Galool magazine issou 5

Contents Warar

Shirkadda Weyn Ee Hass Petroleum Oo Dabolka ka qaaday inay dabooli karaan baahida Shidaalka loo Qabo............................................4 In ka badan 1000 arday Oo ka qalin jebiyay dugsiyada nuuradiin oo markii ugu horaysay gabdhuhu ka tiro bateen wiilasha .....................6

EDITOR IN CHEIF Hassan Ahmed

SUB EDITORS

Ahmed Mohamoud Hamse Osman (Leeb) Abdikadir Barawani Abdirahim (Bidaar) Abdifatah Ismail Issa Yuusuf Erro

DESIGN & LAYOUT Musawi Abdalah

MANAGER & MARKETTING

Mohamed Abdi

UK MANAGER MohamoudAhmed

KENYA STAFF Abdirashid Ali

Galool Magazine waa Majallad bille ah oo ka soo baxda magaalo madaxda Somaliland ee Hargeysa, Majalladan oo looga baraty barnaamijyo xiiso badan isla markaana tayadoodu aad u sarayso lagana dheehan karo aqoon iyo khibrado taabanaya dhamaan dhinacyada kala duwan ee Bulshada .

Page 4

Diinta iyo Nolosha

Milgaha guurka ..............................................17

Waxbarasho

Sideed Ugu Diyaar Garoobi Kartaa Uguna Guulaysan Kartaa Imtixaanada?.............................16 Faiidooyinka Akhriska...........................................18

Suugaan

Page 8

DUMAR WAA MADHAAFAAN............................10

Qiimaha Suugaanta Iyo Ma Hadhadda Afka....................................13

Xikmad

Sadaqo iyo Sad Aakhiro.......................20

Taariikh

Page 10

Macallinkii Medrasaddii Maadda iyo Murtida Cabdillaahi Cabdi Shube(Q.3aad).....................8 Qarnigii islaamka...............................................27

Caafimaad

Marxaladaha Beermitaanka Ilmaha (Stages of Creation or Implantation).................................12 Xakamaynta iyo dhawridda tayada daawooyinka ee waddanka soo galaya.....................................14

Page 24

Dhaqaalaha

Hadii shiinuhu dib u habaynta dhaqaale sii wado, wuxuu kala wareegi doona US motorka dhaqaalaha dunida..........................................24

Madadaalo

Boqor iyo afartiisii xaas....................................23

Page 27

Xigmadii Mushaharka loo qaatay.....................26

Techonlogy

Taariikhda Shirkadda Wayn ee Microsoft iyo Asaasaheedii Bill Gates................................28

Ciyaaraha

Taariikhdii Ciyaaryahanka Zinedine Zidane.....31

Contact Us TELL:+252 2 482655+252 7 9130085 TELL:00447956022045 (UK)LONDON E-mail:galool.mz@gmail.com E-mail:info@galoolmagazine.com Web : www.galoolmagazine.com

Page 31

news

Shirkadda weyn Ee Hass Petroleum oo Daboolka Ka Qaaday inay Dabooli Karaan Baahida Shidaalka loo Qabo

M

r.cumar Xasan Maxamed,Maareeyaha guud ee shirkadda Hass Petroleum, ayaa daboolka ka qaaday inay shirkadoodu mar walba ay diyaar u tahay daboolista baahida keenista Shiidaalka, soona dhaweeyay go’aanka xukuummaddu ku fasaxday Qaadashada liisanada keenista shidaalka,waxa kale oo uu Maareeyahu dhaliil u soo jeediyey qaar ka mida Saxafadda dalka oo uu sheegay inay ka qoreen war,aan sal iyo raadtoona lahayn. Shirkadda HASS PETROLEUM waxay diyaar u tahay buuxinta wixii shuruudo ah ee looga baahanyahay ka-qaybgalayaasha tartanka keenista Shiidaalka, iyadoo shirkaddani hore uga mid ahayd shirkadaha keena shidaalka dalka, Shirkaddan Hass Petroleum waxay markasta ku dadaalaysey sidii ay bulshadeeda ugu keeni lahayd shidaal jaban oo saafi ah, ayaa xiligan waxay kaalinta koobaad kaga jirtaa shirkaddaha ugu cadcad Somaliland Mr.Cumar , waxa uu sidaasi ku sheegay waraysi uu siiyey dhawaan qaar kamid ah warbaahinta dalka Ugu horeyna waxaa lawaydiiyay bal inuu faahfaahin ka bixiyo wakhtigii aasaaska ganacsi shirkaddani Hass Petroleum,waxa uu yidhi. “ waxa la Aasaasay sannadihii 1997 kii waxaana lagu aasaasay wadanka Kenya gaar ahaan Magaaladda Nayroobi,imikana way sii fidaysaa hadda waxay ka shaqaysaa sagaal wadan oo geeska Afirca ah,KENYA,UGANDA TANZA NiA,BRUNDI,RWANDA,KONGO,SOUTH SUDAN,SOMALILAND,PUNTLAND iyo

DUBAI oo ah xafiiskayaga guud,sababta loo sameeyeyna waxa weeye in aanu daboolno baahiyaha Shidaal ee dadka aanu u adeegayno, in aanu u keeno shidaal fiican oo tayadiisu sarayso ahna ka ay dunidu isticmaasho iyo inaanu ka shaqaysano,maadaama oo uu shidaalku yahay shayada lagama maarmaanka ah ee ay ku dhisantahay nolosha Bina aadamku.

Sidoo kale waxay shirkadda Hass Petroleum si toosa uga hawlgalaysey guud ahaan Goboladda Somaliland,iyadoo Addeega ugu wayn ee ay bulshadda u haysaa yahay keenista iyo ka ganacsiga Shidaalka,Maareeyahu isagoo arrintaa sii sharaxayana waxa uu yidhi. “ adeegyada ama ganacsiga aanu bulshadda u qabanaa waxa uu ka kooban yahay afar qaybood,oo kala ah noocyada shidaalka kala duwan sida shidaalka Dayaaradaha ee(Jet A1ka , iyo ka Baabuurta oo ka kooban Baatrool iyo Naafto,iyo Saliida Mishiinada kala duwan laakiin imika Somaliland waxaanu keenay oo kaliya laba shay kuwaaso ah Baatrool iyo Naafto,dhawaana isha allah waxaanu ku tala jirnaa inaanu keeno Shidaalka ay isticmaalaan Maraakiibtu oo isagu u baahan in loo hagaajiyo Dekedda Berbera gaar ahaan Haamaha shidaalka oo aan iyagu la hayn waxa loo yaqaano Back loading oo ah waa lagu shibi karaa shidaalka laakiin lagama shubi karo, Mr.Cumar oo lawaydiiyay tayadda shidaalka ay keenaan dalka inta uu leegyahay,waxa uu kaga jawaabay.sidan.

“Anagu dalka shirkadd ahaan waxaanu keenaa shidaal saafiya oo tayadiisu sareyso ahna ka ugu fiican dunidda, oo ay macmiilshayada iyo Gaadiidka isticmaalaba, ay

4 |Galool Magazine * May 2012 Issou 5

nagu majeertaan had iyo jeer.

Mr.Cumar oo ka hadlaayey sicirka shidaalka oo ah mid uu had iyo goor ku yimaado isbadbadal iyo sababta keentay inuu qaali garobo,waxaanu yidhi. “Kor u kaca Shidaal ku maanta aduunyadoo dhan ayuu ka jiraa oo maaha oo kaliya wax inaga inoo gaara , Mr.Cumar oo ka jawaabayay su’aal la waydiiyay kaalinta ay shirkad ahaan kaga jiraan horumarinta dalka iyo abuurista fursadaha shaqo wuxuu yidhi. “Runtii waxaan rajaynayaa inaanu mustaqbalka dhaw aanu kaalin mihiima ka ciyaari doono, marka aanu kor dhino qaybaha kala duwan ee shirkadayada imikana hadaanu nahay shirkad Hass Petroleum shaqo abuurista aanu sameynay shirkad ahaan waa mid ku saleysan baahida Shirkada runtiina waxa ka shaqaysta Shidaalka iyo Goobaha lagu iibiyo way fara badan yihiin kuwaaso leh dhalinyaro iyo waayeelba waxa kaloo noo qorshaysan in aanu ka qayb qaadano mashaariicda hormarinta dalka sida waxabarashada , caafimaad ka , wadooyinka iyo Masiibooyinka sida Abaaraha Mr Cumar oo ka jawaabayey Su’aal ahayd Mudadii aad shaqadan bilaabayseen ka shirkad ahaan ma jiraan wax caqabado ah oo idinka hor-yimi ka Xukumad ahaan waxa uu jawaabay oo uu yidhi. ‘Runtii marka loo eego ka wadan ahaan kalamaanu kulmin wax caqabado ah haday tahay Dawladda oo ah ta noo fududaysey Liisamadii, iyo waliba shacbiga reer Somaliland oo si wanaagsan noo qaabilay noona soo dhaweeyey,laakiin waxa iska jira caqabado guud ama caalamiyaba oo ah nimankan Maraakiibta afduuba ee la yidhaahdo Budhcad Badeeda,kuwaaso

news

dhib ku haya Maraakiibta Badda maraya sida ay markii horaba ku sameeyeen qaar ka mida shirkadaha dhigayaga ah ee dalkeena,waxa kaloo ka midda shidaalkii oo ka cay markii la xidhay wadanka Iraan iyo Ciraaq lafteeda oo khilaaf dhexdooda ka dhacay taasina waxay ka mid noqotay caqabadaha kor u kaca shidaalka.

Geesta Kale Maareeyuhu waxa uu ka dhawaajiyey shirkad ahaan inay u meel dayi doonan shidaal yaraanta lana dagaalami doonaan intii awoodooda ah kor u kaca shidaalka ee haan tan dalku ku jiro,iyada oo uu sicirkiisu yahay mid isbedelkiisu soo noqnoqdo oo aan cago ku taagnayn .

Mr.Cumar oo ka jawaabayey Su’aal sidaad

shirkad ahaan u aragtaan xeerarka ganac- socda wada hadal Wasaarada Ganacsiga siga dalku waxa uu yidhi. “kolayba inaggu iyo Wasaaradda Maaliyadda oo aanu waxaynu nahay dal soo koraaya oo aan kaga wada arrinsanayno sidii xal luugu aduunka wali ictiraaf ka helin isla markaana heli lahaa arintan iyo in dib u habayn lagu ay haynteena dhaqaale kooban tahay sameeyo dhinaca xeerarka iyo shuruucda waxaana muuqata inaaneyn u shaqayn Shidaalka. sida Xeerarka ganacsiga ee caalamiga ahi Waxa kale oo ayaamahan dambe si aada dhigaayo amaba waxbadani ka dhiman looga dareemayiy kor u kaca xaga shiyihiin,anago immika sharci haysana oo idaalka ah waxaana kor u kacaasi saamayn cashuur bixina,markaa ayaanu hadana ku yeeshay dadka iyagu Gaadiidlayda kala waxaanu khaatiyaan ka taaganahay shi- duwan ee isticmaala Shidaalka daalada sharci darada wadanka ku soo gala oo suuqiina kaa xumaynaaya,hadday tahay tayadii shidaalka oo had iyo jeer dadka gaadiidlaydu ay cilado fara badan kala kulmaan,imika qudheeda waxa noo

Issou 5 May 2012 * Galool Magazine | 5

news

In ka badan 1000 arday oo ka qalllinjebiyay dugsiyada nuuradiin oo markii ugu horaysay gabdhuhu ka tira bateen wiilasha

D

ufcadii 22-aad ee ka socday qaar ka mid ah hay’adaha taageera faa’iidaan, wax-soo-saarkooda iyo daaraha qallinjebisa qaybaha waxbarashada dalka iyo ardayda qallinjebi- ay luuqadaha computerka say oo ku lebbisnaa dhar laga sameeyey dhistaan, annagana waa maxay lacagta iwm ee astaanta dugsiga iyo waalidiintooda. aannu faa’iidno iyo wax-soo-saarka aannu dugsiga NUURADIIN oo Maamumala guud ee dugsiyada Nuura- samaynaa? Waa idinka (ardayda) oo weliba ka mid ah kuwa ugu waaw- diin Mr. Mahad Ibraahim Maxamed oo shirkadahaa in badan baanu ka eyn Dugsiyada Somaliland ka jira, ayaa ka hadlay sarraynaa. Nina miyuu jecelyahay in beermarkii u horreysay inka badan kun arday xafladaasi, ayaa ka warbixiyey sooyaalka tii uu qoday oo uu ku tabcay ay oo ka baxay ay tirada habluhu ka badateen taariikheed ee uu soo maray dugisgu iyo midho-dhaliwaydo? Maya ee suurtogal tiradii wiilasha. qaybaha uu ka kooban yahay, isagoo xusay maaha, Ilaahay baanu ku mahadinaynaa Dufcadan oo shahaadooyin ay ka qaateen in sannadkii 1995-kii uu ku aasaasay inaad 1038 arday oo wax ka kala bartay hal fasal iyo 8 arday, halka waqtigana uu midhahayagii tihiin oo haddii aydaan indluuqadaha Ingiriisiga, Carabiga, Faran- ka kooban yahay dhawr qaybood oo ka hahayga ilmo ku arkayn uu qalbigaygu la siiska iyo barashada xisaabta iyo xirfada mid yihiin dugsi sare, hoose/dhexe, luuqa- ooyayo farxad darteed,” ayuu yidhi Mr. kombiyuutarka ee dugsiyada Nuura- daha iyo xirfadaha oo ay wax ka bartaan Mahad Ibraahim. diin, ayaa markii kowaad ee taariikhda tobanaan kun oo arday ah.

Maamulaha Guud waxa uu ardaydiisa kula dugsigaas Mahad Ibraahim Maxamed waxa uu dardaarmay inay aqoontooda ku ilaaliyaan waxa tirada habluhu ka bateen 10% wiila- shaaca ka qaaday in dufcadan 22-aad ee ka akhlaaqda wanaagsan oo fure u ah guussha la qallinjebiyey, arrintaas oo qallinjebisay qaybta luuqadaha iyo xirfa- hooda, si ay ugu noqoto mid barakawda muujinaysa horumarka haweenka Somalil- daha oo tiradoodu tahay 1038 arday ay oo ay and ka sameeyeen dhinaca waxbarashada. markii u horreysay habluhu ka badan intifaacdo nafahooda, waalidkood iyo Munaasibad si qurux badan loogu agaasi- yihiin wiilasha, iyadoo 55% tiradaasi yihiin dalkoodaba. may qallinjebinta 1038 arday ee hablo, halka 45% kalena yihiin wiilal, taas Agaasimaha Guud ee Waaxda Tacliinta waxbarashada kala duwan dhammaystay oo macnaheedu yahay in ilaa 571 ka Sare ee Wasaaradda Waxbarashada oo 3 /5/2012 lagu qabtay hoolka weyn ee mid ahi yihiin hablo, halka wiilashuna ka Somaliland huteelka Maansoor ee magaalada Har- noqonayaan ilaa 467 arday.

Khadar Axmed Diiriye, ayaa ku sifeeyey geysa, waxa ka qaybgalay Wasiirka “Ardaydaa ubaxa quruxda badan ee hor- qallinjebinta ardaydaasi kunka ka badan Wasaaradda tayda fadhida ee wiilal iyo hablaba leh ee wax-ka-bartay dugsiga Nuuradiin ay ka Ciyaaraha, Dhallinyarada iyo Dhaqanka, waanu idinku faanaynaa haddii aannu turjumayaan sida horumarka iyo Agaasimaha Waaxda Tacliinta Sare ee maamulkii iyo macallimiintii Nuuradiin nabadgelyada Somaliland uga qaybqaaWasaaradda Waxbarashada, maamu- nahay teen kobaca tacliinta dalka. laha guud ee dugsiyada Nuuradiin, waxaad tihiin raasamaalkayagii runta Mr. Khadar Diiriye waxa uu ammaanay maamulayaasha ahaa, haddii shirkadaha waddanku ay dugsiga Nuuradiin iyo maamulihiisa guud iyo macalimiinta dugsigaasi, wakiilo ka raasamaalka ka dhigtaan lacagta ay oo

6 |Galool Magazine * May 2012 Issou 5

news uu sheegay inuu sameeyey dadaal aanay cidina ka caawin oo keenay aqoon qiimo badan oo ay ka soo baxaan dhallinyaro wax ku soo kordhiya mustaqbalka dalkooda, “Waxaannu rajaynayaa inay ka soo baxaan ubad qiimo leh oo dalkan wax badan ku soo kordhiya, kuwaas oo ay ka muuqato in Somaliland leedahay mustaqbal dheer.”

Marwo Faadumo Siciid oo ku hadlaysay afka waalidka, ayaa ku bogaadisay hablaha reer Somaliland horumarka ay ka sameeyeen waxbarashada ee ay muujiyeen hablaha ka qallinjebiyey dugsiga Nuuradiin oo ka farabatay wiilasha, arrintaas oo ay ku tilmaantay guul weyn oo ay gaadheen, waxaannay tidhi “Markii la ii sheegay in ardayda qallinjebinaysa ee tiradoodu tahay 1038 ay 55% yihiin hablo, 45% kalena wiilal waxaan naftayda ku idhi wallee Faadumooy in badan baad lahayd hablo ka kacee malaha maanta waxa la gaadhay sannadkii aad wiilasha xagooda u jeedsan lahayd oo aad odhan lahayd waar ka kaca

waa la idin dhaafaye. Waxaan ku hambalyeynayaa hablaha horumarkaa ay ka sameeyeen waxbarashada mar haddii aad ka soo bilowdeen eber ilaa aad gaadheen 55%, waxaan idiinku abaalgudo ma garanayo ee waan idiin ducaynayaa in Ilaahay cilmiga idiin barakeeyo oo aad nafihiina, waalidkiin iyo dalkiinaba ku anfacdaan.”

Wasiirka Dhallinyarada, Ciyaaraha iyo Hidaha iyo Dhaqanka Somaliland Md. Cali Siciid Raygal oo xafladaasi soo gunaanaday ayaa hambalyeeyey guud ahaan dhallinyarada ka qallinjebisay waxbarashada kala gedisan ee dugsiga Nuuradiin.

Wasiirku waxa uu si gaar ah u ammaanay Maamulaha guud ee dugsiyada Nuuradiin, waxaannu yidhi, “Waxaan aad ugu mahadnaqayaa dugsiga Nuuradiin, gaar ahaan maamulihiisa guud Mahad Ibraahim Maxamed oo anigu u haysto inuu kow ka yahay dadka ugu qiimaha badan ee Somaliland jooga, sababta oo ah ardayda kumanaanka

ah ee uu gacanta ku hayo iyo tayada waxbarashada uu u sameeyey oo dugsiyada Nuuradiin ka dhigay mid ka mid ah hormuudka waxbarashada dalka.”

Waxa kale oo xafladaasi lagu soo bandhigay tayada aqoonta ardayda ka baxday oo dhawr ka mid ahi khudbado ku jeediyeen luuqadaha Ingiriisiga, Carabiga iyo Faransiiska, kuwaas oo qiiro geliyey dadweynihii madasha fadhiyey. Waxa kale oo mid ka mid ah ardaydu halkaasi ka jeediyey gabay si weyn loola dhacay oo ka warramayey dhinacyada arrimaha bulshada.

Gebogabadii xafladaasi waxa shahaadooyin lagu guddoonsiiyey dhawrkii arday ee ugu sarreeyey 1038 arday ee ka qallinjebiyey luuqadaha, xisaabta iyo kombiyuutarka. Sidoo kalena waxa ardaydu shahaado sharafyo iyo hadyado ku maamuuseen qaar ka mid ah macallimiintii waxbartay

Issou 5 May 2012 * Galool Magazine | 7

Taariikh

Wasiirka.W.W. Boobe Yuusuf

Macallinkii Medrasaddii Maadda iyo Murtida Cabdillaahi Cabdi Shube(Q.2aad) Qalinka: W.W.W. Boobe Yuusuf Ducaale cankaabo@ hotmail.com, www.dharaaro.com

D

hooddi waxa la yidhaahdaa Banka Nugaaleed, Taleexna waxay xarun u ahaan jirtay Sayid Maxamed Cabdille Xasan.

Waxaan filayaa in fardihii Sayid Maxamed Cabdille Xasan kuwii ugu mudnaa ee uu ku dhaadan jiray mid ka mid ahaa la odhan jiray Dhooddi. Wuxu ahaa faras qurux iyo dheraynba caan ku ahaa; SayidMaxamed Cabdille Xasan hortiina waxa lahaa Xirsi Cartan Boos oo hadiyad Sayidka ugu keenay. (Ciise, Aw Jaamac, Diiwaankii Gabayadii Sayid Maxamed Cabdille Xasan, CERD, Jabuuti, 2005tii).

Miyaanu Sayidku ku odhan maansadiisii caanka ahayd ee Gudban: “Waar ma Dhooddi baa gaammuroo, garabku weynaaday, Ma galaasyo miidaan ku shubay, gama’shigii deyrta, Gorgor kacay la moodyow durduro, ma

Ilaa daa’in abiid, Daw wuxuu u lahaa, Cali Bucul oo degaammada Awdal ku noo- Dem intoo lagu siiyay, laan jiray ayaa isaguna ka mid ahaa dadka Sitaacii dalmanaayoo, looga danbeeyo ammaanta faraska. Had- Dawankii ka ciyaayoo, daan tuduc ka soo qaatana waa kii lahaa: Koorihii la dul-saarayoo, Wiilashii dul-yaqaannay, “Helmiyay oo helmiyay, Degtiisaa u baxeenoo, Oo ammaantii heli waayee, Dixda Aw Barkhadle, Hoosiisow midabkaagu, Ku dabbaal-degayaan, Ma habeenkiyo waagoo, Rakaabkii deldellaa baad, Kala haayirayaa,” Daf siisaa bidixdaada, Darbataa midigtaada, Cabdillaahi Suldaan oo loo yaqaannay Dushiisaad u baxdaa, Timacadde mar uu isaguna ka hadlayay Markaasuu dirgadaayoo, faras la odhan jiray Dan-seeg oo jiidda Sidii haadda didaayoo, Gebilay caan ka ahaa, sow kii isaguna Dad jin oon la arkayn iyo, lahaa: Dabayshuu af yaqaanne, Digtoonaa ma tukaa?

Sidii neefkii Dan-seegoo, Dirayskii Madgaskaar, Cabdillaahi Cabdi Shube nin bulshaawiya Dahabkii Iglan yaallay, oo kaftan badan ayuu ahaa. 26kii Juun

8 |Galool Magazine * May 2012 Issou 5

igu gooraamay,”

Taariikh 1960kii ayaa subaxnimadii la isugu soo baxay garoonkii ‘Polo’-ga oo ahaan jiray halkan maanta uu ku yaallo Istaadiyamka Hargeysa oo beryahaa bannaankaasi ka tirsanaa xeradii ciidammada ee maanta loo yaqaanno Bir-jeex. Ingiriiskii ayaa garoonlaa ‘Polo’-ga ku ciyaari jiray fardaha oo ul dheer kubbad lagu eryan jiray goolalna la iskaga dhalin jiray. Fardo la shaaximay oo wixii faras qurux lahaa lagu soo bilay ayaa bannaankii la isugu keenay. Cabdillaahi Cabdi Shube is-na maalintaa wuxu soo kaxaystay dameer uu ka soo lulay daasado iyo qalab wada sanqadhaya. Gees marka aad ka eegto Cabdillaahi Cabdi Shube wuu dabbaal-degayaa. Gees kale marka aad ka eegtana waxa ay ka ahayd “Ninba ceesaantii ceel keen.”

Cabdillaahi Cabdi Shube, wuxu tixdiisaa maadda iyo murtidaba xanbaarsan ku yidhi: “Dhooddi-meer faraskaygu, Dhalankiisa la yaabye, Ma dhey daadatay baa, Afartuu dhulka saaray, Ma baraar durdurshaa,

Dumar loo shushubaayo, Kaasaan shaahba ahayn,

Dilaal saylad ku roorayna, xadhigguu la raftaa,

Sheeko aan sheeko ahayni, Waa sharka cawdu billaahiye, Waa sheydaanu rajiimku, Been uu soo shak-shakaaloo, Kolba shaadh huwinaayo, Ninka kuu sharraxaaya, Taasaan sheeko ahayn,

Rubiyaddaan sarifnayni, Kiishadday rafataa, Awrkii heeryo ridaa, Haamuhuu ku raftaa, Ruuxa aan ilko haynini, Hilbuhuu la raftaa,

Shinbir aan duuli karaynini, Waa Gorayo shaashku ku yaalloo, Kolkaad sheedda ka joogto, Orodkuun shirbisa,

Nin qabyaalad rasaystayna, Ciil uun buu la raftaa,

Shariiryo aan dux lahayni, Waa quraaca la shiilo,

Ramad geel ninka maalay, Kibrad buu la raftaa,

Sheydaan aan la arkaynin, Waa naag shaadir hagooganoo, Indhihiina shareertoo, Shaanbinaysa agtaada, Bal yaad ku sheegi lahayd, Waa sheydaan la arkaynin,

Meel rasaastu dhacaysana, Maydku wuu ku raftaa, Diyaarad riin ka xumaaday-na, Samaday rafataa, Rabbigay ninka diiday, Ee Rasuulkii ka ordaana, Cadaabtuu ku raftaa,

Ma ceesaan ximiroo, Sumal gaaban dhashaa,

Shaadh aan shaadhba ahayn, Waa shamiis ‘oferkoodh’ ahoo, Shaqaalahaa fasishoo, Shiraaq weeye adkaadayoo, Kaasaan shaadhba ahayn,

Taaganaa ma qoraa, Madoobaa ma tukaa, Neefku Meydal ka dheere, Ma Meygaag la cufaa,

Baabuur aan shidh lahayni, Waa shufeerka curyaanku, Kan yar uu shafka saaree, Shirarka uu ku tegaayo,

Markaan bow ku idhaahdee, Beer-beerka u saareen, Badhtankiisa fadhiisto, Baxsanaa socodkiisu, Ma sarriir burburtaa,

Shooki aan cidi joogin, Waa xabaasha shareeran, Iilka yare e ka shisheeya, Rafad: Rafad, waa maanso kale oo uu Cabdillaahi Cabdi Shube ku soo qaadayo waxyaabo badan oo isku rafta, ama lala rafto ama iskoodba meelahaa ugu rafta, waxaanu yidhi:

Carraabaa galabtii, Markaan caynka ku giijo, Calyadii ka dhacaysay, Ma caqaar nin tufaa, Wahsadow faraskayga, Wanaaggiisa la yaabye, Wanlo-weyn iyo Koonfur, Waqti dhow buu ku hoydaaye, Wanaagsanaa socodkiisu, Ma wadaad xaabo siddaa!

Shaah aan shaahba ahayn: Waa tix-maadeed kale oo uu Cabdillaahi Cabdi Shube kaga maansoonayo waxyaabo uu saluugsan yahay. Waxaanu yidhi: “Shaah aan shaahba ahyni, Waa shay garam-xaali qaboobay, Oo islaantii Shaqlan ay haysoo, Oo ay shadaabkii ku dartayoo,

Wadaad aan ruugin Quraanku, Ruux gunaanadi maayee, Kitaabkuu rogro-gaayoo, Is-na wuu la raftaa, Nin weyn oon run aqoonna, Xaaskiisa ways la raftaan, Roob magaalo ku hoorayna, Ramaad soo bixin mayo e’, Laamiduu ku raftaa, Anna waan shubma-yaayo, Xikmad aan cidi doonin, Iyo hadal baan la raftaa, Baarlamaan aan run aqoon iyo, Shicibkuna waysla raftaan,”

“Geeraar laabta ku raagayoo, Calooshayda raftoo, Dadkaa ruuxa maqlaa, Qosol uu rafanaayo, Rax bal aan kaga siiyee, Ruux walowba dhegayso, Rahu haduu biyo waayo, Dhoobaduu ku raftaa, Inan kaan la rabayna, Edebtuu ku raftaa, Reer magaale gaboobay, Hadday ruux murmayaan, Budka soo rogan maayee, Walluhuu ku raftaa,

Issou 5 May 2012 * Galool Magazine | 9

Suugaan

DUMAR WAA MADHAAFAAN Qalinkii: Abwaan Axamed Aw Geedi

H

Heestan waxa uu abwaanku allifay sannadkii 1995-kii .

Waxa uu si dareen hoose leh innoogu sharraxayaa in dumarku kaalin muuqata ay kaga jiraan bulshada dhexdeeda, la’aantoodna aanay suurtowdeen noloshu. Dumarku waa lafdhabarta bulshada, xagga dhaqanka iyo dhaqaalahaba, waxaanu abwaanku maansadan si miisaan leh innoogu hogotusaaleynayaa, waxqabadka haweenku in uu yahay ma dhaafaan.

Waxa ay maansadu si qiimo leh u qiraysaa, kartida, aqoonta, hufnaanta iyo xaq dhawrka ay haweenku mudan yihiin.

Dhanka kale waxa uu abwaanku xasuusan yahay in waxa rag is dhaafiyaa ay dumar yahiin, sidaa daraadeed, waxa uu ku duceysanayaa in uu Eebbe siiyo gabadhii uu ku degi lahaa.

Haween maxaan ku diidaa Ama kaga durkaa tolow?

Sowtay dorraad galab Anigoo itaal daran Dabka ii shideenee Ina soo dugsiyayeen Haween maxaan ku diidaa Ama kaga durkaa tolow?

Sowtay laf duudkiyo Dusha sare i saareen Dhabarkii dalooshamay Cududuhuna daaleen Haween maxaan ku diidaa Ama kaga durkaa tolow?

10 |Galool Magazine * May 2012 Issou 5

Sawtay daleeliyo Diif iyo lalleemiyo Dacas iiga dhaasheen Sareedana i daajeen Haween maxaan ku diidaa Ama kaga durkaa tolow?

Sowtay gabbaan dihin Intey doobi qaateen Dabeed ii gobsheeyeen Buqul iiga duugeen Dunji dhalanka waayaha Hayaanadii isdaba joog Wixii daal la soo maray Dadaal kuu rag soo galay Dumar baa kabaayoo La duduucay hawshii Nin kastoo dul qaataba Dumar baa bar-baarshoo Nin kastoo dadnimo leba Dumar baa kabaayoo Nin kastoo bah deeqaba Dumar baa kal-kaaloo Nin kastoo la doortaba Dumar baa u hiishoo Nin kastoo hal-dooraba Dumar baa u liil galay Haddaan dumar abuurrayn Dadku may tarmeenoo Haddaan dumar abuurrayn Dirba muu jireenoo Haddaan dumar abuurrayn Farac muu durkeenoo Haddaan dumar abuurrayn Duug muu hadheenoo Haddaan dumar abuurrayn Lama kala dab qaateen Dugsi laga aflaxo iyo

Waa deris ma dhaafaan Dunji lagu arooriyo Dun tafiiran weeyaan Degel lagu nagaadiyo Gallad weeye lagu dego Damal lagu nasanayiyo Waa deeq Rabbaaniya Sidee baan u diidaa?

Sidee baan u daayaa?

Sidee baan u deyrshaa?

Sideen uba dagaalaa?

Dumar waa madhaafaan Iyo duugga noloshee Allahayaw mid diintiyo Ahabtaadu deeqdoo Derejeysa aayaha Allahayaw mid diiqiyo Duco waalid sidatoo Oon loo dar-daar werin Allahayaw mid deeqloo U dadaasha samahoo Oon didin goolmoon Allahayaw mid aan dudin Ama aan il dabinoo Dadku gacal u wada yahay Allahayaw mid ii daran Kaa dooni maayee Eebbow mid daacada Ii door Allahayaw Middii aan ku degi laa

Issou 5 May 2012 * Galool Magazine | 11

Quraanka Iyo Saynisk

Marxaladaha Beermitaanka Ilmaha (Stages of Creation or Implantation)

B

Qalinkii :saciid maxamuud gahayr (hargeysaawi)

uugaagta sayniska waxa uu u egyahay lulumaha”, muuqaee casriga ahi marka ay alada lulumaha iyo calaqaduna waa qaar qorayaan marxaladaha aad isugu dhaw. uu qofku maro muddada J. Calaqa macnaha saddexaad ee ay leedauu ku jiro uurka hooyada hay waa ‘Xinjir dhiig ah’ waana tafsiir sax (gestation period), waxa ah, waxaana la ogaaday in ilmuhu marka ay marxaladaha u qaybiyaan hab tiro ah, uu marayo marxaladan in ay ka dhex dhaoo waxa ay ku xisaabtamaan todobaady- caan dhacdooyin cayimani, sida samayada uu ilmihu caloosha ku jiro. Tirada sanka xinjirta oo ku dhex samaysanta ay adeegsadaana waa todobaadka 1aad, marinada dhiigga ee xidhan, illaa ay ka 2aad, 3aad, 4aad 5aad, illaa inta laga dhamaystirmayaan meertada falgalada jidgaadhayo dhalashada ilmaha, habkaashka ilmaha iyo hooyada ee marta xudunta ina waa mid aan si wanaagsan loo fahmi (umbilical cord) oo isku xidha hooyada iyo Karin. ilmaha. Xilliga calaqada dhiigga ilmuhu Marxaladaha uu ilmuhu maro inta uu waxa uu ku dhex jiraa marino dhiig oo uurka hooyadii ku jiro, waxa uu quraanku xidhan, taasina waa sababta uu ilmuhu u kala qabiyaa habab kala soocan oo la ugu ekaado xinjir. fahmi karo, ama qaabab kala gadisan oo Dhamaan muuqaaladaas saddexda ahi uu ilmuhu maro inta uu ku jiro uurka waxa ay ku sheegan yihiin hal eray oo hooyadii. quraanka ku jira oo ah erayga ‘Calaqa”.

Alle waxa uu ku yidhi Suuratul Muumin- “Mudqah”, oo ah walax calaashan. Ilmuhu uun, aayadaha 12-14 marka uu ku jiro marxalada mudqada, “ Waxaan ka abuurnay dadka wax laga waxa uu u egyahay walax calaashan. Prosoocay dhoobo (12) Markaasaan ka yeelnay fessor Moore waxa uu soo qaaday dhoobo dhibic ku jirta meel sugan (13). Markaas- caydhin oo uu dabadeedna afkiisa galiaan ka abuurnay dhibicdii calaqo kana yay, kadibna waxa uu isbarbardhig ku abuurnay calaqadii goosin, kana abuurnay sameeyay dhoobadii uu calaaliyay iyo goosintii lafo oon huwinnay lafihii hilib, muuqaalka ilmaha oo marxaladan u eg markaasaan ka ahaysiinnay khalqi kale, walax la calaaliyay. Moore waxa uu ku waxaa khayr badnaaday Eebaha abuurki- soo gabagabeeyay tilmaantiisa in ilmuhu isu fiicanyahay (14). ” marka uu marayo marxaladan mudqada, Marxaladaha Quraanka ku xusani waa in ilmuhu dhab ahaan leeyahay muuqaal “Nutfah”, oo macnaheedu yahay “Dhibic u eg walaxda calaashan. ama xaddi yar oo biyo ah”, taas oo noqonaysa manida (sperm) iyo beedka Mudqadan waxa uu Alle sii raaciyay (egg or ova) oo isu taga marka koowaad tilmaan ah in badhkeed abuuran tahay ee ilmuhu samaysmayo. badhna aanay abuurnayn, , waxaana “Calaqah”, oo noqonaysa wax u eeg lulume sawirka mudqada marka la fiiriyo la “leech”, xinjir ama wax laalaada. Erayga arkaa in xubnaha qaarkood ay samaycalaqa waxa uu leeyahay saddex micne smaan( abuurmaan) xilliga mudqonimada, oo kala ah : halka xubnaha qaarkoodna aanay weli B. Calaqa, mar waa wax laalaada oo meel samaysmin. ku xidhan, waana sharrax sax ah haddii ‘Cidaam”, oo uu macnaheedu yahay lafo sidaas loo macneeyo, maadaama oo uu (bones), waxaana la yaqaanaa in lafuhu uurjiifku ka laalaado raximka hooyada ay ku dhex samaysmaan cufka mudqada T. “Calaqa”, macnaha labaad ee ay leeda- u eeg. hay waa ‘lulume’, oo ah xayawaan yar oo “Kisaa ul cidaami bi laxm”, oo uu macnaku noolaada biyaha macaan (fresh water). heedu yahay lafaha waxa la huwiyaa hilib.

Professor Moore waxa uu yidhi “Ilmuhu “Nashaa’, oo ah abuuritaan dhamaystiran marka uu marayo marxlada calaqada, oo ilmeed.

12 |Galool Magazine * May 2012 Issou 5

Professor Moore waxa uu ogaaday in qaybintan uu quraanku qaybiyay marxaladaha uu ilmuhu maraa ay dhab ahaan ku qotonto marxaladaha kala gadisan ee uu ilmuhu maro dhalashada ka hor. Moore waxa uu ogaaday in qaybintani ay bixinayso sharraxaad cilmiyeed oo qurxoon, oo la fahmi karo isla markaana la arki karo.

Lakabyada Ilmuhu Ku Jiro Quraanka kariimka ahi waxa uu 1400 sano ka hor ka warramay madawyada saddexda ah, ee kala sarreeya, ee uu Ilmuhu ku jiro xilliga uu ilmuhu yahay uurjiifka aan wali dhalanin. Ilaahay waxa uu ku yidhi suuratu Zumar Aayadda 6: “Wuxuu idinka abuuray naf kaliya (Nabi Aadam) makaasuu Eebbe ka yeelay (ka abuurey) xagga Aadam haweenaydiisii (Xaawo) wuxuuna idiin soo dejiyey siddeed nooc oo xoolaha ka mid ah, wuxuuna idinku abuurey uurka hooyadiin abuurid ka dambeyso abuurid saddex mugdi dhexdooda, saasna waxa yeela Eebbaha idin barbaariya, isagaana iska leh xukunka, Eebe mooyee Ilaah kale ma jiro, ee xagge la idinka iili (6). ” Maxay kala yihiin saddexdaas madaw ee uu Ilaahay dadka ku abuuro markay ay ku jiraan dadku caloosha hooyooyinka?

Saddexdaas madaw waxa ay kala yihiin : Daboolka uur-ku-jirta (Abdominal cavity) oo ah lakabka u soo sarreeya sadexda madaw ee ilmuhu ku jira. Daboolkani waa moqorka ubucda, waana ka ilaaliya kelyaha, caloosha, midhicirada, iwm.

Madawga labaadna waa riximka (makaanka, ilmagaleenka) hooyada (uterus, womb). Ilmuhuna waxa uu ku dhex jiraa riximkaas hooyada.

Madawga saddexaadna waa mandheerta (placenta) oo uu ilmuhu ku dhexjiro. Waxa lakabkan ku sii dhex jira dareere loo yaqaano “Amniotic Fluid”, oo ilmaha ka ilaaliya cadaadiska iyo naxdinta Sharraxaadaha uu sayniska casriga ahi ka bixinayo daboolada ku hareeraysan ilmuhu, waa qaar 100% waafaqa sharraxaada quraanka.

Suugaan

Qiimaha Suugaanta Iyo Ma Hadhadda Afka Qalinkii:Mawliid Aadan Biixi , E-mail : Abuyacqub_1@hotmail.com

Issou 5 May 2012 * Galool Magazine | 13

Caafimaad

Xakamaynta iyo dhawridda tayada daawooyinka ee waddanka soo galayaa waa mid u baahan fiiro gaar ah

S

Qalinkii : Mohamed mawliid nour

ida aynu wada ognahay qofwalbaana garankaro caafimaadku waa aasaaska koowaad ee nolosha,isaga ayaanay ku xidhantahay hurumarka dhinacyada kaladuwan ee aadamuhu sameeyo inta uu noolyahay isaga la’aantiina aanu waxba qabsankarin,mustaqbalkiisuna uu mugdi ku jiro ilaa inta uu Illaahay ugu deeqayo caafimaad kaas oo ah nimcada ugu wayn ee illaahay qofka ugu deeqo marka laga yimaado nimcada islaamka iyo iimaanka.

Hadaba sida ay inafarayso diinteena islaamku waa in aynu ku mahad naqno nimcooyinkaa faraha badan ee aynaan soo koobi karayn islmarkaana aynu ilaalino si aanay inooga tagin, Intaa marka laga yimaado caafimaad daradu waxa ay ka mid tahay waxyaabaha uu Illaahay ku imtixaano addoomihiisa waxkastaaba marka hore sabab ha u noqdaane ,iyadoo sidaa aynu tilmaanay illaahay keeno cudurada sidoo kalena waxa uu inoo soo raaciyey cudurkasta daawadiisa. Iyadoo diintu ina farayso in aynu is daaweeyno laakiin aan laysku daawayn waxyaabaha muxaramaadka ah ee aanu islaamku ogolayn,balse laysku daawayn karo waxyaabaha kale ee faraha badan ee aanay diintu mamnuucayn.

In badan oo ka mid ah bulshadeenna ayaa waxa ay la liitaan xanuuno kale duwan,dadkaa ayaa waxa ay isugu jiraan qayb kasta oo ka mid ah bulshada sida Carruurta, Dumarka ,iyo dadka waayaynba iyada oo dadkaasi ay u badan yihiin dad sabool ah oo aan daawo iska daaye laga yaabo in nolol maalmeedkoodu cidhiidhi ku jiro ayaa hadana waxaa dadkaasi suuq u noqdeen warshadaha daawooyinka kale duwan soo saara ee ku yaala daafaha dunida kuwaas oo intooda badani ay soo saaraan daawooyin tayadoodu ay aad iyo aad u liidato oo waxay tarto iska daaye iyada xanuun kale laga qaadayo ,taas oo bulshada bukaanka ah badidood dhaxalsiisay cuduro loo caalwaayay iyo kuwo daba dheeraaday oo la hadhay mustaqbalkii noloshooda iyo kan waddankooda ay wax ugu tari lahaayeen illayn dalkasta

waxaa horumariya tayada iyo cududa ay dadkiisu leeyihiine.

Inbadan oo ka mid ah ganacsatada daawooyinka ka ganacsada ayaa waxa ay daawooyinka uga soo daabulaan sidii raashinka oo kale warshado daawooyinka ay soo saaraan tayadoodu aad u hoosayso iyaga oo eegaya kana fikiraya macaashka ay macaashayaan oo kali ah balse aan wax ahmiyad ah siinaynin tayada ay leedahay daawooyinka ay keenayaan iyo meesha ay ka keenayaan toona, iyagoo had iyo jeer macmiil u ah warshadaha daawooyinka qiimahoodu hooseeyo ee ugu tayada liita adduunka, sida warshadaha daawooyinka soo saara ee ay ka mid yihiin wadamada India, Pakistan, Bangladesh iyo kuwo kale,Sidoo kale waxaa iyaguna xaaladda uga sii daray goobaha tirada badan ee lagu iibiyo daawooyinka oo iyagu sidii Dukaamadii oo kale uga dhex furan xaafadaha kala duwan ee magaalooyinka dalka,kuwaas oo marka aad u kuur gasho intooda badan xataa meesha ay ka jiraan aanay ahayn meel daawo lagu kaydin karo ,waxa kale oo intaa dheer dadka ka hawl gala goobahaas oo aan badidoodu lahay aqoon ku filan.

Si kastaba ha ahaatee waxaa marba marka ka dambaysa wadankeena ku sii kordhaya cuduro kale duwan oo aynaan hore u arki jirin kuwaas oo ay la liitaan in badan oo ka mid ah dadka ku nool waddanka, iyadoo sababaha ugu waawayn ay ka mid tahay daawooyinkaa aanay tayadooda waxtareed haboonayn kuwaasi oo xaaladda uga sii daray korna u qaaday heerka caafimaaddarro ee bulshada.

Sidaasi oo ay tahay ayaa waxaa loo baahan yahay dhammaan bulshada dalka ku dhaqani in ay si isku mid ah uga hortagaan iskagana ilaaliyaan isticmaalka daawooyinka kale duwan ee ay iibinayaan farmasiiyada sida tukaamadii oo kale goob walba uga furan.farmasiiyadaas oo aan wax mas’uuliyad ah iska saarayn caafimaadka bulshada islamarkaana ay ku xidhnaadaan dhakhaatiirta si ay u dhawraan caafimaadkooda oo ah wax aad iyo aad u qaali ah. Sidoo kale waxaan ugu baaqayaa dawladda gaar ahaan hay’adaha u xilsaaran caafimaadka,ganacsiga iyo waliba

14 |Galool Magazine * May 2012 Issou 5

hay’adda dhawrista tayada ee Somaliland in ay si wayn isaga xilsaaraan una xakameeyaan guud ahaaan waxyaabaha kala duwan ee wadan ka soo galaya gaar ahaan daawooyinka oo iyagu muhiimad gaar ah leh kuwaas oo si xad dhaaf ah ugu soo qulqulaya dalka iyaga oo eegaya waraaqaha caddaynaya meesha laga keenay daawooyinkan iyo waliba kuwa caddaynaya tayada iyo waxyaabaha ay ka kooban tahay daawadu si loo dhawro caafimaadka bulshada taagta daran ee suuqa u noqotay daawooyinka tayadoodu liidato ee ka soo baxa warshadaha heerkoodu hooseeyo ee ku yaala wadamadaa aynu soo sheegnay iyo kuwo kale oo badanba.

Sidoo kale waxaa muhiim ah in daawada marka ay ka soo gasho dalka ka dib lala socdo halka ay ku dambayso sida meelaha lagu kaydiyo iyo meelaha lagu iibiyo labadaba ,iyadoo marka daawooyinkaa wakhtigoodu dhaco laga soo ururiyo suuqyada si aanay ugu gudbin bulshada oo aanay waxyeelo ugu gaysan.

Ugu dambayntii waxaan hambalyo u dirayaa dawladda gaar ahaan wasaarada caafimaadka oo iyadu dhawaan bilawday qorshe ay liisano ugu samaynayso farmasiiyada kale duwan ee dalka gaar ahaan caasimada Hargeysa balse waxaa loo baahan yahay in qorshe kaa ka wayn lagaga hawl galo iyada oo la hubinayo goobtu inay tahay meeshii ku haboonayd kaydinta daawada iyo in ay ka hawlgalaan shaqaale aqoon caafimaad leh gaar ahaan cilmiga daawooyinka ee loo yaqaano (pharmacology) islamarkaana ay diyaar yihiin dhammaan qalabkii looga baahnaa kaydinta daawada. waxaa kale oo xusid mudan dawladda hoose ee caasimadda oo inta tamarteeda ah soo ururisa waxyaabaha dhaca oo ay daawooyinkuna ka mid yihiin balse baaxadda hawshu ay ka balaadhantahay una baahan tahay hawl gaar ah, waxaa kale oo aan ugu baaqayaa hay’adda sida gaarka ah ugu xilsaaran arrintan in ay si wayn oo ay masuuliyadi ku jirto uga hawlgasho arrimahan iyaga oo gudanaya waajibaadka ka saraan dadkooda masakiinta ah ee la daalaa nolol maalmeedkooda.

Issou 5 May 2012 * Galool Magazine | 15

Waxbarasho

Sideed Ugu Diyaar Garoobi Kartaa Uguna Guulaysan Kartaa Imtixaanada?

I

“Qalinkii: Cabdiraxmaan Cali Xirsi

mtixaan waa imtixaan haddii xataa lagu waydiinayo magacagaaga. Imtixaanku wuxuu muujiyaa in aad dadaal samaysay ee aad nafta ku hawshay akhris, qoraal, fahmid, xafidid, ku celcelin, iwm. Geelaa loogu heesaa “ninba tacabkii, togaay kaa maal”. Maskaxdu waxay dhiiqdaa hadba intii hawl la galiyay. Carabtaa waxay yidhaahdaan “weel kastaa waxaa ka soo burqada waxaa gudihiisa ku jira”.

Waa Maxay Ujeedada Imtixaanka Loo Qaadaa?

Aqoonta looma barto imtixaan, sidoo kalena imtixaan la’aan aqoontu ma xasisho. Culimada Fahamka Islaamka ayaa waxay yidhaahdaan “haddaanay jirin ‘waayo’, dameerkuba wuxuu noqon lahaa mid fahamkiisu dheer yahay oo cilmi badan”. Haddii aan imtixaan jirin lama kala sareeyeen, saaqid iyo xariifna qaamuuskaba kuma jireen. Mar waa maskax-carin, marna waa tartan, marna waa guubaabo.

Hase yeeshee imtixaanku ma ujeedadada wax loo bartaa? Maya. Aqoontu maaha imtixaan kaga gudub uun. Bal dib u eeg maado kasta ood u baratay si aad imtixaan ugaga gudubto. Marka aad imtixaanka maadadaa ka soo baxdo hal saac ka dib haddii imtixaan labaad lagaaga qaado, waxaa xaqiiqo ah inaanad u garanayn sidii hore, iskaba daa haddii ay maalmo, bilo ama sannado ka soo wareegaane.

Mar haddiiba niyadaada ay ku jirto imtixaanka kaga gudub, waxaa aad akhriyayso maskaxdu waxay dhigaysaa kaydkeeda ku meelgaadhka ah una gudbin mayso kaydka waarista ee mudada dheer.

Haddiise ay kaa tahay aqoon kasbasho iyo inaad naftaada, qoyskaaga, iyo ummadaadaba ku anfacdo haba yaraadee wuxuu u gudbi qaybta maskaxda ee kaydka waaraya.

Taasaana ta kugu hadhaysa, hadhawna aad cidkale u sii gudbin karto.

Waa Maxay Talaabooyinka Togan Eed Qaadi Kartaa SI Aad U Diyaar garawdo?

Inta aanad imtixaanka gelin waxaa kuu taala hawl badan. “nin la sugayoow adna yaad sugi”. Goorma ayaad bilaabaysaa diyaar garawga imtixaanka? Ma maalinta imtixaanka? Ma wiig ka hor? Ma Bil Kor? Mise? Eeg qodobadan hoos ku qoran oo kaa kaalmaynaya sidii aad u diyaar garoobi

lahayd.

1.

Diyaar garawgaagu haka bilaabmo maalinta aad casharka soo dhigataba. Sida in badan ardaydu ay yeelaan, ha sugin inta imtixaanku kabaabiga ku soo saarayo.

2.

Garo qaybaha ugu muhiimsan ee darsiga aad imtixaanka u galayso. Ha is dawakhinin, hana qaybin buug dhan kor iyo kal sida dadka qaar sameeyaan. Darsi karta wuxuu leeyahay gobo’ iyo nuxur.

Had iyo goor nuxurka ku tuntuunso, faahfaahintana adigu ku darso markaad imtixaanka timaado.

3.

Isku day inaad saadaaliso su’aalaha suuro gal ah in lagu waydiiyo.

Haddaad adigu macalin ahaan lahayd, oo aad maadadan imtixaankeeda qaadi lahayd maxaad ardayda waydiin lahay.

Ka soo qaad in imtixaankaagu adkaan lahaa. Su’aalahaas aad ardayda mala awaalka waydiisay, waxaa suuro gal ah inay noqdaan ugu dhowaan inta ugu badan ee imtixaanka.

4.

Habeenka imtixaanka ka horeeya ha soo jeedin si aad hurdo wanaagsan oo kugu filan u hesho. Ardayda qaar baa wax akhriya iyaga oo luloonaya. Waa bar kuma taal.

5.

Goobta imtixaanka kaalay wakhti ka hor si aad ula sii qabsato Sideed Imtixaanka Ugu Guulaysan Kartaa?

1.

Na nixin, ha werwerin, hana walbahaarin. Waxaa lagu waydiinayaa waa wixii aad soo dhigatay ee aad soo diyaarisay uun.

2.

Aamin, kalsoonina ku qab inaad garanayso waxaa lagu waydiin doono 3.

Iska fogee buugta, waraaqaha, iyo wax kasta oo keeni kara in lagaaga shakiyo qish iyo khiyaamo.

4.

Marka warqada laguu dhiibo, bisinka Allah ku bilaw intaanad wax kale qaban, magacaana ku qor.

5.

Akhri tilmaaha dhammaan qaybaha imtixaanku ka Kooban yahay si aad u ogaato inta laga shaqaynayo, inta laga tagi karo, kuwa khasabka ah in laga shaqeeyo iyo wixii la mida.

6.

Bilaw ka shaqaynta adigoo ka bilaabaya hadba su’aalaha aad hubto jawaabtooda 100%. Marka labaad ee aad ku soo noqoto ka fikir kuwa aad wax ka garato waxna ka garan waydo. Marka aad kuwaas dhammayso u kaalay kuwa kugu adkaada.

16 |Galool Magazine * May 2012 Issou 5

7.

Waligaa meel madhan ha ka tagin.

Ereyada, iyo weedhaha meesha ku yaal inta aad dhuuxdo haddii aanad xasuusnayn jawaab saxa isku day inaad qiyaas xikmadaysan samayso waxaaba la arkaa inaad ku guulaysato ee.

8.

Waydii macalinka ama cidda ilaalinaysa haddii la ogol yahay weydiin.

9.

Ha degdegin, hubi inaad dhamaysay, inaad saxday iyo inaad jawaabaha wada dhamays tirtay.

10.

Marka aad hubiso inaad wax walba dhammaysay ilaahay la kaasho, ha walwalaacin si aanad su’aalo isaga qaldin.

11.

Ha werwerin hana degdegin haddiiba ardayda qaar kaa hor dhamayso, waayo iskuma xidhnidin ee adigu wakhtigaaga uun ilaasho inaanu kaa dhicin.

12.

Mar labaad hubi inaad magacaaga, iyo wixii kale loo baahnaaba ku qortay.

Gunaanad Ardayga wanaagsani waxbarashada hadaf buu ka leeyahay, ee kama aha qayrkaaba wuu bartaaye adna samee. Marka ay sidaa tahay ma noqonaysid imtixaan-u-noole.

Imtixaan-u-noolayaashu way dhayalsadaan waxbarashada, way iska baashaalaan, marka dambana werwer, walbahaar iyo qulub ayaa u dhammaada. Waxaad arkaysaa goobta imtixaanka iyada oo ku soo hagaagi la’.

Ardayga ujeedo wax u baranaya ee soo diyaar garoobayna waxaad arkaysaa isagoo hore u galaya goobta, buugta iyo waraaqaha iska fogaynaya, diyaarna u ah inuu cariyo maskaxda iyo xusuustiisa. Wuxuu filayaa inuu garanayo su’aalaha la waydiin doodon.

Ha noqon dadka werwera ee maskaxdu ka lunto marka goobta imtixaanka la yimaado. Is deji naftana u sheeg inaan mushkiladi jirin ee wax aad garanayso uun lagu waydiinayo.

Noloshaada iyo wakhtigaagaba qofshee si ay suuro gal kuugu noqoto inaad diyaar garawdo inta aan imtixaanba kuu iman, maalmaha imtixaankana waa inaad xooga saartaa meelaha muhiimka ah, waa inaad is imtixaantaa adiga oo odorosaya su’aalaha kuu iman kara, jawaabna u raadinaya.

Allah waxaan ka baryayaa inuu imtixaanada dunida iyo kuwa aakhiroba inoo fududeeyo.

diinta iyo nolosha

M

Milgaha guurka Qalinkii : Axmed C-laahi Aaden ( Shacbaan ) Email: abo-xamza@hotmail.com

arka inanka ama inantu uu koro ee uu gaadho ama ku dhawaado qaangaadh waxa saameeya shucuur iyo dareen u jiidaya dhinaca jinsiga kale waxa maskaxdiisa ku soo noqnoqda ka fikirka hawshaa iyo sawirashada qaabka uu u ekaan karo ruuxa nolosha kula wadaagaya sawirkaa isaga ahi intabadan waaqica iyo xaqiiqda waa ka fogyahay , rag iyo dumarba waxay sawirtaan qof tilmaamaha wanaagsan aan loo miyinsifakastoo wanaagsan la siiyay sifakaste oo xunna laga ilaaliyay , waxa uu ku mala awaalaa nolol aad u qurux badan oo lafta laga guray oo haba yaraatee wax dhibaata ah aan lahayn waa nolol xaga khayaalxigta lakin maalinta uu goosto in uu hore u qaado haltallaabo oo uu guursado wax badan oo uu ka fikiri jiray wuu ka tanaasulaa waxa uu ku soo ururiyaa wixii suurta gal ah .

Dhinaca kale qofka da.yarta ah hadiiba uu maqlo cid guur ka hadlaysa ama uu arko meel lagaga hadlayo aadbuu u daneeyaa.

Duruufahan soo kordhayee ah qaali noqodka guurka cidda ugu badan ee uu saamaynayaa waa da,yarta , inantii uu waligiiba eeganayay marka uu wax gooya waayo ayuumbaa mid waxoogaa haystaa ka horqaadaa muraaradillaac baa u dhamaada ama wuu madluumaa amaba waxa uu goostaa in uu tahriibo .

Sirtaguurka : ( ujeedooyinkiisa ) 1.

U hogaansanka abuurka ilaahay , 2. waayo qofkastaa waxa uu ku abuuranyahay in uu guto dareenkiisa oo uu ku guto si xalaal ah ,cirka iyo dhulka ayay isu jiraan midka xaaraan doonka ah ee huluulaha galaya ee baqaya shimbirta dulduusha ayuu ka naxayaa waxa ka sii dambeeya macaasida iyo mugdigeeda waxa intaba ka sii daran waxan uu samaynayaa waa wax ehelkiisa ka go,an hadaanu ka toobad keenin waxa lagu

beegaa mid la mid ah waxa ilaahay yidhi : ka xumaanta iyo sinada lagu yaqaanno ma guursado mid lamid ah mooyee ama mid mushrikad ah , qofka dumarina waa la mid . waxa uu yidhi nin gabayaa ahi : Ninka inan ma gaydaa golqaniin ku maalee gurrac kaga danaystaw danbigaad galaysiyo gashigaad cunaysaa ruuxuu ka go,anyahay gabadhaada waayee godobtaad falaysiyo gashigaad cunaysaad galab kale kasheekayn, Halka ka xalaal doonka ahi uu dadka u yeedho kaadhadh ayuu daabacaa mashxaradda iyo durbaanka ayaa is qabta farxadda ayaa labadooda lala wadaagaa ducada ayaa afka iyo uurkaba laga simaa , ictiraafka ugu horreeya ayaa la siiyaa marka uu maqlo gurigii hebel isagaa xataa u qaadan waaya mala ka la sheegayaa adiga maaha, markaa iyo marka ilmo u dhasho wuu la qabsanwaayaa in uu aabo yidhaahdaa way ku adkaataa ilayn aabo ma soo ahaan jirin e , waa lagu xididayaa hadii uu xigaal hore u lahaa imika xilbaa soo kordhay xididna wuu yeeshay in uu is ururiyaa waa daruuri , waana laysku ogyahay oo waa laga waraysanayaa reerkii ka waran? , xaaskii uur ma yeelatay?ma umushay?

Maxay umushay ? ciyaalku waa imisa ? maxay kala yihiin ? .

Waa suaalaha nolosha inay kaa hadhaanna marada haw golayn ,hadii alle ku daayo xaasasku waa imisa ? caruurtii imisaa reer yeeshay ? yayka guurasadeen ama yay u dhexeen ? iwm .

2- IN BINI AADAMKU SII JIRO: waa habka kaliya ee alle wayne ugu tala galay in noloshu sii socoto oo tafiiriba ta kale ka dhaxasho nolosha ,tacmiirta arladuna ayna is dhimin , la helo dad ilaahay caabuda , sidaa awgeed ayaan marna la qasaarin guurka waxayna soomaalidu tidhaa : wax lagu talo xumoobo guurbaa u fiican , waayo waa guri islaam oo dhismay , waa cibaado ajar kaaga socdo marka ay xalaal isku arkaan , hadii ilaahay ilamo kala siiyana waa dhawr xaal mid uun :

In aad adigu ka hor xijaabato oo uu kuu soo duceeyo Ama in uu kuu saqiiro oo ceelalyo kuu noqdo iyana waa faaiido kale , axaadiithta waxa ku cad in labadiisa waalid isku mar ay maalinta qiyaame uu u shafaaco qaadayo .

Ama inta uu ka kacaamo ayaa xoogiisa loo aayayaa waase hadii alle hagaajiyo .

3- DIINTA DHAMAYSTIRKEEDA :qofku rag iyo dumarba marka uu guursado waxa uu dareemaa daganaan , masuuliyad , waayeelnimo , mid is yeelyeela mooyee inta kale way dagaan dantooda ayay gartaan , sidaa awgeed waa dawo dhanwalba ah , waxa ka sugan rasuulkeena ( scw) xadiith xasan ah : ninka guursadaa waxa uu buuxsaday diintiisa badhkeed badhka hadhayna ilaahay hakaga baqo .

4- INAAD BADISO UMADDA NABIGA : Sida ka sugan nabigeenna ( scw) guursada gabdhaha kuwooda dhasha badan raggoodana jecel maxaayeelay waxan idinkula tartamayaa ummadaha maalinta aakhiro .

Qofkasta oo guursadaa waxa uu ka qaybqaatay sidii umadani u badan lahayd, badashada la rabaana waa xaga tirada iyo tayada labadaba , horana waa loo yaqaannay maantana aad baa loo gartay qiimaha ay tiradu leedahay , waxa horteena yaalla tusaale cad oo ina tusaya sida loogu tartamayo faraha ibnu aadamka waa ta keentay in maraykan sannad walba kumanaan dad ah uu caalamka kasoo waarido , waa waxaugu wayne aduunka ugu harqiyay waxsoosaarkiisa ka ilaa uu cidhiidhsaday kaalmaha hore xaga dhaqaalaha iyo cududa milatariba .

Intaa iyo in kabadanbuu guurku leeyahay ee yaan dhalinyarooy loo daymo la,aan .

La soco ‌.

Alle hayna ilaaliyo adduunka oogadiisa iyo uurkiisa iyo aakhiraba .

Issou 5 May 2012 * Galool Magazine | 17

Waxbarashada

Faaiidooyinka Akhriska “Qalinkii: Maxamed C/risaaq,

I

laahay ayaa mahadleh, Aadamaha baray waxaanay aqoon, una furay dariiq ay ku korodhsadaan cilmigooda,u hibeeyay caqli ay ku kala gartaan xaqa iyo xaqdarrada.

Waxa aan qalinka warqadda u duldhigay si aan kalmad kooban uga qoro ahmiyada iyo qiimaha akhriska aniga oo kala dooranaya kalmadaha waxa aan isku dayayaa in aan sikooban uga hadlo muwduucan ah Akhriska, markii aan arkay in aanu halmaqaal koobayn faaidada akhriska ayaa waxaan ku gaabsaday kelmadahan kooban.

Kalmaddii kowaad ee ku soo dagtay Nebi muxamed (scw) waxa ay ahayd“akhri”, taas oo ku tusinaysa qiimaha uu akhrisku ugu fadhiyo qofka muslimka ah.

Quraanku waxa uu ka koobanyahay In ka badan 77kun oo kalmadood lakiin Ilaahay waxa uu u doortay kalmadda “akhri” in ay noqoto kalmadii koowaad ee soo degta quraanka.

Akhriska waa shay dadka badankiisu ay u yaqaanaan kaliya magic ahaan lakin macnaha ayaa ka ballaadhan sida la moodayo.

Akhriska waxaan uga jeedaa qofka oo akhriya macluumaad uu ku siyaadsanayo aqoontiisa sida buugaag laga qoray fanniyada kala duwan, wargeysyo, iyo bogagga internetka ee lagu ururiyo aqoonta guud.

Akhrisku waxa uu ka caawiyaa qofka in uu xalliyo mushkiladiihiisa, inuu u fikiro si taban,akhriska waxa aad uga qiyaasan kartaa waxa dhacaya Mustaqbalka adiga oo eegaya waxa hore u soodhacay iyo

taariikhaha isi soocelcelinaya, umajeedo kittaabkan , in aad QAYBKA ogaan kartolakin waa in aad qiyaasi kartaa sida ay wax u socdaan Haddaba kalmadahan kooban ee aan iyo xagay u socdaan. soo qoray waxaan uga jeedaa baaq aan u Akhriska waa astaanta aad ka garankarto jeedinayo ummadayda inta aan akhriyin qofka aad la dhaqmayso inta ay gaadh- aqoonta guud ee ku kooban manhajka uu siisantahay aqoontiisu, taas oo aad ka raacayo inta ugu qoran oo ah kaliya fure dareemi karto qofkaas Saqaafada iyo lasiinayo qofka si uu cilmigiisa u koroaqoonta uu xambaarsanyahay. dhsado , In ay akhriyaan kuttubta kala Waxa jira tusaalayaal farabadan oo aynu duwan korodhsaadanna aqoontooda, ka u soo qaadan karno ahmiyadda uu leeya- war hayaan koboca maskaxdooda, kor u hay akhrisku, laga soo bilaabo markii Aad- qaadaan garashadooda. amuhu bartay akhriska waxna la qoray ilaa manta oo la joogo casrigii technology-da Culimadii soo martay taariikhda Islamka waxa ummadaha ku jiray dadka aqoonta- waxa aad arki kartaa In ay qiimaha ay u lahee waxna akhriya,. hayaan akhriska iyo waqtiga daraaded in ay qaarkood keensanjireen cid wax u Akhrisku waxa uu qofka aadamaha ah akhrida inta ay u fadhiyaan waysada, siiyaa isku dheelitirnaan xaga Aqoonta Haddii aynu tusaale dhaw u soo qaadano ah , waxaanu qofka hantisiiyaa garaad iyo culimadii waawaynaa ee Islamka soo maray garasho badan, oo uu kaga duwan yahay waxa aynu arki karnaa in qaarkood ay wax dadka aan waxba akhriyin . akhriyijireen iyaga oo saran awrkooda, Akhrisku waxa uu siiyaa qofka labaatan- ama lugaynaya dariiqa , ilaa ay culimada jirka ah caqliga 40 jirka sababtuna waxa qaar gaadheen in ay wax akhriyaan iyaga ay tahay qofka oo koobsanaya Aqoon , oo fadhiya xafladdii arooskooda,. dhaqan, iyo waayo aragnimo farabadan Haddi aynu inyar ku noqono oo aynu isaga oo adeegsanaya akhriska kuttubta tusaale u doonano culimadii Islamka kala duwan ee laga qoray dhinacyada kala soomartay: duwan ee nolosha.

Imamkiiwaynaa ee Imam Muslim ee qoray Tusaale marka aad akhrinayso kitaabka kittaabka saxiix al muslim(saheeh Elmus“Albidaayah wa nihaaya” ee taariikhda ah lim), waxa uu dhintay isaga oo wax akhriwaxay ka dhigtahay in aad korodhsatay naya, taasi waxa ay ku tusinaysaa sida uu aqoon guud oo ku saabsan dadkii noolaan- u jeclaa akhriska iyo in aanu cilmiga cidlo jiray laga soo bilaabo bilawgii nolosha ee ka helin ee uu u tabcay. dhulka guudkiisa illaa laga soo gaadhayo Taariikhyankii la odhanjirray Khadiib Al waqtigii u markaas joogay sheekha qoray Baghdadi waxa uu wax akhriyijiray isaga

18 |Galool Magazine * May 2012 Issou 5

Waxbarashada oo soconaya.

ElJahidh oo ahaa nin xaga luuqada ku caan ah, waxa uu u hoyan jiray maktabaddiisa iyo kuttubta dhexdooda ilaa markii danbe la helay isaga oo ay ku soo duntay kuttubtii uu isagu qoray, halkaasna uu ku dhintay.!

Ragaas aynu soo sheegnay iyo rag kale oo badan waxay ay fahmeen qiimaha Akhriska, taas oo sabab u noqotay in magacoodu jiro ilaa manta oo cilmigoodii uu ina anfacay,. Wax ayay akhriyeen , fahmeen , kuna camal faleen, waxa aanay kor u qaadeen nafahooda iyo ummadooda waxa aanay inooga tageen wax wayn oo aynu tusaale kadhigano.

Akhrisku waxa uu faaiido u leeyahay Imam Shatby caafimaadka sida ay caddeeyeen diraasado “Magaranayo saacado noloshayda igaga badan oo la sameeyay, farxad badnaa waqtigii aan ku qaatay kutAkhrisku waxa uu la dagaalamaa warwarka tubtayda dhexdooda. “ iyo walbahaarka.

James Shirley Akhrisku waxa uu Ilaaliyaa wakhti ku lumi Waxa la waydiiyey Imam bukhari dawada lahaa waxba la’aan. xifdiga waxa uu yidhi : waa Indhaha oo Akhrisku waxa uu qofka ka caawiyaa sidii lagu badiyo akhriska. diinta wax u gabaran lahaa una gudan “Adduunka ma jiro waddan horumarayaa lahaa waajibaadkiisa cibaado si sax ah. ilaa uu ku bixiyo kuttubta lacag ka badan Akhriska waxa uu ka caawiyaa Ummadda tau u ku bixiyo xanjada.” in qofkaastaa hawshiisa sida u fiican u Albert Hubbard qabto hawlkarnimona muujiyo.

Waxa la i waydiiyey yaa hoggaaminaya Akhrisku waxa uu qofka baraa sabirka.

Adduunka? , waxa aan ugu jawaabay : cidda garanaysa sida wax loo akhriyo.

Maxay kayidhaahdeen culimada Islamka Voltaire Akhriska iyo waxtarkiisu ma aha wax aan iyo kuwa reergalbeedku Akhriska: ku soo koobi karo halmaqaal iyo labo- “Cilmigu waxa uu ku jiray laabta raga (culitoona , qalinka oo khadku kadhamaado mada iyo aqoonyahanka), kadib waxa uu u mooyaane , faa idada akhriska maaha wax gudbay kuttubta, furihiisuna waa gacmaha kooban oo hadal koobayo.: raga (akhriska),”

Issou 5 May 2012 * Galool Magazine | 19

xikmad

SADAQO IYO SAD AAKHIRO By: Haji Mahad Ibrahim Mohamed

W

axa uu ahaa miskiin sabool ah oo aan waxba haysan mood iyo nool midnaba, iskama furo iskamana faydo hadii laga tagi waayo waa ma qadaa ma dhargaan.

Calafkiisu waa kolba halkii Alle luqmad maalintaa uu culquunto ka siiyo.

Ehel iyo aqrab toona male aabbe iyo hooyo daa hadalkood.

Busaaraadii iyo basanbaaskii adduunka kolkuu xamili waayey ayaa uu maalin maalmaha ka mid ah waxa uu u tagey nin ay aqoon isu lahaayeen waayo hore oo subagga iibiya waxana uu wediistay saaxiibkii kolkii uu u xaal waramay ka dib in uu u dhiibo tanag subag ah si uu masaariiftiisa ugala soo baxo, lacagta subagana isaga soo celiyo. Salaaddii subax markii fooda laga qaaday ayaa uu waxmahaystihii is daruuray si uu subagii daynta ahaa u soo iibsho.

Adduun hawli kama dhamaatee baxdo iyo dhacdo waxa uu wareegaba soo koobayna intii aqal ee ay magaalaadu ka koobnayd isaga oo ku dhawaaqaya “Waa sixinkii saafiga ahaa ee laga lulayga ahaa” nasiib darro waa uu waayey cid kaam tidhaahda.

Daal, dakaan, dacas iyo darxumo isaga oo la diifaysan ayaa uu gataati dhacay oo uu hurddo meel kula ciiray isagoon bir iyo bestoona doonayn.

Hurdo dakhartii horeba tanagii subaga ahaa oo ay libidhadu dhalaaalisay ayuu lugta ku dhuftay halkaasoo subagii ammaanada ahaa dhulka afka daray.

Ninkii subaga lahaa ayaa loo sheegay in subagiisii uu ninkii saboolka ahaa ee uu u dhiibay daadshay oo subag iyo lacagi toona aanay u soo soconin, isla markii inta uu budh weyn soo qaatay ileyn lexejeclo waa sune ayaa uu siduu u raadinayey helay miskiinkii oo gidaar fadhiya tanagii oo

madhanina horyaallo. Kamabuu hadline waxa uu ku miisay budhkii uu sitay oo uu sida dhibica roobka ugu darandooriyey.

Meel nool isagoon miskiinkii lahayn oo uu meyd ahaan uga tegey ayuu iskaga dhaqaaqay labo calina isma weydiinin waxa ku dhacay dulmanahan la quudhsaday.

Gaajadii iyo harraadkii uu waayey meel uu uga ciirsado waxaba kaga sii darnaatay dhibta iyo hagardaamada uu subaglihii u geystay.

Qalas waa uu riyooday waxaanu ku riyooday wixii maskaxdiisa iyo maankiisa ka guuxayey ee ahaa arsaaqadiisii xaga ay qabatay… miyaan Alle waxba kuu qorin adduunyada?

Goormad rafaadka iyo raxanraadkan ka baxaysaa oo aad kol uun haakah odhan?

Waa su’aalaha uu is weydiinayo...

Waxa uu ku riyooday tiiyoo samadu sida ay u dhantahay ay ka soo jeedaan kaagag ama beebab midna aanu mid Af le e’kayn.

Qaar aad u Af waaweyn, kuwo meel dhexaad ah, kuwo aad u af yar iyo kuwo afkaba ka qafilan oon meel wax soo maraanba lahayn, waxaana la tusay in qof kasta oo adduunka korkiisa ku nooli uu leeyahay mid ka mid ah beebabkaas ha afweynaado, ha af yaraado amaba ha oodnaadee.

Nasiib daradiisa Qalas kii isaga ku beegnaa waa uu dahaadhnaa oo afkaba waa uu ka xidhnaa.

Nuxurka macnaha ay riyadu xambaarsantahay waxa uu tilmaamayaa in ninkani aanu arsaaqaba lahayn maadaama beebkiisiiba afka ka xidhanyahay, waa sida uu ku hawaawiraye.

Dadkaba muuminkaa la dhibaaye Qalas oo quus ka jooga adduunyada ayaa dhabada cagta saaray isagoon garanayn meel uu ka jeedo iyo meel uu u jeedo toona.

Sidii uu u socday ee uu dariiqa dabada u hayey ayaa waxa ka hor yimid safar socda, waxaanay u sheegeen in dariiqan uu socdo

20 |Galool Magazine * May 2012 Issou 5

uu joogo libaax dad qaad ah oon cidna bixinayn sidaas darteed ay haboonatahay in uu iskaga noqdo, hase ahaatee Qalas waxa uu safarkii u sheegay oo ku yidhi anigaa qado waayay oo gaajo la qonbabaye aan isaga qado u noqdo oon calooshiisa galo ee idinku iska socda. Sidiibaanay safarkii ku soo dhaafeen ninkan quusta ah, iyaagoo dhabanka iyo gacanta isku haya oo la yaaban dhibaatada qofkan ilaa xadkaa gaadhsiisay.

Siduu dariiqii u socday ayaa uu isha qac ku siiyey aar gaylamaya oo gaajo la soo gotay. Waxaanu bilaabay bahalkii in uu iskala bixiyo, jimicsado, afka kala waaxo, mici listo, oo miliqsado si uu u cabsi galiyo ninkan socotada ah, balse Qalas kama uu joogsan bahalkiiye xawaarihii socodka ayaabu sii kordhiyey.

Bahalkii miliqsanayey ayaa kolkuu ku soo dhawaadaba dib u gurasho sameeya, isagoo layaaban belaayadan meesha kaga soo mudh tidhi.

Kolkuu ka joogsan waayey ayaa uu aarkii orod cagaha wax ka deyey, Qalasna cagta ayaa uu cagta u saaray, waxa la is eryodaba bahalkii waxa uu naf la caarigii galay god, Qalasna waa uu ka dabo galay godkii. Waa nin Alle wax la damcay e’ isla markiiba waxa ay gacmihiisii taataabteen dhagxaanta qaaliga ah oo goglanayd dhulka.

Waxa uu bilaabay in uu dhagxaantii urursado oo ka soo buuxiyo meel kasta maryihii uu xidhnaa.

Wax mahaystihii waxa uu u xuubsiibtay ama uu ku soo biirayaa xayndaabka dabaqada tujaarta iyo dadka ilaahay wax siiyey, waxa uu dib ugu soo laabatay magaaladii uu ka dhuyaalay ee gaajadu ku dubatay isagoo la ciiraya dhagxaantii barakaysnayd.

Dukaan ka mid ah kuwa ugu sumcada iyo suuqaba badan ee magaalada ayaa uu soo galay oo tusay xabad ka mid ah

xikmad dhagaxaantii uu siday taasoo ka mid ahayd kuwii ugu yaryaraa.

Maalqabeenkii dukaanlaha ahaa waxa uu la yaabay dheemantan go’ casuhu sito iyo qiimaha ay leedahay.

Dukaanlihii waxa uu u sheegay Qalas in aanu maalkiisa oo dhami goyn karayn dhagaxan yare ee gacanta uu ku sido qaalinimadiisa. Ilaahay kolka uu qof duunyo la damco reermaad tihiin ma yidhaahdo!!!

Waxaanu u sheegay in uu tago tuulada ay jaarka yihiin ee xagga koonfurta kaga beegan halkaas oo uu joogo maalqabeen taajir ah, dhagaxanna ka iibsan kara.

Dukaanlihii oo hadalkiisii wata ayaa yidhi:”Qalasoow wixii aad u baahantahay dukaanku waa dukaankaagii, waad qaadan kartaa”.

Qalas waxa uu u ambabaxay tuuladii ay jaarka ahaayeen ee loo tilmaamay si uu dheemanta uga soo iibiyo maal qabeenka halkaas lagu sheegay.

Kolkii uu gaadhay goobtii waxa uu si toos ah u abaaray ninkii taajirka ahaa sidii kii hore oo kale markuu arkay dheemantii uu sitay Qalas Ayaa uu salbabakhay oo qaylo af labadii yeedhay isagoo ku dhawaaqaya: “Hadddii xoolahayga oo dhan aan ku siiyo ma goyn karaan dhagaxan yare ee dheemanta ah, laakiin waxan kuu tilmaamayaa nin maal qabeen ah oo Illaahay wax siiyey kaana iibasan kara dheemantan. Waana ninka degen tuulada inagu xigta.

Isla markiiba waxa uu u baqoolay tuuladii tilamaanteeda la siiyey, hadii uu gaadhayna waxa uu la kulmay ninkii maalqabeenka ahaa si fiican buu u soo dhaweeyay waxaanu ka iibsaday dhagaxii dheemanta ahaa oo uu ka siistay lacag aad u tiro badan

oo aan xaddi lahayn. Adduun waa hadh labadiisa galine oo nina faqrigu lama dhalane waakaa wax mahaystihii busaarada la salcaansanaa Rabbi faraj u furay ee nimco adduun u dhameeyay.

Aadamuhu sidiisaba waa indho ku garaadle weliba intiisa badani ay indhow garad tahay oo indheer garadku ku yaryahaye ninkii Qalas waxa loo bixiyey Xaaji Qumane.

Qalas oo ahaa haad geed waayey dadka intooda badanina ay xaqiraan saboolnimada awgeed durba waxa bilaabantay in la isugu faano anigaa xigtadii ah iyo qaraabaanu nahay. Waxa ay tani ku tusaysaa in uu ehel iyo aqarab laawihii shalay noqday maanta laandheere geelu intuu adhiga ka weyn yahay dadka ka sareeya.

Dabeecadaha aadamaha lagu yaqaanno kolka uu qof maal badan helo labo mid uun baa laga filaa : 1.In uu maro dariiqa togan 2.In uu maro dariiqa taban Alle (swt) waxa uu garansiiyey Qalaskii shalay ama Xaaji Qumanaha maanta in uu maalkaa faraha badan ugu tasarufo dariiq toosan (togan), kagana qayb qaato xoojinta barnaamijyada khayriga ah noocyadooda kala duwan sida : ] • Dhismaha masaajidada • Dhismaha dugsiyada tacliinta • Quudinta masaakiinta • Daaryeelka agoomaha • Taakulaynta dadka nugul • Fidinta diinta islaamka • La dagaalanka dhaqan xumada iyo dhamaan wax kasta oo bulshada horumar u keenaya if iyo aakhiroba.

Xaaji Qumane mar labaad ayuu riyooday

isgoo bashbash iyo badhaadhe aduun badhtanka ugu jira. Markii uu dhinaca dhulka dhigay ayaa uu ku riyooday riyadan layaabka leh ee soo socota: Waxa ugu yimi riyada dhexdeedii malagii nafta qaadayey oo u sida fariin ah in Xaaji Qumane noloshiisii ay u hadhay 40 cisho oo keliya sidaas awgeed ay haboontahay in uu diyaargaroobo, waxaanu ku yidhi malakul-mawdkii: “Dadka kale looma sheego xilliga nafta laga qaadayo laakiin adiga khayrkaagii badnaa baa laguugu sheegay” Xaaji Qumane: “Waa tahay waad mahadsantahay, waan diyaar garoobaayaa hadii Alle idmo.” Waxaanu ku hayn kari waayey indhaha malagan oo aad u weji adkaa.

Mudaddii 40-ka cisho ahayd Xaaji Qumane waxa uu qaybiyey dhamaan xoolihii Alle siiyey, waxbana lamuu hadhin waayo waxaba loo sheegay in uu dhimanayo oo waqtigaas yari ka hadhay.

Maalintii afartaanaad ayaa uu iska jiifsaday isagoo diyaar u ah in malagii u yimaado oo uu ka qaado nafta.

Malagii ayaa u yimid Xaaji Qumane oo jiifa waxaanu ku yidhi waaryaahe waa tii ballanteenu ahayd in maanta nafta lagaa qaado laakiin waxaan kuu sheegayaa in laguu soo kordhiyey mudadii oo lagaaga soo dhigay 40 sano.

Xaaji Qumane: “Diyaar baan ahee kaalay oo iga qaad nafta.” Ayuu ku tiraabay.

Sidii baanu malagii kaga tagay Xaaji Qumane, halkaas oo uu muddo dheer oo dambe sii noolaa.

Qisadan waa in sadaqadu balaayo kugu soo foole kaa baydhiso bi’idni Rabbil Caalamiin.

Issou 5 May 2012 * Galool Magazine | 21

22 |Galool Magazine * May 2012 Issou 5

Madadaalo

BOQOR Iyo Afartiisii Xaas By: Cabaas C/raxaman Ismaaciil

W

axa jiray nin boqor ah oo qabay afar dumar ah, waxa uu aad u jeclaa xaaskiisa 4aad marka tirada laga bilaabo sidii uu u kal hor guursaday, waxa aanu ku dadaali jiray raali galinteeda , waxwalba oo ay u baahantahayn wuu u samayn jiray.

Xaaskiisa 3-aad, wuu jeclaa sidoo kale , laakiin waxa uu naftiisa ka dareemi jiray in ay uga tagi karto qaf kale dartii.

Xaaskiisa 2-aad,waxa ay ahayd , qofka mar walba uu la tashan jiray, marka ay dhib haysatana uu iyada la joogi jiray,iyaduna way soo dhawayn jirtay , dhibkana way ka yarayn jirtay.

Xaaskiisa 1-aad, wuu dayici jiray, manuu daryeeli jirin, xaqeedana muu gudi jirin, dhinaca kalena iyadu aad ayay u jeclayd, waxa ayna ku lahayd dawr wayn noloshiisa.

Boqorkii wuu xanuusaday, waxaanu daremay in dhimashadiisi soo dhawdahay, wuu fikiray waxaanu yidhi: ( anigu waxaan leeyahay afar dumar ah, ma doonayo in qabriga kaligay tago).

Gabadhiisi 4-aad, ayaa loogu yeedhay waxaanu ku yidhi: ( aad ayaan kuu jeclaa, waanan kaa jeclaa dumarka kale oo dhan , wax wal oo aad jeceshahayna waan kuu samayn jiray, ee qabriga ii raac oo wehel iigu noqo?

Waxa ay tidhi: ( maaha wax dhici kara, waanay iskaga

tagtay, iyadoon wax naxariis ah dareemin ).

Xaaskiisi 3-aad ayaa loogu yeedhay, waxaanu ku yidhi: ( noloshayda oo dhan waan ku jeclaa ee qbriga maad ila gali oo wehel maad ii noqon?

Waxa ay ugu jawaatay: may , noloshu way qurux badantahay, markaad dhimatidna waxaan guursan nin kale.

Xaaskiisii 2-aad, ayaa loogu yeedhay, waxaanu ku yidhi : ( waligay adigan kula tashan jiray, dhib oo dhan adiga ayaa wehel iiga ahaa, imisa jeer ayaad naftaada ii soo hurtay, ee manta ayaan kuu baahanee qabriga wehel iigu noqo?

Waxa ay ugu jawaabtay, iga raali ahaw, ma samayn karo , laakin waxa ugu badan ee aan kuu samayn karaa wa in aan qabriga ku gaadhsiiyo.

Boqorkii aad ayuu uga murugooday waxa uu kala kulmay dumarkiisii.

Boqorkii waxa uu meel fog ka maqlay cod leh, aniga ayaa ku raacaya qabriga, meel wal oo ad tagtidna kuu raacaya, wuu eegay codka , mise waa xaaskiisii 1-aad, oo xaaladeedu wanaagsanayn , aad u dhuubatay, daryeel li’iddii ninkeeda darteed.

Boqorkii wuu ka murugooday in aanu daryeeli jirin.

Waxaanu yidhi: waxa ay ahayd, in aan ku daryeelo sid aan u samyn jiray xaasaskayga kale, haddii wakhti dib iigu noqdo adiga ayaan aad kuu daryeeli doonaa..

leenahay 4 xaas .

Xaaska 4-aad: waa Jidhka: Inta aynu doono haddii aynu ilaalino quruxdeena , Jidhkeena aynu dhisno, kuna dadaalno wax wal oo wanaajinaya, maalinka aynu dhimano, markiiba wuu inaga tagaysaa quruxda jidhku.

Xaaska 3-aad waa Maalka iyo hantida: Marka aynu dhimano waxa uu Maalku hadhayaa dad kale Xaaska 2-aad: waa Ehelka iyo Asxaabta: Intay doonaan nafahooda ha inoo huraan, in ka badan in ay qabriga ina gaadhsiiyaan ma samayn karaan, markiiba way kaa soo noqonayaan.

Xaaska 1-aad , waa Nafta iyo Qalbiga: Waynu ka mashqulna quudinta nafteena iyo qulubtena –quudinteedu waa dikriga ilaahay-ruuxdeena iyo quluubteenu waa waxa kaliya ee ina raacaya.

Suaal..

Hadii nafteena loo eekaysiin laha sidii qof..

Sidee ayay u eekaan lahayd?

Ma waxa ka muuqan lahaa daryeel la’aan?

Mise daryeel badan ?

Run ahaantii, dhamaanteen waxa aynu

Issou 5 May 2012 * Galool Magazine | 23

Dhaqaalaha

Hadii shiinuhu dib u habaynta dhaqaale sii wado, wuxuu kala wareegi doona US motorka dhaqaalaha dunida

M

Qalinkii : Ahmed M.Abdi

urti shiiniis ah iyo iska hor imaadyo Jaban dhex maray ayaa tidhaa “marka ayaa hoos u celiyay waxsoosaarkiisii oo shiinuhu hurdada ka gaadhsiiyay inuu aduunka ka noqdo 5%, kaco’ wuxuu gilgili Badi kobocan dhaqaale ee shiinuhu ku doonaa aduunyada” talaabsaday rubuc-dhamaadkii qarnigii ilaa iyo 1978 markii ina dhaafay waxa lagu qeexi karaa ama Deng Xiaopin wadankiisa cagta u saaray lagu sheegi karaa inay ka danbaysay maaldariiqa horumarka iyo barwaaqada, galin xooga leh, guur guurka shaqaalaha waxa uu GDPgiisu kor u kacayay 9.5% shiinaha oo noqotay waxsoosaar mug leh sanadkiiba, markiiba wuxuu sadex laab dar darna galiyay warshadihii wadanka. ka batay GDPga Ameerika waxa kaloo uu Laakiin kor u kacan dhaqaale ee shiinuhu ka hormaray wadan kasta oo aduunka ku talaabsaday kuma salaysna oo kaliya ku yaal, hadaba dhaqaaleyahanadu waxa shaqaalaha jaban ee shiinuhu caanka ku ay odorosayaan in maalin uun la arki noqday mushaharooyinkooduna ka hoodoono shiinaha oo hor kacaya dunida seeyaan wadamada Hindiya iyo Vietnam, xaga dhaqaalaha. waxa kaloo qayb laxaad leh ka qaatay kaaXaqiiqdii shiinuhu marwalba waxa uu bayaasha dhaqaalaha oo aad u wanaagsan, ka mid ahaa wadamada ugu tunka wayn shaqaale xirfadoodu sarayso, dadka shiixaga dhaqaalaha sida taariikhda lagu hayo naha oo aad wax u kaydsada (saving), ilaa iyo qarnigii 15th.shiinuhu waxa kaloo dhaqaale aad u fur furan, shiinaha oo uu ka mid ahaa wadamada ugu dakhliga cashuurtii uu saari jiray alaabta lasoo badan uguna horumarsan xaga Technoloji- dejinayo (tariffs) hoos u dhigay iyadoo yada, dabadeed mar qudha ayuunbaa lagu ahayd 41% sanadkii 1992, waxa uu hada arkay isagoo figta ugu saraysa kaga jira ka dhigay cashuurtaas 6% ka dib markii dhaqaalaha aduunka, hogaamiyayaasha uu ku biiray ururka ganacsiga aduunka shiinuhu waxa ay ku soo rogeen xanibaado (WTO) 2001 taasoo ka dhigtay wadanka ganacsiga caalamiga ah ee wadankooda ugu cashuur saarida yar alaabta dibada gudaihiisa soo galaya, waxayna aad u laga keeno. xoojiyeen siday hore ugu marin lahaayeen Siyaasadahan shiinuhu hirgaliyay waxa ay Technologiyadooda taasoo lagu qiyaasay aad u soo jiiteen maalgalinta dibada (forin calaa qof GDPgu uu ka hor maray yurub eign direct investment), taas oo sababtay sanadku markuu ahaa 1500. in waxyaabaha warshaduhu soo saaraan Badhtamihii 1820 Shiinuhu waxa uu xisaa- 27% ay soo saareen maalgalinta dibada bsaday 30% gabi ahaan GDPga aduunka, si kaga timid wadanka, shiinaha waxa waakasta ha ahaatee 1950kii ka dib qarni ay jahaya kobaciisan dhaqaale carqalado fara nidaam darro, qabqableyaal dagaal, siyaas- badan oo ay ka mid yihiin nidaamyo daciif ado dibada kaga yimid, dagaalo sokeeye ah oo bangiyadiisu ku shaqeeyaan, waxa

24 |Galool Magazine * May 2012 Issou 5

aan jirin nidaamyo sharciya oo tilmaamaya isla xisaabtan dhab ah, musuqmaasuq, khataraha iyo degenaansha xumada ka dhalan karta dadka aadka ugu kala duwan xaga jeebka, ku tumashada xuquuqda aadamaha, iyo wasakhaynta cimilada laakiin hadii shiinuhu dib u habayntan dhaqaale sii wado kuwani waxa ay noqonayaan kuwo si dhibyar looga gudbo.

Tusaale ahaan wali dad badan ayaa fursado u haysta inay sii kordhiyaan waxsoosaarkooda (productivity) iyadoo shaqaale badani ka soo haajirayaan dhulka baadiyaha ah si ay shaqooyin uga raadsadaan warshadaha, walina 60% dadwaynaha shiinuhu waxay ku nool yihiin dhulka baadiyaha ah taasoo aad ay ugu kala duwan yihiin in wadanka Jaban in ay kula tartamaan xaga horumarka, yaraanshaha ay sii yaraanayso ku luglahaanshaha in ay dawladu maamusho hantida ayaa iyana aad u kobcisay waxsoosaarka taasoo suuragalisay in si fiican loo maamulo ilaha waxsoosaarka, tani waxa ay dhiirigalisay hantida gaarka loo leeyahay (private sector) taasoo imika kala badh ka noqotay GDPga shiinaha waxayna aad uga sii kordhaysaa sida aduunka kale uga kordhayso.

Hubaashiina shiinuhu waxa uu aad umaalgaliyay oo uu culayska saaray meelaha ay ka midka yihiin Baabuurta, Birta, iyo Hantida ma guurtada ah ( sida dhulka iyo guryaha), nidaamyada maaliyadeed waxa ay u baahan yihiin in dib loo habeeyo si loo hagaajiyo oo waliba go’aan adag laga yeesho maalgalinta, sanduuqa lagacta

Dhaqaalaha aduunku (IMF) waxay filaysaa hadii dib dhinacna u xaglinayn waxayna saadaa- wadaagista ganacsiga aduunka Jaban iyo u habaynta qaab dhismeedka dhaqaalaha linaysaa hoos udhaca koboca sanadlaha wadamada laysku yidhaahdo shabeelada shiinuhu sii socoto, way cadahay in xaga ah ee GDPga shiinuhu ay gaadhi doonto, bariga Asia (East Asian Tigers) wadamabangiyada iyo shirkadaha ay dawladu leed- 5.5% 2010 ilaa 2020 iyo 4% wixii ka dan- daas oo kala ah South Korea, Taiwan, ahay aad u kobci doonaan shiinuhu waxa beeya waxa kaloo la odorosayaa in maalin Singpore iyo Malaysia, hadii shiinuhu uu awoodi doonaa in uu ka helo korodh uun qadarka sarifka lacagta shiinuhu ka ku sii socdo dariiqan hada uu ku taagan dhaqaale oo sanadkiiba noqonaya 7-8% mabsuudi doonto sarifka Dollarka, tani yahay ee waxdhoofinta xawliga ku socota ugu yaraan tobanka sano ee soo socda, waxay dardar galin doontaa koboca wax- (rapid export growth), tusaale ahaan mishiinka dhaqaalaha aduunkana wuxuu soosaarka (productivity growth). waxa uu hada xisaabsaday 13% waxyaakala wareegi doonaa Maraykanka ka hor Dhaqaalaha shiinuhu wuu ka koritaan baha Maraykanku ka soo dhoofsado Shii2020, inkastoo GDPgiisu calaa qof aad yaraa dhaqaalaha Jabanka iyo wadamada naha (American imports), halkay Jabanka uga yar yahay marka la bar bar dhigo kale ee ugu tunka wayn xaga dhaqaalaha ee ka gaadhay inuu Maraykan la wadaago Maraykanka, taasoo laga cabiray heerarka laysku yidhaahdo Asian(East Asian Tigers) suuqyada wax lagu kala gato noqotay 22% suuqyada wax lagu kalabadasho (market 25 sanadood ee u danbeeyay kuwaas oo sanadkii 1986kii. exchange rate). heerka koritaankoodu ka dar dar bad- Xitaa iyadoo dhaqaalaha shiinuhu hada Daraasad uu sameeyay bangiga wayn Gold- naa kan shiinaha, inkaste oo dhaqaalaha firfircoon yahay hada wali lama barbardman Sachs waxa lagu soo gabagabeeyay wadamada South Korea iyo Taiwan laga higi karo wadamadan kula tartamaya ee laguna soo ururiyay inayna dhacaynin dareemay dib ugurasho, hadana heerka ku yaala Bariga Asia, runtiina shiinuhu in shiinuhu dunida u saameeyo sidan koritaankoodu waxa uu gaadhay celce- door muhiim ah ayaa uu ka ciyaari dooMaraykanku u raadeeyay dunida ilaa lis ahaan 8% afartankii sanadood ee u naa dhaqaalaha aduunka mustaqbalka iyo 2040, markii hore waxa la saadaali- dabeeyay,hadana wadamadaas heerka maxaa yeelay waa dalka ugu waxsoosaar nayay in uu Jabaanka kaalinta labaad kala koritaankoodu waxa uu hoos u dhacay si wanaagsan uguna rajo fiican xaga koriwareegi doono 2016 taasi wayba kasoo aan la joojin karin marka la barbar dhigo taanka mustaqbalka, lehna shaqaale tiro hormartay oo sanadkan aynu ku jirno wadamada horumaray,. Laakiin GDPga badan oo waliba raqiis ah lana jibaysan ayuu kala wareegay kaalintaas, daraasa- shiinuhu waxa uu ka noqonaya marka dhaqaalohoodan dardarta badan ee ay dan waxa lagu saleeyay fikrado macquula laga eego calaa qof inta ku soo hagaagaysa, dunidu ka qaylinayso. ah oo laga soo ururiyay xaga hoos udhaca South Korea waxa uu ka noqonayaa ama raasamaalka (slowdown in capital accu- ka galayaa kaalinta sadexaad, Jabanka mulation) iyo koboca waxsoosaarka (pro- kaalinta shanaad. ductiviy growth), xaqiiqdiina waa daraasad Shiinuhu wali wuu kaga hooseeyaa

Issou 5 May 2012 * Galool Magazine | 25

madadaalo

Xigmadii Mushaharka Loo Qaatay

N

By: Abwaan: Axmed Maxamed Faarax

in ayaa beri waxaa uu kasoo anba-baxay reerkiisii , si uu u soo shaqaysto , waxaana uu soo aaday nin boqor ah oo uu islahaa dhawr sanno u soo shaqee , lacagta aad kasoo qaadatana xoolo kusoo iibso, ninku reer miyi Soomaaliyeed ayuu ahaa . Ninkii waa uu soo tegay waxaana uu u yimid Boqorkii , isagoo dhawr sanno oo shaqo ah la saxeexday boqorkii , dabcan waagii hore Boqoro Soomaaliyeed ayaa jiri jiray , oo dhawr sanno ayaa loo shaqayn jiray kedibna lacagtii lagula heshiiyay ayaa laga qaadan jiray ninkii muddo dhawr sanno ah ayuu boqorkii u shaqeeyay , shaqadii goortay ka dhamaatay ee uu islahaa waxaaga Ninkan kaqaado , ayuu boqorkii u tegay waydiistayna lacagtii uu kula heshiiyay . Lacagtu waxay ahayd 3000 ( Seddex Kun oo ginni)oo xiligaas ahayd lacag qiimo badan . Cajiib Boqorkii ayaa ninkii hadal aanu ka filanayn ku yidhi wuxuuna ahaa sidan: ,Ninyahow 3 Kun oo ginni waxaad iiga bedelataa 3 Xikmadood !!! Ninka oo ahaa nin waayo arag ah waxna ka garanaaya hadal Murtiyeedka , qiimaha uu leeyahay ayaa isagoo yara caga jiid ah ka yeelay boqorkii in uu 3 Xikmadood siiyo bedelkii 3 Kun ee ginni. Borkii waxaa uu ku yidhi ninkii sida tan : 1: weligaa wado lagaaga digay hamarin, Jid cabsi lagu sheegay ama xumaan hamarin! . 2: Weligaa waxaan hawshaada ahayn ha gelin. 3 cadhoo iyo ficil isku mar ha sameeyn ee haddaad cadhooto wax hubso. Ninkii waa uu ka yeelay waana ka tegay boqorkii waxuuna ku laabtay halkii uu reerkisa ku ogaa,

isagoo fara madhan , ayna isugu darsanka furteen. Jidkii ayuuna ka leexday isagoo tay wax la’aan iyo dayacaadi reerka uu markale qarda jeexii ku socday. (Ogaada dhawrka sanno ’ usoo dayacay , inkastoo mar kale Xikmadii 2 aad ee boqorka midhauu xooga ku kalsoonaa in uusan xikheedii waa uu arkay waayo jidkii tuugada madaa ku qadayn, Ninkii ayaa soo tegay wuu ka leexday.) Ninkii isaga ahaa waxa xoogaa markii uu waddada ku soo jiray uu soo socdaba wuu soo gaadhay halkuu ayuu la kulmay nin boqor ah oo gabadh reerkiisa uga tagay , siduu u soo haybiinta meel ku xidhay ulaynaaya(garacaya), naayay , reerkiisa isagoo isla magaciisa ku wuu iska ag maray isagoon , la hadlin, haybinaayay ayuu markii danbe u yimid, balse markii uu dhaafay ayuu boqorkii la wiilal geeleey ah oo gole geel jooga, oo isku yaabay , ninkan aan gabadha ka celinayn. diyaarinaaya in ay ciyaaran ( ciyaar dhaqaBoqorkii ayaa u yeedhay waxaana uu ku meed waxaa uu waydiiyay , cidda reer hebel yidhi , waar ninyahow soo ima aragtid in la yidhaahdo halka ay degganyihiin , waxaan gabadha ulaynaayo , miyaadan iga ayna u tilmaameen reer meel xoogaa ah celinayn ? u jira. Wuu sii socday cabaar kadib ayuu Ninkii ayaa ku jawaabay ” Waxaan haw- soo gaadhay reerkii,, markii uu gurigii soo shayda ahayn dan uma galo ” Boqorkii gal isyidhi ayuu arkay wax Ka Yaabiyay gabadha tumayay ayaa yidhi , dadka aan ! : Waa Xaaskiisa iyo nin is garab jiifa !! rabo ayad tahay , qofka hawl aan loo dirsan Waxaa uu damcay Toori uu xidhnaa inuu gelayn ayaan jeclahay maxaa yeelay waa ninka ku kala gooyo, waxaase uu soo xasuAkhlaaq fiican , gabadhaana waxaan ku ustay , xikmadii 3 aad ee uu boqorku soo dilaayay , hawl aan loo dirsan ayay gashay siiyay , ee ahayd cadho iyo ficil isku mar ha , Intaa kadib ayuu Boqorkii waxa uu ninkii kudhaqaaqin!. Ninkii halkii ayuu dib uga socotada ahaa ku yidhi waxaan kusiina laabtay , wiilashii geeleyda ahayd ayuuna 3000 ginni (saddex kun), maadaama aad u tegay kuna qabsaday isagoo cadhaysan tahay Nin wanagsan abaal Marin ahaan maxa ay reerka Islaameed iigu tilmaameen inkastoo aanad wax ii qaban lakin dhaqan isagoo dhahaya Nin iyo naagtiis baad ii fiican ayaad leedahay. Ninkii waxaa uu dib tilmaanteen , way ku qos qosleen waxayna u helay lacagtii uu boqorkii hore kasoo ku yidhaahdeen ee waa wiilkaagii curadka waayay . Lacagtii 3 kun ahayd ayuu qaatay ahaa ee aad intaa oo sanno ka maqnayd safarkiisii ayuuna iska sii watay , (Ogaada oo waynaaday !! Ninkii markaa ayuu garXikmadii 1 aad waa uu helay , midhaheedi- waaqsaday , Ogaadayna Xikmaddu in ay iye ). Ninkii wuu soo tagay waxa uu Qarda ka Qiima Badantahay Lacagta !!! jeex ku jiraba markii danbe waxa uu ku soo dhacay jidkii waynaa , ee boqorka hore uu uga digay in aanu marin. Isla markii ayuuna arkay dhawr nin oo qaa qaawan oo jidka dhex taag taagan , wuu la yaabay , isagoo waydiiyay , waxa qaawiyay , waxayna u sheegeen in , Tuugo/ Dayday , ay dharkii

26 |Galool Magazine * May 2012 Issou 5

Taariikh

M

Qarnigii islaamka

By: Cabaas C/raxaman Ismaaciil

a laga yabaa in Sidaa darteed yididiiladeena ah in qarni- ah , oo ka qayb qadan kara wax ku soo qarniga 15aad ee gan uu noqdo qarnigii islaamka waxa ay u kordhinta mujtamaca , sidoo kale waxa hijrigi uu noqdo baahantahay diyaargaraw faro badan iyo aynu haysannaa dadyaw owoodi kara in qarnigii islaamka? dhalinyar aad u diyaarsan oo u heelan sidii ay si shakhsiyan ah la yimaadan waxyaabo Ma jirtaa daliil ina ay u soo bandhigi lahaayeen awoodooda mumayas ah. tusinaya arintan oo dhan wixii islaamka anfacaya.

Sidoo kale fardi kasta ama qof kasta oo suurto galnimadeeda? Dariiqa Loolanka aynu ku jirno waa loolan adag, ka mid ah umada waxa uu awoodi kara loo marayo waa dariiq noocee ah? waxaana lagama maarmaan ah in qofkasta in camal yar ama camal wayn uu u qabto Su’aalahan waa su’aalo aan naftayda oo hamigiisu yahay mustaqbalka diinta iyo diintiisa iyo dadkiisa muslimka ah, taaso waydiinayo iyo walaalaha akhristayumadda halkuu joogo uu loolankaas uu ka oo sharaf u ah dadka islaamka ah, hadaasha ah? Laga yaabaa in aynu helno galo dadaalkiisana uu muujiyo, kii shaqo dii qof wal oo muslim ah uu noloshiisa u jaawaabo ina qanciya. ku jiraa uu shaqadiisa si fiican uu uga soo arko mid islaamku iska leeyahay , oo taas Waxa muuqata in islaamka iyo dadka mus- baxo, kii waxbarasho ku jiraa field ka uu darted uu mar walba u shaqeeyo diinta limka ahi ay la kulmayaan weeraro bal- baranayo uu si fiican uga soo baxo, guud islaamka , waxa shaki la’aan ah in sharafta laadhan , nidaamsan oo caalami ah, sida ahaan in qof kasta uu ku dadaalo camal islaamku u soo noqonayso , umaduna aad aynu wado ognahay weeraradaasi way sii uu saro ugu qaadayo asluubta umadda iyo u hor mayso, tusalena waxa kuugu filan balaadheen sanadahan u dambeeyey, taa- akhlaaqdeedaba, iyo wax wal oo sharafta sidii ay sameeyeen halyayadii islaamka sina waxa ay muujinaysaa in islaamku ku umada kor u qaadideeda ka qayb qadanaya. ahaa , haday noqoto culimadii , mujaahidsii dhawaanayo in uu noqdo awooda ugu Diinteena toosan mar walba waxa ay ku intii ,ducaadii, hogamiyayaashii, ganacsawayn ee caalamka badalaysa , aqoon ahaan boorisaa qofka muslimka ah , in uu ka tadii, iyo macalimintii qof walba waxa uu iyo awood ahaan iyo dhaqaale ahaanba. qayb qaato dhisida qiyamka iyo akhalaqda noloshiisa siiyay diinta islaamka, markas Anigu shakhsiyan sidaan u malaynayo waa umadda, sida ay ku soo aroortay axaadiista ayay meel gaadhsiiyeen dadkii muslimka sidaas, waayo waxa ay ila tahay in ay soo nabiga S.C.W. ahaana. dhawaatay wakhtiigii ay soo noqon lahayd Tusaale ahaan , xadiiskii ka sheekaynaayay tiro muslimka ka mid ah oo si jamaaciy sharaftii iyo karaamadii ay muslimiintu ku saddexdii nin ee socotada ahaa ee roobku ah u wada shaqaynaysaa waxa ay samayn lahaayeen dadwaynaha aduunyada. ku soo da’ay ka dib god ka galay, albaabkii karaan acmaal yar yar , kadib hadhow way ay godka ka so galeen uu dhagax wayn oo isku tagaysaa dhamaan acmaashaas oo Maah maah carabeed ayaa waxa mac- aanay qaadi Karin ku daboolmay, waxa waxay noqonaysa mid wax tar u leh dadka nahedu uu yahay ( hadii aad aragtid in ay isku waafaqeen in ay ilahay ku bary- islaamka ah. dadku xaga\ dambe kaa soo shiidayaan aan acmaal wanagsan wixii ay sameeyen Waxa aan doonayaa in aan halkan ku tilwaxa aad ogaataa in aad xaga ugu horaysa si uu dhagaxa ku dabolmay uu meesha maamo in umadda saboolka ahi aanay taagantahay). uga faydmo, xadiiskan waxa uu tusaale u ahayn uun umadda aan haysan wax Waxa aynu haysannaa malaayiin dhal- noqon kara akhlaaqda ay umadas lahayd aduun ah, laakin umadda saboolka ahi linyar ah, bal tobanaan malaayiin oo iyo dhaqankooda suubanaa. waa umadda mar ka la eego dadkeeda dhalinyar ah, oo u hanqal taagaya in ay Xadiiskii ka sheekaynayay ninkii ku wara- yar iyo waynba aan laga soo helayn dad sameeyaan waxyaabo umadeena muslimka abiyay Ayga khufkiisii , iyo xadiiskii ka lagu dayan karo. ah sare u qaadaya, sharafta diinteenana sheekaynayay ninkii dadka uu daynta ku Mushkiladaas waxa aynu ku tirtiri karna muujinaya, laakin mushkiladdu waxa ay leeyahay ee ay ku adkaato bixinteedu ka si yar oo fudud, ama si tallaabo tallaabo tahay in badan oo ka mid ah dhalinyar- dhaafi jiray, iyo xadiisiiskii lagu tilmaamay ah, tusaale ahaan waxa aynu kaga bilaabi taas ma garanayaan dariiqa arinkaas ay todabada qof ee qiyaamaha hadhka carsh- karna inago oo arimaha yar yar u noqonna u mari lahayeen, qaar badanna waxa ka iga ilahay hadhsanaya, iyo axaadiis badan dad lagaga daydo, ma laga yaaba in midkhaldamay dariiiqii ay mareen , ee dhalin- oo kale , waxa ay dhamaan axaadiistaasi keen Is way diiyay in uu tusaale u noqodo: yartaas ma caawinkarnaa oo dariiqa saxda tilmamayaan acmaal kala duwan oo qiimo ilaalinta wakhtiga , ama ku dadaalka ah ma u shegi karnaa? leh, qofkastana waxa lagu amaanay camal- salaadda jamaca ah, ama runta, ama u Waxa muhiim ah in aynu ogaano in aynaan kii uu qabtay, sidaa darted waxa muhiim gargaaridda dadka muslimka ah Iwm.. diinta sharafteeda meel gaadhsiin Karin ah in aynu ka faaiidaysanno axaadiistan fikradaas oo kale haddii ( 5%) ci inaga mid iyada oo aan ehelkii diinta ( muslimiinta) oo aynu camal kor u qadaya sharfta diinta ahi ay fuliyaan waxaan aaminsanahay in aan sharaf loo yeelin. aynu samayno . qaab socodka aduunku isbadalayo isbadal Sidoo kale waxa muhiim ah in aynu ogaano Inagu maanta waxa aynu awoodi karnaa in wayn, sidaa darted waxa aynu samaynay in aynaan dhisi Karin umadd awood badan aynu ummada u qabano acmaal waawayn camal wayn oo qarnigan ka dhigi kara inaga oo aan dhisin afraadda umaddu ay oo kor u qaadaya wadciga umadda , waayo qarnigi islamka ka kooban tahay. waxa aynu haysannaa dad aqoon yahanno

Issou 5 May 2012 * Galool Magazine | 27

technology

Taariikhda Shirkadda Wayn ee Microsoft iyo Asaasaheedii Bill Gates

M

Qalinkii: Xamse Cisman Xasan Bs.IT, journalist and writer.

icrosoft waa ay caan ku tahay barnaamijyada loo shirkad maraykan isticmaalo xafiiska ee lagu amgacaabo ah oo xarunMicrosoft Office oo ka kooban qaybo teedu tahay dalka badan oo ay ka mid yihiin: Microsoft maraykanka gaar Word, Microsoft Access, Microsoft Excel, ahaan magalada Microsoft PowerPoint, Microsoft pubWashington. Shirkadani waxa ay caan lisher, Microsoft Project management, ku tahay waxsoosaarka la xidhiidha Microsoft Visio iyo qaar kale oo badan. computer-da sida barnaamijya-da ay Windows 8 iyo Windows Server 8 labaduba computer-adu ku shaqeeyaan. Shirkadan waa barnaamijyada computer-ada ee la waxaa la aasaasay sanadkii 1975 balse filayo in ay shirkadda Microsoft soo saari waxay si toos ah caan u noqotay doonto sanadkan 2012. Windows 8 kan sanadkii 1983 markii ay samaysay barsoo socda ayaa shirkadda Microsoft ku naamijka computer-adu ku shaqeeyaan tilmaamtay mid ka dhakhso badan winee MS DOS. Barnaamijkan cusub ee dows 7 xaga soo kicida. Sidoo kale waxa wakhtigaa shirkada Microsoft ku soo uu awood u leeyahay in uu ka soo kaco kordhisay aduunka ayaa ku shaqaynayay USB drives. computer-ada ay samayso shirkada Markiii ugu horeysay ee microsoft soo IBM. Barnaamijka ay soo kordhisay saartay barnaamijka ay computer-adu shirkadda Microsoft oo ku caanbaxay ku shaqeeyaan waxa ay u magac bixisay magaca windows ayaa marba marka ka “ Interface Manager” balse Rowland Hansii dambaysa la sii casriyeeyey waxaanu son oo ahaa madaxa suuq gaynta ayaa ku soo maray marxalado kala duwan sida: cadaadiyay in la qaato magaca Windows Windows 3.11, Windows95, Windows 98. kaas oo uu ku tilmaamay in macmiilka ugu Windows Me, Windows NT, Windows XP, muuqandoono qaab fiican.

Windows 2000 server, Windows 2003 Sanadkii 2011 waxay shirkadda Microsoft server, Windows 2008 server, Windows $ 8.5 million ku iibsatay Skype oo ah adeeg Vista iyo Windows 7. Dhamaan waxsoolagu wada xidhiidho oo maqal iyo muuqaal saaradan kor ku xusan ayaa mid walba ah. ka kooban yahay qaybo kaladuwan oo Wax soosaarka kale ee caanka ah ee loo isticmaaloo ganacsiyo iyo ujeedooyin shirkaddu samayso waxaa ka mid ah kala duwan. Sidoo kale shirkadu waxa ay MSN oo wadasheekaysiga internet-ka soo saartaa barnaamijyo lagu sameeyo dhexdiisa ah loo isticmaalo iyo windows barnaamijyada loo istimaalo computerphone OS oo ah barnaamij ay mobile-adu da sida .Net Framework iyo Microsof ku shaqeeyaan.

SQL server. Microsoft waxaa kale oo Hadaba shirkadan caanka ka ah dacaladda

28 |Galool Magazine * May 2012 Issou 5

dunida sidee ayay ku aasaasantay? Ayaa iska laha fikirkeeda?.

Hadii aan si fudud uga jawaabo suaalahan.

Shirkadan waxa fikirkeeda iska lahaa laba nin oo saaxiibo ah Paul Allen iyo Bill Gates.

Labadan nin oo aad u jeclaa samaynta barnaamijyada computer-adu ku shaqeeyaan ayaa la yimid fikradii lagu aasaasay shirkadan. Magaca Micro-soft waxaa iska lahaa Paul Allen oo isagu soo jeediyay halka uu Bill Gates ka noqday maamulaha guud ee shirkada. Bill Gates waxa uu booskii maamulaha guud ee shirkada u baneeyay sanadkii 2000 saxiib hore oo ay isku school ahaayeen isla markaan shirakada u shaqaynayay ilaa sanadkii 1980, ninkaas oo magaciisu yahay Steve Ballmer halka uu Bill Gates shirkada ka dhexsamaystay boos cusub oo uu isku magacaabay Chief Software Architect. Bill Gates ayaa waxa uu ka mid noqday raga ugu lacagta badan aduunka isaga oo ka taajiray technology-ga uu hindisay.

Shaqaalaha ka hawlgala shirkadda Microsoft waxay dhanyihiin 92,000 oo qof.

Dhaleecaymaha ugu waawayn ee shirkadda Microsoft loo soo jeediyo waxaa ka mid ah in macmil badan dhibtaato ka qabstay Trojan Horses taas oo loo arko in daciif ku jiro xaga amniga barnaamijka ay soo saarto shirkadu. Sidoo kale shirkadda Microsoft waxaa lagu dacaayadeeyaa inay xado barnaamij-yada shirkadaha kale sameeyaan halka ay iyadu ka diyaarin lahayd ama la iman lahayd mid u gaar ah.

Issou 5 May 2012 * Galool Magazine | 29

30 |Galool Magazine * May 2012 Issou 5

Ciyaaraha

Taariikhdii Ciyaaryahanka Zinedine Zidane Qalinkii : Abdikadir Barwani freelicense researcher|& writter

Z

inedine Zidane waxa taas oo aan u suuro galin inay ku guulayuu dhashay 23 june 1972 staan kadib markii 3-1 ay kaga adkaatay waxa aanu ku dhashay naadiga Jarmalka ah ee Borussia Dortmagaalada Marseille ee mund.1997-1998 Zidane waxa uu Juvendalka France. tus kula guulaystay marlabaad horyaalka Zidane waxa uu ku bar- dalka talyaaniga. baaray isla magaalada Marseille oo ahayd Zinedine Zidane waxaa lagu xasuustaa meeshii uu ka bilaabay xirfadiisa kubadeed. wacdarihii uu ka dhigay koobkii aduunka halkaas oo ay hooyadii iyo aabihii Smaïl ee 1998 lagu qabtay dalkiisa France taas oo iyo Malika ay ku yimaadeen tahriib dalka uu u suura galiyey dalkiisu in uu ku guuFrance magaalo madaxda Paris 1953 waxa laysto koobka aduunka isaga oo hormuud aanay 1960 u soo guureen magaalada ka ahaa ciyaartii finalka ee dhex martay Marseille oo ahayd halkii uu ku dhashay Brazil iyo dalkiisa france taas oo uu Zidane Zidane. laba kamid ah sadexdii gool ee ay guushu Zidane waxa ay xirfadiisa ku badeed soo ku raacday ka dhaliyey dalka Brazil. baxday isaga oo 10 sano jir ah markii uu Intaas ka dib waxa uu Zidane magac aad ku biiray koox ka dhisnayd xaafadii uu ku u wayn ku yeeshay dalka France dhexdiisa noolaa oo la odhan jiray US Saint-Henri, kaas oo uu noqday ciyaaryanka kaliya ee Zidane markii uu u ciyaaray sanad iyo badh ay ku dhaataan dalka Faransiisku . kooxdaas ayuu u wareegay koox kale oo Zinedine Zidane waxa kale oo uu hormuud lagu magacaabo Septèmes Valons. ka ahaa koobka qaarada Europe ee uu ku Wixii intaas ka damabaysay maalinba maa- guulaystay dalkiisu sanadkii 2000kii taas linta ka danbaysa waxaa isa soo taraysay oo ay kaga guulaysteen dalka talyaaniga. xirfadii kubadeed ee uu la soo baxaayey 2001 waxa uu Zidane ku biiray kooxda Real Zinedine Zidane.

Madrid kaas oo uu noqday ciyaaryahanka Sanadku markii uu ahaa 1992 ayaa waxa aduunka ugu qaalisan kadib markii ay Real uu ku biiray naadiga caanka ah ee Bor- Madrid ku iibsatay lacag dhan 75 million deaux halkaas oo uu ka barbar ciyaaray lacagta Euro ah. ciyaaryahankii caanka ahaa ee dalka Zidane waxa uu Real Madrid kula guulayFrance Christophe Dugarry,intaas ka dib sta koobka nadiyada yurub EUFA Chamwaxa uu Zidane soo jiitay indhihii tababa- pion League 2002 halkaas oo uu u dhaliyey rayaasha naadiyadii waawaynaa ee ka jiray goolkii ay guushu ku raacday Real Madrid dalka Europe kuwaas oo midwaliba uu waxa kale oo uu ku guulaystay 2002-2003 doonaayey inuu mar uun naadigiisa ku soo horyaalka Laliga ee dalka Spain . biiro balse, ugu danbayntii waxaa nasiib u Zinedine Zidane waxa uu ku guulaystay yeeshay in uu ku biiro naadiga Juventus ciyaaryahanka ugu wanaagsan Aduunka sanadkii 1996 taas oo uu ugu soo wareegay sadex jeer waxa kale oo FIFA u magacawlacag dhan 3.2 million pound . day ciyaaryahankii ugu wanaagsanaa 50 Waxa uu isla markiiba Zidane ku caawiyey sano ee lasoo dhaafay taas oo ay gudoonxirfadiisii naadiga Juventus taas oo uu siiyeen abaalmarinta loo yaqaan Golden ku guulaystay 1996-1997 horyaalka dalka Jubilee Poll. talyaaniga isla sanadkaa waxa uu Zidane Zidane waxa uu hogaaminaayey dalkiisa Juventus ka caawiyey inay yimadaan koobkii Aduunka ee lagu qabtay Jarmalka finalka koobka UEFA Champion League 2006 taas oo uu soo bandhigay ciyaar aad

loogu bogay taas oo uu dalkiisa soo gaadhsiiyey ciyaartii kama danbaysta ahayd oo uu dalkiisu la yeeshay dalka Talyaaniga.

Zinedine Zidane waxa lagu xasuustaa ciyaartii kamadanbaysta ahayd ee dhexmartay dalka Talyaaniga taas oo uu u saxeexay dalkiisa gool rigoore ah qaybtii hore ee ciyaarta waxa aanu noqday ciyaaryankii afaraad ee laba koob aduun ciyaarta kama danbaysta ah gool ka dhaliya nasiib daro waxaa goolka barbaraha ah isna u saxeexay dalka Talyaaniga ciyaaryahankooda Marco Materazzi.

Markii ciyaarta la isla dhaafi waayey 1-1 ayaa waxaa sidaan uu sameeyey falka ilaa hada lagu xasuusto oo ahaa in uu hirdi aad u layaab badan beerka kaga dhuftay ciyaaryahanka Marco Materazzi halkaas oo kaadhka cas loogu taagay Zidane ,waxaanu sheegay in uu aflagaado kula kacay .

Halkaasna waaxa rigoorayaal lagaga badiyey dalkiisa France sikastaba ha ahaatee Zidane waxaa loo magacaabay ciyaaryahankii tartanka ugu wanaagsanaa.

Gabagabadii Zinedine Zidane waxa uu ahaa ciyaaryahan ku suntan taariikhda kubada cagta in badana lagu xasuusan doono xirfadihiisii ciyaareed ee uu ku lahaa kubada cagta.

Zindane waxa uu wakhti xaadirkan ka midyahay madaxda sare ee Naadiga Real Madrid.

Issou 5 May 2012 * Galool Magazine | 31