DRÁMA RAIDIÓ Buile Bhóthair le Gabriel Rosenstock Suite ar bhus, Bus 7A i mBaile Átha Cliath, atá an drama raidió seo. Tá an bus ar a shlí i dtreo Dhún Laoghaire agus níos faide ó dheas. Beirt bhan suite in aice a chéile agus iad i mbun comhrá, BIDÍ agus MARY. Paisinéir díreach laistiar díobh an tslí go léir, DÉAGÓIR. Cloistear corr-rud ón TIOMÁNAÍ chomh maith. An bus ag stopadh ó am go chéile chun paisinéirí a ligint isteach is amach. Duine saghas neirbhíseach í MARY agus í buartha fao chúrsaí, mar atá a lán na laethanta seo. Tá an saol ag titim as a chéile, dar léi. Duine normálta go leor í BIDÍ ach go ndéanann caint MHARY beagáinín neirbhíseach í, dá buíochas féin. Tá BIDÍ suite ar an mbus cheana nuair a thagann MARY. Tá siad beirt scothaosta.
MARY:
A Bhidí!
BIDÍ:
A Mhary, a chroí!
MARY:
Castar na daoine ar a chéile ach ní chastar na cnoic ná na sléibhte. An bhfuil slí ansin dom?
BIDÍ:
Cinnte! Suigh isteach.
(Suíonn MARY síos. Beagán gaiseá uirthi. Cúpla cnead) Bhfuil tú i gceart? MARY:
Tá, tá. Ag dul in aois, ag dul in olcas.
BIDÍ:
Fad is atá do shláinte agat.
MARY:
Tá sé tamall ó –
BIDÍ:
Tá, cúpla seachtain is dócha.
MARY:
Cúpla seachtain? Is cinnte go bhfuil cúpla mí ann ó bhíos ag caint leat.
BIDÍ:
Cúpla mí? Níl, an bhfuil? Nach tú capall an ualaigh inniu: féach, ba cheart duitse iarraidh ar an ollmhargadh an stuif sin a sheachadadh chugat agus gan a bheith – nach bhfuil na málaí sin róthrom duit?
MARY:
Is trom cearc i bhfad. An gcualaís riamh é sin?
BIDÍ:
Chuala i nDomhnach.
MARY:
Ligint dóibh é a sheachadadh chugam, ab ea? Tá an ceart agat, is dócha. Ach an eagla a bheadh orm ansin, a Bhidí, ná raghainn amach in aon chor, go mbeinn istigh ar feadh an lae.
BIDÍ:
Preit!
MARY:
Gearradh síos ar roinnt earraí siopadóireachta. Sin é an réiteach. 2
Rudaí a ghearradh amach ar fad b’fhéidir. BIDÍ:
Tá sé ráite anois agat.
MARY: amach,
Agus an méid stuif a chaitheann muintir na hÉireann bheathódh sé gach páiste san Afraic.
BIDÍ: MARY:
Bheathódh, agus faoi dhó. Cad a ghearrfá amach, a Mhary? (Ceann de na málaí á ransú aici) Ó, níl fhios agam. É seo b’fhéidir?
BIDÍ:
Mil ab ea? Ach nach bhfuil mil go maith duit?
MARY:
Féach ar an lipéad.
BIDÍ:
Níl mo chuid spéaclaí liom, a chroí.
MARY:
An Laitvia.
BIDÍ:
An Laitvia?
MARY:
Mil as an Laitvia.
BIDÍ:
Cá bhfuil an Laitvia?
MARY:
Níl fhios agam. Ach ní i gCo. Loch Garman atá sé.
BIDÍ:
Ní hea. Agus cén fáth nár cheannaigh tú mil na hÉireann?
3
MARY: euro.
Bhí an ceann seo mar thairiscint speisialta acu. Trí
BIDÍ:
Trí euro? Dhein tú go maith, a Mhary.
MARY:
Bhuel anois, a Bhidí, ní hé go bhfuilim chun í a ghearradh amach – mar is maith liom mil – ach b’fhéidir nach mbeadh sí ann an chéad uair eile.
BIDÍ:
Conas san?
MARY:
Tá na beacha ag fáil bháis.
BIDÍ:
’Bhfuil?
MARY:
Tá. Sin a deirtear. An bhfaca tusa aon bheach i mbliana?
BIDÍ: agat,
An bhfaca mé … an bhfaca mé aon … bhfuil fhios ní dóigh liom go bhfaca, anois ó luann tú é. Cad tá á marú?
MARY:
Níl fhios acu. Truailliú is dócha.
BIDÍ:
Truailliú.
MARY: bunoscionn.
Tá an domhan bunoscionn, a Bhidí. An domhan
BIDÍ:
’Bhfuil do chos ag cur as duit i gcónaí?
MARY:
Níl, buíochas le Dia. Ach tá na cromáin go dona. 4
BIDÍ:
Na cromáin, ab ea? Siúl an rud is fearr a deirtear.
MARY: dom.
Siúl? Nár bhreá liom é ach ní ligeann na cromáin Siúl go stad an bhus, ní dheinim mórán níos mó ná
sin. BIDÍ:
Á bhuel, sin cúpla céad slat, nach ea? Is fearr é sin ná faic.
MARY:
Is fearr is dócha. Hé, féach, an bhfeiceann tú? A Bhidí!
BIDÍ:
Hath?
MARY:
An bhfeiceann tú iad?
BIDÍ:
Cé hiad?
MARY:
An triúr san.
BIDÍ:
Ó sea. Cad mar gheall orthu?
MARY:
Cén fáth nach ar scoil atá siad?
BIDÍ:
Ceist mhaith.
MARY:
Ba chóir go mbeidís ar scoil.
BIDÍ:
Tá an ceart agat.
MARY: an
Agus an bhfeiceann tú go bhfuil an gléas céanna ag 5
dtriúr acu. Cad a thugann tú air? BIDÍ:
Níl fhios agam. Cén gléas?
MARY:
Ó diabhal Eye-Prod nó rud éigin.
DÉAGÓIR:
(Ó shuíochán laistiar den bheirt) I-Pod! (Ciúnas)
BIDÍ:
Cad a bhí á rá agat?
MARY:
Sular cuireadh isteach orainn . .. Sea … Ó sea, deineann na rudaí sin an-dochar dóibh. Dá gcluasa.
BIDÍ:
Chreidfinn é.
MARY: d’aois.
Beidh cuid acu bodhar sula mbíonn siad scór bliain
BIDÍ:
Dia ár sábháil!
MARY:
An fhírinne ghlan. Bhí sé ar an bpáipéar. Chomh bodhar le slis. (Moillíonn an bus. Stadann) An bhfeiceann tú?
BIDÍ:
Cad air a bhfuil tú ag féachaint?
MARY:
An fógra sin, san fhuinneog. 6
Póstaer beag. Tá an fógra sin ar fud na háite. Gach áit! Caithfidh go bhfuil carn airgid caite acu air. BIDÍ:
Cad é féin?
MARY:
Peata ar iarraidh.
BIDÍ:
Peata? É sin? Cén sórt –? Ní fheicim i gceart é. Cad tá ann? Éan, ab ea?
MARY:
Ulchabhán nó rud éigin.
BIDÍ:
Ulchabhán?
MARY:
Ulchabhán, sea.
BIDÍ: ulchabhán
Ní raibh fhios agam go raibh sé ceadaithe a bheith agat mar pheata.
MARY:
Ná mise chun na fírinne a rá leat. Bhuel, tá sé tar éis eitilt leis anois ar aon nós.
BIDÍ:
Thar a bhfaca tú riamh.
MARY:
Dhera, tá an saol bunoscionn, a chailín.
BIDÍ:
Tá.
MARY:
Bun os cionn ar fad! Ulchabháin! Chuala mé ar an raidió an lá cheana gur ghabh na Gardaí duine a raibh moncaí aige. 7
BIDÍ: é?
Ó? Moncaí? Ach … cén fáth ar ghabh na Gardaí
MARY:
Ó bhí duine éigin tar éis sceitheadh air. Comharsa. Bhí moncaithe á n-ithe aige.
BIDÍ:
Á n-ithe? Dhera stop, a Mhary!
MARY:
Á n-ithe! An cloigeann, na cosa… gach cuid de. (Sciotaráil laistiar díobh)
BIDÍ:
Ó, a Mhary. A leithéid! Chuirfeadh sé casadh aigne ort. Níl tú dáiríre.
MARY:
Ar mo leabhar breac.
BIDÍ:
Moncaithe á n-ithe aige? Caithfidh nach raibh sé ceart sa cheann an fear
bocht. MARY:
Níl fhios agam an raibh nó nach raibh. B’fhéidir gur rud nádúrtha dó ab ea é. B’fhéidir go raibh taithí aige ar mhoncaithe a ithe.
BIDÍ:
Samhlaigh é. A Dhia na bhFeart! Moncaí a ithe. Bhfuil sé in aghaidh an dlí?
MARY:
Caithfidh go bhfuil. Níl a fhios ag na Gardaí conas d’éirigh leis iad a
thabhairt 8
isteach sa tír. N’fheadair éinne cén galar a bheadh orthu. BIDÍ:
Is dócha dá mbeadh ocras ort d’íosfá aon ní.
MARY:
Ó níl fhios agam faoi sin. Ní íosfása gadhar an íosfá?
BIDÍ:
Stop! Ní íosfainn.
MARY:
Ná cat?
BIDÍ:
A Mhary! Ní íosfainn ná an diabhal é. Ach d’íosfainn ... d’íosfainn seilmide. B’fhéidir. Dá gcaithfinn. D’íosfainn. Sea. Nó frog.
MARY:
Frog. Sea. D’íosfainnse frog leis is dócha. Na cosa amháin a itheann siad.
BIDÍ:
An mar sin é?
MARY:
Sin é a chuala. Cosúil le sicín atá sé. Bhí bialann amuigh i nDeilignis, The Outback is dóigh liom an t-ainm a bhí air, agus d’fhéadfá cangarú a ithe ann. Ar chuala tú mé? Cangarú!
BIDÍ: healaí.
Brón orm, a Mhary, bhíos ag féachaint ar na Féach ar na healaí... nach bhfuil siad gleoite? Is maith liom Páirc na Carraige Duibhe. Ní rabhas ann le fada. Níl fhios agam cad a bhíonn orm. 9
Aon uair dá bhfeicim an pháirc sin ón mbus – agus na healaí, geallaim dom féin tamall a chaitheamh istigh ann. Suí ar bhinse. Féachaint ar na healaí. MARY:
Is deise liomsa go mór Páirc an Phobail i nDún Laoghaire. Bhí Bono ann an Satharn seo caite.
BIDÍ:
Ag canadh!?
MARY:
Ag canadh! Ag Margadh na bhFeirmeoirí. Ag ceannach leitíse a bhí sé.
BIDÍ:
Tá an stuif orgánach sin millteach daor.
MARY:
(Mála milseán aici) Seo, an mbeidh Wine Gum agat, a chroí?
BIDÍ:
Muise beidh, a Mhary. Gura mile maith agat.
MARY:
Fáilte romhat.
BIDÍ:
Ambaiste ní raibh Wine Gum agam le fada. (Cogaint. Ciúnas)
MARY:
Níl maitheas ar bith leis an stuif orgánach sin.
BIDÍ:
Nach bhfuil?
MARY:
Níl. Mura n-itheann tú é an lá a gceannaíonn tú é beidh sé lofa an lá dár gcionn. Beidh ort é a chaitheamh amach. 10
An bia a bhfuil na ceimiceáin ann, sin é an bia atá uait. Mairfidh sé níos faide. BIDÍ:
D’ith mé banana orgánach uair amháin.
MARY:
Agus?
BIDÍ:
Díreach ar nós gnáthbhanana a bhí sé.
MARY:
Táim cinnte go raibh. Ní raibh sé níos blasta ná gnáthbhanana?
BIDÍ:
Ní raibh …
MARY:
Ní raibh dath níos fearr air?
BIDÍ:
Bhí dath deas air. (Tiúin ringeála ón bhfón póca atá ag an
DÉAGÓIR) MARY:
Cén fáth nach bhfreagraíonn sé é? Is fuath liom é nuair a tharlaíonn sé sin. Nuair a ligeann siad don bhfón ringeáil is gan é a fhreagairt.
BIDÍ:
Níl sé go deas.
DÉAGÓIR:
Heileo? Glaofaidh mé ar ais ort. (Sos) Glaofaidh mé ar ais ort a dúirt mé!
BIDÍ:
Bheadh trua agat do na moncaithe. 11
MARY:
Cad dúirt tú?
BIDÍ:
Na moncaithe bochta, a tháinig an bealach ar fad go hÉirinn agus ansin –
MARY:
Ná bac na moncaithe, a Bhidí. (Déanann an bus fiaradh tobann) Hóigh! Tóg go bog é! (Béic á ligint leis an Tiománaí aici) Tá sé ag tiomáint i bhfad róthapaidh, an diabhal.
BIDÍ:
Róthapaidh ar fad.
MARY:
Fear nua é. An bhfaca tú na spéaclaí gréine aige?
BIDÍ:
Chonaic.
MARY:
An gceapann sé gurb é James Bond é?
BIDÍ:
B’fhéidir go gceapann.
MARY:
Is crios 40 san uair é seo; tá seisean ag tiomáint níos tapúla ná sin, nach bhfuil?
BIDÍ:
Is cinnte go bhfuil. Caoga, seasca b’fhéidir.
12
MARY:
Ní thuigimse an deifir a bhíonn ar dhaoine na laethanta seo. An dtuigeann tusa?
BIDÍ:
Ní thuigim.
MARY:
Cén deifir atá air?
BIDÍ:
Níl fhios agam, a Mhary. B’fhéidir go dteastaíonn uaidh dul abhaile nó rud éigin.
MARY:
Bhuel, beidh timpiste aige mura – (Séideadh adharc. Fuaim ghéar na gcoscán.)
BIDÍ:
Go sábhála –
DÉAGÓIR:
(Laistiar díobh) Hóigh! (Eagla á léiriú ag paisinéirí eile)
MARY:
Cad sa – (Tuilleadh adharc ag séideadh)
TIOMÁNAÍ:
Gamal!
MARY:
Ó, a Bhidí!
BIDÍ:
’Bhfuil tú i gceart, a Mhary? (An bheirt acu ag análú go trom le teann sceimhle) 13
MARY:
Ó, a Bhidí, a chroí! Ó Dia linn. Mheasas go raibh deireadh linn.
BIDÍ:
Chuir sé an croí tharam… Níor briseadh aon ní sna málaí ort?
MARY:
Is maith nár bhris éinne againn cos nó lámh.
BIDÍ:
Áiméan, a Thiarna.
MARY:
Buile bhóthair, a chailín. Buile bhóthair. Sin atá ann.
BIDÍ: –
Buile –? Bhuel, chuala mé trácht air ach ní fhaca ná níor chuala –go dtí inniu é.
MARY:
Buile bhóthair, a Bhidí. Buile bhóthair.
BIDÍ:
Buile bhóthair ...
MARY:
Cad a cheapfadh m’athair is mo mháthair, go ndéana Dia trócaire orthu. Ní thuigfidís é. Ní bheadh fhios acu ó thalamh an domhain cad faoi a bhís ag caint dá luafá leo é. Buile bhóthair? Bheidís ag stánadh ort. Ní bheadh aon tuairim in aon chor acu.
BIDÍ:
Ní bheadh. Tuairim faoin spéir…conas a bheadh? Cad is cúis leis in aon chor, a Mhary?
MARY:
Buile bhóthair? Tá an domhan bunoscionn. 14
Sin a bhfuil ann de. BIDÍ:
An iomarca tráchta ar an mbóthar. Níl siad in ann cur suas leis. Téann siad as a meabhair. Teannas. Strus. Fuit! Pléascann siad.
MARY:
Níl fhios agam. Tá níos mó ná sin ann.
BIDÍ:
’Bhfuil?
MARY: Prods sin.
Tá. Deinim amach go bhfuil an locht ar na Eye-
BIDÍ:
Dáiríre? (Beagán amhrais uirthi)
MARY:
Dáiríre píre.
BIDÍ:
Cén bhaint –?
MARY:
Éist liom, bíonn na Eye-Prods sin orthu ó mhaidin go hoíche, ó mhaidin go hoíche; agus ní dá gcluasa amháin a dheineann siad damáiste ach dá n-inchinn chomh maith.
BIDÍ:
Dáiríre, a Mhary?
MARY:
Eye-Prod? Bíonn sé orthu is iad ag jogáil. Níl siad in ann siúl go dtí an siopa gan Eye-
Prod a bheith acu. Braitheann siad uathu ansin é sa charr. 15
BIDÍ:
Tuigim.
MARY:
Tagann fearg orthu.
BIDÍ:
Is léir.
MARY: mar gheall air.
Bhí fear ar an raidió an lá cheana ag caint Deineann an rac-cheol damáiste don inchinn, a dúirt sé. Tá sé cruthaithe acu. Chuireadar francaigh ag éisteacht le rac-cheol ar feadh sé mhí …
BIDÍ:
Francaigh?
MARY:
Ag éisteacht le rac ar feadh sé mhí gan stad. Gan stad, a Bhidí, agus bhfuil fhios agat cad a tharla?
BIDÍ:
Cad a tharla?
MARY:
Chuadar as a meabhair.
BIDÍ:
Na francaigh?
MARY:
Thosnaíodar ag ithe a chéile.
BIDÍ:
Dia le m’anam!
MARY:
Ach – éist leis seo. Bhaineadar ón rac-cheol ansin iad, raidht?
BIDÍ:
Raidht. Agus?
16
MARY: clasaiceach
Agus chuireadar ag éisteacht le ceol iad.
BIDÍ:
An stuif a bhíonn ar Lyric FM.
MARY:
Sin é … agus an bhfuil fhios agat…
BIDÍ:
Abair.
MARY:
Thánadar chucu féin laistigh de chúpla seachtain.
BIDÍ:
Tá rud éigin sa cheol clasaiceach mar sin.
MARY:
Tá ní foláir. Agus dúirt mo dhuine go bhfuil fhios ag an Rialtas mar gheall air seo go léir ach níl siad in ann faic a dhéanamh ina thaobh. Faic. Cén fáth?
BIDÍ:
Cén fáth?
MARY:
Tomhais.
BIDÍ: -?
Hmmm. Mar- mar… níl fhios agam. Cad Tá fhios ag an Rialtas cén rud?
MARY:
An dochar a dheineann an rac-cheol.
BIDÍ:
Raidht. Agus?
MARY: air.
Níl siad chun faic a dhéanamh mar gheall 17
Cén fáth? BIDÍ:
Cén fáth?
MARY: ann
Mar tá eagla orthu go mbeadh réabhlóid dá dtógfaidís na Eye-Prods uathu.
BIDÍ:
Réabhlóid?
MARY:
Réabhlóid, a dúirt sé. Cad déarfá leis sin? An t-aos óg, a dúirt sé, is druga acu é an rac-cheol. Druga. Ní féidir cosc a chur ar an rac-cheol sin ná aon cheol eile a chur ina áit. Bheadh éirí amach ann. Cosúil le 1916.
BIDÍ:
1916?
MARY:
Sin é a dúirt sé. Tá beagnach céad bliain ann ó bhí éirí amach ann agus tá sé in am a
dúirt sé bheith ag súil le ceann eile agus níl an rialtas chun dul sa tseans, a dúirt sé. BIDÍ:
Agus an mbeidh éirí amach ann? An gcreideann tusa go mbeidh éirí amach
ann?
18
MARY: Bhidí.
Creidim. Saineolaí ab ea mo dhuine, a Saineolaí.
BIDÍ:
Saineolaí ar cad é?
MARY:
Níl fhios agam. Saineolaí. Sin an fáth a raibh sé ar an gclár acu. Éirí amach a bheadh ann, ar seisean. An-chlár ab ea é. Is trua nár chuala tú é. Tá sé ar tí tarlú, a dúirt sé. Agus tarlóidh sé a dúirt sé, tarlóidh cinnte, má thógtar an Eye-Prod uathu. Scanrúil, nach bhfuil?
BIDÍ: uathu?
Ach cén fáth a dtógfaidís an Eye-Prod
MARY:
Á, a Bhidí, níl tú ag éisteacht. Níl tú ag éisteacht, a chroí.
BIDÍ:
Táim. (Beagáinín maslaithe) (Stadann an bus. Daoine ag teacht is ag imeacht)
MARY:
Óicé. Anois, an bhfeiceann tú, a Bhidí?
BIDÍ:
Hath?
MARY:
Mo dhuine agus an caipín buí air?
BIDÍ:
Cad mar gheall air?
MARY:
Eye-Prod. 19
BIDÍ:
Tá an ceart agat. Agus féach, féach amach. An bheirt sin thall, an bheirt sin atá ag caitheamh tobac lasmuigh den mbanc.
MARY:
Nach bhfuil siad gach áit! Tá na mílte is na mílte acu ann. Na mílte? Cad tá á rá agam? Milliúin! Na milliúin. Na milliúin billiúin.
BIDÍ:
A Mhaighdean Bheannaithe… Tá duine éigin ag déanamh go leor airgid
as, ní foláir. Mr Eye-Prod, pé hé féin. MARY: ag déanamh
Tá sé raite anois agat! Agus fad is atá sé airgid ní bheidh seisean buartha, an
mbeidh? Níl seisean buartha an bhfuil dochar á dheanamh aige do dhaoine óga nó nach bhfuil. Is cuma leis. Cuma sa riach. Agus tá sé ag faire ormsa. Agus ag faire ortsa, a Bhidí. BIDÍ:
Ag faire ormsa? Cén fáth a mbeadh sé ag faire ormsa?
MARY:
Tá sé ag faire ortsa agus tá sé á ré leis féin, ‘Cén fáth nach bhfuil Eye-Prod ag Bidí’? 20
BIDÍ:
Ó bíodh an diabhal aige!
MARY: beidh siad
Mar an dream nach bhfuil Eye-Prod acu mar mhionlach, an dtuigeann tú? Mionlach. Cuirfear brú orthu ansin, an-bhrú, chun
Eye-Prod a chaitheamh agus sa deireadh ní bheidh éinne ar domhan fágtha – aon neach beo – gan Eye-Prod aici. BIDÍ:
Nílimse chun Eye-Prod a chaitheamh. Beag an baol!
MARY:
Maith thú, maith thú, a Bhidí! Cogar, a Bhidí . . .
BIDÍ:
Abair.
MARY:
Bhuel …
BIDÍ:
Sea?
MARY:
Ní raibh aon chaint ar bhuile bhóthair tríocha/daichead bliain ó shin, an raibh?
BIDÍ:
Ná an diabhal é.
MARY: triocha/daichead
Agus cén rud eile nach raibh ann bliain ó shin? 21
BIDÍ:
Abair?
MARY:
Bhíomar ag caint air – anois díreach … (Moillíonn an bus arís)
BIDÍ: a Mhary …
Tá beagán mearbhaill ag teacht orm anois, Bhíomar ag caint ar an oiread sin rudaí
… MARY:
An Eye-Prod! An Eye-Prod, a chailín. A dó is a dó…
BIDÍ:
A ceathair.
MARY:
Mála leathair! Féach! An t-ulchabhán arís. Níl fhios ag éinne an méid airgid atá caite acu ar an bhfógra sin. D’fhéadfadh an t-ulchabhán sin a bheith i gCo. Lú faoin am seo. Cá rabhamar?
BIDÍ:
An Eye-Prod. (Adharc ag séideadh) Ó sea. Agus tá’s agat an téacsáil, nó pé ainm a thabharfá air, a bhíonn ar siúl ag daoine an t-am go léir. Téacsáil, sea.
BIDÍ:
Téacsáil? Sea. Cad mar gheall air? 22
MARY:
Beidh airtríteas orthu go léir sula mbíonn siad triocha.
BIDÍ:
Dáiríre?
MARY:
Beidh na méara mar a bheadh… Mar seo, féach!
BIDÍ:
Stad, a Mhary!
MARY:
Mar chrobh ulchabháin. Camtha casta mar chrobh ulchabháin, a Bhidí
dhil. Ní bheidh siad in ann na méara a bhogadh. BIDÍ:
Níl tú á rá liom.
MARY:
Beidh ar dhaoine eile teacht i gcabhair orthu – chun breith ar spúnóg dóibh agus mar sin de. Ní bheidh siad in ann breith ar spúnóg. Mise agus tusa. Daoine nár dhein aon téacsáil riamh agus nach ndéanfaidh. Mise agus tusa. Beidh siad ag brath orainne is ar ár leithéidí.
BIDÍ:
Beidh flúirse jabanna ann dúinne agus dár leithéidí mar sin, má mhairimid?
MARY:
Nílimse chun tóin éinne a ghlanadh, a Bhidí.
DÉAGÓIR:
(Laistiar díobh) In ainm Dé … 23
MARY:
(Os íseal) Ná féach siar, a Bhidí… Ná tabhair aon aird air.
BIDÍ:
Ó ní thabharfad.… is iomaí rud feicthe agus cloiste agamsa ar an mbus seo 7 A, a Mhary. Mise á rá leat. Ní ligfinn do ghob-i-gcac mar sin cur isteach orm. (Adharca ag séideadh arís)
MARY:
An gcloiseann tú? Táim á rá leat. Tá sé ag éirí níos measa.
BIDÍ:
Ní cuimhin liom riamh chomh dona é.
MARY:
Ag dul in olcas atá sé ag dul, a chroí. Ag dul in olcas. Agus deirtear nach bhfuil ann ach an tús.
BIDÍ:
Conas an tús, a Mhary?
MARY:
Buile bhóthair … Níl ansin ach saghas amháin. Tá saghsanna eile buile ag imeacht.
BIDÍ:
Cad iad in ainm Dé?
MARY:
Tá cuid acu in Éirinn cheana. Eolas ag na dochtúirí orthu. Agus ag na Gardaí. Buile eitilte. 24
BIDÍ:
Buile eitilte? A mhuiricín!
MARY:
Buile eitilte, sea. Eitleáin. Daoine ag dul as a meabhair, istigh in eitleáin.
BIDÍ:
Dia ár sábháil.
MARY: le cúpla
Dhera, a Bhidí, na habair liom nár …tá sé sin ann bliain anois. Seancheann é sin. Buile bhaile. An gcuala tú trácht ar an mbuile bhaile?
BIDÍ:
Níor chuala, a chroí. Buile bhaile?
MARY:
Buile bhaile! D’fhéadfadh sé tú a bhualadh sa chistin nó sa leithreas nó sa seomra suí, áit ar bith ar fud an tí.
BIDÍ:
Buile bhaile a deir tú?
MARY:
Buile bhaile ar m’anam. B’fhéidir go dtosnófá ar phlátaí a chaitheamh timpeall na cistineach nó cic a thabhairt don teilifís nó an páipéar leithris a ithe nó –
BIDÍ: teilifís?
Ach cén fáth, abair, cén fáth a dtabharfá cic don
MARY:
Buile bhaile! Sin is buile bhaile ann. 25
Galar. BIDÍ:
Bhfuil aon leigheas air?
MARY:
Bhí an fear seo ar an raidió…. Anois, a Bhidí, nílimse á rá an raibh an ceart aige nó nach raibh.
BIDÍ:
Lean ort.
MARY:
Bhí daoine ag glaoch isteach agus á rá go raibh an ceart ar fad aige agus daoine eile is ag gáirí faoi a bhíodar.
BIDÍ:
Sin mar a bhíonn i gcónaí acu. Ní bheadh aon chlár acu mura mbeadh daoine ag easaontú lena chéile.
MARY:
Ní bheadh. Ar aon nós, an bhuile bhaile seo, deir sé gur ón dtigh féin a phioctar suas an galar.
BIDÍ:
Cad is brí leis sin?
MARY:
Nílimse ag caint ar mo thighse anois ná ar do thighse, a Bhidí, ach tá tithe áirithe ann agus táid … tinn.
BIDÍ:
Tinn?
MARY:
Breoite.
BIDÍ:
Á anois …
MARY:
Tinn, a chailín. 26
BIDÍ:
Is cad tá orthu?
MARY:
Níl siad i gceart. Bhuel, ar ndóigh, ní slaghdán ná fliú ná aon rud mar sin a bheadh orthu… ar ndóigh.
BIDÍ:
Ar ndóigh.
MARY:
Mo dhuine a gabhadh as moncaí a ithe, seans maith gur buile bhaile a bhí air sin. Nó buile eile. Níl fhios agam. Ar aon chuma, tá daoine ann atá in ann do thigh a leigheas. Fung shoo nó rud éigin mar sin a thugtar air. Agus má bhíonn an tigh fung
shooáilte go maith agat, imeoidh an bhuile bhaile. BIDÍ: –
Á níl fhios agam, a Mhary. Ní ghéillim don saghas (Adharca ag séideadh)
MARY:
An gcloiseann tú? Táimse chun gearán a dhéanamh. Ar mo leabhar! Níl sé ceart go mbeadh a leithéid sin ar siúl. Ní ceart go mbeadh bus á thiomáint aige má tá
galar air. BIDÍ:
Galar?
MARY:
Is galar é an bhuile bhóthair. Má tá an galar sin ar thiománaí gluaisteáin éigin ba
chóir don tiománaí bus é a ghearán leis na Gardaí agus 27
gan – BIDÍ:
Gan dabht. Ach an rud eile sin faoin dtigh a bheith – (Buaileann fón an DÉAGÓRA arís. Cuireann an
tiúin ringeála as do MHARY is do BHIDÍ). BIDÍ:
A thiarcais! (Leanann an ringeáil ar aghaidh)
MARY:
(Ag caint leis an DÉAGÓIR) ’Bhfuil tú chun an rud sin a fhreagairt nó nach
bhfuil? DÉAGÓIR:
(Ag caint ar an bhfón) Yé yé. Níl fhios agam. Beidh. Cathain? Óicé. Tá go maith. Níl fhios agam. Óicé. Óicé. Beidh. Ní bheidh. Ní bheidh. B’fhéidir. An bhfuil? (Tosnaíonn sé ag gáirí) An bhfuil? (Gáire arís. Beagnach ó smacht. É ag iarraidh é féin a chosc) 28
(Coscán. Stopann an bus go tobann. Cleatráil mar a bheadh duine leath ag titim síos staighre. Leathbhéic alltachta ó phaisinéir nó dhó.) DÉAGÓIR:
In ainm –
MARY:
Dia linn is Muire! Is beag nár thit an bhean bhocht. (Béic) ’Bhfuil tú i gceart? Bhí seans léi nár scoilt sí a cloigeann.
DÉAGÓIR:
(Fós ar an bhfón) Ní hea. Bean ar an mbus. Is beag nár thit sí síos an staighre. Óicé. Beidh mé ag caint leat.
BIDÍ:
Is ionadh liom nach mbíonn níos mó tionóiscí ann.
MARY: bhusanna
Níl fhios agam an ceart staighre a bheith ar sa chéad áit.
BIDÍ:
Conas a raghfá suas staighre?
MARY:
Staighre beo. Mar atá san ionad siopadóireachta.
BIDÍ:
Smaoineamh maith é sin. . . An dóigh leat, a Mhary, 29
tá’s agat an bhuile bhóthair seo agus an bhuile bhaile? MARY:
Sea?
BIDÍ:
An bhféadfadh bus a bheith tinn?
MARY:
Bus?
BIDÍ:
Bus, sea.
MARY:
Ní fheicim aon chúis nach bhféadfadh. Níor smaoiníos air sin. Ach tá an ceart agat. D’fhéadfadh go bhfuil an bus seo tinn ceart go leor. (Ábhar an chomhrá á athru aici) Bhfuil fhios agat rud eile nach bhfuilim in ann a
sheasamh? BIDÍ:
Abair.
MARY:
An fón póca.
BIDÍ:
Ní maith liomsa é ach an oiread.
MARY:
Ba cheart go mbeadh dlí ann, gan ligint do dhaoine é a úsáid ar an mbus – ná in aon áit eile ina gcuirfi isteach ar dhaoine.
BIDÍ:
Tá an ceart ar fad agat. (Gleo ó pháistí ag teacht ar an mbus) 30
MARY:
Na créatúir. Beidh siad ina gcruiteacháin sula mbeidh na fichidí slánaithe acu.
BIDÍ:
Huth?
MARY: iontu.
Na málaí scoile sin. I bhfad an iomarca leabhar An-an-an-dochar á dhéanamh acu dá ndrom. An bhfeiceann tú í sin? An cailín fionn. Cé a lig amach í? Agus an bhfaca tú an tiománaí agus an fhéachaint a thug sé uirthi nuair a tháinig sí isteach?
BIDÍ:
Ní fhaca.
MARY:
Is maith nach bhfaca … (Gíoscán suíocháin. MARY ag iarraidh í féin a dhéanamh níos compordaí ann) Tá na suíocháin seo go dona, nach bhfuil?
BIDÍ:
Ní hiad is fearr. (An t-inneall á bhrostú ag an tiománaí. Is léir go bhfuil fabht éigin ar an mbus)
MARY: bhus seo.
Beidh me craplaithe nuair a éireoidh me den
BIDÍ: nach
Agus beidh cúpla céad slat agat le siúl ansin, mbeidh, agus na málaí sin go léir agat. Níl fhios agam conas a dheineann tú é in aon
chor. 31
Agus na cromáin ag cur as duit mar atáid.
MARY:
Ná habair! (Fuaim báistí in aghaidh na bhfuinneog) Agus níor thugas scáth báistí liom.
BIDÍ:
Ná mise.
MARY:
Ní raibh aon chaint ar bháisteach ar an raidió ar maidin. (An t-inneal á bhrostú arís)
BIDÍ:
B’fhéidir nach bhfuil ann ach cith.
MARY:
Cén fáth nach bhfuilimid ag bogadh?
TIOMÁNAÍ:
Briste síos. Gach duine den bhus. (Gleo ó na páistí scoile)
DÉAGÓIR:
’Chríost na bhFlaitheas.
MARY:
Bhí an ceart agat, a Bhidí. Tá an bus tinn. Caithfimid seasamh amuigh faoin mbáisteach
anois. BIDÍ:
Tógfaidh mé ceann de na málaí sin uait.
MARY:
Nár laga Dia thú! Seo! Tóg ceann de na prócaí meala sin ón Laitvia 32
agus cuir i do phóca é. BIDÍ:
Ó, ní thógfaidh, a Mhary.
MARY:
’Bhfuil tú cinnte? Cheannaíos trí cinn.
BIDÍ:
Ó bhuel …
MARY:
Tóg ceann acu. Maith an bhean!
TIOMÁNAÍ:
Gach duine amach le bhur dtoil.
BIDÍ:
Tá go maith mar sin, tógfaidh mé ceann. Gura mile maith agat, a Mhary.
MARY:
Cén fáth nach ligfeadh sé dúinn fanacht anseo go dtí go dtiocfaidh an bus eile? Spéaclaí gréine air agus é ag stealladh báistí!
BIDÍ:
Tharla sé domsa trí seachtaine ó shin. Ar eagla go raghadh an bus trí thine nó rud éigin a dúirt sé.
MARY:
Cacamas! (An bheirt acu ag éirí den suíochán agus ag siúl go streachlánach i dtreo dhoras an bhus.)
BIDÍ:
Bus a bhris síos, chuaigh sé trí thine mí ó shin.
MARY:
Chuaigh sé trí thine nó cuireadh trí thine é? (Cneadanna ón mbeirt acu agus iad ag tuirlingt
den bhus). 33
BIDÍ:
Tógfaidh mé an mála eile sin uait, a Mhary. Seachain tú féin ansin. Bí cúramach. Sin é. Ná bíodh aon deabhadh ort. Bog breá. Lean mise anois. Seasaimis isteach faoin scáthlán bus. (Daoine eile ag dul faoi dhéin an scáthláin). Mo leithscéal, mo leithscéal … (Osnaí á ligean acu) Má fhaigheann ceachtar againn an fliú as seo ba chóir dúinn an dlí a chur orthu.
MARY:
Conas a raghadh an bus trí thine agus é ag cur báistí?
DÉAGÓIR:
(Ar an bhfón, tamall uathu) Heileo, Má? An bpiocfaidh tú suas mé? (Ciúnas. An bháisteach. Tar éis tamaill cloistear ulchabhán.)
MARY:
Báisteach! Báisteach! Báisteach!
BIDÍ:
Báisteach! Sea! Dá bhféadfaí í a bhuidéalú, hath?
MARY:
Táthar á buidéalú, a Bhidí.
34
BIDÍ:
Níl!
MARY: éigin.
Ar mo leabhar! I dTír Chonaill nó áit
BIDÍ:
Dá ndéarfainn le m’athair is le mo mháthair, beannacht Dé leo, go rabhadar tar éis an bháisteach a bhuidéalú.
MARY:
Tá an domhan bunoscionn, a chailín. (Guth lag ulchabháin) Mhol an dochtúir dom saoire faoin
ngréin, a chaitheamh. Ar mhaithe leis na cromáin an dtuigeann tú. BIDÍ:
Tuigim.
MARY:
Deineann an teas maitheas do na cromáin.
BIDÍ:
Tá’s agam … an Spáinn is dócha ab ea?
MARY:
Áit éigin, át éigin. Ach cé a raghadh liom? Ní raghainn ann liom féin.
BIDÍ: agus
Bhíos ag caint le bean ansin le déanaí chaith sí deich lá anuraidh sa Spáinn.
MARY:
Agus?
BIDÍ:
Níor stop an bháisteach ar feadh oiread is fiche neomat. 35
MARY:
Ní féidir brath ar aon áit a thuilleadh.
BIDÍ:
Ní féidir.
MARY:
Tá an domhan bunoscionn.
BIDÍ:
Conas a bheadh an Laitvia n’fheadar? (Trácht ag dul thar bráid ar an mbóthar fliuch. Steallóga uisce ó thráth go
chéile) MARY:
Laitvia? Laitvia? Hmm… Laitvia! Bíonn sé ina shamhradh i gcónaí ann. Crónán na mbeach ina dteanga bhinn mhilis féin ó mhaidin go hoíche, beacha móra ramhra ag eitilt leo ó bhláth go bláth, ón rós dearg go dtí lus buí na gréine.
BIDÍ:
Dáiríre?
MARY:
(Cuireann sí cuach aisti) Laitvia! Dhera a Bhidí, cén t-eolas a bheadh agamsa ar Laitvia, a chailín.
BIDÍ:
Ó… Á bhuel… Ar chuala tú rud éigin? (Glao lag an ulchabháin)
MARY:
An bus ag teacht an bhfuil? 36
(An t-ulchabhán arís tar éis tamaill) Cloisim anois é. Cad é féin? BIDÍ:
Féach in airde, a Mhary.
MARY:
Cén áit?
BIDÍ:
Ansin, féach.
MARY:
Ulchabhán? (Fuaim an éin, fuaim an tráchta agus fuaim na báistí ag dul in éag.)
37