Монгол улс Уул уурхайн дэд бүтцийн хөрөнгө оруулалтыг дэмжих төсөл No. 4888-MN
БАГАНУУРЫН НҮҮРСНИЙ УУРХАЙН БҮС НУТГИЙН ХУРИМТЛАГДАХ НӨЛӨӨЛЛИЙН ҮНЭЛГЭЭНИЙ ТАЙЛАН
ГҮЙЦЭТГЭГЧ: “НАЙЧРАЛ САСТАЙНЭБЛЭ” ХХК
ТАЙЛАНГИЙН ЕРӨНХИЙ АГУУЛГА НЭГДҮГЭЭР БҮЛЭГ. ТӨСЛИЙН ТОДОРХОЙЛОЛТ ХОЁРДУГААР БҮЛЭГ. ЭКОСИСТЕМИЙН ЧУХАЛ БҮРЭЛДЭХҮҮН ХЭСЭГ, ОРОН ЗАЙ ЦАГ ХУГАЦААНЫ ХИЛ ХЯЗГААР ГУРАВДУГААР БҮЛЭГ. БУСАД ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА БОЛОН БАЙГАЛЬ ОРЧНЫ ХҮЧИН ЗҮЙЛС ДӨРӨВДҮГЭЭР БҮЛЭГ. БАЙГАЛЬ ОРЧНЫ СУУРЬ СУДАЛГАА ТАВДУГААР БҮЛЭГ. ХУРИМТЛАГДАХ НӨЛӨӨЛЛИЙН ҮНЭЛГЭЭ
ЗУРГААДУГААР БҮЛЭГ. СӨРӨГ НӨЛӨӨЛЛИЙГ БУУРУУЛАХ АРГА ХЭМЖЭЭ ДОЛООДУГААР БҮЛЭГ. УРШИГТ ҮР ДАГАВРЫН ҮНЭЛГЭЭ НАЙМДУГААР БҮЛЭГ. ЦААШИД АВЧ ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ АРГА ХЭМЖЭЭНИЙ ТӨЛӨВЛӨГӨӨ ЕСДҮГЭЭР БҮЛЭГ. ОЛОН НИЙТИЙН УУЛЗАЛТ, ЗӨВЛӨГӨӨН ДҮГНЭЛТ АШИГЛАСАН МАТЕРИАЛЫН ЖАГСААЛТ ХАВСРАЛТ МАТЕРИАЛУУД
1. ТӨСЛИЙН ХАМРАХ ХҮРЭЭ
2. ХУУЛЬ, ЭРХЗҮЙН ЗОХИЦУУЛАЛТ УИХ, Засгийн Газрын тогтоол, журам, бусад бодлогын баримт бичгүүд
Монгол Улсын хууль тогтоомжууд
ХУУЛЬ, ЭРХЗҮЙН ЗОХИЦУУЛАЛТ
Олон улсын шаардлагууд
Олон улсын гэрээ, хэлэлцээрүүд
3. ЦАГ ХУГАЦААНЫ ХИЛ ХЯЗГААР
ӨНГӨРСӨН ҮЕ 1978 – 2013 ОН: Энэ үеийн 2000 оныг хүртэлх мэдээ материал бага ч бүс нутагт бүтээн байгуулалт эрчимтэй явагдаж байсан үе юм. 2000 оноос хойш судалгаа шинжилгээний ажил ихээр хийгдэх хууль эрхзүйн орчин бүрдсэн ба бүс нутагт шинэ төсөл хөтөлбөрүүд ихээр нэмэгдсэн.
ОДОО ҮЕ 2014 – 2015 ОН: Энэ үед өмнө хийгдсэн хийгдсэн мэдээ материал болон хуримтлагдах нөлөөллийн үнэлгээний ажлын явцад бидний цуглуулсан мэдээ материалуудад тулгуурлан байгаль орчин, нийгмийн бүрэлдэхүүн хэсгүүдийн одоогийн байдлыг тодорхойлсон.
ИРЭЭДҮЙ ҮЕ 2016 – 2025 ОН: Бүс нутаг дахь нүүрс олборлолт, бусад дагалдах төсөл хөтөлбөрүүдээс байгаль орчин, нийгэм, хүний эрүүл мэндэд үзүүлэх нөлөөллийн эрчим, үр дагаврыг өнгөрснөөс одоог хүртэлх үр дүнгүүдэд тулгуурлан тооцоолно.
4. ОРОНЗАЙН ХИЛ ХЯЗГААР ТОЙРОГ
ТАЙЛБАР
4-р хэсэг
Энэ хэсэгт Багануурын уурхай түүний дагалдах төслүүд хамаарагдаж байгаа бөгөөд уурхайгаас үзүүлэх нөлөөллийг авч үзнэ. Энэ хэсэгт ДЦС, цэвэрлэх байгууламж, хорих анги, тэсрэх бодисын агуулах, цэргийн анги, төмөр зам, хайрга ялгах үйлдвэр, хогийн цэг, “Багануур” ХК-ийн байр, Багануур Зүүн - Өмнөд бүсийн цахилгаан шугам сүлжээний газар, мод боловсруулах үйлдвэр гэх мэт үйлдвэрийн газрууд хамаарна. Энэ хэсэгт уурхайгаас 300-аад метрийн зайд байрлах жижиг суурин газар, иргэдийн өмчийн газар багтана. Энэ хэсэгт орон сууц, жижиг худалдаа үйлчилгээний газрууд багтана.
5-р хэсэг
Энэ хэсэгт гэр хорооллын айл өрхүүд, худалдаа үйлчилгээний газар багтана.
6-р хэсэг
Энэ хэсэгт цахим газар өмчлөлийн хэсэг багтана. Нөлөөллийн үргэлжлэх хугацаа 2014 оноос эхэлнэ.
1-р хэсэг
2-р хэсэг
3-р хэсэг
8-р хэсэг
Тус хэсэгт оюутны хотхон төлөвлөгдсөн бөгөөд энд их дээд сургуулиуд төвлөрч түүнийг даган багш ажилчдын орон сууц, оюутан суралцагчдын дотуур байр, сургалт, эрдэм шинжилгээний зориулалт бүхий байруудаас гадна худалдаа үйлчилгээний барилга байгууламжууд баригдана. Энэ хэсэгт Багануур дүүргийн усан хангамжийн хэсэг хамаарах бөгөөд унд-ахуйн хэрэгцээг хангадаг Хэрлэн голын ойролцоо гаргасан гүний 5 худаг байна.
9-р хэсэг
Энд Төв аймгийн Баяндэлгэр сумын төвийн нутаг дэвсгэр хамарна.
7-р хэсэг
5. ЭКОСИСТЕМИЙН ЧУХАЛ БҮРЭЛДЭХҮҮН ХЭСЭГ
• • • • • • • •
Орчны агаарын чанар Эвдрэлд орсон газар Усны хомсдол, чанар Ургамлан нөмрөг, зүйлийн хомсдол Амьдрах орчны доройтол, зүйлийн хомсдол Археологийн үнэт өв Олон нийтийн эрүүл мэнд, аюулгүй байдал Хүн амын амьжиргааны түвшин
5. БАЙГАЛЬ ОРЧНЫ ЧУХАЛ БҮРЭЛДЭХҮҮН ХЭСЭГ
Хөрсөн бүрхэвч Дуу чимээний түвшин
Уур амьсгал
Бэлчээр
Байгаль орчны хүчин зүйлс
Цацрагийн түвшин
6. ХУРИМТЛАГДАХ НӨЛӨӨЛЛИЙН ҮНЭЛГЭЭ ЭЧБХ
Нөлөөллийн тодорхойлолт
Агаарын чанар
Бүс нутагт хүний үйл ажиллагааны нөлөөгөөр агаар дахь SO2 жилд 0.0209 дахин, NOx жилд 0.0146 дахин ихсэж байна.
Газрын эвдрэл
Хүний нөлөөллөөс эвдрэлд орсон газрын талбай жилд 0.0938 дахин өсөж байна.
Усны түвшин, усны чанар
Их гүн нуурын талбай жилд 0.021 дахин, Бага гүний нуур 0.082 дахин Аяган нуур 0.083 дахин буурч, Гүний усны түвшин 0.0019 дахин буурч байна. Бага гүн нуурын эрдэсжилт шүүрлийн ус хийж эхэлсэнээс хойш 2 дахин ихэссэн байна.
Ургамлан нөмрөг
Ургамлын төрөл зүйл, бүрхэцийн бууралт: Ургамлан бүлгэмдлийн бүрхэц 30-40, ургамлын өндөр 10-20, зүйлийн тоо 510 хувиар буурсан байна.
Амьтны амьдрах орчны доройтол
Амьдрах орчны доройтол нэмэгдсэнээр нүүдэллэдэг болон суурин ховор амьтад амьдрах орчин болох Их, Аяган нууруудын экосистем хүн малын нөлөөгөөр эвдэрч доройтож байна.
6. ХУРИМТЛАГДАХ НӨЛӨӨЛЛИЙН ҮНЭЛГЭЭ ЭЧБХ
Нөлөөллийн тодорхойлолт
Археологийн үнэт өв
Өндөр Довын суурины хэрмийг уурхайн талбайд оруулсны улмаас 2000 илүү жилийн түүхтэй энэ дурсгалын нэг хэсэг нүүрс тээвэрлэх галт тэрэгний замд өртөн сүйдсэн байна. Мөн уурхайг дагасан суурьшлын бүс, Байдлагийн голын сав нутагт Хүннү гүрэн төмөрлөгийн үйлдвэрлэлээ бие даан эрхэлж байсныг батлах биет баримтыг агуулсан Хустын булгийн суурин, Хүрээт Дов зэрэг суурин байдаг. Энэхүү газрыг иргэдийн өмчийн газар болгосон байна.
Өвчлөлийн эрчим
Хүн амын эрүүл мэнд Хүн амын амьжиргааны түвшин
Төсөл хөтөлбөр хэрэгжсэнээр хот суурин хөгжиж хүн амын өвчлөл буурсан байна. Үүнд: Халдварт өвчин 0.06 дахин, мэргэжлээс шалтгаалах өвчлөл 0.018 дахин буурсан байна. Хүн амын суурьшил, шилжилт хөдөлгөөнтэй холбоотой үүсэх хүний эрүүл мэндийн нөлөөлөл Тээвэр, замын хөдөлгөөний аюулгүй байдалтай холбоотой үүсэх хүний эрүүл мэндийн нөлөөлөл Орчны бохирдолтоос хүний эрүүл мэндэд үзүүлэх нөлөөлөл Хүн амын амьжиргааны гол эх үүсвэр болох хөдөлмөр эрхлэлт 0.024 дахин өсөж байна.
6. СӨРӨГ НӨЛӨӨЛЛИЙГ БУУРУУЛАХ АРГА ХЭМЖЭЭ ЭЧБХ
БУУРУУЛАХ АРГА ХЭМЖЭЭ
Агаарын чанар
• Бүс нутагт явагдаж байгаа бүхий л үйл ажиллагааны явцад тоосжилтыг хянах, бууруулах үр ашигтай бөгөөд практик ач холбогдолтой үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэх; • Түүхий нүүрсний хэрэглээг багасгаж, сайжруулсан түлшний хэрэглээг хангах • Айл өрхүүдийн төвлөрсөн дулааны сүлжээг бий болгох
• Шүүрлийн усаар Их гүн, Бага гүн, Аяган нууруудыг тэжээх, ингэхдээ эрдэсжилт бууруулах цэнгэгжүүлэгч шүүр (мембран Усны түвшин, шүүр) тавих, усны чанар • Хуцаа, Хужирт голын эхийг хамгаалах, ундарга сайжруулах арга хэмжээ авах
Ургамлан нөмрөг
• Эвдэрсэн хөрс, газрыг нөхөн сэргээхдээ тухайн экосистемийн үндсэн шинжийг хадгалсан ургамлаар нөхөн сэргээлт хийх, эхний удаад азот фиксацлагч ургамал тарих, хөрсөн дэх азотын агууламж хангалттай хэмжээнд хүрэх үед унаган ургамал тариалах • Ургамлын мониторинг судалгааг тогтмол хийлгэх
6. СӨРӨГ НӨЛӨӨЛЛИЙГ БУУРУУЛАХ АРГА ХЭМЖЭЭ ЭЧБХ
Нөлөөллийн тодорхойлолт • Уурхайн ашиглахаа больсон овоолгуудыг нөхөн сэргээж уул Газрын үүсгэх эвдрэл • Эвдрэлд орж орхигдсон газруудыг нөхөн сэргээх, ургамалжуулах • Амьтдын үржлийн болон нүүдлийн шилжилт хөдөлгөөн Амьтны хийгддэг үеүдэд үйл ажиллагаандаа онцгой анхаарч амьдрах шаардлагатай үед замын хөдөлгөөнийг түр зогсоох арга хэмжээ орчны авах доройтол • Ан агнуурын менежментийн төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэх • Түүх соёлын өвийг авран хамгаалах арга хэмжээг авч хэрэгжүүлэх, Археологийн • Орон нутгийн иргэдэд түшиглэсэн харуул хяналтын бүлэг үнэт өв байгуулах • Соёлын өвийн тухай хуулийг олон нийтэд таниулах арга хэмжээ авах • Замыг тэмдэгжүүлэх • Үйлдвэрийн осол, мэргэжлээс шалтгаалах өвчнийг бүртгэх, Хүн амын хяналтад авах эрүүл мэнд • Эрүүл мэндийн нөхөн төлбөр төлөх үндэслэл, шаардлагыг судалж тогтоох
7. УРШИГТ ҮР ДАГАВРЫН ҮНЭЛГЭЭ • Хуримтлагдах нөлөөллийн үнэлгээний аргачилсан зааврын 2.2, 4 –р үе шат болон 2.8 –д бүс нутаг, усны сав газар, нутаг дэвсгэрт үүссэн хам сөрөг нөлөөллийг бууруулах, нөхөн сэргээх, дүйцүүлэн хамгаалах арга хэмжээг хэрэгжүүлээгүй эсвэл хагас дутуу хэрэгжүүлбэл цаашид тухайн бүс нутагт бий болох болзошгүй сөрөг нөлөөллүүд, тэдгээрийн үр дагавруудыг бууруулах арга хэмжээг авсан тохиолдолд гарах үр дүнтэй харьцуулан дүгнэлт хийхээр заасан байдаг. Иймд уршигт үр дагаврыг тодорхойлохын тулд ирээдүйн чиг хандлагыг тодорхойлох шаардлагатай юм. • ЭЧБХ –ийн ирээдүйн хандлагыг тодорхойлохдоо өнгөрсөн цаг хугацаан дах өгөгдөлд дүн шинжилгээ хийх аргаар цаг хугацааны цувааны анализ (Time series analysis) –ын ARIMA (Autoregressive integrated moving average) загвар ашиглан тооцсон.
8. ЦААШИД АВЧ ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ АРГА ХЭМЖЭЭНИЙ ТӨЛӨВЛӨГӨӨ Байгаль орчин, нийгмийн цаашид авч хэрэгжүүлэх арга хэмжээний төлөвлөгөө Байгаль орчин Физик орчин
- Агаарын чанар - Газрын доорх ус - Гадаргын ус - Хөрс - Археологи
Нийгэм эдийн засаг
Биологийн орчин
- Ургамлан нөмрөг - Амьтан - Амьдрах орчин
Хүний эрүүл мэнд
9. ОРОЛЦОГЧ ТАЛУУД БА ОЛОН НИЙТИЙН ЗӨВЛӨЛДӨХ УУЛЗАЛТ Уулзалтууд
Оролцогч талууд
Анхан шатны зөвлөлдөх уулзалт
- Хуримтлагдах нөлөөллийн бүс нутагт хамрагдах Төв аймгийн Баяндэлгэр сум, Багануур дүүргийн засаг захиргааны удирдлагууд, Багануур ХК-ийн удирдлага холбогдох мэргэжилтнүүдтэй уулзаж, компанийн үйл ажиллагаа, хэтийн төлөв байдалтай танилцсан. - Багануур дүүргийн 5 хорооны 462 иргэн, Баяндэлгэр сумын 2 багийн 40 иргэдийг асуулга судалгаанд хамруулсан.
Хоёр дахь шатны зөвлөлдөх уулзалт
- 2015 оны 9 дүгээр сарын 28-нд Багануур дүүргийн Засаг даргын тамгын газрын 209 тоот хурлын танхимд судалгааны үр дүнгийн хэлэлцүүлгийг зохион байгуулав.
Гуравдахь шатны уулзалт
ДҮГНЭЛТ • Дүүргийн суурьшлын бүс дэх агаарын чанарын ашиглалтын дүнгээр харьцангуй сайн буюу хүний эрүүл мэндэд сөрөг нөлөөлөл үзүүлэхээргүй байна. • Багануурын уурхайн 2011 оноос 2015 он эхний хагас жилийн байдлаар хяналтын цооног болох 5А, 98, 145,137,139 дүгээр цооногийн жилийн дундаж утга өндрийн хамаарал гаргаж тухайн орд газарт гүний усны тархалтыг газар зүйн мэдээллийн систем ашиглан тооцоолоход зөрүү нь 0.33-16.22 метр багассан байна. • Багануурын нүүрсний уурхай орчмын бүс нутгийн хөрсөн бүрхэвчид үндсэн төслийн үйл ажиллагаа, үндсэн төсөлтэй холбоотой бусад дагалдах төсөл хөтөлбөрийн үйл ажиллагаа, уурхай орчмын мал аж ахуй гэсэн үндсэн гурван хэлбэрийн нөлөөлөл шууд ба шууд бусаар хам сөрөг нөлөөллийг үүсгэж байна. • Багануур дүүрэг болон Багануур хувьцаат компаний орчны бүсэд хийсэн ажиглалт судалгаагаар Баруун булаг, Адуун чулуу, Бирваз зэрэг газруудад зэрлэг амьтад түүний ул мөр, цөөн гэрийн мал нилэнхүйдээ байршиж байна.