Skriveverksted b nynorsk web by GAN Aschehoug

Skrive verkstaden SE M

Skriveverkstaden viser deg korleis du kan skrive forskjellige typar tekstar. Gjennom gode døme og små øvingar lærer du

G Ö R EL HY D ÉN K AT H R I N E W E G G E

SE K

skritt for skritt korleis du kan byggje opp ein tekst, anten du vil fortelje, beskrive, instruere eller informere.

beskrive re a l k for skrive

ber

ett e

ISBN 978-82-492-1750-2

Skriveverksted B omslag nynorsk.indd All Pages

D ER

Velkommen inn i Skriveverkstaden!

20.03.14 15:38

SE K

SE M

Skriveverkstaden

GAN Aschehoug

AR PL SE M SE K

Originaltittel: Skrivarverkstad A

Omsett og bearbeidd til norsk av Kathrine Wegge Omsett til nynorsk av Jan R. Tislevoll

Redaktør norsk utgave: Nora Brox Illustrasjoner: Lou-Lou Petterson Design: Typoform, Sverige Grafisk tilrettelegging norske utgaver: Framnes Tekst og Bilde AS Trykk: Ulma Press, Latvia

Alle kommentarar til utgivingar frå forlaget kan rettast til: GAN Aschehoug Postboks 363 Sentrum 0102 Oslo E-post: forlag@gan.aschehoug.no www.gan.aschehoug.no Føresegnene i åndsverklova gjeld for materialet i denne publikasjonen. Utan særskild avtale med GAN Aschehoug er all eksemplarframstilling og tilgjengeleggjering berre tillate så langt det har heimel i lov eller avtale med Kopinor, interesseorgan for rettshavarar til åndsverk. Bruk som er i strid med lov eller avtale, kan føre til erstatningsansvar og inndraging og kan straffast med bøter eller fengsel.

Hei! I denne boka er Tastrid skrivetrenaren din. Saman med henne

og vennen Skrivert lærer du å skrive forteljingar, faktatekstar og instruksjonar. til å fortelje, beskrive og forklare. Til dømes viser ho deg korleis du

Mens du skriv, får du nyttige tips som hjelper deg til å bli betre kan planleggje før du skriv, og korleis du kan ordne innhaldet slik at teksten blir interessant og lett å forstå for den som skal lese han.

SE M

Du skriv sjølvsagt på din eigen måte. Når det er du som er forfattar, skal teksten ha ditt «stempel» på seg. Men han skal likevel vere korrekt og utan skrivefeil.

Tastrid vil at du les nøye gjennom teksten din. Og du bør lese

SE K

han høgt for deg sjølv. Då merkar du lettare om det er noko

som må rettast på. På slutten av enkelte av kapitla finn du ein verktøykasse som skal minne deg på å sjekke rettskrivinga di. Du set ein hake i ruta når du har sjekka at setningane dine er skrivne

✓

riktig.

I ein del kapittel er det forslag til ekstraoppgåver. Når du jobbar med dei, skal du bruke det Tastrid har lært deg på Skriveverkstaden.

Stjerneoppgåver kan du skrive i di eiga skrivebok. Skrivert er vennen til Tastrid. Han hjelper til med mange ting.

Skrivert har ein hund som heiter Kluss, som finn på mykje rart.

Lukke til med skrivinga!

Görel Hydèn Kathrine Wegge

Noko som skal fiksast?

To dårlege gøymestader 1. Kluss fekk eit kjøttbein. 2. Han gøymde det i rosebedet. 3. Neste dag grov han etter beinet. 4. Beinet var borte.

Detaljar hjelper lesaren å «sjå» det som skjer.

1 Tastrid skal fortelje om den gongen Kluss gøymde eit kjøttbein. Ho begynner med å skrive nøkkelord om det viktigaste som hende.

SE M

5. Kluss kjende lukta av kjøttbein. 6. Han opna lokket på søppelbøtta. Bruk nøkkelorda og hjelp Tastrid med å skrive forteljinga ferdig. Bileta gir deg tips om detaljar som du kan leggje til.

SE K

Kluss hadde fått eit saftig kjøttbein. Nøgd og glad pilte han heim for å gøyme det i hagen, midt i

_______________________________________________________________________________

Neste morgon blei Kluss veldig overraska ________________________ _______________________________________________________________________________

Han grov i potetåkeren, og han grov i _____________________________ _______________________________________________________________________________

Brått kjende han ________________________________________________________ _______________________________________________________________________________

No blei Kluss endå meir overraska. _________________________________ _______________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________

4 Gøymestader

Gøymestader

SE M

Bruk fantasien og skriv nøkkelord om korleis historia held fram.

Tastrid stod og telte ved det store eiketreet. I mellomtida leitte vennene etter gode gøymestader. Skrivert fekk auge på ein lastebil som stod parkert utanfor butikken. Han sprang dit og klatra opp på lasteplanet. Der gøymde han seg bak nokre sekkar. Her kom aldri Tastrid til å finne han! – Hundre! No kjem eg! ropte Tastrid. Akkurat då rista det i bilen. Sjåføren hadde starta motoren og køyrde av garde.

2 Tastrid og vennene hennar plar leike gøymsle. Ein gong skjedde dette:

Korleis vil du at ho skal ende? __________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________________________________________________

Kva er dei tre viktigaste hendingane etter at bilen har køyrt av garde, og fram til

SE K

forteljinga endar? Skriv nøkkelorda i den rekkjefølgja dei skjedde.

1. ___________________________________ 2. ___________________________________ 3. ___________________________________

Skriv midtdelen av forteljinga. Bruk nøkkelorda, men legg til detaljar slik at lesaren kan førestille seg kva Skrivert opplevde.

__________________________________________________________________________________________________________________________

Noko som skal fiksast?

• Eg har følgt planlegginga mi. • Eg har lagt til detaljar i forteljinga. • Alle setningar begynner med stor bokstav.

Gøymestader 5

Dyr som gøymer seg kan kjenne taket med halen

kort og tett pels

1 Tastrid har samla fakta om moldvarpen. øyro er skjulte under pelsen

veldig små augo

fem tær med kraftige klør store framføter til å grave med

SE M

grev gangar i laus fuktig jord

vêrhår til å føle seg fram med

spiss nase til å føle seg fram med

SE K

Sjå på bileta og nøkkelorda. Hjelp Tastrid med å beskrive moldvarpen. Innleiinga fortel kva to delar teksten skal handle om. Innleiing

Moldvarpen lever i underjordiske gangar som han grev ut. Han bevegar seg

Moldvarpen grev gangar i ________________________________________________. Han grev med

Korleis han grev gangar

raskt i gangane utan å bli skadd.

_______________________________________sine.

Framføtene har ______________________________________

_________________________________________________________________________________________________________

Kroppen til moldvarpen er skapt for å ________________. Pelsen er _________________________.

På den måten blir ikkje huda skitten og sår. Øyro til moldvarpen er litt

Kvifor han ikkje skader seg

spesielle fordi dei __________________________________________________________________________________.

Dette gjer at han ikkje får jord i øyro. Augo til moldvarpen _______________________________ , og han har dårleg syn. I staden for å «sjå», føler han seg fram på forskjellige måtar. Han __________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________________________________

6 Gøymestader

2 Skriv ein faktatekst om kvar villkaninen bur.

am i

SE M

mamma med nyfødde; hòla heng ikkje saman med andre hòler òlene ieh

liten inngang direkte til ei hòle, skjult av gras og blad

hovudinngang; alltid open, blir brukt ved fare

SE K

gangar mellom

familie i eiga hòle; her får dei vere for seg sjølve

Set kryss ved dei to delane av bustaden til villkaninen som du vil beskrive. området under jorda

hòla til ein familie

utgangar frå området

Eitt avsnitt om (den første delen)

_______________________________________________________________________________________________________

Innleiing (det teksten din skal beskrive)

Sjå på bileta og bruk nøkkelorda.

_______________________________________________________________________________________________________

Eitt avsnitt om (den andre delen)

★★Finn ut korleis eit revehi ser ut. Teikn og skriv nøkkelord med fakta på teikninga. ★★Vel eit dyr. Beskriv korleis mora tek seg av ungane sine.

Gøymestader 7

Den gøymde skatten 1 Tastrid har funne eit skattekart.

SE K

SE M

På baksida av kartet er det ei utydeleg vegbeskriving. Hjelp Tastrid med å fylle ut det som manglar.

Opne den blå grinda. Om ho er låst, kan du

_________________________________________________

Så går du rett nordover så langt du kan. No står du nedanfor __________________________________________ .

Klatre over på den andre sida slik at du kjem ned til stranda. Sym over _________________________________ opp for ____________________________________________ . No er du framme ved

__________________________________ . Sjå

grotta. Smyg deg gjennom ho. Inst i grotta ser du kvite trådar i taket. Det er ikkje spøkjelse,

men ___________________________________________ . Gå forbi den store _______________________________________________

utanfor grotta. Ikkje ert barna som leiker der. Gå vidare framover til vegen deler seg.

Ta den vegen som går mot eika.

Skatten ligg ____________________________________________________ . Åtvaring! Nokon kan ha funne han før deg.

8 Gøymestader

Legg til detaljar so kan hjelpe lesare m n til å finne skatten

2 Teikn eit eige skattekart Tenk ut ein lur gøymestad for ein skatt. Det kan Det kan vere på skulen, i skulegarden eller heime.

Kva for eit av dei tre områda vel du? __________________________________________________________

Kva er den beste gøymestaden i dette området?

Kvar skal vegbeskrivinga starte frå? __________________________________________________________

SE M

__________________________________________________________

Kva kan vere hindringar på vegen til gøymestaden?

SE K

__________________________________________________________

Kva hinder er det vanskelegaste?

__________________________________________________________

Teikn området. Set eit kryss der skatten er.

Sjå på kartet ditt og forklar vegen til skatten. Varsle om farar når det trengst! _______________________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________________

Gå forsiktig! Sving til ... bak … Sjå opp for ...

__________________________________________________________________________________________________________________________

Noko som skal fiksast?

• Eg har beskrive vegen til skatten i riktig rekkjefølgje. • Eg har beskrive nøyaktig kvar og korleis ein skal gå. • Alle setningar sluttar med punktum eller ropeteikn.

Gøymestader 9

Flyging

Skriv samtalen til fuglane.

Eg torer ikkje!

Alle fuglar må lære seg å fly.

SE K

Fly no, vesle venn!

SE M

Les forteljinga om fugleungen. Skriv det du trur ungen svarer.

1 Tastrid veit at ei forteljing blir meir morosam dersom personane snakkar saman innimellom.

Flyøving

– Fly ____________________________________ , sa ____________________________________ ________________________________

– Eg _________________________________ , kviskra

– _____________________________________________________________________________________

Det siste biletet viser slutten.

Kva trur du skjedde med fugleungen? _____________________________ _______________________________________________________________________________

Kva trur du fuglemora seier? _________________________________________ _______________________________________________________________________________

10 Flyging

Det nokon sier, bl ir kalla replikk. Ein repl ikk begynner med ein tankestr ek.

2 Skriv forteljinga om fugleungen. Følg biletserien på side 10. Bruk fantasien og legg til detaljar som gjer historia meir morosam å lese. Finn gjerne på fleire replikkar.

Tidleg ein morgon sat ein liten fugleunge ____________________________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________________________

Byrjinga Kven? Kvar? Gjorde kva? Sa kva?

____________________________________________________________________________________________________

SE M

SE K

Midten Kven? Kvar? Gjorde kva? Sa kva?

____________________________________________________________________________________________________

Slutten Kven? Kvar? Gjorde kva? Sa kva?

★★Skriv om ein flytur som fugleungen gjorde

då han hadde lært seg å fly. ★★Lag ein teikneserie om ein pingvin som ønskte at han kunne fly. Skriv snakkebobler til bileta.

Flyging 11

Fuglar som kan fly

1 Tastrid veit at ein lur måte å beskrive noko på er ved å samanlikne det med noko anna.

BEGGE KAN FLY

HELIKOPTER

• har venger

• rett opp • rett ned • framover • bakover • begge kan «hovre»

• har rotorblad

SE K

SE M

KOLIBRI

Hovre= stå stille i lufta

Bruk nøkkelorda. Hjelp Tastrid med å skrive ferdig ein tekst om kolibrien. Kolibrien er ein bitte liten _____________________________________________ . Akkurat som eit helikopter kan

han løfte ____________________________ . Oppe i luften kan han bevege seg både __________________________

og __________________________ . Kolibrien er den einaste fuglen i verda som kan fly baklengs. Dessuten kan en kolibri hovre i lufta. Det betyr ________________________________________________ .

Då seier ein at han svever.

Kva handlar Tastrids tekst mest om? Set kryss.

korleis kolibrien hovrar

korleis kolibrien flyr

korleis eit helikopter flyr

Tastrid har funne meir fakta. Kva passar inn i teksten hennar? Set kryss. ein kolibri kan nesten ikkje gå

kolibrien legg egg som ikkje er større enn eit riskorn

både kolibrien og helikopteret lagar ein surrelyd når dei flyr

12 Flyging

2 Tastrid har skrive ei innleiing til ein annan faktatekst. Fuglar som kan fly, er lette og sterke.

vengemusklar for å orke å flakse med vengene.

Dei har kraftige

Ein fugl har luft inni kroppen.

Ein fugl har sterke vengemusklar og brystmusklar. til fuglane er festa i brystbeinet.

Dei kraftige flygemusklane

Fuglane har tynne, hole skjelett som veg lite.

Set kryss ved dei setningane som passar til eit avsnitt om at fuglar er lette.

Dei har lette vengefjører.

SE M

Ein så stor fugl som kongeørna veg ikkje meir enn 4 kilo.

Fylt av luft

SE K

Skriv eit avsnitt med setningane du har sett kryss ved, men skriv dei på din måte og i ei rekkjefølgje som gjer teksten lett å lese. Samanlikn fuglen med ein ballong der det passar.

For å kunne fly må ein fugl vere lett. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________________________________________________

Skriv eit avsnitt om at fuglar er sterke.

Ein fugl må også ___________________________________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________

Skriv ferdig avslutninga.

Ein fuglekropp passar til å kunne fly. Han _________________________________________

og ______________________________________.

Noko som skal fiksast?

• Eg har samanlikna ein fugl med ein vektløftar. • Eg har lese alle avsnitta høgt for meg sjølv. • Avslutninga passar til avsnitta i teksten.

Flyging 13

Lag ein drake 1 Tastrid skal forklare Skrivert korleis ein lagar ein drake.

Først vil ho skrive ei innleiing som gir Skrivert lyst til å byggje ein drake. Kva synest du ho skal velje? Set kryss.

Lag ein drake med segl av eit fint gåvepapir. Han blir lekker og haldbar!

Finst det noko meir morosamt enn å fly med drakar på blåsbortdagar?

SE M

Her får du vite alt du treng for å lage ein fantastisk papirdrake!

Ditt eige forslag: ______________________________________________________________________________________________ Slik lagar Tastrid ein drake. Hjelp henne med å lage instruksjonen.

brei teip

teip

SE K

sterk tråd

stipla linje

segl

1. ________________________ saman to lette pinnar til ein kross med ein _____________________________________. ________________________________

2. ________________________ krossen på eit

3. ________________________ ut seglet slik som den

4. ________________________ fast ________________________.

14 Flyging

________________________________

_______________________________

kantane med

linja viser.

Legg

på

Bruk ein teip som er lett.

____________________________

slik at dei held litt

av papir.

Teip

Knyt

____________________________

_______________________________________.

Begynn kvart trinn med eitt av desse or da.

Klip For

ste r

2 Tastrid synest drakehalen er det finaste på draken. Det er den som styrer draken i lufta. 1.

SE M

Skriv ein instruksjon.

______________________________________________________________________________________________________ Korleis ein lagar

Tittel

SE K

______________________________________________________________________________________________________

Innleiing Få lesaren nysgjerrig

______________________________________________________________________________________________________

Kva ein treng

• ______________________________________________ • ______________________________________________

Framgangsmåte: Set nummer for kvart trinn

• ______________________________________________ • ______________________________________________

______________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________

★★Forklar korleis ein får ein papirdrake til å fly. ★★Forklar korleis ein brettar eit papirfly. Flyging 15

Kjøpe, eller byggje sjølv? 1 Skrivert låner draken til Tastrid, men han kan ikkje fly! Du burde kjøpe ein drake i leikebutikken! seier Skrivert. Du burde byggje ein drake sjølv! seier Tastrid.

Skrivert har samla argument for kvifor han meiner at han har rett.

Skrivert meiner : Kjøpt er best!

Døme på kva eg meiner

1. Du kan velje ein modell som er annleis

form som insekt, fugl, eller eldsprutande drake

2. Han kan lette sjølv om det er svak vind

alle delar på ein kjøpedrake er lette, og snøret er riktig festa.

3. Han har segl av plast

plast toler vatn, det er vindtett og haldbart

SE K

SE M

Argument: Kvifor du bør kjøpe ein drake

Hjelp Skrivert med å skrive ein tekst som overtyder Tastrid om at han har rett. Eg synest ein bør kjøpe ein drake i staden for å byggje ein sjølv.

Argument 1

Ein av fordelane er ____________________________________________________________________________

Skriverts meining

Du vil også kunne velje eit segl som liknar ______________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________

Ein annan fordel er ____________________________________________________________________________

Argument 2 + døme

______________________________________________________________________________________________________

Ein tredje fordel er _____________________________________________________________________________

Argument 3 + døme

Avslutning

16 Flyging

______________________________________________________________________________________________________

Du er vel einig i at ein drake som både har ei morosam form, flyr bra og varer lenge, er _____________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________

Døme på kva eg meiner

Det er lurt å bruke gamle materialar på nytt

Ein berepose kan bli dragesegl

SE M

Argument: Kvifor du bør byggje ein drake

2 No er det Tastrids tur til å overtyde Skrivert. Hjelp Tastrid med å finne på argument og døme.

Tastrids meining

Eg synest

SE K

Skriv teksten som skal få Skrivert til å bli einig med Tastrid.

Tastrids meinin g: Best å byggje sjøl v!

For det første

______________________________________________________________________________________________________

Argument 1

______________________________________________________________________________________________________

For det andre

Argument 2 + døme

______________________________________________________________________________________________________

Argument 3 + døme

For det tredje

______________________________________________________________________________________________________

Avslutning

Noko som skal fiksast?

• Eg har følgt planlegginga mi. • Medeleven min synest at argumenta mine er gode. • Alle setningar sluttar med punktum eller ropeteikn.

Flyging 17

På kino

En skikkeleg skummel film

1 Tastrid skal skrive handlinga til ein film. Hovudpersonane er henne sjølv og Skrivert. Byrjinga på filmen er klar. Han begynner slik:

Det begynner å mørkne. Skrivert og Tastrid er i skogen og plukkar sopp.

Kva skjer?

– Hooo! Hoooo!

SE M

Når? Kvar? Kven?

– Det der er inga ugle, kviskrar Tastrid.

– Kom, vi går heim, seier Tastrid, og dreg Skrivert i armen.

SE K

– Mmm, svarer Skrivert Problem

Men kva veg er heim?

Hjelp Tastrid med å finne på kva som kjem til å hende vidare i filmen. Skriv nøkkelord. Dei ser eit hus. Går dei dit, eller går dei vekk? Kvifor?

Ser

___________________________________________________________________________________________________

Dei høyrer ein lyd. Er det den same lyden som før, eller noko anna? Korleis

Høyrer

høyres han ut?_______________________________________________________________________________ Dei kjenner noko mot huda. Kva er det som er klissete, kaldt og slimete?

Kjenner

___________________________________________________________________________________________________

Ser

Ein av dei snublar over noko. Korleis kunne det skje? Kva er det? ___________________________________________________________________________________________________

Korleis forstår dei at dei snart er heime? ___________________________________________________________________________________________________

18 På kino

2 Skriv midtdelen og avslutninga til filmen. Skriv om det som skjer akkurat no. Vel nokre av ideane dine frå side 18. Bestem sjølv rekkjefølgja på det som skjer.

Men kva veg er heim?

______________________________________________________________________________________________________

Forsøk på å finne vegen heim + det som skjer undervegs

______________________________________________________________________________________________________

Problem

La Tastrid og Sk rivert snakke saman ______________________________________________________________________________________________________ innimellom.

SE M

SE K

Noko skjer som gjer at dei kjem heim

______________________________________________________________________________________________________

Heime Kva gjer dei? Kva snakkar dei om?

★★Lag ei liste med namn på filmar som du hugsar. Skriv

morosam, spennande eller skummel etter tittelen på filmen. ★★Fortel handlinga i ein film du liker godt.

På kino 19

Kinogodteri 1 Tastrid og Skrivert liker å ete Spøkjelsesdrops når dei er på kino.

Smakar

Føler

ro d s e s l e Sp øk j

SE M

brune runde bøygde

salt kjøtt søtt

søtt rista kjøtt

Ser

Luktar

Høyrer

morosamt ein blir glad

Kjenner

SE K

knitrar knekk pip

grov bulkete hard

Hjelp Tastrid med å beskrive Spøkjelsesdrops. Skriv tre ting. Innleiing

Spøkjelsesdrops smaker godt. Det er morosamt å ete, og det høyrest gøy ut mens ein tygg.

_____________________________________________________________________________________________________________

Avslutning

Vi vel alltid Spøkjelsesdrops ________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________________________________________

20 På kino

2 Kva slags godteri vil du helst ha når du ser på film?

Skriv nøkkelord som beskriv favorittgodteriet ditt.

Kva vil du skrive om? Vel to og set kryss.

SE M

Min favoritt:

Innleiing

SE K

Beskriv favorittgodteriet ditt. Det skal merkast at du liker det!

Første grunngiving

______________________________________________________________________________________________________

Andre grunngiving

______________________________________________________________________________________________________

Avslutning Kvifor du liker det

Noko som skal fiksast?

• Eg har lese teksten min høgt for meg sjølv. • Eg har beskrive detaljar som viser at eg liker godteria. • Eg har begynt alle setningar med stor bokstav.

På kino 21

Som ein film 1 Tastrid viser korleis ein lagar ei flippbok. Det er ein serie bilete som ser ut som om dei bevegar seg.

Hjelp Tastrid med å skrive ferdig instruksjonen. Ver nøye med alle detaljar!

Ei flippbok er ei bok med ein serie bilete som er litt forskjellige frå side til side.

Liste

Dette treng du:

• Post-it lapper •

________________________________

•

SE M

Innleiing

________________________________

SE K

Gjer slik:

1. Begynn med å teikne bilete 1 på den

Skriv eitt trinn om gongen

______________________________________

av blokka.

Teikn biletet lengst til __________________________________________ .

2. Teikn bilete 2 på den nest siste sida i blokka, rett oppå

_____________________________________________________________________ .

3. Teikn bilete 3 på______________________________________________ .

Hald fram på same måten til alle bileta er ferdige.

4. Prøv å bla gjennom. Om du ikkje er nøgd _____________________________________________________________________ .

5. Bla raskt og sjå ______________________________________________.

22 På kino

2 Tastrid skal lage ei flippbok av ei Post-it-blokk. Når ein blar, skal det sjå ut som om figuren spretter ein ball.

SE M

Hjelp henne med å teikne ferdig biletserien.

Skriv ein instruksjon til bileta. Gjer slik:

SE K

1._______________________________________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________________________________________________

2._______________________________________________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________________________________________________

3._______________________________________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________________________________________________

4._______________________________________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________________________________________________

5._______________________________________________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________________________________________________

6._______________________________________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________________________________________________

★★Lag di eiga flippbok av ei Post-it-blokk.

La vennene dine få bla i ho. ★★Forklar korleis ein kan lage skuggebilete på ein vegg ved hjelp av hendene og ein lampe.

På kino 23

Rommet

Planeten Zoolo

SE M

1 Tastrid har skrive starten på ei forteljing, men ho er vanskeleg å forstå. Ho har nemleg gløymt å skrive punktum og andre skiljeteikn. Skund deg du kjem ikkje til å tru dine eigne augo ropte Skrivert Tastrid kom med éin gong stille stirde han på den store sølvkula kjem ho frå rommet kviskra Tastrid akkurat då blei ei dør opna og ein gut titta ut

Hjelp Tastrid med å dele opp teksten i fire-fem setningar.

– Skund deg! Du kjem ikkje til å tru dine eigne augo, ropte Skrivert.

SE K

_______________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________

Hugs: Stor boksta punktum, spørje v, te tankestrek før re ikn, plikkar

_______________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________________________________________________

Les gjennom teksten din høgt. Er han lettare å forstå no?

Ja!

Skriv framhaldet på historia. Skriv det som skjer. Legg inn replikkar der det passar. _______________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________

24 Rommet

Ja!

Hei! Eg heiter Zack. Bli med meg til planeten Zoolo.

Ja!

2 Les kva som skjedde då dei landa på planeten Zoolo. Tastrid og Skrivert klatra ut av romskipet og strekte på beina i den grøne sanden. Zack foreslo at dei straks skulle ta ein tur med rombilen. – Lurt å nytte høvet, sa han. Det er sjeldan det er så roleg som no på Zoolo.

Sandstorm

Eit ukjent romskip landa

Anna: _____________________________________________

SE M

Bruk skriveideen din og fortel om noko spennande som skjer. Hending som blei eit problem

No vil Tastrid at det skal skje noko spennande. Set kryss ved den ideen du har lyst til å lese om.

SE K

Om problemet + kva som førte til at eventyret snart var over.

______________________________________________________________________________________________________

Slutten

Noko som skal fiksast?

______________________________________________________________________________________________________

– No dreg vi tilbake til jorda, bestemte Zack.

______________________________________________________________________________________________________

• Heile teksten min handlar om temaet eg sette kryss ved. • Medeleven min synest det er lett å forstå setningane mine. • Eg har tankestrek framfor alle replikkar.

Rommet 25

Planetar

1 Tastrid har skrive om Saturn, men ho er ikkje nøgd. Teksten verkar rotete – han hoppar frå det eine til det andre. Set strek under dei setningane som handlar om Saturns månar. sjå ringane må ein ha eit teleskop. Saturn er den nest største planeten i solsystemet vårt. Saturns største måne er Titan. Ringane er laga av is og stein. Den månen som ligg lengst

SE M

unna, heiter Fornjot. Etter mange år oppdaga andre forskarar

Ein forskar meinte at Saturn hadde store øyro. For å kunne

at øyro var ringar. Saturn er den sjette planeten frå sola. Saturns månar er ikkje like store.

Ikkje skriv nøyaktig det sam e som Tastrid!

SE K

Hjelp Tastrid med å skrive eit avsnitt om Saturns månar.

Saturn har over femti månar

__________________________________________________________________________________________________________________________

Skriv eit avsnitt om ringane rundt Saturn. Vel dei setningane som Tastrid har skrive som passar. Ordne setningane slik at teksten gir meining.

Saturn blei oppdaga for fire hundre år sidan av ein forsker. Han meinte

__________________________________________________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________________________________________________ Be

26 Rommet

gynn setningan e med forskjellige ord!

2 Venndiagrammet har nøkkelord om planetane jorda og Mars.

• tilhøyrer vårt solsystem • eit døgn er 24 timar • fire årstider • is ved polane • vulkanar

• fjerde planeten frå sola • ein runde rundt sola tek to år • for kaldt for liv • ikkje rennande vatn • berre litt luft, som det er umogleg å puste i • dekt av raudleg sand • tørr og aude ørken

SE M

• tredje planeten frå sola • ein runde rundt sola tek eitt år • passe temperatur for liv • rennande vatn • luft til å puste i • skog, eng, åker, hav • mennesker, dyr

MARS – DEN RØDE PLANETEN

BEGGE

JORDA – PLANETEN MED LIV

Kva er forskjellane på korleis det ser ut på jorda og på Mars?

SE K

Skriv ein faktatekst med to avsnitt. Teksten skal beskrive forskjellar mellom jorda og Mars. Bruk nøkkelord frå venndiagrammet som passar til avsnitta.

Kvifor kan ingen menneske leve på Mars?

___________________________________________________________________________________________________

★★Tenk på tre av favorittstadene dine på jorda. Beskriv det du liker best med kvar stad. ★★Vel ein annan planet i solsystemet vårt og beskriv han.

Rommet 27

Alt snurrar

1 Tastrid skal forklare kvifor vi har dag og natt. Ho begynner med ei teikning, Sjå på teikninga og svar på spørsmåla. Set kryss. Du kan gjerne samarbeide med ein medelev. Er det sola eller jorda som snurrar i rommet?

Natt i Noreg

Jorda

Sola

kvifor jordkloden ligg på skrå

SE M

Kva viser «pinnen»? kva som er opp og ned

Kva vil den raude pila vise?

korleis jordkloden snurrar

SE K

korleis det blæs

Kor mange gonger dreier jordkloden rundt sin eigen akse på eitt døgn (24 timar)? 1 gong

10 gonger

Når er det natt i Noreg?

når vår side av kloden er vend frå sola når vår side av kloden er vend mot sola

Innleiing

Hjelp Tastrid med å forklare kvifor vi ikkje kan sjå sola om natta. Du plar kanskje seie at sola står opp og går ned, men

du veit sikkert at det berre ser slik ut.

Forklar kva som skjer, og kvifor

Avslutning

Vi har dag og natt fordi jorda

_____________________________________________________________

No veit du ____________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________________________________

28 Rommet

2 Forklar kvifor vi har fire årstider i Noreg. Skriv svar på spørsmåla. Du kan gjerne samarbeide med medeleven din.

1 gong

Kor mange gonger dreier jorda rundt sola på eitt år? 10 gonger

Kvar på jordkloden bur du? Nordlege halvkule

Kva veg lener den nordre delen av jordkloden seg når det er sommar i Noreg? Bort frå sola

SE K

Inn mot sola

SE M

Sørlege halvkule

Forklar kvifor det er varmare i Noreg om sommaren enn om vinteren.

Vi har sommar ein gång i året, og

Innleiing

___________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________________________

Forklar kvifor det er slik

___________________________________________________________________________________________________

Avslutning

Noko som skal fiksast?

• Eg har lese teksten høgt for meg sjølv. • Setningane høyrest naturlege ut når dei blir lesne høgt. • Eg forstår alt innhaldet i det eg har skrive.

Rommet 29

Konkurransar Frå start til mål

SE M

Tastrid skal fortelje fabelen slik ho hugsar han. Ho har funne på replikkar som passar til det første biletet. Hjelp henne med å velje andre ord enn «sa» etter replikkane.

1 Bileta viser kva som skjer i fabelen Skjelpadda og haren.

– Korleis kan du komme deg nokon stad med dei

SE K

korte beina dine? ___________________________ haren.

– Eg kan komme dit fortare enn du aner det, skjelpadda.

____________________________

– Ha, ha, di sinke. Du har ikkje sjanse mot meg, haren.

___________________________

stønna sukka fnyste spurde lo undra svarte

– Vi kan gjerne springe om kapp? ______________________ skilpadda.

Tastrid veit at forteljinga blir endå meir morosam å lese om ein får vite kva haren og skjelpadda tenkjer for seg sjølve. Hjelp henne med å få idear til bileta øvst på sida. Kva tenkjer haren?

Han trur han er så lur.

Eg kan til og med rekke å ta meg ein blund.

Kva tenkjer skjelpadda?

30 Konkurransar

2 Fortel kva som skjedde under konkurransen. Skriv framhaldet på fabelen med dine eigne ord. ___________________________________________________________________________________________________

Konkurransen begynner + kva som skjer undervegs

___________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________________________

SE M

SE K

___________________________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________________________

Det viktigaste som skjer (Gjer det spennande)

___________________________________________________________________________________________________

Lesaren vil vite: Kva seier dei? ___________________________________________________________________________________________________ Kva tenkjer dei?

3 Slutten skal hjelpe lesaren til å forstå kva som hende i fabelen. Vel den slutten du synest er best, og set kryss.

– Korleis kunne eg vere så dum at eg lét den dusten vinne! tenkte haren skuffa.

Sidan den dagen erta haren aldri nokon andre dyr. – Du juksa! skreik haren. Du burde ha vekt meg. Då konkurransen var over, ropte alle dei andre dyra hurra for skjelpadda.

★★Skriv ei liste over dyr som er raskare enn ein hare. ★★Vel eitt av dyra og la det dyret konkurrere med haren. Skriv ei historie om den konkurransen. Konkurransar 31

Ein konkurranse

SE M

1 Tastrid konkurrerer i turn på bom. Ein gong tok Skrivert desse bileta.

SE K

Tastrids nøkkelord handlar om ei øving som ho bruker å gjere under konkurransar. Korleis ho gjer det – forskjellige måtar

står på hendene

• står stille i fem sekunder (ganske lett) • dreier ein halv gong • bøyer ryggen som ein boge (vanskeleg) • strake bein, eller i spagat • står på ei hand (supervanskeleg)

Det ho gjer

Innleiing

Hjelp Tastrid med å beskrive øvingane. Bruk nøkkelorda og bileta på denne sida. Bom er eit apparat som blir brukt i turn. Den som konkurrerer, skal

gjere forskjellige øvingar på bommen, utan å falle ned.

Beskriv ei øving: Kva og korleis

Avslutning Det beste med bom

32 Konkurransar

___________________________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________________________

2 Beskriv noko du er god til. Det kan vere idrett, musikk, matte eller noko anna. Fortel om noko du bruker å trene på. Skriv nøkkelord.

Det du bruker å gjere: __________________________________________________________

_______________________________________________________________________________________

Lesaren vil også vite om det er le tt eller vanskeleg.

Nokre måtar å gjere det på: __________________________________________________

SE M

Skriv ein faktatekst om noko du er flink til. Bruk alle nøkkelorda dine. Tittel

___________________________________________________________________________________________________

Innleiing

___________________________________________________________________________________________________

Kva du gjer

SE K

___________________________________________________________________________________________________

Korleis du gjer det

___________________________________________________________________________________________________

Avslutning Det besta med ...

Noko som skal fiksast?

• Eg har skrive detaljert kva eg gjer, og korleis eg gjer det. • Avslutninga heng saman med det eg har beskrive. • Eg har brukt ord som fortel heilt nøyaktig det eg meiner.

Konkurransar 33

Kven vinn?

Klar, ferdig, gå!

Bruk nøkkelorda til Tastrid og skriv to setningar som innleiing. Type konkurranse

Korleis ein konkurrerer

sekkeløp

stafett

to lag

Kvar ein konkurrerer

SE M

Kva konkurransen heiter

1 Tastrid og Skrivert liker lagkonkurransar. Sekkeløp er ein slik konkurranse.

på ein grasplen

___________________________________________________________________________________________________

SE K

Innleiing

___________________________________________________________________________________________________

Skriv det du veit om sekkeløp. Bruk biletet også.

Korleis skal laga stille opp? ______________________________________________________________________________________

Når begynner konkurransen ____________________________________________________________________________________ Kven er første deltakar på laget? ______________________________________________________________________________

Kva skjer ved stolpen? ____________________________________________________________________________________________ Når kan deltakar nummer to starte? __________________________________________________________________________

Kvar stiller ein seg når ein er ferdig med løpet sitt? _______________________________________________________

Kva lag vinn? ________________________________________________________________________________________________________

Skriv di meining (sei kva du synest). Kva er det vanskelegaste med sekkeløp? ____________________________________________________________________ Er det ein morosam konkurranse? Kvifor? / Kvifor ikkje? _________________________________________________ __________________________________________________________________________________________________________________________

34 Konkurransar

2 Forklare konkurransereglar Vel sekkeløp eller ein annan konkurranseleik. Tittel

___________________________________________________________________________________________________ Ver

Innleiing

___________________________________________________________________________________________________

sikker på at du korleis konkurra veit nsen går føre seg. ___________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________

Reglane i riktig rekkjefølgje

SE M

SE K

___________________________________________________________________________________________________

Kven som vinn

___________________________________________________________________________________________________

Avslutning

★★Kva idrett ville du velje om du fekk delta i OL?

Kva skulle du gjort? Korleis skulle du gjere det? ★★Skriv om ein konkurranse som du kjenner til. Du kan også finne opp ein konkurranse. Kven deltek? Kva skjer i konkurransen?

Konkurransar 35

Konkurrere i riktige sko! Først planlegg ho kva ho skal skrive, for at teksten skal bli lett å forstå.

Problem

Det Tastrid meiner er gale

Forby sandalar i skulegarden

Fordelar

Ulemper

Grunnen til at nokon ikkje vil like løysinga

Herleg med sandalar når det er varmt ute

SE K

Kvifor det er ei god løysing

SE M

Det Tastrid meiner skal gjerast med problemet

Ingen fotskadar under konkurransar

Sandalar vernar ikkje føtene

Løysing

1 Tastrid liker ikkje at skuleelevane bruker sandalar når dei konkurrerer i idrett. Ho skriv eit brev til rektor.

Hjelp Tastrid med å skrive brevet til rektor. Stad og dato

Skogen, _______________________________________ 20___

Helsingsord

Hei!

Tastrids meining

Barna på skulen din burde ikkje konkurrere med sandalar på føtene.

Beskriv problemet

Det er mange som liker sandalar, men barn kan skade seg i skulegarden når dei

___

spring om kapp eller liknande, fordi sandalane ikkje ______________________________________ ___________________________________________________________________________________________________________

Eg synest at du ______________________________________________________________________________________

Foreslå ei løysing

___________________________________________________________________________________________________________

Ulempe

Ein del barn liker sikkert ikkje denne løysinga fordi ________________________________________

Fordel

Avslutning Gjenta meininga

___________________________________________________________________________________________________________

Sandalar passar ikkje som konkurransesko! Vennleg hilsen Tastrid

36 Konkurransar

2 Planlegg og skriv eit brev om eit problem på skulen din, eller der du bur.

Problem

Ulempe

SE M

Fordel

Løysing

Skriv eit brev til den personen du meiner kan gjere noko med problemet.

________________________________________________________________________________________________

Helsingsord

________________________________________________________________________________________________

Di meining

________________________________________________________________________________________________

SE K

Kvar og når du skriv

________________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________________

Problemet, løysinga, fordelar og ulemper

________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________

Avslutning Gjenta meininga

Noko som skal fiksast?

________________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________________

Vennleg hilsen

________________________________________________________________________________________________

• Eg har fått fram meininga mi klart og tydeleg. • Medeleven min meiner at forslaget mitt til løysing er bra. • Eg har skrive namnet mitt pent og tydeleg.

Konkurransar 37

Trolldom 1 Tastrid skriv ned ein draum ho gjerne vil hugse.

Forheksa 1.

SE M

Tastrid veit at det er viktig at byrjinga på ei forteljing er god. Hjelp henne med å velje den beste setninga å begynne med. Vel ei setning frå kvart par. Set kryss. – Eg kjem aldri til å treffe blinken! skreik Skrivert. Ein dag kasta Skrivert ei pil.

SE K

Veit du korleis det kjennest å bomme på blinken kvar gong?

Noko kjentest annleis den dagen Skrivert øvde seg på pilkast.

Skrivert øvde heile dagen utan å treffe blinken ein einaste gong.

– Så rart det kjennest i dag, tenkte Skrivert.

Sjå på bilete nummer 1. Hjelp Tastrid med å skrive ei byrjing. Den første setninga kan gjerne vere ei av dei du har sett kryss ved. Ta med fleire detaljar frå biletet.

__________________________________________________________________________________________________________________________

Byrjinga skal gj er lesaren nysgjerr e ig på __________________________________________________________________________________________________________________________ korleis draumen enda. __________________________________________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________________________________________________

38 Trolldom

SE K

Bilete 1 Kven? Kvar? Gjorde kva? Kvifor?

SE M

2 Desse bileta viser ein draum som Skrivert hadde.

________________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________________

Bilete 2 Kven? Kvar? Gjorde kva? Kvifor?

________________________________________________________________________________________________

Bilete 3 Kven? Gjorde kva? Kvifor?

Slutten Kva gjorde frosken? Kva gjorde trollmannen?

________________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________________

★★Sjå på bileta 2 og 3 på side 38.

Skriv ferdig forteljinga om Tastrids draum. ★★Skriv og fortel om ein draum du hugser.

Trolldom 39

Magisk

BEGGE

• bruker trylleformular • spesielle klede

• ekte menneske • som yrke å underhalde • gjer triks • lèt som dei forvandlar noko til noko anna

SE M

• oppdikta • ofte vonde • kan spå om framtid • kan forvandle noko til noko anna

TRYLLEKUNSTNARAR SOM OPPTRER

TROLLMENN I EVENTYR

1 Tastrid har samla fakta om trollmenn.

Bruk nøkkelorda til Tastrid og skriv setningar med interessante detaljar. Innleiing

SE K

Det finst to typar trollmenn: ___________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________

Nokre trollmenn i eventyra er snille, men dei aller fleste ______________________________

Fakta om dei i eventyr

_________________________________________________________________________________________________________

Tryllekunstnarar som opptrer __________________________________________________________________

Fakta om dei som opptrer

_________________________________________________________________________________________________________

Trollmenn i eventyr er ____________________________________________________________________ , men

dei som opptrer, er _______________________________________________________________________________

Avslutning

_________________________________________________________________________________________________________

Set kryss i den ruta som passar til det teksten fortel mest om. Trollmenn i eventyr og tryllekunstnarar på scenen Forskjellige typar trollmenn

40 Trolldom

Trolldom

2 Tastrid ser ein annonse for ei trylleøskje. Ho tenkjer seg alt det morosame ho skulle gjere om ho hadde hatt ei slik.

SE M

Abrakadabra

Skriv ein annonse for trylleøskja. Beskriv det som er i øskja, og kva det kan brukast til. Innleiing Skriv noko som får øskja til å verke spennande

_________________________________________________________________________________________________

Beskriv kleda og detaljane på dei

_________________________________________________________________________________________________

SE K

Teksten i annons skal få lesaren ti en l å vi _________________________________________________________________________________________________ kjøpe trylleøskj lle a.

_________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________

Beskriv tryllesakene som er i øskja

_________________________________________________________________________________________________

Avslutning Skriv kvifor lesaren bør kjøpe øskja

Noko som skal fiksast?

• Innleiinga mi passar til teksten. • Eg begynner setningane i eit avsnitt med ulike ord. • Alle setningar begynner med stor bokstav.

Trolldom 41

Fiffige triks

SE M

1 Tastrid skal lære seg nøkkeltrikset og viser korleis ho førebur seg.

Det er viktig at ein sjølv forstår det ein skal lære bort til andre. Sjå på bileta og hjelp Tastrid med å svare på spørsmåla.

SE K

Kva ting treng ein for å gjere trikset?

______________________________________ ______________________________________ ______________________________________

Korleis skal ein setje saman dei tre tinga?

__________________________________________________________________________________________________________________________

Kvar i genseren skal sikringsnåla festast?

__________________________________________________________________________________________________________________________

Kvifor er det nødvendig med langerma genser? __________________________________________________________________________________________________________________________

Skal strikken vere lengre eller kortare enn ermet på genseren? Kvifor?

__________________________________________________________________________________________________________________________

Kva trur du skjer når ein slepper taket i nøkkelen? __________________________________________________________________________________________________________________________

Vil dette trikset fungere med ei vanleg snor i staden for strikk? Kvifor? / Kvifor ikkje? __________________________________________________________________________________________________________________________

42 Trolldom

2 No skal Tastrid forklare korleis ein skal øve inn nøkkeltrikset. Det er jo viktig at publikum ikkje merkar korleis nøkkelen forsvinn! Hjelp Tastrid med å forklare trikset trinn for trinn. Fyll ut det som manglar.

Hald nøkkelen i høgre hand mellom

Trinn 1

___________________________________________________________________________________________________________________

. Tenk på å

___________________________________________________________________________________________________________________

Lukk og

Trinn 2

___________________________________________________________________________________________________________________

Trinn 3

___________________________________________________________________________________________________________________

Slepp slik at han

SE M

at publikum

uten

___________________________________________________________________________________________________________________

Trinn 4

Vis først den venstre tommelen din. Publikum trudde nok at

Opne så sakte di. Nøkkelen er forsvunne!

SE K

Trinn 5

___________________________________________________________________________________________________________________

Skriv ei innleiing til nøkkeltrikset.

_______________________________________________________________________________________

Hugs at lesaren skal få lyst til å lære seg trikset.

Vel den avslutninga som du meiner er best. Set kryss.

Same kor mykje publikum masar: Ikkje avslør trikset! Det vanskelegaste er å få nøkkelen til å forsvinne opp i ermet utan at han hektar seg fast.

Lær deg trikset godt, så blir publikumet ditt imponert!

Ditt eige forslag: ____________________________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________________________________________________

★★Forklar eit trylletriks du kan. ★★Fortel om det beste trylletrikset du har sett.

Forklar kva du trur at tryllekunstnaren gjorde.

Trolldom 43

Så vakkert, lurer på om det blir ein prikkete blome?

Det prikkete frøet

1 Tastrid har funne på eit eventyr om eit frø.

Frø

SE M

Sjå på bileta og les korleis Tastrid har planlagt eventyret. Marielle finn eit frø.

Han legg frøet ned i frøsamlingen si.

Frode finn frøet sitt.

SE K

Frøet mitt!

Frøet fell ut av lomma hennar.

Kven kunne ha sagt dette? Frode, Marielle eller frøet sjølv? Kven? _______________________________

Å, for eit fint frø! Det må eg ta med meg heim og plante. Tenk om det blir ein stor prikkete blome!

Kven? _______________________________

Eg skulle vise fram det finaste frøet mitt på skulen, men så snubla eg, og frøet trilla vekk.

Eg veit at eg la det i lomma, men no er det ikkje der!

Kven? _______________________________

Ho merka ikkje at eg hoppa ut!

Kven? _______________________________

Då eg gjekk heim frå skulen, såg eg frøet som låg på vegen. Eg forstår ikkje korleis det kan ha trilla så langt.

Kven? _______________________________

44 Frø

2 Hjelp Tastrid med å skrive forteljinga. Ho vil begynne slik. – Puh! Endeleg er eg heime igjen, pusta det prikkete frøet. – Men, kvar har du vore? undra dei andre frøa seg.

Tenk deg at frøet sjølv fortel om eventyret sitt. Følg bileta på side 44. Ver nøye med å beskrive detaljar.

Tenk på at dei an dre frøa ikkje har se __________________________________________________________________________________________________________________________ tt bileta på side 44 . __________________________________________________________________________________________________________________________

SE M

SE K

__________________________________________________________________________________________________________________________

Avslutt med kva dei andre frøa tenkte om historia som det prikkete frøet fortalde.

__________________________________________________________________________________________________________________________

Noko som skal fiksast?

• Eg har lese nøye gjennom teksten min for meg sjølv. • Eg har late det prikkete frøet vere eg-personen i forteljinga. • Heile forteljinga passar til bileta på side 44.

Frø 45

Fakta om frø Frø som blir spreidde med dyr

små og lette

taggete eller klissete

dunete eller med venger

frøet er hardt og løyser seg ikkje opp i magen

Frø som blir spreidde med vinden

1 Tastrid skal skrive ein faktatekst. Nøkkelorda beskriv nokre eigenskapar hos frø.

SE M

Hjelp Tastrid med å velje ei innleiing som passar til nøkkelorda hennar. Ho vil at innleiinga skal gjere lesaren nysgjerrig. Set kryss. Nokre frø blir spreidde med vinden, og nokre blir spreidde med dyr.

SE K

Har du nokon gong blåse på ein løvetann med frø på? I så fall veit du at frø kan spreiast med vinden. Men visste du at frø også kan spreiast med dyr?

Frø frå ulike planter ser ikkje like ut. Det er ein av grunnene til at dei blir spreidde på forskjellige måtar. Ein tekst bør ha med detaljar, det veit Tastrid. Set kryss for dei detaljane du synest er viktige.

Lønnefrø har venger som får dei til å snurre som propellar.

Tistlane har taggete borrar.

Harde frø kjem ut i avføringa til dyra.

Ein dunete topp ber frøet og verkar som ein fallskjerm.

Klissete frø kan setje seg fast under ein labb.

Fuglar et bær som smaker godt.

Løvetannfrø har ein dunete fallskjerm.

Taggane har krokar som set seg fast i pelsen på dyra.

Skriv ein tekst med tittelen Frø som blir spreidde med vinden, eller Frø som blir spreidde med dyr.

__________________________________________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________________________________________________________ Bruk berre

46 Frø

nøkkelor detaljar som pass d og er det temaet du ha til r valt.

2 Kvar er frøa? Teikn og fargelegg ei frukt du liker godt. Skriv namnet på frukta under teikninga.

Kva veit du om frøa? Set kryss: frukta har berre eitt frø

frukta har mange frø frøet/frøa er inne i frukta frøet er hardt frøet er mjukt frøa er harde

frøa er mjuke

SE M

_______________________________________________________________

SE K

Korleis trur du frøa blir spreidde? Kvifor trur du det? ______________________________________________________ __________________________________________________________________________________________________________________________

Skriv ein faktatekst om favorittfrukta di. Ta med detaljar som er interessante for lesaren. ___________________________________________________________________________________________________

Innleiing Få lesaren nysgjerrig!

___________________________________________________________________________________________________

Tittel

___________________________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________________________

Beskriv frøet/frøa

___________________________________________________________________________________________________

Avslutning

★★Beskriv eitt lønnefrø. Korleis ser det ut? Liknar det på noko anna som du veit om? ★★Beskriv ein blome du liker. Korleis ser han ut? Korleis luktar han? Korleis er han å ta på? Frø 47

Plante og undersøkje frø 1 Tastrid meiner at Skrivert bør dyrke tomatar i hagen sin. Hjelp Tastrid med å skrive eit brev til Skrivert.

Her får du eit lite _____________________________ som du

Hei _____________________________ ! frø

Frøet skal stikkast ned i jorda, omtrent ___________________________ djupt.

4 cm

kan plante i _______________________________________________ .

tomatplante

SE M

Om du vatnar det kvar dag, vil det vekse opp ein _____________________________ . Lukke til! Gode ønske frå Tastrid

Kva skal Skrivert gjere med frøet, trinn for trinn? Hjelp han med å skrive ein instruksjon.

SE K

1. _______________________________________________________________________________________________________________________ Plant frøet 2._______________________________________________________________________________________________________________________

3._______________________________________________________________________________________________________________________

Sjå på bileta og hjelp Skrivert med å forklare det som skjer med planta. Etter tre veker fekk planta _____________________________ , og ein dag såg eg

små gule _____________________________ som stakk fram mellom blada. Nokre veker seinare oppdaga eg ein _____________________________ under kvart

___________________________.

Tomatane voks og forandra farge. Først blei

dei _____________________________ , så _____________________________ . Då dei blei

store, plukka eg ein og tok ein stor bit. Inni tomaten var det _____________________________

. Om eg plantar dei frøa, får eg kanskje

_____________________________________________________________________________________.

48 Frø

2 Tastrid samlar på frø. Ho fortel: Har du ein hobby? Det har eg. Eg samlar og undersøkjer frø. Eg treng berre ein stor sokk, eit kvitt papirark og eit forstørringsglas. Sjølvsagt kan eg berre halde på med dette om sommaren.

Då festar frøa seg på sokken.

Til slutt spreier du frøa ut over papiret.

Trekk først sokken utanpå den eine skoen din.

SE M

Fjern forsiktig eitt frø om gongen.

Les setningane. Dei forklarer kva Tastrid gjer. Set nummer på setningane i riktig rekkjefølgje.

Så går du på kryss og tvers over eit område med frøvekstar. Ta av deg sokken når du har samla nok frø.

SE K

Skriv ei forklaring til ein venn om korleis ein samlar frø. Begynn med å forklare kvifor du synest at vennen din også bør samle frø.

Hei ! _____________________________________________________ Slik gjer ein:

__________________________________________________________________________________________________________________________

Til slutt __________________________________________________________________________________________________________________________

No kan jeg undersøkje frøa med mitt. __________________________________________________________________________________________________________________________

Noko som skal fiksast?

• Medeleven min er einig i at eg har forklart i riktig rekkjefølgje. • Eg har skrive Tastrids meiningar på min eigen måte. • Alle setningar blir avslutta med punktum.

Frø 49

Pengar

2. Når Tastrid skal betale ...

1 Tastrids lommebok forsvann på kjøpesenteret. Skrivert har skrive nøkkelord om det som skjedde.

Når enden er god – er allting godt!

Lommeboka ligg ikkje i veska. Tastrids stemme skrik «stopp tjuven!» Tastrid er sint.

SE M

3. Etter litt leiting ...

Ein ekspeditør som ser snill ut. Tastrid beskriv lommeboka nøye.

4. Så ...

SE K

Tastrid er på gråten.

Folk stimlar saman rundt Tastrid.

Ekspeditøren etterlyser lommeboka.

Tastrid blir flau når alle menneska ser på henne.

50 Pengar

5. Nokre minutt seinare … Ein gut kjem springande. Han viftar med lommeboka. Guten fortel at han har funne lommeboka. Tastrid takkar. Tastrid tenkjer: Godt at det finst ærlege menneske!

Fortel om det som skjedde med Tastrid. Bruk Skriverts nøkkelord og legg til detaljar frå din eigen fantasi, slik at forteljinga får liv og blir spennande å lese. _________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________

Rute 1 Kven? Kvar? Gjorde kva?

_________________________________________________________________________________________________

Rute 2 Brått …

SE M

_________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________

SE K

Rute 3 Etter å ha leitt overalt …

_________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________

Rute 4 Så ...

_________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________

Då alt var over

_________________________________________________________________________________________________

Rute 5 Nokre minutt seinare …

★★Lat som om du har vunne 1000 kroner. Kva skal du gjere med pengane?

Skriv ei liste med ti ting du ville gjort. ★★Fortel om ein gong du miste noko. Kva miste du? Når og kvar skjedde det? Fekk du det tilbake?

Pengar 51

Norske setlar

127 m

banken som gir ut setelen

verdi

SE M

sikringstråd (som er synleg når ein held opp setelen)

vassmerke (synleg når ein held opp setelen)

60 mm

1 Tastrid veit at det er eitt tema på norske setlar: kjende norske personar.

kjend norsk person

personen sitt namn og når personen levde…

Hjelp Tastrid med å beskrive setelen. Set inn dei faktaa som manglar.

SE K

Namn på kjend person: ______________________________ Kjend for: ___________________________________________ Farge: ______________________________________________ Storleik: ____________________________________________________

Det mest interessante på setelen: ____________________________________________________________________________

Skriv ein faktatekst om femtilappen. Bruk biletet og nøkkelorda. Tittel

_________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________

Innleiing

_________________________________________________________________________________________________

Eit avsnitt om framsida

Avslutning (Kva du synest om femtilappen)

52 Penger

_________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________

_________________

kroner Fargar:

Kjenneteikn på setelen:

_________________________

_____________________________________

Bilete: ______________________________________

________________________________________________________________________________

SE M

Kvifor akkurat dette biletet?

Verdi:

2 I Noreg er det Noregs Bank som bestemmer korleis setlane skal sjå ut. Tenk deg at du arbeider der, og at du skal finne på ein ny setel. Planlegg korleis framsida på setelen skal sjå ut. Skriv, teikn og fargelegg.

Skriv ein faktatekst om den nye setelen du har vore med på å lage. ____________________________________________________________

Innleiing

____________________________________________________________

SE K

Tittel

____________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________

Beskriv detaljar

_________________________________________________________________________________________________

Eit avsnitt om kjenneteikn

Eit avsnitt om biletet

_________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________

Avslutning

Noko som skal fiksast?

• Be ein medelev lukke augo mens du les teksten din høgt. • •

Klarer han/ho å sjå for seg den setelen du beskriv? Ja Innleiing, hovuddel og avslutning heng godt saman? Ja Er handskrifta tydeleg og leseleg? Ja

Penger 53

Vekepengar TREDJE ARGUMENT Barn oppfører seg ordentleg

• helser pent •

1 Tastrid meiner at alle barn bør ha vekepengar. Ho har tre argument for dette. Under kvart argument har Tastrid skrive eit døme som forklarer litt meir om kva ho meiner. Skriv eit døme til som du synest passar inn.

___________________________________

FØRSTE ARGUMENT Barn arbeider hardt på skulen

Alle barn bør ha vekelønn.

SE M

• pratar ikkje i utide •

___________________________________

SE K

ANDRE ARGUMENT Barn hjelper til heime

• reier opp senga •

______________________________________________________

Eg synest __________________________________________________________________________________________ Alle barn arbeider ____________________. Dei bruker til dømes ______________________________

Argument 1 + døme

Innleiing Tastrids mening

Hjelp Tastrid med å skrive eit lesarinnlegg. Ho må skrive kva ho meiner, og grunngi meiningane sine.

_______________________________________________________________________________________________________

Dei fleste ________________________________. Mange bruker __________________________________ og

Argument 2 + døme

Argument 3 + døme

ein del ______________________________________________________________________________________________ Til slutt plar _______________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________ .

Avslutning La oss vere einige om at barn som hjelper til heime, jobbar hardt på skulen Gjenta meininga og oppfører seg pent __________________________________________________________________________ .

54 Pengar

2 Sei meininga di om når barn bør få pengar. Les og set kryss ved det du meiner. Barn bør få vekepengar.

Barn bør få månadslønn.

Barn bør få lønn kvar gong dei hjelper til heime.

Barn bør hjelpe til heime utan å få pengar for det. Skriv to argument til støtte for meininga di.

Skriv eit lesarinnlegg og få fram meininga di. Innleiing Di meining

SE M

________________________________________________________ ________________________________________________________

_______________________________________________________________________________________________________

Om du skriv godt kjem kanskje le , sa til å vere einig m ren _______________________________________________________________________________________________________ ed deg. _______________________________________________________________________________________________________

Argument 1 + døme

SE K

_______________________________________________________________________________________________________

Argument 2 + døme

_______________________________________________________________________________________________________

Argument 3 + døme

_______________________________________________________________________________________________________

Avslutning Gjenta meininga di

★★Kva meiner du ein skal gjere om ein finn ei lommebok full av setlar?

Kvifor skal ein gjere dette? Skriv meininga di og argumenter for ho. ★★Kva mynt synest du er den finaste? Sei meininga di og argumenter for ho.

Pengar 55

KAPITTEL

INNDELING

Gøymestader s. 4 til 9

To dårlege gøymestader Fortelje

• Plassere viktige hendingar i rekkjefølgje • Leggje til detaljar som gjer hendingane tydelege for lesaren

Dyr som gøymer seg Beskrive

• Presentere innhaldet til hovudteksten i innleiinga • Velje fakta til dei to delane av hovudteksten.

Den gøymde skatten Forklare

• Vegbeskriving i riktig rekkjefølgje • Få med nødvendig informasjon

Flyøving Fortelje

• Skrive dialog i løpande tekst • Leggje til detaljar som gjer hendingane tydelege for lesaren

Fuglar som kan fly Beskrive

• Beskrive ved å samanlikne med noko anna som lesaren kjenner til • Velje fakta til dei to delane av hovudteksten

Lag ein drake Forklare

• Skrive korte forklaringar i riktig rekkjefølgje • Skrive innleiing som fangar interessa til lesaren

Kjøpe, eller byggje sjølv? Argumentere

• Lære å uttrykkje ei meining og argumentere med gode døme

Ein skikkeleg skummel film Fortelje

• Skape ei skummel stemning • Skape liv i hendingar ved hjelp av ulike sanseinntrykk

Kinogodteri Beskrive

• Beskrive med ulike sansar • Innleiing og avslutning rammar inn teksten

Som ein film Forklare

• Skape ein biletserie • Innleiing og avslutning «rammar inn» hovudteksten

Planeten Zoolo Fortelje

• Skrive setningar som er lette å forstå • Byggje opp ei spennande forteljing

Rommet s. 24 til 29

Planetar Beskrive

• Forklare kva som skjer og kvifor

Frå start til mål Fortelje

Frø s.44 til 49

Penger s. 50 til 55 Tekstens avslutning

• Beskrive kva ein gjer, og korleis ein gjer det

• Skrive ei innleiing som klassifiserer emnet • Skrive overtydande om at ein kan det ein skriv om

Konkurrere i riktige sko! Argumentere

• Beskrive eit problem, foreslå ei løysing • Argumentere for og imot

Forheksa Forteljing

• Innleiinga til forteljinga skal få lesaren nysgjerrig • Gi liv til hendingar og personar

Magisk Beskrive

• Velje ein tittel som passar til teksten • Beskrive på ein måte som får lesaren interessert

Fiffige triks Forklare

• Kunne det ein skal forklare, slik at lesaren får nok informasjon. • Innleiing: få lesaren til å ønskje å lære noko sjølv • Avslutte med råd og tips

Det prikkete frøet Fortelje

• Skrive ut frå eit bestemt forteljarperspektiv • Fortelje levande med personleg preg

Fakta om frø Beskrive

• Skrive ei innleiing som skaper nyfikne • Leggje til detaljar som gjer teksten meir interessant

Plante og undersøkje frø Forklare

• Skrive instruksjonar ut frå ein løypande tekst, og omvendt • Forklare ein livssyklus

Når enden er god, er all ting godt Fortelle

• Gi liv til personar, hendingar og stader • Leggje til detaljar som gjer teksten meir interessant

Norske sedler Beskrive

• Skrive med personleg preg • Beskrive ved hjelp av ulike sansar

Ukelønn Argumentere

• Uttrykkje ei meining og bevise at ho er rett, med støtte i gode døme • Uttrykkje seg på ein måte som engasjerer og får lesaren til å vere einig

Trolldom s.38 til 43

• Finne synonym til «sa» etter replikkar • Gi liv til personar og hendingar • Knyte saman handling i avslutninga

Ein konkurranse Beskrive Kven vinn? Forklare

• Skrive avsnitt med handling som refererer til den første setninga i avsnittet • Skrive avslutning som summerer opp innhaldet i teksten

Alt snurrar Forklare Konkurransar s. 30 til 37

SE M

På kino s. 18 til 23

SE K

Flyging s. 10 til 17

TEMA

skrive forskjellige typar tekstar.

SE M

Skriveverkstaden viser deg korleis du kan

B Gjennom gode døme og små øvingar lærer du

SE K

skritt for skritt korleis du kan byggje opp ein

tekst, anten du vil fortelje, beskrive, instruere eller informere.

Skrive verkstaden G ÖR E L HY DÉ N K AT H R I N E W E G GE

Velkommen inn i Skriveverkstaden!

for tel je

D ER

beskrive re a l k for skrive

Skriveverksted B omslag nynorsk.indd All Pages

ISBN 978-82-492-1750-2

21.03.14 14:06