmark, som har brei erfaring med utvikling av digitale læringsressursar. I hovudsak var det arkiv, bibliotek og museum som var representert på førehaldarsida, men Universitetet i Bergen, Høgskulen i Sogn og Fjordane og vidaregåande skular og grunnskular med erfaring med utvikling

og bruk av digitale læringsressursar heldt innlegg. Næringslivet var også representert gjennom to private bedrifter som presenterte sine produkt (digitale læringsverktøy), Asplan Viak Internett og Mikrodaisy. Konferansen gjekk over to dagar og tal deltakarar var 170 begge dagar. Både kultursektor og skulesektor var jamt representerte, men frå skuleverket var hovudtyngda frå Sogn og Fjordane. I etterkant har det komme inn ei rekkje positive tilbakemeldingar og merksemda som konferansen gav til vårt arbeid har medverka til auka interesse kring skulestova.no og GeoAtlas.

Status mål II

Mål to om Å utvikle skreddarsydde opplegg mot målgrupper basert på informasjon i Kulturnett Sogn og Fjordane, kunnskapsbasen må sjåast i samanheng med opprettinga av nettstaden skulestova.no og tenestene knytt til den. For å fylle den med innhald krev det at ein knyter til seg bidragsytarar og arbeider for ei samla forståing for Internett som ein formidlingskanal i nettverksgruppene.

Skulestova.no

Nettstaden skulestova.no vart lansert på Fylkeshuset, Leikanger, 26. mars 2007. Blant dei bortimot 80 personane som var til stades på lanseringa var fylkestingsrepresentantar, rektorar og lærarar ved grunnskular og vidaregåande skular i Sogn og Fjordane og 15 skuleelevar frå Leikanger ungdomsskule. Nettstaden skal vera ein møtestad mellom skule-

og kultursektor som vert utvikla vidare i samarbeid mellom desse sektorane. På skulestova.no er ressursane i Kunnskapsbasen Sogn og Fjordane gjort tilgjengeleg for skulane og dei finn digitale tenester og informasjon frå kultursektoren samla på ein plass. Skulane er gjennom GeoAtlas ( sjå tenestekatalog) med på å byggja opp skulestova.no med natur- og kulturkunnskap frå fylket. På nettstaden finn brukarane ein katalog med digitale læringsressursar frå ABM institusjonane og skular som har utvikla slike. Denne katalogen har ikkje fått den storleiken som ein hadde førespegla. Ein føresetnad for at denne skal auka i omfang er at den digitale satsinga i skulane aukar og at ABM - institusjonane prioriterer denne typen formidling. Dessutan må institusjonane rapportera inn når slike undervisningsopplegg ligg tilgjengeleg og det må vera ein person som har ansvar for registrering og innhenting av slike ressursar. I alt ligg 45 ressursar tilgjengeleg 1/12 – 07.

GeoAtlas

GeoAtlas er ein integrert del av skulestova.no der elevar og lærarar i grunnskular og vidaregåande skular publiserer samansette tekstar(sjå tenestekatalog). I samarbeid med brukarskular og Asplan Viak Internet har det blitt gjort ei rekkje oppdateringar som tekniske forbetringar i kartløysinga, meir brukarvennleg administrasjonsverktøy og nytt design. Artiklane vert kvalitetssikra av lærar før publisering og er ein ressurs for elevar, lærarar og andre interesserte som bygdelag og reiseliv. Innhaldsmessig er det god breidde i materialet som er fordelt på fem hovudkategoriar: • • • • •

Arbeidsliv - før og no Bygningar og arkitektur Historiske ruter Kultur og tradisjonar Oppdag naturarven

Deltakarane på konferansen ’Kultur og Kunnskapsløftet’ fekk også innsyn i arbeidet med nettbasert kultur og kunnskapsformidling til born og unge i Storbritannia, Sverige og Danmark.

På GeoAtlas ligg pr. 9/12 2007 1307 artiklar produsert av skular frå 15 kommunar i Sogn og Fjordane. Her er eit oversyn over kommunar der artikkelen er produsert, tal artiklar som ligg på kvar kommune og skular som har publisert : Kommune der artikkelen er produsert Aurland Balestrand Eid

Tal artiklar

25 449 19

Fjaler

Førde

Skule / produsent

Aurland barne og ung.skule Fjordtun skule, Sagatun skule, sogelaget Stårheim skule, Kjølsdalen skule Fjaler ungdomsskule Angedalen skule

Gloppen

507

Gloppen ungdomsskule

Hyllestad

155

Hyllestad skule

Jølster

Luster

Gaupne skule

Mo og Jølster vgs

Naustdal Selje

Mo og Jølster vgs

Selje skule

Sogndal

Sogndal vidaregåande skule, Kaupanger skule

Solund

Hardbakke skule

Vik

Fresvik skule

Årdal

Privatpersonar

Totalt

1307

Tabell 7.

Det er framleis ein del av dei skulane som har hatt kurs som ikkje har publisert artiklar på GeoAtlas enno. Erfaringar har synt at det tek ei tid frå kurs til at den aktuelle skulen legg ut artiklar på nettet. Skuleåret 2006/2007 engasjerte me i samarbeid med Fylkesmannen i Sogn og Fjordane lærar Svein Hjelmeset i ei 20 prosent stilling der han arbeidde med pedagogisk utviklingsarbeid i høve GeoAtlas. I samband med Høgskulen i Sogn og Fjordane sine kurs i entreprenørskap informerte Hjelmeset skular om korleis GeoAtlas kunne nyttast i forbindelse med entreprenørskap. Følgjande ti skular vart vitja:

• • • • • • • • • •

Aurland barne- og ungdomsskule (Aurland kommune) Årdalstangen skule (Årdal kommune) Sogndal ungdomsskule (Sogndal kommune) Høyanger skule (Høyanger kommune) Skei skule (Jølster kommune) Skram skule (Vågsøy kommune) Halbrend skule (Førde kommune) Byrknes skule (Gulen kommune) Fjaler ungdomsskule (Fjaler kommune) Sande skule (Gaular kommune)

Vestlandets historie

Hausten 2006 kom trebindsverket Vestlandets historie ut. Oppdragsgivar var Sparebanken Vest. Hausten 2007 vart det sett ned ei prosjektgruppe med representantar frå Universitetet i Bergen, Høgskulen i Bergen, Høgskulen i Sogn og Fjordane, Høgskulen Stord/Haugesund som i samarbeid med 14 skular i Sogn og Fjordane og Hordaland skal utvikla læremiddel og undervisningsopplegg for formidling av Vestlandet si historie. I denne formidlinga inngår bruk av Internett og digitale læringsverktøy. Prosjektgruppa ønskjer å samarbeida med Fylkesarkivet i Sogn og Fjordane, men i kva former og kva grad vert først klargjort i 2008.

Høyanger i endring

Dette er eit dokumentasjons- og bevaringsprosjekt i samarbeid mellom Fylkesarkivet i Sogn og Fjordane, Høyanger kommune og Høyanger Næringsutvikling. Her inngår ei fotosamling på om lag 8000 bilete som dokumenterer industristaden Høyanger si historie. Me ser denne samlinga som ein ressurs i samband med opplæringa i grunnskule og vidaregåande skule. I samarbeid med lærarar ved grunnskular og vidaregåande skular i Høyanger skal me utvikla digitale læringsressursar der foto inngår som kjelde til industrireisinga i Høyanger kommune og ringverknadar av den. Læringsressursane vil bli gjort tilgjenglege på skulestova.no i tillegg til at lærarar og elevar vil kunne formidla historia gjennom artiklar, digitale forteljingar og nettutstillingar på skulestova.no. Me ønskjer at desse ressursane skal få ei form som gjer dei nyttige for elevar og lærarar ved andre skular og for andre som kan ha interesse av ressursane.

Samarbeid med Høgskulen i Sogn og Fjordane

I samarbeidet med Høgskulen i Sogn og Fjordane inngår det at me våren 2008 skal undervisa i utvikling av digitale læringsressursar på kurset IKT i skulen for allmennlærarar. Eit av arbeidskrava for studentane på dette kurset vil vera å laga ein digital læringsressurs som tek utgangspunkt i nærmiljøet til elevar i Sogn og Fjordane og nyttar ressursar og tenester som ligg tilgjengeleg på Kulturnett Sogn og Fjordane og Skulestova.no. Det vil verte eit viktig bidrag til katalogen av digitale læringsressursar.

Oppsummering

I hovudsak er måla i arbeidspakke 10 nådde. Særleg nettverksbygginga mellom kultursektor og skulesektor i Sogn og Fjordane har vore vellukka og me er komne godt i gong med utvikling av digitale læringsressursar. Me har merka at etterspurnaden etter kurs frå skulane i bruk av GeoAtlas har vakse seg stor gjennom prosjektet.

Arbeidet med arbeidspakken har gitt kultursektoren i fylket ei felles formidlingsplattform gjennom nettstaden skulestova.no og står meir samla i kontakt med brukarane, noko som og er blitt lagt merke til i skulesektoren. Med denne arbeidspakken har ABM synleggjort seg som ein ressurs for skulane, knytt til seg ei rekkje skular og skapt forventingar om eit tilbod hjå andre skular. Ein har fått ein auka oppslutnad og interesse for netteneste skulestova.no og GeoAtlas. Me har også knytt band mellom ABM institusjonar inkludert Den kulturelle skulesekken i Sogn og Fjordane. Institusjonane har teke i bruk nettet som formidlingskanal i større grad enn tidlegare.

Fig. 45. Å produsera digitale læringsressursar er eit omfattande arbeid. Gjennom samarbeid med Høgskulen i Sogn og Fjordane og andre kan me stimulera til utvikling, utveksling og bruk av denne type ressursar. Ressursen som er synt her, tek utgangspunkt i eit amerikabrev med tilknyting til Luster kommune og kan gjera arbeidet med tema ”utvandringa til Amerika” til noko meir ”nært” for elevane.

I større og større grad har ein gjennom ei felles satsing vist seg som ein samla ressurs med ei felles satsing mot skulane. Det var eit ønskje frå vår side å få til eit nasjonalt nettverk for nettbaserte tenester frå kultursektoren som skulestova.no. Det er i dag berre er eit fåtal slike digitale kulturog kunnskapstenester i Noreg, dei fleste i startgropa. Truleg vil interessa for eit nasjonalt nettverk verte større etter kvart som arbeidet har gått seg til og fleire tenester veks fram. Krav til vidare arbeid Skal denne trenden halde fram og skal ein sikra at ein vert oppfatta som ein seriøs aktør i kulturformidlingsarbeidet, set det følgjande krav til vidare arbeid: •

•

• •

Koordinering av nettbasert formidling frå arkiv, bibliotek og museum til skuleverket i Sogn og Fjordane Kurs og oppfølging av skular som vil ta i bruk/ nyttar seg av tenestene på skulestova.no Oppretthalde samarbeid med dei institusjonar og prosjekt som ein er gått i samarbeid med. Arbeide aktivt for å fremja prosjekt eller knyta seg til prosjekt der målgruppa er kulturformidling til, og i samarbeid med, skuleverket. Drift og utvikling av skulestova.no Kontinuitet i arbeidet med utvikling av digitale læringsressursar og anna innhald på skulestova.no.

10. Samarbeid med næringslivet Mål for arbeidspakken -

Plan for korleis Kulturnett Sogn og Fjordane/Kulturavdelinga, ABM-sektoren kan samarbeida betre med næringslivet. Integrera dette i fylkesplanarbeidet og i tverrsektorielt arbeid i fylkeskommunen. Byggje konkrete tenester der informasjon og tenester frå ABMsektoren vert synleg saman med reiselivstenester, transporttenester med meir.

Det er ikkje laga ein formell plan for dette. Me har i staden lagt vekt på å informera om kva me kan tilby og visa det gjennom ulike døme på tiltak og samarbeid. No ved slutten på prosjektet kan me slå fast at temaet har kome mykje sterkare fram. Det er med dette som med mange andre nybrotstiltak. Ein må arbeida systematisk med informasjon og litt etter litt får ein på plass kunnskap og interesse hjå andre. I dag er reiselivsnæringa godt informert om våre tenester og det ligg godt til rette for eit utvida samarbeid framover. Prosjektet har vore presentert på mange konferansar, sjå arbeidspakke 15, logg over informasjonstiltak. Det er og vorte mykje større forståing i kommunane og i fylkeskommunen for dei muligheitene som ligg i eit breiare samarbeid mellom ABM-sektoren og reiselivet. Det er og auka forståing hjå dei som steller med næringsutvikling i fylkeskommunen og hjå fylkesmannen. Me opplever og at reiselivet kontaktar oss for å få kopla opp reiselivsider mot høveleg utval av artiklar frå Kulturhistorisk Leksikon. Bygdelag ynskjer det same. Alt i alt så er det artiklane som først og fremst vekkjer interesse. Dette har dei og merka i Møre og Romsdal etter at dei byrja å laga og publisera artiklar gjennom den felles artikkelbasen og ut på Internett gjennom Kulturnett Møre og Romsdal.

Samarbeid med reiselivslaga

Då prosjektet starta i 2005 var det 9 destinasjonsselskap i fylket. Prosjektet vart presentert på ein reiselivskonferanse og ein inviterte til eit samarbeid. Dette hadde to konkrete siktemål. a. Etablera ein enkel database over reiselivsverksemder som kunne vera eit temalag på fylkesatlas og dermed kunna integrerast med opplysningar om kulturminne og reiseinformasjon. Ein slik base kunne og reiselivslaga nytta på sine sider kopla mot kart om dei ville. b. Fylkesarkivet ville omsetja artiklar til engelsk slik at reiselivet kunne få kvalitetssikra informasjon om aktuelle kulturminne i regionen. Det ligg mykje dårlege tekstar om kulturminne på ulike reiselivssider og dette ynskte me å gjera noko med. Alle laga slutta seg til dette og det vart laga avtalar om samarbeid. Prosjektet etablerte ein enkel database med informasjon om reiselivstilbod. Destinasjonsselskapa gjekk gjennom opplysningane og sjekka fakta og kartfesting. Kopi frå basen med reiselivsinformasjon (Fig.46). Basen inneheld opplysningar om kring 700 reiselivsverksemder/tilbod. Kartfestinga er viktig. Då kan same data presenterast på alle typar digitale kartløysingar. Vestlandsforsking nyttar same basen i reiselivsprosjekt dei arbeider med. Reiselivet elles i landet har eit eige system, Tellus, der dei vedlikeheld data. Dersom dekninga der vert god for Sogn og Fjordane, kan det vera ei løysing å henta data derifrå til presentasjon i fylkesatlas med meir.

Ein skal overnatta, reisa og oppleva

Overnatta, reisa og oppleva er den enkle, grunnleggjande tanken bak denne satsinga. ABMsektoren kan yta tenester når det gjeld opplevingar. Dette kan vera informasjon om kulturminne med

meir, og det kan og visa veg til institusjonane sine tradisjonelle tilbod. Kopi frå fylkesatlas.no (Fig. 47). Biletet syner Florø sentrum med opplysningar om kulturminne, reiselivstilbod og transportopplysningar.

Fig. 46. Kopi frå basen med reiselivsinformasjon.

Samarbeid med reiselivslag

Aurland og Lærdal reiselivslag nyttar artiklane i Kulturhistorisk Leksikon i sin informasjon til reisande. Under ser me kopi av nettsida deira med lenk til artiklar for Lærdal og Aurland (Fig. 48). Klikkar ein på lenken, får ein opp denne lista og kan gå inn på dei artiklane ein er interessert i. Eit mål må vera å integrera stoffet enno meir med designet til reiselivslaget slik det er gjort med

Fig. 47. (Over). FlorĂ¸ sentrum med opplysningar om kulturminne, reiselivstilbod og transport.

Fig. 48. (Under). Lenker til artiklar for LĂŚrdal og Aurland.

Fig. 49. (Over). Artiklar på engelsk.

Fig. 50. (Under). Kart til Nærøyfjorden Verdsarvpark.

nettsidene til Verdsarvparken i Nærøyfjorden. Artiklane er på engelsk og me har i alt omsett kring 500 artiklar (Fig. 49). Kopi av kartdelen i nettsidene til Nærøyfjorden Verdsarvpark (Fig. 50). Desse sidene er ikkje opna enno. Her skal og reiselivsinformasjon inn. Det vil bli henta frå Tellus, systemet som Aurland og Lærdal nyttar. Det vil verta lagt til som eit temalag samen med informasjon om kultur. Under tema Gardar, (over) ligg og gjenstandar frå DHS – Sogn Folkemuseum som stammar frå gardar i verdsarvområdet.

Geoatlas som entreprenørskap

Entreprenørskap i skulane er ei viktig satsing i Sogn og Fjordane. Elevar lagar eigne verksemder og lærer om etablering og drift av eigne selskap. Geoatlas er ei løysing der elevane produserer stoff om natur og kultur i eige nærmiljø. Ved fleire skular har elevar skipa verksemd knytt til dette. Dei lagar informasjon som dei sel vidare til reiselivet eller hjelper verksemder med å få fram kvalitetar i nærmiljøet for å utvida og styrka lokale reiselivsprodukt.

bedriftenes Landsforening i Sogn og Fjordane. Dei kartfesta alle båt – og busstopp i fylket og desse fekk prosjektet nytta. Opplysningar om kulturminne er lagt inn i deira rutetenestene, www.reiseinfo.net. Prosjektet har og vore med i eit prosjekt saman med eit ruteselskap og Vestlandsforsking. Det har som siktemål å utvikla informasjonsteneste på bussane mellom Sogn og Fjordane og Oslo. Ved hjelp av GPS hentar systemet fram aktuelle informasjon langs ruta og presenterer det på ein skjerm på setet framføre dei reisande. Her er artiklane frå Kulturhistorisk leksikon med. Kopi av sida til www.ruteinfo.net (Fig. 51).

Oppsummering

Samarbeidet med reiselivet er eit viktig område, og her er det mykje å henta for begge. Reiselivsnæringa vil få informasjon som er kvalitetssikra og ABM-sektoren vil få nyttige innspel når det gjeld brukartilpassa informasjon og tenester. Dette bør og løftast opp og drøftast med reiselivsnæringa regionalt eller nasjonalt.

Samarbeid med tranportnæringa

Tidleg i prosjektet vart det og innleia tett samarbeid med Knut Mostad og Transport-.

Fig. 51. Kopi av sida til www.ruteinfo.net.

11. Mobile løysingar for kultur og kunnskapsnettet “Mobile løysingar” skal forståast som tekniske løysingar som tillet at publikum fritt kan bevege seg i terrenget eller i ei utstilling og ta imot informasjon som tekst, lyd, bilete eller video «på etterspurnad» på ein mobil terminal. Typiske mobile terminalar er mobiltelefon, PDA og MP3spelarar. Hovudvekta i arbeidet med mobile løysingar for kulturog kunnskapsnettet har handla om å utvikle ei teneste som vi har kalla “Audioguide”. Her kan du laste ned lydfiler om natur- og kulturminne i Sogn og Fjordane frå Internett, og kopiere til din eigen mobile terminal. Filene er i MP3-format og er nummerert i samsvar med informasjonspunkt på stader du kjem til. Formålet med tenesta er:

P Yte god sørvis til enkeltpersonar som vitjar musea (og som ikkje ynskjer guiding i grupper) P Å tilby guiding på fleire språk P Nå ut til nye brukargrupper

Gjennomføring I løpet av prosjektperioden vart det utvikla tre lydguidar:

De Heibergske Samlinger - Sogn Folkemuseum: Friluftsmuseet

Her får du høyra historia til dei ulike bygningane ved Friluftsmuseet på De Heibergske Samlinger - Sogn Folkemuseum. Løypa består av 40 lydspor som til saman varer omlag ein time.

Sunnfjord Museum: Mostien

Mostien er ein natur- og kultursti som går gjennom skogen frå Sunnfjord Museum og inn til jordbruksskulen og Huldefossen på Mo. Lydspora formidlar kunnskap om natur, kultur og historie langs stien. (17 spor/32 minutt)

Aurland og Lærdal reiselivslag: Gamle Lærdalsøyri

Her kan ein oppleve Lærdal sitt vakre gamle sentrum. Audioguiden tek deg innom 12 hus der du

får høyre korleis folk budde, kva dei levde av og korleis dei bygde husa sine. (11 spor/25 minutt) For Sunnfjord Museum og Gamle Lærdalsøyri har Audioguide-tenesta også gitt besøkjande eit tilbod utanfor opningstida.

Arbeidet med audioguidane kan ein dele i fem arbeidsprosessar: 1. Planlegging og avgrensing 2. Utarbeiding av norsk manus i samarbeid med ei referansegruppe 3. Oversetjing til andre språk 4. Innlesing 5. Redigering og tilrettelegging 6. Distribusjon Ved kvar lokasjon vart det gjort eit utval av informasjonspunkt ein ynskte å ha med i lydguiden og kva rekkefølgje desse skulle komme i. Omfanget varierte her frå 40 lydspor på over ein time speletid til 11 spor og 25 minutt.

Utarbeiding av manus Institusjonane utarbeidde manus sjølve. Ved musea vart dette gjort av dei tilsette, medan Aurland og Lærdal Reiselivslag (ALR) engasjerte ein lokal forfattar. Ut frå råd og erfaringar frå Nordic Handscape (http://nordichandscape.net) hadde vi som utgangspunkt at kvart informasjonspunkt skulle ha ei maks speletid på 2 minutt. Ordninga med referansegruppe vart løyst ulikt. Ved De Heibergske Samlinger - Sogn Folkemuseum var gruppa sett saman av alle manusforfattarane ved museet saman med prosjektleiar. Innlesar med bakgrunn frå teater vart brukt som konsulent i arbeidet med å gjere tekstane munnlege. Sunnfjord Museum sette saman ei referansegruppe med eksterne medlemmer med erfaring frå NRK og lokal presse. Der det var naturleg brukte vi verkemiddel som historisk presens og historier fortalt i 1. person for å gjere tektane munnlege. Lydsporet for Kvitevollstova ved De Heibergske Samlinger - Sogn Folkemuseum tek til dømes til på denne måten:

Eg er Cathrina Elisabeth von der Lippe de Knagenhjelm Daae Oeding. Det var eg som fekk bygd dette huset, etter at min mannen min, kaptein Fredrik Oeding, døydde frå meg i 1838. Osb... Denne tilnærminga kravde eit persongalleri av ulike innlesarar for kvart språk. Av økonomiske og praktiske grunnar vart ulike roller gjerne likevel lest inn av ein og same person. Overskrifter vart for det meste nytta som arbeidstittel og ikkje rekna som ein del av manus. Dette var for å unngå gjentaking: Dei første setningane gjer oftast overskrifta overflødig. Her er døme frå opninga av lydsporet om Vik prestegard: Dette er Vik Prestegard, ein typisk embetsmannsbustad frå 1700-talet, og faktisk den einaste vi har att i Sogn frå denne perioden.

Oversetjing til engelsk og tysk Tekstane vart sendt til oversetting når den norske versjonen var ferdig revidert. Vi måtte avgrense verkemiddel som å la mange ulike rollepersonar fortelje sine historier i 1. person ettersom dette kravde mange innlesarar for kvart språk.

Innlesing Musikkarkivaren ved Fylkesarkivet har vore prosjektleiar for Audioguide-tenesta. Fylkesarkivet har også vore teknisk ansvarleg for innspeling, redigering og distribusjon, og vi nytta studio

til Fylkesarkivet til redigering og mastering. Tre fostex-FR2 opptaksmaskiner vart sendt til innlesarane som sjølve stod for opptak/innspeling. Dette var praktisk ettersom alle innlesarane var i full jobb og kunne gjere opptak når det passa dei. Manus vart lese inn på norsk, engelsk og tysk. For Sunnfjord Museum vart det også laga ein persisk versjon i samband med mangfaldsåret 2008. Opptaka vart gjort på Compact Flash-kort som mono wav-filer i 24 bit/48kHz oppløysing, og vart sendt til musikkarkivaren ved Fylkesarkivet etterkvart som dei vart lesne inn. Kvar lydfil startar med at nummeret på lydsporet vert lest inn: «Nummer ein» ( 1-2 sekund stille) «Dette er Vik Prestegard, ein typisk embetsmannsbustad....». Dette vart gjort fordi MP3-spelarar som regel går direkte til neste lydspor når det førre er ferdig. Av same grunn vart det også lagt til 5 sekund stille på slutten av kvart spor. Innlesinga av nummeret i starten gir dessutan ei umiddelbar stadfesting på at ein har funne fram til rett lydspor. Tanken var også at dette gjorde det lettare for svaksynte og andre å orientere seg i filene på Mp3-spelaren

Redigering Redigering vart utført av musikkarkivaren ved Fylkesarkivet på ein standard kontor-PC med programvaren Wavelab (Steinberg). Lydspora vart redigerte og lydnivået normalisert. Enkelte opptak vart i tillegg prosessert med kompressor og DeEsser. På slutten av kvart lydspor vart det lagt til 5 sekund stille for å gje publikum tid før neste spor vart spelt av. Når masterversjon av lydfilene var ferdig vart desse arkivert i full kvalitet. Filene vart så komprimert til 128 mbps MP3-filer og «tagga» med open sourceprogrammet «Mp3tag» slik som i figur 52. Fig. 52. ID3 tagging av MP3-filene.

Kategoriane «Artist» og «Album» ga vi same namn: <språk:><namn på audioguide>. Dette vart gjort for at ein ikkje skulle gå seg bort i menyvala på Mp3-spelarane som vi nytta på musea. Her var alle språkversjonar «installert» og om ein valde artist eller album ville vi at resultatet skulle bli det same.

Ute i terrenget ser dette slik ut:

Distribusjon Filene vart kopiert over på dei MP-3 spelarane som ein nytta lokalt på musea. Dei vart samstundes gjort tilgjengeleg for nedlasting på Kulturnett Sogn og Fjordane sine nettsider. Her vart kvar Audioguide pakka som ZIP-filer, slik at alle filer som høyrer saman kunne hentast som ei nedlasting. Vi valde å kjøpe inn 10 stk Sansa m230 -MP3spelarar til kvart museum gjennom prosjektet. I tillegg vart det kjøpt inn hovudtelefonar til erstatning for øyrepluggar. Aurland og Lærdal Reiselivslag kjøpte inn 20 stk for eigen kostnad. På kvar destinasjon vart det sett opp ein PC der Audioguide-filene ligg tilgjengeleg for nedlasting til publikum sine eigne spelarar. (Sjå Fig. 53 og 54).

Merking

Informasjonspunkta på kvar stad vart merkte med ein gjenkjenneleg logo og eit nummer. Nummeret refererer til spor på Mp3-spelaren. Reklamefirmaet Klipp&Lim laga ein logo og eit lokalt skiltfirma leverte lasergraverte skilt på pleksiglas. (Sjå Fig. 55).

Fig. 53. Distribusjon av Audioguide.

Merking av løytnantsbrygga i Lærdal.

Tidsforbruk og nøkkeltal Prosjektet har vore gjennomført i tett samarbeid med dei involverte institusjonane. De Heibergske Samlinger - Sogn Folkemuseum og Sunnfjord Museum har sjølve utarbeida manus og organisert arbeidet med referansegruppe og korrektur. Prosjektleiar har vore med i referansegruppene for alle tre Audioguidane. Prosjektet har finansiert alle andre utgifter for musea medan Aurland og Lærdal reiselivslag fekk støtte til å utvikle sin Audioguide gjennom arbeidstimar knytt til korrekturlesing, innspeling, redigering og distribusjon. Audioguiden i Lærdal var den siste som vart produsert gjennom prosjektet og kan fungere som grunnlag for å vurdering av tidsressurs og kostnader. Reiselivslaget sytte sjølve for utarbeiding av manus i samarbeid med Lærdal

Fig. 54. Nedlasting frĂĽ www.kulturnett.no Fig. 55. Skilt.

kommune. Det vart ikkje gjort overslag over ressursbruk knytt til dette arbeidet. I kostnadsoverslaget har vi her teke utgangspunkt i eit forfattarhonorar pĂĽ 5 kroner pr. ord.

Oversetjing vart honorert pr. ord, medan innlesing vart honorert pr. innleste informasjonspunkt. Kostnadene fordelte seg slik for Audioguiden i gamle LĂŚrdal sentrum:

Vare:

Tal

Sats:

Sum (inkl. mva):

Sandisk Sansa MP3 spelarar

249,00

4980,00

Koss UR-5 headset

64,00

1280,00

3176

1,50

4764,00

Honorar oversetjing frå norsk til engelsk (pr. ord) Honorar og reiseutgifter, innlesing av norsk versjon Honorar, innlesing av engelsk versjon (pr. manus)

3000,00 11

150,00

1650,00

Honorar. oversetting frå norsk til tysk (pr. ord)

3239

1,50

4858,50

Honorar, innlesing av tysk versjon (pr. manus)

150,00

1650,00

Audioguide-skilt

150,00

1650,00

3239

5,00

16195,00

420,00

2520,00

Innspeling, norsk (tal timar)

420,00

4200,00

Redigering og distribusjon (tal timar)

420,00

10080,00

Forfattarhonorar, norsk versjon Korrekturlesing, norsk (tal timar)

Reiseutgifter

2000,00

Sum

58827,50

Kostnad pr lydspor (11 stk): Tabell 8.

5347,95

Brukar 1:

Prosjektleiar har jobba med korrekturlesing, innspeling, redigering og distribusjon tilsvarande 40 arbeidstimar. Om ein i tillegg til dette reknar ein kostnad på 5 kroner pr. ord i honorar for utarbeiding av norske tekstar, vert altså kostnadsoverslaget pr. lydspor omlag 5350 kroner. Arbeid med å merke informasjonspunkta i terrenget er ikkje med i overslaget.

Brukar 1 kjem til museet og leiger/låner ein mp3spelar i resepsjonen på museet. Tilsette på museet forklarar om nødvendig korleis det heile verkar og leitar fram rett språk og lydspor slik at brukar 1 kan trykke “play” når han er klar til å begynne. Brukar 1 treng ingen erfaring med MP-3spelarar frå før

Bruk

Brukar 2 kjem til museet og blir gjort merksam på Audioguide-tenesta. Brukar 2 har ein mobiltelefon med mp3-funksjon og minnekort (eller mp3spelar) og kopierer filene over ved hjelp av ein PC med minnekortlesar som står på museet. Brukar 2 er litt datakyndig og treng ikkje rettleiing utover hjelpetekstane som ligg på skrivebordet. Ho har også god kjennskap til korleis hennar eige avspelingsutstyr fungerer og treng ikkje teknisk hjelp. Tenesta er gratis.

Hovudmålgruppa for Audioguide-tenesta er personar som vitjar museet åleine eller som kjem to i lag. Dersom ein ikkje har tinga guiding på førehand tilbyr ikkje De Heibergske SamlingerSogn Folkemuseum denne tenesta for “drop in-kundar.” Eit anna trekk ved denne målgruppa er at dette er personar som ikkje har ynskje om å gå i grupper. Audioguide er tenkt slik at alle informasjonspunkt er sjølvstendige. Du kan sjølv velje rekkefølgje og gjere utval utan at det har noko å seie for oppleving eller forståing. Nummereringa gir likevel hint om kva veg ein bør gå. Musea laga kart som viser kvar ein finn dei ulike punkta.

Brukar 2:

Brukar 3: Brukar 3 har planlagd museumsbesøket godt, og har vore innom heimesidene for å sjå kva museet kan tilby. Brukar 3 kom over informasjon om

“Audioguide”, og etter å ha sett ei nettutstilling med eit kort utdrag på kva Audioguide kan tilby, bestemmer ho seg for å laste ned Zip-fila. Ho pakkar deretter ut MP3-filene og kopierer dei over på MP3-spelaren sin. Ho tek spelaren med når ho vitjar museet.

Evaluering Så godt som alle personar som har brukt Audioguide ved musea høyrer til “brukar 1”segmentet. Nokre få har valt å kopiere filer til eigen terminal frå ein “ladestasjon”. Det er ikkje ført statistikk over nedlastingar frå nettet. Ei spørjeundersøking som vart gjennomført på De Heibergske Samlinger - Sogn Folkemuseum sommaren 2007 viser at nær 70 % av brukarane var frå 50 år og oppover. I dette alderssegmentet er ikkje MP-3spelarar “allemannsseige” noko som kan være med å forklare kvifor så mange har leigd utstyr. Det har dessutan vore billeg å leige: ved musea kostar det 20 kroner, medan det er gratis på Lærdal turistkontor. Tjue personar deltok i undersøkinga, 19 av desse vitja museet for fyrste gong. Sju av personar kom til museet åleine, sju kom saman med ein annan

medan seks personar kom saman med tre eller fleire andre (Fig. 56). Utdrag frå svara som kom inn fordeler seg som i tabeklen på neste side. Ei grov overforenkling av responsen kan skildrast slik:

Gjennomsnittsbrukaren ”Heidi” kjem enten åleine eller saman med ein annan person. Ho leiger mp3-spelar på museet (20 kr) og lyttar på tysk. Ho vil helst gå saman med andre, men har ikkje noko ynskje om å gå i gruppe saman med ein guide. Etter å ha brukt Audioguidetenesta er Heidi klar på at dette var eit fullverdig museumsbesøk og at lydguiden har gjort ho meir nysgjerrig. Rekkefølgja på lydspora fungerte greitt, utan at ho har sterke meiningar om dette. Heidi sakna av og til å kunne stille spørsmål undervegs. Ho kjem likevel heilt klart til å bruke ein slik guide på nytt om sjansen byr seg, og anbefalar dette gjerne til andre.

Fig. 56. Spørjeundersøking.

Nasjonalitet Norsk Tysk Fransk Nederlandsk Engelsk Sveitsisk

6 6 1 3 1 1

Kva MP3-spelar brukte du? Leigde av museet Eigen spelar

19 1

Grunnskule Vidaregåande skule Høgskule/universitet

1 1 18

Høgste utdanning

(1 = svært ueinig, 5 = svært einig)

ueinig

Korleis artar eit museumsbesøk seg for deg?

Går helst saman med ein eller fleire

Føretrekkjer guida omvising i grupper

For meg var dette eit fullverdig museumsbesøk

Eg er meir nysgjerrig no enn før

einig

Nytteverdi

Lydguiden kom i ei rekkefølgje som passa meg bra

Eg sakna å kunne stille spørsmål undervegs

Eg vil bruke ein slik guide på nytt om sjansen byr seg

Eg vil anbefale tenesta til andre

Teknisk kvalitet etc. Lyden var god Lydklippa var for korte

Alt fungerte prikkfritt

Eg fekk god rettleiing i resepsjonen Instruksjonsarket var til god hjelp

Brukargrensesnitt Eg skjøna straks kva knappar eg måtte trykka på Displayet på MP3-spelaren var tydeleg

Eg hadde ikkje bruk for hjelp undervegs Det var problematisk at lydguiden gjekk automatisk vidare til neste lydspor

Eg er godt kjent med bruk av MP3-spelar

Informasjonspunkta var tydeleg merka og lette å finne

Tabell 9.

Ho fekk god rettleiing i resepsjonen, skjøna straks kva knappar ho måtte trykkja på og hadde ikkje bruk for hjelp undervegs. Ho kjenner ikkje så godt til MP3-spelarar frå før, men tykte ikkje det var noko stort problem at lydguiden gjekk automatisk vidare til neste lydspor. Den fysiske merkinga av informasjonspunkt på museet var god og det var lett å finne fram. Det største problemet med å bruke ein MP3spelar til dette formålet er at den ikkje spelar av eitt og eitt lydspor. Brukaren må altså starte og stoppe sjølv, og for urøynde kan dette være ein

stressfaktor. Undersøkinga viser oss at 1 av 5 opplevde dette som eit problem. Brorparten tykte ikkje at lydspora var for korte, likevel ser vi at nokre brukarar ynskjer å vite meir. Framover kan ein løyse dette ved å ha seriar med lydspor der brukaren må gjere eit aktivt val etter 2 minutt om ein vil vite meir, eller om ein vil vidare til neste punkt i terrenget. Sjølv dei enklaste spelarane har fleire funksjonar enn ein treng til denne bruken. Nokre av dei urøynde brukarane meistrar ikkje funksjonane og får problem undervegs sjølv om ein har fått god hjelp til å komme i gong. Det er freistande å tru at dette problemet ikkje er like stort i alderssegmentet frå 50 år og nedover.

Kommentarar frå brukarane:

P Dette var en ny opplevelse, og fungerte

svært bra. Viktig at vi fikk god info om bruken. – Interssant med ”levende-gjøring” av personene. P Some sequenses are quite long with children have to ”wait” to go to the next building. P Wir haben schon ein paar Besuche in Freilichtmuseen gemacht und können daher ”aus Erfahrung” Sagen, das dieses eine gelungene Mischung (vellykka blanding)aus Fakten und Geschichtchen ist. Danke für Ihre Mühe. P Adds significantly to the information om each building and its use and purpose

Framtida Mp3-guiding er basert på utbreidd teknologi og er teknisk sett relativ enkel. Som eit supplement kan ein tenkje seg ei teletorgteneste der publikum kan ringe til dømes eit 820-nummer for å få avspelt informasjon på sin telefon. Tenesta krev ikkje 3G-nett og er godt eigna i til dømes eit friluftsområde. Problemet til no har vore at løysinga vert dyr for utanlandske brukarar grunna høge roaming-avgifter. Det har dessutan vore uråd å informere om kva tenesta kostar: Det er gjerne uklårt kva prisavtalar som gjeld mellom dei ulike nettleverandørar i ulike land. EU har no innført ei lov som set ein makspris for utlandssamtalar på 4,90 kroner pr. minutt. Frå nyttår 2008 er det forventa at lova også skal omfatte Noreg. Då vert det for første gong mogeleg å kommunisere ein fast kostnad for ei oppringtteneste til brukarar frå europeiske land. EUkommisjonen meiner utgiftene ved mobilsamtaler mellom europeiske land no blir 70 prosent lågare. Spørsmålet er om kostnaden enno er for høg (20 kroner pr. lydspor på 2 minutt)men dette gjer det meir aktuelt enn før å utvide tenesta til også å omfatte ei oppringt-teneste.

12. Nye modellar for kartpresentasjon Mål med arbeidspakken -

På basis av erfaringar til no, leggja til rette for nye kartløysingar basert på satellittfoto, flyfoto, landskapsmodellar, multimedia med meir. Integrera desse i aktuelle løysingar med geofunksjonar

Då prosjektet starta, var tanken å utvikla ein samla inngang til kulturinformasjon gjennom Kulturnett Sogn og Fjordane og ein integrert kartinngang. Dette har me gjort og kartinngangen fekk namnet fylkesatlas.no. Her er og kulturinformasjon lagt inn. Fig. 57. Kopi av fylkesatlas.no, Solund kommune, med temalaget Gardar slege på, sjå avhaka i venstre marg. Høgre marg viser kva temalag som er mest nytta. Fylkesatlas er eit samarbeid mellom Sogn og Fjordane fylkeskommune og Fylkesmannen i Sogn og Fjordane. Tenesta er

100

utvikla av Avinet a/s på Leikanger. Etter kvart er det lagt inn mange tema, nær 100 i alt.

Dei mest viste temalaga

Svært mange av dei mest populære temalaga har med kultur å gjera. Det vert teikna kring 70.000 kart i snitt i månaden. Når ein brukar viser eit utsnitt med temalaget stadnamn på, tel det som 1 vist kartlag. Stadnamn er mest populært, men mange andre kulturtenester er og populære. (Tabell 10).

Kartfesting via Internett

Ein viktig administrativ funksjon i fylkesatlas er at brukarane kan kartfesta objekt berre ved å peika på rett stad på kartet. Dette gjeld mange av basane: -

Artiklar i kulturhistorisk leksikon Foto, video og film, (og små avsnitt av t.d. ein film) Kulturspor

Fig. 57. Solund kommune med temalaget Gardar.

Stadnamn Gardar Stølar o.s.v.

På neste side (Fig. 58) ser me korleis det fungerer når ein arbeider med artiklar i Kulturhistorisk Leksikon (sjå ap 5, kunnskapsbasen). Etter at artikkelen er lagt inn i basen, kan ein henta fram kart eller flyfoto og peika på rett stad. Artikkelen vart kartfesta og vil koma på Fylkesatlas neste dag. For stadnamn er det laga ei løysing der alle fasar i innsamlinga no kan skje via fylkesatlas. Digitalisering av stadnamnet, opplysningar om namnet og kartfesting skjer i same operasjon på Internett. Prosessen gjer arbeidet med stadnamninnsamling langt raskare og meir interessant. Ei gruppe menneske kan sitja med Tabell 10.

Tema Stadnamn Eigedomsgrenser Reiselivstenester Kulturminne/ Attraksjonar Gardar Kommunegrenser og statistisk informasjon Fylkesfakta - Foto Naturtypar Kulturspor Stølar FKB - detaljert grunnkart Verna område

landskapet på ein stor skjerm framføre seg. Dei kan peika på kart eller flyfoto, skriva inn namnet og det er straks synleg i landskapet.

Flyfoto som kartgrunnlag

Sogn og Fjordane er eit stort og variert fylke frå naturen si side. Det er enno eit stykke fram før alle kommunar har dekkande flyfotoseriar. Nedanfor viser me to kopiar frå Fylkesatlas der gardane er lagde inn i Solund og Gulen, og gardar og artiklar i kulturhistorisk Leksikon er lagde inn i Hyllestad og Askvoll. Klikkar ein på symbola, får ein fram ulike opplysningar om gardane, eller ein kan lesa artiklane. Det er og laga ein versjon av Fylkesatlas som køyrer på mobiltelefon eller pda. Me har og gjort testar med å henta ut data frå fylkesatlas.no og leggja det inn i GPS-einingar. Då kan brukaren verta varsla når Viste kart han eller ho nærmar seg eit kulturminne, eit stadnamn, 152462 kart ein støl, ein sti o.s.v. Med 39615 kart det store datagrunnlaget med 38988 kart georeferert materiale, ligg 31346 kart Sogn og Fjordane svært godt ann i høve til utviklinga som 29675 kart vil koma. Mobiltelefonar, 21990 kart pda, mp3-spelarar, bilar, 16510 kart bussar, båtar med meir vil 14937 kart ha installert GPS. Då vil me og få nye kanalar me kan 14829 kart distribuera kulturinformasjon 14336 kart gjennom. Dette er område me 14210 kart vil arbeida vidare med.

Bygningar i SEFRAK registeret i Sogn og Fjordane

11625 kart 10392 kart

Gardar med bilete

9062 kart

Fylkesfakta - Video

8921 kart

Regionalt viktige friluftslivområde (frå fylkesdelplan for arealbruk)

7931 kart

Freda bygningar i Sogn og Fjordane

6898 kart

Lokalt viktige friluftsområde (FRIDA)

6886 kart

Kulturlandskap i kommunane areal

6608 kart

Viktige naturområde i Sogn og Fjordane (EDNA)

6546 kart

Nasjonale Kulturlandskap

5903 kart

101

Fig. 58. Kopi av Kulturhistorisk leksikon, kartfesting av artiklar. Fig. 59. Kopi frĂĽ Fylkesatlas. Gardar i Gulen og Solund yst i Sognefjorden.

102

Oppsummering

Måla med denne arbeidspakken er nådde. Me har fått integrert kart i mange av tenestene våre. Det er og kartløysingar i Geoatlas (sjå arbeidspakke 9). Det er og mogeleg å kartfesta alle punkt som er med i MP3-guidane på Sogn Folkemuseum, Lærdalsøyri og Sunnfjord Museum. Me skal no til med å utvikla mp3-guidar for Nærøyfjorden. Dei vil og verta kartfesta og lyden kan spelast av ved å klikka på symbol på kartet.

Fig. 60. Kopi frå Fylkesatlas med flyfoto over Askvoll. Me har lagt på gardar og artiklar i Kulturhistorisk Leksikon.

103

13. Publiseringsløysingar for andre Mål for arbeidspakken -

Leggja våre løysingar best mogeleg til rette for bruk via Internett Utarbeida avtalar for bruk Informera andre som kan ha interesse av tenestene Få i gang fleire prøveprosjekt

Fylkesarkivet i Sogn og Fjordane utvikla i åra 1998-2002 eit databasesystem basert på Oracle. Systemet var laga slik at det lett kunne byggjast ut. Det var fleksibelt, robust og kunne ta hand om store datamengder. Ein bakdel var at data berre kunne registrerast frå arbeidsplassar i institusjonen. Me ynskte å opna dette for arbeid gjennom Internett, og det vart mogeleg gjennom dette prosjektet. Tidleg i prosjektet vart det difor arbeidd mykje med å leggja om alle basane slik at ein kunne logga seg inn via nettet og utføra oppgåver som vedlikehald av data, opplasting av foto med meir. Det vart utvikla nettilgang til alle, og det vart utvikla eit system for tilgang og brukarstyring som tok vare på trykkleiken.

104

Då dette var gjort, kunne i praksis kven som helst etter avtale med Fylkesarkivet bruka basane til å publisera eigne data og få dette presentert på eigne sider i eige design. Det siste er eit svært viktig omsyn.

Tenester til Møre og Romsdal fylke

I 2006 vart det innleia samarbeid med Interkommunalt arkiv i Møre og Romsdal og Kulturnett Møre og Romsdal. Dei var interessert i samarbeid om stadnamn, foto, møtebøker og artiklar i Kulturhistorisk Leksikon.

Foto

Fylkesfotoarkivet i Møre og Romsdal, leia av Ragnar Albertsen, hadde digitalisert mykje materiale og var interessert i å leggja desse ut på Internett gjennom ei databaseløysing. Dei hadde smakebitar på eigne sider, men ville få ut alt dei hadde i ein samla base. Dei hadde og ein god del

Fig. 61. Kopi frå Kulturnett Møre og Romsdal. Alle desse basane med unnatak av eldre arkivmateriale ligg i Sogn og Fjordane. Dei er tilpassa Kulturnett Møre og Romsdal sitt design. Bak desse inngangane ligg det no kring 200.000 datapostar som er komne til som nye tenester etter 2006.

dokumentasjon til mange av bileta. Den ville dei ha ut. Dei hadde og god kontakt med sogelag, slektsgranskarar og interesserte privatpersonar som kunne hjelpa til å samla meir dokumentasjon til bileta.

Tabell 11.

Kommune Molde Kristiansund Ålesund Vanylven

Tal foto 122 5371 41500 748

Sande

2028

Herøy

109

Ulstein

340

Hareid

Ørsta

Volda

674

Ørsta

200

Ørskog

527

Norddal

1500

Stranda

3862

Stordal

Stranda

Sykkylven Skodje Sula Giske Haram Vestnes

600 27 46 248 54 4139

Rauma

Nesset

Ukjent

Midsund

Sandøy

Fræna

Eide

Averøy

Frei Gjemnes Sunndal

4318

Surnadal

4574

Halsa

I 1980-åra vart det samla inn over 200.000 stadnamn i Møre og Romsdal. Dei var samla inn på lister og kartfesta på økonomisk kartverk. Eit utval av data om kvart stadnamn var registrert av Statens Kartverk i Møre og Romsdal og lagra som ein tabell for kvart kartblad i systemet dBase. Møre og Romsdal ynskte at stadnamna kunne importerast i ein samla base og at namna kunne georefererast og leggjast ut på digitale kart på Internett. Kulturnett Møre og Romsdal kontakta kommunane og spurde om dei var interesserte i å få georeferert stadnamna sine for ein pris på kr. 3,5 pr. namn. Prisen var utrekna etter testar som Fylkesarkivet hadde gjort på si produksjonsløype for georeferering av stadnamn ved hjelp av digitaliseringsbord og tilpassa programvare for kopling av database og georefererte data. Arbeidet kom i gang og held framleis på. Kommunane som har fått utført arbeid, har gjeve gode tilbakemeldingar. (Tabell 12). 102 000 stadnamn er importert i basen og 43 000 er georeferert.

18 31

Aure

Stadnamn i Møre og Romsdal

977

Tingvoll

Rindal

Foto og dokumentasjon vart levert i fleire omgangar på cd. Fylkesarkivet har konvertert data og bilete og lagt dette inn i basen. Det er laga eigne søkegrensesnitt for Møre og Romsdal der data kan søkjast og presenterast. Fylkesfotoarkivet og dei som dei samarbeider med kan no vedlikehalda data om bileta via Internett. Etter kvart er det vorte vel 70.000 bilete og fordelt slik som i tabell 11 på kommunane i Møre og Romsdal. (I desse tala kan det og vera nokre bilete som er registrerte av Sogn og Fjordane, men som har motiv frå Møre og Romsdal.

42 818 22

Tustna

Smøla

292

73470

105

Kulturhistorisk Leksikon til Kulturnett Buskerud og Kulturnett Hordaland På ei samling i Bergen for dei regionale kulturnetta, vart Sogn og Fjordane sitt arbeid med Kulturhistorisk Leksikon presentert. Det vart drøfta korleis ein kunne spreia desse erfaringane og korleis slike artiklar kunne integrerast i Kulturnett.no og i dei regionale kulturnetta. Det vart nedsett ei arbeidsgruppe med Gunnar Urtegaard (Sogn og Fjordane), Lars Wenaas (Kulturnett.no), Jannicke Røgler (Buskerud) og Synnøve Gjermundnes (Hordaland). Gruppa byrja arbeidet med ein standard for dette og tekniske omsyn for integrering i Kulturnett.no. Synnøve og Jannicke tok og opp dette arbeidet i sine kulturnett.

Tabell 12 (til høgre). Oversyn over handsama namn, kommunevis.

Fig. 62. Kopi av Kulturnett Buskerud med søkeskjema for Kulturhistorisk Leksikon.

106

Komnr

Kommune

Importert i database

Georef.

1502

Molde

5512

1503

Kristiansund

1289

1504

Ålesund

3337

1511

Vanylven

7994

1514

Sande

3918

1515

Herøy

3795

1519

Volda

117

1520

Ørsta

3589

3196

1523

Ørskog

2448

2415

1524

Norddal

3922

3759

1526

Stordal

1333

1302

1528

Sykkylven

3887

1531

Sula

2086

2068

1535

Vestnes

4539

4460

1543

Nesset

4625

1545

Midsund

1306

1297

1546

Sandøy

2210

2191

1548

Fræna

5795

3252

1554

Averøy

4443

4413

1556

Frei

1679

1678

1557

Gjemnes

2661

1560

Tingvoll

8424

1563

Sunndal

7020

1566

Surnadal

8752

1567

Rindal

1242 6238

6015

7426 102107

43526

Etter kvart er det vorte produsert mange artiklar i Hordaland og Buskerud. Møre og Romsdal tok og opp dette arbeidet i 2007, og har fått publisert mykje bra stoff. Møre og Romsdal har og merka den sterke interessa frå reiselivet for dette stoffet.

Fylke

Kommune

Tal

Sum

Møre og Romsdal

Aukra

Møre og Romsdal

Averøy

Møre og Romsdal

Eide

Møre og Romsdal

Fræna

Møre og Romsdal

Giske

Møre og Romsdal

Haram

Møre og Romsdal

Herøy

Møre og Romsdal

Kristiansund

Oversyn over artiklar for Møre og Romsdal, Hordaland og Buskerud (Tabell 13).

Møre og Romsdal

Molde

Møre og Romsdal

Møre og Romsdal fylke

Samarbeid om bygdeutvikling

Møre og Romsdal

Nesset

Møre og Romsdal

Norddal

Møre og Romsdal

Sandøy

Møre og Romsdal

Smøla

Møre og Romsdal

Stranda

Møre og Romsdal

Sunndal

Møre og Romsdal

Sykkylven

Møre og Romsdal

Tingvoll

Møre og Romsdal

Ulstein

Møre og Romsdal

Volda

Møre og Romsdal

Ålesund

Kopi av Kulturnett Buskerud med søkjeskjema for Kulturhistorisk Leksikon (Fig. 62). Data vert lagt inn i basen i Sogn og Fjordane via Internett og det er laga eige søkjeskjema for Buskerud slik at ein søkjer berre i eigne data.

Området Kroken – Urnes fekk bygdeutviklingsmidlar frå fylkesmann. Ein del av arbeidet var å løfta fram natur – og kulturarven. Me har samarbeidd med dei som driv det lokale prosjektet. Samarbeidet har omfatta innsamling av stadnamn, foto, intervju, artikkelstoff og noko me har kalla kulturspor. Dette er spor i kulturlandskapet som ikkje er stadnamn eller kulturminne, men mindre spor eller minne som likevel er ein viktig del av kulturlandskapet på ein gard. Dette er eit døme på korleis prosjektet har stilt fagkunnskap og teknologi til rådvelde for eit lokalt bygdeutviklingsprosjekt. Svært mykje arbeid er gjort lokalt der dei har arbeidd i basane til Fylkesarkivet via nettet. Ein del av det planlagde innsamlingsarbeidet har teke lenger tid enn føresett. Slik vil det ofte vera, men gjennom dette tiltaket har området Kroken – Urnes fått samla inn og teke vare på mykje stoff som fortel om soga til grenda. Stoffet er registrert i basane til Fylkesarkivet og tilgjengeleg gjennom Kulturnett Sogn og Fjordane og Fylkesatlas.no. Sjå Fig. 63.

Hordaland Hordaland

120 Hordaland

120

Buskerud

Drammen

Buskerud

Flesberg

Buskerud

Kongsberg

Buskerud

Lier

Buskerud

Modum

Buskerud

Nedre Eiker

Buskerud

Nore og Uvdal

Buskerud

Ringerike

Buskerud

Rollag

Buskerud

Ål

Tabell 13. Artiklar for Møre og Romsdal, Hordaland og Buskerud.

107

Fig. 63. Kopi frå fylkesatlas.no med stadnamn og kulturspor i Kroken. Fig. 64. Kopi frå Kulturnett Sogn og Fjordane som syner litt av samlinga til Fjærland sogelag.

108

Kopi frå fylkesatlas.no med stadnamn og kulturspor i Kroken (Fig. 63). Til høgre ser me ei liste med ein del av dei registrerte kulturspora.

Fotosamlingar frå Fjærland sogelag

Fjærland sogelag hadde gjennom fleire år samla inn, registert og digitalisert eldre foto. Dei hadde samlinga liggjande på cd-ar og den var ikkje tilgjengeleg for folk. Dei ville at bileta skulle koma fleire til nytte, og tok kontakt med Fylkesarkivet og prosjektet. Bileta vart overleverte til arkivet på cd-ar. Dei vart lagde inn i basen og ein byrja registrera tekstar. Sogelaget har fått tilgang via Internett til basen og sine foto, og kan oppdatera opplysningane sjølve. Kopi frå Kulturnett Sogn og Fjordane som syner litt av samlinga til Fjærland Sogelag (Fig. 64). Dei har i alt samla inn kring 1150 bilete.

Digitalisering av møtebøker for Møre og Romsdal og Vest-Agder.

Fylkesarkivet utvikla ei løysing for digitalisering av protokollar og dokument og for registrering av metadata til dokumenta. Arbeidet starta først opp i Sogn og Fjordane, men etter kvart vart det interesse for dette i andre fylke. Det vart gjennomført to prosjekt, eit i Møre og Romsdal og eit i Vest-Agder. Målet var å få digitalisert kommunale møtebøker, leggja desse i ein database og gjera dei søkbare som protokollar på Internett. Metadata knytt til kvar protokoll gjer at dette kan koplast mot opplysningar i Asta. Kopi av Kulturnett Møre og Romsdal (Fig. 65). Viser første sida i møtebok for Kristiansund, 1837. Det lokale sjølvstyret er etablert.

Fig. 65. Kopi av Kulturnett Møre og Romsdal. Viser første sida i møtebok for Kristiansund, 1837.

109

Møtebokregister for Kåfjord kommune i Troms

Pr. 31.12.07 er det digitalisert og registrert fylgjande sider/dokument for desse fylka (Tabell 14). Fylke

Kommune

Tal sider

Møre og Romsdal

Haram

2606

Møre og Romsdal

Herøy

2030

Møre og Romsdal

Kristiansund

5824

Møre og Romsdal

Rauma

6792

Møre og Romsdal

Sunndal

5729

Vest-Agder

Farsund

7722

Vest-Agder

Flekkefjord

9967

Vest-Agder

Hægebostad

2163

Vest-Agder

Kvinesdal

2867

Vest-Agder

Lyngdal

2511

Vest-Agder

Sirdal

2509

Sum fylke

106752 Tabell 14.

22981

Interkommunalt arkiv i Troms har nytta den nye løysinga med tilgang via Internett til å registrera saker frå møtebøkene til Kåfjord kommune i Troms. Dei har fått tilgang og styrt seg sjølve. I alt har dei registrert 11796 saker frå møtebøkene startar og fram til kring 1987. Kommunen har gjeve gode tilbakemeldinga på denne tenesta.

Primusbase for Møre og Romsdal

27739

I 2005 vart det etablert felles Primusbase for musea i Sogn og Fjordane. Tidleg i 2007 fekk me spørsmål om det same frå musea i Møre og Romsdal. Basen var på plass i mai 2007, og alle musea er no knytte opp. Det er og laga søkegrensesnitt via Internett. Dette vert nytta som internt søkeverktøy i institusjonane. Adressa er enno ikkje lagd ut på nettet eller kopla mot institusjonane sine heimesider. Alle måla med denne arbeidspakken er nådde. Det er og inngått avtale med Hordaland fylkeskommune om samarbeid på fleire område.

Fig. 66. Kopi av heimesida til IKAVA med opplysningar om digitaliserte møtebøker og inngang til søkesida.

110

Fig. 67. Liste som viser søk på ’skole’ i Kåfjord kommune.

111

14. Samsøk i ABM-ressursar Ein viktig del av prosjektet var å vurdera løysingar for felles søk på tvers av arkiv, bibliotek og museum. Ein brukar som leitar etter materiale om Jakob Sande, kan med god grunn rekna med å finna aktuelt tilfang både i arkiv, bibliotek og museum. Dei aller fleste spørsmål som gjeld materiale frå fortida, vil finna svar i mange ulike ABM-institusjonar. Me kan ta bygging av Flåmsbana i Aurland kommune som døme. Arbeidet starta i 1923 og bana vart opna i 1940. Dette arbeidet sette spor etter seg i statlege arkiv sentralt, regionalt og lokalt. Me finn spor i fylkeskommunale arkiv, kommunale arkiv, i musea, i ulike bibliotek med meir. Også livet til eit menneske vil etterlata seg spor i mange ulike institusjonar. Me kan illustrera dette med figuren nedanfor (Fig. 68). Ei hending skjer ein stad (kvar). Den skjer til ei viss tid eller i eit tidsrom (kva tid). Sjølve hendinga er det som skjedde (kva). Ofte vil ein eller mange personar vera involverte i ulike rollar (kven). Spora i ulike kjelder vert så spreidde ut til institusjonar som kvar på sitt vis har eit verneansvar, eit

112

dokumentasjonsansvar eller eit formidlingsansvar. Målet med eit ABM-søk er i si enklaste form å samla dette for brukaren på best mogeleg måte.

Datagrunnlaget

Me valde ut ei rekkje kjelder som me ynskte å ha med i denne første fasen. Det er mange andre kjelder som kan vera aktuelle, men utvalet vårt frå arkiv, bibliotek og museum gav god breidde. (Sjå tabell 15). Sidan alle data frå Fylkesarkivet og musea ligg i ein Oracle-basen, valde me å utvikla løysinga i Oracle-Text. Dette er ein funksjon som fungerer langt på veg på same vis som Google, men sjølvsagt med det atterhaldet at søket skjer i avgrensa, definerte basar, ikkje på verdsveven.

Fig. 68.

Institusjonar

Datakjelde

Tal postar

Fylkesbiblioteket

Mediabasen, titlar knytt til fylket

Fylkesbiblioteket

Fjognedok, register til artiklar

12000

Sunnfjord Museum, Sogn Folkemuseum, Nordfjord folkemuseum, Kystmuseet

Primusbase, gjenstandar

45000

Fylkesarkivet, musea

Kulturhistorisk Leksikon

2000

Fylkesarkivet, Fylkesfotoarkivet i M&R

Foto

142000

Fylkesarkivet

Stadnamn

180000

Fylkesarkivet

Musikk

14000

Fylkesarkivet

Arkivkatalog, Asta

4537

Fylkesarkivet

Saksregister møtebøker

89337

Fylkesarkivet, musea

Audio/lyd

250

Fylkesarkivet, musea

Video/film

150 499274 Tabell 15.

Samsøk søker på tvers av fleire datakjelder

Systemet kan grovt delast opp i tre undersystem: 1 Søkeindeks 2 Søkegrensesnitt 3 Synkronisering av indeks og datakjelder

Søkeindeks

Samsøk dupliserer alle data frå datakjeldene inn i ein sentral database tabell (søkeindeksen). Denne tabellen inneheld to xml-strukturar for kvar post i datakjeldene (Tabell 15). Den eine xml-strukturen inneheld metadata på eit standardisert format, sjå under. Føremålet med denne xml’en er at den skal innehalda nok informasjon til å kunna presentera dataposten i ei liste. Då kan systemet i første omgang presentera resultatet utan å ha kontakt med den originale datakjelda. Den må og innehalda nok strukturert informasjon til at ein kan utvikla ulike tilleggstenester på toppen av søkeindeksen. Den andre xml-strukturen utgjer grunnlaget for søket, og skal innehalda all informasjon som er søke-relevant for kvar datapost. Det er ikkje definert noko format for denne strukturen – einaste kravet er at det skal vera ein gyldig xml. Samsøk

nyttar Oracle Text-funksjonalitet for å indeksera og søka i denne kolonna.

Søkegrensesnitt

Det er utvikla to grensesnitt for å utføra søk inn mot søkeindeksen. Forutan web-grensesnittet så er det laga eit eige WebService grensesnitt som gjer det mogeleg å integera samsøk inn i andre applikasjonar. Begge desse nyttar ein PL/SQL-prosedyre for å utføra søket. Webapplikasjonen til Samsøk støttar til ein viss grad “skinning” slik at den kan integrerast visuelt med andre system, samt “context” slik at ein har høve til å påverka søkeuttrykket. Dette kan mellom anna nyttast slik at kommunar kan gjera søk inn mot samsøk gjennom søkeboksar på sine eigne nettstadar (sjå under).

Mal-basert presentasjon

Det er implementert ein malbasert funksjon for å syna eit detaljbilete av innhaldet i ein datapost. Denne er basert på at datakjelda definerar ein funksjon som returnerer alle data som trengst for å syna detaljane i den malen som er definert for datakjelda. Dette gjer at ein er i stand til å la brukar bla fram og tilbake i resultatet sitt utan å forlate

113

samsøk. Dette er svært viktig for at tenesta skal vera brukarvenleg. For dei datakjeldene der det ikkje er implementert ein mal for detaljvisning, vil lenka til den originale presentasjonen i datakjelda verta vist inne i ein iframe.

Statiske tekstar

Alle tekstar som er nytta i systemet er basert på ei ressursfil. Det er laga eit eige grensesnitt for vedlikehald av desse.

Synkronisering av indeks og datakjelder

Synkronisering av datakjeldene er implementert ved hjelp av ein Oracle PL/SQL-pakke basert på ein tabell med oversikt over datakjeldene som er knytte inn mot indeksen. Sjølve synkroniseringa blir initiert av Oracle ved at pakken blir automatisk kalla ein gong i timen (ved hjelp av dbms_job). Synkroniseringa nyttar seg av primærnøkkel samt tidsstempel for siste oppdatering til å oppdatera dei postar som er blitt lagt til, endra eller sletta i datakjelda sidan indeksen sist vart oppdatert. Samsøk støttar eksterne datakjelder implisitt. Det vil seia at datakjelda må først speglast inn i ein tabell i Oracle og så blir denne synkronisert mot indeksen ved hjelp av systemet skildra over. Det er implementert eit program som les tekstfiler på MARC formatet og importerer desse inn i ein Oracle datatabell. Dette programmet blir nytta til å spegla data frå fylkesbiblioteket inn til den felles indeksen.

Format

Metadataformatet som blir nytta av søkeindeksen krev elementa vist i tabell 16.

Søkefunksjonar

Samsøk vil i utgangspunktet søkja etter artiklar/ datapostar som inneheld alle orda du skriv inn i søkefeltet. Orda vert skilde med mellomrom slik som i andre søketenester, t.d. Google. Vil du avgrensa søket til berre ein kommune, inkluderer du kommunenamnet som eit søkeord. Døme: Skriv du inn Vik handel, vil du søkja etter artiklar/datapostar som omhandlar handel i Vik. For å inkludera handelsmenn, handelshus med meir kan du skriva handel%. Dersom du vil gjera eit meir avansert søk, kan du nytta følgjande operatorar inne i søkestrengen din (sjå neste side).

Det er laga eit grensesnitt der ein kan utføra enkle kommandoar samt sjå loggen generert under synkronisering. Tabell 16.

Element

Skildring, omtale

Primærnøkkel for posten i datakjelda

Title

Tittel som namngir innhaldet i datakjelda

URL

Lenke til detaljpresentasjon av dataposten

LastUpdate

Timestamp som syner siste gong dataposten endra seg

Summary

Kort samandrag av innhaldet i dataposten

Keywords

Kommaseparert liste over relevante nøkkelord

X_utm33, u_utm33

Punktfesting av datakjelda

114

Operator Symbol Skildring Døme AND & Søk etter datapostar som inneheld minst ein førekomst av kvart ord katt AND hund katt & hund OR | Søk etter datapostar som inneheld minst ein førekomst av eitt av orda katt OR hund katt | hund NOT ~ Ekskluder alle datapostar som inneheld eit bestemt ord eller uttrykk katt NOT hund katt ~ hund ACCUM , Inkluder alle datapostar som inneheld eitt eller fleire av ei liste med ord, men sortert etter datapostar som inneheld flest av orda katt ACCUM hund ACCUM mus katt, hund, mus EQUIV = Likestill to ord, slik at artiklar som inneheld det eine eller det andre blir sortert likt katt EQUIV pus katt = pus NEAR Angi avstand det kan vera mellom to ord i ein datapost NEAR((katt, hund), 6) angir at det maks kan vera 6 ord mellom katt og hund % Angi joker-teikn for å finna ord som startar med eit uttrykk hus% * Angi vekting av eit uttrykk når resultatet skal sorterast hund * 10 AND katt () Bruk parentesar for å gruppera uttrykk (hund AND katt) NOT mus ”” Bruk hermeteikn for å handtera eit uttrykk med fleire ord som eitt uttrykk (”katten var her”) NOT hund

115

Fig. 69 (over).

Søkeskjema

Søkjeskjema er bygt opp slik at ein kan velja om ein vil søkja i ei, nokre eller alle datakjeldene. Ved å klikka på namnet til ei datakjelde, kjem brukarane rett til datakjelda sine eigne søkefunksjonar enten det er bibliotekbasar,

116

Fig. 70 (under).

gjenstandsbasar eller arkivbasar (sjå ovanfor). I dette dømet har me søkt etter tilfang knytt til diktaren Jakob Sande. Dømet vårt syner klårt at eit slikt samsøk er svært relevant. Det kjem aktuelle data frå både arkiv, bibliotek og museum.

Me ser og at det til og med dukkar opp stadnamn som er knytt til Jakob Sande. Då minnest me songen om morgon på Kobbeskjeret nær Sande sin heimstad.

Fig. 71 (over).

Søking som fungerer slik som Google verkar best når ein kan søkja på ord eller ordgrupper som skal finnast i same teksten eller dataposten. Dei fungerer og godt når ein skal søkja på namn. Dette er relativ enkle og ukompliserte søk.Tematiske søk

Fig. 72 (under).

117

er verre. Korleis kan me finna alt om handel i Vik? Det er slett ikkje sikkert at datapostar som fortel om handel, inneheld ordet handel. Ein artikkel om jekter som frakta byved til Bergen, handlar sjølvsagt om handel, men nett dette ordet treng ikkje vera nytta i det heile. Døma er mange. Her møter me andre utfordringar. Det kan skuldast at tema ikkje er skikkeleg markert i registreringa eller at det er markert på ulike måtar. Det kan skuldast at temaet finst, men under andre ord og nemningar. Her er utfordringane større. Me kan likevel koma eit stykke på veg. Søkjer me etter Vik handel, vil me finna ein del som kan vera relevant, men me veit lite om kva me ikkje fangar opp.

Søkjer me på Flåmsbana i Google får me 15.000 treff på norsk og 12.000 på engelsk (Flåm railway).

Krig er eit anna tema som illustrerer dette. Det har vore mange krigar. Me har ord som første verdskrigen, andre verdskrigen, den store nordiske krig, napoleonskrigen, nabokrig, snøballkrig o.s.v. Korleis skal søketenesta vita kva krig me er interessert i?

Me kan lata tankane gli vidare. La oss tenkja oss at me held fast på kva tid (1923-1940) og kva (bygging av jernbane), men endrar kvar. Då er me på jakt etter andre jernbaner som vart bygde i denne bolken. Då er me i ferd med å laga vår eiga virtuelle samling av kjeldetilfang og dokumentasjon. Det må vera dette som er målet med ei god søketeneste. Brukarane kan setja saman sine eige samlingar der data og dokumentasjon kan vera henta frå ei rad institusjonar og kjelder både lokalt, nasjonalt og internasjonalt. Truleg finst det gode kjelder om Flåmsbana i tyske arkiv. Ei god søketeneste vil gje brukaren høve til å styra og kontrollera alle faktorane kvar, kva, kva tid og kven.

Me er kanskje ute etter stoff om 2. verdskrigen. Korleis skal me finna fram til det som er relevant for oss ? Svaret er enkelt. Søketenesta veit ikkje dette og dette gir oss eit problem. Ordkombinasjonar kan hjelpa litt. Me kan t. d. ta med ordet tysk saman med krig for å avgrensa litt til andre verdskrigen. Kanskje hjelper det, kanskje misser me noko som var relevant. Slike søketenester kan heller ikkje utan vidare avgrensa tidsbolkar. Tenesta gjenkjenner ikkje kva som kan vera tidsinformasjon og kva som kan vera anna informasjon. Er talet 1940 eit årstal som markerer byrjing, slutt, tid for hending eller er det ein sum pengar ? Det kan ikkje søkemotoren skjøna. Her kan me og koma eit stykke på veg, men me ser klårt korleis me støyter mot fleire og fleire avgrensingar.

Kven, kva, kvar, kva tid

Me kan gå tilbake til dømet med Flåmsbana. Svaret på kvar vil vera i Flåmsdalen. Svaret på kva tid vil vera 1923 – 1940. Svaret på kva vil vera bygging av jernbane. Svaret på kven er litt vidare. Mange folk hadde ulike rollar, og me bør avgrensa dette for å få eit svar som gir litt meining. Alle historiske hendingar kan i grunnen kokast ned til dette enkle skjemaet.

118

Korleis skal me sortera bort denne støyen og sitja att med berre det som gjeld bygging. Her har me eit problem. Me er ikkje interesserte i Flåmsbana, men berre i bygginga. Vårt første hjelpemiddel ville vera å avgrensa alt stoff om Flåmsbana til tidsrommet 1923-1940. Dette ville føresetja at alle opplysningar var tidsfesta på ein eintyding måte, og at søketenesta var i stand til å skjøna at opplysningane handla om tid. Dette ville og ofte krevja meir arbeid med metadata knytt til kvar enkelt datapost.

Samsøk i kommunale heimesider

Samsøkfunksjonen er laga slik at ein kan leggja inn avgrensingar på søket. Me har oppretta eigne inngangar for alle kommunane slik at tenesta i utgangspunktet berre søkjer på postar som og inneheld namnet på den aktuelle kommunen. Nedanfor ser me døme frå Hyllestad. Det er laga ein eigen logo for tenesta (Fig. 73), og mange av kommunane i Sogn og Fjordane har lagt denne tenesta inn på sine heimesider. Tenesta kan og lett definerast slik at ein kan leggja inn andre førehandsdefinerte avgrensingar som bygdenamn og liknande. Brukaren kan sjølv velja om han likevel vil søkja i alle data. Funksjonen kan og nyttast til ei rask oppteljing av data som gjeld ein kommune. Under (Fig. 74) har me døme på det, og ser at i alt 7466 datapostar inneheld data for Hyllestad kommune.

Fig. 73 (over).

Fig. 74 (under).

119

15. Spreiing av resultata, oppsummering For kvar arbeidspakke var det sett opp konkrete mål. I prosjektrapporten er måla i hovudsak lista opp først under kvar arbeidspakke. Det er òg gjort ei kort vurdering av om resultatet av arbeidet under kvar pakke var i samsvar med måla. Stort sett vart måla nådde. Prosjektet har lagt eit svært godt grunnlag for vidare arbeid i Sogn og Fjordane og på Vestlandet. Erfaringane som er hausta vil ha stor verdi for liknande arbeid i andre fylke. Eit viktig mål var å gjera prosjektet og tenestene kjende. Dette vart gjort medvite gjennom media, møte, konferansar, nettsider, Kulturnett Sogn og Fjordane med meir. I dette kapitlet tek me med eit oversyn over desse aktivitetane. Lista er ordna kronologisk, og me har berre teke med dei aktivitetane der siktemålet var å informera om eller drøfta vesentlege sider ved prosjektet. Det er ei omfattande liste, og den viser at det vart lagt ned eit stort arbeid på dette området.

•

2005

1. Januar Møte med Statens Vegvesen om samarbeid innhaldsproduksjon Vegminne. Avtale seinare underteikna. Statens vegvesen bidreg økonomisk til artiklar i Kulturhistorisk Leksikon om samferdsla i fylket. (Leikanger)

10. 28.4 Møte med Avinet om mobile tenester for kart og databasesøk. (Leikanger) 11. 27.4 Møte med filmfotograf Ole Fretheim om bruk av multimedia i prosjektet. (Sogndal) 12. 4.5 Møte om Kulturnett SF. Sogn og Fjordane fylkesbibliotek og Fylkesarkivet i S & Fj.Framdrift mot ny versjon. (Leikanger) 13. 9.5 Installasjon av Primus i Fylkeshuset. 14. 10.5 Kurs i Primus for 13 personar frå musea. (Leikanger) 15. 20.5 Presentasjon av prosjektet for Sogn Regionråd (Urtegaard, Engesæter). Rådmenn og ordførarar. (Sogndal) 16. 2.6 Møte med utdanningsavdelinga hjå Fylkesmannen i S & Fj. om samarbeid med skulane. (Leikanger) 17. 9.6 Presentasjon for skulesjefane i fylket. Invitasjon til samarbeid med 4 skular, ein i kvar region for skuleåret 2005/2006. Føremål: Utvikla metodar for bruk av nettbaserte tenester frå bibliotek, arkiv og museum i desse 4 skulane. (Kalvåg) 18. 15.6 Møte med musea/ABM-u. Gjennomgang av saker som særleg vedkjem musea i prosjektet. 19. 22.6 Møte Aurland kommune om samarbeid – særleg foto

2. 21.2 Møte om arbeidet med nytt Kulturnett Sogn og Fjordane. Kulturavdelinga, Sogn og Fjordane fylkesbibliotek og Fylkesarkivet i S & Fj.(Skei)

20. 6.7 Møte med Luster kommune og Urnes-prosjektet. Mogeleg samarbeid om dokumentasjon av natur og kultur på Luster sørside.

3. 28.2 Møte med musea om ny infrastruktur og nye tenester (Leikanger)

21. 7.7 Møte med Høyanger kommune om samarbeid, særleg foto. Høyanger næringssamskipnad.

4. 1.3 Møte med kommunane, kulturinstitusjonar (Førde). Orientering om at ABM-u støttar prosjektet i samsvar med søknad.

22. 29.8 Møte om prosjektet “Vegminne på Internett”. Samarbeid med Statens vegvesen Region vest. Dei deltek i finansieringa og yter hjelp med materiale, foto, kjelder med meir.

5. 2.3 Møte med reiselivsrepresentantar om vidare samarbeid om Reiselivsbasen. (Leikanger)

23. 25.8 Søknadsfrist for utlyste stillingar.

6. 9.3 Orientering til kultursjefane i Sogn regionråd om prosjektet. (Kaupanger) 7. 14.3 Møte med musea i fylket . IKT-avdelinga informerte om tenester. (Leikanger) 8. 21.4 Presentasjon for Vestlandsrådet. (Førde) 9. 25.4 Møte med utdanningsavdelinga hjå Fylkesmannen i S & Fj.. Informasjon om prosjektet og invitasjon til samarbeid. (Leikanger)

120

24. 1-15.9 – intervju av personar til prosjektmedarbeidar og til registrator på fotoavdelinga. 25. 29.9 Opplæring medarbeidar på Ornes-prosjektet. 26. 30.9 Statusmøte om kulturnett. Sogn og Fjordane fylkesbibliotek og Fylkesarkivet i S & Fj. og kulturavdelinga 27. Oktober Vurdering av verkty for dei nye nettstadene til musea. Arbeid med struktur for nettstadkart.

28. 19.10 Kurs for skular som skal vera pilotar i prosjektet (Angedalen (Førde), Fjordtun (Balestrand), Fresvik (Vik), Høyanger skule (Høyanger), Dale ungdomskule (Fjaler). Forelesarar frå Fylkesarkivet, DHS-Sogn Folkemuseum og Fylkesbiblioteket 29. 25.10 Presentasjon av prosjektet på KS sin haustkonferanse (Ordførarar og rådmenn) 30. 1.11 Presentasjon på årskonferansen til Sogn og Fjordane pensjonistlag. Svært stor interesse, særleg fotovern. Ynskjer samarbeid. 31. 1.11 Øystein Åsnes tilsett på prosjektet i 60 % stilling. 32. 4.11 Møte med Leiv Bergum. Fotoarkivet hans, samarbeid med Sogndal kommune og DHS - Sogn Folkemuseum. 33. 14-15.11 Aage Engesæter, Asbjørn Tyssen og Øystein Åsnes i Trondheim på ABM-u sin konferanse om mobile tenester for musea. 34. 15.11 Møte med Avinet om arbeid med kartløysinga i 2006. 35. 21.11 Kurs på Dale Ungdomskule for lærarar (ca. 15 stk) Kurshaldarar frå fylkeskommunen, Sunnfjord Museum Sogn og Fjordane fylkesbibliotek og Fylkesarkivet i S & Fj. 36. 01.12. Møte i prosjektet Ornes/Kroken. Gunnar Urtegaard, Høgskulen i S & Fj . 37. 01.12 Bjarnhild Samland byrja. 38. 07.12 Foredrag for IKT-ansvarlege på skulane. Gunnar Urtegaard, Førde 39. 15.12 Prosjektmøte på Leikanger, ref i K2000.

•

2006

40. 05.01 Siri Ingvaldsen byrja 41. 12.01 Vitjing på Kystmuseet i S & FJ., ref i K2000 42. 13.01 Prosjektmøte på Leikanger, ref. i K2000 43. 13.01 Vitjing på Sogn Folkemuseum, ref. i K2000 44. 27.01 Kurs for musea i bruk av Web Publisher. (Leikanger) 45. 01.02 Vitjing Fjordtun Skule, ref i K2000 46. 09.02 Vitjing Kulturavdelinga og Sunnfjord Folkemuseum, ref. i K2000 47. 02.02 Vitjing Nordfjord Folkemuseum og Fylkesarkivet; fotoavdelinga

48. 10.02 Møte om formidling Ytre Moa. Natvik, Lægreid, Urtegaard. (Leikanger) 49. 16.02 Vitjing Fylkesbiblioteket i Sogn og Fjordane, ref i K 2000 50. 17.02 Vitjing Høyanger skule, ref i K2000 51. 17.02 Møte i prosjektgruppa, ref i K2000 52. 20.02 Ny versjon av Fjellatlas er klar. 53. 22.02 Arild Reppen og Siri Ingvaldsen. Møte med Askvoll kommune, lag og organisasjonar om fotoprosjekt i Askvoll. 54. 23.02 Arild Reppen og Siri Invaldsen i møte med Askvoll kommune om fotoprosjektet. 55. 24.02 Møte med fotograf Leiv Bergum om formidling frå fotoarkivet. Urtegaard, Engesæter. Fellesprosjekt Sogndal kommune. 56. 03.03 Telefonmøte i Prosjektgruppa, ref i K2000 57. 13.04-14.04 Bjarnhild Samland var på Arkivverket sin konferanse i Oslo, “Arkivformidling i praksis”. 58. 16.03 Fresvik skule heldt bygdekveld med tema “Fresvik på 1800 talet”. Bjarnhild Samland deltok frå Fylkesarkivet 59. 17.03 Møte i styringsgruppa for prosjektet, ref i K2000 60. Møte med DHS – Sogn Folkemuseum om manus til lydguiding 61. 24.03 Møte i prosjektgruppa, ref i K 2000 62. 28.03 Øystein Åsnes, Tone Knutsen ( IT avdelinga) og Bjarnhild Samland presenterte tenester i Kulturnett Sogn og Fjordane på dei vidaregåande skulane sitt rektormøte på Skei. 63. 30.03 Prosjektgruppa gjennomgjekk og laga framlegg til endringar i Kulturnett Sogn og Fjordane 64. 04.04 Gunnar Urtegaard hjå Statens Senter for Arkiv, Bibliotek og Museum (ABM-utvikling) og presenterte prosjektet for dei tilsette. Drøfta og ABM-arbeid frå eit regionalt perspektiv 65. 04.04 Angedalen skule heldt stadnamnkafé. Siri Ingvaldsen representerte prosjektet. 66. 07.04 Prosjektgruppa ( Urtegaard, Ingvaldsen, Åsnes og Samland) i møte med Gloppen ungdomsskule ( Svein Hjelmeset, Olav Søreide) og Rasmus Stokke frå Fylkesmannen. Fylkesarkivet vil engasjera lærar Svein Hjelmeset i ei 20 % stilling skuleåret 2006/2007. Han vil arbeida med pedagogisk utviklingsarbeid i høve Fjellatlas.

121

67. 07.04 Prosjektgruppa ( Urtegaard, Ingvaldsen, Åsnes og Samland) var på møte med kultursjef, Øygard, og landbrukssjef, Jon Egil Vik, frå Gloppen kommune, Ola Bergheim, Lidar Bergheim og Kari Gåsemyr frå Breim bygdeutviklingslag. 68. 21.04 Møte i prosjektgruppa., ref i K2000. 69. 25.04 Møte i Førde om Lokalhistorisk Spørjevev (Åsnes, Kasper Vejen, Gunnvor Schei og Asbjørn Tyssen). Ref. i Kontor 2000 70. 23.04 Gunnar Urtegaard var i Hyllestad og og drøfta formidling av eldre historie på Internett (tida før svartedauden) med Universitetet i Bergen, Høgskulen i Sogn og Fjordane, Sogn Folkemuseum og folk frå Kvernsteinsprosjektet i Hyllestad.

85. 14.06 Møte med Breim bygdeutviklingslag. Gunnar Urtegaard og Bjarnhild Samland i møte med Ola Bergheim og Livar Bergheim. 86. 16.06 Møte i prosjektgruppa. Ref. i K2000 87. 22.06 Lansering av Podcasting på Sogn Folkemuseum. 88. 18.08 Møte i prosjektgruppa. Ref. i K2000 89. 22.08 Første arbeidsdag for medarbeidar Rahimollah Jurmy. Han skal arbeida med Kulturnett på persisk.

71. 03.05 Bjarnhild Samland besøkte Angedalen skule.

90. 06.09 – 07.09 Kultur og litteratur konferanse i Førde. Bjarnhild Samland innlegg om skulestova.no og utstilling.

72. 04.-05.-05 Øystein Åsnes var på kulturnettsamling i Østfold

91. 12.09 Møte i prosjektgruppa. Ref i K2000

73. 09.05 Bjarnhild Samland vitja Fjaler ungdomsskule.

92. 08.09 Møte med SIS, Samarbeidskommunane i Indre Sunnfjord. Siri Ingvaldsen, Øystein Åsnes og Bjarnhild Samland

74. 10.05 Siri Ingvaldsen, Øystein Åsnes og Bjarnhild Samland var på Kråkenes fyr der dei møtte dei kulturansvarlege i Nordfjordkommunane. Dette for å presentere prosjektet, kulturnett og dei tenestene me kan tilby kommunane.

93. 13.09 Presentasjon av prosjektet på Bibliotekdagane i Årdal. Siri Ingvaldsen.

75. 11.05 Gunnar Urtegaard, Øystein Åsnes og Bjarnhild Samland i møte med Avinet. Avinet la fram sine planar om å tilby Geoatlas-tenesta til andre fylke.

94. 18.09 Møte med nettverksgruppa Kulturnett på persisk på Kulturavdelinga. Til stades: Rahimollah Jurmy, Aud J. Baardsen, Margrete H. Aaraas, Anne Sagen, Robert Haugen, Solfrid Bygstad, Siri

76. 15.05 Bjarnhild Samland på Sunnfjord Museum. Heldt møte for formidlingsansvarlege i ABM sektoren i fylket. Informerte om nettstaden Skulestova.no. Diskuterte samarbeid om denne.

95. 18.09 Siri med på møte om kommunikasjonsstrategi for fylkeskommunen og kulturavdelinga

77. 16.05 Møte i prosjektgruppa, ref i K2000

96. 18.09-19.09 Kultur på nett 2006 ABM-U konferanse i Trondheim. Øystein

78. 31.05 Samling for brukarar av Geoatlas. Bjarnhild Samland. (Førde)

97. 21.09 Møte med Kulturnett Norge i Florø (Lars Egeland og Lars Wenaas). Gunnar og Øystein

79. 02.06 Møte i prosjektgruppa, ref i K2000

98. 26.09 Evalueringsmøte Med DHS Sogn Folkemuseum om Audioguide-tenesta. Øystein

80. 07.06 Øystein Åsnes og Siri Ingvaldsen presenterte prosjektet i møte med HAFS regionråd. 81. 25.06 Thessaloniki, Hellas. Konferanse om: Creating the Future: Innovative Services for Libraries, Archives and Museums. Gunnar Urtegaard, foredrag om: New technology challenging cultural institutions - a story from Western Norway 82. 06.06 Stavanger. Konferanse om Kulturnett Rogaland. Gunnar Urtegaard foredrag om arbeidet og prosjektet i Sogn og Fjordane. 83. 07.06 Balestrand. Konferanse for IKT-leiarar i fylkeskommunane i landet. Gunnar Urtegaard foredrag om arbeidet og prosjektet i Sogn og Fjordane. 84. 11.06 Lokalhistorie for innvandradar på Sogndal bibliotek. Karianne Schmitt Vindenes held føredrag.

122

99. 21.09 Foredrag på landskonferanse for NOKU – Florø. Gunnar. 100. 27.09 Møte i prosjektgruppa. Referat i K2000 101. 26.09 Presentasjon for fylkeskultursjef frå Tanzania. Gunnar, Elin og Karianne 102. 29.09 Kort status på it-forum sitt representantskapsmøte i Loen. Gunnar 103. 06.09 Møte med Inger Johanne Lunde frå Avinet. Nye løysingar i Geoatlas. Bjarnhild og Øystein.

104. 09.10 Møte med Fjaler kommune Til stades frå Fjaler: Jogvan Joensen (kultursjef), Margrete Reisæter (Frivillegsentralen), Kårhild Hustveit (leiar sørviskontoret), Hjørdis Åsnes (biblioteksjef), Kjell-Roar Henriksen (rådmann), Marit Hammer (rådgjevar undervisning).

122. 18.01 Møte med Sogn og Fjordane Kunstmuseum. Presentasjon av prosjektet NKK og Kulturnett. Siri Ingvaldsen

105. 10.10 Møte med Askvoll kommune. Gunnar, Siri og Øystein. Frå kommunen: Lene Gjelsvik og Per Arne Tveit.

124. 05.02 Møte i prosjektgruppa, referat i K 2000

106. 19.10 Geoatlas, samling Leikanger, gamle brukarar. Bjarnhild 107. 20.10 Geoatlas, kurs nye brukarar, Leikanger. Bjarnhild 108. 24.10 Møte i prosjektgruppa. Referat i K2000

123. 30.01 Kurs Geoatlas, Svelgen Oppvekst. Bjarnhild Samland.

125. 06.02 Møte med Anne-Karin Misje, prosjektleiar for Tusenårsstaden Gulatinget, om nettsida for Gulatinget. Siri Ingvaldsen 126. 08.02 – 09.02 Presentasjon av nettstaden skulestova.no, Opplevingsseminar i regi av den kulturelle skulesekken, Loen. Bjarnhild Samland.

109. 27.10 Møte nettverksgruppa Kulturnett på persisk, kulturavdelinga

127. 09.02 Møte med Førde kommune ved kulturleiar Liv-Judith Straume, biblioteksjef Marie Dombestein og kinosjef Torhild Vie. Siri Ingvaldsen og Øystein Åsnes.

110. 21.11 Møte nettverksgruppa og Ingebjørg Erikstad om Kulturnett på persisk, status og eventuell vidareføring.

128. 09.02 Møte med Sunnfjord museum og Audioguide for Mostien. Førde. Øystein Åsnes.

111. 23.11 Møte med Petter Von Krogh frå Aurland kommune, koordinatar for tilrettelagt opplæring. Arild Reppen og Bjarnhild Samland.

129. 14.02 Kurs Geoatlas, Dalsøyra skule. Bjarnhild Samland.

112. 23.11 Møte med Jølster kommune. Øystein og Siri. Til stades frå Jølster: rådmann Jostein By, biblioteksjef og kulturansvarleg Grethe Skaar Sunde, leiar i Jølster musikkråd Marit Hartveit, rådgjevar personal Arnar Helgheim, frå Sørviskontoret Liv Marie Årdal 113. 30.11 Møte med Aurland og Lærdal reiselivslag om Audioguide for Lærdalsøyri Øystein Åsnes 114. 06.12 Møte i prosjektgruppe, Leikanger. Referat i K2000 115. 07.12 Innlegg om Geoatlas og skulestova.no på Fylkesmannen i Sogn og Fjordane sin IKT konferanse for grunnskulane; IKT som pedagogisk verktøy. Bjarnhild Samland 116. 19.12 Møte med Jon Henjum, HSF. Diskusjon omkring samarbeid. Bjarnhild Samland 117. 20.12 Innlegg vitjing frå IKA Møre og Romsdal. Bjarnhild Samland og Øystein Åsnes.

•

2007

118. 11.01 Møte i prosjektgruppa, referat i K 2000. 119. 09.01 Møte med Førde historielag om livsminneintervju. Førde. Øystein Åsnes. 120. 12.01 Møte med Nordfjordkommunane og Nordfjord Folkemusem. Siri Ingvaldsen og Øystein Åsnes. 121. 17.01 Kurs Geoatlas, Dingemoen skule. Bjarnhild Samland.

130. 19.02 Møte med Ingebjørg Erikstad og Aud J. Baardsen om vidareføring av Kulturnett på persisk-prosjektet. 131. 19.02 Møte med Gaular kommune, ved skule- og kultursjef Jetvard Kalland, biblioteksjef Svanhild Oppedal, leiar i skule- og kulturutvalet Per Kjelstad og representantar for lag og organisasjonar. Siri Ingvaldsen 132. 22.02 Kurs Geoatlas, Sygna vgs. Bjarnhild Samland. (Leikanger) 133. 22.02 Møte med Vevring Grendalag i lag med Fylkesmannen si landbruksavdeling. Presentasjon av Kulturnett m.m. på møte om bygdeutviklingsprosjekt. Siri Ingvaldsen 134. 26.02 Møte med Kulturnett Noreg om artiklar knytt til gjenstandsbasane ved musea. Gunnar Urtegaard. (Oslo) 135. 05.03 Møte med Sogndal kommune om kulturkalenderen. Øystein Åsnes. (Sogndal) 136. 07.03 Møte i arbeidsgruppa for skulestova.no. Bjarnhild Samland (Førde) 137. 07.03 Møte med Sture Dingsøyr om Spørjeveven. Øystein Åsnes. (Leikanger) 138. 14.03 Møte med Fjærland sogelag om samarbeid, mellom anna om foto på Internett Gunnar Urtegaard (Fjærland) 139. 08.03 Møte i styringsgruppa for prosjekte.t (Førde) 140. 19- 20.03 Kurs Geoatlas. Flatraket skule. Bjarnhild Samland. (Selje)

123

141. 26.03 Lansering av nettstaden skulestova.no. (Leikanger) 142. 27.03 Vitjing frå Hordaland fylkesarkiv. Orientering om arbeidet i Sogn og Fjordane og mogleg samarbeid. (Leikanger) 143. 30.03 Møte med dei ansvarlege for verdsarvarbeidet i Aurland/ Nærøyfjorden. Gunnar Urtegaard. (Leikanger) 144. 30.03 Møte med Anna Elisa Tryti om mogleg samarbeid om formidling av Vestlandets historie til skuleelevar. Bjarnhild Samland og Siri Ingvaldsen. (Naustdal). 145. 02-04.04 Møte om mogeleg EU- prosjekt knytt til Europeisk Digitale Bibliotek. Gunnar Urtegaard. (London) 146. 10.03 Førelesing Høgskulen i Sogn og Fjordane. Digitale læringssystem. Bjarnhild Samland. (Sogndal) 147. 12.04 Møte mellom fylkeskommunen, musea i Sogn og Fjordane og ABM- utvikling. Føredrag om ABM arbeidet i Sogn og Fjordane. Gunnar Urtegaard. (Førde) 148. 16.04 Møte med Aurland og Lærdal reiselivslag om Audioguide for Lærdalsøyri. Øystein Åsnes. (Lærdal) 149. 18.04 Konferansen Det norske arkivmøte. Innleiing til debatt om formidling, deltok i panel. Gunnar Urtegaard. (Oslo)

160. 25.05 Innføring i Geoatlas. Leikanger ungdomsskule. Bjarnhild Samland. (Leikanger) 161. 31.05 Vitjing frå United World College, Fjaler. Arbeidsgruppe stadnamn. Bjarnhild Samland (Leikanger) 162. 04.06 Møte om skulestova.no med Aage Engeseter og Anna Avdem. Bjarnhild Samland. (Leikanger) 163. 06.06 Møte i arbeidsgruppa for skulestova.no. Bjarnhild Samland (Førde) 164. 07.06 Møte i prosjektgruppa. Ref i K2000 165. 08. 06 Opptak til Audioguide. Sunnfjord museum. Øystein Åsnes. 166. 19.06 Høyanger i endring. Møte med oppvekstsjef, biblioteksjef, kulturkonsulent, rektor Høyanger vgs. og rektor Høyanger skule. Elin Østevik og Bjarnhild Samland. (Høyanger). 167. 20.06 Møte om nettsida for Gulatinget med Anne-Karin Misje. Siri Ingvaldsen og Gunnar Urtegaard. (Leikanger) 168. 20.06 – 21.06 Kurs i Symfoni, CMS. Gunnar Urtegaard, Øystein Åsnes og Bjarnhild Samland. (Leikanger)

150. 19.04 Møte med Flora kommune. Øystein Åsnes. (Florø)

169. 22.06 Møte med Høgskulen i Sogn og Fjordane om digitale kulturtenester og samarbeid med Høgskulen. Gunnar Urtegaard og Bjarnhild Samland. (Sogndal)

151. 20.02 Innlegg lærarstemnet ved Høgskulen i Sogn og Fjordane om skulestova.no og geoatlas. Bjarnhild Samland. (Sogndal)

170. 25 – 26. 10. Samling “ Vestlandets historie ut til skolene” Føredrag. Bjarnhild Samland. (Bergen)

152. 26.04 Konferanse om samlingsadministrasjon ved norske museum. Innleiing til debatt, deltaking i panel. Gunnar Urtegaard. (Oslo)

171. 26.06 Kurs i Kulturnett for tilsette på Nordfjord folkemuseum i samarbeid med Arild Reppen og Ann-Kristin Hovstad frå Gloppen bibliotek. Siri Ingvaldsen. (Sandane)

153. 27.04 Møte i prosjektgruppa. Ref i K2000 (Leikanger)

172. 26.06 Møte med Verdsarvparken Nærøyfjorden. Om nettsider og samarbeid om innhald og tenester. Gunnar Urtegaard. (Leikanger)

154. 30.04 Møte med Høgskulen i Sogn og Fjordane om digitale kulturtenester og samarbeid. Gunnar Urtegaard. (Sogndal) 155. 03.05 Føredrag på konferansen “Kultur og Kunnskapsløftet”. Gunnar Urtegaard (Førde) 156. 03.05 Føredrag på konferansen “Kultur og Kunnskapsløftet” Bjarnhild Samland (Førde) 157. 03-04.05 Arrangerte konferansen “Kultur og Kunnskapsløftet. Digitale læringsressursar frå arkiv, bibliotek og museum” i samarbeid med fylkeskommunen, Fylkesmannen og ABM- utvikling. (Førde) 158. 14.05 Opptak til Audioguide. Øystein Åsnes. (Lærdal) 159. 15.05 Møte i prosjektgruppa. Ref i K2000 (Leikanger)

124

173. 27.06 Workshop. BRICKS. ABM- utvikling. Øystein Åsnes. (Oslo) 174. 28.06 Møte med nettverksgruppa for Kulturnett på persisk, Ingebjørg Erikstad og Solveig Bjordal. Siri Ingvaldsen. (Førde) 175. 28.06 Møte med Aud J. Baardsen, koordinator i Mediestrategigruppa på kulturavdelinga, om integrering av Kulturnett, Nytt og aktuelt og kulturkalenderen.no i planar og rutinar som gruppa skal arbeide fram. Siri Ingvaldsen. (Førde) 176. 15.08 Geoatlas kurs på Tangen skule. Årdal kommune. Bjarnhild Samland. 177. 16.08 Møte med Høyanger vidaregåande skule, samarbeid. Elin Østevik og Bjarnhild Samland

178. 17.08 Geoatlas kurs på Reed skule. Gloppen kommune. Bjarnhild Samland.

i skuleverket. Bjarnhild Samland. (Førde) 198. 13.12. Møte med “Vestlandets historie ut til skolene”.. Bjarnhild Samland. (Bergen)

179. 28.08 Møte med Høgskulen i Sogn og Fjordane, samarbeid. Gunnar Urtegaard og Bjarnhild Samland. (Sogndal.) 180. 04.09 Møte i prosjektgruppa.( Leikanger) 181. 10.09 Presentasjon for Høgskulen i Sogn og Fjordane ( Rasmus Sunde og Anders Timberlid) og deira samarbeidpart Kirchliche Pädagogische Hochschule Wien-Strebersdorf i Austerrike (Franz Graf og Rudolf Streihammer).( Leikanger) 182. 27.09 Loen. It-forum foredrag om Kultur og IKT, parallellseksjon. Gunnar Urtegaard og Bjarnhild Samland 183. 9.10 Møte med Avinet om Geoatlas. Gunnar Urtegaard og Bjarnhild Samland. 184. 11.10 Møte med rektorar i Høyanger kommune om samarbeid. Bjarnhild Samland. 185. 16.10 To 9. klassar frå Leikanger ungdomsskule på vitjing. Bjarnhild Samland 186. 22.10 Kurs Geoatlas på Fresvik skule. Bjarnhild Samland. 187. 31.10 Møte med Verdsarvparken Nærøyfjorden. Gunnar Urtegaard. (Flåm) 188. 01.11 Føredrag på Kulturkonferanse. Kommunar og kulturinstitusjonar . Gunnar Urtegaard. (Flåm) 189. 01.11 Samling for skulenettverk. Bjarnhild Samland. (Leikanger) 190. 8.11 Møte med utvida styringsgruppe om arbeidet i 2008. Gunnar Urtegaard. (Førde) 191. 14.11 Møte med Årdal kommune om formidling av eldre historie på nettet. Gunnar Urtegaard. (Leikanger) 192. 23.11 Føredrag på ABM- konferanse for Vestfold, Telemark og Buskerud. Gunnar Urtegaard 193. 26.11 Møte Avinet om Geoatlas. Bjarnhild Samland. (Leikanger) 194. 27.11 Møte med Hordaland fylkeskommune om samarbeid om digitalt arkiv for mathistorie. Snorre Dag Øverbø og Øystein Åsnes. (Leikanger) 195. 27.11 Møte med Vik kommune om Kulturkalenderen. Bjarnhild Samland. (Vik) 196. 4.12 Møte med Norsk Reiselivsmuseum om samarbeid om nettbaserte tenester. Gunnar Urtegaard. (Leikanger) 197. 06.12 Føredrag på Fylkesmannen si samling for Ikt – ressurspersonar

125