Gazeta Metropol 18 korrik

»8

Akuza për armëmbajtje pa leje

Prokuroria çon në gjykatë Ervin Ferhatin, mikun e Emiljano Shullazit E mërkurë

18 korrik 2012 Viti VIII, Nr. 2720 Tel: 04 2 233 991 Fax: 04 2 233 998 Çmimi: 30 lekë • € 1.5

gazetametropol.com

Lista e barnave për 2012

Bashkia Tiranë

Prezantohet Petrit Vasili, Lulzim Basha: Shtysë për mirëqeverisjen

Rimbursimi i ilaçeve për të gjitha sëmundjet, sa përfitohet Detajohet përmbajtja e re e listës së barnave të rimbursueshme për vitin 2012. Krahas barnave të reja të shtuara kryesisht për trajtimin e sëmundjeve kronike... »16

»7

Universiteti i Elbasanit Dekania: Taskforcë kontrolli për provimet te ekonomiku »9

Mungojnë avokatët Gjyqi i Dritan Dajtit shënon rekord, shtyhet 125 herë »8

Edi Rama

Berisha po na përgjon, nuk mund të heqim imunitetet »2-3-4

Lëvizja Evropiane Mbi 38 për qind e të rinjve shqiptarë janë të papunë »7

Kreu i PS-së i druhet një “gjuetie shtrigash” ndaj deputetëve të PS-së në rast se hiqen imunitetet, duke kërkuar si garanci transparencën për përgjimet e nisura sipas tij nga Shërbimi Informativ i Ushtrisë.

Kryeministri: Rama nuk dëgjon zërin e qytetarëve, por të miliarderëve, kërkon të bllokojë statusin e vendit kandidat. Topalli: Letra e Ruçit nuk ka mbërritur në Kuvend, por vetëm në media

Konflikti për Këshillin e Qarkut

Legalizimet/ ALUIZNI Grup pune për truallin e objekteve të pamatura Brenda gushtit pritet të përfundojë procesi i të gjitha ndërtesave që nuk janë matur ende.

Aktualisht procesi po vazhdon për 240 mijë dosje të objekteve të palegalizuara... »6-7

bota speciale

Drejtësia, mes krimit dhe ndëshkimit, nga filozofët tek inkuizitorët »14-15

Editorial Opinion Nga Nebil Çika

Nga Mërgim Korça

Zija dhe hipokrizia në 35-vjetorin e vrasjes së poetëve

Roli i historianëve të komunizmit në deformimin e historisë

»11

»5

Fier, procedohet nënkryetari i Bashkisë, dhunoi zyrat e shtetit

»10

02

« politikË

E mërkurë 17 korrik 2012 •

politikë • E mërkurë 17 korrik 2012

»

03

04

« politikë

E mërkurë 17 korrik 2012 •

ekonomi • E mërkurë 17 korrik 2012

»

05

06

« aktualitet

E mërkurë 17 korrik 2012 •

intervistë • E mërkurë 17 korrik 2012

»

07

08

« aktualitet

E mërkurë 17 korrik 2012 • Mungojnë avokatët, e njëjta histori me procesin gjyqësor

Gjyqi “Dajti” shënon rekord, 125 seanca të shtyra Gjyqësori nuk gjen paqe, nuk merret asnjë masë parandaluese E djeshmja shënoi numrin rekord të 125 seancave të shtyra gjyqësore për Dritan Dajtin, të akuzuar për vrasjen e 4 oficerëve të policisë në Durrës.

Edhe dje Gjykata e Krimeve të Rënda kreu ritualin e shtyrjes së procesit në ngarkim të Dritan Dajtit, Erges Xhoxhit dhe Mariglen Mucajt. Gjithashtu u njoftua Dhoma kombëtare e Avokatisë për mungesën e palës mbrojtje. Që prej muajit mars të këtij viti ky gjyq po vijon të mbahet peng e megjithë kohën që ka

kaluar, gjyqësori nuk po gjen zgjidhje për ta kthyer situatën në rrjedhën normale. Nga të dhënat e faqes zyrtare të Gjykatës së Krimeve të Renda rezulton se në procesin ndaj Dajtit dhe dy të tjerëve i çelur më 29 dhjetor 2010, nga 125 seanca gjyqësore të caktuara në kalendar, 84 prej tyre kanë dështuar për shkak të mosparaqitjes së avokatëve mbrojtës, 10 të tjera për shkak se avokatët kanë lënë sallën duke ndërprerë gjykimin, si dhe për shkak të kohës që ka

kërkuar mbrojtja për t’u njohur me materialet e dosjes. Në kalendarin e gjykatës thuhet se procesi ka dështuar disa herë për shkak të mosparaqitjes së dëshmitarëve dhe 4 herë të tjera për shkak të mosformimit të trupit gjyqësor. Kjo do të thotë se procesi në ngarkim të Dajtit është një ndër më të shtyrët deri më sot dhe pikërisht për shkak të zvarritjeve Gjykata e Krimeve të Rënda tentoi ta zhvillojë gjykimin çdo ditë, por ende ky proces vijon të mbajë rekord për zgjatje.

Akuza për armë pa leje, i kërkuar nga Interpol-Roma për drogë

Prokuroria çon në gjykatë Ferhatin, mikun e Shullazit Mariglen Mulla

P

rokuroria e Tiranës dërgon në gjykatë dosjen për Ervin Ferhatin, mikun e Emiljano Shullazit. Në kërkesën për gjykim të akuzës kryeqytetase përmenden fakte të gjetjes së një pistolete në banesën e tij, pak minuta pasi u arrestua në qendër të Tiranës.

Ervin (Ergys) Ferhati u kap më 10 prill të këtij viti pasi ishte i shumëkërkuar nga Interpol-Roma për disa vepra penale. Ferhati, i dënuar me 20 vjet burg për “Pastrim Parash”, “Trafik Narkotikësh” dhe “Shfrytëzim prostitucioni”, bridhte i lirë në Tiranë prej shumë vitesh. Burimet të mirëinformuara pranë Policisë së Shtetit thanë se në momentin e kapjes ai po udhëtonte me një mjet tip “Ford Escord“, me targa të huaja, në qendër të Tiranës, pranë zonës së “Piacës“, kur ekspertët e Antidrogës së Tiranës i kanë hedhur prangat. Në atë moment 32-vjeçari Ferhati tentoi t‘u shpëtonte forcave të policisë, por pa sukses. Gjatë kontrollit në makinë nuk iu gjet armë, por një e tillë iu gjet banesën e tij me qira në rrugën “Don Bosko“.

Ferhati ndërronte shpesh vendbanim, për t‘i shpëtuar kapjes nga policia, por gjithashtu ai ndërronte edhe makinat shumë shpesh, ashtu siç edhe emrin e kishte bërë Ergys. Megjithatë, pas verifikimit të vendbanimit dhe mjeteve me të cilat ai udhëtonte, seksioni i Antidrogës në kryeqytet organizoi opera-

“Forcim të marrëdhënieve bilaterale”

Ministri Noka pret ambasadorët e Mbretërisë së Bashkuar dhe Kinës

Ervin Ferhati, (djathtas) Emiljano Shullazi cionin për arrestimin e tij. Ndaj 32-vjeçarit u kryen veprimet e tjera procedurale mbi dërgimin e tij, në vendin e vuajtjes së dënimit. Por Prokuroria e Tiranës kërkon që fillimisht ai të gjykohet në kryeqytet, pasi është kapur me pistoletë pa leje.

Lidhja me Shullazin Ervin Ferhati ishte pjesë e rrjetit të Emiljano Shullazit, që dyshohet se trafikoi të paktën 150 kg heroinë në Itali. Në operacionin “Identikit”, dy ishin VIPat e kapur, Emiliano Shullazi dhe

Ervin Ferhati. Episodet ku sipas Prokurorisë, përmendet Ferhati janë regjistruar në vitin 2004, me të pandehurit Erges Ymeraj, Landi Baçi, Ervin Ferhati, në bashkëpunim me furnitorin turk me emrin Mehmet, si dhe me korrierin Nevzdet Haziri, i arrestuar në Itali, kanë trafikuar 10 kg heroinë. Droga është furnizuar nga Turqia dhe përmes Shqipërisë është eksportuar në Milano, Itali. Më datë 18 shtator 2004, gjatë kontrollit të ushtruar në autoveturën me targa kroate ZG2879 K, me të cilën

ka qenë duke udhëtuar korrieri Nevzdet Haziri, janë gjetur dhe sekuestruar 20 pako me peshë totale 10 kg. Lënda narkotike ishte e destinuar për të pandehurit Ervin Ferhati dhe Emiljano Shullazi. Sipas Prokurorisë, episodi i dytë datonte në periudhën 18-21 gusht 2004, të pandehurit Erges Ymeraj, Erion Gogaj, Ervin Ferhati, Emiljano Shullazi në bashkëpunim me furnitorin turk “Mehmet” kanë trafikuar 11 kg heroinë. Në periudhën 28-29 shtator 2004, Erges Ymeraj, Erion Gogaj, Selfo Driza, Ervin Ferhati dhe Emiljano Shullazi, në bashkëpunim me furnitorin turk me emrin Mehmet, kanë trafikuar në territorin e shtetit italian 15 kg heroinë. Më 25 tetor 2004 dhe 1 nëntor 2004, u arrestua Emiljano Shullazi, Ervin Ferhati, në bashkëpunim me Ardit Beratin dhe furnitorin turk me emrin Mehmet, me anën e korrierit Branko Govedarovich, i arrestuar në Itali, kanë trafikuar në Itali 11,2 kg heroinë.

Vendimi nga Gjykata e të Drejtave të Njeriut në Strasburg GREQI - Ditën e djeshme Gjykata e të Drejtave të Njeriut në Strasburg ka vendosur të dënojë Greqinë sepse ka keqtrajtuar dhe dëbuar një emigrant shqiptar, i cili nuk kishte mundur të rinovonte në kohë lejen e qëndrimit.

Emigranti shqiptar Arben Lisa kishte jetuar ligjërisht për disa vite në Skala Lakonia, me leje të rregullta qëndrimi,

Keqtrajtoi e dëboi shqiptarin, dënohet Greqia që i kishte rinovuar radhazi midis viteve 2003 dhe 2010.

Ndërkohë që më 20 prill 2010 kishte bërë sërish kërkesë për rinovim të lejes, gjë që nuk iu mundësua, Lisa u arrestua nga autoritetet greke me pretendimin se kishte një leje qëndrimi të skaduar dhe pastaj u deportua në Shqipëri.

Pas padisë së emigrantit shqiptar, Gjykata e të Drejtave të Njeriut dënoi Greqinë “për shkelje të dispozitave që ndalojnë trajtimin çnjerëzor dhe poshtërues, për shkelje të së drejtës së lirisë dhe sigurisë dhe për shkelje të së drejtës për ankim”. Për kushtet e arrestimit, ndalimit

dhe deportimit të shtetasit shqiptar Arben Lisa, Gjykata e të Drejtave të Njeriut ka urdhëruar Greqinë t’i paguajë paditësit një dëmshpërblim prej 12 000 eurosh për dëmet morale dhe 1.500 euro për shpenzime. Greqia është kritituar shpesh për trajtime çnjerëzore ndaj emigrantëve.

Ministri i Brendshëm, Flamur Noka, priti dje dy ambasadorë në zyrën e tij, ku mori mbështetjen maksimale për vazhdimin e bashkëpunimeve. Kështu, dje u pritën në zyrën e ministrit të Brendshëm ambasadori i Kinës dhe ai i Mbretërisë së Bashkuar, ku u theksua se marrëdhëniet bilaterale do të forcohen dhe do të njohin zhvillime të reja. Burimet zyrtare të Ministrisë së Brendshme thanë se ministri Flamur Noka priti dje ambasadorin e Mbretërisë së Bashkuar në Tiranë, Nicholas Cannon. Ministri Noka i shprehu ambasadorit Kanon vlerësimet më të larta për bashkëpunimin shumëplanësh. “Për policinë shqiptare ekspertiza dhe asistenca juaj kanë qenë shumë të vlefshme dhe frytdhënëse. Kontrubuti i veçantë nëpërmjet misionit PAMECA 3, ndihmesa e dhënë në fuqizmimin dhe modernizimin e Policisë Shkencore dhe trajnimi i ekspertëve respektivë, kanë ndihmuar ndjeshëm në rritjen e profesionlizmit të forcave tona të rendit”,- ka nënvizuar ministri Noka. Gjithashtu ministri vlerësoi ekspertizën e ofruar në sektorin e Policisë Kufitare dhe të Emigracionit dhe shprehu bindjen se ky bashkëpunim do të vijojë edhe në të ardhmen, duke parë mundësinë për t’u shtrirë edhe në sektorë e fusha të tjera. Ambasadori i Mbretërisë së Bashkuar, Cannon, i uroi sukese Nokës në detyrën e ministrit të Brendshëm dhe shprehu bindjen që ky bashkëpunim të vijojë edhe në të ardhmen dhe të thellohet në të gjithë ato fusha që paraqesin interes të përbashkët. Ambasadori Cannon vlerësoi arritjen e konsensusit për reformën zgjedhore, pasi ky hap, por edhe plotësimi i kritereve të tjera, janë hapa pozitivë në marrjen e statusit të vendit kandidat nga KE. Në përfundim të takimit, si ministri Noka, ashtu dhe ambasadori Cannon, u shprehën optimistë se marrëdhëniet bilaterale do të vijojnë me të njëjtin intensitet edhe në drejtime të reja. Ndërkaq, ministri Noka priti dje në një vizitë kortezie, ambasadorin e Republikës Popullore së Kinës në Tiranë, Ye Hao. Ministri Noka vlerësoi bashkëpunimin e deritanishëm dhe shprehu bindjen se, kryesisht në fushën e emergjencave civile dhe atë të pushtetit vendor, marrëdhëniet bilaterale do të forcohen dhe do të njohin zhvillime të reja.

Ambasadori Ye Hao, pasi i uroi suksese në detyrën e ministrit të Brendshëm, shprehu bindjen se marrëdhëniet dypalëshe do të vijojnë edhe në të ardhmen.

aktualitet • E mërkurë 17 korrik 2012

»

09

10

« opinion

E mërkurë 17 korrik 2012 •

Roli i historianëve të komunizmit në deformimin e historisë Nga Mërgim Korça

C

(vijon nga numri i kaluar)

ila qe karakteristika kryesore e veprimeve të Enver Hoxhës për të arritur pikësynimeve të tij? Nga njëra anë miklimi si dhe afrimi i elementëve krejtësisht të pavlerë, duke u dhënë grada si dhe poste (të cilët këta mundoheshin t’i mbanin me çdo kusht, të ndërgjegjshëm se vetëm rastësia ua kishte dhënë këtë mundësi) e në vazhdim zhdukja e tyre (me akuza nga më të ndryshmet dhe krejtësisht të hamendshme) e duke i zëvendësuar me elementë të tjerë të përkohshëm, por fillimisht besnikë deri në marrëzi ndaj diktatorit.

Gjatë kësaj brazde doemos erdhi duke u konsoliduar edhe morali i ri, sipas të cilit shkenca e shkencave duhej konsideruar ideologjia marksiste-leniniste, e cila duhej të ishte shtylla kurrizore e secilës prej shkencave jo vetëm shoqërore, por dhe atyre ekzakte. Deri këtu arriti marrëzia e diktatorit, së cilës jo vetëm që me servilizëm të tejskajshëm i përuleshin bashkëpunëtorët politikë, por i përkuleshin dhe bënin garë se cili do të tregohej më besnik në zbatimin e atyre direktivave edhe e gjithë shtresa e intelektualëve të rinj, që në vazhdim u bënë akademikët si dhe historianët tanë “të nderuar”.

Mjafton që secili lexues kureshtar dhe i interesuar të lexojë pjesë nga vëllimi me titullin “Historia e Shqipërisë” me autor prof. Stefanaq Pollon dhe bashkautor prof. Arben Puton, ku ka shkruar rreth udhëheqjes partisë, dashurisë së diktatorit për Kosovën, kolektivizimit bujqësisë si dhe qëndrimit ndaj besimeve fetare edhe prof. Kristo Frashëri, edhe nuk ka aspak nevojë të zgjatem unë me komente, pale me krahasime për ta ravijëzuar personalitetin e këtyre historianëve skajshëm demokratë të sotëm. Sa për të vënë në dukje njërin nga mashtrimet më të themeltë që i bëhej së vërtetës historike nga kjo kategori historianësh, do t’i referohem njërit prej pohimeve nga më skandalozet. por njëkohësisht aq gjerësisht të përmendur, saqë lexuesit jo të vëmendshëm mund t’i shkasë e të mos e vërë re. E kam fjalën te përcaktimi i kulmit të demokracisë shprehur si shteti i diktaturës së proletariati (!). Shtrohet pyetja: si kishte mundësi të vihej shenja e barazimit ndërmjet caqeve gjuhësorë “demokraci” si dhe atij “diktaturë”? Sistemi ynë ose ishte vërtet një sistem diktatorial, e atëbotë nuk mund të ishte shtet demokratik, ose e anasjella! E historianët tanë, edhe akademikë të nderuar, e përcaktonin sistemin tonë të diktaturës së proletariatit si shembullin e vetëm mbi tokë të demokracisë së kulluar (!?). Si ta përcaktojmë këtë pohim të tyrin? Që është paradoksal, nuk e luan asgjë e veç kur pikërisht njëri nga këta historianë dhe akademikë të nderuar, profesori Arben Puto, fill mbas shkërmoqjes së asaj diktature proletare, si pa të keq pranon dhe kryeson për dhjetë vjet radhazi Komitetin Shqiptar të Helsinkit në mbrojtje të të drejtave të njeriut (!?). Sado i paanshëm të duam ta gjykojmë këtë historian e t’ia justifikojmë paradokset e mbrojtura prej tij gjatë diktaturës së egër e gjakatare komuniste të asaj kohe (pa ia quajtur ASPAK FAJ MOSPASJEN E BURRËRISË TË DILTE KUNDËR VIJËS SË PARTISË ASOKOHE), po si t’i dalim zot kur sot, si sot, ai pohon me krenari se vazhdon e është konsekuent i bindjeve të tij politike të rinisë (kur hyri para vitit 1945 në Partinë Komuniste) (!?).

E them sinqerisht se ndihem tamam në vështirësi të madhe në dhënie gjykimi të paanshëm. Nga njëra anë ndaj këtyre shkencëtarëve, ku logjika e tyre e pleksur me si mendonin e si ishin të detyruar të shpreheshin e të vepronin gjatë diktaturës, duke e pasur ata mirë parasysh se si e ku përfunduan që nga sjellësit e ideologjisë komuniste në Shqipëri - Llazar Fundua, Zef Mala, Sejfulla Malëshova e Koço Tashkua me shokë, e në vazhdim dhe dora-dorës gjithë mbështetësit për ta sjellë e konsoliduar në pushtet diktatorin shqiptar, duke filluar që nga Koçi Xoxe me Bedri Spahiun, duke vazhduar me Beqir Ballukun e Petrit Dumen me gjithë Hito Çakon me shokë, armiqtë brenda ushtrisë, duke vazhduar me Abdyl Këllezin me gjithë Koço Theodhosin, sabotatorët e ekonomisë e duke përfunduar te Mehmet Shehu e Kadri Hazbiu me shokë, që na paskan qenë kryeagjentë të imperializmit si dhe socialimperializmit, e bën të vështire dhënien e një gjykimi të drejtpeshuar. Por, nga ana tjetër, këmbëngulja e këtyre historianëve sot në pozicionimin e tyre pararendës lidhur me kolaboracionin në vetvete si dhe vetë ata që u mbiemëruan prej tyre kolaboracionistë për periudhën 1939–1945 e duke e anashkaluar KOLABORACIONIZMIN E MIRËFILLTË ME JUGOSLLAVINË, BASHKIMIN SOVJETIK E PASTAJ EDHE KINËN,

kolaboracione këto krejtësisht në dëmin e vendit dhe nisur nga interesa grupi e në vazhdim thjesht personi, dashur e pa dashur më detyron të pozicionohem shumë kritik ndaj tyre. Vijmë dhe e ngushtojmë rrethin e të gjykuarit. Duke u munduar këta shkencëtarë-historianë me sofizma t’i mbrojnë paradokset që kanë mbështetur gjatë diktaturës, krejt natyrshëm më vijnë në mendje prej drejtimesh nga më të ndryshmet pohime si i Nexhmije Hoxhës, e cila në faqen 271 të librit të saj “Jeta ime me Enverin (botim i vitit 1998) shprehet: “Unë kam besim se do të vijë koha që studiues e historianë të rinj do të interesohen të njihen me dokumente që flasin për lidhjet e Enver Hoxhës me njerëzit dhe për humanizmin e tij.” Flitet për HUMANIZËM TË ENVER HOXHËS? Sinqerisht që mbetem i pa fjalë! Nuk di se nga t’ drejtoj fillin e arsyetimeve të mia. Nga krimet për t’u konsoliduar si drejtues partie edhe shteti nga ana e tij? Apo nga vrasjet e mirëbërësve, shokëve si dhe miqve të tij më të ngushtë, duke filluar që nga i kunati, që e mbajti dhe e trajtoi si dhe bijtë e tij? Apo nga lista e pambarim e krimeve ndaj mbështetësve, si dhe bashkëpunëtorëve të tij më të ngushtë gjatë LNÇL, e vazhduar kjo tek udhëheqësit e drejtuesit e shtetit deri ditën kur diktatori ndërroi jetë? E tek flitet për humanizmin e diktatorit nuk ka sesi të mos më vijë në mendje krejt natyrshëm edhe një citim i Hirësisë Tij Baba Rexhepit, i cili kujtonte një proverb të famshëm arab, që thoshte: “I ndershëm është ai që i ndryshon mendimet e tij për t’i njësuar me të vërtetat, kurse i pandershëm është ai që i ndryshon të vërtetat për t’i njësuar ato me mendimet e tij!” Nga ana tjetër, nuk kam sesi të qëndroj indiferent as përkundrejt pohimit të bërë nga gazetari i dëgjuar italian Indro Montanelli, i cili e kishte intervistuar dikur Mustafa Krujën dhe pohonte në gazetën “Corriere della Sera” të datës 21 maj 1942, duke sjellë bindjet politike të kryeministrit Mustafa Kruja si vijon: “Ne nuk mund të jemi të pavarur pa mbështetjen e Italisë, sepse do të binim pre e fqinjëve tanë më të fuqishëm se ne.” Dhe unë shtoj se me Italinë na ndante një det i tërë si dhe një vijë kufiri tokësor pa asnjë pikë takimi e pikërisht. Mbështetur në këtë premisë veproi edhe qeveria “Kruja”. Kurse PK Shqiptare u mbështet pikërisht në fqinjin verior, pra në sllavin, historikisht e skajshmërisht agresiv dhe kundërshqiptar.

E ndonëse udhëheqësi i Shqipërisë, Enver Hoxha, u shpreh më 15 dhjetor të vitit 1947 në mbledhjen e Byrosë Politike të KQPKSH se “duhet ta fitojmë kohën e humbur e të bëjmë sa më shpejtë bashkimin de facto të Shqipërisë me Jugosllavinë në të gjitha fushat (parti, ekonomi, ushtri etj.), se Shqipëria nuk mund të qëndrojë si shtet i pavarur dhe aq më pak të ndërtojë socializmin PA U BASHKUAR ME JUGOSLLAVINË...”, historianët tonë të nderuar, që e quajnë veten të përzgjedhur të japin mendime kategorike, siç i jepnin në kohën e diktaturës, kurrë, as edhe sot në vitin 2012, nuk e kanë marrë guximin të pohojnë se ky qëndrim i E. Hoxhës ishte qëndrim tipik prej KOLABORACIONISTI TRADHTAR, që i shiste interesat kombëtare veç i nisur nga interesi personal egoistik i dhunimit të pushtetit shtetëror. Ky pozicionim, i sintetizuar me pohimin e Enver Hoxhës, nuk e di se si mund të quhet ndryshe veçse TRADHTI NDAJ ATDHEUT SI DHE KOMBIT. E ngushtojmë tani rrethin e fakteve si dhe të arsyetimeve.

Me keqardhje më duhet të pohoj se mbas prishjes së marrëdhënieve me Jugosllavinë kurrën e kurrës historianët tanë nuk e kanë publikuar pohimin e Enver Hoxhës në mbledhjen e Byrosë Politike të datës 15 dhjetor të vitit 1947, por ama në tekstin THE HISTORY OF ALBANIA - from its origins to the present day (“Historia e Shqipërisë që nga origjina e saj deri në ditët tona”, me autorë S.Pollon dhe Arben Puton e me bashkëpunimin e Kristo Frashërit dhe Skënder Anamalit), botimi i vitit 1981 nga Routledge & Kegan Paul Ltd (versioni anglisht), në faqen 245 vendoset pohimi i Velimir Stojniçit në Plenumin e 2-të të Beratit: “Shqipëria jo që nuk e rrit dot ekonominë e saj, por as e zhvillon dot atë, sepse imperializmi do ta gëlltiste… E vetmja zgjidhje e saj është të bashkohet në një konfederatë me Jugosllavinë...” Pa as më të voglin mllef dhe krejt sinqerisht (duke u munduar të jem skajshëm i paanshëm), por nuk mundem ta pranoj që trysnia e V.Stojniçit në Berat të publikohet, kurse pohimi i Enver Hoxhës tre vjet më vonë të anashkalohet. Ky ballafaqim faktesh çfarë shpreh?

Asgjë më shumë e asgjë më pak, por qëndrimin e historianëve në mbrojtje të tradhtisë së Enver Hoxhës me çdo mënyrë. Gjatë kësaj hullie shtoj se, sipas autorëve historianë të tekstit në fjalë, para se V.Stojniçi ta bënte pohimin trysnor, ai paska qenë shprehur duke sulmuar Sekretarin e Përgjithshëm të Partisë, Enver Hoxhën, si edhe duke imponuar linjën

jugosllave të mendimit.

Pa as më të voglën mëdyshje ky qëndrim nuk ka sesi të mos i revoltojë të gjithë lexuesit e ndershëm dhe të paanshëm tek vazhdohet nga ana e këtyre historianëve të indoktrinuar t’i shfytyrojnë ose t’i anashkalojnë edhe në ditët tona, pa asnjë vrasje ndërgjegje, faktet, gjurmët e të cilëve gjenden pa anë e fund në Arkivin e Shtetit si dhe në bibliotekat e ndryshme të vendit si dhe atyre privateve.

E lëmë historianin Arben Puto dhe u kthehemi pohimeve të historianit tjetër, Kristo Frashëri, po nga teksti i historisë me titullin “HISTORIA E SHQIPËRISË” (botim i vitit 1984), ku në secilën faqe ta hapësh tekstin ndeshesh me “xhevahire” shkencash historike. Në faqen 171 pozicionimi i K. Frashërit ndaj çështjes kosovare: “Pas kapitullimit të Jugosllavisë u krijua Shqipëria e madhe, ku përfshihej edhe një pjesë e tokave të Kosovës e të Rrafshit Dukagjinit. Por komunistët shqiptarë nuk e pranuan zgjidhjen fashiste të çështjes së kufijve të Shqipërisë dhe luftuan krahas popujve fqinjë kundër armikut të përbashkët, duke u mbështetur në parimin e vetëvendosjes së popujve pasi të çliroheshin nga pushtuesit e huaj.” Ky pohim i historianit Kristo Frashëri shpreh një të vërtetë lidhur me pozicionimin e PKSH-së të asaj kohe e doemos edhe miratimin e studiuesit lidhur me atë qëndrim parimor dhe internacionalist. Kurse nga pikëpamja atdhetare është krejt e dukshme se ky pozicionim ishte krejtësisht antikombëtar.

E lëmë për një çast historianin dhe u kthehemi pohimeve të zonjës Nexhmije Hoxha në intervistën e saj të kohëve të fundit dhënë z. Janosh Bugajski (viti 2012), ku kjo e fundit në një mënyrë tejet kundërthënëse si me veten e saj e gjithashtu me dokumentet historike, me të gjitha sa pohonte edhe mundohej të mbronte pikësynim kishte të vinte në dukje se si Enver Hoxha kishte punuar e luftuar me ngulm lidhur me interesat e Kosovës në kuadër të interesave kombëtare shqiptare. E lëmë tashti për një çast edhe sa thotë e pohon zonja Nexhmije Hoxha dhe u kthehemi pohimeve të vetë Enver Hoxhës në mbledhjen e Byrosë Politike të KQPKSH-së të datës 15 dhjetor të vitit 1947, që e përmendëm pak më lart.

Udhëheqësi i partisë edhe i shtetit shqiptar atë pohim e pati bërë në muajin dhjetor të vitit 1947. Historiani Kristo Frashëri (duke qenë akoma gjallë Enver Hoxha) bën pohime rreth pozicionimit të PKSH-së ndaj problemit KOSOVË. Krejt natyrshëm lind pyetja: gjatë kësaj shtjelle pohimesh kundërthënëse ndaj së vërtetës së trishtë lidhur me problemin KOSOVË vallë do të jenë në gjendje studiuesit e ardhshëm ta ruajnë drejtpeshimin orientues dhe të dinë të dalin nga vorbulla e mashtrimeve? E kam të plotë besimin se po. Në fund të fundit, shkencëtarët e rinj do t’i marrin në shqyrtim faktet duke i radhitur. Ata do të shquajnë se si në këtë rast: Së pari, e zezë mbi të bardhë është e shkruar deklarata e Enver Hoxhës, që sa më parë donte që Shqipëria të bëhej pjesë e Konfederatës Jugosllave.

Së dyti, pavarësisht se historiani ka mëtuar ta fusë xhaminë në thes, por duke i dalë në mbrojtje qëndrimit kundërkombëtar të PKSH-së ndaj problemit KOSOVË, studiuesi e kupton që në pamje të parë se ai mundohej si konformist veç të fitonte hiret e udhëheqësit diktator si edhe të partisë së tij.

Sa i takon qëndrimit të zonjës Nexhmije Hoxha si edhe të gjithë atyre që ka vite që mëtojnë ta nxjerrin Enver Hoxhën si mbrojtës të çështjes kosovare, vetë dokumenti autentik i mbledhjes Byrosë Politike të dhjetorit 1947 i nxjerr jashtë loje ato pretendime dhe e kristalizon pa as më të voglin dyshim Enver Hoxhën si tradhtar të vendit dhe të kombit të tij.

Në vazhdim të dëmit që i shkaktojnë historianët e ideologjizuar ndriçimit të të vërtetave historike të kombit dhe të popullit shqiptar nuk kam si të mos ndalem edhe në një dokument tjetër të historianit Kristo Frashëri. Në faqen 174 të po atij teksti mësimor (botimi shqip) ky i fundit pohon: “Me formimin e PKSH-së populli ynë kishte për herë të parë në historinë e tij një udhëheqje besnike e të sigurt të luftonte deri në fund për mbrojtjen e interesave të tij.” Nuk kam se si të mos e nënvizoj faktin që këtë pohim historiani nuk është se e ka bërë dhjetëra e dhjetëra vjet më parë, por në vitin 1984, kur veç gjyqeve të ashtuquajtura të popullit kundër të gjithë kategorisë së atdhetarëve si dhe klerikëve intelektualë nga më të shquarit të kombit tonë, që sllavi i donte të zhdukur, por në vazhdim ishin pushkatuar si tradhtarë një pjesë e madhe e udhëheqësve të ushtrisë, të ekonomisë e të ashtuquajtur grupazhe të ndryshme deri tek ish-kryeministri Mehmet Shehu si dhe Kadri Hazbiu, e historiani K. Frashëri vazhdonte akoma në mbështetje të vijës së PPSH-së (!?). (vijon numrin e ardhshëm)

editorial • E mërkurë 17 korrik 2012

»

11

Zija dhe hipokrizia në 35-vjetorin e vrasjes së poetëve Nga Nebil Çika

M

base është krejt rastësi, por duket shumë cinik fakti që pikërisht në 35-vjetorin e vrasjes nga diktatura komuniste të poetëve Vilson Blloshmi e Genc Leka, një nga krimet me tragjike të komunizmit, qeveria i njoftoi Institutit për Studimin e Krimeve dhe Pasojave të Komunizmit në Shqipëri shkurtimin edhe të atyre fondeve simbolike që i ka akorduar deri tani. Dua t’u kërkoj ndjesë lexuesve e sidomos të afërmve të poetëve të pushkatuar nga komunizmi për këtë fillim të pazakontë të shkrimit, që duhej t’u ishte kushtuar këtyre dy martirëve të fjalës së lirë, mirëpo jam i detyruar të përqendrohem te raporti i shtetit me krimet e komunizmit, viktimat e sidomos me autorët e tyre edhe për faktin se krimi në fjalë është nga më të tmerrshmit dhe vazhdon, si të gjitha bëmat e diktaturës, të përballet me indiferencën për të mos thënë intrasigjencën e shtetit shqiptar. Natyrisht që organizatorët e këtij përvjetori meritojnë përgëzime, por besoj se shteti shqiptar nuk mund të mjaftohet me këto ceremoni simbolike në vlerësimin e figurave e ngjarjeve si kjo, që lartësojnë jo vetëm martirët e familjarët e tyre, po krejt kombin e popullin shqiptar.

Përkujtimi i organizuar dhe nga Instituti për Studimin e Krimeve dhe Pasojave të Komunizmit në Shqipëri nxori edhe një herë në pah rëndësinë e zbardhjes së krimeve të komunizmit dhe qëndresës antikomuniste të shqiptarëve, por edhe indiferencën e sidomos hipokrizinë e politikës në raport me to.

Si rrallëherë, në sallën e vënë në dispozicion nga Akademia e Shkencave (i vetmi kontribut i saj në zbardhjen e krimeve të komunizmit) ishin dy ministra, një deputet, madje edhe një këshilltar i Kryeministrit, që me fjalën e tyre vërtetuan edhe një herë raportin e pasinqertë të qeverisë dhe të institucioneve të tjera shtetërore me të kaluarën kriminale komuniste të Shqipërisë.

Të gjithë oratorët e kësaj konferencë përkujtimore theksuan rëndësinë e futjes në historinë dhe letërsinë zyrtare të krimit, aktin heroik të poetëve dhe natyrisht edhe veprës së tyre letrare.

Këtë, të nderuar lexues, nuk e thanë familjarët, miqtë apo bashkëvuajtësit e poetëve, por zyrtarët e lartë, ministri i Arsimit dhe ai i Kulturës dhe Këshilltari i Kryeministrit për arsimin. U deklaruan publikisht të prekur, madje të revoltuar, për faktin apo më mirë të themi u skandalizuan pse Vilsoni dhe Genci, por edhe të tjerë martirë si ata nuk janë ende pjesë e historisë dhe letërsisë zyrtare shqiptare. Nuk e mora vesh kujt i ankoheshin në atë sallë për këtë, por nuk besoj se atje mund të gjeje ndonjë përgjegjës tjetër përveç tyre. Të gjithë zyrtarët theksuan rëndësinë his-

torike, politike, letrare dhe edukative të poetëve të pushkatuar nga komunizmi dhe kërkuan me forcë përfshirjen e tyre në historinë dhe letërsinë zyrtare. Folën të gjithë, i lanë me gojë hapur të pranishmit jo me ato që thanë, por me guximin dhe sfidën që demonstruan duke artikuluar fjalë e fjali për harresën dhe skandalin e mospërfshirjes së tyre në tekstet shkollore e ato zyrtare të arsimit dhe të kulturës. Mark Marku, që u prezantua atje edhe si deputet, edhe si njeri i letrave, i cilësoi poetët e pushkatuar si më të mirët në Shqipëri. Më të mirët?! Më të mirë edhe se Kadareja e Agolli? Atëherë, si shpjegohet që këta ikona të letërsisë komuniste janë në çdo cep të historisë e letërsisë zyrtare, ndërsa këta dy martirët asgjëkund?! Zoti Marku dhe ministrat nuk dhanë ndonjë shpjegim për këtë, por fakti që ai i vlerësoi ata për herë të parë si poetët më të mirë, edhe se Agolli, Kadareja e të tjerë të realizmit socialist, përbën pa dyshim një risi.

Ministri i Kulturës, zoti Bumçi, pati guximin të falënderonte paraardhësin e tij Bujar Leskaj për sponsorizimin e monumentit dhe të botimit kohë më parë të disa punëve të martirëve. E bëri ndoshta nga fakti që vetë nuk ka bërë asgjë për këtë shtresë, por gjithsesi edhe ky nuk harroi të denonconte faktin që ata nuk kishin mundur të futeshin ende në historinë e letërsinë zyrtare.

Se kush duhet t’i fuste hajde e merre vesh! Vetë nuk munden, se i kanë vrarë 35 vjet më parë; familjarët as që e kanë shansin t’u afrohen zyrave të qeverisë, institutit të ngritur për këtë qëllim i pakësojnë çdo ditë fondet! Atëherë, kush do t’i fusë në tekstet zyrtare? Logjika na çon serish te ministri, qeveria, shteti dhe mundësitë e pafund të tyre për të futur në histori vlerat e qëndresës antikomuniste shqiptare. Por ministri, me gjithë reagimin e tij të revoltuar në këtë përvjetor, nuk ia ka pasur ngenë kësaj kategorie poetësh, shkrimtarësh e intelektualësh. Ka qenë i zënë me punëtoret dhe bashkëpunëtorët e Sigurimit të Shtetit, me sponsorizimet dhe përvjetorët e ekspertëve letrarë, që përcaktonin masën e veprës armiqësore të poetëve, ndoshta edhe ndonjërit prej atyre që vlerësuan veprën “armiqësore” të Vilsonit dhe Gencit. Ai e di çka hequr për të gjetur fonde, ta zëmë, për të çuar Nasho Jorgaqin në vendlindjen e Fan Nolit në Turqi apo për të botuar librin e Teodor Laços, një “bashkëpunëtori të vjetër shkencor”, apo me kremtimin e 70-vjetorit të një tjetër vlerësuesi të aktivitetit “armiqësor” të Visar Zhitit, një tjetër poeti të burgosur politik, që falë Zotit nuk përfundoi në plumb si Genci e Vilsoni.

Sigurisht që më i revoltuar se dje duhet të këtë qenë para disa muajsh, kur nuk i la gjë pa thënë drejtorit të lajmeve në TVSH, kolegut Artur Kopani, vetëm se në kronikën televizive të ceremonisë së vendosjes së bustit të Nolit në Turqi fytyra e Nasho

Jorgaqit, sipas tij, nuk ishte shfaqur konsiderueshëm.

I revoltuar e natyrisht i prekur ishte edhe ministri i Arsimit, zoti Tafaj. Theksoi fort padrejtësinë që poetët-martirë nuk ishin në tekstet shkollore. Si gjithmonë, në fjalimet e tij solli edhe përvojën ndërkombëtare. U përqendrua te harresa si një fenomen i rrezikshëm për memorien historike, por edhe për edukimin e brezit të ri. Si për dreq, vajti e mori shembull Gjermaninë, më të ashprën për sa u përket masave ndaj komunizmit dhe krimeve të tij. Gjermania ka hapur dosjet dhe ka ndaluar çdo pjesëtar të nomenklaturës komuniste të punojë në administratë. Po të ishin në Gjermani, ndoshta më shumë se gjysma e arsimtarëve dhe zyrtarëve të Ministrisë së Arsimit, përfshirë edhe vetë ministrin Tafaj, do ta kishin të ndaluar të punonin në sistemin arsimor publik. Zoti Tafaj anatemoi skandalin e mosfutjes në librat shkollorë të historisë, por edhe të veprës letrare të Vilsonit dhe Gencit, por edhe të kundërshtarëve të tjerë të komunizmit. Ngaqë shikonte vazhdimisht nga paneli, mendova se përgjegjësi do të ishte ulur aty. Ndoqa vështrimin e tij dhe u binda se e kisha gabim. Në panel ishin ulur Bedri Blloshmi, vëllai i Vilsonit, zonja e Genci Lekës, Agron Tufa, drejtori i ISKPK-së me fonde të saposhkurtuara nga qeveria, dhe Simon Miraka, kryetari i SHAKPP-së. Nuk besoj se ndonjëri prej këtyre ishte përgjegjës për ato që thoshte ministri.

Krahasuar (sipas ministrit) me Gjermaninë, fakti që fëmijët shqiptarë për shumë arsye e dinë që Myqerem Tafaj është ministër arsimi, por nuk kanë dëgjuar apo lexuar kurrë në shkollë për Vilson Blloshin, Genc Lekën, Havzi Nelën, Bilal Xhaferrin etj., në njëfarë mënyre është edhe mundësi për të identifikuar përgjegjësit apo fajtorët e kësaj harrese. I vetmi nga zyrtarët e lartë që nuk u prononcua, me gjithë kontributin e përmendur për vlerësimin dhe promovimin e poetëve të pushkatuar, ishte kryetari aktual i KLSHsë, ish-ministri i Kulturës Bujar Leskaj. Mbase u mjaftua me ato që tha për të zoti Bumçi, por gjithsesi një proverb thotë se “heshtja është kapak floriri”. Fakti që ai ka ndihmuar edhe personalisht për botimin e librit të Bedri Blloshmit “Rrëfime nga ferri komunist”, e distancon shumë me zyrtarët e tjerë të pranishëm këtu.

Po e mbyll këtë shënim, që më la pa shkuar në ceremoninë e 35-vjetorit të vrasjeve të poetëve të përgatitur nga Bashkia e Librazhdit. Më keq më vjen se do të shkoja me veturën e Bujar Leskajt. Jo përditë e ke shansin të udhëtosh me makinën e kryetarit të KLSH-së, me shoferë, truproja e benefite të tjera. Shpresoj që kjo “sakrificë” imja të justifikohet, duke besuar se ky shkrim të tërheqë sadopak vëmendjen e shtetit dhe opinionit publik për atë shërbim të madh që këta martirë i bënë kombit e popullit tonë duke sakrifikuar jetën për fjalën e lirë dhe demokracinë.

Ku ka humbur Ministri i Kulturës Aldo Bumçi?

Nga Griselda Qosja

U

I nderuar zoti Ministër i Turizmit, Kulturës, Rinisë dhe Sporteve

roj që këto fjalë t’ju gjejnë sa më mirë. Ju shkruaj kështu hapur nëpërmjet një gazete me urimin se ndoshta edhe mund ta lexoni, sepse në kohën që bën është vështirë të takosh një ministër kështu nga hiçi, në mos paç tjetër status veç atij të qytetarit të thjeshtë, sikundër unë.

Ju shkruaj sepse dua t’ju pyes: ç’bëhet me Lidhjen e Shkrimtarëve e të Artistëve të Shqipërisë? Kam dëgjuar dikur se godina Lidhjes u mor rreth gjashtë vjet më parë, por a ju dha një tjetër në këmbim?

Më lejoni t’ju kujtoj, zoti Ministër, se Lidhja e Shkrimtarëve u krijua në vitin 1945, ndërsa Lidhja e Artisteve më 1949. Pastaj, siç mund ta dini, më 1957 u bashkuan nën një emër: “Lidhja e Shkrimtarëve dhe Artistëve të Shqipërisë”, me president nderi Fan Nolin, i cili nuk do të qe i vetmi emër i spikatur i Lidhjes. Do të vinte më pas Dhimitër Shuteriqi, Dritëro Agolli, Bardhyl Londo, Xhevahir Spahiu, Zyhdi Morava e me radhë emra të tjerë të ndritur të letërsisë sonë.

Eh, zoti Ministër, e dini që në atë kohë botoheshin tërë ato revista letrare?! Ishte letërsia jonë, literatura jonë, “Nëntori”, e përjavshmja “Drita”, “Bota letrare”, revista në gjuhën franceze “Les lettres Albanaises”, ndërsa tani, sapo lindin (nëse lindin), destinohen të vdesin. Ja, për shembull, merrni me mend se ç’i duhet të heqë një të riu që shkruan që të lexohet sot. Gazeta letrare s’ka e s’ka, por edhe botues sikur nuk gjenden. Se nuk është si në Perëndim, po nuk pate para sot, këtu nuk boton dot asgjë.

Ju nuk e dini, por ka shumë të rinj të talentuar, zoti Ministër i Rinisë dhe Kulturës, mjaft të endeni një herë hapësirës virtuale e do të gjeni shkrime fort të mira, shkruesit e të cilave me pak mbështetje ç’shkrimtarë që do të bëheshin! Se këtu infrastrukturë nuk ka, e vështirë të bëhen pa mbështetje.

Unë e di, zoti Ministër, që ju e vlerësoni librin si themelin e kulturës së kombit, se kështu shkruhet në faqen në internet të Ministrisë. E besomëni, u gëzova që ministria e quan detyrë të sajën të hartojë dhe të zbatojë një politikë kulturore mbi librin, madje edhe më tepër, se ka edhe një strategji, e cila synon të mbështesë dhe të nxisë fuqishëm krijuesit e vendit, sepse, sipas jush, kultura është fusha par exellence e ruajtjes dhe kultivimit së gjuhës shqipe dhe identitetit kulturor të shqiptarëve.

E bie dakord me ju: letërsia është jetike për vendet e vogla si ky yni, është mbijetesë, kumtesë e mbi të gjitha mision. Ne kemi shkrimtarë të mirë, të rinj e të vjetër, por duhet t’i vlerësojmë në kohë, jo kur të kujtohet bota për ta, të kujtohemi edhe ne. Letërsia për vendet si ky yni, zoti Ministër, nuk është një argëtim mondan e një lodër për të mbushur vagullinë e jetës, por mjet për t’i shpëtuar zymtësisë, për të ëndërruar dhe shpresuar. Është mjet i fjalës, e cila rrallë e tek dëgjohet në anët tona. Është e vërtetë që në Ministri ju keni hartuar edhe një strategji mbi zhvillimin sektorial së kulturës së shkruar, ku thuhet se tregu i librit është një treg liberal dhe i privatizuar në të gjithë sektorët, e gjithaq vini në dukje një serë problemesh, por për zhgënjimin tim e të kujtdo të interesuar për të lexuar këtë strategji, nuk ka asnjë të dhënë se si do të përmbushni objektivat kryesore. Mendoj se kjo është e rëndësishme shumë, se mbështetja nuk vjen veçse nga falet, sado fort të rëndësishme të jenë këto, zoti Ministër.

Ju shkruaj, zoti Ministër, që në mundshi të ktheni vëmendjen drejt artit dhe letërsisë në këtë vendin tonë, ku mecenët janë me të zhdukur se dinozaurët, e t’u jepni një dorë, jo vetëm sepse duhet, por edhe se mundeni, atyre për të cilët letërsia dhe arti janë gjithçka.

12

« gossip

E mërkurë 17 korrik 2012 •

Kaitlyn Leeb, kjo është aktorja bukuroshe me... tre gjokse Fillimisht ishte një lloj sensacioni gjatë daljes së trailerit të filmit, në muajin e kaluar. Por aktorja Kaitlyn Leeb, me siguri që ka befasuar fansat dhe të gjithë kuriozët, kur u shfaq gjatë “Comic Con” në San Diego, në fundjavë. Zeshkanja, e cila luan rolin e prostitutës me tre gjokse në risjelljen e filmit klasik të vitit 1990, “Total Recall”, tërhoqi jo pak vëmendjen, duke treguar me një fustan shumë të hapur gjoksin e saj të veçantë. Bukuroshja mahnitëse, që mban një gji të tretë me protezë në film, e veshi sërish atë, me synimin për të bërë promovimin e filmit të ri. Tepër mahnitës ka qenë edhe fustani i saj i kuq, me thjesht një rrip që i mbulonte pjesën e përparme. E gjitha ishte plotësuar me një pallto të tejdukshme dhe disa çizme të zeza mbi gju. Shfaqja e Leeb në film po krijon aq shumë bujë, sa që ajo ka errësuar pothuajse dy aktoret kryesore të filmit, Kate Beckinsale dhe Jessica Biel.

Babai i Adele: Më jep dhe një mundësi Mark Evans është duke lutur vajzën e tij Adele që ta falë pasi ka frikë se kurrë nuk do të mund t’i shoh nipat e mbesat.

Këngëtarja 24-vjeçare është duke e pritur fëmijën e parë me Simon Konecki-n, ndërsa babai i saj Mark Evans ka filluar t’i shtojë përpjekjet për një pajtim të mundshëm. Evans e kishte braktisur Adele-n dhe nënën e saj, Penny-n, kur ajo i kishte vetëm tri vjeç. “Nëna më thirri dhe më tha se Adele është shtatzënë, gjëja e parë që ndjeva në atë moment është një gëzim i madh. Megjithatë, ky gëzim u shndërrua në ndjejnë të keqe kur e kuptova që Adele nuk dëshiroi vetë të ma thoshte këtë lajm. Më duket se as që e kishte ndërmend ta bënte një gjë të këtillë”, tha Mark Evans për “Sunday Mirror”. “Më shumë se çdo gjë dëshiroj të jem pjesë e jetës së saj, por dëshiroj edhe ta shoh nipin apo mbesën time. Po ballafaqohem me faktin se ndoshta kurrë edhe nuk do t’i takoj dhe kjo ma shkatërron zemrën. Natyrisht, nuk kam qenë baba i mirë dhe është dashur të jem me të derisa rritej, por tani e lus të më japë edhe një mundësi”, tha babai i Adele-s.

Kate Hudson “çmendet” pas meshkujve Aktorja joshëse Kate Hudson ka pranuar se kur ka qenë në moshë të re, nëna e saj kishte qenë e shqetësuar për interesimin e madh që kishte shprehur ajo për meshkujt. Aktorja e filmit “Bride Wars” që nga shkurorëzimi me rokerin e grupit “Black Crowes”, Chris Robinson, në vitin 2006, ka qenë në lidhje me aktorët, Owen Wilson dhe Dax Shepard, me çiklistin Lance Armstrong, etj., ndërsa që nga viti 2010 është në lidhje me Matthew Bellamy. “Gjithmonë kam qenë e çmendur pas djemve. Kur isha 16-vjeçare nëna ime shqetësohej shumë për interesimin e madh që shprehja unë për gjininë e kundërt. Gjithmonë kam pasur një të dashur. Dhe kur ndodh ndonjëherë që për një periudhë të caktuar të mos të kem ndonjë mashkull afër vetes atëherë ‘çmendem’, se nuk mund të rri pa të dashur”, tha Hudson. Kjo aktore së fundi deklaroi edhe se pëlqen zhveshjen para kamerave dhe fotoaparateve dhe një gjë të tillë do ta bëjë edhe në të ardhmen, sepse ndihet për mrekulli pas një veprimi të këtillë.

Mick Jagger, i çmendur pas Angelina Jolie

Y

lli i grupit Rolling Stones, Mick Jagger, ishte njohur me Angelinën gjatë xhirimit të spotit ‘Anybody Seen My Baby’. E kishte thirrur gjatë kohë në telefon, duke e bindur që të takoheshin... Në librin e tij “Mick: The Wild Life and Mad Genius of Jagger” (Mick: Jeta e Shfrenuar dhe Gjenialiteti i Tërbuar i Jagger), autobiografi, Christopher Andersen, shkruan se për rok-këngëtarin e njohur, Mick Jagger (69) asgjë nuk ishte aq e parezistueshme sa një grua e bukur që tashmë i takonte një mashkulli tjetër – mundësisht, po qe se ai dikushi do të ishte ndonjë mik i tij, gjithashtu yll i rok muzikës. Kështu, sipas autobiografisë së Jagger, ky i fundit ia rrëmbeu jo një po tri të dashura këngëtarit Eric Clapton. Ish-gruaja e tij shpesh e kërcënonte me ndarje, edhe pse gjithmonë i kthehej pas, kur ylli i Rolling Stones e mbulonte me dhurata, lule dhe letra dashurie. Dukej se gjithçka ishte në rregull me raportet mes tyre edhe atëherë kur, në vitin 1997, gruaja e tij, Jerry Hall e njoftoi se ishte shtatzëne

me fëmijën e tyre të katërt. Asokohe Mick udhëtoi drejt New York-ut, për të xhiruar spotin e këngës ‘Anybody Seen My Baby’. Pikërisht në atë kohë vëmendjen e tij e tërhoqi vajza që në spot luante rolin e striptistes. Ishte pikërisht Angelina Jolie, sot 37 vjeç asokohe vetëm 22 vjeç.

“Ajo më frikëson nga pak”, thoshte atëherë Jagger, të cilin Angelina e tërhiqte tejmase. Atëbotë, Angie ishte e martuar me Johnny Miller, një martesë kjo që zgjati pak. Por, që atëherë ajo kishte një lidhje me aktorin, Timothy Hutton. Jagger e kontaktonte shpesh me telefon, derisa Angie vendosi të takohej me të. Takimi ndodhi në Florida. E, pas një fundjave të kaluar së bashku, Mick dëshironte shumë më tepër se kaq. Thirrjet e tij drejtuar aktores me kohë u shndërruan në thirrje dëshpëruese. Një mike e afërt me nënën e Angelina Jolie, e cila kishte dëgjuar disa nga thirrjet e Jagger drejtuar kësaj të fundit, thekson se muzikanti shpeshherë mezi i mbante lotët.

Pas një periudhe të mundimshme, Jagger arriti të binte Angelina’n që të takoheshin sërish. Prej atij momenti lidhja mes tyre zgjati plot dy vjet.

Në një rast, teksa mundohej të bindte Angelina’n që t’i bashkohej në një turne nëpër Brazil, bisedën e ndërpreu gruaja e Jagger, Jerry, e cila po e thërriste atë për t’i treguar se ishte bërë nënë për herë të katërt – kishte lindur djalin e Jagger, Gabriel.

Në atë moment Angelina refuzoi t’i bashkëngjitej këngëtarit në turne, kështu që Jagger “u detyrua” që atje të kënaqet me modelen dhe aktoren braziliane, Luciana Morad. Dashnorja e tij e re, ndërkohë iu bashkua atij edhe në koncertet që grupi mbajti në disa shtete të tjera – madje me shpenzimet e veta. Disa muaj më vonë, Morad i tregoi se ishte shtatzënë, një lajm që e tmerroi gruan e Jagger, Jerry.

Ndërkohë, muzikanti zevzek e mashtroi atë edhe me dadon e fëmijës së tij, me të cilën kishte marrëdhënie intime.

Më 15 janar 1999 Jerry bëri kërkesë për divorc nga Jagger,dhe si arsye nënvizoi disa mashtrime që ishin bërë në kurriz të saj. Christopher Andersen, autor i biografisë së re të Jagger, në librin për yllin e grupit Rolling Stones përmend edhe një lidhje tjetër që ky i fundit kishte me ish-këngëtaren dhe ish-zonjën e parë të Francës, Carla Bruni.

Mbidoza, arsyeja e vdekjes së djalit të Stallones

D

jali i Sylvester Stallone mund të ketë ndërruar jetë si rrjedhojë e mbidozës së ilaçeve, pas një operacioni kompleks dentar, deklaroi nëna e tij, njëkohësisht bashkëshortja e parë aktorit, Sasha Czak. Në komentin e parë publik që prej vdekjes së Sages, ajo zbuloi se iu lut të birit që të mos mbingarkonte veten dhe të ndante operacionet në gojë në disa ditë të ndryshme. 36-vjeçari u gjet i vdekur në banesën e tij dy javë pasi hoqi pesë dhëmbë brenda ditës. Një mjek ligjor konfirmoi se në dhomën ku u gjet i ndjeri kishte disa shishe me qetësues, por nuk është konfirmuar ende nëse ato kishin një rol në vdekjen e djalit të madh të Stallones. Analizat e toksikologjisë duan 4-6 javë që të dalin dhe vetëm atëherë do të mësohet nëse mbidoza ishte pas vdekjes së 36-vjeçarit Sage Stallone. Nga të dhënat paraprake, nuk përjashtohet që arsyeja e vdekjes të ketë qenë vetvrasja. Sipas mjekut që e gjeti, Sage jetonte në kushte të mjerueshme, në një dhomë të pistë dhe të mbushur me bishta cigaresh e alkool, prandaj ka të dhëna se ai mund t’i ketë marrë jetën vetes në një moment depresioni.

gossip • E mërkurë 17 korrik 2012

»

13

Lamtumirë Lord

legjendari i “Deep Purple”

Victoria tregon këmbët super të holla

Pornostarja

bëhet vullnetare në spital

Bashkë me prindërit duke parë ndeshjen e basketbollit ishte edhe vajza e madhe e çiftit presidencial. Harmony Rose ka më shumë se 200 filma të xhiruar gjatë viteve 2004 dhe 2010. Por 29-vjeçarja tani ka lënë botën e filmave hard për t’u bërë vullnetare në spitalin e ndihmës së shpejtë Emergency Medical Technician.

Disa funksionarë të lartë pasi zbuluan të shkuarën e saj në botën e pornos, i janë vënë kundër. Sipas Huffington Post, ndaj saj u bë denoncim nën argumentin se ndikimi i saj në publik dhe te pacientët nuk është i mirë.

Deri në pritje të vendimit përfundimtar, ish-pornostarja vijon punën si vullnetare, ndërsa qindra mijëra vetë janë vënë në mbështetje të saj.

J

on Lord, ish-tastieristi i grupit rock “Deep Purple”, ndërroi jetë ditën e hënë në moshën 71-vjeçare. Lord, i cili ishte bashkëautor në shumë këngë legjendare të grupit, përfshi “Smoke on the Water”, u diagnostikua në gusht 2011 me një formë të avancuar tumori në pankreas. Gjithashtu bashkëthemelues i “Deep Purple” në vitin 1968, Lord luajti edhe me grupe si “Whitesnake” gjatë karrierës së tij. “Jon largohet nga errësira në dritë”, shkruhej në një komunikatë të familjes së tij, e cila i qëndroi mbi kokë në orët e agonisë, në një spital në Londër. I formuar si një pianist klasik, Lord u ndikua gjithashtu nga bluzi dhe xhazi gjatë karrierës së tij, duke revolucionarizuar kështu rrymën e rrokut, në të njëjtën kohë që u shndërrua në një pioner të “heavy rrock”. Gjithashtu një autor tekstesh, Jon luajti një rol thelbësor në dy albumet që përjetësuan “Deep Purple” në vitet 1970, “Deep Purple in Rock” dhe “Machine Head”. Grupi më pas u nda në vitin 1976, por u ribashkua në 1984, me Lord që ishte anëtari më stabël i grupit, deri në largimin e tij përfundimtar në vitin 2002. Në vitet e arta, “Deep Purple” përbëhej nga një katërshe e famshme, që përveç Lord përfshinte këngëtarin Ian Gillan, bateristin Ian Paice, basistin Roger Glover dhe kitaristin Ritchie Blackmore. I lindur më 9 qershor 1941 në Leiçester, Angli, Jon Lord nisi të luante piano që në moshë të hershme, ndërsa studioi në moshë të rritur për dramaturgji, ndonëse nuk e ushtroi kurrë këtë profesion.

Barack-Michelle, puthje publike Barack Obama, edhe pse spektator në një ndeshje basketbolli, arriti të tërheqë sërish vëmendjen e turmës. Presidenti u filmua nga Kiss Cam, gjatë një pushimi ndeshjeje mes ekipeve olimpike amerikane dhe braziliane, ndërsa puthte gruan e tij Michelle.

Puthja shkaktoi ovacione në ambientet sportive, ndërsa qindra të pranishëm dhuruan duartrokitje të ngrohta për Presidentin, i cili është përfshirë në garën e ethshme elektorale.

Zakonisht ajo i mbulon këmbët me fustanet e saj nën gju dhe me një palë çizme të gjata. Por kësaj radhe Victoria Beckham ka treguar këmbët e saj super të holla me një palë xhinse ndërsa është fotografuar në aeroportin e Luton. Nëna e katër fëmijëve duket në formë të shkëlqyer me këtë veshje. Xhinset ishin aq të gjata sa nuk lejonin të shihje këpucët e larta që kishte Victoria. Zonja Beckham ishte bashkë me djalin Cruz, ndërsa priste avionin për fluturimin e radhës.

Kardashian, zbulohet VIP-i që i "vodhi" virgjërinë Duket se Kim Kardashian nuk mund të mos jetë në qendër të vëmendjes së mediave për asnjë çast duke prodhuar përherë lajme sensacionale. E ndërsa vetëm para pak javesh ajo rrëfeu per Oprah Winfrey se e kishte humbur virgjerinë në moshën 14-vjeçare, me një mik të familjes se tyre, tashmë ka zbuluar se mashkulli për të cilin ajo fliste nuk ishte kush tjeter veçse nipi i Michael Jackson. Lajmin e bën publik ish-dadoja e Kardashian, e cila rrëfen se Kim dhe TJ Jackson ishin çift për një kohë të gjatë kur ajo ishte adoleshente dhe pa u bërë akoma e famshme.

14

« bota

E mërkurë 17 korrik 2012 •

DREJTESIA Mes krimit dhe ndëshkimit

N

jë herë e një kohë thuhej se shpata e tij nuk kishte mill: kushdo mund të mbetej viktimë. Për shkrimtarin rus, Leon Tolstoi, ishte simbol i padrejtësisë, për shkrimtarin amerikan Henry Mencken ishte ndër gjërat më të vështira për t’u duruar. Ka nga ata që e kanë krahasuar me një rrjetë merimange, të tjerë me një fatkeqësi publike, të tjerë akoma kanë pranuar se është e njëjtë për të gjithë, por vetëm nëse janë kriminelë.

Sot, sondazhet thonë se në Pekin dhe në Moskë nuk kanë besuar asnjëherë tek ajo, por institucioni (mes fajtorëve në liri dhe të pafajshmëve prapa hekurave) ka pësuar të çara edhe në perëndim.

E megjithatë, nuk mund të bëjmë pa drejtësinë.

Mbrojtje sociale Penalisti Franco Cordero, në një prej librave të tij më të famshëm dhe të kritikuar, “Vëzhguesit” vëren se të jetosh në boshllëkun normativ, duke refuzuar rregullat dhe dënimet, është po aq e pamundur sa edhe të jetosh në boshllëkun atmosferik: sistemet penalë, nga Kaini e më vonë janë një kërkim i palodhur teknikash dhe strukturash për të mbajtur pushtetin dhe siguruar rendin.

E drejtë apo e përmbledhur qoftë, drejtësia i ka rrënjët e veta në tabutë e popullsive primitive. Dhunimi i trupit dhe pronës së anëtarëve të një klani nënkuptonte të ndizje zemërimin e perëndive, dhe për ta shmangur këtë, flijimi i agresorit dukej i pashmangshëm. Dënimi mund të jepej nga një individ i vetëm, por ekzekutimi në grup ishte edhe më efikas: vrasja me gurë e një të dënuari (aplikohet edhe sot në shumë vende islamikë) kompromentonte të gjithë, ishte antidot i tundimit për të imituar fajtorin dhe u ofronte ndëshkuesve një mundësi që të kryenin me të drejtë një akt të krahasueshëm me atë që kishin pësuar.

Sy më sy Një prej përmbledhjeve më të lashta të ligjeve të skalitura në gur është kodi i Hammurabit, i gjendur në Susa (Irani i sotëm) nga një ekip arkeologësh francezë. Hammurabi, mbreti i Babilonisë në vitin 1700 para Krishtit, bëri publike 282 dënime që shtriheshin nga krimet e kryer në hapësirë familjare deri tek përgjegjësitë e ndërtuesve

Ishin Iluminizmi dhe e drejta napoleonike (me idetë e tyre të barazisë sociale dhe të drejtave njerëzore) që hodhën bazat për sistemet penalë modernë, mes shekujve XVIII dhe XIX. Për herë të parë burgosja u klasifikua si një dënim dhe jo si paradhomë e ndëshkimit. Filozofë si Zhan Zhak Ruso në Francë dhe Cezare Bekaria në Itali folën për domosdoshmërinë e një shteti moral, si dhe heqjen e torturës dhe dënimit me vdekje

Cezare Bekaria

Zhan Zhak Ruso

të shtëpive, nga vrasjet tek grabitjet. Kodi parashikonte shpesh ligjin e talionit, sipas të cilit ndëshkimet duhet të korrespondojnë me dëmin e pësuar: vrasja ndëshkohej me vdekje, vrasja e një të riu korrespondonte me ekzekutimin e djalit të vrasësit. Nëse krimi nuk ishte trupor, ndëshkimi jepej në bazë të shkeljes që ish bërë kundrejt shoqërisë (dhe shtresës së të akuzuarit).

Ky ligj u aplikua edhe më vonë nga grekët dhe romakët, madje edhe nga disa komuna italiane deri në shekullin XVIII.

të shprehej në kohën më të shkurtër të mundshme. Për shekuj të tërë ishin shumë të paktë ligjet e shkruar: u desh të pritej përhapja e praktikave tregtare dhe lindja e një klase të re drejtuese që sistemi penal grek të kodifikohej (diku rreth shekullit V para Krishtit).

Por ishte ende vetëm fillimi.

Proceset e parë Ideja e një procesi publik lindi në Greqinë e lashtë.

Një qytetar çfarëdo i Athinës mund të kërkonte që të niste një proces, si në rastin kur ishte viktimë e një krimi, ashtu edhe kur ishte dëshmitar i një shkeljeje. I akuzuari nuk kish të drejtë për avokat, por mund të paraqiste, për mbrojtjen e tij, kujtime të shkruar nga profesionistë (që quheshin logografë). Kohëzgjatja e debatit (zakonisht disa dhjetëra minuta) shënohej nga një gotë me ujë që zbrazej dhe magjistrati kufizohej të verifikonte që procedurat respektoheshin. Dënimi jepej nga një juri popullore që (për të shmangur përpjekjet për korruptim) duhej

I barabartë për të gjithë I pari aparat juridik koherent ishte ai i Dymbëdhjetë tryezave romane (451 para Krishtit) që futën rregullat e të drejtës publike dhe private dhe që shtysën e morën pikërisht nga grekët. Tryezat vendosnin barazinë civile mes patricëve dhe plebejve dhe për herë të parë sanksiononin themelin e shtetit tek ligjet. Ciceroni (shekulli I para Krishtit) rrëfen që në kohën e fëmijërisë së tij të gjithë duhej t’i njihnin përmendësh Tryezat, por përdorimi i tyre ra më vonë (origjinali i Kodit u dogj gjatë zjarrit të Romës në 390 para Krishtit).

Sot, nga kodi i Tryezave kanë mbetur vetëm disa lajme fragmentarë: dokumenti disiplinonte proceset, ndalonte norma në favor apo kundër një qytetari dhe mbronte familjen; por parashikonte edhe që të sapolindurit me keqformim të hidheshin në det, miratonte vrasjen e një hajduti të kapur

në flagrancë dhe djegien në turrën e druve të piromanëve.

Gjatë proceseve romakë debutuan avoketërit, dëshmitarët dhe provat dokumentare dhe vendimi final u takonte pretorëve, magjistratëve të privuar dhe jurive të fisnikëve. Kishte raste kur bëhej edhe marrëveshje mes palëve, por në shumicën e rasteve mbizotëronin hakmarrja private dhe korrupsioni: prerja e kokës dhe prerjet e gjymtyrëve ishin në rend të ditës dhe, në mungesë të treguesve bindës, ai që fitonte ishte ai që mundej të kishte avokatin më të mirë, oratoria e të cilit ndiqej dhe duartrokitej nga qindra vetë.

Për krime kundër shtetit (si tradhëtia e lartë) dënimi kapital ishte pothuajse i sigurt.

E drejta romake, në periudhën republikane u zhvillua me hapa të mëdhenj (ligjet

shkruheshin, por zbatimi i tyre ishte tjetër gjë), por u ndal menjëherë me ngjitjen e perandorisë, kur u vendos një sistem inkuizator dhe, në krahasim me të kaluarën, koncepti i pranimit të fajësisë: nuk i takonte më akuzës të demonstronte përgjegjësinë e të akuzuarit, por i takonte të akuzuarit të vërtetonte pafajësinë e tij.

Inkuizitorë Pas rënies së perandorisë romake dhe një periudhe anarkie juridike relative (deri me ardhjen e Charlemagne, në vitin 800 praktikat në përdorim ishin nga më të ndryshmet) u vendos gradualisht, në Itali dhe në Francë, Inkuizicioni i shenjtë. Ishte njësoj si të bie nga tigani në prush.

“Peshkopët u ngarkuan me çrrënjosjen e mëkatit për të mbrojtur komunitetet e tyre”,

shpjegon Giuseppe Campesi, studiues i Filozofisë dhe të drejtës në Universitetin e Barit. “E bënë edhe duke nisur gjuetinë e heretikëve dhe të shtrigave. Nuk kish nevojë që dikush të ngrinte një akuzë: autoriteti mund të vepronte në autonomi dhe fshehtësi të plotë, edhe pa dijeninë e të akuzuarit”.

Metodat, që ishte një projekt politik dhe fetar, u pa si një shans nga princër dhe sovranë: bindja që shteti duhej të mbrohej me çdo mjet i bëri magjistratët, që atëherë konsideroheshin si mbajtës të të vërtetave absolute, që të ndiqnin të akuzuar edhe në bazë të “zërave që qarkullonin”: për të akuzuarin që vihej praktikisht para makinës së drejtësisë, ishin shumë të paktë shanset që t’i shpëtonte dënimit. Kush kishte para mjaftueshëm mund të blinte pandëshkueshmërinë (por nuk kish asnjë garanci për kohëzgjatjen e saj), ndërkohë që për masat ndëshkimet u bënë gjithnjë e më të rëndë.

Në Piemonte, në Toskanë, në rajonet transalpinë dhe në shtetin papnor inkuizicioni (i ushtruar nga gjykata eklesiastike apo civile) vazhdoi të paktën deri në fundin e vitit 700. “Ideja ishte që e keqja mund të fshihej kudo dhe, për të shmangur përhapjen, ajo duhej të çrrënjosej”, vazhdon Campesi. “Mes dyshimit dhe fajësisë, vija ndarëse ishte shumë e lëvizshme dhe për të marrë rrëfimin e të akuzuarit çdo mjet konsiderohej i ligjshëm”.

bota • E mërkurë 17 korrik 2012

SHEMBULLI

Teatri i dënimeve ekzemplare Që nga Roma e lashtë deri në Mesjetën e vonë (dhe më tej) me dhjetëra ligje kanë sanksionuar që, pa prova, askush nuk mund të dënohet. Por shpesh herë, arbitri ka dominuar historinë e ndëshkimeve. Shmangia e normave ka qenë për shekuj të tërë një praktikë e konsoliduar, duke i transformuar proceset dhe dënimet në një lloj teatri në dobi të komunitetit. E demonstrojnë këta dy shembuj të nxjerrë nga kronikat. Vullnet superior. Në Romën perandorake, elementët e pabindur, kur nuk kishte ligj që të justifikonte dënimin maksimal, futeshin brenda një lëkure kafshe dhe hidheshin në det.

Metoda mafioze, do të thuhej sot. Por atëherë thuhej se ky ishte vullneti i perëndive. Me vullnetin e turmës, ndërkohë u ngrit një gjykatë franceze në mesin e viteve 700: 64 vetë u dënuan me vdekje pas marrjes në pyetje dhe, për të kënaqur popullatën që kërkonte hakmarrje (edhe pse nuk është e qartë për çfarë krimesh), të dënuarit lidheshin dy e nga dy dhe më pas vendoseshin para zjarrit të tre topave: këta nuk mjaftonin dhe ishte e domosdoshme t’u jepej fund me mushqeta. Zhgënjimi i popullit ishte shumë i madh.

Me pretekstin e dënimit biblik (krimet ishin mëkate) u ekzekutuan jo vetëm keqbërës profesionistë, por edhe mijëra ciganë, të huaj dhe vagabondë: torturat kryheshin rregullisht dhe çonin pothuajse gjithmonë në rrëfimin edhe për krime inekzistentë dhe më pas dënimin, ndërkohë që mbrojtja nuk ishte veçse një gur pengues. Vetëm nëse i akuzuari u mbijetonte torturave të hetuesve do të demonstronte pafajësinë e tij.

Diçka thuajse e pamundur.

Për të kuptuar Inkuizicionin spanjoll, i cili filloi nga fundi i shekullit të XV-të, duhet t’i hedhim një sy të shpejtë pararendëses së tij, Inkuizicionit mesjetar. Megjithatë, përpara se ta bëjmë, është e rëndësishme që të presupozohet se bota mesjetare nuk ishte bota moderne. Për njerëzit e Mesjetës feja nuk ishte diçka për t’u kryer vetëm në kishë. Ishte shkenca e tyre, filozofia e tyre, politika e tyre, identiteti i tyre dhe shpresa e shpëtimit e tyre. Nuk ishte një preferencë personale e individit, por një e vërtetë universale e padiskutueshme.

Kështu, herezia e godiste në zemër atë të vërtetë.

Përveçse mallkonte heretikun, vinte në rrezik atë që i qëndronte në krah dhe prishte teksturën e komunitetit.

Në këtë aspekt, evropianët mesjetarë nuk qenë të vetëm.

Qëndrimi i tyre pranohej edhe nga shumë kultura në të gjithë botën. Praktika moderne e tolerancës fetare është relativisht e re dhe,

gjithsesi, vetëm perëndimore.

Autoritetet shekullare dhe ekleziale të Evropës mesjetare e përballonin herezinë në mënyra të ndryshme. E drejta romake e barazonte herezinë me tradhtinë.

Kur banorët e një fshati kapnin një të dyshuar për herezi dhe e çonin përpara zotërisë vendas, si do të kish qenë i mundur një gjykim? Si do të kish mundur një laik analfabet të përcaktonte kredencat e të akuzuarit si heretike ose jo? Dhe në çfarë mënyre dëshmitarët do të dëgjoheshin dhe vlerësoheshin?

Inkuizicioni mesjetar daton nga viti 1184, vit në të cilin Papa Luçi i III-të u dërgoi një listë herezish peshkopëve të Evropës dhe i urdhëroi ata që të merrnin një rol aktiv në përcaktimin e faktit nëse të akuzuarit për herezi qenë praktikisht fajtorë. Më shumë se të mbështeteshin mbi gjykata shekullare, zotërinj vendas apo deri të rrezikonin lançime nga egërsia popullore, peshkopët qenë ftuar të verifikonin akuzat për herezi në vetë dioqezat e tyre, nëpërmjet shqyrtimit të ekleziastëve kompetentë që të dinin të përdornin të drejtën romake. Me fjalë të tjera, që të dinin të kryenin një "hetim" (nga këtu termi "inkuizicion"). Nga perspektiva e autoritetit shekullar, heretikët qenë tradhtarë të Zotit e të Mbretit dhe, për pasojë, meritonin vdekjen.

Kurse nga perspektiva e

Kishës, heretikët qenë dele të hutuara, të larguara nga grigja. Për sa barinj, Papa dhe peshkopët kishin detyrimin që ti çonin këto dele në vathë, ashtu si Bariu i Mirë i kish urdhëruar ata. Kështu, atje ku sovranët tentonin të ruanin mbretëritë e tyre, Kisha kërkonte që të shpëtonte

shpirtra. Inkuizicioni u ofroi heretikëve një rrugëdalje për të shmangur vdekjen dhe për t’u kthyer në komunitet. Pjesa më e madhe e të akuzuarve për herezi nga Inkuizicioni mesjetar u çlirua nga akuzat, dhe vendimi i tyre u pezullua.

Atyre të gjetur fajtorë për

gabime të rënda ju lejua që ta rrëfenin mëkatin e tyre, të pendoheshin dhe të rifuteshin në Trupin e Krishtit.

Me futjen e françeskanëve dhe të dominikanëve, në fillimet e shekullit të XIII-të, i dha papatit një trup fetar të kushtuar, që i drejtoi jetët e komponentëve të tij nga shpëtimi i botës. Pasi urdhri i tyre ishte krijuar në mënyrë të shprehur për të luftuar heretikët dhe predikuar fenë katolike, dominikanët u bënë veçanërisht aktivë në Inkuizicion. Në përputhje me ligjin më progresist të kohës Kisha në shekullin e XIII-të ngriti gjykata hetimore të varura nga Roma më shumë sesa nga peshkopët vendas. Për të garantuar respektimin e të drejtave dhe uniformitetin e trajtimit, u shkruan manualë për inkuizitorët. Bernardo Gui, sot i njohur më mirë si inkuizitori fanatik dhe mizor i romanit Emri i trëndafilit, shkroi një manual shumë influencues për epokën. Nuk ka asnjë arsye për të besuar se Gui ishte disi i ngjashëm me portretin e romanizuar të tij. Nga shekulli i XIV-të, Inkuizicioni mundi të gëzonte kompetenca më të mira ligjore të disponueshme mbi sheshin. Zyrtarët e Inkuizicionit qenë të diplomuar dhe të specializuar në drejtësi dhe teologji.

Nën akuzë Në zonat veriore të Evropës (Anglia në krye, ku Kisha nuk ishte e pushtetshme si në Spanjë, Francë

»

15

apo Itali) u zhvillua një sistem penal i ndryshëm, i quajtur akuzator. Kur denoncohej një krim, të akuzuarit i jepej mundësia të mbrohej përpara një jurie popullore. “Procesi merrte formën e një sfide”, tregon Campesi. “Dhe debati zgjidhej përmes mekanizmave irracionalë të provës: duele, marrëveshje, apo dëshmi me betim. Në rastin e parë, debati zgjidhej me forcë. Në të dytin përmes ritualeve magjikë, si për shembull të ecurit mbi qymyr të ndezur (kush rezistonte kishte mbështetjen e perëndive dhe e fitonte çështjen). Në të tretin mbështeteshin në reputacionin social të palëve: kush kish më shumë mbështetje, kishte dhe të drejtë ndaj tjetrit”.

Pas shekullit XIII mbizotëroi buon sensi dhe proceset, në sistemin akuzator nisën të bazohen në përplasjen dialektike, mes të akuzuarit dhe akuzuesit, si dhe mbi aftësinë për të prodhuar prova. “Edhe në këtë rast nuk mund të ishe i sigurtë që do të mbërrihej në një të vërtetë absolute, më shumë pritej një e vërtetë formale”, saktëson Campesi. “Diçka e ngjashme ndodh edhe sot në sistemin gjyqësor amerikan, ku aftësia për të bindur jurinë përbën një element qendror”.

Parandalimi Megjithatë, ishin Iluminizmi dhe e drejta napoleonike (me idetë e tyre të barazisë sociale dhe të drejtave njerëzore) që hodhën bazat për sistemet penalë modernë, mes shekujve XVIII dhe XIX. Për herë të parë burgosja u klasifikua si një dënim dhe jo si paradhomë e ndëshkimit. Filozofë si Zhan Zhak Ruso në Francë dhe Cezare Bekaria në Itali folën për domosdoshmërinë e një shteti moral, si dhe heqjen e torturës dhe dënimit me vdekje. Për Bekarian, e rëndësishme ishte të parandaloheshin krimet, të garantohej një mbrojtje e barabartë për të gjithë, si dhe të futeshin dënime që të ishin në gjendje të riedukonin të dënuarit, dhe jo vetëm nga ata që shkatërronin fizikun dh epsikikën.

Burgimet e përjetshëm dhe varjet në litar nuk do të kishin asnjë efekt frenues mbi komunitetin. “Sistemi penal që doli nga kjo, pas një debati të ashpër, ishte një sistem i përzierë, me një fazë të parë inkuizitore (ku hetimet i kryente gjykatësi instruktor) dhe një fazë të dytë akuzatore, ku shkohej në proces dhe mbrojtja vihej në dijeni për akuzat”, shpejgon Campesi. “Mekanizmi ishte ende i paekuilibruar në favor të akuzës, që në fazën e parë mund të vepronte në fshehtësi, por ishte bërë gjithësesi një hap i madh përpara.

Ky sistem ka karakterizuar shumë vende evropianë deri në dekadat e kaluara: në Itali, në vitin 1988 u hoq gjykatësi instruktor dhe u futën figurat e ministrisë publike dhe gjykatësit për hetimet paraprake. Mekanizmi u bë kështu tërësisht akuzator, apo më garantist. Sigurisht, peshorja e përsosur ende nuk është shpikur, por akuza dhe mbrojtja sot janë në gjendje të luajnë me letra të hapura.

16

« bota

E mërkurë 17 korrik 2012 •

bota • E mërkurë 17 korrik 2012

»

17

18

« ekonomi

E mërkurë 17 korrik 2012 •

ekonomi • E mërkurë 17 korrik 2012

»

19

20

« dossier

E mërkurë 17 korrik 2012 •

Mëkatet e shtetit otoman dhe të diplomacisë Evropiane për Dibrën Nga Albert Kotini (vijon nga numri i kaluar) “Kalendari kombiar, 1901” “Në qershor u bisedua në Dhomën e Deputetëve të Italisë. Duke vështruar buxhetin e Ministrisë së Punëve të Jashtme, disa deputetë folën për Shqipërinë, duke thënë që duhet të kujdeset Italia që të mos e marrë Shqipërinë Austria, se atëherë i vjen dëmi i madh në interesat e Italisë. Mbi këtë pyetje u dhanë shumë fjalë, më të shumtat të mira për ne, duke thënë që Shqipëria duhet të jetë më vete dhe duhet të ndihmohet që të forcohet kombësia etj. Mirëpo edhe disa fjalë janë si llastik dhe mund t’i jepen kuptime të ndryshme. Si përgjigje të këtyre përfoljeve në Dhomën e Deputetëve të Italisë, Prineti, kryetari i Dhomës, tha se Italia me Austrinë janë të bashkuara për të mbajtur Shqipërinë kështu siç është (statukuo), domethënë që të mos e marrë as njëra as tjetra. Sikundër kanë frikë në Itali nga Austria, ashtu edhe në Austri kanë frikë nga Italia për Shqipërinë.

Sido që të jetë, këto fjalë kanë rëndësi të madhe për ne, se ne jemi në gjumë dhe bota na bën pazar me kombin tonë. Çfarë të bëjë bota kur shohin që nuk jemi të zotët të mendojmë për veten tonë?!” *** “Franca me Turqinë i ftohën punët vitin që shkoi. Turqia është mbytur në borxhe dhe as që mendon fare si do t’i lajë huat që ka. Nga ky shkak i borxheve u prish me Francën dhe në gusht 1901 Konstansi, i dërguari i Francës në Stamboll, iku nga ky qytet, domethënë të dy shtetet i prishën marrëdhëniet. Për të shtrënguar Turqinë më tepër, nga fundi i vjeshtës 2të Franca dërgoi 7 anije të Luftës në Mitilinë (Mitilli) dhe Turqia u detyrua që të bëjë çdo gjë që do Franca. Jo vetëm të paguajë huan që i ka ca kombeve ca nga ca, por edhe të tjera punëra.

Me ftohtësinë që ngjau me Francën, Austria u afrua me Turqinë dhe, për të formuar lidhjet e miqësisë midis të dy mbretërive, mori leje nga guverna turke për të hapur shkolla dhe kisha në anët e Shqipërisë, të dënohen ca njerëz që u sollën keq kundër kurorës së Austrisë në Prizren etj.

Por më parë se Austria, Italia në vjeshtë të parë bëri kuvend me Turqinë që të jetë e lirë për ta hapur shkolla në Shqipëri, të hapë posta dhe ca konsullata. Thuhet se Turqia i tregon (shfaq – A.K.) miqësi Italisë që ta ketë kundër Austrisë, sepse kjo kërkon të zbresë poshtë Jeni-Pazarit”. *** Ata, kur i ka kërkuar interesi i atdheut, kanë ndenjur në vendlindje; atje kanë kërkuar të vdesin, pra ku jetuan, punuan e luftuan të parët e tyre.

Në arkivin tonë kombëtar gjenden monografi, kujtime, dokumente për Komitetin Shqiptar të Manastirit dhe ngjarje të tjera. Roli i krahinës dibrane në tërë organizatën e Manastirit në vitet 1896-1905 ka qenë jo thjesht historik, por edhe vendimtar për tri vilajetet: Selanik, Manastir dhe Shkup.

Vetë qeveria austriake që përkrahte çdo lëvizje nacionale të shqiptarëve në Turqi për të qenë të lirë e drejt pavarësisë, si parim politik donin të merreshin vesh më parë me krahinën e Dibrës.

Fehim Zavalani në “Marrëdhëniet e mia me austriakët” shkruan se “qeveria austriake na proponoi të merremi vesh me kryetarin e krahinës Gryka e Madhe e Dibrës për çeljen e 3 a 4 shkollave fillore shqipe e për të cilat z. Krali do të na paguante tërë shpenzimet”.

Po këtu: “Më 1904-1905 z. Kral u transferua në Selanik si kryekonsull dhe në vend të tij erdhi në manastir z. Prohaska gjithë po me atë program. Kjo lëvizje që këto 3-4 vjet filloi të nxjerrë në shesh pemët e farës që i pavdekuri hero i Shqiptarizmës, Abdyl Frashëri, kishte mbjellë në

Dibër dhe që vëllezërit e tij Naim e Sami Frashëri, kishin vaditur me mundimet e tyre. I ndjeri Abdyl bej, kur iku prej Stambollit për në Shqipëri, erdhi në Dibër ku zgjoi mjaft mendimin kombëtar”1.

Po në këtë referencë autori zbulon “Lëvizja greko-bullgare në Maqedoni”, ku shkruan: “Kur neve vepronim në këtë mënyrë, grekërit dhe bullgarët duke vënë në zbatim sistemin e komitave që kishin shpikur që më 1904, filluan të vrasin shoqi.-shoqin sheshazi. Si një nga këto ngjarje do tju tregoj vrasjen e një bullgari të dorës së parë në rrugën e madhe të Manastirit nga ana e një vullnetari grek, Sejfi Novosela (Vllamasi), i cili ndodhi atje në çastin e ngjarjes, na e tregoi me trishtim tmerrin e përpjekjes që kishte bërë.”

“Kur filluan të përsëriten shpeshherë të tilla ngjarje nëpër qytete e nëpër katunde, u kuptua si një katastrofë e pandalueshme dhe atëherë e ndiem që me pendë e me propagandë verbale nuk do të mundnin të siguronin një përfundim

me të vërtetë të dobishëm ose përfundimin e dëshiruar. Prandaj, duke zbatuar parimin e shenjtë, filluam të përgatitin opinionin mbi nevojën e domosdoshme që t’u derdhemi armëve për të mbrojtur të drejtat tona shekullore të shkelura nën shpatën e pushtuesve”2.

Në bazë të dy salnameve të Prizrenit, asaj nga viti 1290 (1873) dhe viti 1291 (1874), të cilat i kemi shfrytëzuar për t’u hedhur pak në sanxhakun e Shkupit dhe të Dibrës nga pikëpamja territorialeadministrative. Kjo për arsye të ndryshme administrative e territoriale që ndodhnin midis Prizrenit, Shkupit e Dibrës nga shteti osman.

Sanxhaku i Shkupit me 7 kaza: Shkupi, Kumanova, Shtipi, Kriva, Pallanka, Radovishi, Kratova dhe Koçanja, si dhe nahija e Kaçanikut, e cila është seli e një myndyri lidhur me Shkupin.

Sanxhaku i Dibrës me kazatë: Dibra e Madhe (Debre-i Bala = Dibra e Sipërme), Dibra e Poshtme (Debre-i Zor), Elbasani, Mati, Malësia e Sipërme (Malisya-yi Zir), Malësia e Poshtme (Malisya-yi Zir). Këtu nuk përmendet asnjë nahi.

Tipik është fakti se në këshillat administrative, gjyqësore, kanë qenë njëlloj të përfaqësuar myslimanët dhe të krishterët. Pra, ka njëfarë përparimi, por jemi akoma larg barazisë së marrëdhënieve myslimanë e të krishterë.

Salnamet nuk na japin pasqyrën e popullsisë sipas kombësive, por vetëm sipas përkatësisë fetare.

Prandaj ka qenë e vështirë të përcaktohej sa ka qenë numri i shqiptarëve, turqve, serbëve, bullgarëve, grekëve, vllahëve etj. edhe në vilajetin e Prizrenit. Theksohet për sanxhakun e Dibrës se është 100 për qind shqiptar, kurse në sanxhakun e Shkupit popullsia myslimane është e përzier shqiptare dhe turke.

Në sanxhaqet e Shkupit dhe të Dibrës është fjala për maqedonasit, për të cilët serbët e bullgarët për t’i bërë të tyrit, ndërsa ata vetë ishin akoma kombëtarisht të padiferencuar, duke u paraqitur shumica si bullgarë e një pjesë si serbë.

Vetëkuptohet se këto të dhëna që japin salnamet duhen shfrytëzuar me kujdes, sepse në atë kohë nuk ka ekzistuar një shërbim statistikor i organizuar si duhet. Këtu është fjala për krahina kur ka qenë kritik ndaj të dhënave që kanë të bëjnë me shqiptarët, sepse ata nuk kanë pranuar t’i regjistrojnë femrat e familjeve të tyre në librat e gjendjes civile, kurse meshkujt i janë shmangur regjistrimit nga frika e të shkuarit në ushtrinë e nizamëve.

Prandaj, në disa pjesë të salnames thuhet në mënyrë të thjeshtë, kur përmendet numri i banorëve myslimanë, sepse është fjala vetëm për banorët meshkuj.

Sidoqoftë, këto të dhëna që na japin salnamet janë më të sakta se ato statistika të dhëna nga udhëtarë të ndryshëm. Të dhënat e tyre të mëvonshme janë marrë nga zyrat e statistikave pranë sanxhaqeve ose pranë vilajetit, apo i kanë marrë nëpërmjet njerëzve që kanë ditur turqisht.

Elementi turk edhe në Maqedoni nuk është autokton, sepse u vendos gjatë sundimit të tij.

Dibra3 Dibra hyn në rreshtin e qyteteve të vjetra të tokës shqiptare. Në diplomën e njohtun të perandorit Vasa (Basileus) II të vjetit 1019 përmendet Dibra si vend qi i përket ipeshkvit t’Ohrit. Mâ vonë duket se edhe Dibra e ka pasë ipeshkvin e vet, sepse në vjetin 1107 përmendet ipeshkvi i Dibrës. Selija e ipeshkvisë së Dibrës duket se ka qenë Peshkopija e sodshme, kryevendi i Dibrës së poshtme. N’atë vit, 1107, përmendet se e muer Dibrën nga Bizantinët prisi i ushtrisë normane Bohemundi. Në shekullin XIII e përmendë Dibrën (1257) Akropoliti, si qytet Dibra, ku kishte ardhë ai vetë nga Durrsi tue kalue nëpër Mat. Porse në meskohë, si edhe në kohën

e ré, me fjalën “Dibër” nuk kuptohej vetëm qytet i Dibrës, por edhe rrethina e krahina e Dibrës. Në nji marrëveshje besëlidhjeje në mes Karlit Valois (Valoa) e mbretit të Serbëvet Milutin më 27 të Marsit 1308 përmendet edhe “Krahina e Dibrës” (Kontrada de Deber). Feliks Petani (1502) e përmendë Dibrën (Dibri) si qytet me shumë banorë.

Haxhi Kallfa shënon “Debra”, “Dibri” dhe cakun e saj e ven 17 ditë nga Stambolli, ndërmjet Ohrit, Kërçovës e Tetovës, dhe e din se nëpër krahinën e Dibrës rrjedhë “shfrimi i liqenit t’Ohrit, lumi i madh “Drini”. Baroni Bozhur dallon dy qytete Dibra, të dyja të banueme prej nji fisi (Shqiptarësh) luftëtarësh trima, qi i apin Turkisë mâ të mirët ushtarë për Algjeri. Edhe Pukvili (Pouqueville) dallon dy qytete Dibra: Dibrën e Epër me 200 shtëpi dhe Dibrën e poshtme me 700 shtëpi. A. Bué numron në Dibrën e epër 4200 banorë, 64 dugâjë, nji xhami, nji karvansaraj dhe përmendë se populli i Dibrës âsht i vyeshëm. Doktori Myler në Dibër numron 500-540 shtëpi me 4200 Shqiptarë myslimanë, të cilët mirren me punime gjânash të çelikta e lëkure, me të ngjyeme (bojaxhillëk) e me bozaxhillëk. Konsulit Hàn (Hahn) i kanë thânë se në Dibër janë 2000 shtëpi myslimane. Dibranët edhe në kohën e Turkisë kanë qenë e janë edhe sod mjeshtra (ustallarë) të shquem për ndërtime shtëpijash, xhamijash e kishash, si edhe për të gdhendun në dru fëtyra shêjtnish (ksilografë, ikonostasë) për kisha. Në disa vise të Shqipnisë, si në Shkodër etj. fjala “dibranë” âsht sinonime me “ndërtues shtëpijash”.

Qyteti i Dibrës (Dibra e madhe) në buzën e djathtë të Drinit të Zi na ka sod 5460 banorë dhe hapet në rrânzën e malit të Kërçinit. Në rrethinat e qytetit ka banja radioaktive e hypotherme sulfurore, ku shërohen rheumatizma dhe lëngatët e lëkurës.

A. Paluca Joan Koduni – maqedonasi Revista “Leka” qysh në vitin 1937 filloi të botojë humanistët shqiptarë. Në shkrimin që ka për autor Bardhylin (pseud. i studiuesit Llukë Karafilit) “Shqipnija tash njëqind vjet”, fq. 104106, jepet ky fakt historik.

“Maqedhonija, një trevë e madhe nga lindja e atdheut tonë, ku bashkohen gjithë popujt e ndryshëm të sinisë ilirike dhe ku janë bërë përpjekjet më të ashpra, është bërë “molla e grindjes”ndërmjet kombësive të ndryshme të kësaj sinije që kur u pushtua prej turqve.

Në këtë trevë përpiqeshin dhe piqeshin interesat e popujve të Serbisë, të Bullgarisë, të Greqisë, të Turqisë, të Shqipërisë dhe të Rumanisë.

Ky vend qëkur u pushtua prej turqve, nuk pati kurrë qetësi e kombësi të caktuar.

Banohet prej kombësive që u përmendën pak më sipër.

Shqiptarët, duke qenë të paorganizuar dhe pa ndonjë mbështetje ua lanë të lirë sheshin kombësive të tjera në disa pjesë të saj... Shqiptarët filluan të marrin njëfarë fuqie me anë të pushtimit turk dhe zbritën nga malet në fushë, në veçanti shumë të krishterë shqiptarë zbritën në qytetet e ndryshme të Maqedonisë nga shkaku i ndjekjeve që pësonin në vendet e tyre.

dossier • E mërkurë 17 korrik 2012 që nga 8 studentë të merren vetëm 4, duke iu paguar nga 800 lireta secilit në vit.

Universiteti i Padovas, në marrëveshje me Universitetin e Athinës në vitin 1904, këto bursa studimi ua jepte studentëve grekë. Do të ishte mirë që këto bursa të përdoreshin për studentët shqiptarë dhe të bëhej një listë e gjithë bursistëve që kanë mësuar me të ardhurat e Kodunit.

Gjithashtu veprat e tij të mblidhen në një nga bibliotekat tona, origjinalet ose kopjet e tyre që studiuesit t’i shfrytëzojnë.”

Me këtë fenomen të gjenezës shqiptare jepen edhe mjaft humanitarë nga personalitetet tona kombëtare. Mirëpo që të na i marrin të tjerët, si për shembull, grekë apo maqedonas, nuk është çështje e thjeshtë nënvlerësimi, por gabim fatal i studiuesve tanë.

Të tillë “bamirës” apo “humanitarë” shqiptarë janë përvetësuar nga kombet fqinjë duke u bërë nder panteonit të tyre pa iu takuar kjo e drejtë.

Ashtu si në Greqi, që i quajti të tyret, për shembull, Apostol Arsaqin, Zhapën e deri Zografët, edhe në Maqedoni nuk zbulohen të vërtetat e këtij fenomeni si në rastin e sipërpërmendur.

Emigrantët më të shumtë shqiptarë i dhanë Maqedonisë njerëz nga prefektura e Korçës. Nga Korça, qysh në kohën e Iliaz bej Koxhamizahozit, që ishte i biri i priftit të Panaritit të Dishnicës, nga mundimet e mëdha të krishterët ishin të shtrënguar të largoheshin nga atdheu i tyre, duke vajtur nëpër qytetet e Maqedonisë, ku gëzonin njëfarë mbrojtjeje prej qeveritarëve të saj.

Ndjekjen e të krishterëve në këtë vend na e vërteton shkatërrimi i Voskopojës, i Vithkuqit, i Shipskës, i Arrëzës, i Nikolicës, i Grabovës, i Llëngës e shumë viseve të tjera të lulëzuara.

Njëra nga familjet e ikura shqiptare ishte edhe ajo e Joan Kodunit, prej fisit të katundit korçar, që tregohet nga mbiemri. Joan Koduni ishte prej Karaferjes (Veria) dhe u lind në vitin 1577. ky, mbasi pranoi simbolin e Firencës (themeluar) të vitit 1438, studioi në kolegjin grek të Shën Athanasit në Romë, ku u titullua doktor në filozofi.

Që prej vitit 1617 deri në vitin 1630 dha mësime si profesor i letërsisë helenike në Universitetin e Bolonjës dhe prej vitit 1630 e deri më 1658 ishte profesor në Universitetin e Padovas, ku u diplomua edhe doktor në mjekësi. Mbi jetën dhe veprën e tij, të shkruara në latinisht mbi filozofinë dhe teologjinë bën fjalë dijetari grek Sathas në veprën e titulluar “Neoheleniqi” filologjia” (301 fq.) si dhe Emz. Legrandi në Bibliografinë Hell III, fq. 389 etj. Ky botoi edhe korrespondencën e Kodunit me Leon Allatius duke botuar edhe dy epigramet, të drejtuara Gasperit e Lusinianit, si dhe një të filelinit Alqidito. Po kështu, diplomën e pseudopaleologut Vinçenzo Bianchi, që e emëronte Kodunin kalorës të Shën Gjergjit. Në Padova u krijua edhe Helino-muzeja e Kodunit, siç na thotë Sathas.

Epigramet helenike të Kodunit, të botuara në Padova më 1653, i dedikohen mbretit të Francës, Ludovikut XIV, duke e shtyrë të lirojë Helladën e robëruar. Para epigrameve gjendet e shtypur një halkografi e Helladës (ku përmblidhet edhe Shqipëria dhe Maqedonia), duke u udhëhequr prej Merkurit në selinë e Ludovikut.

Kjo për të paraqitur librin e patriotit, profesorit maqedonas që të shtynte mbretin për t’i çliruar nga pushtimi. Koduni duket se bashkë me athinasin Leonardo Filara bënte pjesë në Shoqërinë e Fshehtë të Dukës së Nevers, që ishte krijuar për çlirimin e sinisë ilirike.

Në Universitetin e Bolonjës gjendet rrasa përkujtimore e Kodunit, që u botua prej Emil Legrandit dhe në Universitetin e Padovas 4 zarfe me shkresa dhe shënime mbi Kodunin e muzeun e tij.

Këto të dhëna i kemi nga prof. Lambros. Z. Lambros na informon se në këtë heleno-muzeum mësuan në kohën e Turkokratisë shumë të krishterë deri në kohën e Napoleonit, i cili shkatërroi Republikën veneciane.

Pas mundjes së Napoleonit, Universiteti i Padovas rimori prapë pronat e tij; bashkë me këtë edhe trashëgiminë e Kodunit.

Kjo gjë, atëherë shërbeu që me përqindjet e çdo vit prej 3200 liretash të mbahen 8 të rinj studentë në Universitetin e Padovas, duke marrë secili 400 lireta në vit. Nga viti 1893, sipas vendimit të rektoratit të Universitetit të Padovas, nga mungesa e plotë e parave, u vendos

(Rev. “Leka”, nr. 5, maj 1932, fq. 149).

“Shkodra, pra, gjindet në atë anë të Maqedonisë, e cila sot quhet Shqypni, qytet i forcuar më së miri...”.

(Rev. “Leka”, nr. 8, gusht 1935, fq. 313-321) “Influksi i vendit mbi historinë e Shqipnis”.

Nga dr. Georg Stadmmüller: “Vendi pjellor ka qenë që motit (Breslan) shumë i banuar e objekt i grindjeve të paparashikuara ndërmjet illyrve e makedonasve...

Lumi i Shkumbinin është vendi më i përshtatshëm ndërmjet Adries e Maqedonisë; e rruga prej fushës së Shkodrës për në Metohi është rruga më e shkurtër për në vendet e Danubit të mesëm” (fq. 317).

Rev. “Shkëndija”, nr. 2-3, 1941.

Mark Temali shkruan: “Vepra kryesore që përmblodhën e botuan dr.

Thalloczy e dr. Jireçek ishte shtypur në Vjenë me titullin “Acta et Diplomata Res Albaniae Media Aetatis Illustrantia. I pari vëllim u shtyp më 1913, përfshin vjetët 344-1343; i dyti u shtyp më 1918 e përmbledh kohën 1344-1406. Në një vepër tjetër “Illyrische – Albanische Forschungen” tregohet prej autorit se në qoftë se dëshiron të vërtetën, për të zgjidhur problemet historike, shoqërore e ekonomike të kombit shqiptar, rruga e shkrimtarit është këtu. Po kështu dhe dr. Milan Sufflay me veprat e tij si për shembull, “Qytetet e katundet e Shqipnisnë kohën e mesme” dhe me “Serbët e shqiptarët” mbron një epokë e cila zotnohej një herë prej nesh si dhe rrëzon me fakte të sigurta të gjithë ata që deri dje shkruan e luftuan kundra të drejtave të shqiptarëve” (fq. 82).

Rev. “Leka”, 1936, fq. 152-153: “Priftër të qëmoçmë punëtorë të shqipes” – Ilo Mitkë Qafëzezi. Me autor Ikonomi Dhanil M. Adham – Haxhi Voskopojari, 1754-1811. “Zbulimi i dytë: Në çfarë qyteti u pat shtypur vepra e Dhanilit, e ka bërë pas 16 vjetësh z. Profesor Jorga, profesori Ivan Snegarov. Ky historishkronjës i ditur, në një sërë studimesh të dokumentuara mbi jetëshkuarën kulturore të qytetit të Ohrit, që pat bërë në një udhëtim në vitet e luftës së madhe ka gjetur në këtë qytet një copë të edicjes së parë të veprës së Dhanilit, në të cilën shënohen data dhe qytete ku u pat tiposur: Venedik 1794. përveç kësaj, i dituri profesor Snegarov ka zbuluar (në Ohri) dhe një kartë të shkruar me dorën e Dhanilit, më datën 13 prill 1793, në të cilën del në shesh se pjesa e bullgarishtes e leksikonit është bërë prej një klerikani bullgar ohrilli, i quajtur Protopapa Stefan.

Zbulimet e lartpërmendura, të cilat ne po i nxjerrim prej studimit “Dancil Moscopolenul” të z. profesor Th. Kapidani, zbulimtari z. profesor Ivan Snegarov, i ka botuar në veprën me vlerë të tij të titulluar “Novi danni za bëllgarshtinata u Makedonija” [Datëra të ra mbi karakterin bullgar të Maqedonisë] në “Makedonski Pregled” [I. Fash, 4, fq. 56]

Ilo Mitkë Qafëzezi Në shënimin e faqes 154 për sqarim lexon:

Nga “Protopiria me fjalorin shqip” e Kavaliotit nuk gjendet asnjë copë dhe po të mos e ribotonte Thunman-i, do të mos e kishim fare haber për këtë vepër shqipe. Nga ana tjetër, Dhanili u ndodh më fatlumtur: Nga origjinali i Eisagogjikiri me vokabullarin shqip të këtij gjenden sot në vende të sigurta 4 copë: 1 në Bibliotekën Perandorake të Vjenës dhe 1 në Akademinë Rumune të Bukureshtit. Të dyja këto janë të edicjes së 1802-shit.

E treta është ajo e zbuluar prej prof. Snegarov (edicja 1794, Venedik). E 4 copë (e paditur nga asnjë prej rieditonjësi të Dhanilit, gjendet në British Museum të Londrës, me nr. 871, fq. 15.

Rev. “Leka”, nr. 10, tetor 1936, fq. 447: “Përpjekje për lirim të Shqipnis. Vjeti 15931596 (Prej arkivit të ambasadës së Spanjës Selisë së Shenjtë e prej arkivit të fshehtë Vatikan).

Arkivi Vatikan.

Nunziatura di Venezia 33, fq. 336: “Paraqitja e bërë Papës prej popujve të Maqedonisë, të cilët duke dashur të dalin prej robërisë turke, porositen të tregojnë mënyrën për të mundur të zbatohet me ndihmë të Lumnisë së Tij (Papa). Popujt e mjerë e tepër të munduar të Mbretërisë së Maqedonisë e të Shqipërisë dikur të lumtur e të bukur sa s’ka, duke mos mundur me bartë më tiraninë mizore e të pafe të turqve, tash sa vjet shkojnë duke menduar si me mujt me shpëtuee m’u mbëkambë përsëri në gjendje të mëparshme të lirisë së vet.

Mbasi në kuvende të veta, si private dhe publike, sado të fsehta, patën shoshitë mirë gjithë ato punë që kanë gjykuar të nevojshme

për të çuar në vend mendimet e veta.

Një punë më të parë kanë dashur të nisin, domethënë regjistrimin e përgjithshëm të tërë burrave që janë për luftë, dhe me kontrollue të gjitha shtigjet, si në det edhe në tokë, nga të mund të sigurojnë edhe familjet e gjanë e vet.

T’u japin mbështetje përpjekjeve të veta me shpresë këmbëngulëse se, si Shqipnia e mesme deri në Durrës dhe e Jugut, është Fort i Kthjellti mbreti katolik. Mbretnit e tjerë të krishterë nuk kanë për t’u lënë mangët çdo këshillë e ndihmë që kërkon dashuria në një rast të keq me rëndësi për krishterimin. E që Shenjtëria Juaj të mundet të njohë të gjitha vendimet e tyre, të tërë sundimtarët e përgjithshëm kryesorë të popullit të kësaj mbretërie, të mbledhur së bashku në kuvend të Shën Mëris së Matit të Nd. Etërit françeskanë observantë, më 7 nëntor

»

21

1594 kanë vendosë të më ngarkojnë zyrën e Ambasadorit mua, Karvaljer Tomë Plezhja prej Lezhës, sikurse prej letrave zyrtare Sh. e J. Ka për të parë duke më mbështetur këtë punë kaq të rëndësishme.

Sa të mundem të vij tek këmbët e shenjtërisë T’uaj, për të njoftuar pikë për pikë për shqyrtim, që u caktua për të vënë në zbatim mendimet e tyre”.

Kështu, letra në fjalë vijon për ndihmë nga Venediku e Papa, nga tërë territoret shqiptare e maqedonase nga veriu në jug. kërkohet armatimi në luftë kundër turkut, jepen para për të organizuar marrëveshje të fshehta për luftë.

Këto krahina fillojnë nga Raguza, Kotori, Budva, Ulqini, Shkodra, Kruja, Himara, Moreja etj.

Për këto marrëveshje u dërguan përfaqësues për të realizuar si një vullnet për liri nga zgjedha turke.

“Dobia kryesore, mbasi të jenë siguruar këto përpjekje e të kenë dalur tanët në luftë, do të ishte që turku do të shtrëngohej, ose të lëshonte përpjekjen e Hungarisë, ose të ndante fuqitë e veta duke rrezikuar shkatërrimin, sepse sado ushtria e tij të ishte e madhe, nuk do të kishte ushtarë të mirë, ngaqë ishte pakësuar nga kjo luftë ajka e asaj ushtrie. Kështu do ta kenë më të lehtë të krishterët në luftë kundër turkut.

Zotërit e Venedikut pastaj, kur të shohin kombet e armatosura në luftë, zënë ato qytete që më parë kanë qenë të tyret, apo ndonjë princ tjetër që ka qenë në ato mbretëri. Kjo do të përfshijë jo vetëm Dalmatinë, por edhe mbarë Adriatikun së bashku, për ta siguruar do ta shtrëngojnë të bëjë paqe me Turqinë”. (fq. 451) Ndër dokumentet e Vatikanit që botohen në revistën “Leka” provohen të gjitha përpjekjet e popullit shqiptar për të luftuar pushtimin turk së bashku me vendet e tjera ballkanike.

Këto dokumente paraqiten në këtë libër për të hedhur poshtë akuzat e fqinjëve tanë tokësorë kur erdhi çasti historik i pavarësisë për të na cilësuar si bashkautorë me osmanët në pushtimin ballkanik.

Para se të arrij në vitin 1911, në prag të pavarësisë, po servir edhe disa fakte të tjera të dokumentuara për Shqipërinë në lidhje me Perëndimin gjatë përpjekjeve shekullore të luftës ndaj otomanëve Rev. “Leka”, nr. 7, korrik 1936, fq.

298-302. (Prej arkivit të ambasadës së Spanjës pranë Selisë së Shenjtë e prej arkivit të fshehtë të Vatikanit) – Periudha 1593-1596.

Në fq. 298 jepet: Vula e letrës së pleqve të Shqipërisë më dt. 1 qershor 1593, botuar në numrin e qershorit, fq. 270, riprodhuar në masë të tij si është: Fjalët që lexohen: Sigill Regni Macedonia et Albaniae (vulë e mbretërisë së Maqedonisë e të Shqipërisë) lënë të shpjegojnë pse janë dy kurora me dy krerët e shqipes dhe një kurorë e madhe e përbashkët me ta. Letra e vulosur për kavalierin prej Ankone Zuccarin, që i dërgon kardinalit të Shën Severinës më 30 qershor 1594, ka rëndësi, se njofton mbi mizoritë e turqve dhe gjendjen e vështirë të të krishterëve.

Kjo letër zyrtare kërkon marrëveshje me kapitenë të ushtrisë, miq të tij, sidomos me kapidan Mikel Torçiniqin, kunatin e komandantit të asaj force dhe kapidan Anibalin prej Spanje. Kjo forcë spanjolle mund të mbahet me pak shpenzime që të luftojnë e të mos i dorëzohen sulltanit.

Pastaj i dërgojnë letër edhe vetë Papës: “I Lumnueshmi Atë.

Unë Kavalier Kristofor Zuccarini Dalmatin, Kapitan i Portit të Ankonës, i dëfteva shenjtërisë suaj. Këto përpjekje do të vihen në zbatim kur të dojë Lumturia Juaj, prej meje e bashkë me ata. Kapidanë e kavalierë e burra katolikë, të cilët gjithmonë do të dëftohen plotësisht të dëgjueshëm ndaj Kishës së Shenjtë e ndaj shoqërisë s’uaj, sikurse për vërtetim të punës, kanë shkruar me dorë të vet e me vulë të vet.” (vijon numrin e ardhshëm) 1. Rev. “Përpjekja shqiptare”, Tiranë, dhjetor 1936, fq. 158.

2. Vepër e cituar, fq. 162.

3. Gazeta “Tomorri i vogël”, nr. 21, 1 nëntor 1942

22

« zbavitje

E mërkurë 17 korrik 2012 •

zbavitje • E mërkurë 17 korrik 2012

(METROPOLITANI) Fjalekryq 1

2

16

3

4

5

6

7

8

17 20

25

21

26

29 36

39

40

22

23

12

13

14

28

31

32

37

38

41

42

43 46

50

51

55

56 63

64

68

HORIZONTAL: 2. Breshkat luftarake të kartonave.

7. Kthehet në… fund.

9. Ngjyhen në tavolocë.

16. Thirrej Anadiomena.

18. Janë monedhat.... tingëlluese.

19. Eshtë fate mali.

20. Ndjek një re.

21. Janë të larta ato... shtetërore.

25. Eshtë si moral.

27. Kopja e… origjinalit.

28. Inicilet e Heine poet.

29. Kështu përfundon një parti.

30. Një... italian.

31. Udhëtari i një... Milioni.

32. Eshtë brinjë për kënd të... drejtë.

35. Gjysmë amtare.

37. Kanë elementë për të... kapur.

38. Janë vegla të vjetra.

39. Alex që krijoi Flash Gordon.

42. Folja e... kasapëve.

44. Janë latinë pa... anë.

34

48

59

65

66

49 54

60 66

2. Një pikë ligji.

3. Eshtë shtet aziatik.

4. Inicialet e Diamond rockstar.

5. Courier që qe tenist.

6. Eshtë prift... baba.

7. Është ekip... spitali.

8. Kush i bën dërdëllit.

9. Thirret O Rey..

10. Hetim pa kufij.

11. Guida ruse e…e Gilbert Becaud.

12. Eshtë muzika e... kollajtë.

13. Një pjesë e literaturës.

14. Ishin grekë të... Iliadës.

15. Janë shtetet kur nuk... shet.

17. Eshtë Lourdes i portugezëve.

18. Hector i Pa Familje.

21. Një punë jo... për të gjithë kohën.

22. U tha nga Pilati.

23. Një perde në... skenë.

24. Ndërmarrje Industriale Lokale.

26. Regjisori i Profesioni reporter.

27. Një tifoz për rockstar.

VERTIKAL: 1. Mund të shkruajë artikull.

31. Këngëtarja e Frozen.

32. Kryeqyteti i... sherpave.

33. Beta e Walt Disney.

34. Eshtë i… gjithë.

36. Indiferenti kërkon që i veti t’i shkojë drejt.

40. Është fruti i... Adamit.

41. Ndërmarrje Tregtare Autonome.

43. Ndalur pa çifte.

44. Një element me simbol Li. 47. Kënde pa zë.

48. Një mund të jetë bisedimesh.

49. Mund të jetë kursimi.

50. Një indigjen... neozelandez.

54. I famshëm ai i Tantalit.

55. Arti i Horacit.

58. Pak sorollatje.

60. Agjenci Humanitare Sociale.

62. Ekstreme në mal 63. Shkurt për company.

64. Fillojnë tatpëjetën.

65. Kap... ndryshe.

1

2. Janë shirat në ekuator.

-Janë në kovë.

3. Ngjyra e... lëkurës. -Kështu është i... porsaardhuri në detyrë.

4. Janë punëtorët... provizorë.

-Kapet në kufij.

5. Flet për Afërditën dhe muzat.

6. Vincent, që qe aktor i njohur.

-Uji i rëndë.

7. Një çast në... malësi.

-Cosmi, trainer italian.

8. Gjysma e aonëve.

-Kur tendës i mungon një enë.

-Në jrye të avokatëve.

9. Raca e një kombi.

-Ente Autonome Italiane.

10. Inicialet e Signoret. -Në krye të ekstremistëve. -Tenor pa zë.

-Mbyllin një sherr.

11. Një Don i interpretuar nga Terence Hill. -Copland kompozitor.

12. Eugene i Misteret e Parisit.

-Inicialet e Sordi, që qe aktor i njohur.

-Jepet për hartim.

Do dini sot si te krijoni nje ambient te kendshem dhe te ngrohte ne jeten tuaj ne cift. Dita do jete e mrekullueshme dhe do kaloni shume momente te lumtura prane atij qe dashuroni. Dita do jete ideale edhe per beqaret qe duan te krijojne nje lidhje. Tregohuni sa me te hapur. Situata financiare do te konsolidohet. Mund te kryeni edhe ndonje shpenzim me teper nese doni.

Peshorja Edhe nese keni konflikte te vogla ne jeten ne cift nuk duhet te mbylleni ne vetvete. Shprehini ato qe mendoni dhe do te cliroheni. Kujdes, kete nuk duhet ta beni me agresivitet. Nese ju beqare keni bere kohet e fundit nje takim, ka shume gjasa qe ai te ece me tej. Hapini portat e zemres. Me ne fund do i zgjidhni edhe problemet financiare. Saturni do jete ne anen tuaj dhe do iu sjelle shume fat.

T A G B A A P F L L S A K H A A T P

M A T E R I A

Z E M E R G U O R R E T A

kryeredaktor Armand Maho

s t a f f

zv/kryeredaktor: Blerina spaho Mariglen Mulla

L R I O C T E T E R R R D E A Z M J A

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

1 2

Gaforrja Marsi do jete planeti qe do iu mbeshtese sot ne jeten sentimentale dhe do beje gjithcka qe marredhenia me partnerin te jete sa me e mire. Shfrytezojeni sa me shume diten. Beqaret as qe do e kene fare mendjen te krijojne nje lidhje.

Megjithate sot mund te keni edhe ndonje surprize. Ne planin material rekomandohet shume maturi. Mos shpenzoni pa menduar sepse do pendoheni.

Virgjëresha Jeta juaj ne cift do jete shume e qete gjate kesaj dite. Do rivendosni bashkepunimin dhe gezimi do iu pushtoje. Do jete nje nga ditet qe keni enderruar. Per beqaret do favorizohen dashurite platonike, por jo ato reale.

Prisni edhe pak per te bere per vete ate qe doni. Ne planin financiar do keni probleme. Tregohuni shume te kujdesshem dhe mos shpenzoni pa kufi.

Akrepi Kujdes! Mos u tregoni shume dyshues me partnerin sot dhe mos beni gjera te nxituara. Mund te lindin probleme aq te medha saqe mund te shkohet edhe deri ne ndarje. Beqaret do jene te sigurte per ate qe duan dhe do arrijne te joshin personin qe pelqejne. Per financat duhet te kujdeseni me shume.

Ato nuk do jene te qendrueshme prandaj kujdes me shpenzimet.

3

Shigjetari

4 5

Ata qe jane ne nje lidhje do mendojne t’i cojne gjerat edhe me tej. Mund te planifikojne sot fejesa apo edhe martesa.

Pritet nje periudhe e mrekullueshme.

Beqaret do kene flirte dhe takime me shumice por qe asnjera nuk do te kete te ardhme. Neptuni do ua shtoje deshiren per shpenzime. Do blini veshje dhe produkte per plazh. Kujdes mos e kaloni kufirin sepse do ngeleni pa lek.

6 7 8 9 10 11

Ujori

12

K R I M E A J T E D E I O N E T K S T I A A P A R M E J T J A L E T N I M E A F T L T E R M I

I N T L A S S T A R

P O L A R E

M A D A M E

A K I L I

B B R S K O M A N O T G R E

N A A J E T A E N I T R A T H E T R I M G R A N I R I N J A A N C A R I E P I A M A A K A L G A T E

A S I R E T B O R I S

X M O R E O L A F

P U R I T A N E T

M A R I A

M I M O Z M A

A R I O R I S P T I M A A K I R D A L I D I L E M A N E T I F A C I I K E A N E O R A K L A T E M A T

C A R O L E N D E R I

A D I N A P O R T I K

L A F I T E N E S I T D I B A V A G A B E L E S E T T N A A N E

politika: albana lika, herion mesi, oli xhilaga ekonomia: brikena dervishaj sociale: pranvera kola rrethet: blerina spaho kronika: mariglen mulla kultura: blerina goce design&layout: Daniel Prifti, Gëzim Duzha

Adresa: Rr. Dull Keta, nr. 5. (Rr. e Dibrës), Tiranë

pergjigje

pergjigje

HORIZONTAL 1. Janë të ndryshme në batak.

-Partia Demokristiane.

-Një sigël mesazhesh.

2. Kupidi i grekëve. -Mbarojnë fare.

-U shit për një pjatë thjerza.

3. Janë sherre... shtypi.

-Kufizojnë një trup.

4. Zihen për... luftë.

5. Kështu janë spektaklet me fishekzjarre.

6. Me Studio për filma.

-Në hyrje të oazit.

7. Janë disfatistë.

8. Përfundojnë pingul.

-Berté këngëtare italiane.

9. Unë dhe ti. -Janë kafshë... pylli.

10. Teket e jonës.

-Në hyrje të repartit.

11. Lulja e preferuar e Nero Wolfe.

-Një cigan.

12. Pas curriculum. -Lisi aktore.

VERTIKAL 1. Shiroka aktor.

-Një është edhe kilt.

2

Nuk do jeni shume koherente ne lidhjen tuaj gjate kesaj dite dhe mund te lindin mosmarreveshje te shumta me partnerin. Flisni shtruar me ate qe keni ne krah qe te mund t’i zgjidhni problemet.

Beqaret qe kane qene te deshperuar duke mos e gjetur shpirtin binjak, do te gezojne sot. Nje person i vecante do behet pjese e jetes se tyre. Financat jo te mire keshtu qe kujdes me shpenzimet.

Luani

Fjalëkryqi pa skemë, fjalëkryqi i kampionëve Duhet të nxini 28 kuti

Ju qe jeni ne cift duhet te perfitoni nga kjo dite e bukur per dashurine.

Qendroni sa me shume kohe bashke dhe shkembeni puthje pafund. Beqaret do jene gjithe kohes te rrethuar nge njerezit sot, por asnjeri prej tyre nuk do mund t’ua fitoje zemren. Beni edhe pak durim. Ne planin financiar do keni goxha fat dhe papritur do merrni shume te konsiderueshme. Perfitoni nga kjo!

Gjate kesaj dite do afroheni me shume me partnerin tuaj. Pas nje periudhe delikate dhe te ftohte gjerat do fillojne te marrin per mire. Mos humbisni per asnje cast komunikimin. Beqaret do kene aq shume takime saqe do hezitojne te zgjedhin ndermjet disa personave. Mendohuni mire. Buxheti do te ekuilibrohet.

Do mund te shlyeni edhe borxhet qe keni pasur dhe me ne fund te ndiheni te qete.

69 45. U shkrua nga Maupassant.

46. Janë ndeshje... zyratre.

49. Fare pa fe.

50. Tomas, aktor kuban.

51. 2001... romake.

52. Mund të jetë ushtarake për golpe.

53. Eshtë paraa mbiemrit.

55. Dy asa.

56. Kështu fillon loja.

57. Diftong teorik.

58. Derisa mbarojnë.

59. Kështu është një njeri i vrullshëm.

61. Janë kompozime muzikore.

65. Në hyrje të zonës.

66. Eshtë ai që është në rrugë.

67. Një SHPK... italiane.

68. Ruhej nga Argo.

69. Shkroi Miti i Sizifit.

Demi

Binjakët 53

58

Dashi

44

52

57

62

33

47

23

15

24

45

67

11

27

30

35

10

18

19

61

9

»

Personi te cilin e keni ne krah do iu beje te ndiheni shume mire sot. Ai do iu perkedhele ne cdo moment dhe kenaqesite qe do perjetoni do jene te medha. beqaret duhet te jene optimiste dhe te mos i humbin shpresat. Shume shpejt edhe ju do takoni personin e endrrave. Edhe nese keni probleme ne planin financiar nuk duhet te dorezoheni. Me kembengulje do arrini t’i stabilizoni.

marketing: eligerta dyrmishi cel: 067

20 62 200

e-mail: eligertad@yahoo.com

Bricjapi Dita e sotme do jete e qete. Marredhenia me partnerin do jete shume e mire dhe mund te beni edhe plane per te ardhmen se bashku. Ka mundesi qe edhe pasioni te ndizet. Beqaret do mbeshteten nga Venusi dhe do kene mundesi te mira per takime. Perfitoni nga keto. Ne planin financiar duhet te tregoheni te matur. Shpenzoni me kursim ne menyre qe mos keni veshtiresi.

Peshqit Duke qene se asnje planet nuk do ndikoje drejtperdrejt ne jeten tuaj ne cift nuk do kete ndryshime te medha sot. Mos e humbisni per asnje moment komunikimin. Beqaret duhet te pranojne ftesat dhe te mos ngurrojne te dalin neper takime. Vetem keshtu mund te krijoni nje lidhje. Financat do jene mjaft pozitive. Jo vetem qe do jene te stabilizuara po do kete edhe permiresime. www. gazetametropol.com e-mail: gazetametropol@yahoo.com

24

« reklamË

E mërkurë 17 korrik 2012 •