01 02 shkurt mapo ok

aktualitet

Mapo Lunch

single & the city

Si i shpëtoi atentatit biznesmeni i naftës, Mitro: Prefektin e kam mik

Niko Peleshi Jeta kërkon një Krisht për çdo hap

Iva tiço

Zbardhen detaje të reja nga seriali i vrasjeve dhe atentateve me tritol. I akuzuari si porositës i minës-celular mohon të ketë gisht në atentatin ndaj Besnik Dervishit

kontrapedal

Vladimir Myrtezai

Magazine

Nuk besoj se ka ndonjë ministër, deputet dhe zyrtar të PS, të cilët në muajt e parë të qeverisjes nuk po përballen me sikletin më të madh, atë të telefonit që bie për punë. Për fatin e keq të politikanëve...

Faqe 31

Faqe 4-5

Mark Rainey

recensë

behar gjoka

E shtunë-diel 01-02 shkurt 2014

Themelues henri Çili- Kryeredaktor Arion Sulo - Numër 1122 Viti V botimit. Çmimi 30 lekë. 1.5 euro. www.mapo.al e-mail: gazetamapo@gmail.com. Adresa: BLV "Gjergj Fishta"

ë pd n t e hj d zgje

marshimi i parë i bashës në parti Ringritja e demokratëve pas shock-ut elektoral të 23 qershorit. Kush janë 39 të deleguarit që do të drejtojnë zgjedhjet e brendshme dhe si e përfaqësojnë ata trashëgiminë historike të Berishës dhe vizionin e ri të Bashës. Ç’do të ndodhë me demokratët që nuk kanë votuar më 23 qershor dhe a do të zbatohet parimi ‘një anëtar, një votë’?

editorial

intervista e javës

Jeta, loja dhe vrasjet e Jul Sinanit… dhe, çfarë mbetet për ne të tjerët alfred lela

Psikologjia e politikës dhe politikanit

Faqe 29

ylli pango

Faqe 28

Mapo libri

Nga ditari i poetit; Kur qante Lasgushi?!

Intervistë me Yasser Al Haji, gazetar dhe zyrtar i Këshillit Ushtarak të Alepos, i cili thotë se kryengritësit janë tradhtuar e braktisur prej gjithkujt, por ata do ta fitojnë luftën. Çfarë di ai për shqiptarët që kanë shkuar të luftojnë në Siri dhe përfshirjen e Al-Kaedas?

Faqe 12-13

POLITICAL MIND

Për Historinë, këtë bashkëkohësen tonë…

Rudolf Marku

Faqe 3

mapo libri

Al Haji: Fronti i luftëtarëve shqiptarë në luftën e Sirisë

esse

Histori nga më të ndryshmet tregohen për poetin dhe qenin e tij besnik, nga miqtë e vet të ngushtë. Por se çfarë ndjente vetë poeti për qenin e tij besnik, e zbulon Ditari i pabotuar i Lasgushit, i bërë publik nga vajza e tij, Maria

Faqe 21

zonë e lirë

Meta: Detyrimet e SHISH, pjesë e ekzekutivit, të jetë më efektiv Kryetari i Kuvendit, Ilir Meta komenton situatën e rendit në vend dhe marrëdhëniet e ekzekutivit me Shërbimin Informativ Shqiptar. “Unë besoj se SHISH-i ka nevojë të jetë një institucion edhe më rezultativ, më efektiv dhe më bashkëpunues me qeverinë”

Faqe 11

Sarah e X-Factor: historia ime, si e elhaida danit në itali Historia e vajzës nga Pulia, që konkurron në “X-Factor Albania”.

Një natë para spektaklit ajo rrëfen sesi fati e solli në Shqipëri dhe sesi talenti e bëri të shkojë deri në pesëshen më të mirë të talenteve, duke mos e fshehur edhe ambicien për ta fituar këtë edicion

Faqe 17

2 JONILA GODOLE Në përkthim ndjej nevojën e paskajores së gegnishtes

e shtunë-e diel, 01-02 shkurt 2014

REPORtAZH Komuna e Parisit, Getoja e kuqe

www.mapo.al

DOkumENtE Dosjet e FBI për Camus e Sartre

Nr. 24 (269), Viti Viii botimit dhjetor 2013 Çmimi 300 Lekë

Jo vetëm politikë si zakonisht

e përmuajshme

EDI RAMA-NJERIU I VITIT

RREFIMI I KRYEMINISTRIT Intervista Ekskluzive/ Raportet e reja e të vjetra me Metën, Ngjelën, Zogajn, Blushin, Imamin, Kokëdhimën dhe eulogjia për Olldashin … Pse është i gatshëm të qeverisë vetëm një mandat, por të realizojë vizionin e tij për Shqipërinë. Detaje rreth ‘obsesionit’ kryeministror, raportit të shumëpërfolur me vdekjen dhe … pesë portrete të paautorizuara nga Mero Baze, Armand Shkullaku, Henri Çili, Belina Budini dhe Gilman Bakalli.

E shtunë-diel, 01-02 shkurt 2014

3

www.mapo.al

Editorial

Foto e javës

Jeta, loja dhe vrasjet e Jul Sinanit… dhe, çfarë mbetet për ne të tjerët

Alfred Lela

Post-bllok makinave luksoze

Foto: LSA

javore

libri

E shtunë-diel,01-02 shkurt 2014 Na vizitoni çdo ditë në www.mapo.al

Nga ditari i poetit; Kur qante Lasgushi?!

Në brendësi Si i shpëtoi atentatit biznesmeni i naftës, Mitro: Prefektin e kam mik Zbardhen detaje të reja nga seriali i vrasjeve dhe atentateve me tritol. I akuzuari si porositës i minës-celular mohon të ketë gisht në... Faqe 5

6 4 23 19 12 31

Politikë

Rrëzimi i dekreteve, Nishani: Vendime të tilla shkaktojnë konflikte

Kronikë

Burgu i Rrogozhinës në flakë, asfiksohen 14 të dënuar

Botuesi spanjoll

Mario Muchnik: Shkrimtarët që kam njohur nga Kadare te Sabato

Privatësi

Rezear Xhaxhiu; Të gjithë fajin e ka televizioni

Sarah e X-Factor: Ndjehem si Elhaida Dani e Shqipërisë

Intervista

Al Haji: Fronti i shqiptarëve në luftën e Sirisë

MapoLunch

Niko Peleshi; Jeta kërkon një Krisht për çdo hap

Kolona / ide/ debate

26

ide

14

KONTRAPEDAL

29

esse

28

POLITICAL MIND

23

Recensë

31

Mapo lunch

Mark Rainey Ylli Pango

Vladimir Myrtezai Behar Gjoka

Rudolf Marku Mira Kazhani

Kur kureshtja ta ketë shuar pasionin e egër të dua ta di, kur vëmendja e popullit të jetë nginjur me raportimet fije-për-pe mbi serialin e vrasjeve dhe një vrasës me pagesë, të dyshuar, si Julian Sinani, ndoshta duhet hapur një diskutim. Më shumë se për vrasjet dhe kronikën e krimit, për plagën sociale, ose më saktë mjerimin social e hendekun etiko-moral ku mund të jemi zhytur.

Ose ndoshta duhet t’ia fillojmë që sot, kur të shumtët janë ende me sy mbi gazeta duke kërkuar misterin e një vrasësi, për ta bërë njëfarë miti urban, sado të përkohshëm e të përzishëm. Çfarë thonë atëherë vrasjet, apo dhe tentativat për vrasje, me armë apo tritol, për gjendjen e shoqërisë shqiptare të këtyre kohëve? Për kapitalizmin apo tranzicionin tonë? Për fijet që na lidhin ne me njëri-tjetrin, me fitimin si garë apo konkurrencën e ndershme? A ka fije të botës së krimit që të shpien te politika, qoftë edhe ajo lokale? Dhe, mbi të gjitha, sa vlen jeta e një shqiptari: i pasur a i varfër qoftë; kriminel apo jo; zyrtar, biznesmen, afarist apo çfarëdo?

Duke e nisur nga fundi i zinxhirit të fakteve, që deri më tash është hedhur i rëndë e me zhurmë para syve e këmbëve tona, të bën përshtypje egërsia e panginjshme e botës së biznesit shqiptar. I pandehuri Sinani u kap, sipas policisë, pak para tentativës për vrasje të një biznesmeni nafte për të cilin ishte paguar nga një konkurrent i të piketuarit. Vini re se si konkurrenca e kapitalit, ideve, sipërmarrjes, thelbi i thelbit të kapitalizmit të njëmendtë, zëvendësohet me ‘heqjen qafe’ të konkurrentit.

Nëse nuk fitohet në treg të hapur, triumfi vjen përmes

Një mesazh i heshtur, si një dëshpërim i qetë, se shqiptari mund, ose është në rrugë e sipër, ta ketë humbur drejtpeshimin mes së mirës e së keqes.

Mund të ketë filluar të relativizojë gjithçka, dhe nën peshën e kësaj gjendjeje të re emocionale, psikike e sociale, të fundoset. Në këtë pikë nuk dëgjohet e as bën përshtypje më asgjë. Aty, aq poshtë, nuk futet as tritoli. grykës së pushkës.

Nëse jeta merret në Shqipëri, sa kushton? Në rastin e biznesmenit të naftës, bën me dije shtypi duke iu referuar burimeve policore, 150 mijë euro. Në rastin e ‘peshqve më të vegjël’ limfa e jetës nuk rrjedh më shumë se ajri i kondensuar i një apartamenti prej 60m2. Një njeri, përveç shpagimit që vjen nëpërmjet hakmarrjes, kushton sa një nga ato apartamentet e vogla dhomë e kuzhinë të komunizmit. Raportet mediatiko-policeske japin edhe një variant tjetër kompensimi të jetës, sërish në pasuri të paluajtshme: 1500 metra tokë. (Sikur të vorfnit njeri i nevojiten më shumë se 2?)

Jo vetëm kaq; sikur kaq të mos mjaftonte. Skema labirinth e qindra fijeve të botës së krimit ia merr këmbët edhe politikës…Politikë lokale, gjithsesi, mund të vijë kundërargumenti në formë shfajësimi, por ky nuk është ngushëllim. Skajeve të aulës së politikës qendrore i janë afruar së fundmi disa eksponentë të klanpolitikës lokale, dhe ata që ngjajnë sot si një bezdi e menaxhueshme mund edhe të shndërrohen në menaxherë të bezdisë kombëtare. Tritol, vetëm sa për të kërcënuar u tha, në makinën e Prefektit dhe në shtëpinë e një kandidati për deputet të PD, të një qarku të madh e të rëndësishëm të Shqipërisë, me gjasë porositur nga ish-zyrtarë të administratës lokale, të lidhur, po me gjasë, me eksponentë politikë në rang lokal apo kombëtar, mund të ngjajë si déjà vu e Palermos së viteve ’70, por po ndodh, aktualisht, në Vlorën dhe Tiranën e viteve 2010.

Zhurma e shpërthimit të tritolit, krismat e armëve, pellgjet e gjakut, dhe i gjithë terrori që i shoqëron, mund të jenë asgjë para asaj që fshihet poshtë tyre. Një mesazh i heshtur, si një dëshpërim i qetë, se shqiptari mund, ose është në rrugë e sipër, ta ketë humbur drejtpeshimin mes së mirës e së keqes. Mund të ketë filluar të relativizojë gjithçka, dhe nën peshën e kësaj gjendjeje të re emocionale, psikike e sociale, të fundoset. Në këtë pikë nuk dëgjohet e as bën përshtypje më asgjë. Aty, aq poshtë, nuk futet as tritoli.

4

E shtunë E shtunë - e diel - e diel 01-02 13-14 shkurt prill 2014 2013 www.mapo.al

banda e

Julian Sinanaj ka dëshmuar në prokurori se si e ndiqte biznesmenin durrsak dhe pse e kishte shtyrë planin për eliminimin e tij. “Në rastin e shpërthimit tek Ardian Kollozi kisha marrë porosi që të mos shkaktoheshin viktima”

Dëshmia për vrasjet

Si i shpëtoi atentatit biznesmeni i naftës Dëshmia e vrasësit me pagesë, Julian Sinanaj vazhdon të hedhë dritë mbi serialin e atentateve të ndodhura kohët e fundit në vend. Hetuesit tregojnë se 30-vjeçari nga Vlora, i cili ka pranuar autorësinë e rreth 20 vrasjeve në Greqi dhe 7 atentateve në Shqipëri, nuk ka shfaqur pendesë gjatë rrëfimit të tij të gjatë, përveç eliminimit të Agron Çelës në Vlorë.

Ekzekutimi i emigrantit në sy të fëmijëve duket se ka qenë krimi i vetëm që ka prekur disi 30-vjeçarin Sinanaj, tashmë me statusin e bashkëpunëtorit të drejtësisë. Por rasti i fundit, i parandaluar falë ndërhyrjes në kohë të policisë, tregon mënyrën se si vepronte ai. “Biznesmenin e gazit e kam parë për herë të parë në një kafe tek Liqeni Artificial. E kam ndjekur për disa ditë me radhë dhe e kam fotografuar”,- ka pohuar para hetuesve Julian Sinanaj. Dëshmia e tij nxjerr në dritë fakte tronditëse për biznesmenin, i cili ka shpëtuar fare rastësisht nga vdekja. Sinanaj ka thënë më tej se ditën që kishte planifikuar atentatin, ndodhi një tjetër vrasje tek rruga e Kavajës. Për këtë arsye, ai e kishte shtyrë ekzekutimin e porosisë për një ditë tjetër, por u kap nga policia, ndërsa ishte në ndjekje të biznesmenit. *** Grupi i hetimit e ka ende të paqartë motivin e kërcënimit me eksploziv në shtëpinë e zyrtarit të PD-së, Ardian Kollozi, ngjarje e ndodhur para zgjedhjeve të 23 qershorit. Julian Sinanaj ka dëshmuar mbi të gjitha detajet e ngjarjes, përveç personave të interesuar për këtë krim. Vrasësi me pagesë ka treguar se ka qëndruar për një kohë të gjatë në kafenë pranë pallatit të

Kollozit, derisa ka gjetur momentin e përshtatshëm. “Për këtë atentat jam paguar 7500 euro, pasi më ishte dhënë porosia që shpërthimi nuk duhej të kishte viktima”, - ka treguar në Prokurori Sinanaj. Ai ka shtuar më tej se për ditë të tëra kishte ndjekur lëvizjet e kryetarit të PD-së së degës Vlorë dhe ishte siguruar që në shkallët e pallatit nuk kishte kamera. Ai ka shtuar më tej se tritolin e kishte vendosur në 2 të natës, në një sasi që mund të shkaktonte vetëm dëme, por jo viktima. *** Edhe pse bashkëpunëtor i drejtësisë, Julian Sinani akuzohet për vrasje në rrethana cilësuese më shumë se një herë. Nën të njëjtën akuzë është vënë edhe bashkëpunëtori i tij, Ndriçim Gjokona, personi kyç për zbardhjen e bandës së atentateve. Megjithatë, dëshmitë e dy personave pritet të vërtetohen nga Prokuroria e Krimeve të Rënda edhe me prova plotësuese dhe dëshmitarë të tjerë. Pjesa më e dobët e këtij mega-hetimi duket se ka të bëjë me porositësit e atentateve. Publikimi nga policia i lajmit të arrestimit të Julian Sinanajt ka vënë në alarm urdhëruesit dhe klientët e tij, të cilët kanë mundur t’u shpëtojnë prangave.

I vetmi që mundi të arrestohej, teksa po tentonte largimin nga vendi ishte Marion Mitro, por emri i tij del vetëm në atentatin e dështuar me eksploziv ndaj prefektit të Vlorës, Besnik Dervishi. Shërbimi i Kontrollit të Brendshëm ka nisur ndërkohë një hetim për dekonspirimin e kësaj ngjarjeje, ndërkohë që gjatë ditëve të fundit, i gjithë informacioni për këtë çështje konsiderohet si tepër i rezervuar.

20 mijë euro

Ka kushtuar mina-celular, e gjendur poshtë makinës së prefektit të Vlorës, Besnik Dervishi. Sinanaj ka thënë se në këtë rast vetëm sa ka shitur tritolin, por nuk e ka vendosur atë në makinë.

7500 euro

Ka marrë vrasësi me pagesë për eksplozivin e vendosur në apartamentin e Adrian Kollozit.

Në këtë rast, Sinanaj është kujdesur që shpërthimi të shkaktonte panik, por jo viktima, siç edhe e kishin porositur .

120 mijë euro Ishte pagesa për eliminimin e një biznesmeni hidrokarburesh, i cili ka shpëtuar falë rastësisë.

Julian Sinanaj e ka ndjekur objektivin për ditë me radhë, ndërsa në aparatin e tij janë gjetur edhe foto.

Burgu i Rrogozhinës në flakë, drejtori: Shpërtheu bombula Të paktën 14 të dënuar janë transportuar në spital nën masa të rrepta sigurie, pasi kishin probleme në frymëmarrje. Nisin hetimet për zbardhjen e shkaqeve Të paktën 14 të dënuar që vuajnë dënimin në burgun e Rrogozhinës kanë mbetur të asfiksuar nga një zjarr i rënë në ambientet e këtij institucioni mbrëmjen e djeshme. Dyshimet e para ranë mbi një revoltë në burg dhe djegien e qëllimshme të dyshekëve nga të dënuarit, por zyrtarë të burgut të Rrogozhinës thanë se shkak i zjarrit ka qenë shpërthimi i një bombule gazi. Ngjarja ka nisur rreth orës 23:00 të mbrëmjes së djeshme, kur një grup të burgosurish u kanë vënë flakën dyshekëve të qelive të tyre, duke krijuar kaos dhe trazira në burgun e Rrogozhinës, ku vuajnë dënimin të burgosur jo me rrezikshmëri të lartë. Menjëherë gardianët kanë dhënë alarmin, ndërsa në vendin e ngjarjes kanë mbërritur forcat zjarrfikëse

dhe uniforma të shumta policie, të cilat kanë marrë nën kontroll situatën në burg. Zjarrfikësit kanë mundur të shuajnë flakët e zjarrit duke mos lejuar përhapjen e tyre në ambientet e tjera të burgut, çka do të sillte pasoja të rënda jo vetëm për jetën e të dënuarve, por edhe për sigurinë e burgut. Pavarësisht ndërhyrjes në kohë të zjarrfikësve, të paktën 14 të dënuar kanë mbetur të asfiksuar si pasojë e tymit të krijuar nga

djegia e dyshekëve. Nën masa të rrepta sigurie të dënuarit e asfiksuar janë dërguar me urgjencë në spital, ku po mbahen nën kontrollin e mjekëve. Policia e ndihmuar dhe nga grupet speciale të policisë së burgjeve ka marrë nën kontroll situatën, duke rikthyer normalitetin në qelitë e burgut të Rrogozhinës. Por djegia e dyshekëve nuk është konfirmuar nga drejtuesit e burgut të Rrogozhinës, të cilët kanë përcaktuar një tjetër shkak për zjarrin e rënë në ambientet e brendshme të burgut. Drejtori i burgut të Rrogozhinës, Fredi Doksani deklaroi se shkak i rënies së zjarrit ka qenë shpërthimi i një bombule të vogël gazi që është e lejueshme për t’u përdorur nga të dënuarit. Sipas drejtorit Doksani, bëhet fjalë për një incident, dhe jo tentativë e të dënuarve për t’u arratisur. Pavarësisht qëndrimit të drejtorit të burgut të Rrogozhinës që e konsideron ngjarjen si aksidentale, deri në orët e vona të mbrëmjes së djeshme Drejtoria e Përgjithshme e Burgjeve nuk kishte një reagim zyrtar për këtë incident.

Alarm fals për bombë pranë Bashkisë Një tjetër telefonatë anonime ka paralajmëruar vendosjen e një sasie eksplozive midis Xhamisë së Et’hem Beut në Tiranë dhe godinës së Bashkisë. Telefonata e regjistruar në orën 10:58 minuta të së premtes ka alarmuar policinë, e cila ka rrethuar të gjithë zonën në qendër të kryeqytetit. Fillimisht është bërë kontrolli i segmentit rrugor që lidh dy godinat me njëra-tjetrën. Më pas, forcat policore kanë filluar të kontrollojnë të gjitha automjetet e parkuara që gjetën në vendin e ngjarjes në momentin që kanë marrë edhe lajmërimin për vendosjen e eksplozivit. Në vendngjarje pati një numër të madh të forcave të specializuara xheniere, të cilat kontrolluan çdo automjet të parkuar përreth. Por alarmi ka rezultuar fals. Ky është lajmërimi i tretë për bombë në kryeqytet në muajin e fundit. Më parë janë bërë lajmërime që kanë rezultuar të rreme në dy shkolla të kryeqytetit. Në një nga rastet lajmërimi u bë nga një telefon celular, numri i të cilit u identifikua menjëherë.

E shtunë - e diel 01-02 shkurt 2014

5

www.mapo.al

tritolit

I akuzuari si porositës i minës-celular mohon të ketë gisht në atentatin ndaj Besnik Dervishit.

Marjon Mitro pohon se e njeh Julian Sinanajn, por është habitur me serinë e krimeve të tij

Mitro: Prefektin e kam mik, Julianin e kam takuar si vlonjat Leonard Bakillari

Marjon Mitro, i akuzuar nga prokuroria si porositësi i tritolit që u gjend në automjetin e prefektit të Vlorës, Besnik Dervishi, në përballjen e parë me gjykatën ka shprehur habi për akuzat e ngritura ndaj tij. Ai ka mohuar përfshirjen në ngjarje duke thënë se njihej dhe e kishte mik prefektin. Në seancën me dyer të mbyllura, zhvilluar në Gjykatën e Krimeve të Rënda, 42-vjeçari vlonjat ka pranuar njohjen me Julian Sinanajn, i cilësuar si vrasës me pagesë, por asnjëherë përfshirjen e tij në atentatin që do i bëhej prefektit Dervishi. “Unë, Besnik Dervishin e njoh. E kam mik. Nuk kam lidhje me këtë ngjarje. Nëse nuk besoni këto që them, pyeteni dhe ai do të thotë që jemi miq”, - mësohet të ketë deklaruar Marjon Mitro përpara gjykatës. Ai gjithashtu ka deklaruar se kishte njohje edhe me shtetasin Julian Sinanaj, të cilin e njeh si vlonjat, por kurrsesi sipas tij nuk ka patur dijeni për një veprimtari të tillë. “Julianin e njoh dhe takoheshim herë pas here. Jam vërtet i habitur nga këto që ju thoni”, - mësohet të ketë deklaruar në seancën me dyer të mbyllura Mitro, i arrestuar tri ditë më parë në tentativë për t’u larguar nga Shqipëria. Pasi ka dëgjuar pretendimet e 42-vjeçarit, gjykatësja Etleva Deda ka konfirmuar vendimin e dhënë në mungesë të të arrestuarit, duke e lënë në qeli deri në përfundim të hetimeve. Marjon Mitro akuzohet nga prokuroria si porositës i tritolit në automjetin e prefektit Besnik Dervishi. Lënda plasëse u gjend gjatë një kontrolli rutinë nga efektivë të Gardës në oborrin e Kryeministrisë. Sipas rrëfimit të Julian Sinanajt, konflikti mes Mitros dhe Dervishit ka nisur

pas prishjes së parkingut të restorantit që Mitro ka në zonën e “Ujit të Ftohtë” në Vlorë. Për porositjen e tritolit, Mitro dyshohet se ka paguar 20 mijë euro. Të paktën ky është versioni që ka mbrojtur 30-vjeçari Julian Sinanaj, i akuzuar për më shumë se 27 vrasje në Shqipëri dhe Greqi, vende këto ku dyshohet se ka patur aktivitet kriminal.

Edhe pse me statusin e të penduarit, Sinanajt i duhet të përballet me dëshminë e ish-mikut të tij, shtetasit N. GJ, i cili ka denoncuar i pari zinxhirin e vrasjeve me pagesë të kryera nga Julian Sinanaj, pas kërcënimeve të këtij të fundit se do e vriste. Shtetasi N. GJ nga qyteti i Vlorës, është përballur dje në gjykatë, ku i ka qëndruar rrëfimit të tij për aktivitetin e kryer në bashkëpunim me ish-shokun e tij, Julian Sinanaj. Bashkëpunëtori i drejtësisë N. Gj pranon se ka bashkëpunuar me Sinanajn vetëm në një vrasje, ndërsa gjatë veprimtarisë së

tij ai ka patur rol mbështetës. Bashkëpunëtori mësohet se ka deklaruar se ishte ai që i siguronte Sinanajt lëndën shpërthyese, kartat e telefonit, celularët, bateritë dhe çdo mjet tjetër që 30-vjeçari përdorte gjatë ndjekjes dhe realizimit të vrasjeve për personat që ishte p ag u a r. Gj at ë p ë rb a l l j e s m e gjykatën, N. Gj ka përsëritur edhe një herë kërkesën e tij për t’i marrë në mbrojtje familjen, pasi ndjehet i kërcënuar, duke pranuar se do të jetë në dispozicion të prokurorisë për gjithçka di rreth veprimtarisë kriminale të Julian Sinanajt. Mësohet se Sinanaj nga ana e tij ka përfituar statusin e të penduarit, duke kërkuar gjithashtu mbrojtje për nënën dhe dy motrat e tij. Dy ishbashkëpunëtorët e dikurshëm kanë deklaruar se ndihen shumë të frikësuar për jetën e tyre dhe të familjarëve, duke pranuar të rrëfejnë të gjitha krimet e kryera.

Noka: I penduari vinte vërdallë se e përzinte policia

Seria e atentateve, hetuesit në vështirësi për porositësit

Deputeti i PD, Flamur Noka akuzoi dje ministrin e Brendshëm, Sajmir Tahiri për neglizhencën e treguar në marrjen e denoncimit nga i penduari Gjokona.

Sipas Nokës, ministri dhe kreu i Policisë së Shtetit tentojnë të largojnë përgjegjësinë ndaj ngjarjes kur një i penduar tentoi të ankohej në polici të denonconte banda dhe nuk merrej seriozisht. “Qëndrime të tilla kërkojnë të largojnë përgjegjësinë nga situata e rënduar kriminale, dhe nga skandali më i fundit, kur i penduari vinte vërdallë në Durrës e Tiranë, për të denoncuar bandën e tritolit, sepse në komisariate e përzinin”,- tha ish-ministri i Brendshëm.

Noka ka aluduar mbi arsyet e refuzimit të dëshmisë dhe për këtë ka kërkuar shpjegime. “Teksa ministri bën si polic, Drejtori i Përgjithshëm i Policisë sillet si politikan. Numëruesi i parë i zgjedhjeve për Partinë Socialiste e tradhtoi veten me deklaratën që bëri kundër opozitës. Drejtori i Policisë është në

Tiranë Ndërsa janë zbuluar ekzekutorët dhe ndërmjetësit në disa raste, Prokuroria e Krimeve të Rënda është vënë në vështirësi për të zbuluar porositësit e një sërë vrasjesh dhe shpërthimesh të pranuara nga Julian Sinanaj, i akuzuar si vrasës me pagesë.

Sipas skemës së përshkruar nga 30-vjeçari, burime të prokurorisë thonë se e kanë thuajse të pamundur të zbulojnë porositësit e vrasjeve, pasi Sinanaj i merrte porositë nga ndërmjetësit. Ai ka akuzuar dy kushërinjtë si personat që kanë porositur vrasjen e peshkatarit Sokol Veizaj në Orikum, vendosjen e tritolit në banesën e ishdeputetit Ardian Kollozi, dhe vrasjen e një biznesmeni që u parandalua me arrestimin e Sinanajt. Por këto dëshmi duhet të verifikohen me prova të tjera, të cilat mund të jenë dëshmitë e dy personave të shpallur tashmë në kërkim nga prokuroria. Gjithashtu, grupi i hetimit ka hasur vështirësi në

shërbim të qytetarëve dhe nuk mund t’i ndajë ata në pozitë dhe opozitë.

Qëndrimet e tij politike, janë në kundërshtim me ligjin dhe një shkelje e rëndë e standardeve të drejtimit të Policisë së Shtetit. Didi e dëshmoi vetë dje se nuk është drejtor policie, por drejtor partie”. Deputeti i PD-së, Flamur Noka akuzoi si gënjeshtar ministrin e Brendshëm, Sajmir Tahiri, mbi deklarimet për viktima nga krimi. “Tahiri thotë se janë 34 viktima për 4 muaj, në fakt janë 51. Ministri i Brendshëm krekoset se vrasjet me ardhjen e tij në pushtet janë vetëm 34. Ndërkohë që Shqipëria është nën terrorin e maskave dhe tritolit, ministri i Brendshëm ngrihet e krihet. Është skandaloze kuraja që ka ky zyrtar i lartë i vendit për të gënjyer. Nga shtatori e deri sot që flasim, janë 51 të vrarë. 51 viktima të krimit, që tregojnë jo vetëm pasigurinë në vend, por e nxjerrin ministrin një gënjeshtar të paskrupullt”, - tha ish-ministri Noka.

"Nga shtatori e deri sot që flasim, janë 51 të vrarë. 51 viktima të krimit, që tregojnë jo vetëm pasigurinë në vend, por e nxjerrin ministrin një gënjeshtar të paskrupullt”

zbardhjen e plotë të krimeve të tjera, pasi Julian Sinanaj pretendon se nuk i njeh porositësit. Ai ka shpjeguar skemën që përdorej në vrasjet me pagesë, ku ai ishte ekzekutori. Sipas dëshmisë së Sinanajt, ai kontaktohej nga ndërmjetësit, të cilët porosisnin vrasje apo vendosje eksplozivi për llogari të personave të ndryshëm, të cilët ai nuk i ka kontaktuar asnjëherë. Një nga këto raste sipas Sinanajt ishte edhe vendosja e lëndës plasëse në banesën e kreut të Partisë Demokratike të Vlorës, Ardian Kollozi. Sipas tij, për këtë ngjarje ai ishte paguar me 7 mijë e 500 euro, ndërsa porositësi i ka thënë se Kollozi nuk duhej të vritej. Vendosja e tritolit në banesën e kreut të PD-së ishte një paralajmërim për të krijuar kaos përpara zgjedhjeve. Për këtë rast Sinanaj ka treguar ndërmjetësin, por pretendon se nuk ka informacion kush është porositës.

Sipas skemës së përshkruar nga 30-vjeçari, burime të prokurorisë thonë se e kanë thuajse të pamundur të zbulojnë porositësit e vrasjeve, pasi Sinanaj i merrte porositë nga ndërmjetësit.

6

E shtunë - e diel 01-02 shkurt 2014

www.mapo.al

PD: Mark Frroku kërcënoi Jozefina Topallin, ja SMS e plotë Partia Demokratike ka denoncuar dje deputetin e Partisë Kristian-Demokrate, Mark Frroku, se ka kërcënuar nëpërmjet një mesazhi telefonik ish-kryeparlamentaren Jozefina Topalli. Në një dalje të posaçme për mediat, zëdhënësja e selisë blu, Laura Vorpsi ka bërë të ditur se pas fjalës që Topalli mbajti në seancën e së enjtes në parlament, ku foli për lidhjet e Frrokut me krimin, ky i fundit i ka dërguar asaj një mesazh kërcënues. “Partia Demokratike denoncon kërcënimin e drejtpërdrejtë që deputeti i mazhorancës Mark Frroku i ka bërë dje deputetes Jozefina Topalli. Pas fjalës që ka mbajtur në parlament, zonja Topalli ka marrë nga deputeti Frroku një mesazh kanosës. Partia Demokratike e konsideron kërcëni-

min ndaj zonjës Topalli, si një shfaqje të asaj çka vetë zonja Topalli dhe Partia Demokratike denoncojnë prej kohësh, të futjes në politikë të personave të dyshimtë, të lidhur me aktivitet kriminal. Përpara se sa të shantazhojë një zonjë, deputeti Frroku do të bënte mirë të sqaronte pozicionin e tij me drejtësinë, pasi së fundmi sipas mediave belge, rezulton se ai ka çështje ende të hapura me gjykatat në Bruksel, për akuza të rënda, si ajo e vrasjes”, - tha Vorpsi në deklaratën e saj. Por më vonë në media u publikua edhe mesazhi që Frroku i kishte dërguar Topallit, ku ai i kujtonte asaj se i kishte borxh paratë e harxhuara gjatë fushatave që ai kishte punuar për të. “Jozi, më informuan për sulmin tënd në parlament sot. Më erdhi keq që

pikërisht ti e bën këtë gjë. Më ke akoma borxhe nga fushatat që kam bërë për ty, dhe më vjen keq që gjithë ata burra s’kanë guxim dhe fshihen pas fustanit tënd.

Unë s’merrem me gra të përdorura”, - thuhet në këtë mesazh. Po dje në mbështetje të Topallit ka dalë edhe kryetarja e Aleancës së Grave Deputete, Mesila Doda. “...Si kryetare e Aleances se Grave Deputete një akt i tillë më duket i papranueshëm dhe fyes për të gjitha ne, ndaj sot unë rreshtohem krah koleges time për ti dhënë fund fyerjeve, diskriminimit dhe agresionit ndaj një gruaje parlamentare. Fyerja nuk është armë e të fortit, por e më të dobtit e atij që ndjehet i pamundur t’i përgjigjet përballë dhe politikisht një kolegu”, - shkruan ajo në Facebook

Rrëzimi i dekreteve, Nishani: Vendime të tilla nxisin konflikte Kreu i shtetit sqaron se argumentet e dhëna nga shumica e majtë në rrëzimin e dy propozimeve të tij për në Gjykatën e Lartë, janë të pabazuara dhe të sforcuara Vendimi i së enjtes në seancë plenare, ku mazhoranca rrëzoi me votë dy propozimet për anëtarë të Gjykatës së Lartë, ka thelluar më tej hendekun e marrëdhënieve mes Presidentit të Republikës dhe shumicës së majtë. Në një sqarim të botuar në faqen zyrtare të Presidencës, kreu i shtetit, Bujar Nishani, ka bërë të ditur se argumentet e dhëna nga shumica qeverisëse në relacionin që propozonte rrëzimin e dekreteve janë të pabazuara dhe të sforcuara. “Arsyeja e sjellë nga ai Komision, sipas të cilit, dy kandidatët nuk plotësonin kushtin për të pasur formim specifik në të drejtën administrative, është një gjykim i thjeshtëzuar, një arsyetim i pabazuar, një justifikim i sforcuar”, - thotë presidenti Nishani në reagimin e vet. Më tej ai thekson se si President i Republikës, në të gjitha vendimmarrjet e tij i është bindur vetëm Kushtetutës, çka ai pretendon se e ka bërë dhe në rastin e dy kandidatëve të rrëzuar.

“Kjo frymë është ndjekur gjatë procesit të përzgjedhjes së kandidatëve, gjatë bashkëpunimit me përfaqësuesit e Kuvendit dhe deri në dekretimin e anëtarëve të Gjykatës së Lartë”, - shprehet Nishani. Më tej ai sqaron se, bazuar në detyrimet kushtetuese dhe në ligjin përkatës, u realizua ky proces duke bërë njoftimin publik për fillimin e procedurave, shpalljen publikisht të emrave konkretë të kandidatëve të cilët plotësonin kushtet ligjore, procedurat, që sipas

Nishanit, u bënë prezente edhe gjatë procesit të këshillimit me përfaqësues të grupeve parlamentare. Madje duke kundërshtuar argumentin e shumicës qeverisëse se Presidenti nuk kishte diskutuar me përfaqësuesit e grupeve parlamentare kriteret objektive por vetëm ato ligjore, ai thekson se në këto takime u gjet dakordësia e plotë dhe asnjë palë spati pretendime. “Vlerësova veçanërisht procesin e bashkëpunimit me përfaqësuesit në Kuvend dhe dakordësinë e tyre për kushtet dhe kriteret konkrete bazuar në listën e konkurrentëve për një përbërje cilësore të Gjykatës së Lartë”, shprehet Presidenti, duke theksuar se ky vendim i mazhorancës tregoi “qartë se konsensusi politik i arritur mes palëve pas kërkesës së Bashkimit Europian për ligjin e ri të Gjykatës së Lartë, të bind se konsensusi në fjalë nuk e kaloi provën”.

Ajo që vihet re qartë sipas Presidentit “është se refuzimi u bë përmes një truku procedural”. “Flitet për ‘Presidentin’ nga njëra anë, dhe nga ana tjetër për ‘Shumicën Qeverisëse’ që ka përballë një palë armike politike. Çka është një qasje apo tablo thellësisht e gabuar. Presidenti nuk vendos në një moment, dhe aspak i vetëm. Presidenti zbaton procedura”, thekson z Nishani, i cili është i bindur se “me dekretimin e zotërinjve Petrit Çeno dhe Gjovalin Përnoca, i kam qëndruar korrekt kritereve ligjore të: vjetërsisë në profesion; cilësisë së lartë të punës së kandidatit; ecurisë në karrierë; integritetit të lartë moral, pa anashkaluar përbërjen e trupës gjyqësore të Gjykatës së Lartë sipas raportit të përcaktuar nga ligjvënësi”. Në të kundërt të kësaj, me keqardhje, Presidenti konstaton se në rastin e refuzimit të fundit, refuzuesit kanë vepruar në rend të kundërt. “Kanë marrë një vendim, direktivë, ndoshta sugjerim, ndoshta urdhër, dhe në për-

“Konfliktet nuk lindin vetiu. Konfliktet e kanë një origjinë. Zënë fill dhe bëhen pak nga pak ortekë të pandalshëm më së shumti dhe më së shpeshti pikërisht nga moszbatimi me rigorozitet i procedurave. Çka dihet se shpie në një kosto të lartë, jo vetëm për ata që degradojnë procedurat, por për të gjithë”

puthje me këtë, kanë hartuar relacionin, kanë sugjeruar grupeve parlamentare të shumicës refuzimin”, - deklaron Presidenti. E duke iu referuar këtyre rasteve, ai paralajmëron se vendime të tilla nuk bëjnë gjë tjetër veçse nxisin konfliktin ndërinstitucional. Madje duke qëndruar tek kjo logjikë, ai paralajmëron se akumulimi i këtyre mosmarrëveshjeve mund të sjellë “ortekë” konfliktesh.

“Zbatimi rigoroz i procedurave, ruajtja me çdo kusht e procedurave nga moskomprometimi, është gur themelor në mbarëvajtjen e punëve ndërinstitucionale të një vendi. Konfliktet nuk lindin vetiu.

Konfliktet e kanë një origjinë. Zënë fill dhe bëhen pak nga pak ortekë të pandalshëm

më së shumti dhe më së shpeshti pikërisht nga moszbatimi me rigorozitet i procedurave. Çka dihet se shpie në një kosto të lartë, jo vetëm për ata që degradojnë procedurat, por për të gjithë. Nga ky këndvështrim dhe në këtë kuptim, jo votimi i djeshëm i Shumicës Qeverisëse si i tillë, por qëndrimi në tërësi ndaj procedurave institucionale, lë sigurisht për të dëshiruar, dhe nuk mund të anashkalohet sikur nuk ka ndodhur asgjë. Është në favor të interesit të përgjithshëm të vendit dhe qytetarëve shqiptarë, që vendimmarrje të tilla që në thelb kanë edhe parimin e luajalitetit ndërinstitucional, të mos cenohen nga interesa të grupimeve politike”, - mbyll reagimin e tij Presidenti.

Reforma territoriale, Basha: Presim reflektim të mazhorancës Partia Demokratike ka organizuar dje një tryezë bashkëbisedimi me përfaqësues të biznesit, ku u vu theksi në faktin se politikat ekonomiko-financiare të qeverisë po përkeqësojnë çdo ditë treguesit e ekonomisë së vendit, veçanërisht treguesit e borxhit publik. Duke folur në këtë tryezë, kryetari i PD-së, Lulëzim Basha vuri në dukje paaftësinë që ka treguar qeveria në menaxhimin e situatës ekonomike, duke theksuar se, pavarësisht se ka marrë 400 milionë dollarë borxh, i ka dhënë biznesit si shlyerje vetëm 30 milionë. “Qeveria ka marrë 400 milionë dollarë borxh në tre muaj për të larë borxhet e biznesit dhe ka larë vetëm 30 milionë dollarë.

Ndërkohë që qeveria paraardhëse, për të njëjtën periudhë kohe të një viti të vështirë si 2012, pagoi katër herë më shumë. Në 8 muajt e parë të 2013-ës u paguan 80 milionë dollarë rimbursim TVSH-je dhe në tre

muaj, qeveria e re ka paguar më pak se 8 milionë, si total”, - tha Basha. Kryetari i Partisë Demokratike, Lulzim Basha kërkoi nga përfaqësuesit e biznesit që të ngrenë zërin për atë që opozita e cilëson si ndërhyrje të paligjshme në sistemin tatimor dhe që sipas saj përbën një nga ngjarjet më të rënda të 20 viteve të fundit, duke kopjuar të dhënat konfidenciale të bizneseve. “Përtej të qenit një çështje korrupsioni të tipit mafioz, të tipit të presionit ‘ja ku i kam të dhënat, ja sa borxh ke, hajde merremi vesh, ose përndryshe...’ është edhe çështje e shkatërrimit të themelit të konkurrencës së lirë. Kush bën biznes me kë, në çfarë vlerash, prej sa kohësh, cilat janë linjat e furnizimit. Djalli ka dalë nga shishja dhe para se përballja e gjithsecilit prej jush veç e veç dhe e komunitetit të biznesit në tërësi, me pasojat e këtij akti kriminal, me përmasa të padëgjuara në

ndonjë vend europian, të fillojë të ketë efekte mbi sigurinë fizike të sipërmarrësve dhe mbi konkurrencën e lirë, është detyra jonë të shohim se çfarë mund të bëjmë dhe çfarë duhet të bëjmë së bashku”, - tha Basha. Gjatë kësaj tryeze u prek dhe çështja e reformës territoriale, për të cilën kryetari i PD-së bëri të qartë se nuk ka një qëndrim të ri, përderisa qeveria nuk jep garanci për një vendimmarrje konsensuale.

“Konsensusi është një parim nga i cili nuk mund të iket dhe këtë kemi deklaruar as më pak, as më shumë, presim reflektim të mazhorancës. Mirëpresim sugjerimet tuaja dhe presionin tuaj edhe ndaj mazhorancës për të kuptuar që konsensusi këtu nuk është as luks, as kusht, por është domosdoshmëri dhe jo vetëm në nivel politik, por edhe në nivelin e grupeve të interesit, në nivelin e biznesit, nivelin e shoqërisë civile dhe në nivelin e qytetarëve”, - tha Basha.

“Konsensusi është një parim nga i cili nuk mund të iket dhe këtë kemi deklaruar as më pak, as më shumë, presim reflektim të mazhorancës"

I n t e rv i st ë h i sto r i r e p o rta z h n o sta lg j i K u lt u r ë Çdo të shtunë e të diel

www.mapo.al

intervista

Ilir Meta:

Detyrimet e SHISH janë pjesë e ekzekutivit, duhet të jetë më efektiv Kryetari i Kuvendit, Ilir Meta komenton situatën e rendit në vend dhe marrëdhëniet e ekzekutivit me Shërbimin Informativ Shqiptar. “Unë besoj se SHISH-i ka nevojë të jetë një institucion edhe më rezultativ, më efektiv dhe më bashkëpunues me qeverinë”

Faqe 10-11

Zgjedhjet e PD Marshimi i parë i Bashës Nevila Perndoj

Al Haji:

Fronti i shqiptarëve në luftën e Sirisë Faqe 12-13

Ringritja e demokratëve pas shockut elektoral të 23 qershorit. Kush janë 39 të deleguarit që do të drejtojnë zgjedhjet e brendshme dhe si e përfaqësojnë ata trashëgiminë historike të Berishës dhe vizionin e ri të Bashës. Ç’do të ndodhë me demokratët që nuk kanë votuar më 23 qershor dhe, a do të zbatohet parimi ‘një anëtar, një votë’?

Në fund të korrikut të kaluar, Lulzim Basha pati momentin e tij. Me zgjedhjen në krye të Partisë Demokratike, ai kërkoi që në fillim të herës ringritjen e partisë, pas humbjes shokuese të së djathtës në zgjedhjet e 23 qershorit. Por ndërmarrja faktike disamujore e tij për rikonceptim të së djathtës ka filluar vetëm prej pak ditësh. E iniciuar si proces kremtimi për 23-vjetorin e themelimit të degëve të PD-së, Basha jo pa qëllim shpalosi gjatë fushatës në bazë konturet e një programi të ri për gjallimin e partisë që e ka pikënisjen tek analiza për shkaqet e humbjes, më pas konsultimi i vazhdueshëm i partisë, vendosja e rregullave të reja të lojës, ripërtëritja e strukturave, e deri tek faza e fundme, ajo e afirmimit nga ana e tij e lidershipit të ri. Me zgjedhjet e reja në parti, Lulzim Basha me sa duket ka si qëllim t’u referohet lëvizjeve të kahershme politike që synojnë të marrin tipare intelektuale, për të sjellë në jetën politikeshqiptareprofilineopozitëssëtij.Porsi po ecën ky “marshim” i Bashës dhe sa e mundur është që në fund t’ia dalë? Mjafton që t’i hedhim një sy fillimit të procesit, që lidhet me listën e 39 koordinatorëve në rrethe (lista e Tiranës nuk ka përfunduar ende).

Lista

Emrat e koordinatorëve apo thënë ndryshe, njerëzit e deleguar të qendrës për të mbikëqyrur zgjedhjet e brendshme

Faqe 7

në PD dhe më së shumti karrierat e tyre politike duket se janë përzgjedhur për të përballuar gjithë ringritjen jo të lehtë të strukturave demokrate që nga qeliza më e vogël milituese. Ajo që ra në sy menjëherë ishte se të dërguarit më së paku kanë prishur ende pa nisur punë statusquo-në e bastioneve të deputetëve aktualë ose krerëve të 12 qarqeve elektorale, të cilët nga ana e tyre nuk do të përfshihen në këtë proces, pikërisht për të shmangur konfliktet e interesit që kanë krijuar për tetë vite qeverisje të PD. Siç thonë edhe burime nga Partia Demokratike, edhe pse zgjedhjet janë në pikënisje me plotësimin e një formulari për rihartimin e listave të anëtarësisë, mëritë mes vedi, por edhe përçarjet si rezultat i qeverisjes tetëvjeçare, hatërmbetjet, xhelozitë, të zhgënjyerit, ata që u keqpërdorën përgjatë viteve si dhe shpërfillja ndaj atyre që besonin në vlera e parime, kanë bërë të vetën. Një strukturë aq e lehtë në dukje, por aq e vështirë për t’u menaxhuar, bash aty ku ka zanafillën PD-ja, te seksioni. Kundrejt kësaj situate, afërmendsh mund të tentohej një tjetër drejtim emrash, (të paktën për shumicën prej koordinatorëve). Por i është besuar përvojës politike. Në përpjekje për ruajtjen e disa ekuilibrave politikë brenda PD-së, në kushtet e përballimit...

8

E shtunë - e diel 01-02 shkurt 2014

www.mapo.al

Dossier Ringritja e demokratëve pas shock-ut elektoral të 23 qershorit. Kush janë 39 të deleguarit që do të drejtojnë zgjedhjet e brendshme dhe si e përfaqësojnë ata trashëgiminë historike të Berishës dhe vizionin e ri të Bashës. Ç’do të ndodhë me demokratët që nuk kanë votuar më 23 qershor dhe, a do të zbatohet parimi ‘një anëtar, një votë’?

Zgjedhjet e PD Marshimi i parë i Bashës Nevila Perndoj

N

E iniciuar si proces kremtimi për 23-vjetorin e themelimit të degëve të PD-së, Basha jo pa qëllim shpalosi gjatë fushatës në bazë konturet e një programi të ri për gjallimin e partisë që e ka pikënisjen tek analiza për shkaqet e humbjes, më pas konsultimi i vazhdueshëm i partisë, vendosja e rregullave të reja të lojës, ripërtëritja e strukturave, e deri tek faza e fundme, ajo e afirmimit nga ana e tij e lidershipit të ri.

ë fund të korrikut të kaluar, Lulzim Basha pati momentin e tij. Me zgjedhjen në krye të Partisë Demokratike, ai kërkoi që në fillim të herës ringritjen e partisë, pas humbjes shokuese të së djathtës në zgjedhjet e 23 qershorit. Por ndërmarrja faktike disamujore e tij për rikonceptim të së djathtës ka filluar vetëm prej pak ditësh. E iniciuar si proces kremtimi për 23-vjetorin e themelimit të degëve të PD-së, Basha jo pa qëllim shpalosi gjatë fushatës në bazë konturet e një programi të ri për gjallimin e partisë që e ka pikënisjen tek analiza për shkaqet e humbjes, më pas konsultimi i vazhdueshëm i partisë, vendosja e rregullave të reja të lojës, ripërtëritja e strukturave, e deri tek faza e fundme, ajo e afirmimit nga ana e tij e lidershipit të ri. Me zgjedhjet e reja në parti, Lulzim Basha me sa duket ka si qëllim t’u referohet lëvizjeve të kahershme politike që synojnë të marrin tipare intelektuale, për të sjellë në jetën politike shqiptare profilin e opozitës së tij. Por si po ecën ky “marshim” i Bashës dhe sa e mundur është që në fund t’ia dalë?

Mjafton që t’i hedhim një sy fillimit të procesit, që lidhet me listën e 39 koordinatorëve në rrethe (lista e Tiranës nuk ka përfunduar ende).

Lista

Emrat e koordinatorëve apo thënë ndryshe, njerëzit e deleguar të qendrës për të mbikëqyrur zgjedhjet e brendshme në PD dhe më së shumti karrierat e tyre politike duket se janë përzgjedhur për të përballuar gjithë ringritjen jo të lehtë të strukturave demokrate që nga qeliza më e vogël milituese. Ajo që ra në sy menjëherë ishte se të dërguarit më së paku kanë prishur ende pa nisur punë status-quo-në e bastioneve të deputetëve

aktualë ose krerëve të 12 qarqeve elektorale, të cilët nga ana e tyre nuk do të përfshihen në këtë proces, pikërisht për të shmangur konfliktet e interesit që kanë krijuar për tetë vite qeverisje të PD. Siç thonë edhe burime nga Partia Demokratike, edhe pse zgjedhjet janë në pikënisje me plotësimin e një formulari për rihartimin e listave të anëtarësisë, mëritë mes vedi, por edhe përçarjet si rezultat i qeverisjes tetëvjeçare, hatërmbetjet, xhelozitë, të zhgënjyerit, ata që u keqpërdorën përgjatë viteve si dhe shpërfillja ndaj atyre që besonin në vlera e parime, kanë bërë të vetën. Një strukturë aq e lehtë në dukje, por aq e vështirë për t’u menaxhuar, bash aty ku ka zanafillën PD-ja, te seksioni. Kundrejt kësaj situate, afërmendsh mund të tentohej një tjetër drejtim emrash, (të paktën për shumicën prej koordinatorëve).

Por i është besuar përvojës politike. Në përpjekje për ruajtjen e disa ekuilibrave politikë brenda PD-së, në kushtet e përballimit të akuzave që kanë shpërthyer në bazë për përfitime personale në kurriz të pushtetit, dhe evidentimit të atyre që mund të kenë lënë gjurmë në një zonë të caktuar, Lulzim Basha ka risjellë në vëmendje ata që janë marrë me zgjedhjet dhe strukturat, proces të cilin zor se do mund ta drejtonin të rinjtë. Ata janë ish-deputetë, ish- zv/ministra dhe ishdrejtorë në vendet kyçe të qeverisjes së djeshme. I vetmi ndryshim është se asnjë prej tyre nuk është dërguar në zonën që ai ka njohur më parë rrënjësisht.

Basha&Berisha

Ata që do të drejtojnë grupet e punës në parti nuk janë emra të panjohur në skenën politike. Nëse do t’i hedhim një sy të përgjithshëm listës së koordinatorëve, vërejmë se në të janë gërshetuar

Edhe pse zgjedhjet janë në pikënisje me plotësimin e një formulari për rihartimin e listave të anëtarësisë, mëritë mes vedi, por edhe përçarjet si rezultat i qeverisjes tetëvjeçare, hatërmbetjet, xhelozitë, të zhgënjyerit, ata që u keqpërdorën përgjatë viteve si dhe shpërfillja ndaj atyre që besonin në vlera e parime, kanë bërë të vetën. Një strukturë aq e lehtë në dukje, por aq e vështirë për t’u menaxhuar, bash aty ku ka zanafillën PD-ja, te seksioni.

drejtorët e qeverisë ‘Berisha’, ish-deputetë që më së shumti u lanë jashtë listës fituese, por që gëzojnë simpati tek Basha, si dhe disa emra kryesisht të njohur si mbështetës të deputetit të ndjerë, Sokol Olldashi. Megjithatë, të gjithë ata do të shkojnë në zona të panjohura për ta, një taktikë e zgjedhur nga Basha për të shmangur konfliktet e interesit, si dhe qejfmbetjet që disa prej tyre kanë përçuar tek ato zona që ata përfaqësonin para zgjedhjeve të 23 qershorit.

Në Dibër, drejtues i grupit të punës do të jetë Gazmend Dibra, i cili gëzon mbështetjen e Bashës por edhe të Berishës. Së fundmi Dibra ka mbajtur pozicionin e ish-Drejtorit të Përgjithshëm të Burgjeve. Mbiemri i tij, sipas burimeve, nuk e lidh me emrin e vetë zonës që ai do të mbulojë. E njëjta gjë mund të thuhet për ish-deputetin durrsak Osman Metalla që është dërguar në Gramsh, gjirokastritin Ylli Asllani, që do të duhet të balancojë raportet e lobit kosovar me atë çam në Fier, apo edhe ish-sekretarit të përgjithshëm të kryeministrit, Gjergji Lezhja në qarkun e Shkodrës, një zonë e parrahur thellësisht nga ana e tij më parë. Në Përmet është dërguar një tjetër bashkëpunëtor i Bashës, ish-deputeti demokrat Aurel Bylykbashi, i lidhur ngushtësisht me Elbasanin. Në Mallakastër, ish-deputeti Ilir Rusmali ende rezervon pakënaqësinë e tij ndaj Berishës për pozicionimin e emrit të tij në një vend jofitues në listën e kandidatëve për

E shtunë - e diel 01-02 shkurt 2014

9

www.mapo.al

Ajo që ra në sy menjëherë tek lista e koordinatorëve ishte se të dërguarit më së paku kanë prishur ende pa nisur punë status-quo-në e bastioneve të deputetëve aktualë ose krerëve të 12 qarqeve elektorale, të cilët nga ana e tyre nuk do të përfshihen në këtë proces, pikërisht për të shmangur konfliktet e interesit që kanë krijuar për tetë vite qeverisje të PD.

deputet, por që me ekspertizën dhe karrierën e gjatë politike duket se ka fituar simpatinë e Lulzim Bashës. Ky i fundit ka dërguar gjithashtu në Librazhd ishdeputetin Eris Hoxha, i cili ende nuk ka pëlqimin e Berishës që prej kohës kur Hoxha ishte deputet. Listës i bashkohet edhe një tjetër kandidate për deputete në zgjedhjet e fundit që ka punuar me Bashën, Irena Progri, e cila është dërguar të drejtojë grupin e punës në Kuçovë. Qarku i Vlorës është një tjetër zonë e nxehtë për t’u menaxhuar dhe në këtë drejtim vjen ish-deputeti Enkelejd Alibeaj, i cili me sa duket është më shumë një zgjedhje e Bashës sesa e Berishës. Ky i fundit nuk e përfshiu në listën e kandidatëve për deputetë në zgjedhjet e 23 qershorit, gjë që ishte dhe një nga surprizat e pragzgjedhjeve. Enno Bozdo është një tjetër emër i dërguar në Korçë, që aktualisht është nënkryetar i Bashkisë së Tiranës; Tasim Mema, ish-prefekti i Tiranës është dërguar në Kavajë, ndërsa përfaqësuesi i FRD-së, Genti Malko do të drejtojë punën në Peqin. Listës i bashkohen edhe emrat që kanë punuar më së shumti me kryeministrin Berisha, si ish-zv.ministri i Financave, Alfred Rrushaj, ish-prefekti i Lezhës, Pal Dajçi në Tropojë, ish-kandidatja për deputete, vlonjatja Arta Musaraj që do të drejtojë grupin e punës në Gjirokastër; inspektorja e përgjithshme në Inspektoratin Qendror, Mimoza Hajdarmataj është dërguar në Kukës; ish-deputetja e Korçës, Ledina Aliolli do

të drejtojë zgjedhjet në Kolonjë; ish-Drejtori i Përgjithshëm i Shërbimit të Provës, Arben Sefgjini do të mbikëqyrë procesin në Lezhë, ish-zv.ministri i Financave, Nezir Haldeda do të punojë për zgjedhjet në Pukë; ish-deputeti demokrat, Gjok Uldedaj do të mbulojë Mirditën; kryeredaktori i të përditshmes “Rilindja Demokratike”, Blendi Kasmi në FushëKrujë, ish-deputeti dhe ministri i Kulturës, Ferdinand Xhaferri në Elbasan, si dhe ish-drejtori i OST-së, Arben Ibro, i cili është dërguar të mbulojë Durrësin, një qytet problematik deri diku me njerëz që nuk vijnë nga ky qytet. Në listën e koordinatorëve vihen re edhe emra që njihen si miq të deputetit të ndjerë, Sokol Olldashi. Rasti më i dukshëm është ai i ish-drejtorit të Hipotekave, Arben Qirjako, i cili është dërguar të drejtojë grupin e punës në Kurbin. Në këtë listë shihet edhe emri i zyrtarit durrsak, Armand Teliti, i cili do të mbulojë një zonë të parrahur më parë nga ana e tij, Bulqizën, si dhe ish-drejtori i Autoritetit të Aviacionit Civil, Ervin Minarolli. Ky i fundit do të koordinojë zgjedhjet në Berat. Çregjistrimi për të “ikurit”

Në zgjedhjet e fundit parlamentare, për Partinë Demokratike goditje të konsiderueshme pati edhe largimi i një pjese të elektoratit drejt një pjese që kishte bashkëqeverisur me të katër vite më parë, LSI-së. Ky fenomen u bë i dukshëm dhe i gjithëpranuar tashmë tek figurat e

Kush ka dalë publikisht kundër PD-së, apo është pozicionuar qoftë edhe formalisht me LSI-në, nuk do të ketë më të drejtën që të plotësojë formularin e anëtarësisë. E njëjta gjë mund të thuhet edhe për ata demokratë që për shkaqe jo të përligjura nuk kanë marrë pjesë në votimet për zgjedhjet e 23 qershorit.

djathta. Por për ikanakët demokratë që “dezertuan” me kampin kundërshtar në zgjedhje nuk do të ketë më kthim pas. Sipas një udhëzimi të brendshëm të Partisë Demokratike, ata nuk do të kenë më të drejtën që të regjistrohen formalisht si anëtarë të PD-së. Me pak fjalë, kush ka dalë publikisht kundër PD-së, apo është pozicionuar qoftë edhe formalisht me LSI-në, nuk do të ketë më të drejtën që të plotësojë formularin e anëtarësisë. Kjo procedurë do të ndiqet nga seksionet, por edhe një i dërguar nga kreu i grupit të punës së asaj zone. E njëjta gjë mund të thuhet edhe për ata demokratë që për shkaqe jo të përligjura nuk kanë marrë pjesë në votimet për zgjedhjet e 23 qershorit. Në këtë proces (edhe pse nuk ka ende një vendim zyrtar) duket se do të shmanget sërish parimi “një anëtar, një votë” për zgjedhjet e seksioneve. Sipas burimeve nga PD-ja, një parim i tillë është ende herët të aplikohet në kushtet kur në bazë ekziston një përçarje e madhe mes demokratësh.

Hapi i parë

Procesi i rifreskimit të të dhënave të anëtarësisë në nivel dege do të zgjasë deri më 25 shkurt. Tri ditë pas këtij afati, të deleguarit nga qendra duhet të depozitojnë në Partinë Demokratike çdo formular ku janë marrë të gjitha të dhënat e anëtarëve të PD-së, si dhe lista përkatëse në format elektronik. Për herë të parë, demokratët e anëtarësuar do të

duhet të plotësojnë një formular ku duhet të japin jo vetëm të dhënat e tyre personale, por edhe vendin ku punojnë, emrin e punëdhënësit, vitin e anëtarësimit dhe ku janë anëtarësuar, si dhe faktin nëse në familjen e atij apo asaj ka të tjerë anëtarë të PD-së. Në këtë proces janë ftuar gjithashtu të rifreskojnë të dhënat e tyre edhe deputetët e zgjedhur, kryetarët e komunave dhe bashkive që janë anëtarë të PD-së, të gjithë të zgjedhurit në këshilla qarku/bashkiak/komunal që janë anëtarë të PD-së, si dhe anëtarët e strukturave drejtuese kombëtare të PD-së me banim në degë. Formularin e anëtarësisë do të duhet ta plotësojnë gjithashtu të gjithë anëtarët e Forumit Rinor të PD-së dhe Lidhjes Demokratike të Gruas.

Apeli për bashkim

Me mëtimin për përsosje të filozofisë të së djathtës shqiptare, kryetari i PD-së, Lulzim Basha po synon të sjellë një ofertë të re publike tek të tijtë. Por unifikimi i rrymave të ndryshme në PD, ringritja e bazës me njerëz që harmonizojnë, synimi i tij për të afruar ish-kontributorët, hapja e partisë drejt të rinjve, afrimi sërish i ish-pronarëve, ndjesa për ish të përndjekurit politikë, afrimi i ish-dhjetoristëve, kësisoj rifitimi i identitetit politik të PD-së nën vizionin e tij mbetet ende një sfidë për Lulzim Bashën. Fillimi i këtij procesi të vështirë në PD që pritet të përfundojë pas rreth dy muajsh e gjysmë, është prova e parë e tij.

10

e shtunĂŤ-e diel, 01-02 shkurt 2014

www.mapo.al

E shtunë-diel, 01-02 shkurt 2014

11

www.mapo.al

Intervistë

Kryetari i Kuvendit, Ilir Meta komenton situatën e rendit në vend dhe marrëdhëniet e ekzekutivit me Shërbimin Informativ Shqiptar.

“Unë besoj se SHISH-i ka nevojë të jetë një institucion edhe më rezultativ, më efektiv dhe më bashkëpunues me qeverinë”

Meta: SHISH të jetë më efektiv, Doktori, institucion i veçantë politik Arian Çani/ Zonë e Lirë

Doktori është një institucion i veçantë politik. Është lideri shpirtëror, të paktën i opozitës, se nuk do të thosha në të gjitha drejtimet, pasi do të thoshin se po bëj diversion brenda opozitës.

Sinqerisht më thoni, zëreni se nuk jemi në ekran, sikur Ministrinë e Brendshme, pas gjithë këtyre që po ndodhin, tritol gjithandej, ta kishte LSI-ja, situata do të ishte e njëjtë, Ilir? E mendova një ditë vetë këtë muhabet...

Mendoj se kjo situatë nuk ka lidhje me atë se kush e ka dhe kush nuk e ka ministrinë, por me një politizim ekstrem që po u bëhet çështjeve të rendit publik dhe me një...

Gjithsesi. vrasjet janë, apo jo? Tritoli është, nuk është se po shpiket...

Ka pasur më shumë më parë. Nëse bëhen 6-7 deklarata në ditë kundër rendit publik dhe u bëhet njëlloj jehonë, qoftë edhe pa dashje për arsye politike aktiviteteve kriminale, atëherë patjetër që gjithë ky amplifikim kthehet në një lloj epidemie.

Ju lutem, më thoni si mund të jeni kaq i aftë dhe kaq i urtë sa deri para pak muajsh duhet të mbronit Berishën dhe të shanit Ramën, ndërsa tani duhet të mbroni Ramën dhe të shani Berishën?

Këtu ia fute kot, sepse nuk e kam sharë asnjëherë Doktorin, që do të thotë se aftësia është për të shikuar drejt së ardhmes dhe për të parë...

Kur them të shani, jo ta shani personalisht. E kam fjalën që jeni kundër politikisht.

Sepse politika zhvillohet nëpërmjet marrëveshjeve dhe ato duhen respektuar. Së dyti, sepse gjithmonë duhet të punosh për të ardhmen dhe të shikosh përpara. Kjo do të thotë se kur punon për të ardhmen, gjithmonë gjen pikat e bashkëpunimit. Ndërsa kur merresh me të kaluarën, ngaqë nuk e ndryshon dot atë, sigurisht që gjithmonë do të gjesh pikat e ndarjes.

Ndërkohë, mund ta parashikojmë të ardhmen, Ilir?

E ardhmja do të jetë më e mirë. …Ju lajmërojnë kur ka sherre, ju thonë për shembull: Ilir, pati një sherr që për pak përfundoi me grushte e të tjerë e të tjerë?

Natyrisht, ne informohemi edhe nga shërbimet e Kuvendit. Këto lloj debatesh nuk janë të mira, ashtu sikurse nuk janë të mira edhe në parlament tejkalimet e fjalorit, ose kur përmenden familjarët. Por këto janë pjesë e debatit dhe nuk është se gjëra të tilla ndodhin vetëm në Shqipëri, ndodhin edhe në vende shumë më të zhvilluara.

Ilir Meta, ju vetë jeni dakord me këtë që thotë Sajmir Tahiri, ministri i Brendshëm, që e ka fajin SHIK-u që nuk më informon? Ju jeni një pushtetar i vjetër në këtë vend, e njihni qeverinë.

Kjo është një çështje që duhet të verifikohet, sepse besoj se edhe ministri i Brendshëm e thotë në bazë të një vlerësimi që ka për shkak të detyrës.

Pra, nuk është se po e politizon ai vetë situatën duke futur edhe SHIKun në lojë? SHIK-u të merret me tritol, me vrasje? Aq më tepër që SHIKun e kanë amerikanët, ata nuk do të merren me punët e brendshme të Shqipërisë, do të merren me gjëra të tjera…

Unë besoj se SHISH-i ka nevojë të jetë një institucion edhe më rezultativ, më efektiv dhe më bashkëpunues me qeverinë. Këtë e kam në përgjithësi, sepse gjithmonë ka pasur një tendencë, dhe kjo është historike në Shqipëri, nuk ka të bëjë thjesht me drejtimin aktual të SHISH-it që, mbasi emërohet drejtori i SHISH-it, gjithmonë merr një pozicion pak si larg qeverisë në emër të mbrojtjes së pavarësisë së institucionit. Sigurisht që pavarësia është e rëndësishme, por detyrimet e SHISH-it janë pjesë e ekzekutivit.

Ta komentojmë me Ilir Metën aktualitetin politik të javës. Ka dalë sot në të gjitha mediat, është mesazhi i Tos Nanos që i dërgon Tur Zhejit dje tek emisioni i Fevziut.

Unë nuk besoj te vërtetësia e këtyre mesazheve. Do ta them historinë. Është një miku ynë shumë i dashur, ti e di atë historinë e atyre mesazheve, me të cilat u ngatërrua gjysma e Shqipërisë.

Më ka ardhur edhe mua. Aty del Ilir Meta, po nuk është Ilir Meta…

Të vjen në telefon mesazhi me numrin tim, të del edhe numri im aty dhe pretendon që Ilir Meta më çoi këtë mesazh.

Ti mendon se është një truk. Nano nuk është ky lloj tipi për të përdorur këto lloj fjalësh... Vetëm Nano nuk i përdor këto fjalë.

Ilir, meqë ra fjala, a mund të quhet kjo qeveri me dy kryetarë apo është Rama ai që vë veton për çdo gjë?

Ma thuaj sinqerisht e shkurtimisht?

Qeveria ka një kryeministër.

Ilir, e di që Edi Rama ka 10 vjet që nuk përgjigjet në telefon. Këtë e di se dikur, kur kam pasur fiksim me të, e shikoja si bënte me të tjerët, unë vetë i çoja mesazhe, ishte e pamundur që ta kapja. Ti vetë, kur dëshiron ta marrësh në telefon Kryeministrin, tani që je Kryetar Kuvendi, si ia bën? I çon mesazh?

Edhe kështu ndodh.

Po të duash ta marrësh në telefon, ai nuk përgjigjet, apo jo? Ka një numër vetëm për ty?

Edhe përgjigjet. Njeriu nuk mund të rrijë gjithë ditën në telefon, edhe unë tani nuk mund të përgjigjem, nuk mund të më kapësh gjithë kohën në telefon, sepse mund të jem në ndonjë takim, në ndonjë aktivitet.

E ka të hapur telefonin për ty?

Ka raste edhe që hapet.

Ndërkohë është e vërtetë, me sa kam të dhënat e mia, nga stafi im më thonë se Ilir Meta bën mbi 100 sms në ditë dhe i përgjigjet çdo telefonate.

Asnjëherë nuk i kam numëruar….Përpiqem të komunikoj sa më shumë të jetë e mundur, por natyrisht është e pamundur t’u përgjigjesh të gjithëve.

E gjithë kjo luftë, Ilir: përse, në fund të fundit? E ke parë, kur jemi në avion, se sa të vegjël dukemi?

Edhe unë kështu mendoj.

Sjellja juaj me doktorin është komplet ndryshe: e lini të flasë sa të dojë. Jeni i dashur me të, buzëqeshni.

Edhe ai ju buzëqesh herë pas here. Është vënë re nga të gjithë kjo.

Nuk kam frikë nga këto gjëra që i bëj hapur dhe me bindje, sepse doktori është një institucion i veçantë politik. Është lideri shpirtëror, të paktën i opozitës, se nuk do të thosha në të gjitha drejtimet, pasi do të thoshin se po bëj diversion brenda opozitës. Unë kam edhe një periudhë 4-vjeçare bashkëpunimi me doktorin. Nëse unë do të thosha se mbaroi koha, se duhet të ndërpritet fjala, ju do të thoshit, por mirë si shpjegohet që ky Meta, katër vjet bashkë, sikur të ishte pak më shumë tolerant. Unë them më mirë të më akuzoni për tolerancë sesa për arrogancë ndaj opozitës. Kjo është pjesë e ndryshimit që ka ndodhur, mendoj unë.

I mençur. Po kur nuk vjen doktori në parlament, ti mërzitesh?

Të gjithë e ndjejmë mungesën e tij.

Kam parasysh ministrin Cani që një javë më parë doli dhe kërkoi falje duke thënë se u nxitua dhe që do ta rregullojnë prapë…

Ministri kërkoi falje, në kuptimin tim, për aq sa e kam ndjekur, për faktin se do të kishte pasur dëshirë që të kishte një kohë më të gjatë në dispozicion për të diskutuar të gjitha këto masa e ndryshime që u bënë me komitetin e biznesit, me grupet e interesit etj. Koha ishte shumë e shkurtër, për arsye sepse për një kohë të gjatë qeverisë së re iu desh të negocionte me Fondin Monetar Ndërkombëtar dhe deri diku me Bankën Botërore. Buxheti duhet të kalohej, sepse edhe presioni ishte i madh nga opozita, por normalisht duhet të kishte kaluar më përpara, pra brenda afateve ligjore, kështu që hapësira e kohës ishte vërtet tepër e ngushtë, gjë që nuk do të ndodh në të ardhmen.

Domethënë ti je dakord me këtë paketë të re fiskale?

Askush nuk do të dëshironte taksa, por dihet njeriu në këtë botë vetëm nga dy gjëra nuk shpëton dot: vdekja dhe taksat.

Nga mënyra e re e taksimit, se nuk jemi kundër taksave.

Unë nuk jam partizan i kthimit në betejë ideologjike të çështjes së taksave, sepse kjo asnjëherë nuk shërben, por, në fund të fundit, kemi të bëjmë me një bilanc dhe e rëndësishme është që ekonomia të dalë nga kjo gjendje depresive ku ndodhet dhe kjo nuk mund të ndodh pa bërë disa reforma, nuk mund të ndodhë pa rritur të ardhurat dhe unë mendoj se në tërësi të gjithë do të fitojnë nga kjo politikë e re.

12

E shtunë E shtunë - e diel - e diel 01-02 13-14 shkurt prill 2014 2013 www.mapo.al

Intervistë Intervistë me Yasser Al Haji, gazetar dhe zyrtar i Këshillit Ushtarak të Alepos, i cili thotë se kryengritësit janë tradhtuar e braktisur prej gjithkujt, por ata do ta fitojnë luftën. Çfarë di ai për shqiptarët që kanë shkuar të luftojnë në Siri dhe përfshirjen e Al-Kaedas?

Al Haji:

Fronti i shqiptarëve në luftën e Sirisë Intervistoi Eljan Tanini

Y

90% e rrugicave të Aleppo-s është nën kontrollin e UÇS-së (Ushtria Çlirimtare e Sirisë), si dhe rreth 65% e qytetit në përgjithësi. Po, u jemi bashkuar luftëtarëve, por jo me armë, me kamera. Si gazetarë. Ka ndodhur në lindje dhe perëndim të Aleppo-s dhe nëse do të flasim për Sirinë, është beteja e Damaskut lindor. Këto janë betejat më të mëdha në Siri.

asser Al Hajin e njoh prej kontakteve të mikut tim, reporterit të luftës, Vedat Xhymshiti. Sa herë që kontaktojmë bashkë, ai thotë se ka një dhembje që nuk i mbaron. Yasser Al Haji është aktivist politik dhe zyrtar i Këshillit Ushtarak të Alepos nga Ushtria e Lirë Siriane dhe thotë se këta po e fitojnë luftën dhe se nuk ka shumë shpresa te takimet e paqes në Gjenevë. Gruaja e tij, deri sa të marrë fund lufta jeton në Stamboll, ndërsa ai vetë gjendet mes rrënojave me të birin. Nuk kanë dashur të lëvizin për luftën që duan të bëjnë ende. Ushqehen me çaj dhe bukë.

Zt. Al-Haji, ju falenderoj që pranuat të intervistoheni. A mund të na tregoni se cili jeni ju dhe çfarë keni bërë para se të ndizej konflikti në Republikën e Sirisë? Çfarë po ndodhte atje, në kohën kur ju u rikthyet?

Jam një aktivist i Revolucionit dhe një aktivist i medias. Përpara se të niste Revolucioni, punoja për një gazetë qeveritare në Nju-Jork, në Kombet e Bashkuara.

Kur nisi lufta në Siri, u riktheva për të dhënë kontributin tim në prill të vitit 2011. Po ndodhte një demonstratë. Ishin rreth njëzet a pesëdhjetë veta që bënin demonstratë, dhe që atëherë, demonstrata u rrit gjithmonë e më shumë. Më pas Shërbimet Sekrete nisën të na sulmonin, dhe na u desh rreth nja një vit që të armatoseshim.

Cila është përqindja e territorit që kontrollojnë forcat kryengritëse? A u j e n i b a s h ku a r n d o nj ë h e r ë luftëtarëve në beteja? Cila është beteja më e madhe e zhvilluar gjer më sot?

90% e rrugicave të Aleppo-s është nën kontrollin e UÇS-së (Ushtria Çlirimtare e Sirisë), si dhe rreth 65% e qytetit në përg jithësi. Po, u jemi bashkuar luftëtarëve, por jo me armë, me kamera.

Si gazetarë. Ka ndodhur në lindje dhe perëndim të Aleppo-s dhe nëse do të flasim për Sirinë, është beteja e Damaskut lindor. Këto janë betejat më të mëdha në Siri.

Si po ecën revolucioni juaj? E kam fjalën për armët dhe mjetet e tjera luftarake. Mund të na thoni diçka për logjistikën e revolucionarëve?

Askush nuk i ka mbështetur revolucionarët deri tani. Vetëm fjalë na kanë dhënë Perëndimi dhe të tjerët. Çdo ditë na vrasin me avionë luftarakë, armë kimike apo quajini si të doni ato që regjimi po përdor kundra nesh. Të vetmet ar-

më që ne kemi, janë ato që kemi konfiskuar nga qeveria. Qeveritë perëndimore na kanë premtuar se do të na ndihmonin, por akoma askush s’ka bërë asgjë.

A mund të përmendni një qeveri perëndimore, që ka premtuar se do ta pajisë Ushtrinë e Lirë Siriane me logjistikë armative?

Po, SHBA na kanë premtuar, por na kanë gënjyer gjatë gjithë kohës. Vazhdojnë të bëjnë premtime, por ende nuk kanë sjellë asgjë. Vetëm fjalë. Është turp!

Ata po gënjejnë. Njerëzit vriten përditë.

Janë vrarë rreth 100 000 njerëz, prej tyre 60 mijë burra, 12 mijë gra, 13 mijë fëmijë, dhe të tjerë e askush nuk ka bërë asgjë. Është një regjim kriminal ky i Bashar al Assad-it. Po përdor të gjitha llojet e armëve për të vrarë edhe më tepër njerëz.

Teksa flasim së bashku, ju gjendeni ne Marea, në veri të Sirisë. Si mund ta përshkruani situatën e tanishme atje dhe, a mund të përmendni një numër të njerëzve, si për shembull refugjatët që janë përfshirë në konflikt?

Marea ka kohë që është çliruar. Por shpesh, avionët luftarak vijnë natën dhe qëllojnë me mitraloza ajrorë, duke vrarë kështu shumë civilë. Kjo ndodhi edhe rreth tri ditë më parë. Ata hodhën dy raketa në Marea, dhe patëm shumë fat që nuk vdiqëm atë ditë. Brenda Sirisë janë rreth 5-6 milionë njerëz dhe hamendësoj se janë edhe rreth gjysmë milionë në vendet e huaja. Shumica e popullsisë, në një mënyrë a një tjetër, është prekur nga Revolucioni, nga konflikti që ka përf-

Yasser Al Haji foto: Vedat Xhymshiti

“Lufta nisi për liri dhe nder. Protestat filluan si një kryengritje paqësore dhe pas tre muajsh pati shkrepje armësh nga qeveritarët. Ndërsa pas katër muaj e gjysmë ka patur nisma të aty-këtushme të popullsisë civile, të cilët janë armatosur dhe kanë organizuar vetëmbrojtjen në mes të vitit 2011. Lufta në Siri është histori e njëjtë diktatorësh të vjetër e të rinj, të cilët kanë të njëjtin stil...”

shirë Sirinë. Nuk e dimë sa njerëz nuk e mbështesin më regjimin.

Përse ka kaq shumë keqinformim për luftën tuaj? Çfarë po raportohet keq për atë që po ndodh atje? Është shumë e thjeshtë: Qeveria ka 5 mijë vetë që punojnë në media. Ata nxjerrin video të rreme dhe lajme jo të vërteta për të gjithë. P.sh: Ata që janë terroristë, njëherë i quajnë fëmijë, dhe më vonë, i quajnë terroristë. Për momentin, nuk kemi një mbulim të gjerë mediatik, ne jemi shumë pak gazetarë.

Tani është bërë më keq sepse disa gazetarë janë marrë peng. Nga ana tjetër, qeveria po i fton të gjithë që të tregojnë për disa gjoja aksidente të caktuara, por gjithsesi ata propagandojnë për qeverinë.

Meqë po flasim për marrjen peng të gazetarëve, përse mendoni se po n d o d h k j o? Ku s h i r r ë mb e n gazetarët? Sepse di edhe nga miku im, reporter i luftës Vedat Xhymshiti, që është mbështetur nga Ushtria e Lirë Siriane. Por ajo që po përpiqem t’ju pyes është se, a ka ndonjë rast që Ushtria e Lirë Siriane është angazhuar për të çliruar gazetarët nga duart e rrëmbyesve?

Nuk e di kush, por kushdo qoftë, ai po mbështetet nga qeveria, sepse ata duan që e vërteta të mos dalë në shesh, nuk duan që faktet të zbulohen. Në fakt, nuk është Ushtria e Lirë Siriane që rrëmben gazetarët; përkundrazi, ajo i mbështet.

Mbajtjet peng kanë nisur kohët e fundit.

Po, është orvatur shumë herë. Sipas një gazetari hungarez dhe një gazetari Spanjoll, ata janë rrëmbyer, ndaj Ushtria e Lirë Siriane i ka shpëtuar. Ka ndodhur disa herë, por tani është bërë e vështirë. Nuk është më aq e lehtë.

Si mendoni, çfarë do t’i ndodhë më vonë Asadit? Do të ketë një fund si të gjithë diktatorët e tjerë? Do ta vrasin, do ta ndëshkojnë, apo do të jetojë i lirë?

Nuk e di, na mbetet vetëm të shpresojmë, sepse tani ai është mbështetur nga qeveritë perëndimore. Më 2012, disa qeveri europiane i dërguan atij armë kimike. Unë të paktën, shpresoj që ai të ndëshkohet një ditë për krimet e tij.

E shtunë - e diel 01-02 shkurt 2014

13

www.mapo.al

Dështojnë bisedimet e paqes, takimi i radhës më 10 shkurt

Ju përmendët se disa qeveri europiane i kanë shitur armë kimike Asadit më 2012. Cilat janë konkretisht qeveritë, dhe a ka ndonjë rast të konfirmuar? Sa herë janë përdorur armët kimike?

Më 2011-2012 ishte Gjermania, dhe pas saj i dërgoi Italia disa armë kimike dhe municione. Të mos harrojmë, se Rusia e mbështet Asadin akoma në misione; Irani po e mbështet me ushtarë, po ashtu edhe Iraku. Konfirmohet se armët kimike janë përdorur 14 herë. E kam hetuar vetë një herë; gjashtë njerëz vdiqën atë ditë. Intervistova mjekë dhe infermierë.

Një tjetër ndodhi në Damaskun lindor; 13 mijë njerëz vdiqën. Ç’kuptim ka për kauzën tuaj marrëveshja SHBA-Rusi për Sirinë?

Sigurisht, ata duan që Siria të shkatërrohet. Mendoj kështu, sepse gjer tani ata nuk kanë bërë asgjë që ta mbrojnë Sirinë. Nëse Siria do të shkatërrohet plotësisht, kjo do të ishte në të mirë të Izraelit, sepse Izraeli do të ishte i sigurt për 20-30 vitet e ardhshme. Është një marrëveshje e pistë. Ata kanë armët kimike dhe asgjë tjetër nuk u intereson. Kjo është një katastrofë për njerëzimin. Pas kësaj marrëveshjeje, qeveria amerikane dhe ajo ruse, ua dha dritën jeshile qeverisë së Asadit për të vrarë sa më shumë njerëz në mënyrë agresive.

Mund të pohoni se askush nuk po e mbështet Ushtrinë e Lirë Siriane?

Askush nuk po i mbështet ata. Të vetmet armë i kemi marrë kur bastisim bazat qeveritare.

Sa mendoni se do të zgjasë lufta?

Do të mbarojë ndonjëherë? I mbani shpresat tek Gjeneva?

Ata po flasin me Gjenevën, ku do të diskutohet për këtë temë për ndryshimin e qeverisë, përfshirë edhe Presidentin. Diçka serioze duhet të dalë nga kjo.

Që lufta të përfundojë, unë nuk i kam shpresat tek Gjeneva, sepse ka mbetur shumë pak kohë që qeveria të rrëzohet.

A njihni ndonjë shqiptar që po lufton në Siri?

Po, kam dëgjuar për këtë në sezonin e verës, ata luftonin në aeroportin e Minieg-ut, ku edhe e kishin çliruar disa muaj më herët.

E keni takuar ndonjëherë Asadin?

Keni biseduar me të?

Po, e kam takuar një herë në Greqi.

Ishim me një grup njerëzish dhe shkëmbyem vetëm disa fjalë për pak minuta.

Kush po e mbron tani familjen e diktatorit? A ka ndonjë sirian që ende e do Asadin?

Ju lutem, nëse sirianët do ta donin, atëherë pse këtu vijnë ushtarë nga Iraku dhe Irani? Kjo tregon që ai nuk e ka më mbështetjen e popullit sirian dhe atij i duhet të marrë të huaj që të luftojnë për të. Kohët e fundit është rritur numri i njerëzve që nuk duan të shërbejnë më për të. Së shpejti, atij do t’i duhet të largohet.

A e mbështet Turqia konfliktin në Siri dhe, a gjenden mercenarë midis kryengritësve?

Ajo e mbështet vetëm politikisht, por jo ushtarakisht, sepse asnjëherë nuk ka sjellë armë.

Kur ne nuk kemi mundësi të blejmë armë, si mund të kemi dollarë për të paguar mercenarët?! Ata, qeveria i sjell nga Jemeni, Irani, Hezbollahu etj, por qeverisë nuk ia mban xhepi t’i paguajë.

Kur ne nuk kemi mundësi të blejmë armë, si mund të kemi dollarë për të paguar mercenarët?! Ata, qeveria i sjell nga Jemeni, Irani, Hezbollahu etj, por qeverisë nuk ia mban xhepi t’i paguajë.

Shqiptarët në Siri, i vrari i fundit një i ri nga Pogradeci Një 28-vjeçar nga Pogradeci është i fundit prej disa shqiptarëve nga Kosova dhe Shqipëria që është vrarë në Siri.

Bledar Hamza, nga fshati Leshnicë i rrethit të Pogradecit, u identifikua si i vrarë disa ditë më parë, ndërsa prindërit e një tjetër të riu nga i njëjti fshat lajmëruan se edhe djali i tyre ndodhej në zonën e luftës. Lajmi ka mbërritur edhe tek familjarët nga gruaja e tij, e cila prej 6 muajsh shoqëronte bashkëshortin në Siri, së bashku me vajzën 2-vjeçare ndërsa priste të sillte në jetë edhe një tjetër fëmijë. Familjarët tregojnë se 28-vjeçari prej kohësh ishte përqendruar te feja islame dhe u largua nga Shqipëria 1 vit e gjysmë më parë, ndërsa asnjëherë nuk e tregoi vendndodhjen e tij të vërtetë. Ata tregojnë se 28-vjeçari u kishte thënë familjarëve se ndodhej në Arabi dhe askush nuk shqetësohej për fatin e tij. Ndërkohë, prindërit e të riut tjetër pretendojnë se djali është mashtruar nga disa persona në një xhami në kryeqytet dhe prej këtu dyshojnë se është larguar për në Siri. Numri i shqiptarëve të vrarë në konflikt është ende i paqartë, por tashmë bëhen më shumë se 10 persona.

Sa besim keni se shtetet e tjera mund ta zgjidhin problemin e Sirisë?

Ne nuk kemi aspak besim. Ata flasin për liri dhe demokraci, kurse ne kemi tre vjet që nuk shohim as liri, as demokraci.

Ata nuk na ndihmojnë, prandaj nuk kemi fare besim.

Kur do të kemi mundësinë ta shohim Sirinë pa konflikt? Nëse lufta do të mbarojë, si duhet qeverisur Siria pas lufte?

Kjo do të kërkojë shumë kohë. Regjimi ka shkatërruar shumicën e strukturave të saj. Në një rast dua të jua rrëfej se në rrugën kryesore ushtria kishte shkruar: “Ose Assadin, ose do ta shkatërrojmë Sirinë”. Kjo varet nga populli sirian.

Ne duam ta shohim Sirinë një shtet demokratik.

Nëse rebelët humbasin luftën, çfarë do të ndodhë me ju po qe se qeveria largohet që nesër, a do të ketë akuza për krime kundër njerëzimit për të dyja palët?

Kjo nuk është pyetje! Rebelët nuk do ta humbasin luftën, ne jemi në krahun e fitimtarëve. Ne po luftojmë për qëllime të mëdha; është një diktator kriminel dhe para tij ka qenë i ati, po ashtu një diktator kriminel. Sigurisht që kjo do të ndodhë. Janë shkelur të drejtat e Njeriut, dhe ne do të kujdesemi që të japim provat se Asadi është përfshirë në krimet kundër njerëzimit.

Mediat thonë se dhe Al-Kaeda është përfshirë në konfliktin në Siri. Mund të na e konfirmoni këtë, ju lutem?

Po, janë disa të Al-Kaeda-s në Siri tani, por nuk e di me siguri. Ka disa liderë që megjithatë shkaktojnë konfuzion në këtë situatë, por po, kemi diçka nga Al-Kaeda në Siri. Por nuk janë të konfirmuara. Çfarë do të bëni pas kësaj interviste?

Dua të fle deri në orën 9 të mëngjesit, por nuk ia dal dot. Gjithmonë ka shumë tension, frikë. Pyetja është nëse do të mbijetoj gjer nesër. Çdo ditë bëjmë të njëjtën pyetje.

Sa është temperatura tani? Ka shumë njerëz rrugëve atje, apo jo?

-2 gradë Celsius. Sigurisht. Ka shumë njerëz të pastrehë. Ndonjëherë bie shi, borë... Jemi në kushte të vështira.

Qeveria dhe opozita siriane nuk kanë arritur kompromis thuajse për asgjë dhe janë ndarë duke akuzuar njëratjetrën në takimin e zhvilluar në Gjenevë, i cili synon të sjellë paqe në vendin e përfshirë nga lufta civile. Ministri i Jashtëm sirian, Walid Muallem deklaroi se opozita ishte e papjekur, ndërkohë që përfaqësuesi i kësaj të fundit, Louay Safi tha se regjimi nuk ka dëshirë për të ndalur gjakderdhjen. Gjithsesi, i dërguari i OKB-së, Lakhdar Brahimi deklaroi se ka konstatuar qëndrime të përafërta mes palëve dhe ka planifikuar datën 10 shkurt për bisedimet e ardhshme. Opozita siriane ka pranuar të marrë pjesë, ndërsa zoti Muallem refuzoi të bënte zotimin. “Ne përfaqësojmë shqetësimet dhe interesat e popullit tonë. Nëse atyre do t’u interesojë një takim tjetër, atëherë ne do të vijmë sërish këtu”, tha ai për mediat.

Ndërsa zoti Safi u shpreh se opozita nuk do të ulet në bisedime pafundësisht dhe i bëri thirrje qeverisë që të shqyrtojë seriozisht kalimin e pushtetit. Dy palët në seancën e së premtes diskutuan për çështjet humanitare dhe mbi mënyrat për t’i dhënë fund dhunës, duke rënë dakord për garantimin e aksesit për ndihmat humanitare në disa pjesë të vendit. Mbi 100 mijë persona kanë vdekur në Siri që prej nisjes së kryengritjeve kundër regjimit të presidentit Bashar al Assad në mars të vitit 2011. “Progresi është shumë i ngadaltë, por të dyja palët janë sjellë në mënyrë të pranueshme. Ky është një fillim shumë modest, por gjithashtu një fillim mbi të cilin ne mund të investojmë”, deklaroi në fund të takimit negociatori i OKB-së. Zoti Brahimi tha se, pavarësisht se hendeku mes dy palëve është shumë i gjerë, ato tashmë janë mësuar të ulen në të njëjtën tryezë me njëra-tjetrën. “Ka pasur momente kur njëra palë ka dëgjuar me interes shqetësimet e tjetrës”, shtoi Brahimi.

KONTRAPEDAL

14

E shtunë-diel, 01-02 shkurt 2014

Ky shkrim vjen dhe si një reagim ndaj mungesës së informimit për një kohë tranzitive në jetën e shqiptarëve, që për arsye të kontraktimit me kohën u gjendën të pastrukturuar dhe për të nëndarë dhe vënë në radhë produktet e artit në përgjithësi dhe për të mbajtur një qëndrim ndaj tyre...

Danish Jukni

një mikroborgjez mbi kohën që jetoi, a një oaz verbues në diktaturën e kohës?!

Vladimir Myrtezaj

Bëhet fjalë për epokën kulturore të regjimit totalitar në vend, që në rreth dy dekada shërbeu për të kuptuar boshin e madh të pashpjegueshëm dhe frikën e tabuve të paprekshme për ta marrë në analizë atë histori të shkruar dhe shenjash arti!

www.mapo.al

‘KONTRAPEDAL’ është një cikël refleksionesh që vjen nga” Kohë e deklasifikuar”. Bëhet fjalë për epokën kulturore të regjimit totalitar në vend, që në rreth dy dekada shërbeu për të kuptuar boshin e madh të pashpjegueshëm dhe frikën e tabuve të paprekshme për ta marrë në analizë atë histori të shkruar dhe shenjash arti! Në fakt objektet nga ku do rimarrim gjykimin vijnë nga deklasifikimi i kësaj kohe si formë e realizmit socialist, e cila qe një metodë që jo e gjitha duhej hedhur symbyllur në kosh si një stok i paprekshëm historik. Edhe nëse në turravrapin e të vetëquajtur modern ia vlen që këtë prodhimtari apo shtresë ta konservojmë si një investim të kryer nga krijues të indoktrinuar a frymorë që u rrekën me djersën e tyre të krijonin e linin shenja në një kornizë të pashmangshme që ua diktoi koha. Refleksionet mbi këtë temë m’u përforcuan dhe më shumë gjatë një bashkëbisedimi me artistë të rinj që janë në proces formimi.

Mu pranë kufirit tonë ish-Jugosllavia, një prodhim audiovizual “Ka To Tamo Peva” (Kush po këndon andej përtej) një film i viteve ’80, i regjisorit serb Sllobodan Sijan, pararendës dhe ikonë udhërrëfyese më vonë i regjisorit të njohur e mjaft ndryshe, Emir Kusturicës, u bë për audiencën në lektoriumin e Akademisë së Arteve. Një e papritur nga bota e ndjesive të prekshme

përmes një realiteti krejt ilustrues që të vë në mendime. Një produkt i së njëjtës periudhë dhe i të njëjtit sistem nga ku koncepti i gjuhës dhe i regjisë, fotografi, gjuhë filmike, e lojë aktori, ishte për ne të gjithë një ririzbulim me vlerë. Ne shpesh në auditorë përforcojmë qëndrimin që arti është apo realizohet kur e tejkalon realitetin me artin e të shprehurit, dhe është i shtrirë në qëndrueshmërinë e tij si vlerë e pakohë. Ky film si subjekt unik që lind nga përvojat e jetës dhe tregimit të nonsensit apo absurdit si truk i rrëfimit vizual, si filozofi nuk njeh kufij territorialë, nacionalë e gjeografikë, por komunikon si një akt i shpërbërë politikisht.

Si një komunikim i hapur kulturor. Një prodhim audio-vizual nga ku ngremë hipoteza qëndrimesh dhe kufij gjuhësh ndarëse në lëndën e artit. Një përsiatje për t’u kthyer mbrapa jo në kuptimin e gjërave të kryera, por me dyshimin e ligjshëm që në art regjistrat e vlerës do mund ta tejkalojnë e pararendin kohën në të cilën shkaktohen. Por dhe në një ndjesi për të kontrolluar pasiguritë tona, luhatje të cilat iu shkojnë aq shumë talenteve për të cilët së shumti kulmi i veprës nuk është se kryhet, por i nënshtrohet procesit të krijimit përmes vetë dyshimit! E gjithë sa konstatoj ia vlen që si formë të mund të rihedhim në opinionin e gjerë një fluks të ri idesh mbi personazhe që vijnë nga e shkuara

Sot përkon që figura artistësh që nuk jetojnë më, të paravi dhe forcës krijuese, si figura që ndikuan në një masë të gjerë për kohën...

dhe që ndërtohen dhe rindërtohen në hijedritën e kohës nga ku do gjykohen.

Kontrapedal është një stilemë që shpjegohet në një konotacion ndjesor të frenimit nga një element lëvizës transporti në sensin e madh të shprehjes, duke përgjithësuar këtë ndjesi të frenimit të revanshit në histori dhe veçmas në kulturën e një vendi.

Sot përkon që figura artistësh që nuk jetojnë më, të paraviteve nëntëdhjetë, të jenë pjesë e jetëgjatësisë së tyre si intelektualë dhe forcës krijuese, si figura që ndikuan në një masë të gjerë për kohën dhe ende ruajnë në fenomen ngasjen e zgjuar kritike të publikut për të rishkruar në flukse më të reja nën dritën e kulturës.

Ky shkrim vjen dhe si një reagim ndaj mungesës së informimit për një kohë tranzitive në jetën e shqiptarëve, që për arsye të kontraktimit me kohën u gjendën të pastrukturuar dhe për të nëndarë dhe vënë në radhë produktet e artit në përgjithësi dhe për të mbajtur një qëndrim ndaj tyre. Fakti që për këtë arsye ndonjë kërcell i ri në fushën e historisë nuk ka informacionin më minimal studimor dhe për shkakun që lartpërmenda. Më bën të reagoj. Ose në ndërgjegjen e tyre të re ruhen rëndom forma opinionesh gati të stampuara dhe të barasvlefshme në nivelin e informimit vetëm në formë lajmi të përditshëm gjendur gazetash. Gjendur bosh dhe i mahnitur se si në njëzet vjet e më shumë nuk kemi një përmbledhje të shtresëzuar dhe të dëshmuar nga profesionistë a hulumtues të vërtetë, më bën që të ftoj vetë dëshmitarë të kohës në një rrëfim për të plotësuar këtë bosh historik. Rrëfime që do e faktonin këtë kohë nga një optikë e re kohore.

Kanë kaluar dy dekada dhe në rrokullimën e vrullshme të zhvillimeve në realitetin shqiptar ka shumë ndryshueshmëri karakteriale dhe vler-

ash në gamën e njerëzve që na kaluan dhe parakaluan pranë. Gjë që siç dhe ndodh në sheshpauzat reflektuese (ku shpesh nuk shenjohet asgjë) kemi një nevojë të ligjshme për të parë disi më qetë çfarë ndërtuam dhe se çfarë bëmë keq në atë çfarë ne, bashkë me vrullin, lamë forma kontributesh dhe shenjash që shpesh ia vlen t’i diskutojmë. Ka një ngurrim për t’u marrë me personazhe të paranëntëdhjetës përkundër revanshit të asokohe në njëfarë mënyre sesi ajo periudhë tashmë është e dënuar të shihet me një tonalitet faji në përgjithësi, gjë që s’të lë të rikthehesh me një entuziazëm qoftë dhe kritik, për ta bërë pjesë të vlerës publike apo të kundërvlerës së saj! Por jam i sigurt tashmë që në tablonë para dhe pas nëntëdhjetës ka ende gjëra për të shkoqitur e folur sot. Që mos të gjendemi në të nesërmen e largët në situatë glorifikuese pa vend apo në të kundërt të këtij qëndrimi në atë të fajësimit kolektiv të një brezi të tërë. Dhe nëse do ta bënim të dukshme këtë balancë, është në favor të opinionit publik për të dalluar se nën Diktaturë ka pasë jetë. Personazhe të mbijetuar, dhe po aq personazhe që i prodhon vetë realiteti i kohës me devijancat dhe trysnitë e veta që koha diktonte. Në optikën publike të paranëntëdhjetës dhe për shkak të konturimit të hierarkisë dhe klasifikimit të vlerave të vetë sistemit me të cilat merrej drejtpërdrejt pushteti, artistët në njëfarë mënyre ishin në hapin e parë e të afërt të propagandës.

Si të tillë, të dukshëm dhe të padukshëm qe në pjesë e një vorbulle trillesh dhe krijimtarie që u bë prezent. Kjo vorbull me të thënat dhe të pathënat e pamundura do ishin një trajtë e re e vendosjes së një gjykimi të drejtë të asaj kohe gati të absurdit. Por sot nuk do desha të vë në balancë këtë marrëdhënie mes artit dhe pushteteve si menaxhues kryesorë të tyre, por desha

E shtunë-diel, 01-02 shkurt 2014

15

www.mapo.al

Portreti i Kel Marubit është një vepër që dhe sot të ekspozohet kudo, pa ngurrim, në një kontekst të kohës ruan një distancë me vjetërimin e konceptit dhe kohës kur u jetëshkrua, kur dhe veçon për një ekuilibër të ndjerë kulturor dhe largpamës, duke e zhvendosur të gjithë vëmendjen e një pikture të analizës dhe jo më në një garë masive koloristike që më së shumti qe qendër e një estetike të kohës...

të ndaloj në një raport tjetër disi më delikat të vlerave dhe artit, që të mund t’i bëjmë pjesë të opinionit publik si një vlerë që duhet menaxhuar drejt dhe kthyer në nuancën e shquar humane dhe të mos zhduken nga pavëmendja e të gjithë llojeve të pushteteve. Sipërmarrës menaxherialë që nuk rreshtin së parakaluari në një grotesk të paformimit të tyre dhe të një realshow-u që do mund t’ia kalojnë dhe shumë prej vetë personazheve më me dritë të aktrimit. Por dhe këtu do kishim një vlerë. Brendavendosur në një marrëdhënie a kornizë njerëzore gjithçka shkon. E bëra këtë parantezë të gjatë për të bërë të mundur se pse ndonjëherë ka më rëndësi një shkrim, video, pikturë, film, roman, formacion vokal a çdo formë të shprehuri. Shumë më shumë se vetë format e pushteteve që kalojnë në një furi pozuese e tejetkaluar e pa vlerë në sytë tanë. Sa e nevojshme është për nji bashkësi, komb, nacionalitet, a grup shoqëror të vetidentifikohet përmes përfaqësuesve të kohës së tij. Në formë të kufizuar të lirisë për nga investimi mbi një subjekt a artist në paranëntëdhjetën ka shumë njollëza humane që duhet të sillen në dritën e publikut për faktin që të kemi mundësi të dallojmë atë myshk të domosdoshëm si konservant të domosdoshëm njerëzor e aq më shumë duhet bërë një gjë e tillë kur kemi në fokus jetën e individëve me vlerë që shquhen si arketipa të kulturës, që dolën nga një regjim dhe histori e komplikuar e krejt e veçantë .Për të shpjeguar të sotmen, mendoj se do na duhet të sjellim në sytë tanë të kaluarën, qoftë dhe për distancën kohore që ndan këtë jo përbashkim, të kulturës. Në këtë luftë (që kur e shoh nga sot më duket absurd dhe e pakuptimtë duke menduar se e gjitha nuk është se bëri një kauzë jetëgjatë, por që gjithsesi qe një ngashërim kole-

ktiv nga ku ke mundësi në planin njerëzor të dallosh individë dhe ndonji vlerë që të mbetej në mend për kohën) e gjithë shoqëria qe e përfshirë. Ngërçe të natyrës njerëzore që ndodhin në format ciklike të shndërrimit të sistemeve referuese ku atashohet shoqëria. Do desha të ndaloj në një nga nyjet e përjetuara për të risjellë atmosferën e vënë në diskutim me lexuesin.

Nuk e di se për çfarë arsyeje, por sa herë kthej kokën në ato vite, figura e parë që më qaset dhe ndjej një dhembshuri pa kushte është ajo e Danish Juknit. Një nga personazhet e vendosur gabimisht në kohë, që për nga zhurma dhe eleganca e sjelljes më kish zënë të gjitha daljet për të dashur një figurë arti më shumë se Ai. Si figurë krejt e zakontë se si e ndërtoi mbijetesën e vet në një mikroklimë që e ushqente rishtazi me miq të rrallë e interesantë.

I anashvendosur nga sistemi (u zbua nga Tirana për arsye të së shoqes polake) dhe në rastin e fundit të shpërnguljes së tij mbas plenumit të famshëm dhe grupit armiqësor të shfaqur asokohe të Todi Lubonjës e Fadil Pacramit...Më shumë se për ta rrëfyer si një keqtrajtim të sistemit, është e vlefshme të afroj se si dhe në atë lloj sistemi kish formime të tilla intelektualësh që krijuan mbijetesën e disafishtë të tyre dhe andrallat që e përshkojnë këtë kalvar mundues. Artistë të tillë, duke bërë një kompromis në përmbajtje, ata do gjenin rrugën dhe vokacionin e tyre për të bërë prezent një shkak arti të qëndrueshëm dhe në dizonancë me kohën që jetuan. Me pavarësisht këtij kompromisi për të kamufluar, ata mundën që në gjuhë të ndryshme të sillnin dhe edukonin në mjedis shije dhe problematika që lanë gjurmë që duhen nxjerrë nga myku i harresës në rishikim të ri. Anashkaluar dhe një takimi krejt subjektiv të shkruesit të kë-

Nuk mund të jetë një alibi kauza Jukni, pasi në fondin e Galerisë së Arteve ka lënë vepra brilante në gjuhë që do mund ta rrëzonin këtë alibi të hamendësuar.

Portreti i “Kel Marubit”, “Gjon Buzuku Meshari”, “Barinjtë”, dhe veçmas në kantier “Diga e Drinit” Vau i Dejës, janë shenja që dhe sot mund të ndash bindjen se kemi të bëjmë me një parafenomen...

tyre radhëve, Danish Jukni nuk do mund të qe një alibi për kohën sot, por në kuptimin formues një model i gjallë i ëndrrës së tij për të lënë një shenjë të pakuptueshme nga koha. Një model i gjallë njerëzor dhe etik se si do mund të qe një profil me vlerë në kohën e një regjimi të kushtëzuar përdrejt lirisë së shprehjes dhe mbylljes totale të tij! Nuk mund të jetë një alibi kauza Jukni, pasi në fondin e Galerisë së Arteve ka lënë vepra brilante në gjuhë që do mund ta rrëzonin këtë alibi të hamendësuar.

Portreti i “Kel Marubit”, “Gjon Buzuku Meshari”, “Barinjtë”, dhe veçmas në kantier “Diga e Drinit” Vau i Dejës, janë shenja që dhe sot mund të ndash bindjen se kemi të bëjmë me një parafenomen. I bindur se para nesh ka kaluar një ndjeshmëri e formës më të lartë, shpesh për çudi shumë e matur e racionale në logjikën e ndërtimit të nëndheshëm të veprës, dhe duke na dhënë në vlerë një kolorit të kalibruar e pa efekte e artifice, sjell me besnikëri e pjekuri atmosferën e kohës që jetoi.

Me mjeshtri të lartë të perceptimit të asaj se çfarë donte të kuadronte përmes një filtri të kulluar të logjikës së pikturave të tij që i shpjegonte në gjuhën e plastikës në plane të mëdha e rafinim në detajet deri fundor të krijimit. Portreti i Kel Marubit është një vepër që dhe sot të ekspozohet kudo, pa ngurrim, në një kontekst të kohës ruan një distancë me vjetërimin e konceptit dhe kohës kur u jetëshkrua, kur dhe veçon për një ekuilibër të ndjerë kulturor dhe largpamës, duke e zhvendosur të gjithë vëmendjen e një pikture të analizës dhe jo më në një garë masive koloristike që më së shumti qe qendër e një estetike të kohës. Një qartësi e palëkundur për t’i dhënë jetëgjatësi veprës së tij si pararendësi i parë në atë kohë, i zhvendosjes së subjektit në një besueshmëri të përputhur e marrë nga stampa historike mbështetur në artefaktin! Apo Gjon Buzuku, i trajtuar në një dritë të ekzaltuar të idesë me një arketip fondal të plastikës ngjyrore. Apo një nga punët e tij më emblematiket ku zhvendosja nga përmbajtja poetike operon përmes formave të mëdha konstruktive. Pavarësisht se i mëshohet sublimimit të aktit të punës, ne arrijmë që atë epokë ta lexojmë kuptimplotë në këtë vepër. Veçanti për të marrë në analizë e kontrolluar në analizë sugjestionuese format e përafërta mes shkëmbores ku operohet dhe personazheve me forma sugjestive të minatorëve tek vepra “Diga e Drinit”. Dhe nëse është tipike e normës të kanonit

socrealist, nuk të lë të kalosh lehtë pa një udhëtim sugjestiv të analizës së ftohtë e të mbyllur deri në fund. Danishin mund ta përkufizoje: Një mikroborgjez në kurthin e një sistemi të mbyllur e të ashpër që në misionin e pushtetit të kohës ha bijtë e tij! Njeriu me skrupuj që intonohej në një gamë masive me njerëzit e dijes me disa veçanti të një jete në një klimë të ndërtuar pranë tij në ndihmë të mbijetesës dhe parakalimit elegant, me misionin që kish marrë përsipër. Një personazh në hije ku aktorë të shumtë kishin të gjithë vëmendjen korrektuese duke iu referuar gjithnjë opinionit të tij. (Ka fragmente të jetuara të autorit të këtyre radhëve që e dëshmon këtë.) Sot Liria të afron të zgjedhësh dhe të hidhesh zgupthi për të montuar dhe çmontuar profile njerëzish artistë ose jo me ndihmën e instrumenteve në lojë ParaPushtet. Por në rreshtimin tim në memorien kolektive do mund të jenë të lakmueshme histori të ndërtuara e kryera në misionin e lartë të artit, si ajo e Danish Jukniut. E kursyer, e heshtur, e vetëkryer në misionin e vet. Danish Jukni nuk është i vetëm në kalvarin e epokës që sapo kaluam Jo! Se do ish e pamundur, por ish i rrallë në formën e tij, në formimin që pësoi dhe në fatin e tij të papërsëritshëm për t’u ndërtuar në dritëhijet e kohës. Të tjerë personazhe të dizonancës bënë parakalimin e tyre për t’u identifikuar dhe ata janë disa që me kohën do mund të ridëshmojmë përmes debatit publik, profilin e tyre në epokën e gabuar që ata përshkuan, por ata do jenë një cikël i ri refleksioni mbi kohën, si një balancë që nuk e shmangim dot që të vdekur a të gjallë do përballemi. Me siguri që me këtë shkrim mund të mos bien dakord shumë lexues, për shumë arsye. Ishte një kohë ku spikasnin personazhe nga më të ndryshëm, të marrë e të deliruar, autorë dhe aktorë të së ashtuquajturës jetë publike. Dhe unë njoh shumë nga ata, ua bëj me shenjë. Po! Për ata e kam fjalën, për të marrë, të krisur, të dalë nga kori i përgjithshëm e të pavënë në rresht, të çmendur të jorregullit, njerëz të ndjeshëm, dashnorë të fjalës dhe të mjeshtërisë për të gjithë ata që nuk do mund të flisja në këtë shkrim.

Danish Jukni qe një parakalim elegant me kohën dhe një personazh super i ndjeshëm dhe me skrupuj të shumtë, një qytetar dinjitoz për shqiptarët që nuk dëgjohet dhe vihet në asnjë axhendë të kulturës dhe shtetit duke heshtur në mënyrën e tij se i vjen turp!

HEJ:- Danish!

CMYK

16

e shtunë-e diel, 01-02 shkurt 2014

www.mapo.al

OPEN CALL FOR PAPERS Foundation for Economic Freedom Proudly Presents:

Tirana Forum for Economic Freedom 1st March, 2014 Hotel Tirana International

Tirana Forum for Economic Freedom is an annual activity held at the beggining of spring in Tirana. The forum aims to attract scientific contributions on economic reforms, trade efficinecy, liberalisation and development issues concerning Albania and other Balkan countries. The Tirana Forum for Economic Freedom will host ten speakers in a dicussuion panel where an internationally renowened scholar will be the honorary guest speaker. The 2014 Forum will emphasize two major general topics:

The Resurgence of Statism and

Countering Populism in the Context of Economic Crisis Guest Speaker: Dr Barbara Kolm Hayek Institute, Wienn

E përmuajshme, Nr. 40, Viti II i botimit, 2013, Çmimi 300 Lekë

MAPO MADAME

me Madame

Nr. 40 Viti II i botimit dhjetor 2013 Çmimi 300 Lekë

dossier

SHPIRTI I FESTAVE TË ANJEZA MAJËS, REZARTA SKIFTERIT DHE SAIMIR BRAHOS ide dhuratash dhe këshilla dekori

Elia Zaharia Ndryshe nga Mbretëresha e borës së Andersenit, Elia Zaharia është princesha e ëmbël e bardhësisë, që me rrëfimet e saj sjell magjinë e ngrohtë të festave. Nga kujtimet e fëmijërisë me pakot me lodra te mbrëmjet gala në Oborrin mbretëror...

EVI REÇI FLAKA KRELANI MIRA KAZHANI ËNGJËLLUESHE SHQARI IVA TIÇO FLEURA SHKËMBI

personazh ENXHI CUKU HIRUSHJA E RE E KINEMASË SHQIPTARE

fashion

ËNDRRAT E NJË NATE DIMRI

Guidelines to submit proposals Deadline to send your proposal: February 15th, 2014.

Please submit your proposal to the email address: tirana_forum@hotmail.com You will need to prepare the following information: - Your full name, title and organization - Contact information - The name of your proposed presentation (keep your title simple and relevant to the topic) - A 500 word max. abstract of your presentation - A 100-word speaker bio + photo - Selected speakers will be offered an honorary of 200 EURO

fenomen

Këngëtaret shqiptare të çmendura pas Rihanna-s

Kur je gocë e mirë, je!

Nga Iva Tiço

faqe 20

faqe 20

personzh single & The City privatësi Fenomen Çdo të shtunë e të diel

www.mapo.al

Sarah Memmola

Historia ime si e Elhaida Danit E gjej veten shumë tek ajo. Artistikisht jemi shumë të ndryshme, por na bashkon e njëjta histori dhe rrota duket se është kthyer. Ajo e gjeti suksesin në Itali dhe unë shpresoj ta gjej këtu, në Shqipëri, me X-Factor. E kam ndjekur Elhaidën dhe rrugëtimin e saj në “The Voice” dhe më ka pëlqyer shumë. E çmoj shumë talentin e saj

Përtej privatësisë

Është prania e tij që i bën mëngjeset të mos jenë ideale për gazetarin. Është po puna në televizion që e privon nga kënaqësia e mbrëmjeve në shtëpi, me njerëzit e dashur pranë e me një çajnik mbi sobë. Xhaxhiu na rrëfen ditët e tij mes reales dhe ideales. Dhe kujtimet e rinisë në Shqipërinë e viteve ‘70

Rezear Xhaxhiu

Të gjithë fajin e ka televizioni

faqe 19

Faqe 17

18

E shtunë - e diel 01-02 shkurt 2014

personazh

www.mapo.al

Historia e vajzës nga Pulia, që konkurron në “X-Factor Albania”.

Një natë para spektaklit ajo rrëfen sesi fati e solli në Shqipëri dhe sesi talenti e bëri të shkojë deri në pesëshen më të mirë të talenteve, duke mos e fshehur edhe ambicien për ta fituar këtë edicion

Sarah Memmola

italiania me faktorin shqiptar X K

Po, e gjej veten shumë tek ajo.

Artistikisht jemi shumë të ndryshme, por na bashkon e njëjta histori dhe rrota duket se është kthyer.

Ajo e gjeti suksesin në Itali dhe unë shpresoj ta gjej këtu, në Shqipëri. E kam ndjekur Elhaidën dhe rrugëtimin e saj në “The Voice” dhe më ka pëlqyer shumë. E çmoj shumë talentin e saj

ur vitin e kaluar, në një nga spektaklet italiane me talente të këngës u shfaq të konkurronte një shqiptare, e cila kishte ardhur në kërkim të famës përtej detit –vetëm me valixhen që mbante brenda talentin e zëri të saj- nuk kaloi pa bërë zhurmë. Kishte nga ata që nuk ishin dakord që një e huaj konkurronte për zërin më të mirë të Italisë, por kishte edhe nga ata që e përkrahën për magjinë e vokalit të saj pa e marrë parasysh prejardhjen e saj. Pastaj ndodhi që shkodrania Elhaida Dani u shpall fituesja e “The Voice of Italy” dhe ia doli ta mbërthente famën në shtetin fqinj, atë famë që vendi i saj nuk ia dha kurrë sa duhet...

Një vit më vonë, historia përsëritet.

Veçse rolet kësaj here përmbysen. Një vajzë tjetër niset për të kërkuar famën dhe merr tragetin e fatit, që do e zbresë në Shqipëri për ta shfaqur talentin e saj në “X-Factor Albania”. Ka rrëfyer se ndodhet me të shoqin, Mario Nunziante në Shqipëri për disa punë të tyret dhe krejt rastësisht i ra në vesh se kishin nisur audicionet për konkursin e talenteve të brandit botëror “XFactor”. Nga dita kur mbërriti krejt rastësisht në Tiranë dhe impulsi e shtyu të konkurronte në spektaklin e talenteve shqiptare kanë kaluar 4 muaj dhe sot Sarah Memmola , 25-vjeçarja nga Pulia është po aq e famshme në vendin e Elhaidës sa kjo e fundit në vendin e Sarah-s. Atë sukses që nuk e gjeti në vendin e saj –kishte tentuar të merrje pjesë te “Amici”, por nuk ia kishte dalë mbanë –e gjeti pikërisht këtu te ne, duke u kthyer shumë shpejt në fenomen.

Mediat italiane kanë shkruar shumë për të.

Disa e kanë quajtur këtë veprim si arratia e zërave, pas arratisë së trurit.

Ka bërë për vete zemrat e mijëra fansave –sigurisht që më së shumti shqiptarë, por edhe shumë italianë që kryqëzojnë gishtat për të e ndoshta dërgojnë sms – ka treguar se është garuese e fortë duke qëndruar e palëvizur dhe këmbëngulëse ndaj ëndrrës së saj dhe ka përcjellë në shtëpi shumë nga kolegët konkurrentë në X-Factor (ndërsa vetë nuk do kurrsesi të bëjë valixhen që do e kthejë në Bari, megjithëse ka një arsye të fortë të kthehet: të birin Gioele). Ka mahnitur jurinë me zërin e saj dhe me zgjuarsi ka ditur ta bëjë për vete publikun nga ekrani duke kënduar edhe në gjuhën shqipe.

Javën e kaluar rrezikoi të ikte, duke iu

tundur terreni nën këmbë dhe gjithçka për të cilën ka vënë bast, por ia doli të qëndrojë në “X-Factor” dhe të jetë tashmë pjesë e pesëshes finaliste, duke ia ndezur edhe më dëshirën e ethshme për fitore e për t’u shndërruar në italianen që fitoi “X-Factor Albania”.

Si do ta përkufizoje shtegtimin tënd në “X Factor Albania”? Është një udhëtim i gjatë dhe kam mbërritur në pesëshen më të mirë dhe kjo përvojë po më dhuron aq shumë emocione e shpresoj se do të më dhurojë akoma edhe shumë të tjera.

E kishe imagjinar në fillim se do të arrije thuajse në finalen e madhe?

Nuk e imagjinoja gjithë këtë, por në zemër shpresoja dhe shpresoj ende. Ta imagjinoja ishte e pamundur për mua, sepse u gjenda në një shtet tjetër, me një gjuhë të ndryshme nga e imja, por sot mund të them vetëm se jam me shumë fat që mora pjesë në “X-Factor”-in shqiptar .

Si u gjende në audicionet e “X-Factor Albania”? Kishe ndjekur ndonjë nga edicionet e kaluara apo ishte rastësi?

Kur kam bërë audicionin ishte hera e parë që e vizitoja Shqipërinë dhe gjithçka lindi si rastësi dhe sinqerisht më kanë pritur shumë mirë që nga prova e parë.

Pas audicioneve të thanë që do të ishe një nga konkurrentet. Si e prite? A e kishe diskutuar më parë me bashkëshortin tënd?

Përpara se të marr një vendim, duke qenë se kemi një fëmijë, gjithnjë konsultohem me tim shoq. Ai ishte dakord që në fillim për pjesëmarrjen time. Kur mora “Po”-në nga Albani, isha vërtet e kënaqur që për mua kish nisur realizimi i një ëndrre.

A është e vërtetë që prej katër muajsh je shpërngulur në Tiranë? Si është jeta këtu, në kryeqytetin shqiptar?

Po, është e vërtetë. Jetoj në Tiranë prej 4 muajsh tashmë dhe ndihem shumë mirë.

Jam ambientuar. Tirana është shumë e bukur dhe një kryeqytet me të njëjtin nivel të kryeqyteteve të tjera europiane, është një qytet i ri, i mbushur me studentë e shumë italianë dhe kjo më pëlqen. Shqiptarët janë shumë mikpritës dhe të ngrohtë dhe ngjajnë shumë me italianët. Kam bërë shumë miq edhe jashtë “X-Factor”, që sigurisht do të vazhdoj t’i kem në kontakt edhe me të

përfunduar kjo eksperiencë.

Kë do të quaje konkurrentin më të fortë të këtij edicioni të “X-Factor Albania”?

Secili dallohet për talentin e vet dhe ndershmërisht nuk do dija të thosha kush është më i forti.

Si e imagjinon finalen e madhe? Ke frikë, emocione?

Kur mundohem të imagjinoj finalen, zemra më rreh fort. Mbretëron aq shumë emocion brenda meje dhe kam pak frikë.

Por besoj se është e drejtë tani që kemi arritur në këtë pikë. Çfarë marrëdhëniesh ke krijuar me mentorin e grupit, Alban Skënderajn?

Marrëdhënia ime me Albanin është shumë e bukur. Ai më ndjek dhe më jep shumë këshilla dhe po më bën të dëgjoj shumë muzikë ballkanase dhe ndërkombëtare. E vlerësoj shumë artistikisht, por edhe nga ana njerëzore. Do të më pëlqente që në një të ardhme të bashkëpunoja me të.

Si janë ditët e tua në “X-Factor”?

Punohet shumë. Unë po rritem shumë në nivelin artistik dhe kam një trajner që më ndjek, Fabi Asllani, me të cilin punojmë çdo ditë. Pastaj nuk mund të mos falënderoj Alketa Vejsiun dhe Vera Grabockën, sepse më kanë mësuar si të qëndroj para telekamerave dhe si t’u drejtohem shqiptarëve, si të sillem në skenë. Më kanë dhënë vërtet shumë.

A e sheh veten pak si Elhaida Dani, shqiptarja që vitin e shkuar fitoi “The Voice of Italy”?

Po, e gjej veten shumë tek ajo. Artistikisht jemi shumë të ndryshme, por na bashkon e njëjta histori dhe rrota duket se është kthyer. Ajo e gjeti suksesin në Itali dhe unë shpresoj ta gjej këtu në Shqipëri. E kam ndjekur Elhaidën dhe rrugëtimin e saj në “The Voice” dhe më ka pëlqyer shumë. E çmoj shumë talentin e saj.

A ke besim se shqiptarët do të votojnë në finale?

Kam shumë besim tek ata. Më shfaqin përkrahjen dhe përzemërsinë e tyre duke më shkruar në facebook dhe kur eci rrugës më drejtohen gjithmonë me buzëqeshje dhe fjalë të mira dhe kjo më inkurajon shumë.

A të mungon yt bir, Gioele? A e kupton ai se mami tashmë është bërë e famshme? A të sheh në TV? Im bir është fansi i parë. Përpara çdo shfaqjeje flasim në telefon dhe zëri tij i ëmbël më karikon shumë. Më ka marrë malli shumë, por dhe atë për mua. Më sheh në televizor dhe thotë: “Mami, mami po këndon!”. Nuk e kupton që kam dalë në televizor, por i duket e gjitha si të ishte një lojë. Ç’do të ndodhë me Sarah-n nëse do e fitosh këtë edicion të “X-Factor Albania”?

Do ndërtosh një karrierë në Shqipëri, Itali, apo në të dyja vendet njëherazi?

Nëse do të fitoja, por edhe nëse nuk do të fitoja, do të më pëlqente të vazhdoja me karrierën time në të dyja vendet. Do të më pëlqente të punoja në Itali dhe do më pëlqente të vazhdoja këtë rrugë që kam ndërmarrë edhe këtu në Shqipëri.

A e ndjen Shqipërinë tashmë si atdheun tënd adoptiv?

Siç u them gjithnjë fansave të mi, tashmë ndihem një shqiptare e vogël. Shqipëria më ka dhënë shumë dhe shpresoj t’ua kthej një ditë.

E shtunë - e diel 01-02 shkurt 2014

19

www.mapo.al

pertej privatësisë Është prania e tij që i bën mëngjeset të mos jenë ideale për gazetarin. Është po puna në televizion që e privon nga kënaqësia e mbrëmjeve në shtëpi, me njerëzit e dashur pranë e me një çajnik mbi sobë. Xhaxhiu na rrëfen ditët e tij mes reales dhe ideales.

Dhe kujtimet e rinisë në Shqipërinë e viteve ‘70

Rezear Xhaxhiu Të gjithë fajin e ka televizioni Cili është mëngjesi yt rutinë?

Zgjimi herët në mëngjes. Kafja e pamungueshme e orës së parë të paszgjimit. Azhornimi me gazetat e mëngjesit që jepen në emisionet e orës së parë. Dhe një zapping për të parë se çfarë po trajtojnë emisionet e mëngjesit.

Cili do të ishte mëngjesi yt ideal?

Të zgjohesha pak më vonë. Të mos shikoja gazeta në tv, të mos bëja zapping, por të pija një kafe për qefin tim në një kafene buzë detit ose atje ku nuk ka valë televizive.

Jashtë shtëpisë, cili është vendi i preferuar për kafen e mëngjesit?

Disa kafene që janë buzë liqenit artificial të Tiranës. Disa prej tyre janë shumë të dashura, ku ka një zhurmë të lehtë ekspresi, një aromë të lehtë kafeje dhe në sfond një muzikë që nuk të shqetëson (dhe sigurisht ku nuk ka plazma që transmetojnë lajme pa fund).

Me kë dëshiron të jesh në këtë gjerbje kafeje, mëngjesi?

Zakonisht jam me Laurën, time shoqe, por edhe me ndonjë mik të rastësishëm me të cilin ndajmë ecjen nga liqeni.

A të pëlqen puna që bën, profesioni që ke?

Nëse nuk do të më pëlqente nuk do të kisha ndenjur kaq gjatë në këtë lloj profesioni që jam duke bërë që prej afro 20 vitesh.

A u devijon shpesh detyrimeve apo afateve ditore që ke?

Nuk qëllon shpesh. Përgjithësisht jam i programuar. Ndodh kur më futen brenda ditës gjëra që nuk varen prej meje.

Cila është “gënjeshtra e bardhë” më e përdorur në kësi rastesh?

Gjej gjithnjë një dalje elegante të tipit “mos, më ka dalë një gjë e papritur” apo diçka e tillë.

A je dembel? Nëse po, kur të ka kushtuar më shumë ky dembelizëm?

Dembel me raste, kur bie pre e një lloj monotonie që më bën t’i lë gjërat në mes, t’i shtyj, t’i zgjas. Por nuk ndodh shpesh. Por kur ndodh, ndodh ama.

Ku të zë dreka zakonisht?

Në shtëpi, në pjesën më të shpeshtë të rasteve. Por ka ditë që më gjen edhe jashtë, në vartësi të angazhimeve të papritura. Profesioni ynë ka shumë të tilla.

Cilat janë restorantet më të preferuara për drekën tënde?

Janë kryesisht ato familjare, ku ndjehem më shumë si në shtëpi se sa si në restorant. Preferoj të zgjedh ato tip ambientesh intime e të ngrohta të cilat i ngjajnë më shumë një shtëpie jashtë shtëpisë Fton apo të ftojnë më shpesh për dreka?

Të dyja ndodhin. Tani që më pyet po shtrëngohem të kujtoj se kush ndodh më shpesh. Por jo. Kjo varet. Pra ka raste që ftoj më shumë sikundër ka raste që më ftojnë më shumë se ç’ftoj.

A je kursimtar?

Me shumë sesa kursimtar, ekonomiqar. Një lloj respekti për lekun, një vlerësim do të thosha.

A ke në rit gjumin, apo pushimin e drekës?

Po. Më shumë pushimin se sa gjumin.

Por nuk do t’i thosha jo edhe kur më vjen ai. Është një lloj “pit stopi” përpara se të vazhdoj pjesën tjetër të ditës që në fakt zgjat deri përtej mesnatës.

Kur ke qenë i vogël a ta kanë diktuar prindërit, pushimin e detyruar të drekës?

Rregullisht. Kjo ndodhte shpesh dhe ishte një rit i të gjithë familjes, të mëdhenj e të vegjël.

Bëje rrenga për t’i shpëtuar?

Jo. Sepse më pëlqente. Sepse nuk është se humbja ndonjë gjë të madhe edhe sikur të mos flija. Veçanërisht në drekat e vapës së madhe. Çfarë ke ruajtur që nga fëmijëria?

Disa dëftesa të klasës së parë të dytë,

Mbrëmja ideale do ishte të shijoja qetësinë që të jep shtëpia në mbrëmje, era e gatimit, një çaj i ngrohtë mbi sobë, një bisedë flu me të dashurit e tu ku secili tregon historitë e tij të ditës, po pse jo një gotë verë përballë një vatre me dru.

ndonjë listë notash të fillores, tek-tuk ndonjë fletore të asaj kohe. Kohët e fundit gjeta tasin me të cilin haja papare kur isha fëmijë.

Cila është koha që mbart për ty kujtimet më të bukura?

Fëmijëria dhe adoleshenca. Vitet e gjimnazit, që i takojnë fundviteve ‘70, zboret në Mamurras gjatë kohës së studentllëkut, aksionet. Tani duket e çuditshme, por ishte ndryshe në atë kohë.

Po kujtimet e hidhura?

Ndarja me babain që u largua nga kjo botë 2 vjet më parë. Ç’ndodh me sekretet e tua? I rrëfen diku, i shkruan diku, i mban vetëm për vete...? Ke mbajtur ditar?

Nuk para i shpërndaj. Ndaj janë sekrete. Ditari i fundit që kam mbajtur i takon periudhës së paraadoleshencës. Kur e kujtoj, qesh. Çfarë ka në portofolin tënd?

Gjëra të zakonshme të një portofoli.

Foto të vajzës dhe zonjës sime, karta krediti, patentë, kartëvizita dhe lekë.

Në mëngjes e gjen gjithmonë menjëherë atë që kërkon në dollapin e rrobave?

Jo gjithmonë. Shpesh kërkoj ndihmën e Laurës, e cila e ka shumë të zhvilluar sensin e orientimit edhe në dollapin tim, aty ku ndodhet një botë e çuditshme rrobash, të një mashkulli si të gjithë meshkujt e shkujdesur.

Cila është ngjyra që mbizotëron në shtëpinë tënde?

Një bezhë e lehtë e kombinuar me ngjyra më flu, duke krijuar një atmosferë çlodhëse dhe paqeje.

Ekziston një aromë të cilën ti e preferon për produkte kozmetike, ushqime të paketuara, aromatizues ambienti apo makine?

Aroma e pishës, por e pishës së mëngjesit kur është e vërtetë. Çfarë CD ke në makinë?

Të gustove të mia. Hulio Iglezias, Koçante, Aznavour.

Çfarë muzike ke zile telefoni?

Zilen klasike të Nokias.

A ke miq të vjetër? Nëse po, a takoheni shpesh me ta?

Pak. Pjesa e madhe ka ikur jashtë, në emigracion. Ata që kanë mbetur janë zhbërë, dmth janë dhe s’janë.

A je e hapur për miqësi të reja apo duhet kohë e prova për t’u bërë mik i yti?

Nuk eksperimentoj shpesh në miqësi të reja. Sot është e vështirë të bësh miq të mirë, me kohë të plotë dhe t’i mbash gjatë si të tillë.

Ku rri zakonisht me miqtë?

Varet. Në fundjavë në lokale të vegjël, atje ku arrin të dëgjosh se çfarë të thotë tjetri dhe çfarë i thua ti.

Kryesisht në lokale të një klientelë që është e ngjashme me mua dhe me kërkesat që kam për kësisoj lokalesh.

Në ç’orë mbyllesh zakonisht në shtëpi? Pra kur mbaron zakonisht dita jote?

Në orën 24, kohë kur kthehem nga emisioni i përnatshëm i orëve të vona.

Cila është mbrëmja e zakonshme në shtëpinë tënde?

Nuk ka mbrëmje të zakonshme në shtëpinë time. Siç thashë, kam vite që nuk e njoh mbrëmjen në shtëpi për faktin së në atë kohë jam në punë.

Po idealja, cila do të ishte?

Të shijoja qetësinë që të jep shtëpia në mbrëmje, era e gatimit, një çaj i ngrohtë mbi sobë, një bisedë flu me të dashurit e tu, ku secili tregon historitë e tij të ditës, po pse jo një gotë verë përballë një vatre me dru.

Kur shkon për të fjetur?

Rreth orës 01 të natës.

Cila është uniforma jote e gjumit?

Uniforma? Një fjalë e madhe kjo, më kujton zborin e kohës së dikurshme.

Bëj shaka. Është një veshje e lehtë.

Edhe në vartësi të stinës.

Kush është njeriu i fundit që i thua “Natën e mirë dhe gjumë të ëmbël”?

Laura dhe Loris, vajza ime.

20

E shtunë - e diel 01-02 shkurt E shtunë - e diel 13-14 prill2014 2013 www.mapo.al www.mapo.al

fenomen

single and the city

Ose më mirë të themi, pas flokëve të saj të çmendur, të rruar në njërën anë. Pas Riri-t, të gjitha duan ta bëjnë... Ja disa nga shqiptaret që janë shfaqur me look të ngjashëm si të këngëtares amerikane.

Iva Tiço Kjo rubrikë është trillim. Çdo përkim me ngjarje dhe personazhe realë nuk është aspak i rastit

Kur je gocë e mirë, je!

U

Këngëtaret shqiptare

të çmendura pas Rihanna-s Q

ë të kesh sukses si Rihanna, këngëtaret shqiptare duket se kanë kuptuar se sekreti i saj qëndron te flokët, sidomos tek ai modeli i rruar në njërën anë.

Në Amerikë e kanë vlerësuar si tendenca më e keqe e flokëve për shekullin 21, por pavarësisht kësaj, vajzat nuk ndalen. Edhe pse të dukurit e veçantë dhe transgresive tashmë e ka humbur origjinalitetin, (që me Rihanna-an) ato nuk ndalen së kopjuari stilin e saj, disa edhe ia kalojnë kufijve të ekstravagancës së amerikanes. Rezultati nuk është aspak keq, mad-

je do thoshim është mjaft cool. Nga Kamela Islamaj, Nora Istrefi, Dafina Zeqiri, Zanfina Ismaili, Adelina Tahiraj dhe Bora Dokle, ja modelet e çmendura të këngëtareve shqiptare!

Shumë nuk e pranojnë se kanë burim frymëzimi Rihanna-n, disa madje si Zanfina Ismaili akuzojnë të tjerat se e kanë kopjuar, të tjera edhe pendohen, siç i ka ndodhur Nora Istrefit dhe disa, për të mos mbetur pas me tendencat, zgjedhin të luajnë me flokët e t’i rruajnë, siç ka bërë edhe Elvana Gjata.

Shumë nuk e pranojnë se kanë burim frymëzimi Rihanna-n, disa madje si Zanfina Ismaili akuzojnë të tjerat se e kanë kopjuar, të tjera edhe pendohen, siç i ka ndodhur Nora Istrefit dhe disa, për të mos mbetur pas me tendencat, zgjedhin të luajnë me flokët e t’i rruajnë, siç ka bërë edhe Elvana Gjata.

në vdes të shijoj revistat e jashtme gjatë verës. Jo sepse jam ndonjë leximtare e madhe shkrimesh, por sepse kanë ca fotografi fantastike vajzash në breg të detit, me ca veshje më fantastike akoma dhe me aksesorë. Shall me ngjyra në kokë. Varëse të madhe me gurë me ngjyra. Tualet smookey eyes me ca qerpikë të hatashëm dhe në këmbë ndonjë palë nallane nga ato me takën pesëmbëdhjetë centimetër. Shto pastaj ndonjë rrobë banje trikini (as me trup e as veç e veç, kam mësuar ca nga këto llafet e modës unë!), edhe një pareo transparent dhe një gotë mohito në dorë, ulur në një shezlong të veshur me lëkurë në një plazh me rërë borë të bardhë e ujin blu turkez...

Eh, kjo duhet të jem unë!

Por ja që në vend të shallit kam një kapele me strehë dhe flokët të mbledhura nën të. Në fytyrë asnjë grimë tualeti (nuk është se jam e bukura e dheut, por nuk më shkon dora të marr rimelin e të llangosem para se të dal në diell), një palë shapka sportive me gisht në vend të nallaneve të ëndrrave, një palë rroba banje të kuqe poshtë dhe të verdha sipër (ama të poshtmet model brazilian dhe nuk më vjen fare turp ta pranoj që gjithë dynjaja i ka sytë tek unë, palestra mesa duket i nxori lekët e veta) dhe asnjë gjurmë të pareos. Kur shkoj të pij një birrë te bari ngjitur, vesh një fustan pambuku rozë me një “Hello Kitty” përpara (nuk është si shpirt ajo macka?!) dhe asnjë gjurmë mohitoje gjëkundi (epo e bukur është kjo pije, ama ajo mentja nuk i durohet fare.

Ku ka si birra?!). Shezlongët e bardhë dhe deti turkez po dihet, ekzistojnë vetëm nëpër reklamat e agjencive të udhëtimit.

Me këtë look-un tim pra, vite dritë atij që më frymëzon, nisem të marr atë birrën e famshme. Kur ja ku shoh atë: vajzën e një shoqes së mamit. Trikini blumarine (“i bleva për një jaht miiiii, nuk është i hatashëm”, thotë me një zë hundor, jo vetëm nga mishi i huaj që ka në hundë, por dhe nga tangërlliku që e karakterizon në të folur), shalli Hermes (dikur i tregoi një shoqeje të përbashkët që kishte harxhuar çdo lek që kishte e që s’kishte vetëm për ta blerë 469 dollarë) dhe në këmbë një palë nallane, që nuk ia hedh sytë fare vetëm që mos të dëgjojë se çfarë firme janë (nallane janë të shkretat, nuk janë këpucë për të shkuar në dasëm).

Normal që sapo më takon më thotë “uuuuaaaa, po ti ç’je bërë kshu?”. Në të qindin e sekondës mendohem, t’ia rras në grusht apo ta pyes si kshu? Zgjedh të dytën. Dhe marr përgjigjen, që dukem si gocë e vogël kshu pa tualet dhe me këtë fustanin me mace. Sapo bëhem gati të buzëqesh (kot e paragjykova, është e mirë e shkreta!) ajo vazhdon: “nuk i merrni në kohë rrogat atje tek studioja ligjore, që je me këto rroba banjet ndryshe - ndryshe që t’i kam parë edhe parvjet?”. Gati në një kohë vijnë dhe pyetjet e tjera.

Pse më kanë dalë ca njolla, pse jam dobësuar kaq shumë, shoqëruar me këshillën “shëndoshu ca se na tmerrove”... (sikur t’ia kisha veshur me grusht që në fillim, tani do isha duke pirë atë birrën si zonjë).

Por ja që mami më ka mësuar që budallait dhe të ligut duhet t’i hap rrugë. Prandaj i them që po iki se kam punë dhe nuk ia zë në gojë rrogën e saj, që nuk merret kurrë në një klinikë të falimentuar ku punon këtë vitin e fundit, nuk i them as që e di mirë kush është ai i “zoti” i jahtit që i ka blerë ato rrobat e banjos. Normal që nuk i them as ta mbushë barkun me bukë para se të blejë atë shallin që ka në kokë. Jam vajzë e mirë unë, zonjë, jo shaka.

Roman

histori

Kiço Blushi roman për familjen shqiptare

Botohen dokumente të panjohura të Kongresit të Lushnjës

Pas disa vjetësh në emigracion, burri kthehet në shtëpi, diku në një nga fshatrat e Lezhës. Mirëpo, një aromë parfumi e gruas që mezi e priste njeriun e saj më të dashur, si edhe disa ndryshime të tjera në «Shqipërinë e re»...

Libri përmban fakte dhe dokumente historike, para, gjatë dhe pas Kongresit, ditët e punimeve të tij, programin dhe vendimet e dala, jehonën kombëtare dhe ndërkombëtare etj. Për herë të parë botohen: Performanca dhe fotografitë...

recensë personazh pyetsori shënime vitrina Çdo të shtunë / dielë

www.mapo.al

intervista

Mario Muchnik:

Shkrimtarët që kam njohur nga Sabato te Borges

Botuesi dhe redaktori që boton në gjuhën spanjolle shkrimtarët më të mirë të shekullit XX

Nga ditari i poetit

Kur qante Lasgushi Histori nga më të ndryshmet tregohen për poetin dhe qenin e tij Cuci, nga miqtë e tij të ngushtë. Por se çfarë ndjente vetë poeti për qenin e tij besnik, e zbulon Ditari i pabotuar i Lasgushit, i bërë publik nga vajza e tij, Maria

Aida Tuci

Recensa Një letërsi ndryshe, domosdo duhet lexuar ndryshe Qasje rreth romanit, “Edith” të autorit nga Kosova Albatros Rexhaj

Historia njeh plot raste të dashurisë dhe përkushtimit të njeriut ndaj kafshëve. Raste të pabesueshme, të çuditshme heraherës, por që kanë frymëzuar shkrimtarë e poetë. Poeti, dramaturgu dhe shkrimtari skocez Sir Walter Scott i fliste shpesh qenit të tij dhe i bënte atij pyetje njësoj sikur të ishte duke bërë një bashkëbisedim me një qenie njerëzore. Lord Byron kaq shumë u hidhërua nga vdekja e qenit të tij Boatswain, sa u ul e shkroi poemën “Epitaf për një qen”, dy vargjet e fundit të së cilës janë shkruar edhe në pllakën e varrit. Kafshët dhe veçanërisht qentë janë përshkruar shpesh në veprat e Dickens-it; Sike tek “Oliver Twist”, Diogjeni te “Dombi dhe i Biri, Jip-i te “David Copperfield”, janë frymëzuar nga kafshët që mbante vetë Dickens-

i në shtëpinë e tij. Për shkrimtaren Emily Bronte, lidhja me qenin e saj të quajtur Keeper ishte aq e ngushtë, sa shpesh për të thuhej se merrej më mirë vesh me kafshët sesa me njerëzit. Po aq e njohur është dhe historia e Mark Twan me macen “Bambino”, humbja e së cilës për tri ditë me radhë pushtoi faqen e parë të News York Times.

“Rrëfenja e një qeni”, është ajo çka më së miri shpreh marrëdhënien e shkrimtarit me kafshët. Nobelisti Eugene O’Neill shkroi elegjinë e famshme “The Last Will and Testament of Silverdene Emblem O’Neill” (Dëshira e fundit dhe testamenti i Silverdene Emblem O’Neill) për qenin e tij.

Ndërsa në shtëpinë-muze të Hemingwayt, vizitorët nuk habiten kur nëpër këmbë u sillen një mori macesh, të gjitha pasardhëse të maces së tij të preferuar, të quajtur

Faqe 21

Snowball (Top dëbore).

Në momentet e humbjes, secili e shpreh në forma të ndryshme, dhembshurinë e vet. Në këtë rast, për një shkrimtar apo poet është gjithmonë fjala ajo që shpreh çdo dridhje shpirti. Ndër shkrimtarët dhe poetët shqiptarë është e njohur lidhja e ngushtë e poetit Lasgush Poradeci me qenin e tij Cuci. Histori nga më të ndryshme tregohen për poetin dhe qenin e tij besnik, nga miqtë e tij të ngushtë. Por se çfarë ndjente vetë poeti për qenin e tij besnik, e zbulon Ditari i pabotuar i Lasgushit, i bërë publik nga vajza e tij, Maria.

Siç do lexoni në këtë pjesë të shkëputur nga Ditari, për Cucin poeti zuri të qante me psherëtimë, ashtu si kohë më parë kish qarë edhe kur i “vdiq” Klara, macja e tij e dashur.

(Vijon në faqe 22)

22

E shtunë-diel, 01-02 shkurt 2014

www.mapo.al

Sytë Cuci i kishte shumë të bukur, shumë të dashur, njerëzit theshin kur e baresnja Cucin, rrugëve: “sa i bukur”, edhe fëmija, edhe nuset, edhe burrat theshin sa i bukur. Cuci është leshator, i bardhë në roza, të gjithë theshin sa i bukur. Më vjen të pëlcas për dhimbjen e Cucit, po s’kam ç’bëj.

Lasgush Poradeci:

Zura të qaj dhe shkrojta këto radhë për Cucin t’im shumë të dashur Tiranë, e Djelë 30/III/75 “Më vdiq “Klara”, macja ime e dashur. E gjeti të vdekur Maria jashtë shtëpisë së Jani Janaqit, në rrëzën e avullisë së tij perëndimore. Vajta shpejt t’a marr, ish e ngrirë e vdekur, duhet të kish vdekur natën (29 dyke gëdhirë 30/III/75). Kish disa ditë që as hante as pinte (as qumësht). Me dhembje të madhe e mora e solla në shtëpi, sapo ardha në shtëpi, në kuzinë, zura të qaj me psherëtimë, edhe Maria qau. Dje, pardje, “Klara” nuk më ardhi në kuzinë, po as hante, as pinte. Ia bëra varrkën rrëzë manit të shtëpisë (në kopësht), ngjitur me murin perëndimor të shtëpisë. Më ndihmonte Maria. Maria më ndihmoj edhe dyke i-a bërë varrkën. I shtrova një shtresë në fund të varrkës, 1 faqe jastëku si të kuqe, të paqme, të larë.

Mi atë faqe jastëku e vura dje dhe pardje të rrijë, të flerë. E futa në varrkën me kujdes të math, e putha me mallëngjim, e mbulova me 1 copkë të butë të trashë stofi të zezë, e mbulova bashkë më Marien me dhe, përmi dherin e sipërfaqes së varrkës vura copat me bar të njomë të vëndit ku i-a bëra varrkën (që të mbijë bari përmi varrkën).

Kokën e “Klarës” e vura ngjitur me murin e shtëpisë. Qava prapë (pasi e putha trupin e “Klarës”) dhe u këtheva në shtëpi në kuzinë, ku prapë qava. Shumë m’u trondit shpirti për humbjen e “Klarës” (Klara ishte shumë suave, e butë, e qetë, e dashur, e ëmbël).

Tiranë, e Mërkurë 2 Prill 1975 Sot nga ora 1 pas mesdite, ardhë m’a muar me zor, konkën t’ime shumë të dashur dhe shumë besnike, “Cucin” që të m’a vrasin (pushkatojnë).

Ishte sekretari i Këshillit të Lagjes nr 1 me një polic dhe dy të tjerë me pushkë. Thanë: “Kemi urdhër t’i vrasim qentë!” Unë ju luta me 1000 të lutura të m’a lënë 2-3 ditë, të marr lejë të mos m’a vrasin.

Ata nuk pranuan në asnjë mënyrë. E mbanja Cucin siç ish i lidhur, me rrypin e tij poshtë shkallëve, m’a rrëmbyen egërsisht...Passi m’a rrëmbyen “Cuci-n” në këtë mënyrë kaq të egër, zura të qaj, sbrita poshtë shkallëve ku e mbanja lidhur me rrypkën e tij elegante dhe m’u shkreh zemra dhe zura të qaj me lot për “Cuci-n”, puthnja peronën ku kapnja rrypin, puthnja safkën e ujit ku i shtinja ujë të freskët, putha 2-3 herë dhe shumë herë enën ku i shtinja të hajë “Cucit” dhe qanja me psherëtimë. Kaq shumë m’u dhemb “Cuci”.

Passi m’a muarr Cucin dhe e vunë në karrocë dhe u larguan 60-70 hapa prej meje, u vesha shpejt dhe ju vajta pas dhe i gjeta në një rrugicë pranë shtëpisë s’ime, iu luta me shumë të lutura përsëri, të m’a lenë pa e vrarë, iu thashë të vete ne Sekretari i Komit. të Partisë së rrethit Manush Myftiu, “Bëmat” e Hamletit të Sir Walter Scott “Mjerimi i mbajtjes së një qeni është se vdesin kaq shpejt. Por, nëse ai do të jetë 15 vjet dhe pastaj të vdesë, çfarë do të ndodhë me mua”. Kështu u shpreh një herë për qentë, Sir Walter Scott, që për të treguar dashurinë e tij të madhe për këto kafshë, në hyrje të shtëpisë kishte një statujë qeni, e cila ishte gjëja e parë që shihnin mysafirët. Thuhet se Scott kishte gjithmonë të paktën dy qen, që flinin pranë këmbëve të tij ose ecnin bashkë me të. Ai shpesh i fliste qenit të tij dhe i bënte atij pyetje njësoj sikur të ishte duke bërë një bashkëbisedim me një qenie njerëzore. Ai u fliste me shumë pasion miqve të tij për “bëmat” e Hamletit, që ai e quante “roja i kështjellës”, që ngacmonte delet e zonës.

Në kopshtin zoologjik të Lord George Gordon Byron Për Lord Byron-in thuhet se ka dashur shumë gra, por ai ishte gjithashtu i dashuruar pas kafshëve. Sigurisht, qentë ishin mes kafshëve të tij të preferuara.

Në vitin 1808, qeni i tij i preferuar Boatswain (Kryemarinari) u sëmur nga tërbimi dhe pavarësisht këshillave të familjes dhe shërbëtorëve që të mos i afrohej se mund të rrezikonte veten, Byron u kujdes për të. Kur Boatswain ‘vdiq’, Byron e varrosi në pronën e tij dhe shkruajti poemën e famshme “Epitaf për një qen”, dy vargjet e fundit të së cilës janë shkruar në pllakën e

do vete ne Sekretari i Kom, Ekz. të Rrethit, do vete në Seksionin e Shëndetsisë të marr leje për konkën (Cucin), por ata nuk m’a pranuan lutjen.

Ardha menjëherë në shtëpi, dhe megjithqë jam i sëmurë prej 17 Janarit gjer më sot i shtrirë në shtrat, u vesha dhe shpejt mora Marien me mua, vajta me autobus gjer në Kom. Ekz... E mora shpirtin nër dhëmbë dhe u nisa i shoqëruar prej Maries, që po të rrëzohem rrugës i sëmurë siç jam, t’a kem pranë. Vajta me Marien në Kom. Ekz. Më thanë Sekretari i Partisë (Manush Myftiu që është antar i Byrosë së Komitetit Central) nuk vjen këtu në zyrë, Kryetari i Komitetit Ekzekutiv (Ndue Marashi) nuk priste, Zëv-kryetari (janë 4 zëv-kryetarë) nuk kish pritje. Poeti Pano Taçi, që ish poshtë në parterë, më tha, të vete në Seksionin e Shëndetsisë, po inspektori i Seksionit nuk kishte pritje sot të Mërkurën, kishte pritje të Martën edhe të Premten prej orës 1-2. Ika i dëshpëruar jashtëzakonërisht. Ardha në shtëpi... Kur ardha në shtëpi, sbrita të shoh vëndin ku e mbanja Cucin poshtë shkallëve; atje m’u mbush shpirti dhe shpërtheva në qarje e vajë, putha dyke qarë peronën ku lithnja Cucin me rryp, e putha peronën 3 herë dyke qarë, putha safkën ku i shtinja ujë të freskët e putha 3 herë, putha 3 herë edhe enën prej alumini ku i jipnja Cucit të hajë, edhe u ngjita prej shkallëve të Cucit për në kuzinë, ku kam shtratin tim. Hyra në kuzinë dyke qarë, mezi pushova.

Pastaj mora Marien, vajta me Marien në rrugët ku nxirrnja pak Cucin që më vinte keq t’a mbaj vetëm lidhur. Përshkova me Marien rrugën prej shtëpisë s’ime gjer buzë lumit Lanë, shkova buzë Lanës, siç shkonja me Cucin kur e nxirrnja, vajta me Marien nëpër rrugët dhe rrugicat ku e nxirrnja Cucin, nja 20 ose 30 ose 60 minuta për dita, që të çmallem me rrugët ku shkonte Cuci. U këtheva pastaj në shtëpi, prapë zura të qaj se m’u mbush prapë shpirti dhe shkrojta këto rradhë për Cucin t’im shumë të dashur, shumë të dhemshur dhe shumë besnik. Sytë Cuci i kishte shumë të bukur, shumë të dashur, njerëzit theshin kur e baresnja Cucin, rrugëve: “sa i bukur”, edhe fëmija, edhe nuset, edhe burrat theshin sa i bukur. Cuci është leshator, i bardhë në roza, të gjithë theshin sa i bukur. Më vjen të pëlcas për dhimbjen e Cucit, po s’kam ç’bëj. Po rri këtë ditë me shpresë për nesër, që të vete nesër ne Ministri i Shëndetsisë, dhe të shoh a mos më pranojë inspektori i Shëndetsisë, me anën e ndonjë miku, ndonjë shkrimtari që t’a njohë inspektorin. Lasgush.

Tiranë, e Ente 3 Prill 1975: Megjith që jam i sëmurë që prej 17 Janarit (kur ardha prej Poradeci), prapë i dhashë kurajë vetes varrit të qenit. “Për të kujtuar një mik, këta gurë qëndrojnë. Kurrë nuk kam njohur si ai dhe ai prehet këtu”.

Kafshët që frymëzuan Charles Dickens-in Kafshët dhe veçanërisht qentë janë përshkruar shpesh në veprat e Dickens-it. Tek “Oliver Twist” për Sike, ndërsa qeni Diogjen ishte qeni i Paulit dhe Florencës tek “Dombi dhe i Biri”. Qeni Jip (Xhip) është përshkruar gjithashtu tek “David Copperfield”. Të gjitha këto kafshë-personazhe janë frymëzuar nga kafshët që mbante vetë Dickens në shtëpinë e tij dhe ndonjëherë ai u vendoste atyre emrat e personazheve të librave të tij. Vajza e shkrimtarit thotë se ka kujtime të bukura nga babai i saj nga lidhja e tij me kafshët, por veçanërisht me qentë. Dickens-i kishte një qen të quajtur Of, të cilin e kishte fituar me një birrë, një qen roje që quhej Turk, si dhe një tjetër që quhej Linda, etj. Nga gjithë këta qen, Turk ishte ndër kafshët shtëpiake të preferuara të shkrimtarit Pinka e Emily Bronte Emily Bronte kishte gjithashtu një lidhje të ngushtë me qentë, aq sa thuhet se ajo merrej më mirë vesh me kafshët sesa me njerëzit. Emily një herë ndërhyri mes një përleshjeje mes bolldogut të saj dhe një qeni tjetër, ndërkohë që disa burra po bënin sehir dhe po vinin baste, të cilët u shtangën kur panë një vajzë që po

dhe dola për të parën herë nëpër Tiranë, t’i bje pas punës së “Cuci-t”. Vajta në Lidhjen e Shkrimtarëve, ku, që në mëngjes gjer në ora 1.30’ pas mesditës mezi takova atje Dritëro Agollin, Kryetar i Lidhjes. Dritëroj, pas lutjes sime, i telefonoj Kryetarit të Komitetit Ekzekutiv (Ndue Marashit) që të më pranojë “për 1 çështje”. “Le të vijë” i tha Kryetari i Kom. Ekz. Lasgushi. Vajta, pas urdhërit të tij, portieri më la të hy. Atje më thanë se puna e “Cucit” (që m’a muarr dje të m’a vrasin) mvarret prej Seksionit të Shëndetsisë (që i ka zyrat brenda në Kom. Ekz.). Në zyrën e inspektorit të Seksionit më priti me respekt inspektori Shpëtim Gjebréa, kështu m’a tha mbiemrin Dritëro Agolli, emrin s’m’a tha inspektori, më dha cigare, më tha që ay më njeh: “kemi folur” tha “prej 2 vjetësh” etj. Shpëtim Gjebréa më tha: “do t’ju japim lejë prej Seksionit” dhe doli prej zyrës me mua të vemi në zyrën e veterinerit, që e ka zyrën brenda në Kom. Ekz., “t’ju them” tha “t’ju japin lejë për të mbajtur qenin” (konkën time). Veterineri s’ishte. “Ecni t’i thoni” më tha “Sekretarit të Lagjes nr 1 të mos e vrasin qenin, se nesër, kur të jetë këtu veterineri, do t’ju japim lejen për mbajtjen e qenit”. Vajta te Sekretari i Lagjes nr 1 (Lelem Haxhia) i thashë ç’më tha Inspektori Gjebréa. Elemi e mori Inspektorin në telefon, i tha Lelem-it “do t’i japim Lasgushit lejë për qenin, nesër, se sot nuk është veterineri. Unë u shqetësova shumë që s’u mbarua puna (sepse termini i vrasjes së Cucit është vetëm 3 ditë, dje 1 ditë, sot shkoj dita e dytë).

Tiranë, e Shtunë 5 Prill 1975: U ngrita shpejt që në mëngjes (ora 5 para mëngjesit, të vete në Kom. Ekz. më ora 7 (përpara ndante luftën e qenve. Pas kësaj ngjarjeje ajo kaloi ditë të tëra duke mjekuar syrin e nxirë të Keeper-it. Ky qen e ndiqte Emily-n kudo, madje ofronte veten e tij si “stol’ që ajo të ulej mbi të e të pushonte. Besohet se Charlotte e përshkroi karakterin e tij tek “Shirley”, bazuar në marrëdhënien e Emily-së dhe Keeper-it Vogëlushja e Mark Twain Dashuria më e madhe e Mark Twain ishte macja e tij. Kur gruaja e tij Olivia vdiq më 1904, Twain ishte shumë i pikëlluar dhe ishte vetëm macja Bambino e cila dukej se e ngushëllonte atë. Megjithatë, Bambino u largua nga shtëpia një mbrëmje dhe i mërzitur se macja nuk po i kthehej, Twain nisi të nxirrte njoftime në New York Times në kërkim të maces së tij. Për tri ditë me radhë njujorkezët u përfshinë në historinë e maces së humbur të Twain. Kur më në fund Bambino u kthye në shtëpi, Twain e rigjeti sërish veten dhe e mori veten nga vdekja e gruas. Një libër për fëmijë është shkruar për lidhjen e shkrimtarit me macen, që titullohet «Bambino dhe zoti Twain». Twain ka shkruar dhe një novelë të shkurtër me titull «Rrëfenja e një qeni”.

Pinka e Virginia Woolf Virginia Woolf krijoi një lidhje shumë të ngushtë me qenin e saj, Pinka. Pinka ishte një qen qimegjatë e veshgjatë; racë spanjolle, që iu dhurua nga mikja e dashur,

se të hyjnë nënpunësit) t’i them inspektorit të Shëndetsisë (Shpëtim Gjebréa) t’i thotë veterinerit të Kom. Ekz. të mos m’a vrasin “Cucin”. I tha po s’desh. I vajta dhe unë veterinerit (në zyrë) po s’pranovi. U dëshëprova shumë, po veterineri ish i pashpirtshëm. Thashë t’i them Kryetarit të Kom. Ekz., Kryetari s’ish. Komiteti ka 4 zëvëndës-kryetarë. Trokita te njëri, s’isht. Trokita në derë të tjetrit, tha “hyrë”. Ky quheshe Hektor Konomi.

J’u luta t’i thotë veterinerit të urdhërojë mospushkatimin e qenit (konkës s’ime). Hektor Konomi passi më pranoj dhe më dëgjoj me shumë kujdes, u ngrit, vajti vetë në katin poshtë ku është zyra e doktorit veterinar dhe ardhi më tha: “ecni poshtë të merrni Lejen prej veterinerit që të mos ekzekutojnë konen tuaj”. Vajta mora Lejën, që atje vajta në Repartin e Komunales së Tiranës, mora prej përgjegjësit të Repartit, njoftimin me shkrim që i bënte përgjegjësi (Ferik Pilkati) mbajtësit të qenve të kapur: “Shokut Riza Gjini ose jevgu. Shoku Riza jepi Profesorit qenin e tij mbasi ka marrë lejë nga Kom. Ekz. i K. P. Rrethit. 5/4/1975” Në kulmin e gëzimit vajta (1 orë larg) mora “Cucin” prej jevgut. Cuci sapo më pa iu shkëput jevgut prej krahëve dhe u vërsul drejt meje, si e përkëdhela 2-3 sekonda, i dhashë 1 qofte t’a hajë, Cuci, prej gëzimit, nuk e hante qoften, pastaj, si i dhashë prapë, e hëngri, i dhashë edhe qoften e dytë, s’desh t’a hajë prej gëzimit që më pa përsëri, pas disa sekondash përkëdheljeje, i dhashë prapë t’a hajë, i dhashë edhe të tretën, të tretën s’e hëngri nga gëzimi, e mora qoften në letër dhe u nisa me “Cucin” për në shtëpi (¾ orë larg). Isha i lodhur, i këputur. Rrugës për në shtëpi i-a dhashë prapë qoften edhe Cuci e hëngri.

Vita Sackville West në vitin 1926. Woolf pasi “bisedonte” me Pink-an gjente frymëzim dhe ide për romanet e saj. Idetë më të mira për të shkruar novelat e saj i vinin teksa shëtiste me qenin e saj.

Një dalmat për Eugene O’Neill Miku më i dashur i autorit ishte qeni i tij, Dalmat.

Emri i plotë i qenit ishte Silverdene Emblem O’Neill, por për t’i rënë shkurt ai i drejtohej gjithmonë me Blemie. Vizitorët thonë se O’Neill i lexonte qenit të tij poemat e William Butler Yeats. Kur qeni i tij e la, O’Neill shkroi elegjinë e famshme “The Last Will and Testament of Silverdene Emblem O’Neill” (Dëshira e fundit dhe testamenti i Silverdene Emblem O’Neill).

Macet e Ernest Hemingway Hemingway-t iu dhurua macja e parë Polydactl, e quajtur Snowball (Top-dëbore) nga një kapiten anije dhe macja jetoi me të në shtëpinë e tij në Key West Florida. Kur Hemingway ndiq në vitin 1961, shtëpia e tij ishte e mbushur me mace, pasardhëse të Snowball.

Sot shtëpia e tij është kthyer në muze dhe në të jetojnë rreth 40-50 mace. Atyre u është dhënë leje të bredhin të lira nëpër shtëpi dhe ndonjëherë janë ato që tërheqin më shumë vëmendjen e vizitorëve që vijnë të vizitojnë shtëpinë e Hemingway-t. Për macet e Hemingway-t ka një staf të tërë që kujdeset.

E shtunë-diel, 01-02 shkurt 2014

www.mapo.al

intervistë

Botuesi dhe redaktori që boton në gjuhën spanjolle shkrimtarët më të mirë të shekullit XX

23 Roman Titulli: Gjuha e gjakut Autori: Kiço Blushi Shtëpia Botuese: Naimi

Një roman i ri nga Kiço Blushi

Pas disa vjetësh në emigracion, burri kthehet në shtëpi, diku në një nga fshatrat e Lezhës. Mirëpo, një aromë parfumi e gruas që mezi e priste njeriun e saj më të dashur, si edhe disa ndryshime të tjera në «Shqipërinë e re», do të shkaktojnë «ububu»-në e një xhelozie të tërbuar, pasuar me viktima të pafajshme...Burri projekton të dashurin e gruas së vet dhe kërkon që ajo ta ekzekutojë për të dëshmuar me prova të kundërtën... S’e çfarë do të ndodhë, pse do të ndodhë, këtë e thotë shkrimtari Kiço Blushi, përmes një rrëfimi dhe analize të hollë për shpirtin dhe mendjen e trazuar të shqiptarit të sotëm.

Histori Titulli: Kongresi Kombëtar i Lushnjës Autori: Engjëll Sh. Zerdelia Shtëpia Botuese “Emal”

Botohen dokumente dhe foto të panjohura të Kongresit të Lushnjës

Mario Muchnik: Shkrimtarët që kam njohur nga Sabato te Borges Mario Muchnik ka qenë një nga redaktorët dhe botuesit e shkrimtarëve më të mëdhenj të shekullit XX. Elias Canetti, Ismail Kadare apo Bruce Chatwin, para se të kurorëzoheshin me dafinat e famës kaluan nëpër duart e tij. Muchnik-ut i pëlqen ta mbajë gjallë kujtesën për këta shkrimtarë. Ai sapo ka botuar vëllimin e pestë me kujtime dhe pranon se mund të ketë edhe një të gjashtë. “Kështu ruhet e gjallë kujtesa”,- thotë ai në një intervistë për elPeriodicon spanjolle.

Në ditët e sotme, pothuajse të gjithë duan të bëhen shkrimtarë. Pse, sipas jush?

Për shkak se shkrimtarët janë të kurorëzuar me lavdi. Ah, shkrimtari! Shumë autorë shkruajnë për imazh, për t’u bërë të famshëm.

Nuk ishte kështu njëherë e një kohë?

Jo. Ka qenë shumë ndryshe. Me shkrimtarët ndodhte si me mjekët: Nëse fitonte shumë para, shihej me mosbesim.

Si ishte Elias Canetti? Ju e keni botuar atë pak para Nobelit?

Më magjeps ai njeri. Ka një sens humori jo shumë të lehtë për ta kuptuar. Ishte një tip i vështirë.

Po Italo Calvino?

I vështirë shumë. Ai është natyrë e heshtur, aq sa në një moment nuk di çfarë mund të bisedosh me të. Por ka shkruar libra të mrekullueshëm si “American Diary” ose “Italian Fables” Cortázar ishte person tërheqës, me sa keni shkruar?

Ai është një bashkëbisedues shumë i mirë. Ne kishim ëndrrat tona. Kishte humor dhe kënaqeshim shumë. Nikol dhe unë kaluam me të verën e fundit, sigurisht që nuk e dinim se ajo do të ishte e fundit. Ishte shumë i trishtuar. Ishte njeri shumë i mirë. Një njeri i nderuar.

Jaime Salinas, duket gjithashtu një njeri i nderuar..

Po. Është një njeri shumë i ëmbël, që kam patur rastin ta njoh gjatë punës sime.

Po Gore Vidal si ishte për ju? Është një amerikan tipik. Kushëri i Kennedy dhe Al Go-

re. Por nuk binte aspak dakord me Kennedy-n dhe me republikanët. Nëse nuk di si të sillesh me të, e ke të pamundur komunikimin.

Ernesto Sabato-n e keni njohur që kur ju ishit ende fëmijë?

Ai erdhi një ditë të diele për çaj në shtëpinë time. Ishte natyre që të ngjallte kureshtje. Sigurisht që ai kishte shumë ndikim tek unë. Isha shumë i ri. Më kujtohet që ishte shumë i dobët dhe vazhdimisht serioz. Unë sigurisht që nuk e merrja mundimin që të konfrontohesha në biseda me të.

Gjithashtu keni njohur dhe Octavio Paz Po, por më pak. Unë i bëja vazhdimisht vizita se na lidhte puna bashkë. Është bashkëbiseduesi më i mirë që kam takuar në jetën time. Me të mund të flisje për tema nga më të ndryshmet, për filma, muzikë, për gjithçka. Kishte kulturë të mahnitshme.

Augusto Monterroso?

Njeriu më fjalëpak që kam takuar në jetën time. Kishim një promovim dhe ai u ngrit dhe tha: “Unë do të flas shkurt.

Ju faleminderit shumë”,- dhe u ul. Është e mahnitshme ndikimi që ka pasur ai në letërsi. Është komiku më i madh i gjuhës.

Po John Benet?

Nuk më pëlqen. Ai besonte se ishte si William Faulkner.

Mustaqet, qëndrimi, çdo gjë ishte teatër i pastër. Ishte një kopje e keqe e Faulkner, kjo është ajo që ishte John Benet. I vetëkënaqur.

Jorge Luis Borges??

Një nga njerëzit më të këndshëm që kam takuar. Mirësia e tij është e klasit të lartë. Unë e admiroj prozën e tij.

Gabriel García Márquez?

Ai ka shkruar një libër «Njëqind vjet vetmi”, por unë kam një hatërmbetje me të, sepse kishte thënë në një artikull që redaktorët përfitojnë nga naiviteti i autorëve. Ai është një djalë shumë i mirë, por nuk është plotësisht i besueshëm.

Mario Vargas Llosa?

Ai është një mik i madh. E takova kur të dy jetonim në Londër. Simpatik.

Libri përmban fakte dhe dokumente historike, para, gjatë dhe pas Kongresit, ditët e punimeve të tij, programin dhe vendimet e dala, jehonën kombëtare dhe ndërkombëtare etj. Për herë të parë botohen: Performanca dhe fotografitë e të gjithë delegatëve e parisë së qytetit dhe përfaqësisë së huaj, miq të Shqipërisë. “Libri “Kongresi Kombëtar i Lushnjës” i autorit Engjëll Sh. Zerdelia i kushtohet një ngjarjeje madhore në historinë e Shqipërisë, në fillimin e vitit të tetë pas shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë, më 21-31 janar 1920. Ky Kongres ka këtë rëndësi, sepse mbrojti pavarësinë e vendit dhe hodhi themelet e shtetit të kohës. Shqiptarët me këtë akt të madh historik i ritreguan botës se janë një komb i lashtë i Ballkanit, që do lirinë dhe pavarësinë e vet, i cili është në gjendje të ndërtojë një shtet, ta zhvillojë atë dhe të përparojë. Për Kongresin e Lushnjës janë kryer studime, është shkruajtur dhe janë mbajtur fjalime ndër vite. Por, për fat të keq, asnjëherë nuk është treguar për brezat e sotëm; si u organizua dhe zhvilloi punimet ky Kongres, cilët ishin atdhetarët nismëtarë, kush punoi për të, cilët ishin delegatët dhe kë përfaqësonin? Mbi baza klasore, dje dhe sot, historiografia shqiptare e politizuar në nivele të paimagjinueshme, ka dhënë gjithnjë shkrime të cunguara dhe emra të përzgjedhur edhe për Kongresin e Lushnjës...Këto mangësi, jo pa pasoja për historiografinë e vendit tonë, i ka kapërcyer me shumë sukses z. Engjëll Sh. Zerdelia në librin e tij që i paraqet sot lexuesit të gjerë”,- shkruan Prof. Dr. Alfred Frashëri.

Titulli: Sekreti i shpirtit binjak Autor: Arielle Ford Përktheu: David Hudhri Shtëpia Botuese “Minerva”

Për Ligjin e tërheqjes dhe jo vetëm

Arielle Ford ofron në terma frymëzues dhe inkurajues, përvojën e saj direkte se si të përgatiteni në vetëdije, zemër dhe shpirt për të tërhequr, njohur, për t’iu përgjigjur thirrjes së shpirtit, për një lidhje dashurore të vërtetë dhe të vetëdijshme. Autori i librit “Spiritual Liberation” e sheh kështu librin e Ford, titulluar “Sekreti i shpirtit binjak”, i përkthyer në shqip nga David Hudhri, nën logon e Shtëpisë Botuese “Minerva”. Autorja Arielle Ford i ka kaluar njëzet e pesë vitet e fundit duke jetuar dhe promovuar vetëdijen përmes çdo forme të medias.

Ajo është një prej partnereve themelues të Rrethit të Kinemasë Shpirtërore, një klub DVD që i kushtohet dhënies së filmave frymëzues dhe që të ngrenë humorin.

Njihet më se miri për ndihmesën që u ka dhënë shumë autorëve të librave vetëndihmues dhe shpirtërorë për të nisur karrierën e tyre...

24

E shtunë-diel, 01-02 shkurt 2014

www.mapo.al

recensa Një letërsi ndryshe, domosdo duhet lexuar ndryshe Qasje rreth romanit, “Edith” të autorit nga Kosova Albatros Rexhaj Shkrimtari Albatros Rexhaj

Behar Gjoka Vetë titulli i romanit, “Edith” i autorit Albatros Rexhaj, e diçka më tepër kuptimet që bart emri i personazhit, gjithnjë sipas tekstit: “Edith - ndërthurja e dy të kundërtave, që plotësojnë njëratjetrën. “Ead”, që do të thotë “e bekuara” dhe “gyth”, që do të thotë “luftë”. (2013:229), bart kodin se si duhet lexuar dhe përjetuar fryma që e përshkon. Pra, “Edith”, personazhi ëndërr dhe vegim, si dhe shumica e figurave të pranishme në këtë tekst, për autorin është simbolika e të kundërtave, të cilat ende mbajnë ndezur kandilin e afrimit të qenies njerëzore, me gjasë është harmonia e tyre, që në fakt shënjon shpirtin binjak, përsëdytësin dhe përplotësuesin e qenies njerëzore. Kuptohet, se romani befasues, si rrjedhë subjektore, strukturë kompozicionale, si bashkëlidhje e prozës me poezinë, na zbulon sipërmarrjen letrare, që megjithëse ecën në dy binarë, në diskursin e shkruar të tekstit, si dhe në diskursin gojor, të kryer nga autori, në komunikim me lexuesin, në kaq shumë takime, e prandaj të dyja format e ligjërimit, sendërtojnë mëtimin autorial, në kërkim të shpirtit binjak. Hapësira e tekstit, ka rrokur pikërisht këtë makth të qenies, të hershëm sa vetë jeta, porse tani të shpërndërruar në një yll vegimtar, ku më tepër se sa gjetja e përsëdytësit, vlen rrokullima dhe këmbëngulja shpirtërore, në kërkim të tij. Pyetja e thjeshtë në dukje, se a ka një shpirt binjak, të lë pezull gjatë leximit? Vijon më tej, e shtjelluar në hapësirat e romanit, se jo vetëm ka, por janë të gjitha shanset që edhe ta ndeshësh shpirtin binjak. Shpirti binjak, gjysma tjetër, që nuk e kemi ose ka më shumë gjasa ta kemi humbur, përbën edhe shtysën thelbësore, të autorit dhe lexuesit, që ka shkaktuar këtë pritshmëri ndaj romanit, tashmë të kthyer në një libër bestseller, por edhe të lexuar me jo pak endje. Pamjen e shpirtit binjak, që e ndjejmë në atmosferën e tekstit e ka përcaktuar kështu Federica Bosco: “Kur gjen shpirtin binjak, ndjen brenda vetes një ndjenjë paqe dhe mirëqenie... dhe ke përshtypjen se më në fund arrite në shtëpi. Të duket sikur atë person e ke njohur gjithnjë, ndoshta edhe në një jetë tjetër, dhe ti e kupton se para tij nuk kishte asgjë, vetëm pritje për ta gjetur. Dhe pasi jeni takuar, mund të mos e shohësh atë për një vit dhe kjo nuk do të ndryshonte asgjë mes jush, sepse e di që mund t’i besosh plotësisht, madje edhe pa unazë dhe pa martesë; e di që ai është njeriu yt, vetëm i yti ... përgjithmonë ...” Ndërmjet shkaseve, nxitëse për ta shfletuar dhe shijuar si tekst letrar, dhe diç më tepër, përpos të tjerash, lidhen me një sekret shkrimi, që e bart dhe na e zbulon autori në hapësirën tekstologjike. Është fjala për pozicionin e autorit, që është dinamik dhe i lëkundshëm, madje i menduar dhe i përcaktuar enkas kështu. Autori i këtij romani, me tipare postmoderne, ku pak rëndësi ka edhe përcaktimi i tipologjisë, sepse rrekja të shkruash një letërsi ndryshe, pothuajse i shpërfill tipet e shkrimit dhe leximit, të prezantuara me ftohtësi didaktike dhe akademike, nga mësimdhënësit e strehuar në gradat shkencore, në kështjellat pa dritare, që duket se kanë humbur lidhjen me letërsinë e gjallë, që shkruhet më përtej paragjykimeve të këtij akademizmi të perënduar në marrëdhënie me tekstin dhe letërsi-

në si një proces i hapur. Duke qenë një letërsi ndryshe, me domosdo duhet lexuar ndryshe. Qenësia e saj si e tillë, madje jo e panjohur, që të ndërmend atmosferën e shkrimit të Coehlos, e vetiu kthjellesh se ka ecur në udhën e vetë, lidhet me “paqëndrueshmërinë” e autorit. Në hapësirën e romanit, autori e braktis veten dhe kthehet në rrëfimtar gjithditës, unik në mënyrën kundërshtuese të tregimit të ngjarjeve, si dhe të kumteve që përçon. Pastaj, rrufeshëm rikthehet kah vetja, në fund të secilit episode, me ditarin virtual të një shkrimtari, ku bashkëlidhet proza dhe poezia.

Mandej, krejt si pa të keq, e braktis rrëfimtarin dhe kthehet në lexues, të dukshëm dhe të padukshëm, që gajaset dhe tallet me autorin dhe rrëfimtarin. Dinamika e pranisë së trefishtë, autor-rrëfimtar-lexues, në vatrën tekstologjike, të shpie tek një pikë reference, e përputhjes së vetëdijes shkrimore, pra të vetjes së autorit, me vetëdijen e narratorit, të vetjes së rrëfimtarit, që na mundëson shijimin e misterit shkrimor, shpesh herë, aq sa dëshiron autori, duke e bërë të pashmangshëm diskursin gojor. Po ashtu, prania e dy shenjave mbizotëruese dhe të parapëlqyera, të jetës virtuale dhe dashurisë, që në jo pak raste vjen si ngasje seksologjike, ka krijuar shansin e një tërheqje të fortë ndaj romanit “Edith”. Jeta virtuale, për njeriun e sotëm, pavarësisht moshës dhe seksit, grupit shoqëror dhe rangut, është bërë tepër e rëndësishme, madje në disa pikëpamje, po synon që të zëvendësoj jetën reale. Automatizimi i qenies, tashmë është një fakt, por që ka mundësuar zbulimin e jo pak të fshehtave, ndonëse ka përtheksuar vetminë e qenies në marrëdhënie me njeriun e rrokshëm. Ndërkaq, në debatin se kush ka vlerë, dashuria apo seksi, autori jo rastësisht e lë të hapur, megjithëse formalisht mbron dashurinë, por kaq tërheqje ka edhe ndaj aktit seksual, duke ndikuar që lexuesi të ketë një interes tjetër, po kaq shtytës. Libri i Rexhajt, edhe i të tjerëve, detyrimisht na shtyn edhe të kundrojmë situatën e gjallimit të letërsisë në kontekstet e reja, kur jeta virtuale po bëhet thelbësore.

Libri në përgjithësi pra edhe ai letrar, tashmë gjenden para sfidash të gjallimit në një kohë të re, absurde dhe vegimtare. Madje, pa drojë mund të thuhet, që libri është në zgripin e vetë ekzistencial, a mbase edhe në një moment tjetër, që ka jo pak gjasa, do të duhet të përcaktojë një udhëtim tjetër. Pra, letërsia ka përpara një betejë të shumëfishtë, e përsëri do të ketë letërsi, e ajo sërish do të shijohet, siç na e sugjeron Harold Bloom, teksa shkruan: Ne nuk lexojmë se s’arrijmë të njohim shumë njerëz, por sepse miqësia është shumë e brishtë dhe fluide, e gatshme për t’u tkurrur a për t’u tretur, e përpirë nga hapësira, koha, dashuri të papërkryera e nga trishtimet e një jete familjare dhe pasionale. (2008: 11) tek libri “Si dhe përse të lexojmë”. Beteja e shumëngjyrtë e letërsisë, pamëdyshje që zë fill me të parën, e cila bart edhe kahjet e jetës moderne të saj, por edhe shenjat se po formësohet si një realitet virtual, mbizotërues dhe përthekues, që e bën jetën e vetëm në hapësirat e pamatshme të internetit. Nga ana tjetër në rrjedhat moderne dhe postmoderne, të mbijetesës së librit dhe të letërsisë, ka kohë që edhe në mjediset tona, ndikon hapur në praninë e librit edhe koncepti i librit më të shitur, prandaj edhe më të

kërkuar. Pa asnjë dyshim, se në këtë vorbullë të një jetë të re, qysh në krye në garë të letërsisë, duan a po nuk duan, janë përfshirë të gjithë ata që shkruajnë, ndonëse këtë betejë jo në të gjithë rastet e kanë fituar librat me vlerat më të rrokshme estetike. Ama, kjo betejë reale, e rrokshme në të gjitha përmasat e veta, që ndërkaq përbën edhe një ngasje të fortë, para së cilës joshen të gjithë, ka zbehur jo pak distancën në mes librit serioz dhe atij komercial, librit letrar dhe joletrar, shkurt kreativa letrare gjendet e rrezikuar nga të gjitha anët, madje edhe nga vetvetja. Fundja të gjithë format e librave ekzistojnë dhe është zgjedhja e lexuesve apo e vizitorëve të rastësishëm, që të ndalen tek njëri libër dhe tjetrit të mos ia hedhin sytë. Dy betejave të mësipërme pra të jetës së librit, si formë virtuale dhe të librit bestseller, natyrshëm u shtohet edhe beteja e tretë, niveli i lexueshmërisë, që është edhe më i hershmi, por edhe më unikali, në gjasat e zbulimit të vlerave të një libri, varësisht të shenjave estetike në një tekst letrar. Këto pikëpyetje, mbi fatin e librit, larminë ekzistenciale të letërsisë, natyrshëm t’i sjellë në mend, romani “Edith” i autorit Albatros Rexhaj.

Konceptimi i librit, me rrokjen e jetës shpirtërore, në atë trazim postmodern dhe vagullimtar, të krijojnë përshtypjen se autori, me vetëdije dhe moskokëçarje ua ka mësy të tria betejave, të gjallimit të letërsisë në këtë periudhë. Vihet re, madje se materia e librit ta ofron këtë shans se beteja ekzistenciale e gjallimit të librit, është shpërndërruar në përqafim të sfidave, që ka marrë përsipër që t’i shpie gjer në fund. Veprën e tij, debatet dhe diskutimet e hapura, por edhe vetë komunikimin me këtë libër, një pjesë të përfillshme të krijimtarisë, Rexhaj i ka hedhur në hapësirat e komunikimit virtual, madje duke realizuar, me rezultate të habitshme, atë që të gjithë ëndërrojnë, komunikimin me hapësirat e pafundme të jetës virtuale, pan-

darazi me komunikimin e hapur me lexuesit, në ligjërimin e shkruar me libër. Ndërkaq, me dëshirë marroke dhe një vetëdije të rrokshme në çdo fjalë dhe gjest, libri “Edith”, dhe veprat e botuara, janë përfshirë edhe në vorbullën e librave më të shituar, një përmasë që të gjithë e duam, po kaq shpesh herë, e vëmë edhe në dyshim, ndonëse në mendje e dëshirojmë, kaq fort. Shitshmëria e librit është një tregues sasior, por kur është letërsi, sikur po ngjet me romanin “Edith”, ke një lloj ngasje, se po rizgjohet interesi për letërsinë, sepse këtë garë, së paku në rastin e librit në shqip, po dukej se ia kishin mësy analistët dhe politikanët, duke përfituar nga niveli i njohjes në këto fusha, pra më shumë nga pozicioni jashtëlibror. Libri “Edith”, i Albatros Rexhajt, të bind më në fund se letërsia ia ka mësy seriozisht që ta udhëheq këtë garim, fiktiv dhe interesant.

Ajo që preka dhe shijova, në hapësirat e librit dhe që për mua përbën interes, ishte shkrimi i tekstit, figurimi i personazheve, ku shkëlqen fytyra e gdhendur e Dianës, i rrëfimtarit dhe të gjithë pranive të tjera, dhe po kaq vetë sendërtimi i tipologjisë së romanit, pra duke përmbushur kështu edhe rrafshin e tretë ekzistencial të vlerës së librit, lexueshmërinë. Librin nisa ta lexoj, me idenë se kemi provokimin e radhës, ku shitshmëria e një libri është një shtysë për të vajtuar tek autori dhe teksti, por që megjithatë mbetet i hapur diskutimi, a përfaqëson shenjën e parë dhe më të rëndësishme, ky tregues dhe nivel komunikimi? Kapja e momentit, rastësisht a me vetëdije, për të rrezikuar shumë, në përpjekjen sizifiane të pikëpërputhjes se ekzistencës së librit, pra edhe të romanit “Edith”, në të tre nivelet e komunikimit, të jetës virtuale, të shitshmërisë dhe të lexueshmërisë, ka qenë ngasje dhe sfidë e madhe e autorit, e cila në lidhje me procesin kreativ është e hapur. Nga ana tjetër në lidhje me romanin “Edith”, kam përshtypjen se këto rrafshe, gati-gati janë përputhur, ose jemi në një nga herët e garimit të tillë, që i është afruar shumë, përputhjes së të tre kulmeve, përpara të cilëve gjendet letërsia dhe çdo libër tjetër. Them, gati janë përputhur, duke lënë të hapur procesin e diskutimit mbi këtë aspekt, por edhe mbi vlerat e tjera të librit, duke sjellë si argument disa nga treguesit estetik, që i përçon romani i A. Rexhajt, pavarësisht se cilit lexues i pëlqen dhe kush e lexon më tepër. Madje kur të lexon rinia, të cilës i drejtohet më së shumti, është për t’u gëzuar, sepse jemi përpara një rrengu autorial, se po tentohet për endur kodin, e kthimit tek leximi, përmes librash që zgjojnë interesin e lexuesit. Parashtrimi i jetës së një njeriut, në kufirin e jetës reale dhe virtuale, i jetës së tanishme, pra të brezit të kësaj kohe, sidomos të rinisë, që ka rrokur po këto aspirata, si dhe i lojës së bukur dhe trazimsjellëse me dashurinë, në kërkim të atij që njeriu e ka shpallur si shpirti binjak, ka bërë që realitet paralele, të ekzistencës së librit, të mos jenë larg, pavarësisht ndonjë reminishence të pranishme, në strukturë apo shprehësi, madje ka bërë që shtysat për të komunikuar me autorin që e njohim virtualisht, të nxitemi për të shkuar tek libri, jo si kopertinë dhe famë, por si problematikë e shtjellimit të kundërshtive të kësaj bote, që paraqesin të sotmen me shkëlqim gri, dhe të nesërmen edhe më të mjegulltë, si fat i qenies dhe letërsisë.

esse

POLITICAL MIND

Për Historinë, këtë bashkëkohësen tonë…

Psikologjia e politikës dhe politikanit

Rudolf Marku

Ylli Pango

Çdo njeriu që i ka qëlluar të bëjë rrugën Selanik-Athinë,

me siguri i ka tërhequr vëmendjen një tabelë buzë rruge (jo shumë larg nga Athina), atje ku dhe fillon gryka...

Psikolog jia politike si shkencë studion lidhjen

politikë-psikologji dhe aplikon teoritë e psikologjisë në problemet politike. Ajo u rilevua si shkencë më...

Pikëpamje profil Economicus Ideologji esse Çdo të shtunë / dielë

Mapo Lunch

Niko Peleshi Jeta kërkon një Krisht për çdo hap

www.mapo.al

Alternativat shqiptare të Kadaresë: nga Skënderbeu te Kanuni A është Kështjella pohim i shtetit shqiptar, me kështjellën si Republika Popullore Socialiste e Shqipërisë dhe Skënderbeu si Hoxha? Apo mund të merret regjimi i Hoxhës si ushtria osmane me kështjellën që sugjeron një ide, megjithëse të padallueshme, ndryshe për Shqipërinë? Kadareja është eluziv këtu. Fakti që novela i shpëtoi censurës në Shqipëri sugjeron të parën, por Kadareja gjithashtu krijon disa analogji midis Hoxhës dhe ushtrisë osmane...

Në vitin 2002 unë isha i sapodalë nga bankat e universitetit, naiv dhe i vendosur për të udhëtuar. Kjo më çoi, mes shumë gjërave të tjera, në dy javë punë vullnetare në Gorre, një fshat i largët në Shqipëri, ku iu bashkova një ekipi me europiano-perëndimorë dhe amerikanë, që po kthenin një ish-kooperativë në një qendër evangjeliste për komunitetin.

Shndërrimi i një ferme në një kishë është i përshtatshëm për kritikë, por ishte gjithashtu një shprehje e vogël e një ndryshimi kulturor më të madh që po ndodhte një dekadë pas rënies së Republikës Popullore Socialiste të Shqipërisë.

Fabrika të braktisura rishtazi i shihje ngado që hidhje sytë, dhe në Gorre popullata mashkullore ishte gati inekzistente; meshkujt e moshës 18-40 largoheshin nga fshati për të kërkuar punë (të ligjshme apo jo) në Greqi apo Gjermani. Me 40 vite diktaturë mbi supe, Shqipëria ishte në tranzicion dhe ky tranzicion ishte problematik dhe dëshpërues.

Pak pas vizitës sime, mora një kopje të Lulet e Ftohta të Marsit (2002)—një novelë e vendosur në

Faqe 25

Shqipërinë rurale të fillimshekullit, ku karakteri kryesor, Mark Gurabardhi, mundohet të pranojë një të kaluar traumatike teksa mendon për një të ardhme të pasigurt. Takimi im i parë me Kadarenë ishte si një shkrimtar tranzicioni, një tranzicion shqiptar, në të cilin unë sapo kisha provuar një moment të parëndësishëm, por personalisht ambivalent.

Mjetet e punës së Kadaresë Megjithëse në 2005 është nderuar me çmimin ndërkombëtar “Man Booker”, Kadare mbetet një figurë kontroversiale dhe pak e njohur në botën anglishtfolëse. Padukshmëria e tij është pjesërisht për shkak të faktit të çuditshëm që versionet anglisht të romaneve të tij shpesh janë përkthime të përkthimit frëngjisht të origjinalit në shqip. Kjo shkëputje e “përkthimit të dyfishtë”, ku origjinali është gjithmonë eluziv dhe i largët, shërben si një pikë e dobishme hyrëse në të menduarit e punës së Kadaresë si “dublim”. Koncepti i dublimit nuk është një instrument kyç vetëm...

26

E shtunë-diel, 01-02 shkurt 2014

www.mapo.al

magazine

Alternativat shqiptare të Kadaresë: nga Skënderbeu te Kanuni Mark Rainey Në vitin 2002 unë isha i sapodalë nga bankat e universitetit, naiv dhe i vendosur për të udhëtuar. Kjo më çoi, mes shumë gjërave të tjera, në dy javë punë vullnetare në Gorre, një fshat i largët në Shqipëri, ku iu bashkova një ekipi me europiano-perëndimorë dhe amerikanë, që po kthenin një ish-kooperativë në një qendër evangjeliste për komunitetin. Shndërrimi i një ferme në një kishë është i përshtatshëm për kritikë, por ishte gjithashtu një shprehje e vogël e një ndryshimi kulturor më të madh që po ndodhte një dekadë pas rënies së Republikës Popullore Socialiste të Shqipërisë.

Fabrika të braktisura rishtazi i shihje ngado që hidhje sytë, dhe në Gorre popullata mashkullore ishte gati inekzistente; meshkujt e moshës 18-40 largoheshin nga fshati për të kërkuar punë (të ligjshme apo jo) në Greqi apo Gjermani. Me 40 vite diktaturë mbi supe, Shqipëria ishte në tranzicion dhe ky tranzicion ishte problematik dhe dëshpërues.

Pak pas vizitës sime, mora një kopje të Lulet e Ftohta të Marsit (2002)—një novelë e vendosur në Shqipërinë rurale të fillimshekullit, ku karakteri kryesor, Mark Gurabardhi, mundohet të pranojë një të kaluar traumatike teksa mendon për një të ardhme të pasigurt. Takimi im i parë me Kadarenë ishte si një shkrimtar tranzicioni, një tranzicion shqiptar, në të cilin unë sapo kisha provuar një moment të parëndësishëm, por personalisht ambivalent.

Mjetet e punës së Kadaresë Megjithëse në 2005 është nderuar me çmimin ndërkombëtar “Man Booker”, Kadare mbetet një figurë kontroversiale dhe pak e njohur në botën anglishtfolëse. Padukshmëria e tij është pjesërisht për shkak të faktit të çuditshëm që versionet anglisht të romaneve të tij shpesh janë përkthime të përkthimit frëngjisht të origjinalit në shqip. Kjo shkëputje e “përkthimit të dyfishtë”, ku origjinali është gjithmonë eluziv dhe i largët, shërben si një pikë e dobishme hyrëse në të menduarit e punës së Kadaresë si “dublim”. Koncepti i dublimit nuk është një instrument kyç vetëm në të shkruarit e tij, por gjithashtu i zbatueshëm edhe në karrierën e tij, një me bashkëpunime dhe sfidime të njëkohshme.

I lindur në 1936, vitet formative si shkrimtar Kadare i kaloi në diktaturën e Enver Hoxhës. Përgjatë 40 viteve të regjimit të tij, Hoxha krijoi një shtet stalinist që sistematikisht e izoloi Shqipërinë nga Jugosllavia, Bashkimi Sovjetik, Kina dhe Perëndimi. Shqipëria u bë njëfarë Kore Veriore europiane. Duke shkruajtur nga brenda regjimit, Kadare zuri një pozicion të vështirë dhe të dyfishtë: ai ishte anëtar i Partisë së Punës së Shqipërisë ndërsa gjithashtu i nënshtrohej censurës; balancoi mbështetjen për regjimin me një kriticizëm të fshehtë; kombinoi patriotizmin me mbijetesën dhe gëzoi disa privilegje të caktuara (si udhëtimet e jashtë vendit) ndërsa jetonte me frikën e arrestimit dhe vdekjes.

Kadareja e ka mohuar të ketë qenë pozicionuar si një disident, sikur vetëm për faktin që pozicione të tilla ishin të pamundura në Shqipërinë e Hoxhës. Ai nuk ishte Václav Havel apo Aleksandr Solzhenitsyn. Megjithatë, pa ndërmarrë një pozicionim të qartë politikisht kundërshtues, ai kishte një instrument letrar që e lejonte atë të vëzhgonte me hollësi pushtetin totalitar dhe tensionet që zienin nën të. Në atë që vijon, unë gërmoj në këtë

kuti instrumentesh, në kërkim të traditave gojore të rrëfimit, folklorit dhe recitimit mitik, të cilat në romanet e Kadaresë bëhen instrumente dinamike për t’u përballur me diktaturën dhe tranzicionin që pasoi.

Kundër-narrativa Dyzimi është një doppelgänger narrativ, eluziv dhe i mugët. Si një instrument përdoret në të gjithë veprën e Kadaresë—romani i tij i vitit 1970, “Kështjella”, ofron një pikëfillimi të mirë. E vendosur në Shqipërinë e shekullit XV, fokusohet te një kështjellë e rrethuar nga ushtria osmane. Mes skenash betejash dhe sulmesh të përgjakshme, bisedat midis kronistit, Mevla Çelebiut, dhe kryeveqilharxhit bëhen thelbësore. Kryeveqilharxhi fillon me ndryshimin e rrjedhës së narrativës themelore të pranisë osmane në Ballkan duke ofruar një kundër-narrativë të Betejës së Kosovës më 1389. Ai sugjeron se fitimtari Sulltan Murati I nuk vdiq nga dora e një vrasësi ballkanik, por në fakt u vra nga djali i tij më i vogël, i cili pastaj hipi në fron. Një alternativ e ngjashme ritregimi ndodh te vepra e mëvonshme e Kadaresë, Vajza e Agamemnonit (1985) teksa personazhi kryesor sugjeron që pas vdekjes së Sulltan Muratit, zyrtarët osmanë godasin për vdekje djalin e madh, në mënyrë që i vogli të marrë fronin pa kundërshtime.

Këto kundër-narrativa joshin një ndjenjë të nacionalizmit shqiptar, ndërsa shërbejnë për të delegjimitizuar trashëgimin e regjimit osman.

Por, ato marrin edhe një rëndësi bashkëkohore teksa narrativa e mëvonshme në veçanti është një aprovim për “vetëvrasjen” misterioze të Mehmet Shehut më 1981. Shehu dikur kishte qenë Kryeministër i Republikës Popullore Socialiste të Shqipërisë dhe pasues i mundshëm i Enver Hoxhës.

Pas vdekjes, me një gjest tipik stalinist, Hoxha e deklaroi Shehu tradhtar, i arrestoi familjen dhe emrin ia fshiu nga të gjithë librat e historisë.

Kadare këtë ngjarje e aludoi edhe te Lulet e ftohta të marsit, teksa Mark Gurabardhit i tregohet për një arkiv shumë sekret të fshehur thellë në malet afër qytetit të tij. Fjalët lart-e-poshtë tregojnë se pasi erdhi në pushtet, mëkëmbësi i Hoxhës e vizitonte arkivin fshehurazi, natën vonë, për të dalë prej andej vetëm në 3 të mëngjesit, pa pikë gjaku në fytyrë dhe i tronditur nga krimet dhe gjakderdhja që kishte zbuluar.

Këtu narrativa e Lulet e ftohta të marsit merr formën e legjendës urbane, një lloj historie bindëse por e paverifikueshme, që shkëmbejnë joelitat për të kuptuar më mirë situatat sociale më të gjera. Këto kundër-narrativa—historia e riparë e Kështjellës, Vajzës së Agamemnonit dhe legjenda urbane e Lulet e ftohta të marsit-presin mespërmes veprës së Kadaresë me një temë të përbashkët: pushteti politik fillon me një krim, një krim bastard që është gjysmë i vërtetë e gjysmë mitik. Në këto kundërnarrativa vrasja frojdiane e babait të lashtë piqet me gjakderdhjen e politikave totalitare.

Nga Skënderbeu te Kanuni “Dyzimi” gjithashtu merr një tjetër formë te Kështjella, teksa kryeveqilharxhi dhe Mevla Çelebiu diskutojnë Gjergj Kastriot Skënderbeun, heroin kombëtar shqiptar i cili në shekullin XV udhëhoqi një kryengritje të fortë ndaj osmanëve.

Megjithëse romani nuk e përfshin atë në mënyrë të drejtpërdrejtë, hija e tij vërtitet mbi të. “Çdo gjë që ka lidhje me të është dyzim”, kryeveqilharxhi i thotë Çelebiut, përfshi emrin e tij të dyfishtë,

A është Kështjella pohim i shtetit shqiptar, me kështjellën si Republika Popullore Socialiste e Shqipërisë dhe Skënderbeu si Hoxha? Apo mund të merret regjimi i Hoxhës si ushtria osmane me kështjellën që sugjeron një ide, megjithëse të padallueshme, ndryshe për Shqipërinë? Kadareja është eluziv këtu. Fakti që novela i shpëtoi censurës në Shqipëri sugjeron të parën, por Kadareja gjithashtu krijon disa analogji midis Hoxhës dhe ushtrisë osmane...

përkrenaren me dy brirë dhe stemën me shqiponjën 2-krenëshe (që më vonë do të bëhej flamuri shqiptar). Sipas kryeveqilharxhit, Skënderbeu kishte krijuar një dyzim prej fantazme për vetveten dhe tanimë nuk kishte rëndësi është ishte i gjallë apo i vdekur, i pranishëm apo mungues. Kur në fushimin osman përhapet thashethemi se Skënderbeu po përgatitet të sulmojë, përhapet paniku dhe një masakër e vetëshkaktuar.

Por dyzimi-fantazmë shkon përtej Skënderbeut, te vetë Shqipëria. “Ai e di shumë mirë që në fund do e humbasë luftën”, kryeveqilharxhi zbulon, por ai “po mundohet të krijojë një Shqipëri tjetër, larg të gjithëve, njëfarë Shqipërie jomateriale.”

Nacionalizmi shqiptar është shumë i fortë këtu, megjithatë, tipike për Kadarenë, gjithçka nuk është ashtu siç duket. Komentet e David Bello-së në pasthënien e botimit anglisht të veprës më 2008 janë të vlefshme sepse ai lidh narrativën me situatën bashkëkohore të Kadaresë: Kadare e shkroi romanin më 1969, një vit pasi BRSS kishte pushtuar Çekosllovakinë. Në atë kohë në Shqipëri ekzistonte njëfarë mentaliteti shtetrrethimi. Nuk ishte mik i BRSS apo i SHBA-së dhe paranoja për një pushtim të mundshëm nga “revizionistët sovjetikë” apo “imperialistët amerikanë” ishte ngado—500.000 milionë bunkerët që ende shihen nëpër territorin e Shqipërisë janë dëshmi e kësaj.

A është Kështjella pohim i shtetit shqiptar, me kështjellën si Republika Popullore Socialiste e Shqipërisë dhe Skënderbeu si Hoxha? Apo mund të merret regjimi i Hoxhës si ushtria osmane me kështjellën që sugjeron një ide, megjithëse të padallueshme, ndryshe për Shqipërinë? Kadareja është eluziv këtu. Fakti që novela i shpëtoi censurës në Shqipëri sugjeron të parën, por Kadareja gjithashtu krijon disa analogji midis Hoxhës dhe ushtrisë osmane. Për shembull, pas çdo dështimi për të marrë kështjellën, ushtria osmane bën një vetëpastrim duke përjashtuar të dyshuarit si

E shtunë-diel, 01-02 shkurt 2014

tradhtarë dhe spiunë—një paranojë e dhunshme që reflekton praktikat e regjimit të Hoxhës. Sipas leximeve të ndryshme, Kështjella mund të hapi mundësinë për një Shqipëri alternative, përtej regjimit. Megjithatë, nëse ky vizion është shpresëplotë, alternativat e ofruara në punët e mëvonshme të Kadaresë janë më pak të tilla.

Për shembull, te Prilli i thyer (1982) Kadare trajton çështjen e Kanunit, një kod i lashtë ligjesh gojore që qeverisin në rajonet veriore të Shqipërisë.

Studiuesit kanë gjetur gjurmë të Kanunit te kodet etike të Epokës së Bronzit që përcaktonin lidhjet farefisnore, mikpritjen dhe vdekjen. Por Kanuni gjithashtu përfshin gjakmarrjen—vrasjen e sanksionuar për nder të anëtarit mashkull të familjes kundërshtare. Si praktikë, gjakmarrja shumë lehtë mund të rrëshqasë në dhunë ndërgjeneratash dhe të fshijë nga faq ja e dheut popullatën mashkullore të një familjeje.

E vendosur në Shqipërinë e luftës civile gjatë mbretërimit të shkurtër të Mbretit Zog I, Prilli i thyer ndjek një shkrimtar, Besianin, dhe gruan e tij që kalojnë muajin e mjaltit në malet e izoluara të veriut. Besiani është i magjepsur nga Kanuni dhe kodi i tij tragjik i etikës. Ai i thotë gruas së tij Diana se Kanuni ka funksionuar edhe në pushtimet osmane, serbe dhe austriake, si edhe përgjatë ditëve të para të mbretërisë së re. Në këtë aspekt, novela e pranon Kanunin si një autoritet social alternativ. Megjithatë joshja fillestare që ndjejnë Besiani dhe Diana kah Kanuni kthehet në tmerr dhe pendesë teksa ata eventualisht përballen me brutalitetin e errët të gjakmarrjes.

Megjithëse Hoxha, nëpërmjet përdorimit të dorës së hekurt të aparatit të shtetit, e ndrydhi Kanunin, Kadareja e sheh të ridalë në sipërfaqe në Shqipërinë post-komuniste. Lulet e ftohta të marsit hapet me dy fëmijë që zbulojnë një gjarpër në hibernim, të cilin Mark Gurabardhi e sheh si metaforë për rikthimin e praktikave sociale të padëshiruara në vakuumin politik të së tashmes.

Një nga këto është Kanuni. Pasi ka jetuar vitet e fundit të regjimit, Marku e sheh marrëdhënien e tij me të dashurën më të vogël si një mundësi për të prerë lidhjet me të kaluarën dhe të lidhet me të ardhmen. Por, e dashura i thotë se shumë shpejt një xhaxha do t’i vizitojë dhe do u bëjë me dije nëse janë apo jo të përfshirë në një gjakmarrje të para komunizmit. Me këtë lugat dhune mbi kokën e familjes së saj, e dashura e Marku nuk është më një guidë drejt të ardhmes, por edhe vetë ajo “mbërthehet nga një gremç i lashtë dhe i ndryshkur.”

Përtej Kanunit, te Pallati i Ëndrrave (1980)

27

www.mapo.al

Kadare identifikon një tjetër forcë të fuqishme, potencialisht të dhunshme, sociale. Romani vendoset në Perandorinë Osmane të shekullit XIX dhe fokusohet te Mark-Alem Qypriliy, një shqiptar etnik familja e të cilit ka lidhje të vjetra me administratën perandorake. Ndoshta një nga punët më të arrira të Kadaresë, mund të qëndrojë krahpërkrah me Ne, të Yevgeny Zamvati, dhe 1984, të Orwell-it, si një kritikë therëse për totalitarizmin.

Novela ndjek Mark-Alemin teksa fillon punë te Pallati i Ëndrrave, një ministri qeveritare përgjegjëse për mbledhjen, selektimin dhe interpretimin e ëndrrave të popullatës.

Teksa Oceania e Orwell-it e mbante pushtetin nëpërmjet torturës, përgjimit dhe kontrollit të gjuhës, shteti i Kadaresë pushton dhe uzurpon nënndërgjegjen kolektive. Por rëndësia e vërtetë e romanit qëndron te ndërgjegjësimi gjithnjë e në rritje i Mark-Alemit për identitetin e tij si shqiptar. Kjo kulminon në një skenë dhune ndërsa shtëpia e familjes bastiset nga trupat perandorake dhe xhaxhai i tij arrestohet pas organizimit të një performance të një balade për familjen Qypriliu nga rapsodë shqiptarë. Pas konfrontimit, Mark-Alemi rikthehet në punë ditën tjetër dhe e gjen veten të emëruar zv.Ministër i Pallatit të Ëndrrave.

Megjithëse familja e tij ishte target i një spastrimi shtetëror, Qyprilinjtë kanë orkestruar një kundërsulm brenda aparatit të shtetit dhe kanë arritur të instalojnë një shqiptar në krye të ministrisë më të fuqishme. Te Mark-Alemi është krijuar ndjesia se brenda Perandorisë po punojnë forca etnike rrënjëforta, diçka me të cilën ai është i lidhur pazgjidhshmërisht.

Tensionet etnike ziejnë në sipërfaqe, dhe te Pallati i Ëndrrave shteti totalitarian nuk është gati të shkërmoqet, por të shpërthejë. Në këtë aspekt romani paraqet dhunën që vijon pas ndarjes së Jugosllavisë si edhe më të fundit gjakderdhje sektariane në Irakun post-Hussein dhe Sirinë e Assadit. Nëse Kështjella ofron një shikim të shpejtë të shpresës përtej regjimit, vizionet më konkrete te Prilli i Thyer dhe Pallati i Ëndrrave tregojnë alternativat e forcave sociale që mbajnë format e tyre të dhunës. Duke patur këtë parasysh, çdo lloj shprese është më pak se fluturake.

Miti dhe Parada e 1 Majit Nëse kundër-narrativat dhe kuptimet e tyre dredharake të dyfishta bëhen mjete shpjeguese për Shqipërinë e kaluar dhe të tashme, po kështu edhe mitet e legjendat. Në veprën e Kadaresë recitimi mitik është një traditë dinamike dhe e lakmueshme që i adaptohet problemeve të së tashmes, dhe karakteret e tij tregojnë dhe ritrego-

Kjo kokolepsje e mitit dhe krimit rimerret te Lulet e ftohta të marsit, megjithëse në kohën pas-regjimit. Jeta e Mark Gurabardhit është e ndarë në dy nga trauma e së kaluarës që vazhdon të ndikojë tek e ardhmja e tij. Struktura e romanit e reflekton këtë, teksa secili kapitull që ka të bëjë me jetën e tij të përditshme theksohet me një kundër-kapitull që gërmon te miti, folklori dhe halucinimet. Marku shpreson që këto deklamime mitike do e lejojnë të pranojë të tashmen dhe ta lirojnë prej frikës nga e kaluara. jnë mitet derisa ata marrin kuptime bashkëkohore. Miti është thelbësor për novelën e tij Vajza e Agamemnonit, që ka qenë mes një koleksioni tekstesh të futura fshehurazi në Francë më 1985. Narrativa fokusohet tek një gazetar i paemër, i cili merr një ftesë të papritur për t’u ulur mes elitës së partisë gjatë paradës së Ditës së Majit. Teksa ecën përmes rrugëve të Tiranës, ai fillon të reflektojë për ndarjen nga e dashura e tij. Vajza e një zyrtari të lartë që thuhet se është pasuesi i Hoxhës, ajo nuk mund të rrezikojë më reputacionin e të atit për një dashuriçkë të rastit. Narratori fillon të recitojë mitin e sakrifikimit të Ifigjenisë nga Agamemnoni. Sipas legjendës, Agamemnoni sakrifikoi vajzën e tij për perëndeshën Artemisë në mënyrë që flota greke të nisej për të Trojë. Në recitimin e narratorit, Ifigjenia paraqitet si e dashura e tij, e cila ka bërë sakrificën e saj për hir të pushtetit të të atit. Megjithëse ai i qaset mitit nga këndvështrime të ndryshme, përfshi mundësinë që Agamemnoni e sajoi vetë historinë për të ngritur moralin e ushtrisë greke, ai vendos për një version veçanërisht të shtrembëruar por finok: Agamemnoni nuk e sakrifikoi Ifigjeninë për të paqësuar Artemisën, por më shumë për të konsoliduar pushtetin e tij. Duke vrarë të bijën ai mund të kërkonte sakrifica të tilla edhe nga subjektet e tij.

Kadare unifikon këtë lexim të historisë së

Agamemnonit me sakrifikimin nga Stalini të djalit të tij Jakovit në Luftën e Dytë Botërore. Stalini kishte refuzuar të negocionte me gjermanët pas kapjes rob të të birit, duke e lënë të vdiste në kampin e përqendrimit Sachsenhausen. Në veprën e Kadaresë, Stalini e bëri që ta zgjaste sakrificën e tij edhe te populli sovjetik në tërësi—u bë njëfarë justifikimi për gulagët, ekzekutimet dhe burgosjet. Kjo jo vetëm që e kthen lexuesin te tema që të gjitha pushtetet politike fillojnë me një krim, por gjithashtu shtrin krimin e pushtetit politik te qytetarët e thjeshtë. Të njohurit që narratori i Kadaresë takon rrugës për te Parada e Ditës së Majit, veshin maskën e mirësjelljes, që nga miku i tij shkrimet e të cilit ishin ndaluar, te kolegu i tij servil dhe xhaxhai i urryer. Atyre të gjithëve iu është dashur të bënin kompromise me vetveten në mënyrë që t’i mbijetonin regjimit. Kadareja e lidh këtë kompromis me një tregim folklorik ku një burrë aksidentalisht bie në greminë. Mënyra e tij e vetme për të shpëtuar është duke fluturuar mbi shpinën e një shqiponje që do t’i duhej ta ushqente me mish te freskët përgjatë udhëtimit. Pasi gjen ca mish, burri fluturon mbi shqiponjën, vetëm për të kuptuar që nuk ka mish të mjaftueshëm për të gjithë udhëtimin. Atëherë ai pret një copë mishi nga trupi tij dhe ushqen shqiponjën, dhe kur del në sipërfaqe vetëm skeleti i ka ngelur. Njerëzit në rrugët e Tiranës te Vajza e Agamemnonit janë kufoma të tilla: ata kanë ofruar mishin e të tjerëve nëpërmjet denoncimeve dhe spiunimeve, ose kanë ofruar mishin e tyre nëpërmjet përgjërimeve apo kompromiseve.

Krimet gati-mitike të elitës politike filtrohen dhe përthithen në jetën e përditshme. Teksa i afrohet paradës, narratori ngelet me një ndjesi të parehatshme, ftesa në dorë—kujtim i kompromiseve që pritet të bëjë. Si të tilla ritregimi i mitit dhe folklorit që bën Kadare shërben për të ekspozuar modelet e dominimit dhe kontrollit në politikën e kohës së regjimit.

Miti dhe tranzicioni Kjo kokolepsje e mitit dhe krimit rimerret te Lulet e ftohta të marsit, megjithëse në kohën pasregjimit. Jeta e Mark Gurabardhit është e ndarë në dy nga trauma e së kaluarës që vazhdon të ndikojë tek e ardhmja e tij. Struktura e romanit e reflekton këtë, teksa secili kapitull që ka të bëjë me jetën e tij të përditshme theksohet me një kundër-kapitull që gërmon te miti, folklori dhe halucinimet. Marku shpreson që këto deklamime mitike do e lejojnë të pranojë të tashmen dhe ta lirojnë prej frikës nga e kaluara.

Duke kërkuar për mitin ‘e duhur’, ai e fillon me përrallën e vajzës që detyrohet të martohet me një gjarpër në mënyrë që familjes së saj t’i falet një krim i panjohur. Megjithatë, tmerri i saj i fillimit kthehet në gëzim teksa çdo natë gjarpri transformohet në një bashkëshort të bukur dhe të kujdesshëm para se të rimarrë formën e gjarprit në mëngjes. Eventualisht, e irrituar që nuk mund të ketë një jetë publike me bashkëshortin, ajo natën, teksa ai fle, i djeg lëkurën e gjarprit. Historia në fillim e lejon Markun të negociojë ndarjen midis ekzistencës së tij në kohën e regjimit dhe një të ardhme të hapur, megjithatë teksa vajza është e paaftë të zgjidhë situatën e saj, shpresat e Markut për të ardhmen ngadalë shuhen me përparimin e romanit.

Pastaj Marku kthehet te territori familjar për Kadarenë, ai i mitit dhe krimit, eventualisht duke u kthyer në figurën e Edipit, paradigma e krimit politik.

Të njëjtën ditë që tirani mori kurorën, këto krime janë transferuar nga e ardhmja, nga ajo që ende duhet të ndodhi, te e kaluara, te caku më i largët, deri te streha më e sigurt, barku i nënës.

Në kërkimin e tij për të pajtuar të kaluarën dhe të ardhmen, Marku sheh mitin dhe realitetin të zihen nën vete, dhe ai nuk është në gjendje të lirojë veten nga frikat e tij të mbetura. Në skenën finale, ai e gjen veten bashkë me shefin e policisë, në pritje të një bande bankëvjedhësish që të hyjë në arkivin e fshehur thellë. Por teksa ata presin, shefin e policisë e zë gjumi dhe Mark Gurabardhi sheh një tjetër lloj bande që të qaset: tiranët e bllokut lindor—Enver Hoxha, Walter Ulbricht dhe Leonid Brezhnjev. Udhëheqësit, dikur shumë të vërtetë, por tani prej shumë kohësh të vdekur, ndiqen nga Mbreti i verbër dhe i pafuqishëm Edipi, duke bërë për nga arkiva për t’u përballur me krimet e tyre bastarde, mitike dhe reale, thashetheme dhe të vërteta.

Kjo skenë është e rëndësishme, siç është Lulet e ftohta të marsit në përgjithësi, sikur vetëm sepse ekspozon kufizimet e mjeteve të punës të Kadaresë.

Kundër-narrativa, mitet dhe përrallat folklorike mund t’i japin formë të tashmes duke ricikluar të kaluara të trilluara apo historike, por ato nuk i zgjidhin problemet e së tashmes. Miti iluminon labirintet ku gjejmë veten, por nuk ofron një mënyrë për të dalë prej andej. Për Kadarenë një letërsi tranzicioni trazon hirin e të shkuarës, por sfilitet për të bërë më shumë se dritëhedhje. Është koka e Janusit, duke parë në të dyja drejtimet njëkohësisht, por fytyra që sheh përpara është e plagosur dhe miope, dhe mbështetet te fytyra e kthyer mbrapa për një kah drejtimi. *Marrë nga fullstop.com. Përktheu Ina Xhani.

28

E shtunë-diel, 01-02 shkurt 2014

POLITICAL MIND

www.mapo.al

Psikologu Ylli Pango vjen në MAPO Weekend me një cikël të ri shkrimesh që ka në fokus psikologjinë politike. E cila merret në veçanti me psikologjinë e politikanit. Si e afekton pushteti trurin e politikanit, në aspektin se si e ndikon mendjen, të menduarit e tij, psikikën e tij? Si transformohet ai, sjellja e mendësia e tij nga pushteti, duke i lidhur këto edhe me të kaluarën e tij parapolitike, deri fëmininë? Si e krijon politikani qëndrimin e tij të veçantë, të çuditshëm, tipik, p.sh prej shefi, ministri, zyrtari të lartë etj., apo si shfaqet ai që mund të quhet dhe kompleksi i pushtetit.

Psikologjia e politikës dhe politikanit Prof. Dr. Ylli Pango

P

sikologjia politike si shkencë studion lidhjen politikë-psikologji dhe aplikon teoritë e psikologjisë në problemet politike. Ajo u rilevua si shkencë më 1940, kur studiuesit filluan për herë të parë të bëjnë analizën psikologjike të politikanëve dhe të studiojnë edhe korrelacionin ndërmjet politikës e psikologjisë. Politika afekton jetën e përditshme, problemet më jetike të njerëzve, shëndetin, arsimimin e tyre e të fëmijëve të tyre, mirëqenien, pagat. Për rrjedhojë, të mos njohësh psikologjinë e atyre që e bëjnë politikën, e politikanëve, që në një masë të madhe kanë në dorë mjaft nga çështjet më me rëndësi të jetëve tona, do të ishte një minus ku e ku më i madh se mosnjohja e cilësdo psikologji aq në modë sot, që nga ajo e kafshëve deri tek ajo e kozmosit. Njerëzit shpesh i shohin shkaqet e sjelljes së politikanëve si politike, të lidhura me partinë që përfaqësojnë, programin e saj apo edhe në përgjithësi të lidhura me opinionin e përhapur negativ për politikanët si të korruptuar a të paqëndrueshëm e pa ideale.

Por, veç këtyre konkluzioneve herë të drejta e herë jo, nuk duhet harruar, dhe njerëzit shpesh harrojnë, se prapa çdo politikani qëndron edhe individi, familja e origjina e tij, fëminia, çrregullimet e personalitetit të tij, shëndeti por edhe hallet e tij shpesh të zakonshme si të njerëzve të tjerë. Po kështu, në një stad të mëtejshëm duhen analizuar dhe motivet e sjelljes së politikanëve, e jetës së tyre si politikanë, aktivitetit të tyre, të merret parasysh edhe informacioni me vlerë për relacionet e tyre politike e sociale, miqësitë, lidhjet e hapura e ato okulte etj. Po kështu ka rëndësi të studiohen edhe pasojat e sjelljes politike të politikanit tek ai vetë dhe tek të tjerët. Kështu kuptohet më mirë si dhe pse ndodhin eventet politike. Çfarë e bën botën politike e atë jopolitike të ndahet në “ne” dhe “ata”? Si ushtrohet influenca sociale e politikanit mbi të tjerët? Si kthehet një protestë paqësore e iniciuar nga politikanë, në një jo të tillë? Përse disa politikanë janë heronj sot dhe të ligj e të denjë për karamanjollën ditën tjetër? (kujtoni rastet e liderëve të revolucionit francez të vitit 1793, Robespier, Danton). Ku i gjejnë burimet shpirtërore e forcën disa njerëz që t’u rezistojnë regjimeve politike autoritare? Këto janë pyetje e pikënisje të tjera, objekt studimi i psikologjisë politike, me vlerë për të ekzaminuar sjelljen politike edhe nga pikëpamja e identitetit social. Nga një këndvështrim i dy dekadave të fundit, dallohet identiteti social që lidhet me pjesëmarrjen e njeriut në një grup të caktuar politik, nga identiteti personal. I pari qeveris sjelljen politike dhe nga kjo rrjedhin edhe implikimet e tij në politikë, influenca sociale që ushtron apo nën trysninë e së cilës vepron, e sidomos në ngjarje ku ka lëvizje të mëdha turmash, rol të spikatur lidershipi apo regjime autoritare. I dyti lidhet kryesisht me veten, bindjet personale e qëndrueshmërinë e tyre.

Në veçanti, psikologjia e politikës merret edhe me një objekt tjetër studimi, psikologjinë e politikanit. Ky është dhe një ndër objektet më

interesante të psikologjisë politike. Si e afekton pushteti trurin e politikanit, në aspektin se si e ndikon mendjen, të menduarit e tij, psikikën e tij, pushteti politik, si transformohet ai, sjellja e mendësia e tij nga pushteti, natyrisht duke i lidhur këto edhe me të kaluarën e tij parapolitike, deri fëmininë e tij edhe se kështu del edhe një tablo më e plotë e asaj që duam të studiojmë. Lidhur me këtë është interesante të shihet se si e krijon ai, politikani, qëndrimin e tij të veçantë, të çuditshëm, tipik, p.sh prej shefi, ministri, zyrtari të lartë etj., apo si shfaqet ai që mund të quhet dhe kompleksi i pushtetit. Ky kompleks mund të konsiderohet edhe si fiksim, apo një proces që zë fill që nga joshja për pushtet, që në përgjithësi është ndër shtysat më të mëdha për mjaft njerëz. Ajo është më thjesht shtysa, për dominim, kontroll, drejtim. Principi i pashprehur hapur i politikanit që rrjedh nga ky qëndrim (koshient apo subkoshient) është: ”ligji është suprem”, por në kuptimin që supremët e vërtetë janë ata që e bëjnë këtë ligj, pra politikanët. Dhe këtu përfshihen e alternohen edhe të gjithë temat e psikologjisë sociale si perceptimet, qëndrimet, pozicionimet e politikanit karshi problemeve të ndryshme, agresivitetin, altruizmin i tij nëse ka, etj., etj). Psikologjia politike lidhet me antropologjinë, sociologjinë, filozofinë, marrëdhëniet ndërkombëtare, ekonominë. Për të arritur në konkluzione më të sakta ajo duhet të ekzaminojë edhe zgjedhjet e votat, racizmin, paragjykimet e politikanit, (si mund të presësh fjala vjen rezultat a të mira një popull nëse lideri paragjykon grupe të tëra sociale e ca më keq një popull të tërë) opinionin publik e median dhe raportet e politikanit me to, të gjitha këto pjesë e pandarë e jetës, psikologjisë e aktivitetit të politikanit…

Në një aspekt tjetër, atë të trajtimit publik të politikanit, po të shihet qëndrimi i medias karshi politikës e politikanit, opinioni negativ i njerëzve, rëndom i përhapur për politikanët, format e atakimit të politikanëve kundërshtarë me njeri tjetrin, debate mes tyre, etj., rezulton se politikanët janë në një sens, më negativët e më të sulmuarit. E megjithatë angazhimi në politikë lakmohet, kërkohet, për të luftohet madje edhe duke rrezikuar jetën, e humbur edhe atë si në rastin e mjaft politikanëve të mëdhenj. Përse? Çfarë është ky paradoks në dukje? Dhe ku mediat, politikanët për njëri-tjetrin, njerëzit, kanë të drejtë të përgjithësojnë e të sulmojnë, e ku nuk kanë të drejtë? Edhe këtu hyn në punë psikologjia politike. Ajo ndihmon për të bërë një anatomi të politikës e të psikologjisë së politikanëve në kuadrin e psikologjisë njerëzore e një zbërthim që të bazohet në studime të mirëfillta. Objekt i psikologjisë politike do të ishin edhe studimet mbi faktin se si njerëzit e përfshirë në ngjarje politike e politikanët e perceptojmë botën sociale, duke e kategorizuar veten nën influenca grupore të caktuara si grupet që luftojnë për influencë sociale. Po kështu janë tema

Në një aspekt tjetër, atë të trajtimit publik të politikanit, po të shihet qëndrimi i medias karshi politikës e politikanit, opinioni negativ i njerëzve, rëndom i përhapur për politikanët, format e atakimit të politikanëve kundërshtarë me njeri tjetrin, debate mes tyre, etj., rezulton se politikanët janë në një sens, më negativët e më të sulmuarit. E megjithatë angazhimi në politikë lakmohet, kërkohet, për të luftohet madje edhe duke rrezikuar jetën, e humbur edhe atë si në rastin e mjaft politikanëve të mëdhenj.

specifike, zhvillimi i eventeve të turmës, dinamikat e lidershipit, mekanizmat e bindjes ndaj regjimeve autoritare. Të tjera tema që studiohen nga psikologjia politike janë gangsterizmi (mafia) dhe politika, gënjeshtra në politikë, karizma e politikanit, aparenca e tij dhe rëndësia e saj në politikë etj. Cili është lloji më i spikatur i inteligjencës së politikanit? Ajo spekulative? Kjo është inteligjenca që për më së shumti shfaqet në aftësinë për të folur, për të shkruar, në oratorinë, në inteligjencën emocionale për tu shfaqur i preokupuar me problemet e njerëzve, për tu treguar empatik, për të bërë për vete ata, e për të arritur deri në shkallën më të lartë të pëlqyeshmërisë njerëzore: karizmën. Në këto analiza, natyrisht nuk do të merremi me çdo njeri që e quan veten politikan, argatët e politikës, kalimtarët, kukullat politike a katundarët e saj, që i fusin e i nxjerrin nga politika të mëdhenjtë e saj e që ikin p u ndjerë duke kryer thjesht detyrën si numra a numëratorë të politikës. Do të flitet kryesisht për ata që e bëjnë, gatuajnë politikën, e drejtojnë atë e bëjnë strategjinë e stratagjemat e saj. Por edhe për ata që mbijetojnë në politikë në sajë të biznesit, lidhjeve, shantazhit, forcës, mafias a të fortëve. Natyrisht do të shihet jo vetëm aspekti negativ i politikës e politikanit, siç tentohet a dëshirohet rëndom të shihet politikani, por edhe aspekti pozitiv i saj e i tij, nevoja për të, kjo domosdoshmëri e më së mirës që është gjetur ndër të këqijat, gjetur deri më sot për funksionimin e pjesës më të avancuar të shoqërisë njerëzore, (politikës siç është ndërtuar ajo deri më sot). Ashtu siç më thoshte miku im Bachmuller, profesori kalifornian i filozofisë këtu e 23 vjet më parë, kur në naivitetin e atëhershëm politik, më dukej se kisha zbuluar edhe unë, të metat e funksionimit edhe të sistemit politik pluralist, që aq me etje e përqafuam në vitet e para të postdiktaturës. Ndonëse duhet thënë se nuk është vërtet më e mira, se dihet se ka edhe një Zvicër e cila e ka funksionimin pluralist politik disi ndryshe, por gjithsesi në një formë të papranuar deri më sot nga të tjerët, edhe për arsye pragmatizmi e interesash.

Pra siç shihet ka një Psikologji politike, që është tepër e ngarkuar në problematikë dhe pikërisht këto do të trajtojmë në këtë cikël, ndofta i pari i këtij lloji në median tonë të shkruar por fort i rrallë, mirëfilli si i tillë, edhe në botën a trajtimet akademike. Natyrisht fokusi, qëllimi, tendenca kryesore, në kuadrin e një trajtimi sa më të divulguar e të zhdërvjellët teorik, do të jetë trajtimi i problemeve të politikës tonë relativisht të re, e psikologjisë së politikanëve tanë, të lidhura këto me impaktin e tyre direkt në jetë tona. Autori i këtij cikli ka prekur vetë jo pak në politikë, më shumë në psikologji e ca më shumë në jetën aktive të këtij vendi në këta 23 vjet pluralizëm politik e përvoja jo e paktë, besoj do i japë ciklit më shumë vërtetësi e shembuj të gjallë nga ata që lexuesi i nderuar i preferon dhe që e prekin më shumë.

E shtunë-diel, 01-02 shkurt 2014

29

www.mapo.al

esse

Amnezia e Historisë tek ne është e certifikuar dhe kësisoj fantazmat e së shkuarës na sillen nëpër këmbë.

Dhe, kur ndodh një gjë e tillë në mesin e ditës pa trazuar kënd, historisë nuk i mbetet gjë tjetër veçse të përsërisë veten.

Rudolf Marku

Për Historinë, këtë bashkëkohësen tonë…

1. Çdo njeriu që i ka qëlluar të bëjë rrugën Selanik-Athinë, me siguri i ka tërhequr vëmendjen një tabelë buzë rruge (jo shumë larg nga Athina), atje ku dhe fillon gryka e një lugine të thellë dhe shkëmbore, që tregon drejtimin drejt një vendi që quhet Spartë. Në të kundërt të tabelës, është dhe monumenti i Leonidhës, udhëheqësit legjendar të Spartës. Është njëri ndër monumentet e shumta që Greqia ia rrëfen bujarisht udhëtarit të huaj...

Greqia e lashtë, me Homerin, Eskilin, Platonin, Sokratin, Thuqididin...

Atë ditë udhëtonim me makinë nga Stambolli drejt Athinës, unë dhe një miku im historian, një anglez i diplomuar në Oxford...Dhe kur je në vende të tilla si Athina a Roma, është e pamundur që të mos flasësh për historinë...Miku im më flet për përparësinë e historisë Greko-Romake, në krahasim me historinë moderne, për shkak të faktit se- sipas tij- historinë Greko-Romake mund ta shohim si një njësi të tërë, si një të plotë, sepse është një histori e shkuar, e përfunduar, e mbyllur, ndryshe nga qytetërimi ynë modern perëndimor, i cili është ende i pambaruar, i papërfunduar, dhe kësisoj ne nuk mund t’ia dimë përfundimin, madje as që nuk mund të shohim tërësinë e tij të tanishme nga pozicioni ku jemi, nga fakti se ne vetë jemi aktorë në skenën e mbipopulluar dhe të trazuar të kohës sonë. Në të kundërt, historia Greko-Romake është një histori e dukshme nga perspektiva jonë...

Shumë vite më vonë, duke kujtuar udhëtimin dhe bisedën me mikut tim në Greqi, kam menduar se historia Greko-Romake ka dhe një fat tjetër në krahasim me historinë e vendeve të tjera: është një histori e paerrësuar nga densiteti kaotik informativ, evidencat historike të këtyre qytetërimeve janë të lehtë-menaxhueshme (po të përdorim një term modern të sotëm), ngaqë nuk janë të mbingarkuara nga shkresat shtetërore dhe statistikore, të akumuluar tonelatë pas tonelate, shkresa pas shkresave, siç ka ndodhur me historinë e qytetërimit të mëvonshëm Perëndimor e sidomos atij Lindor. Historia Greko-Romake i ngjan një pylli që nuk është aq i dendur sa të mos shihen pemët; këtu shtigjet mes rreshtave të pemëve i japin shansin udhëtarit-historian që të mos e humbë rrugën...

Sepse historia Greko-Romake na ka ardhur më tepër përmes dëshmive të principeve filozofike dhe veprave të artit. Materialet e mbijetuara për studiuesin e historisë Greko-Romake nuk janë vetëm lehtësisht të menaxhueshme në sasi dhe të përzgjedhura nga pikëpamja cilësore: mbi të gjitha janë dëshmi të balancuara mirë në karakterin e tyre: statujat, poezitë dhe dramat, veprat filozofike peshojnë ku e ku më shumë nga tekstet ligjore a traktatet politike. Duke na dhënë mësimin e madh të vlefshëm edhe për sot, se veprat e krijuesve të artit, poetët, dramaturgët, shkrimtarët, filozofët, mendimtarët e tejkalojnë dëshminë historike të aktivitetit tregtar, bankar, administrativ. Na japin mësimin e madh se poetët dhe filozofët e tejkalojnë rëndësinë e historianit, po aq sa dhe profetët dhe shenjtorët i tejkalojnë këta të fundit. Magjia e Agamemnonit dhe e Perikliut vazhdojnë të na tërheqin falë fjalëve magjike të Homerit dhe të Thuqididit...

Por ajo që më ka tërhequr më shumë, është dhe ndjesia që më ka ndjekur dhe vazhdon të më ndjekë dhe sot e kësaj dite, se historia, madje edhe ajo e Greqisë dhe e Romës që ne i quajmë të lashtë, ka ndodhur jo shumë kohë më parë; se përshkrimet e Thuqididit përputhen me përshkrimin e betejave më të njohura të shekulli XX; se Thuqididi dhe bashkëkohësit e tij i bëjnë të pavlefshme konceptet se ne jemi modern, ndërsa ata

janë antikë, të lashtë...Gjithnjë e më tepër kam menduar dhe vazhdoj disi me kokëfortësi të mendoj se Thuqididi, Leonidha, Skënderbeu, Gjon Buzuku, Pjetër Bogdani, Jeronim de Rada, janë bashkëkohësit e mi. Është e vërtetë se në pikëpamjen kohore, ata kanë jetuar shekuj përpara nesh, por kanë qenë përpara nesh në pikëpamjen e asaj eksperience historike që dhe ne vetë, si dhe ata që do vijnë pas nesh, e arrijmë gradualisht gjatë jetës tonë. Besoj se, pavarësisht nga çfarë thonë kronologjitë dhe datat, bota e Thuqididit dhe ajo e Skënderbeut dhe bota ime sot filozofikisht janë botëra bashkëkohore...Në fund të fundit, matur në peshoren e shkencës së fizikës moderne, dhe analizuar me mjetet e gjeologjisë dhe të kozmogonisë, pesë a gjashtë mijë vite- aq vite sa kanë kaluar që kur se njeriu u shfaq si përfaqësues i shoqërisë njerëzore të cilën ne e quajmë qytetërimjanë veçse një periudhë tepër e shkurtë e kohës që ju desh racës njerëzore, vetë planetit tonë,-kësaj kokrre rëre në pafundësinë e kozmosit, - vetë jetës në këtë planet, që të merrnin formë...Krahasuar me pafundësinë e kohës që ju desh njerëzimit që të shfaqej në këtë planet, qytetërimet që u shfaqen në mijëvjeçarin e dytë Para Krishtit (qytetërimi Greko-Romak) dhe qytetërimi i mijëvjeçarit të katërt (qytetërimi i vjetër Egjiptian) duken si qytetërime bashkëkohore mes tyre...Ose le të marrim mijëvjeçarin e Parë, periudhën e daljes së qytetërimit të Krishterë; besoj se edhe skeptikët më fanatikë dhe më kokëfortë nuk ka se si të mos shohin tek Pax Romana e shpallur nga Perandori Augustus dhe tek Kisha themelet e Europës moderne dhe të qytetërimit të saj, aq sa të jepet të besosh se ideja moderne e Europës së Bashkuar i ka rrënjët e saj te Pax Romana dhe te fillimet e Krishtërimit...

Bashkëkohësinë e historisë e marr para së gjithash si aftësinë e madhe që kanë kohërat e shkuara për të na dhënë mësime të vlefshme dhe eksperienca të vlefshme, pa përfilljen dhe vlerësimin e të cilave ne do të ishim të humbur...Nuk është se ekzaminimi post mortem i qytetërimeve të vdekura domosdoshmërisht na jep shansin e madh që të mund të parashikojmë dhe fatin e qytetërimi të sotshëm. Një pikëpamje e tillë do të qe empirike dhe sipërfaqësore. Por, nga ana tjetër, nuk mund të injorosh përvojat e qytetërimeve të vdekura, kur vjen puna për të ecur në mjegullën dhe kaosin e kohës...Dhe kush më mirë mund të na japë këtë paralelizëm vlerash dhe përvojash të historisë se Arti i vërtetë?

2.

Në vitin 1969, regjisori Italian Federiko Fellini shfaqi për herë të parë në Festivalin e Venecias një film të mbështetur pjesërisht mbi veprën e autorit romak Petronius, të quajtur “Satyricon”. Vetë filmi i Fellinit mban të njëjtin titull “Satyricon”, edhe pse filmi është një interpretim krejt i lirë dhe i pavarur nga vepra e Petronius-it. Filmi i Fellinit zhvillohet në Romën e Perandorit Neron, dhe është quajtur nga kritika një lloj udhëtimi fantastpërrallor për të rriturit. Roma e Fellinit nuk ka të bëjë asgjë me Romën për të cilën kemi mësuar në librat e historisë në shkollë. Por po ashtu dhe vetë libri i Petronius-it duket se ka të bëjë fare pak a aspak me Romën e historisë së mësuar në shkolla...Që kur u shfaq, filmi i Fellinit pati interpretime të shumëllojshme. Natyrisht, të parët që nuk ngurruan të japin interpretimin e tyre, qenë si gjithmonë, psikanalistët...U thirrën në ndihmë Frojdi dhe Jungu, dhe “Satyricon” i Fellinit u quajt një vepër jashtë çdo konteksti historik, një projektim i subkonshit të trazuar dhe plot dyshime artistike të vetë regjisorit...Fellini, nga ana vet, gjithmonë e ka parë psikanalizën si një spekulim i kohërave moderne, dhe në shumë filma të tij ai tallet hapur

me të, kështu që besoj se ai lloj interpretimi i filmit të vet veçse ja ka shtuar dhe më tepër dyshimin për psikanalizën dhe zanatçinjtë e saj ...

Besoj se filmi “Satyricon”, ashtu siç ndodh me veprat e vërteta të artit, ka me dhjetëra shtresa interpretimesh, dhe njëra prej tyre më duket dhe paralelizmi historik i Romës së Neronit me kohën e sotme moderne...Roma e Fellinit dhe ajo e Petronius-it është një Romë në fazën e degradimit moral të saj, një Romë dekadente, një Romë e humbjeve të vlerave të saj të dikurshme. Karaktere të shumtë vërtiten në një Romë ku luksi, zvetënimi,dekadenca dhe kotësia shkojnë së bashku...Janë vitet e fundit të Perandorisë së fuqishme Romake. Besoj se Fellini, si një krijues i madh, nuk ka qenë aq naiv sa të mos i shkonte ndërmend për t’ua kujtuar bashkëkohësve së vet se ajo që ndodhte në Romën e Neronit është duke ndodhur dhe në qytetërimin tonë...Roma e “Satyricon”-it është Londra, New York-u, Berlini dhe Parisi i sotëm. Shenjat e para të zhdukjes së qytetërimeve shfaqen përmes degradimit moral, duken se do që të kujtojë Fellini...Fellini nuk beson në riciklimin e historisë, ai thjesht si njëri ndër regjisorët më të mëdhenj të kinematografisë botërore, e merr historinë si përvojë dhe si bashkëkohësinë tonë...

Roma e Neronit nuk duket tepër e largët në filmin e Fellinit. Ashtu siç nuk na duket e largët bota greke në tragjeditë e Eskilit dhe të Sofokliut. Po aq sa na është dukur dhe vazhdon të na duket dhe Macbeth-i i Shakespear-it një tragjedi shqiptare e kohërave moderne (të paktën në kuptimin e karaktereve të saj)...

3.

Në vitin 1994 kam qenë i ftuar në Gjermani në Universitetin e Hannover-it. Në një nga sallat e mëdha të Universitetit, ku janë të mbledhur profesorë, akademikë dhe politikanë (Ministri i Arsimit të Landit Saxony e Ulët- Niedersachcen-, dhe ministri Federal i Arsimit të Gjermanisë), papritur del për të përshëndetur një burrë në moshë të thyer...Një heshtje varri e zotëron sallën. Të gjithë duan që të mos humbasin as dhe një fjalë të vetme.

Burri që flet është mbi të shtatëdhjetat. Është një gjatosh elegant me një pamje shkencëtari. Flet me një modesti të jashtëzakonshme, skuqet kur flet, ngase duket se nuk është mësuar që të flasë para njerëzve të shumtë, dhe bëhet e qartë se gjithë ajo vëmendje e njerëzve vetëm sa e bën më konfuz…

Kur mbaron, të gjithë duartrokasin dhe ngrihen në këmbë. Shoh se si të dy Ministrat e Arsimit, ai i Landit të Niedersachcen dhe ai i Federales, së bashku me Rektorët dhe Akademikët, i përkulen si të ishin nxënës të shkollës fillore...Nuk arrij të kuptoj asgjë. Pyes shoqëruesin tim, Hans, dhe ai më sqaron se folësi është Konrad Zuse, i pranuar zyrtarisht si shpikësi i kompjuterit modern-edhe pse ai vetë në mënyrën e vet modeste e ka mohuar një titull të tillë...Hans më tregon se gjatë Luftës së Dytë Botërore Hitleri ka qenë i interesuar personalisht për shpikjen e tij dhe është takuar disa herë më shkencëtarin e famshëm (vetë shkencëtari as që kishte ndonjë simpati për nazizmin)...

Më vonë ulemi në tavolina. Konrad Zuse sillet sa në një tavolinë në tjetrën, me qëllim që t’u japë kënaqësinë njerëzve që të takohen me të...Vjen në tavolinën time dhe kërkon leje që të ulet. Më pyet nga jam. Më thotë se jam shqiptari i parë në jetën e tij që takon. Pas dy minutash bisede miqësore, Hans na bën së bashku një fotografi. Ma shtrëngon miqësisht dorën para se të largohet. Para se ta takoja Konrad Zuse-n, kisha menduar se shpikësi i kompjuterit do të qe i vdekur prej kohësh, dhe po ashtu dhe të gjithë ata që e kanë takuar personalisht Hitlerin. Por ja që paskësha harruar që historia na qenka bashkëkohësja jonë.

Nuk jemi shumë larg nga ngjarjet e mëdha.

Para ca ditësh, Ana, një mikja ime romanciere, më fton në shtëpinë e saj në një darkë në të cilën ka ftuar dhe pesë miq të saj. Në shtëpinë e saj, West Brompton, Londër, veç një aktori të serialit të Coronation Street, të tjerët janë gra. Duke ditur tërheqjen time ndaj filmave të Fellinit, Anna më njeh me një miken e saj. Është një grua në moshë të thyer, që qëndron me dinjitet mënjanë e që ka ruajtur mirë tiparet e bukurisë dhe elegancës së vet të dikurshme. Është aktore filmash. Nga viti 1962 deri në 1972 ka jetuar në Itali, në Romë. Më thotë se ka luajtur në dy filma të Fellini-t, në një film që quhet “Satyricon” dhe në filmin “Roma”. Është njohur personalisht me Fellinin dhe ka patur shoqëri me të shoqen, Xhuliana Mazzinin, dhe po ashtu dhe me Anna Manjanin dhe me Mastroianin. Më tregon se si, andej nga viti 1968, një mike e saj e fton për të shkuar së bashku në Qendrën Kulturore gjermane në Romë dhe atje ka parë duke recituar poezitë e veta poetin amerikan Ezra Pound. Më pas është takuar me këtë poet ekscentrik dhe ka folur gjatë me të. Më pyet nëse e njoh këtë poet, dhe nëse po, a më pëlqejnë poezitë e tij, sepse asaj më tepër i ka pëlqyer mënyra e leximit të poezive se sa vetë poezitë. Ndërsa me vete mendoja se kurrë nuk do të më kishte shkuar ndërmend se mund ta takoja dikë që ka folur me Ezra Pound-in, i cili më është dukur aq i largët në kohë…

Dhe po këtë ndjesi çudie dhe mosbesimi të përziera bashkë në lidhje me bashkëkohësinë e historisë kam ndjerë kur mësuesi i letërsisë i klasës së pestë, Luigj Ljarja, filloi të na thoshte papritur ne fëmijëve në klasë: Më kujtohet se si një ditë, mësuesi im, Ndre Mjeda, na tha se...Dhe po kështu dhe kur padër Zef Pllumi më tregonte ngjarje të jetës së përditshme me miqtë e vet: një prej tyre quhej patër Gjergj Fishta.

4.

Historia është bashkëkohëse me të gjithë ne.

Por ne, shqiptarët, që mburremi se jemi tepër të lashtë dhe se jemi në shtëpinë tonë kur vjen fjala për të folur për historinë, e kemi të vështirë që ta pranojmë këtë të vërtetë të madhe, bashkëkohësinë e historisë...Ne duam të flasim për pellazgët, teksa e kemi të vështirë të kujtojmë ngjarjet e para disa viteve, që tek ne mistifikohen me marifetet e trukimit sikur të kishin ndodhur nja 1000 vite më parë. Kam takuar shumë të rinj - le të themi të moshës 25-30 vjeçare,- të cilët të thonë me krenari që nuk duan t’ia dinë për krimet e Komunizmit dhe as për atë çfarë ka ndodhur para 30 a 40 vitesh…

Dhe janë të edukuar, disa prej tyre madje kanë studiuar në Universitete të mira Europiane. Ehu, jeta është e shkurtë, më thonë ata, duke më parë si një specie të zhdukur të një epoke të shkuar, ç’na duhet politika ?...Kur përpiqesh t’ua sqarosh dallimin mes historisë dhe politikës, me takt të thonë se kanë lënë një takim dhe u duhet që të ikin…

Kur kolegët e vet shkencëtarë e pyesnin cili ishte sekreti që ai ishte në gjendje të shihte larg, tepër larg, përtej bashkëkohësve, Isaac Newton, duke dashur që t’u kujtojë kolegëve të vet rëndësinë e përultësisë, përgjigjej se kjo nuk vinte nga fakti se ai qe më i dituri a më shtatlarti, por sepse ai qëndronte ulur mbi supet e ca gjigantëve…

Shkrimtari Ismail Kadare me librin “Mosmarrëveshja”, por dhe me të gjithë krijimtarinë e vet, duket bashkëkohës me Bogdanin, Fishtën, Nolin, Konicën, në përpjekjen jo aq të lehtë për t’ua kujtuar shqiptarëve se, po qe se duan të shohin larg, duhet të ngjiten e të qëndrojnë në supet e atij gjiganti të qëndrueshëm e të sigurt që quhet Histori… Amnezia e Historisë tek ne është e certifikuar dhe kësisoj fantazmat e së shkuarës na sillen nëpër këmbë. Dhe, kur ndodh një gjë e tillë në mesin e ditës pa trazuar kënd, historisë nuk i mbetet gjë tjetër veçse të përsërisë veten.

30

E shtunë-diel, 01-02 shkurt 2014

Fjalëkryqi klasik 1

2

3

“Dua të quhem Sexy” 4

5

6

12 17

25

28

20

9

10

14

20

21

22

23

27 30

34

35

38

11

15

26 29

39

42

8

18

19 24

7

13

16

31

44

32

33

36 41

44

47

Fjalëkryqi klasik është një nga lojërat enigmatike më të përhapura në botë. Fjalëkryqet e para filluan të botoheshin që në shekullin e XVIII dhe vazhdon të jetë e preferuar edhe në ditët e sotme.

37

40

43

45

1. Bashkime organike të përbëra, që përbëjnë bazën e gjithë veprimtarisë jetësore të organizmit të njeriut. 9. Hushi, tenor i njohur. 12. Emision Artistik. 13. Nasi, shkrmitar i njohur. 15. Baba. 16.

Përpjekje e madhe për të bërë diçka. 18. Njësi ushtarake. 19. Një pjesë, jo të gjithë, nga një shumicë. 20. Fletë me njoftime. 22.

Barazim në skedinë. 24. Ndërmarrje Prodhuese. 26. Llaç në dialekt.

27. Me të vërtetë, me siguri, me saktësi, pikërisht ashtu. 28. Kurti, shkrimtare. 30. Pyesim për vendin. 31. Mëngjes në dialekt. 34.

Kryeqyteti i Ukrainës. 36. Erë e vrullshme që shoqërohet me shi.

37. Ndërtohet mbi një lumë. 38. Përemër pronor. 39. Përfaqësues i një pale në gjyq. 41. Sharl, ish-president i Francës. 42. Lumë i vendit tonë. 44. Një birrë e njohur shqiptare. 46. Sëmundje e dhënve. 48.

Mënyra e rregullt, sipas së cilës bëhet a zhvillohet diçka. 49.

Inxhinier, sigla. 50. Rrësheni në makina.

Koha e fillimit ____:____

46

48

Horizontalisht:

Koha e mbarimit ____:____

49

Vertikalisht:

1. Njoftim i shkurtër me gojë a me shkrim, lajmërim. 2. Vendosja e diçkaje sipas një radhe të caktuar, vendi që zënë sendet në një varg në lidhje me njëri-tjetrin. 3. Shumë lirë, gati falas. 4. Qytet i vogël në brigjet e detit Jon. 5. Pëlhurë e trashë që përdoret zakonisht për perde. 6. Kurti i politikës së Kosovës. 7. Diçka që s'shkon mbarë.

8. Maria Remark, shkrimtar i famshëm gjerman. 10. Pjesë toke e rrethuar nga tre anë me ujë. 11. Vendi ku kërkonte të kthehej Odisea.

14. Majë e mprehtë e shiringës. 17. Mbahet në këngët polifonike.

21. Vepra më e famshme e Gëtes. 23. Rreth i vendit tonë. 25. Që ka rëndësi kryesore, parësor, ose... 29. Bërtet dhia. 31. Shtet në Afrikë.

32. Argëtim me muzikë popullore. 33. Dru, degë a një send tjetër, që mbaron në njërën anë me një degëzim më dysh. 35. Targa e makinave të Ballshit. 40. Përemër vetor. 43. Përemër vetor. 45. Jo i vjetër, i ... 47. Përemër pronor.

Sudoku | nivel mesatar 6 3 8

1 5 4 1 6 3

9 1 7

3 1

2

9

6 7

6 3 2

8

4 5 2

2

6 7

8 5

4 6 8

1 5 2 6 1 8 7 2 1

8 4 3 3 7 1

3 6 9

7 1 5

7 2 7

5 1 4 8 6

1

5

6 3

Plotësoni vendet bosh në mënyrë që çdo rresht e kolonë të ketë numrat nga 1-9.

Koha e fillimit _____:____ Koha e mbarimit ____:____

Numërkryq

Amerikania Shelia Ranea Crabtree nuk e do aspak emrin e saj, ashtu që refuzon ta përdorë. Ajo përdor emrin e mesëm – Ranea dhe ka nisur procedurë për ndryshimin e emrit në ‘Sexy’. “Vesh shumë rroba të brendit Victoria's Secret, ndërsa burri im vazhdimisht më thërret seksi”. “Vërtet dua të quhem Sexy, sepse kjo më përshtatet në personalitet. Më pëlqejnë aventurat, argëtimi dhe gjëra të ngjashme”, ka deklaruar ajo për Fox19. com. Më 11 shkurt, Shelia edhe zyrtarisht do të shfaqet në gjykatë dhe do të kërkojë ndryshimin e përhershëm të emrit në ‘Sexy’. Gjasat janë të mëdha që asaj t’i aprovohet kërkesa, por në rast se nuk i aprovohet, atëherë ajo ka një emër rezervë – Sparkle (Shkëndije).

Horoskopi i ditës DASHI (20/III-20/IV)

DEMI (21/IV-20/V)

Dite mjaft e trazuar kjo e sotmja për te dashuruarit. Beni kujdes mos provokoni xhelozinë e partnerit sepse gjerat do iu ndërlikohen edhe me tepër. Beqaret duhet te jene me te disponueshem ndaj ftesave qe do iu bëhen sepse vetëm kështu do e gjejnë princin e kaltër. Ne planin financiar do keni si objektiv kryesor përmirësimin e te ardhurave dhe do ia arrini qëllimit.

Marrëdhënia ne çift do filloje te përmirësohet ndjeshëm sot. Do i sqaroni edhe mosmarrëveshjet qe keni pasur. Beqareve do iu buzëqeshë fati me ne fund. As ata nuk do ndihen me vetëm, përkundrazi do kenë ne krah një person me shume vlera. Merkuri do iu udhëheqë ne planin financiar. Do jeni te kujdesshëm me çdo lloj shpenzimi dhe nuk do hidhni hapa te nxituara.

BINJAKET (21/V-20/VI)

GAFORRE (21/VI-22/VII)

Fale influencës mjaft pozitive te yjeve edhe çiftet qe kane pasur zënka te forta do pajtohen gjate kësaj dite. Do rigjeni paqen dhe harmoninë qe aq shume keni kërkuar. Beqaret me ne fund do takojnë dike me te cilin jo vetëm qe do fillojnë një histori dashurie, por ajo do jete afatgjate.

Ne planin financiar do jeni me fat dhe nuk pritet asnjë lloj problemi.

Mundohuni me sa keni mundësi qe ta ruani sa me te forte komunikimin dhe bashkëpunimin ne çift gjate kësaj dite.

Vetëm ne këtë mënyre do shmangni edhe debatet. Beqaret do jene te shpërqendruar dhe nuk do dine çfarë te bëjnë me pare. Financat duhen pasur me ne vëmendje se kurrë me pare. Gabimi me i vogël mund t’iu kushtoje shtrenjte.

LUANI (23/VII-22/VIII)

Po e larguar rutinën do e shpëtoni lidhjen sot, ndërsa po vazhduat te bëni te njëjtat gjera si me pare do keni probleme goxha te mëdha. Beqaret do kenë një dite te zakonshme dhe me disa takime interesante. Shfrytëzojeni sa te mundni.

Dite e favorshme edhe për sektorin e financave. Me pak mundim do arrini ta stabilizoni situatën dhe do ndiheni te qete.

PESHORJA (23/IX-22/X) 3

7

0

1

Dita do jete e mbushur me sensualitet dhe emocione te forta sot. Do ndiheni mire ne krahët e partnerit tuaj dhe nuk do dëshironi te shkëputeni për asnjë çast.

Beqaret nuk duhet te fillojnë menjëherë një histori dashurie pa i njohur mire personat. Saturni do iu ndihmoje te planin financiar do e rigjeni me ne fund ekuilibrin e shume kërkuar.

SHIGJETARI (22/XI-21/XII)

Plotësoni tabelën me numrat e dhënë!

Ngjyrosni pjesën me pikë dhe zbuloni figurën

Numra me 3 shifra: 015, 023, 114, 126, 152, 154, 205, 324, 351, 358, 415, 441, 458, 496, 521, 544, 551, 701, 854, 912.

Numra me 4 shifra: 2154, 4478, 5142, 5654, 5964, 7547, 8076, 9657.

VIRGJERESHA (23/VIII-22/IX)

Marrëdhënia ne çift do thellohet edhe me tepër gjate kësaj dite. Do filloni te bëni plane me atë qe keni ne krah dhe madje do filloni te bashkëjetoni. Beqaret nuk do jene ne humor te mire për te filluar lidhje do vazhdojnë lidhjen e tyre normale. Ne planin financiar do hidhni hapa te pamenduara mire dhe situata mund te përkeqësohet. tregohuni te kujdesshëm.

AKREPI (22/X-21/XII)

1

Gjeni figurën duke bashkuar pikat

Numra me 5 shifra: 00023, 01232, 15917, 18170, 21548, 26320, 32665, 35164, 51549, 54152, 55662, 55311, 56541, 58242, 59874, 81184, 84152, 92550, 95874, 99995.

Numra me 6 shifra: 125632, 167494, 274119, 345661, 514341, 824928, 834159, 859785.

Ju qe jeni ne një lidhje nuk do mund te parashikoni dot asgjë sot. Partneri do mundohet t’iu surprizojë gjithë kohës dhe do iu beje te ndiheni mire. Beqaret nuk do fillojnë histori dashurie afatgjata megjithatë do ndihen mire edhe duke biseduar me disa persona te njohur rishtazi. Ndikimi i Merkurit do jete si thike me dy presa ne planin financuar. Kujdes me çdo shpenzim.

UJORI (20/I-19/II)

Gjeni 10 ndryshimet

www.mapo.al

Nuk do tregoheni shume te sinqerte sot me atë qe keni ne krah dhe kjo do sjelle mosmarrëveshje te mëdha. Gënjeshtrat vërtet i kane këmbët e shkurtra. Beqaret nuk do jene me fat dhe do mbeten me te njëjtin status si disa dite me pare. Ne planin financiar do bëni shume përpjekje për ta stabilizuar situatën.

Do kaloni shume momente te lumtura gjate kësaj dite dhe do dëshironi ta shfrytëzoni ditën deri ne sekondën e fundit. Disa do marrinedhevendimetecilatdouandryshojnë rrjedhënejetës.Beqaretdokërkojnëpafund dje,pormundësitëdojenetepakta.Neplanin financiar tregohuni realiste dhe mos shpenzoni me shume sesa ua mban xhepi.

BRICJAPI (22/XII-20/I) Do keni shume kundërshtime me partnerin tuaj sot dhe kjo do e përkeqësoje gjendjen mes jush. Nuk do mundeni dot te qetësoheni dhe te flisni qetësisht. Yjet këshillojnë te qëndroni pak larg njeri-tjetrit. Beqaret ka shume mundësi te fillojnë një lidhje serioze me personin qe kane takuar para disa kohesh. Financat mund te kenë ndonjë tronditje te vogël për shkak te disa shpenzimeve qe do kryeni.

PESHQIT (20/II-19/III) Do keni diskutime te gjata me partnerin tuaj gjate kësaj dite dhe ne fund do merrni edhe një vendim me rëndësi. Do jeni te dy ne humor te mire. Beqaret do kërkojnë gjate gjithë kohës, por edhe kur te gjejnë disa persona nuk do kënaqen me karakteristikat qe ata kane. Ne planin financiar do përballeni me probleme goxha te mëdha.

E shtunë-diel, 01-02 shkurt 2014

31

www.mapo.al

Mapo lunch

N

uk besoj se ka ndonjë ministër, deputet dhe zyrtar të PS, të cilët në muajt e parë të qeverisjes nuk po përballen me sikletin më të madh, atë të telefonit që bie për punë. Për fatin e keq të politikanëve, të cilët vetë nuk kanë dashur që kjo Shqipëri të jetë aq shtet sa atyre mos t’u bjerë telefoni. Njëri nga ata me siguri është edhe zv/Kryeministri Niko Peleshi. Nuk ia vlen më të shkruajmë sesa surprizë ishte emri i këtij korçari simpatik, i cili, ndoshta theu rregullin e parë të Edi Ramës, atë të zgjedhjes së një burri në vend të një gruaje si zëvendësues të tij. Për Nikon nuk ishte befasi e madhe, por pjesë e filozofisë së Edi Ramës në një fushatë të mbështetur fort tek kryebashkiakët.

Po ndërsa një kryebashkiak vjen në qeveri, një tjetër po përballet me drejtësinë. Është një pyetje që të mundon për ta bërë sapo Niko Peleshi të hyjë në derën e “Padam”, aty ku po e pres me një kapuçino dhe gurabije. Nuk vonon shumë dhe ai shfaqet tek dera me një buzëqeshje miqësore. Takimet e mia me të kanë qenë shumë rastësore dhe kjo mund të jetë hera e parë që ne do të pimë një kafe bashkë e ballë për ballë.

-Po lodhesh me Edi Ramën? Se Rama, thonë, është më i këndshëm në opozitë sesa në pushtet...

“Që po lodhemi (e thekson, nuk flet vetëm për veten e tij) kjo s’ka dyshim. Por këtë fabulën e opozitës dhe pushtetit, mendoj që do e kesh dëgjuar gabim ose nga ndonjë kritik që nuk i pëlqen të pranojë të zezën mbi të bardhë, që Edi Rama është i aftë të zbulojë më të mirën kur ka pushtet.

Sepse Mira, pushteti nuk drejtohet me fjalime, por me punë”.

-Dhe ju mendoni se Rama më shumë po punon sesa po flet? Në pak muaj e kam parë në disa studio televizive, madje ndonjëherë edhe kur pyetjet dhe batutat ishin e vetmja bukë për qytetarët, - i them unë.

“Nuk mendoj se funksionon kështu. Dhe, të them të drejtën, kam qenë aq i zënë me punë e projekte, sa nuk i kam numëruar kështu si ti daljet e Kryeministrit. Por jam i bindur që nuk bën qoka, e nuk del kurrë pa një arsye të fortë. Nuk ka asnjë lidhje me të shkuarën ai”.

Edhe vetë e mendoj se është e tepërt t’i kërkoj llogari zotit Peleshi për disa çështje që janë vetëm të Kryeministrit. Por ama, më intrigon të di më shumë sesi punojnë ata të dy mes vedit.

-A është Rama arrogant?

“Kjo është një tjetër tezë dashakeqe prej armiqve. Nëse ka një njeri që ka aftësinë të delegojë punën, ai është Rama. Nuk kam patur kurrë me të një situatë konfuze apo pakënaqësi. Rama ishte i hapur që ditën e parë në mbledhjen e qeverisë. Na e bëri të qartë të gjithëve.

‘Me mua është normale të punohet në konflikt profesional’, është shprehur Rama. Ishte një frazë që e kam menduar më thellë sesa ajo shija që lë sipërfaqësorja”, - tregon ai.

Ishte një parathënie për mënyrën sesi do punonin bashkë dhe në konflikt. Dhe një garanci që askush nuk duhet të mendojë se dikush është më afër atij, dhe një tjetër jo. Të gjithë mund të ndiheshim në “konflikt” dhe kjo nuk kishte asgjë personale veç një kauze të përbashkët ‘punë pa asnjë kompromis.’”

-A jeni miq me Shpëtim Gjikën?

“Po, jemi miq në një kuptim. Kemi drejtuar bashki të mëdha dhe të mandatuar nga e njëjta parti.”

-Ju vjen keq për situatën në të cilën ndodhet ai?

“Nuk mund të them nëse më vjen keq apo më vjen mirë. Sigurisht nuk do t’i uroja asnjë kryetari bashkie, të majtë apo të djathtë, këtë situatë.

Niko Peleshi

Jeta kërkon një Krisht për çdo hap Kjo është një analizë që nuk më përket mua, as si mik e as si zv/Kryeministër.”

-Në fakt thonë se ishte hakmarrje e Ramës ndaj disa sjelljeve kokëforta të Gjikës para 23 qershorit dhe sidomos kur kërkoi një mandat të 3-të për Vlorën. Ndoshta leja e atij pallatit...?

“Këto janë legjenda urbane, Mira. Nuk merrem hiç me ato që thuhen. Unë i besoj asaj që dëgjoj dhe shoh.”

-Çfarë dëgjon?

“Unë besoj që Rama nuk ishte hipokrit kur tha që Shpëtim Gjika është kontribut në PS. Por punët e Prokurorisë nuk janë edhe të qeverisë. Ka ndërruar koha Mira, se mesa shoh, po gjykon pak me orën e vjetër”, - më thotë ai duke qeshur pak.

Por ajo që më lë përshtypje gjatë kësaj bisede është diçka e rrallë për politikanët që unë njoh e takoj njëherë në aq kohë. Niko Peleshi është talent i panjohur, të paktën për ne këtej në Tiranë, se ndoshta në Korçë ia njohin më mirë këto aftësi. Ai flet sikur ka disa vite në ekzekutiv. Nuk reagon si i vënë në pozitë para asnjë pyetjeje. Nuk mendohet gjatë dhe çdo argument i vjen me një rrjedhshmëri prej oratori. Të them të drejtën, as që e kisha vënë re këtë më parë. Madje mund të them që më dukej thjesht simpatik. Po kështu ndodh zakonisht me perceptimet publike. Shumë figura publike në këtë vend i duan për atë që nuk janë, dhe ka disa të tjerë që i refuzojnë padrejtësisht. Është një varg i gjatë maskash në qytetin tonë që nuk ka përbindësh që i çjerr. Nejse. (S’di pse jam fiksuar të fus ndonjë fjalë turqisht).

Puna kryesore e Peleshit në qeveri janë negociatat me kompanitë e huaja. Kryesisht donatorët.

I qëllon të udhëtojë shpesh dhe të jetë në tavolina të ndryshme e me raca gjithashtu. Një projekt që e ka për zemër është angazhimi për të sjellë ujin në çdo parcelë brenda këtij mandati. “Është një premtim i fushatës”, - tregon ai.

-Në fushatë keni premtuar vende pune, nëse nuk gaboj, i vetmi i sinqertë që tha diku në Korçë se nuk ka punë për të gjithë ishte Pandeli Majko, por nga ky i fundit priten këto “sinqeritete”. Si ia bën me telefonin? Aq më tepër që LSI nuk ka harruar asnjë militant pa i dhënë copën e tortës, ndërsa PS po zhgënjen shumë elektoratin e saj.

“E para, LSI ka shumë më pak sesa ne, dhe e dyta, pushteti nuk mund të jetë më një tortë e as një marrëdhënie e tillë. Unë kam shumë telefonata dhe dua të jem afër të gjithëve. Çmoj çdo kontribut dhe dua me shpirt që asnjë i majtë të mos

ndihet i anashkaluar, i harruar. E di që nevoja për një punë është mbijetesë në shumë raste. Nuk e kam të thjeshtë as unë dhe asnjë koleg imi. Por PS ka një projekt më afatgjatë sesa një punë afatshkurtër që mund të varet nga qeveritë e radhës. Ajo çka na shqetëson është krijimi i një shteti social, i strukturave në atë formë e përmbajtje sa asnjë qytetar i këtij vendi të mos ketë nevojë të telefonojë apo të shpërblehet me një vend pune.

Në fund të fundit, vendin e punës e meriton çdokush që do të punojë dhe është shumë e rëndë që ata që të japin vendin e punës qenkan më të mirët dhe të drejtët. Ne duhet të shfarosim kulturën e partisë-shtet. Duhet krijuar një Shqipëri e re, Rilindje me pak fjalë”, - e mbyll ai ndoshta në të vetmit kapitull të bisedës ku imagjinoj se mund edhe të jetë djersitur.

“Bën vapë pak këtu”, thotë ai si për ironi të imagjinatës sime. Në fakt, sot në “Padam” është pak më ngrohtë sesa zakonisht dhe unë mund ta kem gabim që mendova se zv/Kryeministri nuk u ndje fort komod.

Një nga pyetjet që dua t’i bëj, por që realisht ndjej turp, ose thjesht drojë, është mbiemri i tij.

Kam dëgjuar edhe Berishën që tallet shpesh teksa e rrokëzon duke krijuar kuptim tjetër. Por, më

Tani që po largohem nga takimi me zv/Kryeministrin Peleshi, tentoj të kujtoj disa nga gjërat që më bënë më shumë përshtypje. Mund të kishim folur edhe më gjatë, por koha e tij ishte e kufizuar ashtu siç është edhe pushteti të cilin duhet ta shfrytëzosh mirë, mundësisht ndershëm, siç babai i Nikos dikur e kish mësuar: Që jeta kërkon një Krisht të vogël për çdo hap.

Ky është padyshim një nga më të mëdhenjtë e tij.

në fund e pyeta dhe si çdo herë ai nuk u tut para një përgjigjeje të rrjedhshme e pa komplekse sikur ka një jetë që jep intervista.

“Historia e mbiemrit tim lidhet me një kështjellë...- unë, totalisht e patakt, ndërhyj dhe as vetë nuk e kuptoj pse më shpëtoi fraza pyetëse: ku prodhohej lesh?

Ai qesh dhe më tregon për një xhaxha të gjyshit që kish emigruar në Rumani dhe atje ka ndërruar mbiemrin duke marrë emrin e kështjellës Pelesh.

Meqë jemi tek familja, e pyes për prindërit e tij. Babai ka qenë mësues historie, një erudit me 7 gjuhë në huaja. Vetë Niko ka qenë një nga ata studentët e shkëlqyer që gjimnazin e ka mbyllur me medalje ari dhe ka studiuar për elektronikë. Është një Student i Dhjetorit. Por ka provuar në vitet e para të ‘90-ës emigracionin. Ka jetuar 1 vit e gjysmë në Mynih, ku ka punuar si kamerier. “Është një nga periudhat më të mira të jetës sime. Më ka shërbyer në jetë si një eksperiencë e vyer. Plus, Mynihu është qyteti më i jetueshëm në botë. Kam shpeshherë mall”.

-Do jetoje atje?

“Nuk do jetoja sepse nuk e mendoj jetën askund, veç në Shqipëri.”

-Je patriot?

“Jam vetëm patriot, nuk jam nacionalist.”

-Kur gjen kohë për fëmijët?

“Ky është i vetmi peng, - më thotë ai. - Vajza, Aleksia është rritur pa e parë unë. Dhe kjo është diçka që i dhemb një prindi. Dy djemtë janë ende çapkënë. I treti ka ardhur pa plan dhe në atë kohë unë nuk isha shumë i bindur, por tani them si do ia kisha bërë pa të”.

-Po mirë, të paktën ata nuk e kanë babin papunë, e ngacmoj unë duke iu rikthyer të papunëve që presin tek selia e PS. -Jeni i pasur?

“Nuk jam i pasur, madje në shtëpinë tonë unë e kam patur gjithmonë rrogën më të ulët sesa bashkëshortja ime.”

Tani që po largohem nga takimi me zv/Kryeministrin Peleshi, tentoj të kujtoj disa nga gjërat që më bënë më shumë përshtypje. Mund të kishim folur edhe më gjatë, por koha e tij ishte e kufizuar ashtu siç është edhe pushteti të cilin duhet ta shfrytëzosh mirë, mundësisht ndershëm, siç babai i Nikos dikur e kish mësuar: Që jeta kërkon një Krisht të vogël për çdo hap. Ky është padyshim një nga më të mëdhenjtë e tij.

CMYK

32

e shtunĂŤ-e diel, 01-02 shkurt 2014

www.mapo.al