08 09 shkurt mapo ok by Gazeta Mapo

aktualitet

Mapo Lunch

single & the city

Këshilltarët në zgjedhjet e PD? Nishani: S’merrem me jetën private

Erjon Veliaj Nuk jam politikan “Rogneri”

Iva tiço

Presidenti flet në "Zërin e Amerikës“ për situatën politike në Shqipëri dhe përfshirjen e këshilltarëve të tij në fushatën e PD

Mira Kazhani Rrugën për në ministri, atje ku më pret në orën 14:00 ministri Veliaj, po e shfrytëzoj për të menduar mirë se ku do ta përqendroj bisedën me të... Faqe 31

Faqe 4-5

kontrapedal

Vladimir Myrtezai

Magazine

Karim Sadjadpour

recensë

Valbona Nathanaili

E shtunë-diel 08-09 shkurt 2014

Themelues henri Çili- Kryeredaktor Arion Sulo - Numër 1128 Viti V botimit. Çmimi 30 lekë. 1.5 euro. www.mapo.al e-mail: gazetamapo@gmail.com. Adresa: BLV "Gjergj Fishta"

Çmimi i kompromisit PD-PS Kryeministri lëshon policinë e Saimir Tahirit në këmbim të reformave dhe siguron armëpushimin 1-javor me PD. Opozita lë hapur një “dritare” për marrëveshje dhe pret mbërritjen e Fyles në Tiranë. Çështjet që mbajnë pezull konsensusin PD-PS

intervista e javës

editorial

Komunizmi i LSI si përpjekje për ri-ideologjizim dhe një rezolutë europiane alfred lela

POLITICAL MIND

Krijues në kohën e kolerës

Pse merremi me politikë, dhe politikani i korruptuar

Rudolf Marku

Faqe 3

Faqe 29

ylli pango

Faqe 28

mapo libri / Mira Meksi:

Mapo libri

Franca, vendi që kujdeset” për shkrimtarët shqiptarë

Viol Xhafaj aventurat pas siglës së lajmeve

Shkrimtarja flet për “E kuqja e demave”, por edhe për njohjen e letërsisë shqiptare në Perëndim. Libri botohet në Francë nga Shtëpia Botuese “Persee” në versionin frëngjisht, të shkruar nga vetë autorja Faqe 21

Alibeaj: Katapultimet apo Lamtumira për artisten spastrimet e panatyrshme Trupi i vaçe Zelës mbërrin e dëmtojnë PD-në në atdhe, sot homazhet Ish-ministri i Drejtësisë, Enkelejd Alibeaj flet për sjelljen politike të Partisë Demokratike në këta muaj të parë në opozitë, “stilin Basha” si opozicion, rolin e Berishës në politikën e PD-së, procesin e analizës në parti, si dhe komenton punën e deritashme të qeverisë. Faqe 10-11

esse

Trupi i pajetë i këngëtares së madhe shqiptare, Vaçe Zela, mbërriti në Tiranë rreth orës 18:00 nga Prishtina. Homazhet në nderim të artistes do të zhvillohen sot në Teatrin Kombëtar të Operas dhe Baletit, në orën 10:00-12:00, për t’u përcjellë më pas për në varrezat e Sharrës

Faqe 6

Puna është ABC-ja. Por alfabeti i ngjarjeve të një dite nuk mbaron këtu. Gazetarja Viol Xhafaj na bën një renditje që nga orientimi në rrëmujën e dollapit në pikë të mëngjesit, te vërdallisjet nëpër shtëpinë, as ajo s’di pse, të mbushur me ngjyrë të gjelbër dhe aromë frutash pylli deri tek orët me miq në baret e preferuara

Faqe 19

e shtunĂŤ-e diel, 08-09 shkurt 2014

www.mapo.al

E shtunë-diel, 08-09 shkurt 2014

www.mapo.al

Editorial

Foto e javës

Komunizmi i LSI si përpjekje për ri-ideologjizim dhe një rezolutë europiane

Alfred Lela

Erjon tola gjatë stërvitjes në Sochi 2014

Foto: Flickr

javore

libri

E shtunë-diel,08-09 shkurt 2014 Na vizitoni çdo ditë në www.mapo.al

Në brendësi Alibeaj: Katapultimet apo spastrimet e panatyrshme e dëmtojnë PD-në

Mira Meksi: Franca, vendi që “kujdeset” për shkrimtarët shqiptarë

Ish-ministri i Drejtësisë, Enkelejd Alibeaj flet për sjelljen politike të Partisë Demokratike në këta muaj të parë në opozitë... faqe 10-11

5 6 4 13 18 31

Politikë

Këshilltarët në zgjedhjet e PD? Nishani: S’merrem me jetën private

Partitura politike e dy-tri javëve të fundit ka qenë në kufijtë e kakofonisë, me orkestrat e të dy palëve që, sipas rastit kanë luajtur me Valkyritë e Vagnerit apo fugat rrotulluese të Bahut. Në mes PD e PS ka qëndruar, në një pozicion në dukje komod, Lëvizja Socialiste për Integrim. Diskursi i LSI ka qenë i mbushur me marshe partizane dhe thirrje për një ripozicionim publik ndaj Luftës Nacional-Çlirimtare, Partisë Komuniste e deri edhe vetë Enver Hoxhës. Duke përjashtuar emotivitetin, në partinë e Metës sa do ishin gjasat që ligjërimi politik të bënte xhiron boshe të emocionit apo idealizimit, cilat mund të jenë shkaqet e kësaj kthese të LSI? Nuhatja e hollë politike e z. Meta ka kapur ajrin e rralluar të ideologjisë në falangat e partisë së tij. Nëse edhe atij vetë do i kërkohej të përcaktonte me një fjalë të vetme identitetin e LSI, do të bashkohej me mendimin kolektiv për të thënë ‘pragmatizmi’. Partitë, megjithatë kërkojnë një bosht ideologjik, ose të paktën një lejtmotiv, për t’iu përgjigjur një pyetjeje thelbësore: cili është misioni ynë? Gjetja e vendeve të punës qoftë edhe për të gjithë masën e anëtarëve, apo shtimi i numrit të deputetëve në parlament janë arritje, por mision nuk mund të konsiderohen. Në një kuptim politik, jo të paktën. Për këtë eksponentët e LSI, Meta, Rama e Vasili e kanë pasuruar fjalorin dhe aktin politik me ‘komunizëm të butë’ ose me para komunizëm, duke theksuar luftën

Dikush në Europë duhet t’u çojë një shenjë europëdashësve shqiptarë: kontinenti i vjetër i ka mbyllur llogaritë me komunizmin. Pikërisht duke miratuar një rezolutë kundër krimeve të komunizmit. Rezoluta 1481/2006 e Asamblesë Parlamentare të Këshillit të Europës e 25 janarit 2006. Ndërgjegja europiane e ka bërë paqen e saj. Shqiptarja ende jo. Ja, sa të dalim edhe nga kjo stinë pragmatizmi.

Speciale

Vaçja: Dua të kaloj nga Kosova për në Shqipëri

Kronikë

Prokuroria çon në gjyq Mziun, dy akuza për shpërdorim detyre

Ekonomi

85 miliarderë, pasuri sa gjysma e popullsisë së botës

Personazh

Viol Xhafaj, aventurat pas siglës së lajmeve

Hueyda El Saied: Tani mund të më quani piktore

MapoLunch

Niko Peleshi; Jeta kërkon një Krisht për çdo hap

Kolona / ide/ debate

ide

KONTRAPEDAL

esse

POLITICAL MIND

Recensë

Mapo lunch

Karim Sadjadpour Ylli Pango

Vladimir Myrtezai Valbona Nathanaili

Rudolf Marku Mira Kazhani

antifashiste si një kundërbalancë të asaj që erdhi më pas gjatë 46 viteve të diktaturës staliniane të Hoxhës. Në përpjekje për të ideologjizuar një parti që humbi çdo ideologji në dy zgjedhjet e radhës për në parlament, krerët e LSI po përpiqen të klonojnë gjene shpirtërore në një mjedis pragmatist. Dy janë fashat e popullsisë së cilës i drejtohen: veteranëve e nostalgjikëve të komunizmit dhe një rinie ende në kërkim identiteti, që është lindur pas viteve ’90 dhe e konsideron përqafimin e komunizmit, ndër të tjera, si një formë rebelimi social e familjar. Të parët janë një specie në zhdukje e sipër dhe kjo për arsye biologjike. Të dytët janë, jo vetëm të paqëndrueshëm si fashë elektorale prej së cilës mund të nxjerrësh vota, por i ndan me LSI edhe një mur konceptualiteti. Ky grup bizar neomarksistësh kërkon pak më shumë frymëzim se ç’mund të ofrojnë eksponentët e kësaj partie: pak më shumë revolution, pak më shumë çegevarizëm, dhe ndoshta duan të dëgjojnë edhe ndonjë maksimë të Slavoj Zizekut. Në LSI janë shumë pragmatistë për të lexuar neomarksistin sloven. Këto janë ironitë në planin e brendshëm në këtë përpjekje për ri-ideologjizim të LSI. Ka një edhe më të madhe në të jashtmin. Fakti se LSI e pikturon veten si parti të Integrimit. Domethënë atij europian. Dikush në Europë duhet t’u çojë një shenjë europëdashësve shqiptarë: kontinenti i vjetër i ka mbyllur llogaritë me komunizmin. Pikërisht duke miratuar një rezolutë kundër krimeve të komunizmit. Rezoluta 1481/2006 e Asamblesë Parlamentare të Këshillit të Europës e 25 janarit 2006. Ndërgjegja europiane e ka bërë paqen e saj. Shqiptarja ende jo. Ja, sa të dalim edhe nga kjo stinë pragmatizmi.

E shtunë E shtunë - e diel - e diel 08-09 13-14 shkurt prill 2014 2013 www.mapo.al

intervista

Bashkë me kryetarin e Bashkisë së Kamzës janë dërguar si të pandehur në gjykatë shtetasit Atli Hoti, Drejtor i Drejtorisë Juridike, dhe Bujar Loshi, Drejtor i Drejtorisë së Taksave. Të pandehurit, sipas prokurorisë kanë vendosur taksa në kundërshtim me ligjin për dy kompani private.

Prokuroria çon në gjyq Mziun, dy akuza për shpërdorim detyre Tiranë Rreth një muaj pasi Apeli liroi nga qelia kryetarin e Bashkisë së Kamzës, Xhelal Mziu, prokuroria e ka dërguar atë si të pandehur në gjykatë. Bashkë me kryebashkiakun në gjyq janë dërguar edhe dy zyrtarë të Bashkisë Kamzë, Atli Hoti, drejtor i Drejtorisë Juridike, dhe Bujar Loshi, drejtor i Drejtorisë së Taksave. Të tre zyrtarët akuzohen për shpërdorim detyre në disa raste. Sipas prokurorisë, kryebashkiaku Mziu akuzohet për shpërdorim detyre në të paktën dy raste, duke dëmtuar interesat ekonomike të dy kompanive private, si dhe ka shkelur legjislacionin mbi prokurimet publike në dëm të interesave publikë dhe të shoqërive të përfshira në procedura tenderuese për ndërtim rrugësh në njësinë administrative që drejton. Ndaj kryebashkiakut të Kamzës ishin depozituar katër kallëzime penale nga dy kompani të ndryshme, të cilat akuzojnë atë dhe dy zyrtarët se kanë abuzuar me detyrën në vendosjen e disa taksave vendore, të cilat gjykata, me vendim të formës së prerë i ka shpallur të paligjshme. Hetimi ndaj zyrtarëve të Bashkisë Kamzë është përqendruar në dy episode të kallëzuara penalisht nga kompanitë që pretendojnë se u janë dëmtuar interesat ekonomikë pa të drejtë dhe në shkelje të ligjit. Episodi i parë i përket një konflikti 5-vjeçar mes Bashkisë së Kamzës dhe dy kompanive kallëzuese, ndërsa episodi i dytë ka të bëjë me procedurat e një tenderi për ndërtimin e një segmenti rrugor në territorin e Bashkisë së Kamzës, për të cilin u urdhërua edhe arrestimi i kryebashkiakut Mziu. Sipas prokurorisë mësohet se ndaj zyrtarëve të Bashkisë Kamëz kanë bërë disa kallëzime penale kompanitë “A....sh.p.k” dhe “Gj... sh.p.k”, të cilat thonë se në pesë vite rresht (2008-2013) kanë ankimuar fillimisht detyrimin e përcaktuar nga ana e Bashkisë Kamëz, pasi e kanë konsideruar të padrejtë. “Për 5 vite rresht, nga ‘kokëfortësia’ e Bashkisë, është investuar Gjykata e Shkallës së Parë dhe e Apelit për të njëjtin argument. Në të gjitha rastet, gjykatat u kanë dhënë të drejtë shoqërive private. Por nga ana e Bashkisë nuk janë marrë në konsideratë vendimet e gjykatës, për më tepër Bashkia ka urdhëruar me akt administrativ ‘bllokimin e llogarive bankare’ të shoqërive, të

cilat janë detyruar të zhvillojnë të tjera procese gjyqësore për zhbllokimin e tyre”, - thuhet në dosjen e prokurorisë. Prokuroria thotë se nga hetimi është provuar se “konflikti” ndërmjet Bashkisë Kamëz dhe shoqërive private “A.... sh.p.k” dhe “Gj....sh.p.k” ka nisur që në vitin 2008 dhe ka vijuar çdo vit, deri në vitin 2013. Në dy kallëzimet e paraqitura nga përfaqësues të shoqërisë “A....... sh.p.k” parashtrohet fakti se ndaj kësaj shoqërie, Bashkia Kamëz ka vendosur ndër vite, në kundërshtim me ligjin taksën “Për zënien e hapësirës për aktivitet tregtar”, si dhe “taksën e ndërtesës”. Edhe pse gjykata ka vendosur disa herë me vendim të formës së prerë paligjshmërinë e këtyre taksave (e para si e vendosur totalisht në kundërshtim me ligjin dhe e dyta pjesërisht), nga autoritetet e Bashkisë Kamëz nuk është marrë asnjë masë për mosvendosjen e këtyre taksave në vitet në vazhdim, por ka ndodhur e kundërta, duke bërë rivlerësime tatimore. Gjithashtu, kësaj shoqërie nuk i janë kthyer detyrimet e paguara, të cilat gjykata i ka deklaruar si të vendosura në kundërshtim me ligjin. Kjo situatë është përsëritur për të paktën pesë vite me radhë, edhe pse gjykata, me vendim të formës së prerë i kishte shpallur të paligjshme taksat e vendosura nga Bashkia Kamzë. Sipas prokurorisë, bashkia ka patur dijeni rregullisht për proceset gjyqësore që janë zhvilluar, edhe për vendimet e gjykatave, por sërish situata ka vijuar të jetë e njëjtë. “Në njoftimet e ardhura nga gjykata gjendet kartelat shoqëruese të plotësuara nga kryetari i Bashkisë, me shënimet përkatëse të tilla si: “Drejtoria Juridike dhe Drejtoria e Taksave, ....të mbrohet me çdo kusht”, - thotë prokuroria. Sipas akuzës bëhet me dije se pavarësisht ligjit dhe vendimeve gjyqësore, Bashkia Kamzë ka vazhduar të vendosë taksa ndaj shoqërisë në kundërshtim me ligjin. “Nga përllogaritjet rezulton se shuma e taksave të vendosura padrejtësisht në vitet 2008-2011 për shoqërinë “ A.......” është rreth 12.000.000 lek të reja. Gjithashtu, Bashkia Kamëz ka vendosur këto taksa të paligjshme edhe në vitin 2012 dhe 2013”, - thuhet në aktakuzën ndaj zyrtarëve të Bashkisë Kamëz.

“Nga përllogaritjet rezulton se shuma e taksave të vendosura padrejtësisht në vitet 2008-2011 për shoqërinë “ A.......” është rreth 12.000.000 lek të reja. Gjithashtu, Bashkia Kamëz ka vendosur këto taksa të paligjshme edhe në vitin 2012 dhe 2013”, - thuhet në aktakuzën ndaj zyrtarëve të Bashkisë Kamëz.

Hashashi mban në këmbë Krimet e Rënda Tiranë Më shumë se gjysma e çështjeve që Prokuroria e Krimeve të Rënda hetoi për vitin 2013 u përkasin rasteve të hashashit të kapura në kufi apo porte, në tentativë për t’u trafikuar jashtë vendit. Jo pak, por 269 raste të hetuara nga 15 prokurorët e kësaj prokurorie janë dosje të hapura për veprën penale “trafik i narkotikëve”. Në analizën e punës që Krimet e Rënda zhvilluan ditën e djeshme, rezulton se përgjatë gjithë vitit janë hetuar gjithsej 413 çështje, por vetëm 204 dosje kanë përfunduar në gjykatë. Prokuroria ka vendosur të pushojë 49 procedime penale, shifër kjo e konsiderueshme në raport me totalin e çështjeve, ndërsa thotë se ka ende në proces hetimi 120 dosje. Referuar shifrave zyrtare rezulton se 15 prokurorë, në harkun kohor të një viti kanë hetuar vetëm 204 çështje, të cilat i janë nënshtruar shqyrtimit gjyqësor në Gjykatën e Krimeve të Rënda. Kjo shifër mbetet tepër modeste në raport me statistikat e Prokurorisë së Tiranës, ku vetëm një prokuror heton gjatë një viti mesatarisht 200 çështje. Por, pavarësisht rezultateve të Prokurorisë së Krimeve të Rënda, Prokurori i Përgjithshëm,

i pranishëm ne analizën vjetore, ka inkurajuar prokurorët dhe hetuesit e kësaj prokurorie të punojnë me ritme më të shpejta. “Një vëmendje e veçantë do t’i kushtohet hetimit pasuror. Sekuestrimi dhe konfiskimi i pasurive të krijuara nga veprat penale dëmton rëndë strukturat kriminale. Zbatimi më efikas i ligjit Anti-Mafia sjell sukses në luftën kundër krimit të organizuar”, -tha Prokurori i Përgjithshëm. Në fjalën e tij, kryeprokurori iu tërhoqi vëmendjen vartësve, duke apeluar për rritjen e shpejtësisë dhe efikasitetit të het-

imit. “Në analizë të veprimtarisë së vitit 2013, konstatohet se kjo është një çështje, e cila ka nevojë për përmirësim. Po ashtu, duhet rritur numri i hetimeve proaktive, pasi vlerësohen si një ndër mënyrat më të suksesshme për të luftuar krimin e organizuar dhe trafiqet”- ka deklaruar kryeprokurori. Më tej kreu i akuzës është ndalur edhe në një problem shqetësues siç është nxjerrja e sekretit hetimor kryesisht në rastin e arrestimit të një grupi të strukturuar kriminal që dyshohet se porosiste dhe kryente vrasje me pagesë. Prokurori i Përgjithshëm ju kërkoi prokurorëve të Krimeve të Rënda të respektojnë procedurën, pasi nxjerrja e sekretit të hetimit sipas tij është praktikë antiligjore e cila duhet të marrë fund. “Jemi përballur kohët e fundit me publikimin e elementëve, të cilat përbëjnë prova të rëndësishme material për proceset hetimore. Nxjerrja e këtyre të dhënave, natyrisht godet rëndë cilësinë e hetimit dhe vijimin e tij. Kjo është një praktikë antiligjore, e cila duhet të marrë fund. Në çdo rast që do të konstatohet nxjerrje informacioni, do të nisë menjëherë procedimi penal”, - ka deklaruar Llalla.

Tahiri-policëve: Mos përdorni simbolet e policisë në Facebook Tiranë - Ministri i Brendshëm urdhëron heqjen e logove, simboleve dhe stemave dhe të elementëve të tjerë identifikues të Ministrisë së Brendshme dhe Policisë Shtetit, nga rrjetet sociale Facebook dhe Twitter. Nëpërmjet një urdhri, ministri i Brendshëm, Saimir Tahiri, kërkon nga funksionarët dhe punonjësit që të mos përdorin simbole identifikuese në rrjetet e tyre sociale. Ministri i Brendshëm ka nxjerrë një urdhër të brendshëm për komunikimin elektronik dhe etikën e punonjësve të Ministrisë së Punëve të Brendshme dhe institucioneve në varësi të këtij dikasteri, i cili përmban dhjetë pika të ndryshme. “Nga ana e efektiveve të policisë nuk duhet të përdoren shenjat apo simbolet e ministrisë dhe Policisë së Shtetit në rrjetet sociale të sipërpërmendura. Në çdo koment duhet të bëhet i qartë fakti se mendimi është personal dhe nuk flitet në emër të institucionit, duke ndaluar kësisoj çdo referencë të drejtpërdrejtë ose të tërthortë për Policinë e Shtetit, ministrinë dhe titullarët”. Më tej ai urdhëron ndalimin e komentimit apo postimeve të materialeve, dokumenteve e fotove që kanë karakter të brendshëm dhe janë të lidhura me punën dhe ushtrimin e detyrës! Më tej, urdhri ndalon kategorikisht publikimin e fotove ku shfaqet uniforma, armatimi, vendi i punës ose çdo detaj tjetër që i përket detyrës që mban punonjësi i policisë dhe Ministrisë së Brendshme!

E shtunë - e diel 08-09 shkurt 2014

www.mapo.al

e presidentit

“Gjatë kohës që ata ushtrojnë detyrën e këshilltarit të Presidentit të Republikës do të respektojnë dhe duhet të respektojnë gjithçka që ligji u kërkon, por unë kurrë nuk kam ndërmend dhe nuk kam për t’u bërë pjesë e investigimit apo ndërhyrjes në jetën dhe aktivitetin privat jashtë atij institucional të kujtdo qoftë ajo”

Dy këshilltarët në zgjedhjet e PD

Nishani: S’ merrem me jetën private të këshilltarëve

Reforma territoriale, mazhoranca mbledh komisionin pa opozitën, mungon kuorumi Është mbledhur dje në ambientet e kryesisë së Kuvendit komisioni i posaçëm i Reformës Administrativoterritoriale. Kjo ka qenë mbledhja e parë, çka në mënyrë ligjore duhet të bënte dhe konstituimin e komisionit. Por mungesa e gjysmës së anëtarëve që i përkasin opozitës, e ka bërë këtë në fakt të pamundur. Kjo pasi vetë vendimi i Kuvendit për ngritjen e këtij komisioni ka sanksionuar se, që një mbledhje të quhet e vlefshme, duhet që në të të marrin pjesë më shumë se gjysma e anëtarëve. Ndaj në zbatim të kësaj klauzole, mbledhja e djeshme e këtij komisioni mund të konsiderohet si një nul juridik, pra e pavlefshme. Pavarësisht kësaj, në mungesë të palës kundërshtare, e cila dhe mund të bënte këtë konstatim, komisioni vetëm me anëtarët e majtë dhe me praninë e kryetarit të Kuvendit, Ilir Meta, ka zhvilluar një mbledhje ku më shumë është diskutuar për nevojën e reformës dhe bashkëpunimit me opozitën, por edhe për nisjen e punës teknike për diskutimin e projekteve të gatshme, thirrjen e ekspertëve apo edhe të përfaqësuesve të huaj. “Ndryshimi është se mazhoranca e sotme edhe pse i ka votat, kërkon me insistim bashkëpunimin e opozitës, sepse ka nevojë për mendimet e saj, për idetë e saj, por edhe sepse besojmë se kjo është një reformë në interes të të gjithë qytetarëve shqiptarë”, - tha kryetari i Kuvendit, Ilir Meta.

Pikërisht kjo duket se mungon. Juve shumica ju shikon ende të lidhur ngushtë me të djathtën në Shqipëri. Sjellim, për shembull, dy këshilltarët tuaj që janë pjesë e grupit për riorganizimin e Partisë Demokratike. Si mund të ndërtohet besimi reciprok mes të dy palëve? Natyrisht që, koha e investigimit të jetës private, apo të paragjykimit të jetës private të individëve të ndryshëm ka mbetur pas në Shqipëri. Ne kemi pasur eksperienca shumë të hidhura kur monitorohej, investigohej, apo kërkohej llogari tjetrit për jetën e tij private, pavarësisht se çdo aktivitet apo sjellje ishte vetëm në respekt të ligjit. Unë në kontekstin e bashkëpunëtorëve të mi kam përzgjedhur aftësitë e tyre. Natyrisht, gjatë kohës që ata ushtrojnë detyrën e këshilltarit të Presidentit të Republikës do të respektojnë dhe duhet të respektojnë gjithçka që ligji u kërkon, por unëkurrë nuk kam ndërmend dhe nuk kam për t’u bërë pjesë e investigimit apo ndërhyrjes në jetën dhe aktivitetin privat jashtë atij institucional të kujtdo qoftëajo. Unë kurrë nuk kam ndërmend të shikoj në cilën seli partie shkon njëri këshilltar apo tjetri punonjës pas orarit të punës. Megjithatë, Ju keni këshilltar qëi përket Partisë Socialiste? Mbase këtu duhet nisur... Edhe një herë, në asnjë rast nuk kam investiguar se në cilën parti shkon njëri këshilltar, apo në cilën parti shkon këshilltari tjetër, apo çfarë afilacioni politik ka njëri apo tjetri. Për mua është shumë e rëndësishme që ata të përmbushin detyrat e tyre kushtetuese dhe ligjore gjatë kohës që ushtrojnë këtë detyrë dhe këtë funksion. është shumë e rëndësishme që Presidenti i Republikës të qëndrojë tërësisht jashtë jo vetëm aktivitetit, por edhe ndikimit në ushtrimin e detyrës së tij nga pasionet politike të njërës apo tëtj e t r ë s p a l ë . ë s ht ë shumë e rëndësishme që, Institucioni i Presidentit të funksionojë vetëm në përputhje me Kushtetutën e vendit dhe në përputhje me parimet, të cilat, ligjet presupozojnë që Institucioni i Presidentit të Republikës duhet të ushtrojë këtë detyrë. Nevoja për reformimin e sistemit tëdrejtësisë duket se ka përkrahjen e gjithë spektrit politik në Shqi p ë r i . Ju ke n i q e n ë Ministër i Drejtësisë, jeni tani Kryetar i KLD-së, pra, e njihni mirë këtë sistem. Ku mendoni se duhet të përqendrohet kjo reformë? Së pari, është shumë e rëndë-

sishme tëritheksojmë faktin se, reforma në sistemin e drejtësisë është një nevojë e përhershme, një proces i pandalshëm, një proces i cili duhet të vijojë përsa kohë shfaqen sfida të ndryshme përballë këtij sistemi. Nga ana tjetër, duhet të kuptojmë që, sistemi i drejtësisë është një pushtet më vete. Ka të bëjë me pushtetin gjyqësor, i cili jep drejtësinë dhe bën drejtësinë për qytetarin shqiptar në aspektin e jetës dhe pronës. Unë kam qenë gjithmonë i bindur që kjo reformë duhet të shkojë përmes udhëheq jes nga vet komuniteti i gjyqtarëve sepse ata janë njerëzit që e njohin mirë problematikën dhe janë njerëzit, të cilët kërkojnë tëangazhohen në zgjidhjen e kësaj problematike. është i njohur fakti që, në sistemin e drejtësisë, në gjyqësor apo prokurori ka gjyqtarë dhe prokurorë të aftë; ka gjyqtarë dhe prokurorë të korruptuar, të cilët duhet të jenë objekt i pandalshëm i investigimit dhe penalizmit. Por, ne duhet tëmbështetemi tek pjesa dërmuese e cila ështënjë pjesë që është me profesionistë të mirë, me njerëz me integritet, të lidhur ngushtë me profesionin e tyre dhe që duan të bëhet drejtësia në Shqipëri. Promovimi i tyre është shumë i rëndësishëm dhe pjesëthelbësore e kësaj reforme. Nga ana tjetër, ne duhet t’i ikim kapjes, nga ana e politikës, të sistemit të drejtësisë. Nëse flasim për korrupsion, duhet luftuar ky korrupsion, kapja nga politika është pikërisht shkalla më e lartë e korrupsionit, nëse do të ndodhë. Të gjithë së bashku të bëhemi barrierë e kësaj ndërhyrje dhe nga ana tjetër të nxisim implementimin e reformave. Ju jeni shprehur se kontrolli politik i g jyqësorit është forma më e lartë e korrupsionit, ndërkohë që shumica e majtë ju akuzon ju për ndikim politik siç ndodh në rastin e dy kandidaturave për në Gjykatën e Lartë, të cilat u rrëzuan nga Parlamenti. Ju e quajtët këtë një ‘truk procedurial’. A mund të shmangen përplasje të tilla në të ardhmen, zoti Nishani? Në gjykimin tim nuk kemi të bëjmë më një përplasje, nuk kemi të bëjmë me një ndeshje, por kemi të bëjmë, pa dyshim, me një tentativë për të ndërhyrë në mënyrë të njëanshme nga ana e shumicës qeverisëse. Në atributet dhe tagrin kushtetues të Presidentit të Republikës nuk ka asnjë fakt apo arsye për të besuar përfshirjen

politike apo ‘backgroundin’ politik të dy kandidatëve të dërguar nga Presidenti i Republikës. Jo vetëm që u respektua në mënyrë rigoroze dhe strikte ligji që vet Parlamenti ka aprovuar dhe jo Presidenti, procedurat krejt të paanshme në përzgjedhjen e këtyre kandidatëve, unë po ju bie në vëmendjen tuaj dhe tërë opinionit që po ndjek këtë zë të rëndësishëm të informacionit që, shkuan në Parlament; Kryetari i Gjykatës së Apelit të Krimeve të Rënda të Republikës pas një karriere të gjatë në gjyqësor dhe pa asnjë akuzë politike gjatë gjithë karrierës së tij; dhe Kryetari i Gjykatës së Apelit të Durrësit, një prej gjykatave më të mëdha të apelit në vend dhe ai pa asnjë akuzë politike dhe pa asnjë akuzë në drejtim të integritetit të tij moral. Pra, për sa kohë zgjidhen në mënyrë procedurale, korrekte, në respekt të plotë të ligjit dhe njerëz me integritet, unë besoj se raporti nuk është një përplasje e dyanshme, por është një tentativë e njëanshme për të ndërhyrë në atë çka Kushtetuta i jep Presidentit të Republikës. Mendoni se reforma duhet të prekë dhe KLD-në? Kam parasysh këtu kritikat e bëra nga Komisioni Europian ku theksohet, pak a shumë, se hapësirat interpretuese në marrjen e vendimeve për emërimet e gjyqtarëve duhen kufizuar pasi kanë përmasa të gjera. Pa diskutim që, duhet të ecet në atë çka sugjeron raport-progresi dhe qëndrimet e Komisionit Evropian dhe të Këshillit të Europës dhe natyrisht duhet të kemi parasysh që, deklaratat i referohen një eksperience të shkuar të veprimtarisë së KLD-së dhe duke duke nënvizuar, në vijim, që hapa të rëndësishme drejt korrigjimit të tyre janë bërë në vitin e fundit. Më lejoni t’ju bie në vëmendje, gjithashtu, një fakt të rëndësishëm se, në fund të fundit, faktet janë ato mbi të cilat krijohen bindjet reale. Nëse në të shkuarën gjatë, le të themi, katër apo pesë viteve të shkuara kur ligji kërkonte bërjen e vlerësimit për gjyqtarët, ishte bërë vlerësimi vetëm për gjashtëmbëdhjetë gjyqtarë, ndërsa brenda një viti KLD ka arritur të përfundojë për gati treqind gjyqtarë vlerësimin. Pra, shikohet një kontrast i madh i angazhimeve në të shkuarën dhe në të tashmen. Le të ecim me këtë mentalitet të punës, të punës konkrete dhe të më pak fjalëve. Porsa i përket rekomandimeve, jam plotësisht në mbështetje të këtyre rekomandimeve, që të shkohet në drejtim të reformave të këtij lloji. Zoti President, vendi juaj shpreson të marrë statusin e vendi kandidat në BE në qershor. Me këtë situatë politike, a mendoni se vendi është gati për të marrë këtë status? Shqiptarët e meritojnë të kenë statusin e vendit kandidat. Shqipëria e meriton të ketë statusin e vendit kandidat. Politika, lidershipi dhe institucionet duhet, pa dyshim, që të japin të gjithë kontributin e tyre duke transmetuar, pikërisht, atë mentalitet shoqëror, politik që presin dhe kërkojnë standardet e një vendi europian. Unë besoj se janë të gjitha shanset. Tashmë pritet për t’u provuar angazhimi dhe kontributi. Marrë nga ‘Zëri Amerikës’

E shtunë-diel, 08-09 shkurt 2014

www.mapo.al

Sot homazhet

Homazhet në Lushnjë Në qytetin e saj të lindjes, Lushnjë, mijëra qytetarë janë mbledhur në Qendrën Kulturore që mban emrin e artistes, për të nderuar ikonën e muzikës shqiptare. Ndërkohë që trupi i pajetë i artistes udhëtonte me itinerarin Zvicër-Kosovë-Shqipëri, qytetarët lushnjarë kanë nderuar statujën e bronztë të Vaçe Zelës, që ndodhet në hyrje të Qendrës Kulturore. Ministria e Kulturës dhe Bashkia Lushnjë do të ulin flamurët në gjysmështizë gjatë homazheve në nderim të veprës që la pas artistja e madhe e skenës mbarëshqiptare.

Trupi i pajetë i këngëtares së madhe shqiptare, Vaçe Zela, mbërriti në Tiranë rreth orës 18:00 nga Prishtina. Homazhet në nderim të artistes do të zhvillohen sot në Teatrin Kombëtar të Operas dhe Baletit, në orën 10:00- 12:00, për t’u përcjellë më pas për në varrezat e Sharrës

rupi i pajetë i këngëtares së madhe shqiptare, Vaçe Zela, mbërrit mesditën e së premtes në aeroportin e Prishtinës, për t’u përcjellë më pas në drejtim të Tiranës. Në kryeqytet, trupi është pritur me një ceremoni shtetërore, ku ishin mbledhur familjarë dhe shumë qytetarë të Tiranës. Homazhet në nderim të artistes Vaçe Zela do të zhvillohen sot në Teatrin Kombëtar të Operas dhe Baletit, nga ora 10:0012:00, për t’u përcjellë më pas për në varrezat e Sharrës. Një pritje ceremoniale është organizuar edhe në Prishtinë. Siç njofton agjencia Kultplus, përveç personaliteteve të shumta kulturore që kishin dalë për lamtumirën e fundit, ishte edhe këngëtarja e mirënjohur kosovare, Nexhmije Pagarusha, e cila nuk i ka mbajtur dot lotët. E mbuluar me flamurin kombëtar dhe me tufë lule, arkivoli i këngëtares së mirënjohur shqiptare Vaçe Zela, ka zbritur në aeroportin “Adem Jashari”, ku kishin dalë ta prisnin përfaqësues të Ministrisë për Kulturë, Rinisë dhe Sporte, përfaqësues të institucioneve kulturore të Kosovës, këngëtarja e mirënjohur kosovare, Nexhmije Pagarusha, Shpresa Gashi, si dhe miq të tjerë. Me këtë rast është përmbushur dhe amaneti i këngëtares Zela, e cila kishte dëshirë të madhe që të shkelte tokën e “Kosovës së çliruar”, siç pohon bashkëshorti i saj Pjetër Rodiqi. Ambasadori i Shqipërisë në Kosovë, Islam Lauka e ka cilësuar këngëtaren Zela si një grua që i ka dhënë jehonë emrit të Shqipërisë dhe kombit shqiptar, ku me zërin e saj gjatë epokës së komunizmit kanë qëndruar kokëlartë edhe shqiptarët këtu në Kosovë. «Siç më thanë më parë motrat e

Udhëtimi i fundit i Vaçes nga Kosova në Shqipëri Vaçes, ajo vetë kishte kërkuar që trupi i pajetë i saj të kalonte nga Kosova për në Shqipëri. Vaçja me shpirtin e saj gjithnjë i ka kënduar kombit shqiptar. Kjo dëshirë që po i plotësohet sot është nderimi më i madh që i bëhet asaj dhe është një borxh që po e kryejmë ne ndaj asaj. Vlerat e këngëtares Vaçe Zela akoma do të jenë më të ngritura në të ardhmen”, - u shpreh ambasadori shqiptar Lauka. Nexhmije Pagarusha, e njohur si bilbili i Kosovës, me emocione e ka kujtuar periudhën sa ishin bashkë, e cila u shpreh se do ta kujtojë me mall këngëtaren Zela për sa të jetë gjallë. “Unë, Vaçen do ta kem shpirt. Ndonëse trupi i saj nuk është në Kosovë, ajo në mesin tonë është me shpirt. Ngushëllime gjithë kombit shqiptar dhe Shqipërisë për vdekjen e Vaçes. Hera e fundit kur pata komunikuar me Vaçen ishte para disa ditësh, kur kishte dalë nga spitali. Unë u gëzova shumë kur mora lajmin se kishte dalë nga spitali dhe

ishte bërë më mirë, mezi foli me mua. E përjetova rëndë kur mora vesh se ajo më nuk jeton në mesin tonë”, - ka deklaruar këngëtarja Pagarusha. Këngëtarja Shpresa Gashi tha se humbja, dhimbja dhe pikëllimi për një këngëtare jashtëserike siç ishte Vaçja, është e madhe. “Është një humbje e madhe jo vetëm për muzicientët, por për tërë kombin shqiptar, që kanë pasur rastin ta përjetojnë këngën e pastër shqipe të Vaçe Zelës. Ajo do të mbetet një simbol i këngës së mirëfilltë shqipe”, - u shpreh Shpresa Gashi. Në fund, bashkëshorti i këngëtares së madhe shqiptare, tashmë të ndjerë, Pjetër Rodiqi ka përmendur dëshirën e së shoqes që ta shihte Kosovën të çliruar. “Edhe unë jam i ndërgjegjshëm që e ndjera ime shoqe e meritonte këtë dashuri dhe respekt. Megjithëkëtë, mundohem ta imagjinoj sikur Vaçja do të mund ta përjetonte këtë në vetën e parë se çfarë mbresash do të kishte. Vaçja kishte një dëshirë që nuk iu shua asnjëherë, për të ardhur në Kosovë pas

Pjetër Rodiqi Vaçja kishte një dëshirë që nuk iu shua asnjëherë, për të ardhur në Kosovë pas çlirimit të këtij vendi që aq shumë e donte”, - ka deklaruar ai, i cili vetë është me prejardhje nga Janjeva e Kosovës.

çlirimit të këtij vendi që aq shumë e donte”, - ka deklaruar ai, i cili vetë është me prejardhje nga Janjeva e Kosovës. Homazhet në nderim të artistes Vaçe Zela do të zhvillohen ditën e shtunë, datë 08.02.2014, në Teatrin Kombëtar të Operas dhe Baletit, në orën 10:00- 12:00. Në oraret e homazheve Ministria e Kulturës dhe Bashkia e Lushnjës, në nderim të veprës së artistes së madhe Vaçe Zela, do të ulin flamurin në gjysmështizë. Ceremonia në nderim të artistes do të organizohet nga Ministria e Kulturës e Shqipërisë dhe në kujdesin e kryeministrit Edi Rama. Përcjellja për në banesën e fundit dhe ceremonia mortore do të mbahen të shtunën në orën 13:00, duke u nisur nga Teatri Kombëtar i Operës dhe Baletit, për t’u prehur në varrezat e Sharrës. Vaçe Zela, bilbili i këngës sonë u shua në orën 01:00 të mëngjesit të së enjtes, në një spital në Bazel të Zvicrës, pas një sëmundjeje të gjatë, në moshën 75-vjeçare.

I n t e rv i st ë h i sto r i r e p o rta z h n o sta lg j i K u lt u r ë Çdo të shtunë e të diel

www.mapo.al

intervista

Enkelejd Alibeaj: Duhet të bëjmë opozitë “sy për sy e dhëmb për dhëmb” Ish-ministri i Drejtësisë, Enkelejd Alibeaj flet për sjelljen politike të Partisë Demokratike në këta muaj të parë në opozitë, “stilin Basha” si opozicion, rolin e Berishës në politikën e PD-së, procesin e analizës në parti, çfarë i mungon opozitës në nivel parlamentar, si dhe komenton punën e deritashme të qeverisë.

Faqe 10-11

Çmimi i kompromisit

pd-ps Aleksandra Bogdani

Pasuria e 85 miliarderëve barazohet me gjysmën e popullsisë së botës Faqe 13

Kryeministri lëshon policinë e Saimir Tahirit në këmbim të reformave dhe siguron armëpushimin 1-javor me PD. Opozita lë hapur një “dritare” për marrëveshje dhe pret mbërritjen e Fyles në Tiranë. Çështjet që mbajnë pezull konsensusin PD-PS

epublika u ngrys me konsensus dhe u gdhi sërish në “ngërç”, pas një jave të ndezur prej retorikës së ashpër e paralajmërimeve për bojkot. Kryeministri Rama bëri një tërheq je të beftë nga qëndrimi i mëparshëm, duke i dhënë PD-së komisionin parlamentar për Policinë e Shtetit. E megjithatë, karriget e opozitës mbetën bosh në mbledhjen e parë të komisionit për reformën administrativo-territoriale. Palët qëndrojnë ende larg një konsensusi të plotë, por në prapaskenë, një dritare është lënë hapur për negociata e shkëmbime, që mund t’i ofronin Shqipërisë një klimë më të paqtë politike. Askush nuk mund të parashikojë se si do të shkojë më tej ndeshja mes mazhorancës dhe opozitës, apo nëse politika e llojit “më jep, të të jap” do të ketë rezultat. Gjithë sa duket në këtë horizont është armëpushimi 1-javor i linjës së ashpër, edhe për shkak të vizitës së komisionerit Stefan Fyle, që mbërrin në Tiranë më 13 shkurt. Pse u tërhoq Rama?

Faqe 7

nin Ramën në vështirësi për të kryer reformat e premtuara dhe do të minonin përfundimisht shpresat e Shqipërisë për të marrë statusin e vendit kandidat në qershor. Ndaj edhe në mes të seancës së nxehtë në Kuvend, me repertor fyerje e sharje të të gjitha llojeve, kryeministri bëri një kthesë të 180 gradëshe duke i ofruar kompromis opozitës. Akujt u shkrinë si me magji dhe brenda pak minutash, projekt-vendimi i PD-së për ngritjen e komisionit parlamentar për hetimin e Policisë u ndryshua në përputhje me pikat e dakordësuara. Politika tregoi edhe një tjetër herë se kompromisi nuk kushton, nëse ekziston vullneti, ndërsa kryeministri duket se kalkuloi koston oportune mes bllokimit dhe lëshimit. Sado që eksponentë të mazhorancës recituan rastet që Berisha u kishte rrëzuar kur ishin në opozitë, një vendim i ngjashëm do ta rreshtonte Ramën në të njëjtin nivel me paraardhësin në respektimin e të drejtave që opozitës ia njeh Kushtetuta. Por imazhi është vetëm njëra anë e medaljes në këtë kthesë të beftë të Ramës. Vendimi i kryeministrit duket se ka lidhje me përgatitjet në kampin kundërshtar për të bojkotuar Kuvendin, nëse rrëzohej edhe kërkesa e dytë për komision parlamentar. Vetëm pak kohë më parë, mazhoranca kishte rrëzuar kërkesën e PD-së për të hetuar...

E shtunë - e diel 08-09 shkurt 2014

www.mapo.al

Dossier Kryeministri lëshon policinë e Saimir Tahirit në këmbim të reformave dhe siguron armëpushimin 1-javor me PD. Opozita lë hapur një “dritare” për marrëveshje dhe pret mbërritjen e Fyles në Tiranë. Çështjet që mbajnë pezull konsensusin PD-PS

Çmimi i kompromisit

pd-ps Aleksandra Bogdani

Kryeministri është lëkundur mes qëndrimit të fortë për të mos lëshuar policinë e Saimir Tahirit, ministrit më të kuotuar të kabinetit të tij, dhe përballjes me bojkotin e pritshëm të opozitës. Pasojat e një krize të re politike, pa mbushur as 6 muaj në detyrë, do ta vinin Ramën në vështirësi për të kryer reformat e premtuara dhe do të minonin përfundimisht shpresat e Shqipërisë për të marrë statusin e vendit kandidat në qershor.

epublika u ngrys me konsensus dhe u gdhi sërish në “ngërç”, pas një jave të ndezur prej retorikës së ashpër e paralajmërimeve për bojkot. Kryeministri Rama bëri një tërheqje të beftë nga qëndrimi i mëparshëm, duke i dhënë PD-së komisionin parlamentar për Policinë e Shtetit. E megjithatë, karriget e opozitës mbetën bosh në mbledhjen e parë të komisionit për reformën administrativo-territoriale. Palët qëndrojnë ende larg një konsensusi të plotë, por në prapaskenë, një dritare është lënë hapur për negociata e shkëmbime, që mund t’i ofronin Shqipërisë një klimë më të paqtë politike. Askush nuk mund të parashikojë se si do të shkojë më tej ndeshja mes mazhorancës dhe opozitës, apo nëse politika e llojit “më jep, të të jap” do të ketë rezultat. Gjithë sa duket në këtë horizont është armëpushimi 1-javor i linjës së ashpër, edhe për shkak të vizitës së komisionerit Stefan Fyle, që mbërrin në Tiranë më 13 shkurt. Pse u tërhoq Rama?

gjitha llojeve, kryeministri bëri një kthesë të 180 gradëshe duke i ofruar kompromis opozitës. Akujt u shkrinë si me magji dhe brenda pak minutash, projekt-vendimi i PD-së për ngritjen e komisionit parlamentar për hetimin e Policisë u ndryshua në përputhje me pikat e dakordësuara. Politika tregoi edhe një tjetër herë se kompromisi nuk kushton, nëse ekziston vullneti, ndërsa kryeministri duket se kalkuloi koston oportune mes bllokimit dhe lëshimit. Sado që eksponentë të mazhorancës recituan rastet që Berisha u kishte rrëzuar kur ishin në opozitë, një vendim i ngjashëm do ta rreshtonte Ramën në të njëjtin nivel me paraardhësin në respektimin e të drejtave që opozitës ia njeh Kushtetuta. Por imazhi është vetëm njëra anë e medaljes në këtë kthesë të beftë të Ramës. Vendimi i kryeministrit duket se ka lidhje me përgatitjet në kampin kundërshtar për të bojkotuar Kuvendin, nëse rrëzohej edhe kërkesa e dytë për komision parlamentar. Vetëm pak kohë më parë, mazhoranca kishte rrëzuar kërkesën e PD-së për të hetuar ç’kishte ndodhur me serverin e Tatimeve. Në mbledhjen e së mërkurës, kryetari i PD-së, Lulzim Basha deklaroi para kamerave se opozita nuk do të bëhej më fasadë në Kuvend, nëse i rrëzohej e drejta për të hetuar lëvizjet në Policinë e Shtetit. Në diskutimet me dyer të mbyllura, ish-kryeministri Berisha e kishte përforcuar këtë ide. “Ne kemi grupin më cilësor të opozitës në historinë e Kuvendit, të aftë për t’i bërë ballë mazhorancës. Për këtë arsye jam kundër bojkotit. Por nëse refuzohet hetimi për Policinë, gjykoj se duhet të

dalim që të hënën nga Parlamenti”,mësohet të ketë thënë Berisha para deputetëve të PD-së. Një bojkot eventual i opozitës do të vështirësonte qeverisjen e Ramës. Ndaj edhe kryeministri u bë nismëtar i negociatave në Kuvend dhe në selinë e PD-së, që sollën konsensusin e parë dhe i hapën rrugën një marrëveshjeje më të gjerë mes palëve.

Aksioni i opozitës

Opozita në anën tjetër gjendet mes sprovës së rritjes së kredibilitetit të goditur rëndshëm në zgjedhjet e 23 qershorit dhe rezistencës ndaj një mazhorance të bollshme në numra. Mes këtyre dy dilemave zhvillohet aksioni i saj opozitar, që edhe pse jo pa të meta, ka mundur ta vërë nën presion mazhorancën RamaMeta. Në këtë sprint të parë, PD ka mundur të arrijë ca fitore. Njëra prej tyre ishte në Gjykatën Kushtetuese, ku u rrëzua Akti Normativ i qeverisë për “Nëpunësin civil”. Zbatimi i këtij vendimi është edhe kushti i parë i PD-së për t’u ulur në komisionin e reformës territoriale. Gjatë ditës së djeshme, ministrat Harito e Celibashi ftuan krerët e grupeve parlamentare për të diskutuar hapat e mëtejshëm në zbatim të këtij vendimi, por PD refuzoi të merrte pjesë. Në një deklaratë për mediat, ku munguan megjithatë tonet e forta, Edi Paloka tha se vendimi i Kushtetueses duhet të zbatohet pikë për pikë. “Vendimi i Gjykatës Kushtetuese ka qenë mjaft i qartë, i detajuar, ka lënë të

E shtunë - e diel 08-09 shkurt 2014

www.mapo.al

Palët qëndrojnë ende larg një konsensusi të plotë, por në prapaskenë, një dritare është lënë hapur për negociata e shkëmbime, që mund t’i ofronin Shqipërisë një klimë më të paqtë politike. Askush nuk mund të parashikojë se si do të shkojë më tej ndeshja mes mazhorancës dhe opozitës, apo nëse politika e llojit “më jep, të të jap” do të ketë rezultat.

Nëpunësi civil

Qeveria “sfidon” Kushtetuesen, nismë tjetër për të shtyrë afatet Ministrja Harito ka bërë të ditur dje se qeveria do të paraqesë amendime të tjera në ligj për të shtyrë hyrjen në fuqi më 1 prill. Ajo ka argumentuar se Gjykata Kushtetuese ka rrëzuar procedurën dhe jo përmbajtjen e aktit. PD: Qeveria të zbatojë vendimin

gjitha udhëzimet e këtij vendimi, kështu nuk mendoj se është në tagrin e kujtdo tjetër e sa më tepër të grupeve parlamentare apo ministrave të qeverisë të diskutojnë këtë vendim”,- tha ai. Mazhoranca po përgatit një tjetër manovër për t’i shtyrë efektet e ligjit në prill, por më shumë se një nismë serioze, kjo duket si një taktikë për t’u hedhur mbi tavolinën e negociatave. Çështja e dytë, që kushtëzon pjesëmarrjen e PD-së në reformat e rëndësishme janë institucionet e pavarura. Mazhoranca ka nisur tashmë procedurat për shkarkimin e kryetares së ILDKP-së dhe asaj të AMA-s, por po tregohet gjithashtu e kujdesshme për të mos i hedhur më shumë benzinë zjarrit. Aktualisht, të dy raportet janë lënë në vendnumëro, në pritje të negociatave të mëtejshme mes mazhorancës dhe opozitës. Madje, në rastin e AMA-s, Kuvendi ka njoftuar se të hënën do të hidhet për diskutim një raport i përgatitur nga Pollo në Komisionin e Medias. Për të marrë pjesë në reformën territoriale, e më pas edhe në atë të drejtësisë, opozita kërkon rikthimin e konsensusit. Në këtë betejë më shumë politike sesa teknike, mazhoranca ka rikuperuar me komisionin parlamentar për Policinë dhe ngrirjen e përkohshme të shkarkimeve në AMA e ILDKP. Tashmë radhën e ka opozita! Me sytë nga Fyle…

Edhe pse është shprehur pro reformës territoriale, Partia Demokratike

nuk nxitohet të japë konsensus. Mosbesimi i thellë mes palëve kërkon edhe një tjetër herë një arbitër ndërkombëtar, vizita e të cilit vjen si me porosi, në kohën e duhur. Komisioneri për Zgjerimin, Stefan Fyle ka paralajmëruar tashmë vizitën e tij më 13 shkurt në Tiranë, duke lënë në pritje mazhorancën dhe opozitën. Burime nga PD i thanë MAPO-s se ende nuk ka një vendim për komisionin e reformës territoriale, edhe pse gjasat për të arritur një marrëveshje nuk duken të largëta. Opozita po pret mbërritjen e Fyles në Tiranë, njësoj si dikur Rama priste miqtë nga Brukseli, për të thënë fjalën e fundit. Fati i reformave, por aq sa krijimi i një paqeje të përkohshme në arenën politike mes mazhorancës dhe opozitës pritet të vendoset në ditët kur zyrtari i KE-së do të vizitojë Tiranën. Në këtë pikë, duket qartë se asnjëra prej palëve nuk humbet politikisht nga kompromisi. Kryeministri Rama në radhë të parë, nëse ka për synim të vërë në jetë premtimet e fushatës, veçanërisht në reformat që kërkojnë mbështetje të gjerë. Opozita nga ana tjetër, nuk mund të refuzojë pa shkak pjesëmarrjet në reforma, pa vënë në peshore nevojën e saj për t’u zgjeruar në elektorat. Konsensus apo ngërç politik?! Një bast i tillë duket sërish i pamundur, në Shqipërinë e mësuar me kriza të stërzgjatura, po aq sa me pakte që arrihen sa hap e mbyll sytë.

Komisioni i Reformës Territoriale pa anëtarët e opozitës

Politika tregoi edhe një tjetër herë se kompromisi nuk kushton, nëse ekziston vullneti, ndërsa kryeministri duket se kalkuloi koston oportune mes bllokimit dhe lëshimit. Sado që eksponentë të mazhorancës recituan rastet që Berisha u kishte rrëzuar kur ishin në opozitë, një vendim i ngjashëm do ta rreshtonte Ramën në të njëjtin nivel me paraardhësin në respektimin e të drejtave që opozitës ia njeh Kushtetuta.

Marrëdhëniet mes mazhorancës dhe opozitës nuk kanë gjasa të shtensionohen, pavarësisht shenjave pozitive që ofroi seanca e fundit e Parlamentit, ku të dyja palët arritën konsensusin për ngritjen e komisionit hetimor për lëvizjet dhe shkarkimet në polici. Kjo pasi mazhoranca ka vendosur që të mos bëjë asnjë hap prapa lidhur me një nga tri kushtet e vëna nga opozita për pjesëmarrjen e saj në komisionin e reformës territoriale, dhe që ka të bëjë me një çështje tepër sensitive për qytetarët: respektimi i vendimit të Gjykatës Kushtetuese për rrëzimin e Aktit Normativ për shtyrjen e ligjit të “Nëpunësit civil”. Ndërsa opozita ishte në pritje të një reflektimi nga ana e qeverisë për të zbatuar dhe për të zhbërë vetë të gjitha shkarkimet apo emërimet që janë bërë në administratën publike gjatë këtyre 5 muajve, ajo ka vendosur të ndjekë një rrugë në kah të kundërt, që pritet të acarojë edhe më tej komunikimin politik mes mazhorancës dhe opozitës. Vet ministrja e Administratës Publike dhe Inovacionit, Milena Harito ka bërë të ditur dje se qeveria jo vetëm që s’ka ndërmend të zbatojë ligjin e ri të “Nëpunësit civil” për periudhën pas publikimit të vendimit të Gjykatës Kushtetuese, por ka vendosur që përmbajtjen e Aktit Normativ të rrëzuar tashmë, pra shtyrjen e këtij ligji deri në 1 prill, ta miratojnë dhe një herë. Por jo më nëpërmjet një akti normativ, por nëpërmjet një procedure normale ligjore. Kështu, ajo ka konfirmuar dje se shumë shpejt qeveria do të sjellë në parlament amendamentin përkatës, nëpërmjet të cilit do të propozohet ndryshimi i dispozitës kalimtare të ligjit të ri, duke përcaktuar si datë të hyrjes së tij në fuqi pikërisht 1 prillin. “Do propozojmë amendime në ligj për të qenë krejtësisht në koherencë me atë që kemi vendosur, pra me shtyrjen e efekteve sepse kemi arsye të rëndësishme për këtë gjë”, - tha Harito. Sipas saj, Gjykata Kushtetuese ka rrëzuar procedurën me anë të së cilës u bë shtyrja e ligjit, por jo përmbajtjen, pra propozimin për ta shtyrë këtë afat. “Gjykata Kushtetuese, sigurisht nuk ka marrë vendim mbi këtë gjë. Ka marrë vendim mbi ndërhyrjen me akt normativ por jo mbi faktin që ne shtyjmë efektet. Pikërisht pra ne mendojmë që është e domosdoshme të shtyjmë efektet deri në 1 prill dhe këtë do ta bëjmë me ndërhyrje dhe për këtë arsye ftuam opozitën që të marrë pjesë në këtë diskutim”, - shtoi Harito. Por ndryshe nga 4 muaj më parë, kur qeveria e justifikoi nxjerrjen e këtij akti me pamundësinë e zbatimit të ligjit për shkak të mungesës së akteve nënligjore, tashmë kjo nismë e dytë vetëm me këtë shkak nuk mund të justifikohet. Kjo pasi siç bëri të ditur dje vetë ministrja Harito, aktet nënligjore janë tashmë gati dhe në ditët në vijim do të kalojnë për vendimmarrje në qeveri. “Aktet nënligjore janë mbaruar të gjitha. 3 prej tyre do të kalojnë shumë shpejt për vendim në KM dhe të tjerat në ditët në vijim”, - tha Harito, por duke mos thënë se cilat ishin arsyet apo nevoja e shtyrjes së kohës së hyrjes në fuqi të këtij ligji. Gjithsesi, ajo që u kuptua nga fjalët e Haritos është se qeveria për ta bërë efektive këtë nismë, pritet të vonojë botimin e vendimit të gjykatës, çka do të thotë hyrjen në fuqi të tij, deri në momentin që amendamentet në ligj të jenë miratuar. “Vendimi i Gjykatës Kushtetuese shumë qartësisht shfuqizon Aktin Normativ, por në momentin që vendimi hyn në fuqi, pra kur botohet në Fletoren Zyrtare, deri në atë moment Akti Normativ vijon të funksionojë”, - shtoi më tej ministrja Harito. Për t’i bërë të ditur këtë propozim, ajo së bashku me ministrin tjetër, Ilirian Celibashi, kishin thirrur dje në kryesinë e Kuvendit një takim me të gjithë krerët e grupeve parlamentare, por së cilës iu përgjigjën vetëm krerët e grupeve parlamentare të LSI-së dhe PDIU-së, respektivisht Petrit Vasili dhe Shpëtim Idrizi. Ndërkohë që ftesës nuk iu përgjigj kreu i grupit parlamentar demokrat, Edi Paloka, dhe ai i PR-së, Fatmir Mediu (është në një vizitë zyrtare në SHBA). Në një reagim për mediat, Paloka do të shprehej se nuk ishte bërë pjesë e këtij takimi, pasi ftesa ishte e pakuptimtë, përsa kohë qeveria duhet të zbatojë vetëm vendimin e Gjykatës Kushtetuese dhe jo të kërkojë të diskutojë rrugë të tjera për t’iu shmangur këtij detyrimi. “Qeveria, si kushdo tjetër që përfshihet në atë vendim, është e detyruar ta zbatojë pikë për pikë dhe nuk ka nevojë të bëjë diskutime apo analiza”, - tha Paloka.

E shtunë-diel, 08-09 shkurt 2014

www.mapo.al

Intervista Ish-ministri i Drejtësisë, Enkelejd Alibeaj flet për sjelljen politike të Partisë Demokratike në këta muaj të parë në opozitë, “stilin Basha” si opozicion, rolin e Berishës në politikën e PD-së, procesin e analizës në parti, çfarë i mungon opozitës në nivel parlamentar, si dhe komenton punën e deritashme të qeverisë.

Enkelejd Alibeaj:

Duhet të bëjmë opozitë “sy për sy e dhëmb për dhëmb”

“E udhës është që në instancë të parë, opozita të mbajë qëndrimin e deritanishëm, pra pjekuri politike, klas dhe elegancë në formulimin dhe artikulimin e ofertës dhe qëndrimeve politike, persistencë skrupuloze në ruajtjen e vlerave të demokracisë, por sigurisht duhet të shndërrohet në opozitë qëndresëtare dhe përballuese ndaj çdo sulmi me dhunë që bën kjo mazhorancë, qoftë edhe ‘sy për sy e dhëmb për dhëmb”. Intervistoi: Nevila Perndoj

“Është e kristalizuar qartë linja politike e PD, e cila pa asnjë mëdyshje orientohet nga stili i të bërit politik të kryetarit, z. Basha. E shpjegova më sipër, që “modeli Basha” i të bërit politikë, për shkak se koha dhe situata e re e kërkon, është ravijëzuar qartë tashmë. Është jo vetëm e udhës, porse është e nevojshme konsultimi i kryetarit të Partisë me të gjithë asetet politike të partisë e ndër ta, edhe me deputetët, përfshi z. Berisha”.

TIRANË Ish-ministri i Drejtësisë, Enkelejd Alibeaj, i cili së fundmi është angazhuar si koordinator për riorganizimin e strukturave të PD-së në Vlorë, është i mendimit se “stili Basha” i opozicionit është e vetmja risi në këtë epokë të re të kulturës politike në Shqipëri. Në një intervistë për gazetën “Mapo”, Alibeaj shpjegon se opozita e tashme po kërkon me persistencë të kultivojë në publik një qasje të re të marrëdhënies publik-politikë. “…Ky është fillimi më i mbarë i mundshëm, që mund të kishte opozita e PD-së”, - shprehet ai ndër radhë. Alibeaj nuk hyn gjithashtu tek ata njerëz që mendojnë për një ndikim “të shproporcionuar” të Berishës në politikën e PD-së. Megjithatë, si njohës i mirë i jetës legjislative, ai sugjeron një tjetër panoramim që duhet të ketë opozicioni parlamentar. “…Ajo çfarë unë vërej, është se aktivizimi i deputetëve të tjerë duhet të rritet në lartësinë e aktivitetit të z. Berisha. Një opozitë e gjendur nën një sulm të paprinciptë, siç po shpalos mazhoranca aktuale, e kërkon një sjellje të tillë”, - shprehet ai. Alibeaj flet gjithashtu për procesin e afërm të analizës në parti, ku duhet fokusuar ajo dhe çfarë duhet të kihet parasysh gjatë ringritjes së PD-së. Sa për punën e deritashme të qeverisë, ish-deputeti demokrat citon ndër radhë se “shkatërrimi është kryefjala e veprimit qeverisës”. Z. Alibeaj, cila është radiografia që ju do u bënit katër muajve të parë të qeverisë “Rama”? Si asnjëherë më parë, psikoza publike mbi këtë qeverisje nuk është ajo e një atmosfere shprese, e një atmosfere çliruese, qetësie apo paqeje masive. Të tilla atmosfera krijohen vetvetiu pas proceseve të rotacionit dhe jo për meritë të atyre që rezultojnë fitues të zgjedhjeve. Është ky një impuls politik, që vjen si “bonus” logjik i vetë ndryshimit. Ajo çka vërehet si një simptomë tejpërshkuese në opinionin publik është se mbi shqiptarët po instalohet përditë e më tepër një barrë e madhe dhune dhe presioni qeveritar. Shkatërrimi është kryefjala e veprimit qeverisës. Shkatërrim i ndërtimeve me leje apo pa leje, shkatërrim i ekonomisë së vendit, asfiksim i buxheteve familjare,

dhunë mbi institucionet shtetërore, përmbysje e të gjitha reformave ligjore dhe jo vetëm, të arritura deri më tani. Pra, kemi një qeveri, e cila dhunon popullin e vet. Nga ana tjetër, deri më tani, ka dështime spektakolare në çdo sektor të shtetit, duke demonstruar një paaftësi totale në qeverisje. Rendi është më i pasigurt se kurrë. Tritoli mbretëron rrugëve. Krimi e ka vrarë frikën ndaj ligjit. Qytetarët kanë humbur qetësinë. Iniciativa ekonomike po sheh gjithnjë e më tepër të asfiksohet frikshëm dhe horizonti i falimentit po afrohet gjithnjë e më shpejt për ta. Nëpunësit publikë janë të ngërthyer nga një ankth i përditshëm i reprezaljeve të shkarkimeve arrogante, antiligjore dhe persekutuese. Zhgënjimi i qytetarëve ndaj premtimeve të bujshme për punësim masiv dhe të shpejtë po kthehet në dëshpërim. Çmimet janë duke u rritur frikshëm. Një depresion social po përfshin vendin. Ka disa qeveritarë të paaftë që krekosen nëpër studio televizive për ndonjë arritje sporadike, të cilët me tempizëm sistematik përgënjeshtrohen atypëraty nga tritoli i radhës. Të tjerë qeveritarë, detyrën e tyre ministrore, e kanë degraduar thjesht dhe vetëm në disa montatorë “dosjesh korruptive e abuzive” për të goditur paraardhësit, duke derdhur brenda tyre vrerin politik më hakmarrës të mundshëm. E mbi të gjithë këta qëndron një kryeministër, i cili e kalon ditën me intriga sms-sh apo batuta twitter-i dhe ndonjëherë sajon teatro të bujshme konferencash apo takimesh me stil bolshevik, duke u sokëllitur doganierëve si hajdutë, tatimorëve si delenxhinj, arsimtarëve si analfabetë, artistëve si pijetarë, mjekëve si xhahilë, ndërkombëtarëve si ekstremistë antishqiptarë dhe shqiptarëve vetë si popull i paemancipuar që “helmohet” dhe “manipulohet” nga opozita e që nuk meritojnë veçse të ulin kurrizin dhe duhet të durojnë shfrimet dhe përçartjet e tija kryeministrore. Ndërkohë, në sfondin politik të partisë së tij, po përhapet gjithnjë e më shumë një atmosferë e vërtetë lufte e ku përfaqësuesve të ndryshëm në qendër apo në bazë, ai vetë iu hakërrehet dhunshëm, duke i shantazhuar me tundje prangash dhe në ndonjë rast tjetër po ai vetë, bën sikur nuk

dëgjon zhurmën e tritolit, me të cilin, këta të fundit duket sikur kanë vendosur të lajnë hesapet me njëri-tjetrin (siç edhe deklarojnë vetë publikisht). E si për të plotësuar tablonë e kësaj papërgjegjshmërie totale, tamam në mes të kësaj pragkatrahure qeverisëse, po i “përgjërohet” opozitës me një naivitet të shtirur diabolik, që të bëjë një reformë territorialo-administrative me të njëjtën shpotitje mendjelehtë të të hedhurit të vizave në kanavacën e shëmtisë qeverisëse që po projekton. Z. Alibeaj, pas tetë vitesh në pushtet, cili është mendimi juaj për sjelljen politike të Partisë Demokratike në këta muaj të parë në opozitë, dhe drejtimin e saj nga Basha? Është e kuptueshme, që sa herë verifikohen rotacione të pushtetit, vëmendja më e përqendruar e opinionit publik të drejtohet ndaj mazhorancës së re se sa ndaj opozitës. Megjithëkëtë, si rrallë ndonjëherë në provë të vërtetë sjelljeje dhe modelimi të opozitës është sot edhe PD. Ka qenë stratifikuar fort në kulturën politike të dekadave të fundit që opozita, thjesht për shkak të mosqenit në pushtet, të “shkarkohej” nga çfarëdo përgjegjësie në administrimin e punëve publike të shtetit. Është e vërtetë që opozita, ne terma praktike, nuk ka instrumente reale të pjesëmarrjes në këtë administrim të punëve shtetërore, por një opozitë nuk duhet “të përfitojë” nga ky “shkarkim” përgjegjësish e për këtë shkak, sjelljen e saj ta orientojë thjesht në një qëndrim kundërshtues të paarsyetuar ndaj mazhorancës apo të shkojë deri edhe në sjellje të papërgjegjshmërisë së plotë ndaj fateve dhe nevojave të vendit. Një sjellje të tillë, shqiptarët e kanë të freskët prej opozitës 8-vjeçare të PS. Ka ardhur koha tashmë, që opozicioni të rikonsiderohet si një qëndrim politik i arsyeshëm, i pjekur, bashkëpunues për çështjet madhore, serioze dhe e përgjegjshme. Pra, të ketë pikërisht virtytet e një fluksi politik, të aftë që në çdo moment të marrë përsipër barrën e rëndë të qeverisjes së vendit. Si e tillë, duhet të jetë një opozitë, e cila e ndërton linjën e vet politike në dy drejtime bazë: së pari, duke ofruar një qëndrim monitorues dhe kontrollues ndaj çdo aksioni

qeveritar, duke e bazuar në një sistem vlerash, që e bashkëndan me të gjithë opinionin publik; dhe së dyti, duke artikuluar ofertën e vet politike përkundrejt zgjedhjeve që bën qeveria. Pra, një opozicion konstruktiv, aktiv, i përgjegjshëm. Vetëm në këtë mënyrë dhe që nga ky moment, fillojnë e hidhen baza solide të qeverisjes së saj të nesërme. Ajo çka është verifikuar deri më tash, është se pikërisht ky “dizenjim” revolucionar i psikozës opozitare tashmë është duke marrë jetë dhe po konvertohet gjithnjë e më fort në një linjë politike stabile të PD. Tashmë, ka prova të forta dhe të ripërsëritura se “stili Basha” i opozicionit është e vetmja risi në këtë epokë të re të kulturës politike në Shqipëri. Shqipëria ka një opozitë tashmë, e cila që në momentet e para të saj jo vetëm deklaroi, porse dha prova konkrete, që për çështje madhore të vendit, do të ishte jo vetëm në krah të mazhorancës, por edhe në mbështetje të plotë të saj. Kujtoni pakëz se çfarë qëndrimi mbajti opozita e djeshme, sot në qeveri, në 8 vitet e fundit. Qëndrimi i PD-së ndaj procesit të integrimit të vendit në BE, duke qenë në opozitë, është ngjarje e pandodhur më parë. Përgjatë 4 muajve të vitit të shkuar aksionin më të fortë lobues, me synim që Shqipëria të përfitonte statusin e vendit kandidat në BE, e bëri pikërisht ajo. Nuk ka ndërmarrë asnjë sjellje destruktive apo tekanjoze të tipit bojkot, apo të përfitimeve elektorale të pamerituara. Ka ndërtuar opozicion të fortë, duke respektuar plotësisht të gjitha rrugët ligjore dhe institucionale për të kundërshtuar abuzimin me pushtetin, që kjo qeveri po praktikon rëndom. Sa herë që ka qenë kundër nismave politike të qeverisë jo vetëm i ka kundërshtuar publikisht në Kuvend, por edhe më pas, ka ndjekur rrugën në institucionet e Republikës (në Gjykatën Kushtetuese, kërkesat për komisione hetimore, kërkesat që çdo aksion i mazhorancës politikisht të mbështetet në premtimet që ajo vetë bëri gjatë fushatës etj). Pra një opozitë, që përkundrejt qasjes së mazhorancës tregon besim dhe respekt tek vetë struktura shtetërore e vendit dhe që po kërkon me persistencë të kultivojë në publik një qasje të re të marrëdhënies pub-

E shtunë-diel, 08-09 shkurt 2014

www.mapo.al

“Katapultimet apo spastrimet e panatyrshme e dëmtojnë PD-në”

“Katapultimet apo spastrimet e panatyrshme, të nxituara dhe të bëra në situata dëshpërimi, janë akoma më shumë të dëmshme. Ajo çfarë është e rëndësishme, është se “si duhet bërë”. Ka një mekanizëm shumë të thjeshtë dhe që garanton bashkim të të gjitha flukseve, shëndosh grupin dhe konservon trajektoret normale të karrierave politike brenda partiake. Është mekanizmi i garës brenda partiake”

lik-politikë. Ky është treguesi më domethënës, që tregon se fenomeni i opozicionit aktual të PD së kësaj periudhe ka celebruar më së fundi, pikërisht tejkalimin e periudhës së “tranzicionit në ndërtimin e shtetit”. Ashtu si pa u kuptuar, kjo opozite e deritanishme, i ka bërë një shërbim epokal dhe historik vendit. Ky është fillimi më i mbarë i mundshëm, që mund të kishte opozita e PD. Ju jeni caktuar kryetar i grupit të punës për zgjedhjet në Vlorë, një zonë kjo e nxehtë për t’u menaxhuar. Në këndvështrimin tuaj, çfarë duhet të kihet parasysh gjatë analizës së PDsë në këtë zonë? Së dyti, në këtë qytet janë krijuar disa rryma politike ndër vite, ku përfshihen ish-zyrtarët që ishin pjesë e pushtetit, të pakënaqurit që u lanë mënjanë, të rinj që kanë legjitimitet për t’u afruar, si dhe emra të tjerë që vijnë kryesisht nga shtresa e ish-të përndjekurve…Si drejtues i këtij procesi, si do t’i harmonizoni këto rryma? T’ju bëj një saktësim. Jam caktuar si një i deleguar për të koordinuar këtë fazë të parë të riorganizmit të strukturave të PD në lidhje me evidentimin e plotë, të saktë, e të dokumentuar të anëtarësisë së PD së degës Vlorë. Perceptimi juaj mbi ekzistencën e këtyre rrymave nuk është i gjithi i pavërtetë. Për kaq pak kohë në këtë angazhim kam vënë re, jo pakënaqësi, se tej qejfmbetjeve, fajeve apo edhe g ab i m eve q ë mu n d t ë ke n ë b a shkëshoqëruar këtë strukturë, gjate kohës që PD ishte në qeverisje, ka një shpirt të vërtetë demokratësh të Vlorës, besimi i të cilëve në vlerat historike që PD mbart është më se energjik. Është kjo premisa bazë, e cila garanton sukses të plotë në këtë proces të ringritjes së ideologjisë dhe politike të së djathtës në Shqipëri. Në Vlorë, ky shpirt ideologjik i së djathtës së vërtetë është më i pastër se në çdo vend tjetër. Kjo karakteristikë e bën të vështire nga njëra anë këtë proces, pasi fyerja e një shpirti krenar kërkon sforco të mëdha të rikrijosh marrëdhënien e besimit, por nga ana tjetër edhe e lehtëson, pasi zemërgjerësia dhe altruizmi i këtij shpir-

ti është i pakufishëm kur arrihet të rikrijohet ky besim. Unë nuk kam ndonjë formulë magjike. Thjesht do më duhet, jo vetëm mua, por edhe kolegëve të mi, të s h o h i m r e a l i t e t i n n ë s y, d h e t ë ndërgjegjësohemi të gjithë së bashku, se në këtë proces ringritjeje, ka nevojë për të gjithë, duke bërë gjithsecili mea culpan-n e vet dhe duke iu rikthyer vlerave morale dhe njerëzore të hershme të PD, të mishëruara tek aktivistët idealistë dhe kontributorët historike nga njëra anë, të mbështetur fuqimisht nga energjia e të rinjve. Analiza do të jetë një fazë pasardhëse. Realizimi i saj do të bëhet duke u orientuar nga synimi për të optimizuar frymën partiake të strukturave. Drejtësi në identifikim e plotë të meritave dhe defekteve në menaxhim, të flukseve njerëzorë bartës të këtyre defekteve apo kontributeve, gjithëpërfshirjes në këtë proces, përballja me të vërtetën dhe mundësimi i korrigjimit energjik të këtyre defekteve do të jetë formula bazë e analizës. Një grupim politik tregon forcën e vet pikërisht tek aftësia për t’u korrigjuar “brenda familjes”, duke dhënë sinjale të forta në publik për këtë qasje. Kjo është ajo çka do të ndodhë në Vlorë dhe në gjithë Shqipërinë. Si do t’i përgjigjeshit opsionit që po hidhet në analizën politike se pas humbjes së 23 qershorit, në drejtim të partisë duhet të vijnë njerëz të rinj, ndërsa disa prej “të vjetërve” duhet të kalojnë në skalion të dytë, pasi e patën mundësinë e tyre dhe e bënë në njëfarë mënyre ciklin politik apo menaxherial? Është një opsion që ashtu siç është formuluar, nuk është gjë tjetër veçse të vazhdohet me të njëjtin modul si më parë. Çështja nuk është se “çfarë duhet bërë”. Katapultimet apo spastrimet e panatyrshme, të nxituara dhe të bëra në situata dëshpërimi janë akoma më shumë të dëmshme. Ajo çfarë është e rëndësishme, është se “si duhet bërë”. Ka një mekanizëm shumë të thjeshtë dhe që garanton bashkim të të gjitha flukseve, shëndosh grupin dhe konservon trajektoret normale të karrierave politike brenda partiake. Është mekanizmi i garës brenda partiake. Një proces gare i hapur, i

“Ka disa qeveritarë të paaftë që krekosen nëpër studio televizive për ndonjë arritje sporadike, të cilët me tempizëm sistematik përgënjeshtrohen atypëraty nga tritoli i radhës. Të tjerë qeveritarë, detyrën e tyre ministrore, e kanë degraduar thjesht dhe vetëm në disa montatorë “dosjesh korruptive e abuzive” për të goditur paraardhësit, duke derdhur brenda tyre vrerin politik më hakmarrës të mundshëm”

“Thjesht do më duhet, jo vetëm mua, por edhe kolegëve të mi, të shohim realitetin në sy, dhe të ndërgjegjësohemi të gjithë së bashku, se në këtë proces ringritjeje, ka nevojë për të gjithë, duke bërë gjithsecili mea culpan-n e vet dhe duke iu rikthyer vlerave morale dhe njerëzore të hershme të PD, të mishëruara tek aktivistët idealistë dhe kontributorët historike nga njëra anë, të mbështetur fuqimisht nga energjia e të rinjve”

drejtë, bazuar në vlera dhe rregulla të paracaktuara, është rregullatori më i mirë në këto raste, i aftë për të mos krijuar as qejfmbetje eventuale. Kështu pra, lidhur me pyetjen tuaj, për mua është i parëndësishëm produkti, porse procesi është determinant. Ka një debat publik mbi rolin e zotit Berisha në PD, tashmë që ka dhënë dorëheqjen. Shumë analistë mendojnë se ai vazhdon të jetë ende shumë ndikues në aksionin politik të PD-së. Në këndvështrimin tuaj, si ju duket ndikimi i zotit Berisha? A duhet që PD-ja të krijojë një fizionomi të re nën drejtimin e Bashës, duhet t’i qëndrojë besnike trashëgimisë së liderit historik, apo fare mirë mund të kemi një shkrirje të dy rrymave politike? Nuk e ndaj me ju këtë ndjesi. Ndoshta menjëherë pas dorëheqjes së tij dhe zgjedhjes së lidershipit të ri u krijua një perceptim i tillë, kjo më shumë në saj të “befasisë”, prej së cilës u kapën shumë njerëz prej këtij procesi, mes tyre edhe analistë, kryesisht ata me frymëzim të majtë. Tashmë, është e kristalizuar qartë linja politike e PD, e cila pa asnjë mëdyshje orientohet nga stili i të bërit politik të kryetarit, z. Basha. E shpjegova më sipër, që “modeli Basha” i të bërit politikë, për shkak se koha dhe situata e re e kërkon, është ravijëzuar qartë tashmë. Është jo vetëm e udhës, porse është e nevojshme konsultimi i kryetarit të Partisë me të gjithë asetet politike të partisë e ndër ta, edhe me deputetët, përfshi z. Berisha. Kam idenë që ata që shpërhapin një tymnajë të tillë, pra të një ndikimi “të shproporcionuar” të z. Berisha në politikën e PD, e thonë këtë ngaqë e njohin forcën e vërtetë politike të tij dhe për më tepër, i tremben asaj!! Ajo çfarë unë vërej, është se aktivizimi i deputetëve të tjerë duhet të rritet në lartësinë e aktivitetit të z. Berisha. Një opozitë e gjendur nën një sulm të paprinciptë, siç po shpalos mazhoranca aktuale e kërkon një sjellje të tillë. E udhës është që në instancë të parë, opozita të mbajë qëndrimin e deritanishëm, pra pjekuri politike, klas dhe elegancë në formulimin dhe artikulimin e ofertës dhe qëndrimeve politike, persistencë skrupuloze në ruajtjen e vlerave të demokracisë, por sigurisht duhet të shndërrohet në opozitë qëndresëtare dhe përballuese ndaj çdo sulmi me dhunë, që bën kjo mazhorancë, qoftë edhe “sy për sy e dhëmbë për dhëmbë”. Nisur nga bashkëqeverisja e mandatit të shkuar, ka një diskutim informal për rolin e LSI-së në të ardhmen e skenës së politikës shqiptare dhe marrëdhëniet që duhet të mbajë PD-ja me të… Në të njëjtën kohë vihet re se kreu i LSI-së po kërkon çdo ditë e më tepër të marrë një rol moderatori mes PS e PD, çka në një interpretim të sforcuar mund të merret dhe si një mundësi e dytë për bashkëpunimin e nesërm. Ju personalisht, si e shihni një bashkëpunim të dytë PD-LSI? Në pyetjen tuaj ju prekni dy çështje tërësisht të dallueshme me njëra – tjetrën. Përsa i përket njëfarë “legjende urbane”, sipas së cilës ekzistojnë “informalisht’ apo në mënyrë “të padukshme” fije të holla flir-

timesh të largme midis PD dhe LSI. Ju garantoj se jo vetëm për shkak të një arsyetimi të qartë politik, por edhe për shkak të realitetit të ri politik, unë refuzoj ta pranoj se ekziston një diskutim i tillë, edhe informal qoftë ai. Aq më tepër, që të tilla “thashethemnajash” politike nëse qarkullojnë, gjenerohen nga një psikozë dëshpërimi e paaftësisë së PD për të fituar e vetme garat elektorale. PD është forcë kryesore politike në Shqipëri, e aftë plotësisht që në sfidat elektorale të radhës të marrë e vetme besimin popullor për të qeverisur vendin. Unë do të preferoja që vërtet në panoramën politike shqiptare të kishte vërtet flukse fragmentare, të cilat të bënin të mundur edhe kultivimin e kulturës së bashkëpunimit politik nën formën e aleancave. Por mbi të gjitha, do dëshiroja që ndarjet e natyrshme ideologjike dhe programore të respektoheshin deri edhe me fanatizëm. Ndryshe, çfarëdo “aliazhi” partiak, i bazuar në nevoja teknike të momentit nuk do ta kishte jetën e gjatë dhe se do dëmtohej rëndë marrëdhënia politike dhe e mbështetësve, e mbi të gjitha do injektohej një frymë e gabuar në sistemin qeverisës. Pretendimi për të fituar zgjedhjet politike duhet të ruajë të painfektuar vlerën kryesore të demokracisë, sipas së cilës pushteti është mjet për të qeverisur dhe jo thjesht qëllim në vetvete. Veç kësaj, duhet mbajtur parasysh se krijimin ose jo të aleancave e dikton dikush tjetër. Është sovrani, ai i cili nëpërmjet raporteve të rezultatit zgjedhor japin mesazhin e krijimit ose jo, me kë dhe në çfarë mase të aleancave paszgjedhore. Jam totalisht kundër kulturës së krijimit të aleancave të panatyrshme parazgjedhore, pasi iu mungon elementi thelbësor i moralit politik. Një aleancë parazgjedhore midis palëve, që deri në atë moment kanë qenë kundërshtarë të pastër politik është e frymëzuar vetëm nga nevoja pragmatiste të mashtrimit të elektoratit apo fitoreve aritmetikore dhe si e tillë, nuk premton aspak për cilësi të qeverisjes. Një shembull klasik është ai që po konsumohet aktualisht me aleancën e mazhorancës aktuale. Nën këtë arsye, mund t’ju pohoj për aq sa unë kam njohuri se nuk ka kurrfarë linje okulte politike mes PD dhe LSI. Kjo edhe për faktin tjetër se deri më tash, (në të kundërt të asaj çfarë ju pohoni, që z. Meta po mban qëndrim moderatori) aksioni politik i LSI është pothuajse i fikur, pa identitet, i njehsuar me linjën politike të PS. Ka patur dy-tre përçapje të LSI për t’u shfaqur “ndryshe” nga PS, por është tërhequr me shpejtësi, duke e përforcuar metamorfozën që po ndodh me aksionin politik të saj, pra me shuarjen tërësore të saj. LSI është përgjegjëse për paudhësitë e PS dhe Ramës, po aq sa këta të fundit e ndoshta edhe më tepër, sepse shpesh gjenden në situata deri edhe groteske, teksa janë detyruar të gëlltisin edhe ato pak merita që kanë patur gjatë bashkëqeverisjes me PD. Tashmë nuk është më një grupim politik, por thjesht një grup njerëzish, që kanë “miqësi” apo “familjaritet” me tepër se me pjesën tjetër të PS. Nuk kanë as kauzë, as identitet e as program politik të dallueshëm nga pjesa tjetër. Kështu që nuk mund të flitet për atë çka ju thoni në pyetje.

e shtunë-e diel, 08-09 shkurt 2014

www.mapo.al

A vacancy has arisen in the Headquarters of the OSCE Presence in Albania for an Administrative Assistant (G4) in the Fund Administration Unit. Duties and Responsibilities The incumbent will be under the direct supervision of the Chief, Fund Administration Unit and will perform the following duties: 1. Act as a secretary to the Chief, Fund Administration Unit and co-ordinate tasks and projects as required; 2. Maintain all petty cash matters and present records to the Finance Office for clearance; 3. Provides support to procurement unit during tender opening process and to finance office in preparing VAT reimbursement forms Support the Chief, Fund Administration Unit in the coordination of the Finance and Materials Management Committee; 4. Liaises with the Ministry of Foreign Affairs, Embassies and other governmental institutions as required and processes legitimation cards procedures and other staying permission requests; 5. Maintains and up-date the departmental archives and assist in the maintenance of the Presence archives; 6. Arranges and participates in the meetings as well as provides written summaries of meetings minutes; 7. Provides support with all incoming and outgoing correspondence for the Department; 8. Performs any other duties as assigned. Qualifications and Skills • Secondary education supplemented by studies in business administration, accountancy or languages; • Minimum 4 years’ experience of relevant work in finance and administration, preferably with an international environment, with practical experience in the fields relevant for this position; • Competent in administration, organization and coordination skills, as well as office management, maintenance of filing systems and project management; • Excellent ability to operate all Microsoft Office applications; • Experience in organizing and participating in meetings; • Excellent written and oral communication skills in English and Albanian language; • Ability to work with people of different nationalities, religions and cultural backgrounds, whilst maintaining impartiality and objectivity; • Demonstrated gender awareness and sensitivity, and an ability to integrate a gender prospective into tasks and activities; • Must be an Albanian resident. Remuneration According to the fixed OSCE salary scale, the monthly remuneration is approximately 731.08 EURO, subject to national social security deductions of approximately 77 Euro. Appointments are normally made at step 1 of the applicable OSCE salary scale. At the discretion of the appointing authority a higher step may be approved up to a maximum of step 3 subject to specific conditions. Application Procedure for this position: If you wish to apply for this position, please use the OSCE’s online application link found under http://www.osce.org/employment Please note that only online applications shall be accepted. Queries on this recruitment can be made in writing to recruitment-al@osce.org Only short listed candidates will be invited for an interview. This position is only open to Albanian Residents with a valid Albanian Passport or Residency Permit. The OSCE is an equal opportunities employer and strongly encourages applications from all candidates who fulfil the eligibility and selection criteria. THE OSCE DOES NOT CHARGE A FEE AT ANY STAGE OF THE RECRUITMENT PROCESS (APPLICATION, INTERVIEW MEETING, PROCESSING, TRAINING OR ANY OTHER FEES). THE OSCE DOES NOT CONCERN ITSELF WITH INFORMATION ON BANK ACCOUNTS.

OPEN CALL FOR PAPERS Foundation for Economic Freedom Proudly Presents:

Tirana Forum for Economic Freedom 1st March, 2014 Hotel Tirana International

Tirana Forum for Economic Freedom is an annual activity held at the beggining of spring in Tirana. The forum aims to attract scientific contributions on economic reforms, trade efficinecy, liberalisation and development issues concerning Albania and other Balkan countries. The Tirana Forum for Economic Freedom will host ten speakers in a dicussuion panel where an internationally renowened scholar will be the honorary guest speaker. The 2014 Forum will emphasize two major general topics:

The Resurgence of Statism and

Countering Populism in the Context of Economic Crisis Guest Speaker: Dr Barbara Kolm Hayek Institute, Wienn

Guidelines to submit proposals Deadline to send your proposal: February 15th, 2014. Please submit your proposal to the email address: tirana_forum@hotmail.com You will need to prepare the following information: - Your full name, title and organization - Contact information - The name of your proposed presentation (keep your title simple and relevant to the topic) - A 500 word max. abstract of your presentation - A 100-word speaker bio + photo - Selected speakers will be offered an honorary of 200 EURO

E shtunë - e diel 08-09 shkurt 2014

www.mapo.al

ekonomi

Në vitin 2013, pasuria e 300 miliardëve u shtua me 524 miliardë dollarë. Por sipas Organizatës Oxfam, pasuria e 85 miliarderëve barazohet me atë që kanë 3.5 miliardë banorë të globit. Organizata hedh alarmin: Barazia e mundësive, shumë shpejt do të jetë një ëndërr

Pasuria e 85 miliarderëve barazohet me gjysmën e popullsisë së botës K

riza ekonomike e pasvitit 2008 vetëm sa i ka shtuar edhe më shumë të ardhurat për më të pasurit e planetit, pra miliarderët. Kështu ndodhi edhe vitin që shkoi, ku miliarderët e shtuan pasurinë e tyre me 524 miliardë dollarë, sipas të dhënave të Indeksit të miliarderëve të agjencisë amerikane të lajmeve Bloomberg. Në renditje janë marrë 300 personat më të pasur në botë. Fitimet më të mëdha erdhën në industrinë e teknologjisë, që u rritën 28 për qind gjatë vitit. Nga 300 njerëzit që u përfshinë në renditje, vetëm 70 miliarderë kanë regjistruar humbje gjatë vitit që shkoi. Por kur të 300 miliarderët e botës kanë shtuar edhe 524 miliardë dollarë vetëm

në një vit, e kundërta ka ndodhur me të varfrit, të cilët janë shtuar kudo në botë. 85 njerëzit më të pasur në botë mbajnë pasuri po aq sa 3.5 miliardë njerëzit më të varfër ose gjysma e popullsisë botërore, sipas një raporti të ri të Organizatës globale Oxfam. Pasuria prej 1,7 biliard dollarësh për 85 njerëzit më të pasur është e barabartë me atë çka zotërojnë gjysma më e varfër e planetit. Ekonomia globale po anon në favor të të pasurve. Pasi nga modeli i sotshëm i rritjes ekonomike, të pasurit fitojnë më shpejt se të varfrit dhe në shumë vende ata marrin të gjithë pjesën e rritjes ekonomike. Oxfam paralajmëron se institucionet demokratike janë duke u dëmtuar nga sasia në rritje e

Pasuria prej 1,7 biliard dollarësh për 85 njerëzit më të pasur është e barabartë me atë çka zotërojnë gjysma më e varfër e planetit. Ekonomia globale po anon në favor të të pasurve. Pasi nga modeli i sotshëm i rritjes ekonomike, të pasurit fitojnë më shpejt se të varfrit dhe në shumë vende ata marrin të gjithë pjesën e rritjes ekonomike.

pasurisë së koncentruar në duart e më të pasurve. Kjo bën gjithnjë e më të lehtë influencimin e tyre mbi politikën për të pasuruar veten e tyre më tej. Raporti e quan këtë proces “kapje politike”. “Në vendet e zhvilluara dhe në zhvillim jemi gjithnjë e duke jetuar në një botë ku normat më të ulëta tatimore, shëndetësore dhe arsimimi më i mirë janë duke u dhënë, jo vetëm për të pasurit, por edhe për fëmijët e tyre”, - tha drejtori ekzekutiv, Oxfam Wnnie Byanyima në një deklaratë. “Ne së shpejti do të jetojmë në një botë, ku barazia e mundësive është vetëm një ëndërr .”Por nga ana tjetër, indeksi i Bloomberg, thotë se të pasurit do të vazhdojnë të jenë edhe më të pasur edhe në vijim, pasi normat e interesit do të mbeten të ulëta, tregjet e kapitalit do të vazhdojnë në rritje dhe ekonomia do të rritet rreth 2 për qind. Bill Gates, themeluesi dhe kryetari i Microsoft, ishte fituesi më i madh i vitit. Pasuria e manjatit 58-vjeçar është rritur me 15.8 miliardë dollarë. Aksionet e ‘Microsoft’, krijuesi i madh në botë software, u rriten 40 me për qind. Gates, i cili ka rigjetur titullin e personit më të pasur në botë, ka përfituar edhe nga rritja që pësuan aksionet e tij në ndërmarrjen kombëtare të hekurudhave kanadeze. Më pak se një e katërta e fitimeve është gjeneruar nga ‘Microsoft’. Fitime të majme kanë patur edhe manjatët e lojërave të fatit. Sheldon Adelson, themelues i ;Las Vegas Sands’, kompania më e madhe në botë kazino, e ka shtuar pasurinë e tij me 14, 4 miliardë dollarë dhe kazinotë e kompanisë së tij u rritën me 71%. Të ardhurat e tij u rriten ndjeshëm edhe nga bizneset e kazinove në Kinë. Ndërsa Carlos Slim, ai që ka kryesuar listën e

Forbes për disa vite, sipas Bloomberg ka humbur 1,4 miliardë dollarë gjatë vitit 2013 . Kompania e tij “Amerika Movil”, operatori më i madh celular-telefoni në Amerikë, ka rënë me 12 për qind në tre muajt e parë të vitit, pasi Kongresi i Meksikës miratoi një projektligj për të shfuqizuar dominimin e tregut. Meksikani 73-vjeçar është 51 miliardë dollarë para Jorge Paulo Lemann, personi i dytë më i pasur në Amerikën Latinë. Por askush nuk ka humbur më shumë se Eike Batista, vlera neto e të cilit ka rënë në më shumë se 12 miliardë dollarë. OGX Petroleo & Gas Participacoes, kompania e naftës që e ka transformuar atë në njeriun më të pasur të Brazilit, në 2013-ën ka shënuar një vlerë negative, sipas Bloomberg. Batista ishte njeriu më i pasur në botë në mars 2013. Por Bloomberg ka zbuluar 109 miliarderë në vitin 2013, të cilët nuk kanë dalë më parë në renditjen ndërkombëtare të pasurisë. Nuk mungojnë emra individësh si ai i së resë miliardere Usa Lynsi Torres (31vjeç) që krijoi pasuri nga një pikë e vetme shitjesh të hamburgerëve të krijuar në vitin 1948 në “Baldwin Park”, në Kaliforni. Stephen Orenstein, 50-vjeçar, e ngriti pasurinë duke shpërndarë me “Suprema Group” ushqim dhe karburant në vendet më të vështira, si në: Libi, Mali e Sudan. Sfida filloi me furnizimin e ushtarakëve në Afganistan, ku dorëzimi bëhej nën breshërinë e plumbave dhe eksplozivëve. Gjeniu i “Facebook”, Mark Zuckerberg pa teksa aksionet e tij po rriteshin dhe u gjend me 12.4 miliardë dollarë më shumë në xhep. E habitshme edhe historia e C. James “Jim” Koch, që nga birra artizanale transformoi “Boston Beer Co” në “konglomeratin” e dytë të “biondes” në pronësi amerikane me një fitim në masën 80% të aksioneve.

KONTRAPEDAL

E shtunë-diel, 08-09 shkurt 2014

www.mapo.al

Ka shumë parametra formalë e joformalë që blatojnë e përbashkojnë në një udhëtim këtë raport. Ka një magji të madhe pasi nga hiçi do mund të lindin me dhjetëra reagime arti nga më të pabesueshmet dhe nga më tërheqëset. Nganjëherë destabilizuese dhe për atë që vetë mbjell ëndrrën. Një gjë fantastike të dish të udhërrëfesh dhe të dialogosh me disa pika referimi dhe të asociosh ideime të ëndërrimit.

Vladimir Myrtezaj

Lundrimi i ndërgjegjes 01

Mbreti i Tulës Deri n’dek’ besnik ke s’thohet Ishte n’Tule ‘j padisha, Diq e dashtuna mbas do kohet E ‘j got’ arit shej i la. Sa at gotë arit gja nuk dote E gjithmonë me tene piu; Por ka ’j lot për faqe i shkote Gjithsaherë pite fatziu. Kur pau vedin tuj mbarue Njeh qytetet, e gjithçka Trashgimtarit ia la shkrue, Por putirin nuk ia la. N’deje t’parve, n’buzë të detit Gjith’, parsinë n’nji gost’ i thrret; Ulet n’gost e ka rreth vedit Mbledhun bashkë parsin’ e vet. E t’ksaj t’kandshmes jet’ dëshirin Piu ma t’mbramin e lumnoi Pijsi plak, mandej putirin Ndër valë t’detit e flakroi. Tuj e zhyt’ e pau n’fund t’zallit Tuj këcye, nalt tuj hupë me turr; E n’at’ ças i ranë prej ballit Fikun syt’ e s’piu ma kurr. Përktheu: Ndre Mjedja

tmosfera në botën e bashkëjetesës në grupime e në më pak grupime më ka dhënë privilegjin që në njëfarë mënyre të jem në një temperaturë të favorshme njerëzish me fat. Për këtë shkak të thjeshtë njerëzor nganjëherë kap një ekuilibër që unë e barazoj me një lumturi të kursyer, që dhe për shkak të profesionit nuk është se kërkon shumë për t’u realizuar. Është e nevojshme pasi kjo formë e lumtur ka plot zhurma, rrëfime dhe tinguj. Herë të intonuar dhe në akord dhe herë me tinguj të çakorduar e kontradiktorë. Të jetuarit në një bashkësi (mjedis arti) që në kohërat më të hershme e deri vonë të jep avantazhin që të ndërtohesh në një raport të disafishtë mes asaj që dhuron dhe asaj që pret të të kthehet si bonus mbrapsht. Në banesën e ëndrrave kjo bashkëjetesë herë ndodh fatlume dhe herë e vështirë dhe e përpjekur. Por thënë të vërtetën, pozicioni i kujdestarit (kuratorit) në lidhje me asociimin e artistëve më të rinj është i pakrahasueshëm me shumë nga llojet e tjera të asistimit, me të cilat do mund të realizohesh dhe kryhesh në krye herët e egove që na prijnë e sundojnë të gjithëve pa veçuar askënd. Ka shumë parametra formalë e joformalë që blatojnë e përbashkojnë në një udhëtim këtë raport. Ka një magji të madhe pasi nga hiçi do mund të lindin me dhjetëra reagime arti nga më të pabesueshmet dhe nga më tërheqëset. Nganjëherë destabilizuese dhe për

atë që vetë mbjell ëndrrën. Një gjë fantastike të dish të udhërrëfesh dhe të dialogosh me disa pika referimi dhe të asociosh ideime të ëndërrimit. Në fakt dhe për shkak të lëndës, me shumë (multi) baza informacioni dhe vokacionesh kjo materie bëhet e papërmbajtshme dhe në fluturim të fantazisë nga mënyrat më të pabesueshme. Në bazë një artist është një ego e madhe dhe në të shumtë udhëheq individualistë të jashtëzakonshëm. Në fillimet e mia triali frymëzues i zhvendosjes ishte art- art- art, më pas me kalimin e kohës kjo formulë ndryshon dhe hyn në ndarje të reja dashurish dhe magjepsjesh. Nuk është më thjesht art, por më shumë njohje, udhëtim, higjienë e mendjes, kulturë shikimi, përjetime të shumta mediumesh me baza të ndryshme dhe natyrisht dhe dyshim për të vënë në krizë çdo gjë që hyn e re dhe me shpejtësi deklasifikon një qëndrim të mëparshëm. Mekanizma që bëjnë humusin e ri kundrejt ngjizjes të një ndërgjegjeje në lëvizje. Në vijim kemi shpërthime dhe shenja herë të ndërgjegjshme e herë të pandërgjegjshme në të njëjtin kandar vlere dhe logjikimi të saj. Me kalimin e kohës je i ndërvarë nga një fuqi tërheqëse që në bazë të saj ka talentin për ta rilevuar këtë masiv të ndërgjegjes që na sundon. Hapja e gjeografisë së shprehjeve në art dhe mediumet e reja kanë shtysën të panoramohen në një aritmetikë të re klasifikuese. Kushte për të kuptuar e vënë në balancë diskutimin mbi

natyrat e shprehjes dhe pse ndodh që në njëfarë forme kemi shkëmbime dhe qasje të përafërta dhe në të shumtë rendje formash për kah natyra e re e sistemeve si forma shprehjesh. E gjitha hap dhe më përshkallëzimin e mungesës së vlerës absolute të një vepre dhe na jep në favor arsye të mjafta për t’u shkëputur nga simptoma të karakterit viral në vepër. Gjithsesi na jep një shkak njohës për t’u zhvendosur me kujdes në një trevë më të afërt identifikuese ku herë është lojë e arsyes dhe e inteligjencës dhe herë një paracaktim intuitiv e mjaft me instinkt të përafërt me shkaqe të fshehta që e rrethojnë këtë vorbull të pashpjeguar si identitet. Shqipëria në perceptimin e sotëm nuk se është më një kuriozitet gjeografik apo në rastin më emergjent favorizues tregjesh apo një shkak për t’u eksituar vetëm nga turizmi, por dhe një realitet kulturor që përfshirë kaosin e gatshëm që na rrethon bën herazi më të padukshme e të pozuar realisht realitetin e saj kulturor. Shqipëria është me bindje në një kaladë territori ku ka zëra të ndryshëm dhe në vija të trasha paksa minore prirje dhe tendenca që e lexojnë atë si kontribute dhe si shenja profili interesant, me lidhje të nëndheshme e të mpleksura që ka ndërlidhje me një territor dhe më të gjerë mbijetese. Ky territor kulturor ka ngjyrimet e diferencës nga optika të ndryshme qëndrimesh si një natyralitet i qenies njerëzore. Konflikte dhe grupime që

E shtunë-diel, 08-09 shkurt 2014

Mbreti i Tulës Një herë pat sunduar Në Tulën e largët një mbret Një kupë i kish dhuruar Kur vdiq mikesh’ e vet. Sa herë ulje pinte Nëpër gosti me të Një pikëz loti i ndrinte Ne sytë e tij gjithnjë. Kur erdh’ tek buza e varrit Kështjella e pasuri Ja la trashëgimtarit Po kupën kurrsesi. Edhe u nis e shkoi Tek kulla në bregdet Gostinë e fundme shtroi Atje për miqt’ e vet.

rrinë të përafërta si sindromë arti në shije dhe ADN-të e tyre. Një pranim apriori ku ka korrente dhe grupime pikëpamjesh në pluralitet të natyrshëm e konkurrues anuar filozofisë, pasqyrimit, historisë dhe në të shumtë mbivendosjeve të kulturave. Në njëfarë mënyre si në çdo formacion, pushtetet kanë më afër të privilegjuarit apo preferencialët me të cilët ndërtojnë make-up-in propagandistik të tyre. Ekzistojnë dhe grupe që vitalizojnë qëndrimin e tyre përmes praktikës dhe platformave krijuese dhe shtrihen për shkak të mbijetesës dhe të konsolidimit të ideve të tyre në anderground. Askush që ka një kulturë elementare nuk duhet ta vërë në dyshim këtë raport force mes të resë dhe asaj që me ngadalë fillon të shndërrohet në histori. Ky është një mësim që na e delegon historia dhe për këtë arsye me dashje a jo nuk do jemi në gjendje të prodhojmë një status-quo -vendqëndrim për të ndaluar thirrje, vokacione të veçanta, dhe zëra të rrjedhshëm që sjell natyrshëm koha. Pikërisht në këtë kakofoni marrëdhëniesh të ndërsjella vërejmë e shikojmë që nën pemën e jetës ka gjallim dhe jo çdo gjë ndjehet e shuar. Po të qe aq perfekt sa çdo të dëshironim, çdo gjë do shkonte vaj dhe nuk do kishim asnjë befasi që të dhuron talenti dhe natyra njerëzore. Për këtë shkak ngacmues do desha të sjell në vëmendje të publikut një autor relativisht i ri, mjaft interesant, debatues në blogje dhe në shtypin periodik por dhe në një kontribut të vëmendshëm në jetën publike dhe në media. Edison Çeraj! Artist me një profil interesant. Hapësira ku ngre njollën e tij të provokimit janë idetë, filozofia, etika, debati. Një territor që për një shikues të infor-

www.mapo.al

muar besoj se do jetë i lakmueshëm. Çfarë solli në publik ekspozita e tij disa javë më parë? Shumë paralele në koncepte me çka sot është e debatueshme hapësira mbi thelbin në art. Thelbi i këtij eventi ka një kontrapeshë disi të ndryshme me shumë nga ekspozitat që rendin sot në territorin tonë. Vepra fillon aty ku fillon të lëvizë ndërgjegjja e spektatorit. Në këtë fabul interaktive çlirohet një tjetër energji e grupuar dhe e ndërsjellë që realizon qëllimin e artistit. Në mos do zgjidhnim për arsye zgjedhjeje në vend të “Lëndë me zgjedhje”, do gjendeshim pa dashur të nënshtruar e kapur gafil nga vetë “Lundrimi i ndërgjegjes” që noton më gjatë dhe përjashta mureve të eventit. “New Dada”? “Konceptual”? “Art në proces”? Gjithçka për t’u parë e marrë në analizë. Por një gjë tingëllon në aksionin që ai kryen qartë dhe e bën pjesë të debatit që ai hap. E zhvendos veprën e artit apo qendrën e saj në mes pretekstit (formës provokuese me elemente intermediatike) dhe udhëtimit të shikuesit (si realitet kulturor) të tij si pjesë e aksionit ndikues të veprës. Ose si bashkudhë e përbashkët me një shkak provokues. Përmbajtja e tij tashmë (ose prezenca e tij se në të shumtë më shumë se vepër kemi mungesën e saj duke na mbarsur me forma reagimi) është shpesh vepra e tij. Nuk është se janë shenja të drejtpërdrejta që kanë të bëjnë me ndërtime mediumesh të traditës tashmë, apo ndërton pastër kontekstin jashtë vizual ku përmbajtja e mendimit bëhet pjesë e një udhëtimi të hapur për atë që konsumon sot një vepër arti. Një tendencë e qartë për të vënë në lëvizje një dimension të vetëdijes dhe

Në fund të shtrenjtën kupëz E ktheu dhe në çast U ngrit e flaku tutje Në detin me tallaz. Dhe kur ajo i humbi Nga sytë përgjithnjë Ai dha frymën e fundit E s’piu kurrë më.

Përktheu: Jorgo Bllaci

Mbreti i Tulës Na ishte një mbret në Tule, I besës gjer në varr. I dha, tek vdiste, mikja Një kupë derdhur ar. Si atë s’do gjë tjetër, Më çdo gosti e shpinte, E syve lot i shkonin Sa herë me të pinte. Dhe, kur ju afrua vdekjes, Të birin thirri e pa, Qytete e ç’kish ia fali, Po kupën nuk ja la. Mbi det, në kështjellë U shtrua me dolli, E mblodhi rreth e rrotull Kalorësit e tij. Atje të jetës afshin E fundit piu plaku. Pastaj bekriu në vala Të shtrenjtën kupë e flaku. E pa që ra, që kridhej, Që shkoi në fund atë. Iu errën sytë e ballit, E s’piu kurrë më.

Përktheu: Sefulla Malëshova (Lame Kodra)

të pavetëdijes, siç shprehet autori për të ngritur një dimension të përjetuarit të pretekstit të artit bashkë me shikuesin. Çelësi magjik apo përmasa e heshtur e veprës së artit në këtë rast është predispozita për t’u futur në marrëdhënie me udhëtimin e kryer të artistit një dimension i ri tashmë dhe i njohur në hapësirën e shprehjes së artit. Që në gjysmën e parë të shekullit të kaluar janë të qarta lëvizjet për prishjen e kufijve tradicionale të shprehjes. Nga një qëndrim soditës dhe pritshmëri të kënaqësisë në një shqetësim të ri të ndërgjegjes dhe në zhvendosjen jashtë traditës dhe shpesh të radikalizuar me traditën. Periudhë ku i gjithë derivati i dialogut artistik pati ulje-ngritje dhe ndarje të mëdha në format e saja të shfaqjes. Nga nënndarjet e lëvizjeve të artit modern deri tek ajo traditë e re reaguese që shfaqet sot si hapësirë e mëpasme pasmoderne. Dhe në këtë dialog të hapur riatashohen qëndrime nga më impresionuese në favor të rishprehjes dhe mundësive të reja identifikuese në pikëpyetjen e madhe se çfarë do të duhet të jetë një vepër arti. Formë të jetuari? Akt krijues? Identifikim përmes kulturës? Formë e shenjtëruar e prekjes? Kundërshti e radikalizuar pa të kaluarën? Formë e pastër (kulluar)? Multiplikim mediumesh? Formë e ndryshme e tregimit? Dhe shumë pikëpyetje të ngritura që mbajnë pezull konsumatorin dhe elitat e artit sot të dukshëm e të padukshëm qofshin. Sot kemi në analizë pikërisht një pjesë të debatit kulturor. Strukturuar në një platformë pikëpyetjesh kur artisti është i zhvendosur nga vepra e tij. Do të thotë që forma e tij identifikuese është koncepti si udhëtim i ndërgjegjes së tij. Provokimi i tij interesant dhe i freskët në radhën e pozimit të tij me publikun u zbulua herët më parë në një punë që e quajti “Unë jam peizazhi” dhe “Tri tradhtitë”, me një vendosje të zhveshur nga vendosjet e traditës te një peizazhi krejt të thjeshtë ku në pamje të parë të çudit se si dy masa të shproporcionuara ngjyrosin në një formë të mbyllur dhe krejt subjektive e të personalizuar një telajo. Punë mbi të cilën je i lirë të ndërtosh me dhjetëra hamendje krahasimi dhe rrugësh për ta identifikuar dhe arsyen se pse e ka mbiquajtur të tillë. Dhe më vonë në ekspozitën vetjake te “Tri tradhtitë”, një material i Gëtes shkëputur nga Fausti, autori e sjell të përkthyer nga tre autorë: Sejfulla Malëshova, Ndre Mjeda dhe Jorgo Bllaci, poezia titullohet “Mbreti i Tulës.” Në këto tri eseca poetike ka një akt tradhtie nga autorët pasi forma e përkthimit është e ndryshme në ngjyrime. Autori pohon se vetëm origjinali është vlera e vërtetë e një poezie, të tjerat janë forma asociative e ngjyrore në formën e interpretit përmes përkthimit. Ose një qëndrim

Edison Çeraj di të zhvendoset nga vepra e tij në momentin që ajo bëhet pjesë aktive e të menduarit të konsumuesit të veprës së tij dhe këtë e bën me elegancë e finesë dhe kulturë të admirueshme. Kjo dalje personale e Edison Çerajt mendoj se është një vijim i natyrshëm i tij për të bërë të dukshëm sa vjen dhe në rritje të një profili të ri në dialogun e brishtë të artit sot dhe një tendencë e qartë e një përpjekjeje të vërtetë e të hapur me publikun që ai do të kontaktojë. tjetër i autorit me një njësi të shprehjes siç është telajoja ku pikturohet. Në një kundërpërgjigje të tij dalim përballë pohimit se: Sa më shumë të flas mbi punën, aq më shumë dekonspiroj qëllimin- vepër që shihni. Marrëdhënia e shikuesit me veprën në njëfarë mënyre për autorin është dhe qëllimi i veprës së tij apo mos të themi vetë arti si komunikim. Të tjera provokacione të ëmbla arti ndoqëm në expon të ndërtuara prej tij në hapësirën e FAB galeri si “Figurë publike”, “Tri tradhti”, “Lëndë me zgjedhje”, “Liria e fjalës”. Ku në lidhje aktive do mund të gjendemi në kurthin e të menduarit mbi kulturën e zbulimit, të një udhëtimi të ndërgjegjes së artistit. Ku vetë ai na paralajmëron se në fundin e këtij “lundrimi të ndërgjegjes” do të mund të arkivojmë në ndërgjegjen tonë një formë të pazbuluar e të re të identifikimit tonë. Nuk është e lehtë të udhëtosh me Edison Çerajn, por do dashuri dhe vëmendje për të ndjekur rrokullisjen e butë dhe shpesh ironike të tij në një përpjekje që nuk se ndalon për të ngasur të tashmen. Më sjell në kujtesë Joseph Beuys që kthen përmbys konceptin për në gjysmën e parë të shekullit XX dhe thotë se: “Arti nuk se është më një koncept muzeal, por tërësisht njerëzor, është një koncept i ‘të ekzistuarit në botë’ duke marrë pjesë aktivisht, vepruar me kreativitet dhe duke mos e vizatuar së jashtmi atë”. Edison Çeraj di të zhvendoset nga vepra e tij në momentin që ajo bëhet pjesë aktive e të menduarit të konsumuesit të veprës së tij dhe këtë e bën me elegancë e finesë dhe kulturë të admirueshme. Kjo dalje personale e Edison Çerajt mendoj se është një vijim i natyrshëm i tij për të bërë të dukshëm sa vjen dhe në rritje të një profili të ri në dialogun e brishtë të artit sot dhe një tendencë e qartë e një përpjekjeje të vërtetë e të hapur me publikun që ai do të kontaktojë.

CMYK

e shtunë-e diel, 08-09 shkurt 2014

www.mapo.al

PROGRAMI Seanca plenare: “TË RIMENDOJMË ZHVILLIMIN DHE INTEGRIMIN” Seanca do zhvillohet dt. 2.05.2014 ora 15.00-19.00 dhe parashikohet të ketë 10 prezantime (1 keynote Speaker; 1 akademik shqiptar ose i huaj; 3 personalitete akademike apo politike shqiptare; 3 profesorë nga UET; 2 profesorë nga universitetet e rajonit (Universiteti Prishtinës dhe Tetovës); 1-2 doktorantë.

NE JEMI KUDO!

DSSH/ASD DITËT E STUDIMEVE SHQIPTARE / 2014 albanian studies days / journées d’études albanais

UET / 1-4 Maj 2014

TEMA: "TË RIMENDOJMË ZHVILLIMIN DHE INTEGRIMIN" Konferencë ndërkombëtare shkencore / International scientific conference

Komiteti Shkencor i Konferencës: Prof. Dr. Adrian Civici - Kryetar Prof. Asoc. Dr. Tonin Gjuraj, Prof. Dr. Luljeta Minxhozi, Prof. Dr. Përparim Fuga, Odeta Barbullushi (PhD), Prof. Dr. Ferit Duka, Prof. Dr. Romeo Gurakuqi, Prof. Dr. Ksenofon Krisafi, Henri Cili (PhD), Dr. Arbi Agalliu, Prof. Alain Brossat, Prof. Stefano Bianchini, Prof. Francois Lerin, Prof. Dimitris Goussios Koordinator Organizativ: Dr. Arbi Agalliu / Ndihmës Koordinatorë: Dokt. Besarta Vladi, Dokt. Elona Shehu

SEKSIONET E KONFERENCËS Departamenti Financës

BORXHI PUBLIK: Përshtatja e aktorëve ekonomik në kushtet e një borxhi të lartë publik Komiteti Shkencor: Dr. Elvin Meka, Prof.Asoc.Dr. Magdalena Bregasi, Dr. Anilda Bozdo / Sekretaria Organizative: Dr. Ermela Kripa Departamenti Informatikës, Matematikës, Statistikës

MENAXHIMI I SISTEMEVE TË INFORMACIONIT: Aplikimet e teknologjisë së informatikës në ekonomi, biznes dhe shoqëri 2014 Komiteti Shkencor: Dr. Indrit Baholli, Prof.Asoc. Dr. Tamara Luarasi, Mimoza Durrësi (PhD), Prof. Asoc. Dr. Hysen Binjaku / Sekretaria Organizative: Dokt. Avis Andoni Departamenti Menaxhim & Ekonomiks:

SHQIPËRIA, EKONOMI NË ZHVILLIM: “Strategji për zhvillim të qëndrueshëm në ekonomitë në zhvillim” Komiteti Shkencor: Dr. Oltjana Zoto, Prof. Dr. Engjëll Pere, Prof. Asoc. Dr. Ermira Qosja / Sekretaria Organizative: Dokt. Genti Beqiri MIRËQEVERISJA: Elementë dhe tendenca të mirëqeverisjes në zhvillimin social-ekonomik të Shqipërisë Komiteti Shkencor: Prof. Dr. Luljeta Minxhozi, Dr. Arben Bakllamaja, Prof. Asoc. Dr. Kreshik Bello, Eniel Ninka, (PhD) / Sekretaria Organizative: Florian Salaj (PhD) Departamenti e Drejtë Private

LIGJI TREGTAR: Problematikat e aplikimit të ligjit tregtar në terren. Korporatat dhe shteti ligjor Komiteti Shkencor: Prof. Asoc. Dr. Migena Leskoviku, Mag. Besnik Maho, Juelda Lamçe (PhD) / Sekretaria Organizative: Dokt. Blerta Aliu Departamenti e Drejtë Publike

KUSHTETUTA E SHQIPËRISË, 15 VITE: Dimensionet dhe problemet e sistemit politik-kushtetues pas 1998 Komiteti Shkencor: Prof. Asoc. Dr. Migena Leskoviku, Prof. Dr. Ksenofon Krisafi, Erjona Canaj (PhD) / Sekretaria Organizative: Mirgen Prençi (PhD) Departamenti Edukimit

EDUKIMI FAKTOR ZHVILLIMI: “Realitete dhe alibi të edukimit sot” Komiteti Shkencor: Dr. Tomi Treska, Prof. Asoc. Dr. Ylljet Aliçka, Dr. Erika Melonashi / Sekretaria Organizative: Voltisa Lama (PhD) Departamenti Marrëdhënie Publike dhe Komunikimit

KOMUNIKIMI I RI: “Letërsia, komunikimi, media në kohën e Berishës. Tendencat pas viteve ‘90” Komiteti Shkencor: Dokt. Jonida Këllezi, Dokt. Belina Budini, Gilman Bakalli (PhD) / Sekretaria Organizative: Dokt. Irena Myzeqari Departamenti Shkencat Politike dhe Marrëdhënie Ndërkombëtare

QEVERISJA DHE INTEGRIMI: “Qeverisja, territori, përfaqësimi dhe legjitimiteti në integrim” Komiteti Shkencor: Dr. Roland Lami, Prof. Dr. Aleksandër Dhima, Prof. Dr. Kosta Barjaba / Sekretaria Organizative: Ervis Iljazaj (PhD) Departamenti Shkenca Sociale të Aplikuara

ALEATI STRATEGJIK: “Aleancat e shtetit shqiptar, dje, sot dhe nesër” Komiteti Shkencor: Prof. Dr. Ferit Duka, Odeta Barbullushi (PhD), Prof. Dr. Romeo Gurakuqi / Sekretaria Organizative: Dokt. Dorina Ndoj Seksionet e konferences sipas departamenteve do të zhvillohen në datën 3 maj, ora 10.00 – 13.00, 14:00 - 17:00 Struktura e pjesëmarrësve në konferencat e departamenteve: 1 keynote Speaker; 1 akademik shqiptar ose i huaj; 3 pedagogë të departamenteve ose 3 kumtesa ku mund të marrin pjesë nga 2 apo 3 pedagogë; 2 profesorë nga Prishtina dhe Maqedonia, 3-5 doktorantë; Mund të pranohen edhe 5-6 punime në formë posteri për çdo konferencë departamenti.

DATA TË RËNDËSISHME Mozaiku i Tiranës, shek. I A.D. Adresa: Bulevardi Gjergj Fishta, Nd. 70, H.1, Tiranë, Cel. 068 20 16 616, info@uet.edu.al, www.uet.edu.al

01/03/2014 05/03/2014 15/04/2014 20/04/2014

Afati përfundimtar i dorëzimit të abstraktit Konfirmimi i pranimit të abstraktit Afati përfundimtar i dorëzimit të punimit të plotë Konfirmimi i pranimit të punimit të plotë

Pagesa për pjesëmarrje (referim/poster): 50 euro / autor.

BKT: U.E.T shpk IBAN euro: AL 11 2051 1519 4255 40CL TJCF EURA

Dërgoni aplikimet ose kërkoni më shumë informacion në: dssh@uet.edu.al; tel: Arbi Agalliu +355 68 90 27 154

DSSH / ASD

Fillimi i një tradite për shkencat humane në Shqipëri

itët e studimeve shqiptare është një logo e re që UET krijon për të ndërtuar një ansambël të madh aktivitetesh me karakter shkencor, debatesh dhe idesh në lidhje me prurjet më të mira të studimeve shqiptare në vit.

Tani që po i afrohemi dekadës së parë të jetës së tij UET ka grumbulluar një përvojë të çmuar në kërkimin shkencor, në hapjen dhe mbajtjen gjallë të debatit në Shqipëri në lidhje me ato tema, subjekte e realitete që kanë nevojë të shqyrtohen dhe studiohen shkencërisht në interes të shoqërisë dhe të publikut. Pikërisht kjo është arsyeja përse ne e kemi quajtur pikërisht kështu, Ditët e Studimeve Shqiptare, tërësinë e aktiviteteve, konferencave, debateve, tryezave, ekspozitave, promovimit të librave, kolokiumeve, nën një logo të përbashkët.

Prof. Dr. Adrian Civici Presidenti i UET Drejtor i Shkollës Doktorale UET

DSSH / ASD

Udhërrëfyes i shkurtër i Ditëve të Studimeve Shqiptare PSE DSSH: Ditët e studimeve shqiptare është një tërësi konferencash shkencore ndërkombëtare të ndërtuara me sistemin e “peer review” për të debatuar sipas fushave të ndryshme në lidhje me problematikën e shoqërisë shqiptare, të ekonomisë, të institucioneve juridike, debateve historike, mediave, institucioneve politike, politikave publike apo të zhvillimit të edukimit dhe arsimit, impakteve në zhvillimin shqiptar dhe politikave publike.

PJESËMARRËSIT: a. Studiuesve të huaj të cilët kanë objekt dhe fokus të studimeve të tyre ose punimeve të tyre doktorale Shqipërinë.

Ditët e Studimeve Shqiptare do të jetë një aktivitet i përvitshëm që do të zhvillohet çdo fillim maji, gjë që përkon në Shqipëri me filimin e pranverës dhe me një atmosferë të hareshme në një vend mesdhetar si Shqipëria.

b. Pedagogëve shqiptarë të cilët punojnë në universitetet perëndimore prej vitesh pas viteve ’90 ose më parë, dhe që kanë e vazhdojnë të kenë Shqipërinë si objekt të tyre të studimeve.

Ditët e Studimeve Shqiptare do të jetë një festival idesh, një panair i paraqitjeve shkencore, një panair i debatit, një vend kontakti i të gjithë studiuesve shqiptarë dhe të huaj, të cilët në një mënyrë apo në një tjetër kanë subjekt të temave të doktoraturave, të diplomave apo të artikujve shkencorë pikërisht Shqipërinë.

d. Doktorantëve shqiptarë të cilët ndodhen në universitetet perëndimore, që kanë për temë studimi një temë që lidhet me Shqipërinë apo me rajonin.

Ky aktivitet i destinohet të gjithë atyre shkencëtarëve, kërkuesve, doktorantëve, studentëve, pedagogëve që kanë nevojë të komunikojnë aktivitetin e tyre shkencor, të ndajnë me të tjerët pikëpamjet dhe idetë e tyre, të promovojnë apo të plotësojnë kërkesat e tyre për kualifikimin shkencor. Ky aktivitet është gjithashtu një zë i fuqishëm në shoqërinë shqiptare për të drejtuar sytë nga universiteti, nga koorporata e profesionistëve dhe të shkencës dhe të kërkimit, të cilët mund të ishin të dobishëm për vendimarrësit, për biznesin, për aktorët shoqërorë, për partnerët ndërkombëtare në lidhje me atë se çfarë realitetesh, perspektivash, prognozash, ka për shoqërinë shqiptare, cila është origjina e fenomeneve e atyre që sot ngjasin dhe si mundet që shkenca të bëhet e dobishme për shoqërinë. Për të gjitha këto arsye ne kemi konceptuar dhe për herë të parë do të venë në jetë Ditët e Studimeve Shqiptare këtë vit, duke shpresuar që idesë sonë do t’i bashkëngjiten më shumë aktorë, partnerë, individë në këtë festival të shkencëtarëve shqiptarë të cilët në një farë mënyre merren me apo kanë në fokusin e studimeve të tyre, studimet shqiptare.

Doktorantëve të huaj që kanë një temë të tyre për Shqipërinë

e. Doktorantëve të UET të cilët kanë nevojë të takojnë komunitetin shkencor përkatës. f.

DSSH është veprimtaria kryesore shkencore e tetë departamenteve të UET, e trupës së saj akademike dhe studentëve më të shkëlqyer të nivelit master shkencor.

KOHA: Aktiviteti do të organizohet çdo fillim muaji maj dhe do të jetë i ndarë në 10 konferenca sipas problematikës dhe departamenteve të cilat i kanë miratuar komunitetet shkencore të konferencës. (shih programin bashkëngjitur)

KALENDARI I AKTIVITETEVE: Aktiviteti do të përmbajë gjithashtu një numër aktivitetesh të tjera (shih programin jashtë konferencës), pikërisht me elementë që përbëjnë jetën shkencore dhe produktin shkencor siç janë: promovimi i librave dhe debati për to, dokumentarë, ekspozita fotografish apo dokumentarë të cilët ilustrojnë problematikën e studimeve shqiptare. Mirë se vini në Ditët e Studimeve Shqiptare!

fenomen

Nga pasarelat në Hollivud

Unë as nuk shitem, as nuk blihem

(por sponsorizohem)

Kështu ka ndodhur për bukuroshet shqiptare Valbona Çoba, Emine Çunmulaj dhe Rezeta Veliu të cilat pasi u bënë të famshme si modele në pasarelat e botës, e shtynë drejt sheshxhirimit ambicien për famë dhe sukses. faqe 20

Nga Iva Tiço faqe 20

Emine Cunmulaj

personzh single & The City privatësi Fenomen Çdo të shtunë e të diel

www.mapo.al

Piktura, arti tjetër i Hueyda El Saied Ashtu si dhe i Elia Zaharias dhe Mimoza Ahmetit. Njihen në zhanre të tjera arti, por të tria kanë realizuar shumë tablo për pasion. Madje Mimoza dhe Hueyda kanë hapur edhe ekspozita pikturash. Aktualisht në Luksemburg qëndron e hapur ekspozita e fundit e Hueyda El Saied, e cila tregon këtë dashuri deri diku të panjohur e shumë të madhe të saj për pikturën

Përtej privatësisë

Puna është ABC-ja. Por alfabeti i ngjarjve të një dite nuk mbaron këtu. Gazetarja Viol Xhafaj na bën një renditje që nga orientimi në rrëmujën e dollapit në pikë të mëngjesit, te vërdallisjet nëpër shtëpinë, as ajo s’di pse, të mbushur me ngjyrë të gjelbër dhe aromë frutash pylli deri tek orët me miq në baret e preferuara

Viol Xhafaj

Aventurat pas siglës së lajmeve faqe 19

Faqe 17

E shtunë - e diel 08-09 shkurt 2014

personazh

www.mapo.al

Njihen në zhanre të tjera arti, por kanë realizuar shumë tablo për pasion. Madje kanë hapur edhe ekspozita pikturash. Aktualisht në Luksemburg qëndron e hapur ekspozita e fundit e Hueyda El Saied, e cila tregon këtë dashuri deri diku të panjohur shumë e të madhe të saj për pikturën

Arti tjetër

Elia Zaharia, piktorja e pallatit mbretëror Nga frymëzimi i hershëm te rikthimi i pasionit për pikturën. Studioja e ngritur brenda oborrit mbretëror dhe pikturat me të cilat ka dekoruar ambientet e apartamentit ku po jeton me princ Lekën.

Hueda para hapjes së ekspozitës në Luksenburg. Poshtë: Dy nga pikturat e saj të shitura që mbrëmjen e parë

Hueyda El Saied, tani mund ta quajmë piktore Pikturon që prej 1996 dhe ka hapur dy ekspozita në Luksemburg. Kjo e fundit me 21 tablo, vazhdon të jetë e hapur. Hueyda rrëfen profilin e saj si piktore, magjepsjen pas procesit të krijimit që e bën të harrojë të hajë e të dalë nga shtëpia dhe lirinë që i fal piktura

ara se të hapte ekspozitën e saj në Luksemburg këtë 4 shkurt, pothuaj ishte izoluar nga jeta sociale dhe bota përtej mureve të shtëpisë. Punonte me orë të tëra mbi telajo, pa e ndjerë fare kohën. Edhe kur vendosi në fund të kësaj faze ethesh krijimtarie të dilte një mbrëmje për darkë, t’i kthehej pak botës reale me pak fjalë dhe ndjesive që të jep ajo, pak verë në gjuhë e qiellzë nuk është asnjëherë keq, sërish Hueyda El Saied mendonte për pikturat e saj, për t’u kthyer në atë mjedis të përshtatur si studio, për t’u ngopur me erën e bojërave të vajit e për të humbur në trajtat që peneli i lyer me to linte në telajo. Duket sikur ka zbuluar një kontinent të ri te piktura, një kontinent që dhe pse mund të duket si i huaj për Hueydën balerinë apo prezantuese, në të vërtetë është trualli i saj. “Piktura për mua është një ndjesi, një meditim, një udhëtim vetmie, ku unë jam në paqe me veten dhe brendësinë time. Sado e çuditshme mund të duket nga unë që jam rritur nën dritat e projektorëve të studiove televizive, më pëlqen shumë qetësia dhe vetmia që më rrethon kur pikturoj. Kur pikturoj nuk kam orar, shpesh harroj të ha, piktura është ushqimi im shpirtëror. Jam e dashuruar pas pikturës, kur kam një ide në mendje nuk mund të fle, transformohem në një amnezike dhe shtatanike aktive dhe vetëm vizatoj e më pas pres me padurim ta hedh idenë time në telajo, t’i jap ngjyra dhe jetë idesë sime”, - shkruan për “Mapon” Hueyda pas ekspozitës së saj. Në të vërtetë kjo është ekspozita e dytë e Hueydës. Ka hapur dhe një tjetër një vit më parë, po në Luksemburg, por këtë herë suksesi qe i men-

jëhershëm. Pesë piktura të shitura që ditën e parë. Jo keq! Aspak keq, po të mos ishte për atë keqardhjen e ndarjes prej tyre, diçka si prej “dite të parë në çerdhe të fëmijës së parë” e quan ajo, por gjithsesi kjo nuk zgjat shumë. Arsyeja kompensuese e shitjes, nuk është çmimi i një pikture, që nuk është modest, por prova që pas asaj kohe të kaluar mes katër muresh, pas asaj përleshjeje ndjesish dhe bojërash vaji, produkti krejt i zbuluar para syve të botës, u pëlqyeka dhe prej të tjerëve. Në këtë pikë publiku hyn sërish në tablon e madhe ku artistja El Saied, që ne e njohim si balerinë dhe showgirl, tashmë ka një rol krejt tjetër. Në të vërtetë tashmë u bënë vite që ajo merret me pikturë dhe pse ky ka mbetur pasioni më pak i njohur, krahasuar me të tjerët. “Piktura për vite me radhë ka qenë një nga hobet e mia, por me bojëra vaji dhe në telajo kam filluar të pikturoj në vitin 1996”, tregon ajo. Frymëzimin e gjen kudo, në një vështrim, në udhëtime, në përvojat e saj personale dhe profesionale. Ka një element dallues në disa nga pikturat e saj që ndjehet që në vështrimin e parë. “Për shembull, këto kohët e fundit kam realizuar një seri pikturash që kanë lidhje me harmoninë ‘NjeriNatyrë’, - shpjegon ajo. “Pikturat e mia në të shumtën e rasteve kanë një rezonancë poetike, përballë tyre mund të përdorësh mendjen dhe për t’u futur në një botë fantastike e cila ka dimensionet e ëndrrave. Në fakt, s’më pëlqen të pikturoj realitetin, ndaj mundohem të pikturoj brendësinë e shpirtit”. Është kjo botë shpirtërore e fshehtë që pastaj bëhet kaq e dukshme, që e entuziazmon, si një garanci mbi telajo që liria ekziston. “Liria që të jep piktura më pëlqen shumë, përmes një pikture ti mund të çosh dikë larg, në vende të panjohura, atje ku realiteti i përditshëm nuk të çon kurrë. Si dhe përpara një pikture, një kinez dhe një shqiptar nuk kanë nevojë të flasin të njëjtën gjuhë për ta kuptuar”. Bota bëhet vërtet e vogël para një pikture që siç është thënë shumë herë deri tani, flet me gjuhën e shpirtit. Një shpirt që Hueyda nuk e ndryn aspak. Përkundrazi, e shfaq nën drita si një balet, si një spektakël.

“Kam nisur të pikturoj që herët. Isha frymëzuar nga daja tek e shihja që pikturonte. Madje, mbaj mend kur ai iku jashtë shtetit, trishtimin e shpreha duke pikturuar e mbyllur në studion e tij. Por e dija që në fillim se nuk do t’i kisha shkuar deri në fund pikturës”. Por nuk harron t’i kthehet e rikthehet thjesht për të ushtruar një hobi të hershëm. Tetë vite studimi në Francë pothuaj nuk e kapi më kurrë me dorë penelin, ndoshta ngaqë edhe ritmi i shpejtë e marramendës i jetës atje nuk ia bënte të mundur. Megjithatë, ca kujtime nga Bordoja e Parisi i solli me vete. Peizazhe, natyra të qeta, portrete, balerina, zonja me fustane balloje të epokës viktoriane e shumë e shumë të tjera. Janë krijime të kohëve të hershme të liceut, si edhe të kohëve të fundit, të realizuara nga Elia Zaharia. Pas fejesës me princ Lekën, Elia nisi të jetojë në një apartament të krijuar posaçërisht për çiftin. Ishte pikërisht kjo shtëpi që e shtyu t’i kthehej edhe njëherë pikturës. Mblodhi shpejt e shpejt pikturat nga koha e liceut, që ruheshin në shtëpinë e mamasë së saj dhe improvizoi një studio ku të mund të pikturonte sërish. E rinisi me ritëm të papërmbajtur dhe tanimë ka aq punime sa do t’i duheshin për të hapur jo një, por edhe më shumë ekspozita vetjake. “Kam ende shumë mure bosh, –thotë duke qeshur, - por një ekspozitë për qejf edhe mund ta hap ndonjë ditë, nuk i dihet!

Mimoza Ahmeti, një penel sa një mijë fjalë Ka nisur shumë herët të pikturojë. Madje shumë prej tyre edhe i ka ekspozuar. Më të bujshmet ishin nudot e 1994-ës. Pas së cilave Mimoza Ahmeti do të realizonte dhe shumë e shumë punime të tjera. Sepse krahas të shkruarit e muzikës, piktura do të mbetej një tjetër pasion i fortë i saj. Mbi kryet, aty në dhomën e gjumit pranë shtratit ruan të varura disa nudo artistike, piktura të dala nga peneli i imagjinatës së saj vite më parë për të kujtuar origjinën e një frymëzimi, “i cili nuk na përqafon gjithmonë, veçse në ato momente kur ndjeshmëria dhe përsosmëria na bëjnë qendër të asaj që quhet absolute, apo art”, - thotë Mimoza Ahmeti, e cila herë pas here, kur ato çastet e frymëzimit trokasin fort, mbyllet në vetminë e studios së saj e mbi kavaletë hedh me bojëra idetë. Ka nisur vonë të pikturojë, por ka goditur me pikturat e saj. Punimet që ka nxjerrë prej duarve nuk i kanë parë vetëm një rreth i ngushtë miqsh, të varura në muret e shtëpisë së saj. Ka më se 20 vjet qëkur i lindi dëshira për të pikturuar. Ishte viti 1991, ku një piktor i njohur që nuk jeton më, Besim Golemi, ekspresionist i pikturës shqiptare, kur vendosi të emigrojë drejt Gjermanisë, la në banesën e saj ngjyra, penela vaji dhe kanavacë, që do e bënin Mozën të kërkonte ta njihte botën e pikturës. Poetja Mimoza Ahmeti, si çdo gjë e bukur dhe e mistershme që i ngacmon konshin artistik, nuk mund t'i shpëtonte tundimit që të shkelte edhe në botën e pikturës. Prej vitit 1991 ajo ka realizuar shumë punime, ka zbukuruar pothuaj të gjitha muret e studios e të pjesës tjetër të shtëpisë, ka dhuruar e ka shitur shumë syresh e jo vetëm kaq: Guxoi me të parën ekspozitë në vitin 1994 në Galerinë e Arteve, duke zbuluar një seri nudosh artistike , gjë të cilën nuk kishin arritur ta bënin as emra të njohur të pikturës shqiptare deri më atë kohë. E në vitin 2007, pasionin për artin figurativ do e çonte edhe përtej Shqipërisë, ajo do të shfaqte një seri grafikash në Krems të Austrisë.

E shtunë - e diel 08-09 shkurt 2014

www.mapo.al

pertej privatësisë Puna është ABC-ja. Por alfabeti i ngjarjve të një dite nuk mbaron këtu. Gazetarja Viol Xhafaj na bën një renditje që nga orientimi në rrëmujën e dollapit në pikë të mëngjesit, te vërdallisjet nëpër shtëpinë, as ajo s’di pse, të mbushur me ngjyrë të gjelbër dhe aromë frutash pylli deri tek orët me miq në baret e preferuara

Viol Xhafaj

aventurat pas siglës së lajmeve Cili është mëngjesi yt rutinë? I shpejtë. Zgjim i qetë, bërja e kafes, pozicionim para tv-së për të dëgjuar titujt kryesorë të gazetave të ditës, dush, veshje, e vrap në punë. Çdo mëngjes në orën 8: 30 jam në zyrë, në abc news. Cili do të ishte mëngjesi yt ideal? Zgjim po i shpejtë, kafe, mëngjes i bollshëm i gatuar në shtëpi, pozicionim para tv-së, dhe asnjë takim në plan. Jashtë shtëpisë, cili është vendi i preferuar për kafen e mëngjesit? Shtëpia e shokut , në mos....Segaffredo bar, ose Mon Cherry bar te “Libri Universitar”. Me kë dëshiron të jesh gjatë asaj kohe? Kafja e mëngjesit është moment shumë i rëndësishëm i ditës. Praktikisht më përcakton humorin e orëve në vijim. Ndaj nëse pi kafe mëngjesi me dikë, duhet ta kem qejf shumë. A të pëlqen puna që bën, profesioni që ke? Puna që bëj nuk më pëlqen, e dashuroj. Ky lloj profesioni nëse nuk të ka marrë zemrën, s’të jep asgjë! A u devijon shpesh detyrimeve apo afateve ditore që ke? Jam shume korrekte në orare dhe afate. Sigurisht më qëllon të shkel ndonjë herë pas here, por jo pa shkak. Cila është “gënjeshtra e bardhë” më e përdorur në kësi rastesh? Isha shumë e impenjuar në abc...që qëllon të jetë e vërtetë shumicën e herëve. A je dembele? Nëse po, kur të ka kushtuar më shumë ky dembelizëm? Në fakt jam njeri me një energji të çuditshme. Sigurisht kam momente dembelizmi, që zakonisht i shfaq kur vjen ora për të shkuar në palestër. Kostoja e këtij dembelizmi pastaj, duket në plazh. Ku të zë dreka zakonisht? Jam çdo ditë në transmetim live, në abc

deri në orën 3. Ndaj dreka ndahet mes punës dhe shtëpisë më pas, rutinë e përditshme, thuajse. Cilat janë restorantet më të preferuara për drekën tënde? Dy nder vendet e mia më të preferuara në Tiranë, restoranti kinez “Da Shanghai” ose “Artisti” , që përveç ushqimit, janë vende të favorshme dhe nga pozicionimi. Afër me shtëpinë dhe vendet që frekuentoj. Fton apo të ftojnë më shpesh për dreka? Koordinim. A je kursimtare? Aspak, sa keq që aspak. Por di t’i shpenzoj mirë paratë. A ke në rit gjumin, apo pushimin e drekës? Nuk fle thuajse kurrë ne drekë, fle shumë pak edhe natën. S’di pse gjumi më jep ndjesinë sikur po humbas kohë, e ndërkohë që unë fle bota po ndryshon. Kur ke qenë e vogël, a ta kanë diktuar prindërit pushimin e detyruar të drekës? Bëje rrenga për t’i shpëtuar? Një tmerr i vërtetë, ime më çdo ditë më detyronte të flija të paktën një orë gjatë drekës. Më ka detyruar të shpik rrengje nga më të ndryshmet, shumica e të cilave kanë dështuar. Jam fëmija i dytë, mami ka pasur eksperiencë me motrën para meje. Çfarë ke ruajtur që nga fëmijëria? Fatkeqësisht asnjë objekt, e fatmirësisht shumë kujtime. Cila është koha që mbart për ty kujtimet më të bukura? Viti i parë i lindjes së tim vëllai, kohë në të cilën ime motër jetonte ende në Shqipëri me ne. Po kujtimet e hidhura? Gjatë jetës na qëllon të përballemi me situata nga më të ndryshmet, me hum-

Kafja e mëngjesit është moment shumë i rëndësishëm i ditës. Praktikisht më përcakton humorin e orëve në vijim. Ndaj nëse pi kafe mëngjesi me dikë, duhet ta kem qejf shumë.

bje, me dështime....por nëse e mendoj jetën time, e shoh të qetë me rrjedhë normale, mbushur me dashuri, nuk dua të kem bllok kujtimesh të hidhura. Ç’ndodh me sekretet e tua? I rrëfen diku, i shkruan diku, i mban vetëm për vete...? Ke mbajtur ditar? Jo nuk mbaj ditar, nuk kam mbajtur kurrë, nuk shkon në një linjë me dëshirën time për të folur. Miqtë e mi të afërt sigurisht që njohin detaje intime të jetës sime, por përgjithësisht nuk më pëlqen të jap shumë detaje. Çfarë ka në portofolin tënd? Çdo gjë që mund të nxërë ai portofol. Karta banke, kartë identiteti, kartëvizita, fatura, të holla sigurisht, një vëth, dhe fotografia e Melvit, vëllait. Në mëngjes e gjen gjithmonë menjëherë atë që kërkon në dollapin e rrobave? Unë jam tmerrësisht e koordinuar në gjithë atë rrëmujë në dollapin tim. Di çdo gjë ku është, e jo vetëm në dollap, por në gjithë shtëpinë. Cila është ngjyra që mbizotëron në shtëpinë tënde? Jeshile, dhe kur nuk e kërkoj, e gjej atë ngjyrë. Por më jep humor shumë të mirë, ndaj dhe pse jeshile, le të jetë. Ekziston një aromë të cilën ti e preferon për produkte kozmetike, ushqime të paketuara, aromatizues ambienti apo makine? Aromën e kanellës dhe frutave të pyllit, e kam në çfarëdolloj aromatizuesi të mundshëm, produkte kozmetike, dollap, shtëpi, makinë. Çfarë CD ke në makinë? Kam një përmbledhje të miksimeve të dj.Aldo. I vetmi CD që lexon kasetofoni i makinës sime. Çfarë muzike ke zile telefoni? Ringtonin më komun të Blackberry-t A ke miq të vjetër? Nëse po, a takoheni shpesh me ta?

Patjetër që kam miq të vjetër, frekuentojmë të njëjtat ambiente prej shumë vitesh, ndaj takimi është i shpeshtë, qoftë i planifikuar, qoftë i rastësishëm. A je e hapur për miqësi të reja, apo duhet kohë e prova për t’u bërë mik i yti? Unë jam njeri shumë social,solar. Ambientohem lehtë me karaktere të ndryshme. Nëse më pëlqejnë njerëzit, ata mund të bëhen miqtë e mi edhe për një orë. I besoj intuitës dhe perceptimit të takimit të parë, deri tani nuk më ka zhgënjyer. Ku rri zakonisht me miqtë? Radio bar. Në ç’orë mbyllesh zakonisht në shtëpi? Pra kur mbaron zakonisht dita jote? Zakonisht rreth orarit të drekës jam në shtëpi, pasi kam mbyllur pjesën e parë të ditës. Por çdo të enjte nëse më kërkoni, nga ora 8 në mëngjes e deri afër darkës, më gjeni në punë, sa në zyrësa në pikat e montazhit. Kjo është dhe dita më impenjative e javës, aq sa e premtja më duket si ditë pushimi. Cila është mbrëmja e zakonshme në shtëpinë tënde? Gatimi i një darke të lehtë, tv, disa faqe lexim nga libri i radhës, dhe gati për gjumë, duke qenë se në mëngjes zilja më bie në 7 e duhet të dukem e freskët, e çlodhur. Po idealja, cila do të ishte? Unë jetoj vetëm, ndaj më mungojnë bisedat e darkës kryesisht me tim atë. Kur shkon për të fjetur? Vetëm për gjumin s’di të them, nuk kam marrëdhënie të mira me të, e kam totalisht të çorientuar. Cila është uniforma jote e gjumit? E lehtë. Po ta mendoj, do ishte e tmerrshme për syrin tim dhe komplet e parehatshme të kisha uniformë gjumi të tipit pizhama.

E shtunë - e diel 08-09 shkurt E shtunë - e diel 13-14 prill2014 2013 www.mapo.al www.mapo.al

fenomen

single and the city

Kështu ka ndodhur për bukuroshet shqiptare, të cilat pasi u bënë të famshme si modele në pasarelat e botës, e shtynë drejt sheshxhirimit ambicien për famë dhe sukses. Ja përvojat kinematografike të Emine Cunmulaj, Rezeta Veliut dhe Valbona Çobës

Nga pasarelat në

Hollivud Emine Cunmulaj, në sytë e virgjër të kinemasë

Emine Cunmulaj është modelja më e njohur shqiptare në botë. Ajo ka pozuar për një sërë revistash botërore, si në prestigjiozen “Elite”, “Vogue”, “Marie Claire”, “Elite” etj., si dhe ka sfiluar anembanë globit për emrat që bëjnë modën, si Versace, Armani, Gucci, Valentino, Yves Saint Laurent etj. Pavarësisht suksesit të madh në fushën e modës, Cunmulaj ka synuar edhe botën e aktrimit, që duket jetuar në ShBA, Hollivudi bëhet edhe më i prekshëm. Bukuroshja nga Ulqini ka marrë pjesë për herë të parë në filmin “Virgin Eyes”, i cili doli në kinema në shkurt të vitit 2012, në rolin e një vajze me emrin Melissa.

Kjo rubrikë është trillim. Çdo përkim me ngjarje dhe personazhe realë nuk është aspak i rastit

Unë as nuk shitem, as nuk blihem (por sponsorizohem)

G Valbona Çoba dhe ëndrra hollivudiane Vite më parë ajo u zhvendos nga Nju-Jorku në Los Anxheles për të kaluar nga pasarelat drejt sheshxhirimit. Donte që ta linte karrierën e modeles për të nisur një të re, atë të aktores. E ku më mirë sesa në zemrën e industrisë së filmit?! E nisi me një reklamë ajo e “Bloomingdale’s”, ku zakonisht preferoheshin aktore dhe jo modele. Pastaj i erdhi ftesa për anëtarësim në Shoqatën e Aktoreve të Amerikës, e bashkë me të edhe oferta për të interpretuar në një film –i pari për ish-misin shqiptar –“Jo bole so Nihal”. Një prodhim indiano-amerikan, i cili pati shumë bujë pas shfaqjes në kinema dhe u rendit si filmi i dytë më i shfaqur në botë. Aty shqiptarja interpretoi rolin e agjentes së FBI-së e shumë shpejt do të vinte një tjetër ofertë, ajo në komedinë “Hitch”, me protagonist Will Smith, i shfaqur edhe në Shqipëri, dhe më vonë personazhin e një gjykatëseje amerikane në filmin televiziv “Boston legal”.

Rezeta Veliu, një film me emrin e saj Pas një rrugëtimi mbresëlënës nëpër botë, fillimisht si emigrante e më pas si modele e shumë firmave të mëdha, vajza nga Proshtina, Rezeta Veliu po studion aktrim në William Esper Studios, në Nju-Jork. Kjo sigurisht erdhi pas sprovës së saj si aktore nga filmin “Rezeta” të regjisorit

Iva Tiço

meksikan Fernando Frias. Filmi ka bërë debutimin e tij në “Slamdance Film Festival”, me filmin “Rezeta”. Filmi mban emrin e protagonistes – diçka e rrallë për një debutuese në kinematografi –por nuk kishte si të ishte më i goditur kur edhe subjekti bën fjalë për një vajzë të

ardhur nga Shqipëria, teksa përpiqet të përshtatet me jetën e modeles në Meksikë, por gjithçka ndryshon kur ajo bie në dashuri me një artist të ri. Shumë e ngjashme me jetën e Rezetës. Filmi është realizuar në vitin 2012 dhe ka pasur daljen zyrtare në tetor 2013.

jithmonë më ka futur në dyshim ajo thënia se pas çdo burri të suksesshëm qëndron një grua. Qëndron në shtëpi, sigurisht. E lan, e shpëlan, gatuan dhe i hekuros këmishat, rrit fëmijët dhe u thotë në darkë të mos flasin me zë të lartë sepse shqetësohet babi, duron mamanë e tij dhe pret e përcjell fisin e shoqërinë. Në disa raste punon dhe u thotë shoqeve që sado lekë të kesh mirë është të dalësh nga shtëpia, në të tjera raste thotë që nuk ka punë më të vështirë sesa mbajtja e shtëpisë dhe se s’ka lekë që t’ia vlejnë aq mund... E di, se të bësh gjithë këto gjëra nuk është punë dhe aq e thjeshtë (nga gjithë ato më sipër, ajo që mund të bëja më pa u lodhur, është t’u thoja fëmijëve që mos flisnin me zë të lartë). Por dhe të arrish deri aty, sa të thuash se pikërisht gjithë këto gjëra janë çelësi i suksesit të një burri, nuk më mbushet dhe aq shumë mendja. Se mirë kur burri është i suksesshëm. Po kur nuk është, dhe gruaja prapë lan e shpëlan, hekuros, i gatuan dhe i bën gjithë ato gjërat e tjera me fëmijë, mamanë e tij e sojin e sorollopin? Mos nuk po i bën mirë ajo këto punë që burri s’qenka i suksesshëm? (me siguri fëmijët bëjnë shumë zhurmë në darkë, kjo do jetë :P). Për momentin, unë nuk jam gati të qëndroj pas suksesit të asnjë burri. Dhe asnjë nga shoqet e mia nuk e bën ndonjë gjë të tillë. Fjalimet e Cherrie Blerit nuk i lexojmë, ndërsa mamatë tona janë qetësuar dhe nuk përmendin më sakrificat e dikurshme e as nuk u thonë më burrave “çdo bëje pa mua o i zi?!”. Prandaj dhe nuk e citojmë kurrë këtë thënien, se pas çdo burri të suksesshëm qëndron një grua. Por ja që ma citon një mikesha ime, fiks kur nuk e pres, fiks kur shtriqem si mackë e kënaqur, pasi i kam nxjerrë fundin një vazoje me “Nutella” dhe nis të përfytyroj se ç’burrë babaxhan duhet të ketë qenë ai që na ka ëmbëlsuar gjithë mëngjeset. Fiks në atë kohë shoqja ime nis e përfytyron se si mund të ketë qenë e shoqja? E pse e shoqja? Ç’hyn ajo këtu, apo ishte nepërkë aq e hidhur sa ky donte t’i ndërronte shijen? “Po sepse pas çdo burri të suksseshëm qëndron një grua pra?!”, më plas ajo në fytyrë klishenë. Ama kur e pyes për emra, hiç. Domethënë asnjë kontribut konkret, veç atyre nikoqirlliqeve lart. Po e kundërta? Domethënë pas çdo gruaje të suksesshme kush është? Po ja njëherë, Hillari Clinton? Para saj ishte Billi. Mbretëresha e Anglisë? Ia la pushtetin i ati. Pastaj vijmë këtu. Një biznesmene që del në televizor dhe flet për investime e punësime? Ka një alamet burri, por që s’ka fare qejf të dalë para kamerave. Një tjetër që ka ca media? Ka burrë edhe ajo, edhe pse i urtë e me flokët me vijë në anë. Po ajo tjetra që ka atë karrierën e lartë fare??? U po, ja ajo qenka përjashtim: burri i saj ka ndikuar në karrierën e të shoqes po aq sa dhe nikoqiret e mësipërme të karrierat e burrave. Shembuj të tjerë? Plot e plot. Ku ka para, ka burrë. Nëse nuk është burrë me unazë, prapë burrë. Nëse nuk bëhet fjalë për lidhje në çift, ka një baba apo vëlla. Po lekë dhe grua bashkë si zor. Kthehemi dhe njëherë në botë. Miti im: Coco Chanel. Grua e fortë. E suksesshme. Revolucion në veshje. Çliroi gratë nga korsetë dhe krijoi stil unik, pa pasur ndonjë familje nga të trashëgonte as stilin e as paratë. Nuk është historia e Hirushes së ardhur nga provinca dhe që shtriu kryeqytetin modës në këmbët e saj: e shtriu vërtetë Parisin ndër këmbë, por dikush e hoqi më parë nga Provinca, një tjetër e mbajti në një kështjellë, një tjetër i dha paratë për të bërë kapela dhe në fund fare një tjetër burrë i pagoi atelierin famshëm... Do thoni tani që po përgojojmë të vdekurit e jashtëm... Jo jo, thjesht po kërkojmë të gjejmë një femër, që është ngritur një ditë, ka bërë ca punë dhe tani ka para dhe pushtet, ka shumë para ndoshta dhe aspak pushtet, por jo një burrë... Nuk e gjejmë dot. As te shoq ja tjetër e tavolinës, që ndonëse ka një punë shumë të mirë e të shumëpaguar, ka një burrë edhe më të paguar akoma e që ka ca punë e lidhje biznesi me shefin e të shoqes. Nuk e gjejmë dot as tek kushërira, intelektuale e mirëfilltë, me rrogë të mirë pedagogeje, që nuk do kishte shtëpitë që ka, në plazh e qytet, po të mos kishte burrin ndërtues... Është momenti që mikesha ime, kjo që citoi klishenë e famshme të tërhiqet: “po unë pse s’kam burrë? Nuk do ishte keq të isha gruaja e këtij burrit që shpiku “Nutella”-n në fund të fundit. Ia bëja dritë këmishat dreqi e mori, vetëm të mos shkoja në mëngjes në punë!”. E ta mendosh që ajo është tipi që as shitet as blihet. Thjesht do që të sponsorizohet.

Roman

histori

Tregimet e një historiani

Gravurat, si gjuha e simboleve

Historiani Uran Butka i prezantohet lexuesit si tregimtar në librin e tij të fundit, titulluar "Më në fund i lirë". Ky është vëllimi i pestë me tregime, ku përmes ndjesive personale, të vuajtjes dhe luftës për t'u përballur me të, autori ka arritur të japë jetën e këtij populli dhe kombit përmes rrëfimeve artistike...

Autori Moikom Zeqo ua kushton artistëve holandezë nga Amsterdami, Vincent Verhoef dhe Wittes Van Hulzen. Ky libër është padyshim një album, ashtu si albumi është absolutisht një libër. Ftillëzimi i shpërbën dallimet e nocioneve klasifikuese. Është një rikthim i pafajshëm dhe i vetëdijshëm njëkohësisht, ose një sfidë...

recensë personazh pyetsori shënime vitrina Çdo të shtunë / dielë www.mapo.al

në brendësi

Vëzhgim

Bastardimi i gjuhës nga librat tek gazetat Vendosja pluralizmit demokratik në Shqipëri pas gati 50 vjetëve të diktaturës komuniste, nuk do të thotë që edhe në gjuhën shqipe të vendoset një “pluralizëm demokratik” ashtu si, për fat të keq, e perceptojnë shumë nga mediat e të gjitha ngjyrave, TV-të, si edhe nga shtëpitë botuese në Shqipëri. Ky biçim pluralizmi…

Mira Meksi:

Franca, që "kujdeset të lançojë" shkrimtarët shqiptarë Recensa Arsimi i gjeneratës tjetër Libri është një ndërthurje e sociologjisë me pedagogjinë, e filozofisë me teknologjinë; një paraqitje teorike se si duhet të zhvendoset balanca nga roli strukturor që ka sistemi ynë shkollor, në atë për krijimin e një agjencie njerëzore. Kjo qasje e re lidhet me shumë cilësi e karakteristika që në sistemin shkollor aktual jo vetëm nuk ekzistojnë, por nuk mund të imagjinohen...

Pas ribotimeve të shumta nga botimi i tij i parë në vitin 2009, dhe vlerësimit nga "Ballkanika 2010" si " ... proza e arrirë që e zhvendos letërsinë shqipe në drejtime të reja, larg fokusit të ngushtë që lidhet specifikisht me problemet shqiptare, dhe e fut në rrjedhën e letërsisë europiane", libri botohet në Francë nga Shtëpia e njohur Botuese "Persee" në versionin frëngjisht, të shkruar nga vetë autorja “E kuqja e demave” është një ikonë e madhe, një ikonë e gjallë, e mbrujtur me ngjyra të bollshme, me një vizualizëm ekspre-

sionist dhe me një imazheri të prekshme surreale, por edhe me plot dritë-hije dhe me mister; porse, mbi të gjitha, është një ikonë vërtet e arrirë, në të gjitha kuptimet, ngjyresat dhe përftesat e këtij termi, për vetë ikonën, për natyrën dhe misterin e saj, një ikonë e përftuar nga soditja e ngulmët dhe misterike, nga bashkimi dhe shkrirja e dy universeve, e dy pafundësive, e pafundësisë së dritës hyjnore dhe asaj të shpirtit të soditësit. Pikërisht kjo befasi, këto lëvizje plot zigzage, larg çdo skeme kanonike, të cilat i hasim të pranishme edhe tek hapësira ikonografike, janë gjithë sa na mbajnë gjithhershëm në suspense në tërë rrëfimtarinë e Mira Meksit, duke na shtyrë vazhdimisht drejt leximit të saj. Madje, më tepër sesa një herë”. Ndoshta Arjan Leka, botuesi i romanit në vitin 2009 nuk kish menduar se

Faqe 21

rrëfimtaria e Mira Meksit do të shtynte drejt leximit edhe botuesin e Shtëpisë Botuese franceze "Persee", sepse së fundmi romani “E kuqja e demave" është rishkruar në frëngjisht, që do të thotë se nuk bëhet fjalë për një përkthim të botimit në shqip, por një rishkrim i romanit në gjuhën frënge. Po ç’do të thotë "version frëngjisht" i romanit "E kuqja e demave"? Ku është dallimi nga përkthimi në frëngjisht i romanit. Do të thotë që romani është rishkruar në një gjuhë tjetër, është rikrijuar në një tjetër kod gjuhësor, atë frëng. Andaj ky roman i rishkruar i përket tashmë një kulture tjetër, asaj franceze. Në intervistë me Mira Meksin nuk ka sesi të ndodhë që të flasim vetëm për romanin e rishkruar të saj. Sigurisht që pikënisja ishte “Le rouge des toros”, por biseda shkon dhe përtej kësaj.

E shtunë-diel, 08-09 shkurt 2014

www.mapo.al

Deri përpara viteve ‘90, ndonëse letërsia shqipe lëvrohej në kushtet e diktaturës, kishte një performancë të vetvetes deri diku të kënaqshme. E kam fjalën për revistat letrare që botoheshin në vend në gjuhë të ndryshme. Çmimet letrare të marra nga shkrimtarë shqiptarë dhe sidomos marrja prej Kadaresë e dy çmimeve më prestigjioze europiane flasin për pozitivitet në këtë drejtim. Së dyti, nga këndvështrimi që lidhet me njohjen, atë shkencore, të jesh i njohur nënkupton të jesh kthyer në objekt interesi, qëmtimi, analizash dhe studimesh...

Shkrimtarja Meksi

“Le rouge des toros” i përket kulturës franceze Ne shqiptarët kemi një traditë të hershme në lidhje me përkthimin, me gjuhën e tjetrit, komunikimin me tjetrin dhe hapjen ndaj tjetrit; emrat e njohur të letrave shqipe, ja i kanë shkruar veprat e tyre në gjuhët e mëdha të botës, ja i kanë përkthyer ato menjëherë në gjuhët e mëdha

y roman është pjesë e shpirtit tim”, - do të shprehej autorja në botimin e parë të librit në vitin 2009. Pas ribotimeve të shumta nga botimi i tij i parë në vitin 2009, dhe vlerësimit nga "Ballkanika 2010" si " ... proza e arrirë që e zhvendos letërsinë shqipe në drejtime të reja, larg fokusit të ngushtë që lidhet specifikisht me problemet shqiptare, dhe e fut në rrjedhën e letërsisë europiane", libri botohet në Francë nga shtëpia e njohur botuese "Persee" në versionin frëngjisht, të shkruar nga vetë autorja. Ç’do të thotë “version frëngjisht” i romanit “E kuq ja e demave”? Ku është dallimi nga përkthimi në frëngjisht i romanit? Dallimi është i madh midis përkthimit në një gjuhë të një teksti dhe variantit të tij në një gjuhë tjetër, përpos asaj të origjinalit, dhe që bëhet nga autori i tekstit. Në rastin e parë, përkthyesi është i detyruar t’i rrijë besnik tekstit që përcjell në gjuhën pritëse nga gjuha e origjinës; në rastin e dytë, lënda e romanit të ngjizur në gjuhën e caktuar, në rastin tonë në shqip, rikrijohet lirisht në një tjetër gjuhë, siç është frëngjishtja në rastin tonë. Dhe që do të thotë se mund të ndryshojnë skena dhe deri edhe ngjarje, pa përmendur nuancat, dritëhijet e tekstit, apo stilin ka raste, ndonëse nukli i rrëfimit, personazhet mbeten po ata. Me një fjalë: romani im është rishkruar në një gjuhë tjetër, është rikrijuar në një tjetër kod gjuhësor. Nga sa shpjeguat më sipër, “E kuq ja e demave” tani në versionin frëngjisht do të thotë se i përket kulturës franceze, apo jo? I përket, siç thoni ju, asaj kulture në këtë version të ri, çka ilustron më së miri faktin se Shqipëria është një vend frankofon. Meqenëse krijuesit tanë i shkruajnë veprat e tyre në një gjuhë të vogël, siç është gjuha shqipe, a përpiqen ata të gjejnë një gjuhë të madhe për t’i përkthyer veprat e tyre? Pra, a tentojnë për një treg më të madh, për të komunikuar me një numër më të madh lexuesish? Pa dyshim që po, madje ne shqiptarët kemi

Dallimi është i madh midis përkthimit në një gjuhë të një teksti dhe variantit të tij në një gjuhë tjetër, përpos asaj të origjinalit, dhe që bëhet nga autori i tekstit... një traditë të hershme në lidhje me përkthimin, me gjuhën e tjetrit, komunikimin me tjetrin dhe hapjen ndaj tjetrit; emrat e njohur të letrave shqipe, ja i kanë shkruar veprat e tyre në gjuhët e mëdha të botës, ja i kanë përkthyer ato menjëherë në gjuhët e mëdha, kur i kanë shkruar

në shqip, -- edhe lashtazi, përpara periudhës së rimëkëmbjes kombëtare, edhe gjatë saj, por edhe më pas. Mjafton të përmendim se Jeta dhe bëmat e Skënderbeut dhe Rrethimi i Krujës, të Marin Barletit, janë shkruar në latinisht. Po ashtu, himni kombëtar i para Pavarësisë O moj Shqypni e mjera Shqypni, i Pashko Vasës, u përkthye menjëherë në italisht prej vetë autorit. E njëjta nevojë ndihet mjaft fuqishëm edhe sot, dhe shfaqet pothuajse sipas të njëjtave tipare dhe lëvizjeve të pararendësve tanë. Kjo vlen të thuhet sidomos pas viteve '90, të cilat, siç dihet, u shënjuan nga një mori ngjarjesh të rëndësishme politike, të kurorëzuara me rifitimin e të drejtës së fjalës së lirë dhe të krijimit të lirë të shprehjes artistike dhe letrare. Mbas ndryshimit të sistemit, dëshira dhe përpjekja e krijuesve shqiptarëve për t'u përkthyer ka qenë e madhe. Mendoni se janë të njëjtat shkaqe dhe arsye që shpien krijuesit e sotëm drejt përkthimit të veprës së tyre, si ato të traditës sonë në lidhje me përkthimin? Mendoj se janë pothuaj të njëjta, deri mendoj se janë të njëjta edhe shkaqet dytësore, pra fakti që ishim dhe jemi një popull i vogël në numër, një popull që nuk ka patur ndonjëherë ndonjë ndikim të madh në zhvillimet politike të kohës, me një ekonomi pothuajse të pazhvilluar, e paaftë që të eksportojë "gjuhën", siç vërejmë të ndodhë në kohët tona me anglishten. Dhe është e njohur sot që janë vetë shqiptarët ata që ngarendin t'i jepen përkthimit të vetvetes; kush më shumë dhe kush më pak, ndër krijuesit shqiptarë, pjesa dërrmuese është rrekur që të gjejë përkthyes nga gjuha e krijimit në gjuhë të huaj. Dhe sidomos kjo është bërë me frëngjishten, për hir të frankofonisë sonë, por edhe të faktit se është pikërisht Franca ajo që "kujdeset të lançojë" shkrimtarët. Po i kthehem sërish debatit të herahershëm, nëse është apo jo e njohur letërsia shqipe sot në botë? Po, është një debat që ka patur përherë “protë” dhe “contra-t” e tij. Por të jesh i njohur,

nënkupton së pari të jesh i pranuar nga të tjerët në tjetërsinë që letërsia shqipe shpalos në rrafshin e vlerave letrare; në këtë kuptim, nuk varet shumë nga vullneti ynë, por nga vullneti i tjetrit. Çmimet letrare të marra nga shkrimtarë shqiptarë dhe sidomos marrja prej Kadaresë e dy çmimeve më prestigjioze europiane flasin për pozitivitet në këtë drejtim. Së dyti, nga këndvështrimi që lidhet me njohjen, atë shkencore, të jesh i njohur nënkupton të jesh kthyer në objekt interesi, qëmtimi, analizash dhe studimesh. Nga ky këndvështrim, të jesh i njohur varet jo aq shumë nga tjetri sesa nga performanca vetjake, nga paraqitja që i bëjmë vetvetes. Dhe cila është performanca e letërsisë shqipe në botë? E dobët, pa pikë dyshimi. Deri përpara viteve ‘90, ndonëse letërsia shqipe lëvrohej në kushtet e diktaturës, kishte një performancë të vetvetes deri diku të kënaqshme. E kam fjalën për revistat letrare që botoheshin në vend në gjuhë të ndryshme. Ndoshta edhe për shkak të kërshërisë që zgjonte mbyllja hermetike e Shqipërisë, interesi për letrat shqipe ka qenë shumë më i lartë sesa sot, ku do të mjaftonte të sillnim ndërmend një vepër madhore si ajo e Akad. Prof. Ernest Koliqit mbi letërsinë shqipe, e botuar jashtë Shqipërisë, apo botimet e Prof. Arshi Pipës, Prof. Martin Camajt etj. Është me vend të përmend se, për fat të keq, shteti sot nuk është përfillur ende të bëjë diçka në këtë drejtim, dhe të mos harrojmë sa e rëndësishme është kjo. Ishte pikërisht një botim në frëngjisht i romanit Gjenerali i ushtrisë së vdekur nga Shtëpia Botuese “Naim Frashëri”, që tërhoqi vëmendjen e Francës ndaj krijimtarisë së shkrimtarit shqiptar; eksperienca botërore është shumë e gjerë për këtë. Ende Ministria e Kulturës nuk ka një projekt për të financuar botime të kategorisë së revistave letrare të letrave shqipe në gjuhë të huaj, apo të bashkëpunojë me botuesit për përvijimin e një gjerdani botimesh të letërsisë shqipe në gjuhë të huaj, siç vepron Shtëpia Botuese Giunti, në Itali, apo Actes Sud në Francë.

E shtunë-diel, 08-09 shkurt 2014

www.mapo.al

recensa Libri është një ndërthurje e sociologjisë me pedagogjinë, e filozofisë me teknologjinë; një paraqitje teorike se si duhet të zhvendoset balanca nga roli strukturor që ka sistemi ynë shkollor, në atë për krijimin e një agjencie njerëzore. Kjo qasje e re lidhet me shumë cilësi e karakteristika që në sistemin shkollor aktual jo vetëm nuk ekzistojnë, por nuk mund të imagjinohen... Titulli i librit: “Arsimi i gjeneratës tjetër. Konstruktivizmi, kurrikula, kompetenca” Autor: Pëllumb Karameta Red. Shkencor: Prof. dr. Pajtim Bejtja Shtëpia Botuese: Sara, Tiranë 2014

Arsimi i gjeneratës tjetër Komente rreth librit me të njëjtin titull të autorit Pëllumb Karameta Valbona Nathanaili

shtë për t’u përshëndetur fakti që arsimi dhe problemet që e shoqërojnë ka disa kohë që po marrin përsëri të gjithë vëmendjen e duhur. Pavarësisht faktit se sa kritikë apo mbështetës, entuziastë apo skeptikë, reformatorë apo tradicionalë, bindës apo konfuzë janë pjesëmarrësit në debat, e rëndësishme është që “drita e gjeti çarjen dhe ka filluar të ndriçojë”. Pjesë e kësaj metafore të bukur, huazuar nga vargjet e Leonard Cohen “Anthem”, janë idetë, teoritë e mendimet që shtjellohen në librin “Arsimi i gjeneratës tjetër” me autor prof. Pëllumb Karameta, ndërkohë që, padyshim, epitetet që e përshkruajnë më së miri vetë autorin janë: “reformator”, “bindës” dhe “entuziast”. Kontributet e z. Karameta në fushën e edukimit, shtrirë në një periudhë afro dyzetëvjeçare, çojnë këdo në konkluzione të tilla. Me të njëjtat karakteristika shfaqet edhe në këtë libër. Libri është një ndërthurje e sociologjisë me pedagogjinë, e filozofisë me teknologjinë; një paraqitje teorike se si duhet të zhvendoset balanca nga roli strukturor që ka sistemi ynë shkollor, në atë për krijimin e një agjencie njerëzore. Kjo qasje e re lidhet me shumë cilësi e karakteristika që në sistemin shkollor aktual jo vetëm nuk ekzistojnë, por nuk mund të imagjinohen. Apeli “nëse duam të kuptojmë e të përshtatemi me shoqërinë bashkëkohore, duhet të zgjedhim e ndërtojmë një sistem të ri të shkolluari” ndihet në çdo rresht të librit. Autori është futur në zemrën e debatit. Zgjedhja e propozuar përmban tri elemente: kurrikul, konstruktivizëm dhe kompetencë ose, pak më gjatë: ndërtimi i këtij sistemi të ri shkollor mund të bëhet vetëm nëse riformulojmë e riformatojmë kurrikulën, bëhemi zëdhënës të konstruktivizmit e sociokonstruktivizmit dhe përqafojmë qasjen me bazë kompetencën, secili prej tyre i shtjelluar e argumentuar në gjashtë seksionet e librit dhe në lidhje organike me njëri-tjetrin.

Sistemi shkollor aktual fokusohet më shumë në arritje, të materializuara përgjithësisht në rezultate testesh të standardizuara, që i përdorim shumë shpesh, veçanërisht kur kërkojmë të gjykojmë suksesin e njërit dhe, nëpërmjet krahasimit me tjetrin, nxjerrim përfundime duke marrë në konsideratë diferencat. Qasja e re e propozuar fokusohet më shumë në kompetenca. Argumentet pro kësaj qasjeje autori i bazon jo vetëm në relativizimin e dijes, por edhe në kërkesën për rritjen e cilësisë e tyre, pasi në këndvështrimin e tij, një qasje e tillë nuk “magazinon” dije të ngurta (f. 29), ose nuk krijon “stoqe’ dijesh, por kërkon të krijojë të reja, me mësues në rolin e organizuesit dhe mbështetësit të tyre (f. 30). Ndërtimi i dijes në mënyrë të tillë çon në ndryshime të rëndësishme; dhe konstruktive. Kuptimet e vjetra zëvendësohen, ose në rastin më të mirë, eklipsohen nga zbulimet e reja. Në vijim të kësaj ideje të Karametas, po sjell përfundimet e një studimi të kryer nga dy autorë, Thomas C. Brickhouse & Nicholas D. Smith, sa i takon veprës së Sokratit, pasqyruar në esenë “Socratic teaching and Socratic method”. Për autorët, ndonëse metoda kryesore e mësimdhënies së Sokratit mbështetej në organizimin e dialogëve verbalë me studentët – dhe kjo është ajo që lexojmë në të gjitha shkrimet për të, mund të dalim me një konkluzion të ri: në varësi të llojit të pyetjeve, mënyrës së organizimit të tyre dhe synimeve që kërkonte të arrinte, metoda e mësimdhënies së Sokratit mund të klasifikohet në dy, sipas veprave respektive të Platonit me të njëjtin emër: metoda “Meno” dhe metoda “Theaetetus”. Mësuesi “sokratik” që përdor metodën “Meno”, i shfrytëzon njohuritë e tij për të bërë pyetje që e udhëheqin studentin; pyetjet riformatohen herë pas here, në mënyrë që të ekspozojnë ato njohuri që studenti fillimisht i dinte gabim, pasqyruar në përgjigjet e para të tij dhe, vazhdojnë, deri sa studenti të fillojë të japë përgjigje më të frytshme, pra të reflektojë. Metoda “Theaetetus” lidhet me faktin se Sokratin e shqetë-

sonin çështje që ishin, kryesisht, të natyrës filozofike dhe për të cilat mungonte një përkufizim i qartë. Synimi i kësaj metode është konkludimi në dije të reja që ndikojnë në zbulimin e së vërtetës, pra “njëlloj sikundër mamia ndihmon në lindjen e fëmijës” edhe mësuesi ndihmon në lindjen e ideve të reja. Në këtë kontekst, pavarësisht se çfarë modeli zgjedhim të zbatojmë, duhet të pranojmë se dijet tona nuk janë të përjetshme, as nuk përfshijnë gjithçka. Duke perifrazuar Sokratin, edhe pse ndoshta ai ka qenë i detyruar ta pohonte një gjë të tillë, “duhet të jemi të ndërgjegjshëm për injorancën tonë”: përpjekjet tona, në mos për ta zhdukur, duhet të fokusohen, të paktën, në reduktimin e vlerës së saj. Akoma, është me vlerë të zgjerohet pak më tej qasja kompetencë e propozuar në libër. Për këtë do mbështetem në mënyrën si e koncep-

ton Amartya Sen (The idea of justice, 2009, Harvard Press) fokusin, jo në qasjen kompetencë, në fakt, por në qasjen aftësi. E gjej me vend analogjinë, nisur nga kuptimet e përafërta që kanë të dyja fjalët aftësi-kompetencë (që sigurisht ka shumë vend për koment), sikundër edhe nga fakti që është e vështirë të përkufizosh nëse aftësia çon në kompetencë apo kompetenca në aftësi (ose riaftësim). Për aq sa vlen analogjia, Sen pohon se “qasja aftësi nuk është në atë që një person po bën, por në atë që në fakt është i aftë të bëjë, pavarësisht nëse zgjedh ose jo të përdorë këtë mundësi”. Në rastin e përdorimit të kësaj qasje propozuar nga autori, riprojektuar me idetë e Sen, sistemi shkollor duhet të jetë ai që krijon mundësi për të gjithë, në emër jo të barazimit të aftësive, por të shpërndarjes së barabartë të mundësive për të gjithë dhe nxitjes për t’i përdorur këto aftësi. Kjo lloj teorie, po sipas Sen, i reziston edhe testit të drejtësisë, nëse i vlerësojmë barabar e me ndershmëri mundësitë që do u jepen fëmijëve. Që do të thotë, qasja është e mrekullueshme nëse vlerëson edhe nevojat e mundësitë për fëmijët me aftësi të kufizuara; ose nëse djemtë janë më të mirë në shkencat e natyrës dhe vajzat më pak, kjo nuk do të thotë që mundësia që duhet t’u japim vajzave në këto shkenca të jetë më e vogël se mundësia që u japin djemve. Aftësia nuk duhet parë në termat e përparësive dhe disavantazheve që një fëmijë mund të ketë, por si mundësi për ta zhvilluar më tej. Gjë që, në gjykimin tim, në zbatimin praktik do kërkojë më shumë mësues të kualifikuar, më shumë programe dhe më shumë para, të paktën me këto investime që bëjmë ne në arsimin publik. Me pak nota skeptike, po sjell shembullin e lëvizjes progresivistë të John Dewey në ShBA dhe të faktit se një nga arsyet e dështimit të saj ishte pikërisht pamundësia e replikimit të Shkollës Laborator të tij me të njëjtat synime dhe vlera në të gjithë vendin, ose më mirë në të gjitha shkollat e vendit. Është një libër që duhet lexuar jo vetëm nga mësuesit dhe të gjithë punonjësit arsimorë, por edhe nga prindërit.

E shtunë-diel, 08-09 shkurt 2014

Gabime gjuhësore vërehen sidomos në veprat e përkthyera dhe botuara nga disa shtëpi botuese. Ka përkthyes që njohin mirë gjuhët nga të cilat i përkthejnë ato, por nuk njohin mirë gjuhën shqipe. Si pasojë, gjuha e këtyre veprave paraqet dobësi të theksuara

Bastardimi i gjuhës nga librat tek gazetat Skifter Këlliçi Vendosja pluralizmit demokratik në Shqipëri pas gati 50 vjetëve të diktaturës komuniste, nuk do të thotë që edhe në gjuhën shqipe të vendoset një “pluralizëm demokratik” ashtu si, për fat të keq, e perceptojnë shumë nga mediat e të gjitha ngjyrave, TV-të, si edhe nga shtëpitë botuese në Shqipëri. Ky biçim pluralizmi…gjuhësor”, i cili ka nisur pas vitit 1991, ka sjellë si pasojë që gjuha shqipe, e shkruar dhe e folur në këto institucione, të ketë gabime, të cilat mund të viheshin re gjatë periudhës ‘20-‘40 të shekullit të kaluar, kur në Shqipëri ende nuk ishin vendosur normat e drejtshkrimit. Në këtë shkrim do të ndalem në gabimet më tipike që vihen re në shtypin tonë: 1) Mënjanimi thuajse i plotë i kohës së kryer e thjeshtë të mënyrës dëftore të foljes: “Dje presidenti Nishani ka deklaruar…”, kur duhet shkruar dhe lexuar edhe në mikrofon ose kamera: “Dje presidenti Nishani deklaroi…”. Dhe kjo, sepse e kryera e thjeshtë tregon një veprim të përfunduar plotësisht para çastit të ligjërimit, ose një gjendje a veprim të kaluar. Kurse e kryera tregon një veprim, a gjendje të kaluar, në mënyre të tillë që rezultatet janë të pranishme edhe në çastet e ligjërimit. (“Fjalor i gjuhës shqipe”faqe 897,1981). Mendoni për një çast sikur ky shtrembërim të bëhej normë në veprat letrare!.. Po shkëpus një dialog të shkurtër nga vepra “Përballë pasqyrës së një gruaje” të Ismail Kadaresë, (faqe 148). -Është krejt ashtu, -i thashë… -Bëjnë sikur na kanë harruar, po mendjen e kanë te ne,- përsëriti ai ngadalë… . Shkrimtari ynë i madh, si çdo shkrimtar tjetër shqiptar, ka përdorur foljet them dhe përsëris në kohën e kryer e thjeshtë, pra ai shkruan: thashë dhe përsëriti. Mendoni se sa do të qeshnim, sikur Kadarea të shkruante: -Është krejt ashtu, - i kam thënë. -Bëjnë sikur na kanë harruar, por mendjen e kanë te ne, - ka përsëritur ai. 2) Zhdukja e pjesëzës “të” në kohën e ardhme e tashme të mënyrës dëftore të foljes: “Do shkojmë…” dhe jo: “Do të shkojmë..,.ose: “Do e bëjmë…” dhe jo: “Do ta bëjmë..” Madje edhe në tituj artikujsh! Sikur në shtypin anglez ose amerikan e ardhmja e mënyrës dëftore të foljes të shkruhej:”I’m going work” dhe jo: “I’m going to work”, pra, sikur të hiqej pjesëza “to”,(!?), kjo do të ishte me të vërtetë skandaloze. 3) Mënjanimi i trajtës së shquar të emrit, madje edhe gjatë lakimit: “Bush bisedoi me Putin”-kur duhet shkruar- “Bushi bisedoi me Putinin.”(Pas parafjalës “me” duhet të përdoret rasa kallëzore). 4) Përdorimi ndajfoljes “pavarësisht” si parafjalë në rasën rrjedhore: Pavarësisht rezultateve të arritura…”, kur

duhet shkruar: “Pavarësisht nga rezultatet e arritura…” Çuditërisht kjo dukuri po bëhet vitet e fundit normë në mediat tona dhe përbën një gabim të pajustifikueshëm. 5) Shkrimi i fjalëve, termave, titujve, emrave të personaliteteve të huaja etj., sipas drejtshkrimit të këtyre gjuhëve: “The New York Times”, George Bush, Ollbright, kur sipas rregullave të drejtshkrimit emrat, titujt dhe emërtimet në gjuhë të huaja duhen shkruar sipas parimit fonetik të gjuhës shqipe, pra, ashtu siç shqiptohen:” Nju Jork Tajms”, Xhorxh Bush, Ollbrajt… 6) Nuk po ndalem në një dukuri të shëmtuar, që vazhdon të mbetet plagë në gjuhën tonë: Vërshimin pa asnjë arsye të fjalëve të huaja në media, për të cilat është shkruar vazhdimisht, shumica e të cilave zëvendësohen fare mirë me fjalë të gjuhës shqipe, si dhe mosrespektimin e shenjave të pikësimit. 7) Gabime të rënda në titujt e organeve të shtypit ose të TV-ve: Dy revista javore kanë titujt: “Klan” dhe “Spektër”, disa gazeta,”Metropol”, “Standard”, “Start”, tituj, pra, në trajtën e pashquar të emrit, të cilat duhet të shkruhen në trajtën e shquar: “Klani”, ”Spektri”, ”Metropoli”…,ashtu siç shkruhen, për shembull, titujt e dy gazetave të tjera: “Panorama” dhe “Tema”…Pra, jo; “Panoramë”. ”Temë”…. Mendoni sa për të qeshur do të ishte sikur dy nga revistat më popullore para vitit 1992, ”Hosteni” dhe “Nëntori”, të titulloheshin “Hosten” dhe “Nëntor”. Do të ishte gjithashtu absurde, sikur gazeta italiane “Il Corriere della Sera” të shkruhej: “Corriere della Sera”, gazeta franceze “Le Monde” të shkruhej: “Monde”, gazeta amerikane “The Boston Globe”- “Boston Globe”, pra, pa nyjet e përparme përkatëse “Il”,”Le” dhe “The”, përkatësisht në italishte, frëngjishte dhe anglishte. Në shqip këta tituj do të duhej të përktheheshin: “Korrier i Mbrëmjes”, “Botë” dhe “Glob i Bostonit” dhe kështu do të tingëllonin në mënyrë krejt të panatyrshme. 8) Duke imituar në mënyrë dogmatike titujt e marrë nga gjuhë të huaja, sidomos nga anglishtja. Janë krijuar emërtime që nuk i përshtaten natyrës së gjuhës shqipe. Kështu kemi emërtime të tilla “Tirana Bank”, kur ky institucion duhet titulluar “Banka Tirana”, aq më tepër që funksionon në Shqipëri dhe jo në ndonjë vend të huaj. Një qendër televizive zgjedh titullin “Shijak Televizion” dhe jo “Televizioni Shijak”. Si sëmundje ngjitëse ka, ose ka pasur emërtime të tjera absurde: ”Rozafa TV,” Skampa TV”, “Apollonia TV”…..Për pasojë, mos ndoshta ndonjë ditë u dashka thënë Tirana Radio, Shqiptar Televizion…(!?). Gabim të rënda gjuhësore në vepra të shtëpive botuese Por e keqja më e madhe vërehet në botimin

e librave, ku me përjashtime të rralla, mungon emri i redaktorit dhe korrektorit letrar. Si rrjedhim, librat botohen me gabime gjuhësore. Pronarët e shumë shtëpive botuese, pa përjashtuar, natyrisht as ata të gazetave, siç duket, duan të kursejnë në kurriz të gjuhës dhe kështu parapëlqejnë që librat e të gjitha llojeve t’i botojnë pa ua nënshtruar redaktimit dhe korrekturës letrare dhe gjuhësore. Madje rastis që në një vepër letrare mund të gjesh vetëm emrin e recensuesit(!?). Për redaktor a korrektor letrar, as që bëhet fjalë. Gabime gjuhësore vërehen sidomos në veprat e përkthyera dhe botuara nga disa shtëpi botuese. Ka përkthyes që njohin mirë gjuhët nga të cilat i përkthejnë ato, por nuk njohin mirë gjuhën shqipe. Si pasojë, gjuha e këtyre veprave paraqet dobësi të theksuara. Me këtë rast do të përmend vetëm një rast: Romani “Kodi i Da Vincit”, i shkrimtarit të njohur amerikan Dan Broun, me sa di është botuar nga dy shtëpi botuese. Në njërën, përkthyer nga një krijues i talentuar, fatkeqësisht ka gabime të mëdha gjuhësore dhe logjike. Duket se libri nuk ka kaluar fare në procesin e redaktimit gjuhësor dhe korrekturës letrare. Është e çuditshme si e ka lejuar një dukuri të tillë botuesi që ka studiuar për gjuhë-letërsi shqipe. Por edhe më e rëndë kjo dukuri vërehet në “Fjalorin Frazeologjik Italisht-Shqip”, vepër e autorëve Naim Balla, Eshref Ymeri, Irena Ndoci (Lama). Gabimet në këtë fjalor janë shumë të rënda. Dhe nuk ka si të ndodhë ndryshe, kur njëra nga korrektoret letrare, Viola Grillo, ka mbaruar studimet për rusisht, madje në kohën kur është botuar kjo vepër me vlera, ka punuar korrektore letrare në një nga shtëpitë botuese të librit shkollor dhe do të ishte skandal po të vazhdonte të punonte përsëri aty. (!?)..Është e habitshme se si drejtuesit e kësaj shtëpie botuese kanë mbyllur sytë para këtij veprimi, kur e kishin për detyrë të gjenin plot redaktorë që kanë mbaruar studimet për gjuhë-letërsi shqipe në UT ose universitete të tjera. Dhe madje shumë të mirë!... Kanë dhe një rast shembullor: korrektorin dhe pastaj redaktorin gjuhësor Loredan Bubani, veç të tjerash, edhe autor tekstesh gjuhësore për shkollat tona, që ka punuar në njërën nga këto shtëpi botuese të librit shkollor. Ndodh, gjithashtu, edhe një dukuri tjetër: ribotohen vepra të përkthyera, që janë botuar dekada më parë, sidomos para se të vendoseshin përfundimisht rregullat e drejtshkrimit (shtator 1972), por pa kurrfarë redaktimi, a korrektimi. Si pasojë, vende-vende, ndonëse këto vepra, të përkthyera nga shqipërues të njohur dhe me përvojë, kanë nivel të lartë artistik dhe gjuhësor, çalojnë nga ana drejtshkrimore…Nga këta pak shembuj del në pah një dukuri shumë shqetësuese: gjuha e shkruar, ose e folur edhe në mediat elektronike, si dhe gjuha e librave, jo vetëm nuk është përmirësuar, por, mjerisht, po shfaq të meta që kurrë nuk janë vërejtur në botimet e të gjitha llojeve gjatë periudhës komuniste.

www.mapo.al

Titulli: Forma, përmbajtja, arkitektura-Udhëtim në banesën popullore shqiptare Autorë: Maksim Mitrojorgji dhe Joli Mitrojorgji

Përpjekje për të lexuar arkitekturën e banesës popullore Libri sjell një vështrim interesant për rrugën që është ndjekur për realizimin e formës në arkitekturën e banesës popullore shqiptare. Kjo analizë vjen në kohë, gjë që do të thotë: përpjekje për të lexuar arkitekturën e banesës popullore me syrin e arkitektit bashkëkohor, profesionist, me dije më të plota shkencore dhe estetike, por të vetëdijshëm për kompleksitetin e problemeve që shtrohen para arkitekturës, në rrugën e një zhvillimi të qëndrueshëm të shoqërisë njerëzore. Më pas shtjellohet, sipas një mënyre të bazuar mbi vizatime skematike, leximi i fasadës dhe pamjes së jashtme të veprës, duke lënë për në fund ato elemente të pandashme që cilësojnë vetitë fizike të formës si materiali, tekstura, ngjyra, drita etj. Në libër shtjellohet edhe tema për vendin e arkitekturës në tërësinë e kulturës popullore. Për këtë u provua të shkruhej diçka për idetë dhe kushtet që ndikojnë në procesin krijues ndërtimor, krahasuar këto me idetë në krijimtarinë popullore në këngë e valle. Në këtë kapitull, nëpërmjet një përpjekjeje modeste, u dalluan disa analogji në procesin e ideimit dhe ekzekutimit të krijimtarisë popullore në secilën fushë. Titulli: Më në fund të lirë Autori: Uran Butka Shtëpia botuese: Ombra GVG

Tregimet e një historiani Historiani Uran Butka i prezantohet lexuesit si tregimtar në librin e tij të fundit, titulluar "Më në fund i lirë". Ky është vëllimi i pestë me tregime, ku përmes ndjesive personale, të vuajtjes dhe luftës për t'u përballur me të, autori ka arritur të japë jetën e këtij populli dhe kombit përmes rrëfimeve artistike. "Urani sjell një mënyrë procedimi shumë interesante: të vërtetën letrare e kërkon brenda vetes. Kjo do të thotë që atë që shkruan, ai e ka përjetuar vetë, direkt, përmes kontakteve me njerëzit ose historinë", - kështu e promovon autorin Butka, shkrimtari Teodor Laço. Uran Butka ka botuar një sërë veprash, kryesisht mbi ngjarje të historisë së Shqipërisë dhe personazhe të saj, mes të tjerash: "Mukja-shans i bashkimit", "Masakra e Tivarit", "Dritëhije të historisë" dhe "Miti i Haxhi Qamilit". Titulli: Metafora memece/ Album Gravurash Autor: Moikom Zeqo Shtëpia botuese: Abraxas

Gravurat, si gjuha e simboleve Autori Moikom Zeqo ua kushton artistëve holandezë nga Amsterdami, Vincent Verhoef dhe Wittes Van Hulzen. Ky libër është padyshim një album, ashtu si albumi është absolutisht një libër. Ftillëzimi i shpërbën dallimet e nocioneve klasifikuese. Është një rikthim i pafajshëm dhe i vetëdijshëm njëkohësisht, ose një sfidë. Në letërsi mëtohet për ta shndërruar frazën në një sakramentritual mendor. Gjithçka ritmizohet në numrat dhe muzikën pitagorike. Ah, sharmi enigmatik i vijave, këtë gjë e harrojmë më shpesh dhe më mizorisht! Njerëzit parakë të paleolitit shpikën pikturën shkëmbore, duke tempullizuar shpellat e frikshme. Natyra e plotfuqishme dhe e egër u kthye në semiotikë moderne. Gjuha e simboleve është gjuha e parë e njerëzimit primitiv. Ajo ishte gjuha grafike, ashtu si më vonë shkrimet kuneiforme dhe alfabetet runike, hieroglifet kineze dhe egjiptiane, që mbartnin të fshehur fonetikën. Akoma më e ndërlikuar qe gjuha simbolike gjithashtu e matematikës dhe algjebrës-komunikimi bëhet akoma më universal dhe njëkohësisht më i abstraguar. Ajnshtajni kështu bëhet një refugjat madhështor, i ikur tek paleotilianët e harruar barbarisht. Kinse të harruar!

esse

POLITICAL MIND

Krijues në kohën e kolerës

Pse merremi me politikë, dhe politikani i korruptuar

Rudolf Marku

Ylli Pango

Rastësisht, para disa ditësh lexova një shkrim të poeteshës

së talentuar, romancieres dhe botueses Flutura Açka. Ishte shkruar dhe dërguar nga Holanda, ku autorja...

Ndershmëria në politikë. Cilat janë motivet që e shtyj-

në njeriun të merret me politikë? Si lind angazhimi politik dhe a ka talent politik a prirje politike?...

Pikëpamje profil Economicus Ideologji esse Çdo të shtunë / dielë

Mapo Lunch

Erjon Veliaj Nuk jam politikan “Rogneri”

www.mapo.al

Ajatollahu nën çarçafë: seksi dhe ligji islamik Në një aforizëm të zakonshëm mes iranianëve thuhet se para revolucionit njerëzit festonin jashtë shtëpisë dhe luteshin brenda saj, ndërsa sot ata luten jashtë dhe festojnë brenda. Kjo dikotomi e përmbysur është e vërtetë për mjaft sjellje sociale në Iran.

Një klerik i quajtur Ajatollah Gilani, deri atëherë i panjohur, u kthye në sensacion për televizionin shtetëror në vitet e para të Revolucionit Iranian, me teoritë e tij të çuditshme mbi seksualitetin dhe ligjin Islam. Në një nga këta skenarë të pazakontë, me të cilin iranianët qeshin edhe pas tri dekadash, ndodhte kështu: Imagjinoni sikur jeni një djalë i ri që po fle në dhomën e tij. Në dhomën poshtë jush është duke fjetur tezja juaj. Tani imagjinoni që të bjerë një tërmet që shemb dyshemenë e dhomës suaj, duke bërë që ju të bini mbi tezen tuaj. Për hir të argumentit, le të hamendësojmë se ju të dy flini zhveshur dhe që ju keni një ereksion dhe rrëzoheni nga njëri kat në tjetrin me të atillë precizion saqë, në mënyrë aksidentale e penetroni atë. Fëmija që lind nga një bashkim i tillë, a është halalzadeh (legjitim) apo haramzadeh (një kopil)? Të tilla barsoleta të pista mund të duken anor-

Faqe 25

male për një vend aseksual dhe në dukje asket si Republika Islamike e Iranit. Por “Gili Show,” siç edhe u bë i njohur, pati ndjekës fanatikë në mes të të dyja klasave, tradicionalët që eksitoheshin nga tema të tilla tabu, dhe elita e Teheranit, e cila i shihte këto si çlirim komik. Gilani ndihmoi në përhapjen e asaj që është tani një industri prodhimi klerikësh fundamentalistë të kthyer në seksologë amatorë, që ofrojnë këshilla të gabuara për gjithçka nga shpejtësia (“Burri duhet të përfundojë sa më shpejt aktin, mundësisht pa e eksituar gruan”) te masturbimi (“një mëkat shumë i rëndë që shkakton dëm shëndetësor të provuar shkencërisht”). Ndoshta nuk është tërësisht surprizë fakti që fundamentalistët Shiitë iranianë, jo ndryshe nga kolegët e tyre evangjelistë kristianë, katolikë, ortodoksë, hebrenj apo myslimanë Suni, kalojnë mjaft kohë duke u menduar dhe peshuar mendime...

E shtunë-diel, 08-09 shkurt 2014

www.mapo.al

magazine

Ajatollahu nën çarçafë: seksi dhe ligji islamik Karim Sadjadpour/ Foreign Policy Një klerik i quajtur Ajatollah Gilani, deri atëherë i panjohur, u kthye në sensacion për televizionin shtetëror në vitet e para të Revolucionit Iranian, me teoritë e tij të çuditshme mbi seksualitetin dhe ligjin Islam. Në një nga këta skenarë të pazakontë, me të cilin iranianët qeshin edhe pas tri dekadash, ndodhte kështu: Imagjinoni sikur jeni një djalë i ri që po fle në dhomën e tij. Në dhomën poshtë jush është duke fjetur tezja juaj. Tani imagjinoni që të bjerë një tërmet që shemb dyshemenë e dhomës suaj, duke bërë që ju të bini mbi tezen tuaj. Për hir të argumentit, le të hamendësojmë se ju të dy flini zhveshur dhe që ju keni një ereksion dhe rrëzoheni nga njëri kat në tjetrin me të atillë precizion saqë, në mënyrë aksidentale e penetroni atë. Fëmija që lind nga një bashkim i tillë, a është halalzadeh (legjitim) apo haramzadeh (një kopil)? Të tilla barsoleta të pista mund të duken anormale për një vend aseksual dhe në dukje asket si Republika Islamike e Iranit. Por “Gili Show,” siç edhe u bë i njohur, pati ndjekës fanatikë në mes të të dyja klasave, tradicionalët që eksitoheshin nga tema të tilla tabu, dhe elita e Teheranit, e cila i shihte këto si çlirim komik. Gilani ndihmoi në përhapjen e asaj që është tani një industri prodhimi klerikësh fundamentalistë të kthyer në seksologë amatorë, që ofrojnë këshilla të gabuara për gjithçka nga shpejtësia (“Burri duhet të përfundojë sa më shpejt aktin, mundësisht pa e eksituar gruan”) te masturbimi (“një mëkat shumë i rëndë që shkakton dëm shëndetësor të provuar shkencërisht”). Ndoshta nuk është tërësisht surprizë fakti që fundamentalistët Shiitë iranianë, jo ndryshe nga kolegët e tyre evangjelistë kristianë, katolikë, ortodoksë, hebrenj apo myslimanë Suni, kalojnë mjaft kohë duke u menduar dhe peshuar mendime për seksualitetin. Ata janë njerëz mbi të gjitha. Por manierat seksuale të fundamentalistëve fetarë të Iranit meritojnë më shumë vëmendje sepse ata kontrollojnë një shtet me ambicie nukleare, me pasuri të mëdha nafte dhe një popullsi të re e dinamike. Tani, për shkaqe të ndryshme – nga frika se mos bëhesh papritur një Salman Rushdie, apo se mos etiketohesh si orientalist, apo ajo se mund të prekësh ndjeshmëri fetare – hipokrizia e regjimit iranian shpesh shmanget nga studimet. Ky është një gabim. Sepse politikat fetare në një teokraci si Irani, nocionet e gabuara e të vjetruara mbi seksualitetin nuk janë të kufizuara vetëm brenda dhomës së gjumit, ato pushtojnë shkollat e vendit, kazermat ushtarake, sallat e mbledhjeve dhe sallat e gjyqit. Në një aforizëm të zakonshëm mes iranianëve thuhet se para revolucionit njerëzit festonin jashtë shtëpisë dhe luteshin brenda saj, ndërsa sot ata luten jashtë dhe festojnë brenda. Kjo dikotomi e përmbysur është e vërtetë për mjaft sjellje sociale në Iran. Për shumë iranianë, kjo gjendje perverse e gjërave është tashmë e rrënjosur dhe mjaft e dukshme në çdo aspekt të bashkëveprimeve ditore me zyrtarët iranianë, saqë është tashmë e parëndësishme të përmendet. Ata në Perëndim që duan të kuptojnë më mirë se si rrotullohen ingranazhet e Teheranit, mendojnë se fiksimi i regjimit me seksin nuk mund të injorohet. Një nga drejtuesit e ndjerë të kongresit të SH-

BA, Tip O’Neill, perifrazohet të ketë thënë se në Republikën Islamike të Iranit jo e gjithë politika është seksuale, por seksi është i gjithi politik. Shembulli i parë për këtë është babai i revolucionit, i ndjeri Ajatollah Ruhollah Khomeini. Si të gjithë klerikët Shiite, ai kishte ambicie të kthehej në një “burim frymëzimi” (marja’-e taqlid), Khomeini kaloi pjesën e parë të karrierës së tij duke u kujdesur për detajet dhe predikuar besim fetar bazuar në sjelljen personale dhe pastërtinë rituale, që fillonte nga sjelljet banale ditore (“Është e rekomanduar të mos e mbash kur të vjen për të urinuar, sidomos nëse ke dhimbje”) te gjëra çuditërisht vulgare dhe të errëta. Në traktatin e tij fetar të vitit 1961 “Një qartësim i përgjigjeve” (Towzih al-Masael), Khomeini jepte shpjegime të detajuara mbi çështje që fillonin me sodominë (“Nëse një burrë sodomizën djalin, vëllain apo babain e gruas së tij pas martesës së tyre, martesa është ende e vlefshme”) te zoofilia (“Nëse një person ka marrëdhënie seksuale me një lopë, dele apo deve, urina e tyre bëhet e papastër dhe të pish qumështin e tyre është e paligjshme”). Si një djalë i rritur në Perëndimin e Amerikës, unë mbaj mend që isha njëkohësisht i tmerruar dhe konfuz pasi më ranë në duar dhe lexova këto pasazhe në një vëllim të përkthyer të librit të Khomeinit, të cilin e gjeta në shtëpinë tonë prej emigrantësh persianë. Studiuesit e Shiismit –përfshi edhe kritikët më të ashpër të Khomeinit – theksojnë se tema të kësaj natyre ishin diskutime normale mes klerikëve të gjeneratës së Khomeinit dhe duhen kuptuar në kohën dhe kontekstin e duhur: Islami ishte një fe që filloi prej zonave rurale të shkretëtirës, dhe Profeti Muhamed ishte njëherë e një kohë bari. Kështu, ndërsa Krishterimi dhe Judaizmi thjesht i deklarojnë këto sjellje si mëkate, Islami i sheh ato edhe nga një këndvështrim juridik. Problemi që duhet të theksohet, thotë Mehdi Khalaji, studiues i Islamit, një ish-student i një seminari në kryeqendrën Shiite në Qom, nuk ka të bëjë me faktin që këto gjëra përmenden, por me faktin se “Jurisprudenca islamike nuk është modernizuar. Është totalisht e palidhur me çështjet që hasin njerëzit urbanë dhe modernë.” Në të vërtetë, recetat fetare të Khomeinit janë shpesh thelbi i barcaletave mes gjeneratave të pasrevolucionit. “Unë nuk kam parë kurrë një deve në Teheran”, më thotë karikaturisti i famshëm iranian, Nikahang Kowsar, “e jo më të tundohem të bëj seks me një të tillë.” Ka një thikë me dy presa që ka përfshirë sot Lindjen e Mesme, ky është “shpërthimi rinor”. Nga njëra anë është mesatarja e moshës në botën arabe që është 22 vjeç, në Iran është 27 vjeç, e gjithë kjo në kontrast me Europën Perëndimore, ku mosha mesatare është 40 vjeç. Nga ana tjetër është niveli i lartë i përdorimit të internetit dhe televizionit satelitor, të mbushur plot me programe pornografike, të cilat bashkë me faktin që kemi të bëjmë me një popullsi të re, e kanë përkeqësuar ndjeshëm marrëdhënien e tensionuar me seksualitetin në Lindjen e Mesme. Google Trend, një program që monitoron kërkimin në internet në të gjithë botën, tregon se nga shtatë vende ku kërkohet më shumë fjala “seks”, 5 janë vende myslimane dhe i 6-ti, India ka një minoritet të konsiderueshëm mysliman. (Fjala “seks” është akoma më shumë popullore mes vendeve

arabe.) Google Insights, një tjetër tregues i trendit, thotë se kërkimi më i famshëm mes iranianëve deri tani për vitin 2012 ka qenë emri i “Golshifteh Farahani”, një aktore popullore e famshme, e dëbuar nga Irani, e cila në janar pozoi nudo për revistën franceze Madame Figaro. Para revolucionit të vitit 1979, fondamentalistët fetarë revoltoheshin prej imazheve të grave të kinemasë që nuk ishin plotësisht të mbuluara; sot televizioni shtetëror dhe kinemaja e kanë të ndaluar të shfaqin gra apo vajza pa ferexhe. Ky ndalim është në fuqi, me gjithë faktin se pjesa më e madhe e qytetarëve të vendit kanë akses në programe shumë të zhveshura në televizionet satelitore (aparatet satelitorë janë zyrtarisht ilegalë, por megjithëkëtë, kontrabandohen pasivisht pikërisht nga Trupat e Gardës Revolucionare Islamike). Në një dokumentar që pritet të transmetohet së shpejti me titullin “The Iran Job”, Kevin Sheppard, një amerikan që ka luajtur basketboll në ligën profesionale të Iranit, thotë se është i shokuar për faktin se ndërsa ndërronte kanalet televizive satelitore vuri re se “nga 600 kanale që ka, 400 prej tyre kanë përmbajtje seksuale”. Regjimi i Iranit, për shkak të pretendimit për të qenë një vend fetar, është i detyruar të shpenzojë miliona dollarë, duke tentuar të pengojë televizionet satelitore, duke u përpjekur që ato të mos arrijnë qytetarët e vendit. Një përpjekje e dështuar që shkon kundër dy forcash, teknologjisë dhe natyrës njerëzore. Në një intervistë për New Yorker, vite më parë një punonjës i sigurisë së Iranit pranoi të vërtetën edhe pse të hidhur: “Shumica e popullsisë është e re...Të rinjtë janë të eksituar vetvetiu. Për shkak të faktit se janë të eksituar, atyre u pëlqen të shohin programe ose filma me të cilët mund të eksitohen...Duhet të bëjmë diçka për televizionet satelitore, në mënyrë që ta mbajmë shoqërinë të pastër nga kjo situatë masturbimesh”. Dikush mund të mendojë se një vend që vuan nga inflacioni kronik dhe papunësia –pa zënë në gojë sanksionet e ashpra ndërkombëtare dhe një luftë që i rri mbi kokë për shkak të programit nuklear – duhet të ketë të tjera gjëra më të vlefshme për të bërë sesa dekurajimi i masturbimit ndër të rinj. Mirëpo regjimi vazhdon të harxhojë miliona dollarë për të blerë teknologjinë kineze të censurës me qëllim krijimin e një fortese të çeliktë morali kundër devijimeve kulturore dhe politike, rezultatet e së cilës janë të diskutueshme. Hera-herës ata arrijnë të pengojnë dhe prishin sinjalin e BBC Persian apo të “Voice of America”, por ata që duan pornografi kanë gjithmonë mjetet shtesë për ta kapërcyer këtë barrierë. Ndonjëherë

softet e censurës bëhen tepër të zellshëm. Një miku im iranian më tha se kishte tentuar për javë të tëra të hynte në postën elektronike të universitetit britanik ku studionte nga Teherani, dhe vetëm më vonë mësoi se emri i pisët i shkollës -- Essex – ishte i ndaluar nga filtrat e internetit të regjimit. Gjatë drejtimit të autokratit properëndimor, Mohammad Reza Shah Pahlavi, Teherani ishte një shoqëri në zhvillim të shpejtë, e cila dukej se po futej në erën e modernitetit. Familja ime ka një histori që, në njëfarë mënyre prezanton trajektoren e shtresës së mesme urbane gjatë shekullit 20: Gjyshja ime nga babai, lindi në vitin 1907, dhe veshi gjatë gjithë jetës burka dhe nuk bëri më shumë shkollë sesa arsimi fillor, por tri nga 4 vajzat e saj ndoqën universitetin dhe hoqën dorë nga përdorimi i vellos para fytyrës. Të gjitha vajzat e tyre u rritën në një Teheran, në të cilin minifundet ishin të modës dhe Googoosh – Jenifer Lopez e para Revolucionit iranian, tepër modeste sidoqoftë për standardet e sotme—ishte burimi i tyre kryesor i frymëzimit. Opozita e Khomeinit ndaj Shahut u ndez shumë, menjëherë pas dhënies së të drejtës së votës për gratë, gjë që për Ajatollahët ishte dukshëm e lidhur me degjenerimin seksual. Në librin e tij të vitit 1970, Qeveria Islame (Hukumat-e Islami) – i cili më vonë do të shërbente si mbështetje ideologjike dhe politike për Iranin post-revolucionar – Khomeini theksonte se “vesi seksual kishte arritur përmasa të atilla dhe po shkatërronte gjenerata të tëra, duke korruptuar të rinjtë dhe duke i bërë ata të neglizhojnë çdo lloj pune! Ata të gjithë vrapojnë të shijojnë forma të ndryshme të vesit, që janë lirisht të frekuentueshme dhe promovohen me entuziazëm.” Khomeini, sidoqoftë i siguroi bashkëpunëtorët e tij liberalë – vetëm pak muaj para revolucionit ndërsa ishte në ekzil në Paris – që “gratë (do të jenë) të lira të zgjedhin aktivitetet e tyre, rrobat dhe të ardhmen në Republikën Islamike.” Të ndikuar nga një e ardhme e zymtë, shumë prej inteligjencës liberale të Iranit, gra dhe burra, iu bashkëngjitën Khomeinit, madje disa e quajtën atë edhe “Gandin e Iranit”. Pak pasi vuri mbi themele të sigurta pushtetin Khomeini dhe qëndrimet e tij ndryshuan kah dhe lëvizën për të shtypur çdo pikëpamje opozitare, ndërsa i burgosën sërish të drejtat dhe liritë sociale të grave. “Islami nuk e lejon që njerëzit të veshin rroba banjoje në det”, - tha Khomeini pak kohë pasi u zgjodh lider suprem. Ne “do t’i rrjepim!” Gratë që rezistuan dhe nuk pranuan të vinin ferexhe, u përballën me dhunë dhe kërcënime,

E shtunë-diel, 08-09 shkurt 2014

përfshi edhe vargjet persekutuese “Ya roosari, ya toosari!” (“Ose mbulohu, ose do të goditesh në kokë!”). Ashtu si nobelistja Shirin Ebadi ka shkruar së fundmi: “Edhe pse ajo që ndodhi në Iran më 1979 quhet shpesh revolucioni islamik, ajo mund të quhet fare mirë edhe revolucioni i burrave kundër grave... Ata që formuluan [Kodin Penal Islamik] na kanë çuar pas në vitet 1400.” Ashtu si islamikët sot në Egjipt – apo një pjesë e të krishterëve të djathtë në SHBA – revolucionarët në Iran gjetën tokë pjellore për të luajtur me idetë e tyre populiste, në vend që të merreshin me adresimin e problemeve gjigante apo ndërtimin e një ekonomie konkurruese. Burimet e mëdha të naftës që kishte vendi, e bënin ekonominë të dukej shumë e lehtë. Khomeini vetë i mbante ekonomistët për “gomerë” dhe ankesave për inflacion u përgjigjej shkurt: “Revolucioni nuk u bë për çmimin e bostanit”. Tri dekada më vonë rezultatet janë të dukshme: Më 1979, Irani i pasur me burime natyrore kishte një GDP (Produkt të Brendshëm) të paktën sa dyfishi i atij të Turqisë, e varfër nga burimet. Sot ai mezi ka gjysmën e produktit të Turqisë. Realiteti brutal ishte që iranianët ia kishin besuar fatet e vendit një njeriu, Khomeini, që kishte harxhuar shumë më shumë kohë duke menduar se si mund të dënohej dikush që kryente marrëdhënie seksuale me kafshë sesa si të drejtonte një ekonomi moderne. Pas vdekjes së tij më 1989, Khomeini u pasua nga lideri suprem i sotëm, Ajatollah Ali Khamenei, i cili u qëndroi besnik vizioneve të Khomeinit për Iranin, përfshi edhe ashpërsinë e tij mbi çështje të mishit (mëkateve). Për Khamenein – i cili thuhet se ka thënë që mbajtja e grave nën “hijab dhe të mbuluara ndihmon që vendi të mos degjenerojë në korrupsion dhe trazira” – shfaqja e bukurisë femërore nuk shihet vetëm si diçka e pafavorizuar nga feja, por si një kërcënim për ekzistencën e regjimit. Khamenei është i bindur se shëndeti i familjes është i lidhur me mirëqenien e Republikës Islamike dhe bukuria e femrës mund ta minojë atë. Edhe pse për shumë njerëz kjo pikëpamje është thelbësisht mizogjinike, Khamenei nuk sheh gratë, por burrat si të pabesueshëm dhe të paaftë t’i rezistojnë tundimit: “Në Islam gratë e kanë të ndaluar të tregojnë bukurinë e tyre në mënyrë që të tërheqin meshkujt apo shkaktojnë fitna [reaksion apo nxitje rezistence]. Shfaqja e pamjeve tërheqëse fizikisht para një burri është fitna … [sepse] nëse kjo dashuri për bukurinë e seksit të kundërt shfaqet diku tjetër përveçse në familje,

www.mapo.al

stabiliteti i kësaj të fundit minohet”. Fjala “fitna” që Khamenei përdor kundër grave të pambuluara, është në mënyrë interesante e njëjta fjalë që ai përdori kundër opozitës dhe lëvizjes së gjelbër kur këta protestuan në rrugë në verën e vitin 2009 kundër rizgjedhjes së Mahmoud Ahmadinejad si president. Mendojeni pak, flokët e grave shihen si tunduese dhe kundërrevolucionare. Madje edhe të ashtuquajturit liberalë në Republikën Islamike, janë prej kohësh të fiksuar në këtë çështje. Abolhassan Bani-Sadr, presidenti i parë pasrevolucionit, i cili ka kaluar tashmë tri dekada si i dëbuar në Francë për shkak të “liberalizmit”, ka thënë dikur se ishte provuar shkencërisht që leshrat e grave lëshonin rreze seksualisht tunduese. (Një satirist Iranian iu përgjigj kësaj thënie me një karikaturë që tregonte një burrë të eksituar keqas ndërsa hante drekë në shtëpinë e një shoku; fajtor për këtë eksitim doli të ishte një qime lozonjare e flokëve të gruas së shokët brenda në “ghormeh sabri”, një gatim tradicional Iranian.) NË DY DEKADAT E FUNDIT, gjenerata e re e grave iraniane ka luftuar dhe një pjesë kanë arritur të lirohen nga mbulesa, por çdo diskutim për ta hequr atë nga përdorimi është i papranueshëm për Khamenein. Duke shërbyer si mbështetës në përplasjen me Amerikën dhe Izraelin, hijabi (mbulesa e grave) konsiderohet shpesh si një nga tre shtyllat ideologjike të Republikës Islamike. “Për zyrtarët e Republikës Islamike hijabi ka një rëndësi të madhe simbolike; është kjo veshje që mban lart digën, duke i bllokuar të gjitha kërkesat e tjera për liri sociale të iranianëve,” thotë Azadeh Moaveni, një shkrimtar irano-amerikan. “Ata mendojnë se nëse lëshojnë pe te hijabi, atëherë ferri mbi tokë dë të shpërthejë; njerëzit do të kërkojnë pastaj të pinë birrë në rrugë dhe të lexojnë romane të pacensuruara. Ata e shohin hijabin si një portë drejt lirisë.” Khamenei thotë se mbulesa e grave siguron që burrat të mos tundohen dhe të qëndrojnë të pastër, por politikat e qeverisë së tij inkurajojnë krejt të kundërtën. Kështu për shembull, për të kënaqur libidon e pandreqshme të meshkujve iranianë, parlamenti i mbizotëruar nga besnikë të Khameneit, ka përkrahur dhe sanksionuar me ligj të ashtuquajturat “martesa të përkohshme”(martesa të kënaqësisë që në persisht njihen si sigheh, kryesisht një formë prostitucioni e pranuar nga shiizmi). Këto i lejojnë një burri të ketë marrëdhënie seksuale me një numër të pakufizuar grash. Një kontratë e tillë martese mund të zgjasë vetëm pak minuta dhe nuk është e nevojshme që të regjistro-

het zyrtarisht. Burri mund ta ndërpresë njëanshmërisht sigheh (martesën me kontratë) sapo të ketë mbaruar punë, por që një grua të fillojë procedura divorci është tmerrësisht e vështirë. Nga ana tjetër, gratë që duan t’i largohen shenjtërisë së martesës së tyre e bëjnë këtë duke marrë parasysh rreziqe të mëdha; duzina prej tyre kanë përfunduar të vdekura me gur për tradhti. Ndërkohë përkeqësimi i ekonomisë së vendit ka çuar edhe në rritjen e prostitucionit të stilit të vjetër, atij që nuk njihet dhe pranohet nga shiizmi. Taksistët e shtrenjtë të Teheranit, kryesisht studentë të punësuar me kohë të pjesshme, shpesh mund të t’i tregojnë këto vajza në rrugë. (Shënim: Martesat e kënaqësisë apo martesat me kontratë pranohen vetëm nga myslimanët shiitë, ato kryesisht konsistojnë në një formë prostitucioni të pranuar nga klerikët. Një martesë e tillë lidhet kundrejt shpërblimit dhe pagesës, dhe për një afat kohor të caktuar. Burri mund t’i japë fund asaj edhe pas vetëm 30 minutash, nëse i paguan gruas tarifën për të cilën është rënë dakord në kontratë. Gruaja nga ana e saj duhet të presë tre muaj nga një martesë e tillë për të lidhur një të dytë. Edhe pse kryesisht shërben si formë prostitucioni, kjo martesë është edhe një mënyrë e shfrytëzuar nga të rinj që nuk kanë mundësi martese apo që nuk duan të martohen. Ka edhe raste kur ajo nuk i përfshin marrëdhëniet seksuale.) “Kur ekonomitë marrin për poshtë, aktivitetet ilegale dhe informale apo edhe rrjetet e paligjshme bëhen gjithmonë e më tërheqëse”, - thotë Pardis Mahdavi, autor i një libri mbi seksualitetin në Iran. “Teknologjia e lehtëson këtë paligjshmëri.” Gjatë drejtimit të Shahut lagjja e famshme me drita të kuqe e njohur si Shahr-e Noe (qyteti i ri), ishte një vend ku humbën virgjërinë pjesa më e madhe e të rinjve iranianë. Sidoqoftë, pas revolucionit drejtuesit e Republikës Islamike menduan se duke ndaluar simptomën do të hiqnin qafe edhe problemin. Por hedhja e kripës së gurit nga minaret nuk funksionoi. “Ata e rrafshuan Shahre Noe duke menduar se kështu i jepnin fund prostitucionit,” më tha një herë një pensionist iranian, “tani i gjithë Tehrani është kthyer në një Shahr-e Noe”. Në mënyrë jo të habitshme natyra së jashtmi e kujdesshme e sjelljes seksuale të Khomeinistëve, ka nxitur perversionin në sjelljet normale seksuale, duke krijuar kuriozitete të rralla mes zyrtarëve iranianë. Omid Memarian, një gazetar që kaloi disa muaj në burgun e tmerrshëm të Evin, për shkak të artikujve të tij kritikë ndaj qeverisë, më ka treguar se hetuesit ishin më të interesuar për jetën e tij seksuale se sa për qëndrimet e tij politike. “Unë përpiqesha t’u përgjigjesha pyetjeve të tyre në terma të përgjithshëm, por ata më ndërprisnin. Ata donin më shumë detaje. ‘Fillo me momentin kur po i zbërtheje bluzën.…’”, kujton ai një moment nga marrja në pyetje. Në një rast ai më tha se ishte tmerruar kur gjatë një seance të marrjes në pyetje ai pa se hetuesi po fërkohej ndërsa e dëgjonte. Vëzhgues amerikanë të politikës – njerëz si Jimmy Suaggart, Mark Sanford, apo Neët Gingrich, sa për të përmendur disa – nuk do të habiteshin nëse u thuhej se ishin pikërisht mbrojtësit më të njohur të tradicionales dhe vlerave konservatore ata që edhe nuk i zbatonin këto tradita. Në një skandal të njohur në vitin 2008, komandanti i policisë së Teheranit i cili kishte për detyrë të zbatonte ligjet anti ves, Reza Zarei, u kap në një bordello me 6 gra të zhveshura (njëra prej tyre e akuzoi se ai u kishte kërkuar që të luteshin zhveshur para tij). E ndërsa një politikan amerikan mund t’ia hedhi një skandali të tillë duke dalë në televizor (psh: Eliot Spitzer), zbulimi i këtij incidenti e shtyu Zarein të tentonte vetëvrasjen ndërsa ishte në burg. Turpi për sjelljet jo të drejta seksuale është përdorur prej kohësh si një formë shantazhi politik nga regjimi. Kur kleriku i famshëm reformist Mohammad Ali Abtahi, ish zëvendëspresident i Mohammad Khatamit, u burgos pas zgjedhjeve presidenciale të kontestuara të 2009, ai i habiti bashkëpunëtorët e tij me një rrëfim mjaft të hollësishëm të gjasme komplotit properëndimor ku ishte përfshirë. Edhe pse askush nuk pati dyshim që rrëfimi i tij ishte marrë me forcë, ndihmësit e tij më të afërt thanë se ajo që e detyroi atë të rrëfehej nuk ishte dhuna fizike apo tortura psikologjike, por një album fotosh të tij në një fole sekrete dashurie në Teheran e cila mesa duket monitorohej prej kohësh. Nga ana tjetër, Republika Islamike nuk është aq e ndrojtur në punë seksi. Ajo gjithmonë e ka përdorur seksin për punë të shtetit. Në një dokument të Wikileaks të lëshuar nga Departamenti i Shtetit, mësohet se një shef irakian fisi Abu Cheffat, i kishte thënë në konfidencë një diplomati amerikan në Bagdad se Teherani në mënyrë efektive po influenconte mbi politikanët e vendit fqinj, të cilët pasi shkonin në Iran për “kujdes mjekësor” u ofroheshin “martesa të përkohshme” me gra iraniane. Mos t’iu shkojë në mend se Cheffat po ankohej për këtë: Ai deklaroi plot gjallëri kur takoi George W. Bush në vitin 2008, se taktika e SHBA duhej të ndryshonte. Jo pa arsye, shpjegoi ai, fuqia e butë e Iranit ishte duke mbytur forcën e SHBA

në Irak. Ndërkohë tre agjentë iranianë që tentuan të vrisnin disa zyrtarë izraelitë në Bangkok shkurtin që kaloi, fotografuan veten në bare dhe plazhe duke shkuar me prostituta dhe pirë alkool. Kur unë pyeta një klerik të rëndësishëm në Teheran se si njerëz të devotshëm të Khomeinit dhe ideologjisë së tij fetare shkelnin ligjet e tij dhe shkonin me prostituta jo myslimane dhe pinin alkool, ai më tha se nuk kishte asnjë pengesë fetare. “Ka klerikë të qeverisë që mund t’u japin atyre leje fetare [mojavez’e Shar’i]”, - shpjegoi ai. “Ata mund ta paraqesin çështjen se sikur të mos shkonin me prostituta apo të mos pinin alkool, do të shiheshin si terroristë dhe do të ngrinin dyshime.” Në thelb, qasja e regjimit të Iranit ndaj seksit është ashtu si filozofia qeverisëse e vendit, e ngritur mbi nevojat e pushtetit. Ky mund ta përdorë seksin në mënyra alternative, për shtypje, joshje e nxitje apo shantazh. Në verën e vitit 2009, kur qindra mijëra iranianë dolën në rrugë për të protestuar kundër rizgjedhjes së Ahmadinejad, shumë protestues u rrahën brutalisht nga paramilitarët e quajtur “Basij”, të rinj me motoçikleta në shërbim të regjimit, të cilëve iu dha dritë jeshile të shtypnin protestën. Siç raportoi akademiku irano-amerikan Shervin Malekzadeh nga Teherani, Basij-it shtyheshin nga një kombinim i pakënaqësisë me frustrimin. “Ata nuk pallojnë; ata nuk pinë, nuk tymosin”, - i tha atij një nga burimet. “Çfarë tjetër do të bënin ata me gjithë atë energji?” Ndoshta momenti më thelbësor dhe më zemërthyes i Revolucionit të Gjelbër ishte vrasja e një protestueseje 26-vjeçare, Neda Agha-Soltan, vdekja e dhunshme dhe e përgjakshme e të cilës u filmua në kamerat e një telefoni dhe u bë ndoshta videoja më e ndjekur në histori. Në një dokumentar për jetën e saj të prodhuar nga HBO, e ëma e Nedas kujton një mesazh nga një vajzë simpatike, pjesë e grupeve paramilitare Basij, e cila i kishte thënë Nedës disa ditë para se të qëllohej nga një snajper: “E dashur, të lutem mos dil jashtë kaq e bukur... Na bëj një nder, mos dil jashtë, sepse burrat Basij vënë në shënjestër vajzat e bukura. Ata do të të qëllojnë”. Ndërsa fytyrat ikonë të Revolucionit të 1979-ës ishin burra të moshës së mesme me mjekër, Neda u kthye në simbolin e lëvizjes disidente të shekullit të 21 në Iran: një vajzë e re, moderne dhe e edukuar. Për shkak të kundërshtimit të saj ndaj regjimit dhe hijabit, ajo është fitna në sytë e regjimit të Khameneit. TRI PRANVERA MË VONË, regjimi iranian përballet me një tjetër rrezik, këtë herë të jashtëm. Ndërsa kryeministri izraelit, Benjamin Netanyahu kërcënon me luftë në mes të vakteve, Pentagoni luan lojë luftash dhe planifikuesit e politikave në Shtëpinë e Bardhë përpiqen të zgjidhin: A është regjimi iranian racional apo irracional? A mund të arrihet të bindet Irani të mos prodhojë bombën përmes negociatave, apo është sulmi mbi fabrikat bërthamore të Iranit i pashmangshëm? Shumë njohës të Iranit thonë se për ta bindur Teheranin që të heqë dorë nga bomba bërthamore, duhet që Uashingtoni të sigurojë Khamenein që Shtetet e Bashkuara kërkojnë vetëm një ndryshim të sjelljes së Iranit dhe jo ndryshim të regjimit atje. Por ajo që këta vëzhgues dështojnë të shohin është bindja e thellë e Khameneit se SHBA planifikon të rrëzojë Republikën Islamike, jo përmes pushtimit ushtarak, por përmes konspiracionit kulturor dhe politik, të infiltruarve që kanë për qëllim fillimin e një revolucioni “kadife” brenda Iranit. Merreni në konsideratë këtë fjalim të tij në televizionin shtetëror në 2005: “Armiqtë e Iranit, më shumë sesa artilerinë dhe armët, po tentojnë të përhapin vlera kulturore që shtyjnë drejt korruptimit moral... Së fundmi lexova në lajme që një zyrtar i lartë amerikan tha: “Në vend të bombave, dërgojuni minifunde.” Ai ka të drejtë. Nëse ata ia dalin mbanë të nxisin dëshira seksuale në cilin do vend, nëse arrijnë të shpërndajnë bashkimin e pakufizuar mes grave dhe burrave, dhe nëse ia dalin t’i shtyjnë të rinjtë drejt sjelljeve lehtësisht të përkulshme para instinkteve, nuk do të ketë më nevojë për artileri dhe armë kundër atij kombi”, - deklaroi Khamenei. Në shkrimet e pakta të Khameneit, ai shpjegon qartë se ajo që ka më shumë frikë nuk janë armët e shkatërrimit masiv, por ato kulturore – më shumë ka frikë nga Kim Kardashian dhe Lady Gaga sesa armët antibunker dhe aeroplanmbajtëset. Me fjalë të tjera, Teherani është i kërcënuar jo vetëm prej asaj që Amerika bën, por prej asaj që Amerika është: një vend i degjeneruar, një fuqi koloniale postmoderne, e cila synon të arrijë hegjemoninë kulturore mbi botën. Strategjia e Amerikës sipas Khameneit, siç ai ka thënë, është: “kërkesa për barazi (seksuale) të femrave.” Fjalët e Khameneit përshkruajnë paradoksin dhe deformimin në Iranin modern. Nëse bombardimet mbi Iran do ta zgjasnin me shumë gjasa jetën e regjimit në guaskë, ky regjim që sheh leshrat e grave si një kërcënim për ekzistencën e tij, është prej kohësh i skaduar. Përktheu nga anglishtja: Vladimir Karaj

E shtunë-diel, 08-09 shkurt 2014

POLITICAL MIND

www.mapo.al

Shkurt prapa a përtej ligjit modeli i të menduarit është ndryshe nga ai i qytetarit të thjeshtë normal, apo i kriminelit abnormal. Ai mendim mund të jetë ose jo normal e deri në psikopatik në rastet e rralla kur politikani ka edhe devijanca psikologjike, por është gjithsesi i ndryshëm nga ai i kategorive të mësipërme.

Pse merremi me politikë, dhe politikani i korruptuar Prof. Dr. Ylli Pango Ndershmëria në politikë. Cilat janë motivet që e shtyjnë njeriun të merret me politikë? Si lind angazhimi politik dhe a ka talent politik a prirje politike? Cili është kuotienti intelektual i politikanit? A vërtet, politikani e kërkon karrigen se vdes nga dashuria për njerëzit e ëndërron të bëhet copë për ta? Të bëhet shërbëtor i tyre? Ç’perspektivë e bukur për jetën e një njeriu! Nëse kjo është pjesërisht e vërtetë, deri në ç’masë për disa politikanë, ky shërbim ndaj popullit jep kënaqësi. E deri në ç’masë është ky i lidhur apo në shërbim të shërbimit karshi vetes? Apo në rastin më të mirë politikani përpiqet për lavdi e përjetësi, duke bërë vepra të mira për njerëzit, por prapë për ego, e në më të keqin rast, qëllimi është për para, lavdi, seks, nënshtrim, pushtet, hakmarrje, dhunë, poshtërim, sundim të të tjerëve…? Mendohet në fakt apriori se politikanët janë më të pandershmit. Prandaj le ta nisim me një lloj avokatie të tyre, përderisa rëndom për politikën flitet vetëm në pozicion prokurori. Nga studimet në vendet perëndimore, rezulton se përqindja e të pandershmëve ndër politikanët nuk është më e lartë se ajo të pandershmëve, ndërmjet farmacistëve, profesorëve, tregtarëve, biznesmenëve (duhet një studim e statistikë e tillë edhe tek ne). Zyrtarët e kompanive, korporatave, bizneseve janë ca më keq në këtë aspekt e sidomos në raport me joshjen nga paraja. Atëherë pse ky opinion për politikanët? Sepse dihet që sapo jepet një lajm për një ryshfet, skandal, lajthitje të një politikani në media menjëherë konkludohet se askujt nuk mund t’i besosh e askënd nuk mund të vlerësosh më në politikë. Por kjo nuk është gjithnjë e vërtetë. (Duhet parë, dhe kjo ka më rëndësi, është më shumë e vërtetë apo e pavërtetë.) Mendohet se fjala “maskara” është ndër fjalët më të përshtatshme për të gjithë politikanët. Për politikën tashmë fjala e përdorur prej shekujsh është “kurvë”. Pra, i bie që kushdo që merret me një punë a profesion tjetër është normal dhe shtresa që ai përfaqëson e nderuar. Kështu p.sh të jesh bankier, biznesmen, nëpunës, është të jesh i nderuar, kurse politikan jo. Shumë-shumë duhet të ta kenë frikën e nga kjo përfiton se të ishte ndryshe, duhet të falimentoje për shkak imazhi. Mjaft që je politikan (paragjykim shtresor). I bie që psikologjia e politikanit është krejt ndryshe nga ajo e çdo njeriu tjetër dhe pikërisht këtë duhet të studiojmë, si krijohet ky opinion për të, sa është ai i drejtë e sa i gabuar, ku gabohet e ku jo, që të kuptojmë politikën, psikologjinë e politikës. Ne pranojmë se çdo shkelës ligji është një njeri me mentalitet e formim të shtrembëruar, dhe nënkuptojmë që njeriu normal që ka frikë të shkelë ligjin është i formuar si qytetar, i shëndetshëm mendërisht dhe njohës e zbatues i mirë i rregullave e ligjeve. A është kjo gjithnjë e vërtetë apo dhe njeriu i zakonshëm ka tundim herë pas here ta shkelë ligjin, por nuk ia mban apo kur e bën kalon në një grup tjetër që emërtohet shkelës ligji a më keq kriminel dhe dënohet. Se duhet pranuar, shkelësit, kriminelët, më pas të dënuarit, vijnë nga të gjitha shtresat e shoqërisë. Ndërkohë politikani është më pranë tundimit të shkeljes së ligjit se vetë pushteti ia jep këtë mundësi, (fonde, favore, privilegje, oferta, ndere, kompetenca), por nga ana tjetër është më komod ta kapërcejë pa i hyrë gjemb në këmbë shkeljen e ligjit. Kjo sepse njohjet, pushteti, fuqia e postit e bëjnë të manovrojë, të blejë a kërcënojë ata që

mund ta padisin a dënojnë, duke filluar nga dëshmitarët e thjeshtë e deri te gjyqtarët, të përdorë metoda të pushtetit dhe kjo duhet të jetë ajo që e bën më të urryer ndofta: shkelje e korrupsioni bëjnë dhe të tjerët, por politikanët dënohen më rrallë ose shpesh shpëtojnë duke ia hedhur paq. Kësisoj duhen analizuar e vlerësuar psikologjikisht, kontradiktat, rrëshqitjet, shkeljet dhe inkonsistencat e mendimit të politikanit, edhe si një derivat i vetë punës që kryen ai, si raste më të shumta tunduese krijuar nga vetë profili i punës së tij, por jo si justifikim natyrisht. Po të kihet parasysh kjo, do të kemi një analizë më të qartë të mendjes politike dhe do mund t’i kuptojmë më mirë edhe veçoritë e veprimit politik… Mendësia e politikanit dhe mendësia e të tjerëve. Mendësia e politikanit, tiparet e të menduarit e mentalitetit të tij, janë kryesisht karakteristika të fituara. Pjesa më e madhe e politikanëve janë “normalë” përpara se të fillojnë politikën (përjashtim bëjnë kriminelët e kamufluar që ia hyjnë politikës apo njerëzit që bota e krimit arrin t’i promovojë e fusë në politikë për interesa të saj). Pra mbi bazën e fakteve, më të prirur jemi të besojmë se në formimin e mendësisë së politikanit, mënyrës së tij të të menduarit, ndikon mjedisi rrethues, profesioni i tyre, të tjerët, sesa tipari i trashëguar gjenetik. Natyrisht, kur trashëgimia është e tillë që ndihmon në zhvillimin e tipareve politike negative, politikani shfaqet më shpejt e më spikatur si i tillë, në sensin negativ të fjalës. Kështu një njeri me origjinë a prejardhje familje ku dhelpëria, mashtrimi, dredhia si tipare janë të trashëguara, do të spikasë më shumë si politikan i rafinuar e do të bëhet më shpejt i tillë. Njerëzit shpesh e konsiderojnë politikën si zanat, si shërbim i specializuar, një profesion ashtu si dhe ata të mësuesit, mjekut etj. Atëherë nëse thelbi i profesionit të mësuesit është të mësojë të tjerët, e mjekut të shërojë, e për rrjedhojë tek ata formohen tipare të të menduarit tipike për ta, (humanizmi p.sh tek mjeku i vërtetë), pyetja shtrohet se cili është ai element bazë i këtij profesioni që ndikon më shumë në krijimin e mentalitetit të politikanit? Përgjigja është një: e gjithë shoqëria njerëzore funksionon e është e lidhur me zbatimin a detyrimin e zbatimit të ligjit. Qytetari i zakonshëm që përbën shumicën jeton brenda ligjit. Krimineli thyen ligjin e jeton jashtë tij. Politikani është i ndryshëm nga këta: ai shpesh jeton përtej apo fshihet prapa ligjit. Janë relacionet me ligjin pra që i bëjnë të ndryshme këto tre kategori, pra dhe shprehitë, zakonet, mënyrat e të menduarit, mentaliteti që përftohen janë të lidhura e rrjedhin rrënjësisht nga qëndrimi ndaj tij, raportet me të. E përbashkëta e të tria kategorive, kriminelit, njeriut të zakonshëm dhe e politikanit, është nevoja për të jetuar a ndryshe për të bërë një jetë sa më të mirë. Kjo është dhe zanafilla e të gjithëve. Të gjithë prodhojnë diçka, shërbime a të mira materiale e për rrjedhojë të gjithë janë të detyruar të kenë të bëjnë me ligjin, të pajtohen me rregullat e tregut, shoqërisë, ligjin në fuqi. Njerëzit në përgjithësi nuk shqetësohen për ligjin përsa kohë ai favorizon a nuk i pengon aktivitetet e tyre. Në rast se ndodh e kundërta, njerëzit priren ta ndryshojmë a rregullojmë ligjin-për të vepruar a jetuar në mënyrë më të për-

shtatshme komode brenda tij-thjesht sepse kjo është mënyra më e mirë për të funksionuar në shoqëri. Mbi këtë bazë krijohen disa modele të menduari të përshtatshme ose rregulla sjellje që duken si principe të pandryshueshme. P.sh njerëzit e zakonshëm që konsiderohen “normalë” e që përbëjnë shumicën thonë se “rruga më e mirë është ndershmëria”. Është a jo e vërtetë kjo, përvoja tregon se nëse njerëzit janë të pandershëm me kolegët, shokët, partnerët, klientët, të tjerët, herët ose vonë, humbasin favoret, bashkëpunimin, mbarëvajtjen e biznesit, e kolegëve, klientëve etj., e kjo e bën jetën e tyre më të vështirë. Kështu shitësi, kasapi, biznesmeni, etj., kuptojnë se jetojnë në një botë kompetitive që i detyron të japin sa marrin, dhe përtej kësaj nevoje rrjedh edhe principi i sipërpërmendur, “për të bërë një jetë brenda ligjit. Ndërkohë që në botën kriminale kjo merr të tjera forma. Njerëzit e botës së krimit, ,p.sh duan t’u marrin pasurinë të tjerëve, të vjedhin pasurinë publike a private, etj., duke i shpëtuar ligjit. Ndërkohë që në një grup tjetër bën pjesë aristokracia e kësaj bote dhe këtu përfshihen politikani, menaxheri, bosi, shefi, etj. Ata veprojnë nën mbrojtjen politike. Mes tyre ka gjithashtu mjaft të korruptuar por ata janë me status të lartë se kalojnë me sukses minimumet e rreziqeve dhe mbrohen nga politika. Krimineli ka parim bazë ‘merr e ik’, dhe nuk sheh ndryshim moral mes mënyrës së vet të bërjes së jetës dhe asaj të qytetarit të zakonshëm apo politikanit. Çdo ndërmarrje për të është një

dallavere, mashtrim, që ndryshon vetëm në aspektin që disa forma dallaveresh janë legale e çfarë jo (p.sh kur ndërrohen partitë në pushtet, ai thotë që ndryshojnë padronët e drogës, por lufta kundër saj kurrë nuk ndryshon rrënjësisht). Kështu mendon ai. Një shembull tipik është ai i policit a pushtetarit në makinë, mënyra sesi ai del përtej ligjit e shkel rregullat. Përse? Përveç përfitimeve, në raste të veçanta është edhe kënaqësia, ndjesia e të qenit mbi të tjerët, ndryshe syresh dhe shfrytëzimi i pushtetit. Ku ndryshojnë këta nga dy kategoritë e tjera? Thjesht se janë më të prirur për të patur një pushtet sa më të madh mbi të tjerët, madje dhe mbi kriminelët e të zakonshmit. Biznesi i vetëm i disa pushtetarëve është ushtrimi i monopolit të forcës, shtrëngimit, që ai gëzon. Këtu po t’i rikthehemi asaj që thamë, ndonëse ne shpesh e shohim si zanat politikën e profesion atë të politikanit, kjo në thelb nuk është e vërtetë. Kjo sepse asnjë nga shërbimet që rregullon botën tonë nuk merr përsipër të menaxhojë a rregullojë gjithë shërbimet e tjera, mjeku p.sh nuk mund të komandojë edhe rregullimet e makinave. Çdo profesionist ose jep shërbime të një lloji të caktuar ose merr shërbime specifike nga të tjerë. Kurse qeveria, politika, politikanët, nga ana tjetër janë krejt jashtë kompeticionit dhe lulëzojnë, progresojnë, përfitojnë jo në proporcion me shërbimin që kryejnë, por në proporcion me pushtetin që zotërojnë, a përdorin. Ata pretendojnë se i ofrojnë të gjitha shërbimet, mund të jenë ministra fjala vjen të çdo fushe, të japin ide, menaxhojnë si kryedrejtues, vendosin ligje për çdolloj fushe, apo të drejtojnë çdo aspekt të jetës së vendit. Të kenë p.sh në dorë bizneset mbarë, tërë nivelet e arsimit, çdo lloj shërbimi shëndetësor, etj. Në një kohë që mund të mos jenë aspak specialistë të asaj fushe që drejtojnë, dhe madje ta justifikojnë këtë me shprehjen që është prodhim puro i politikës: ”Drejtuesi është politik, anën teknike e mbulojnë të tjerët”. Përfytyroni sa mirë do e drejtojë shëndetësinë një mësues apo raste të tjerë. Ndërkohë njerëzit normalë presin nga qeveria një punë të ngjashme me atë që kryen një zyrë a zyrtar që punon me eficencë e pa gabime. Por qeveritarët përgjithësisht nuk veprojnë kështu dhe njerëzit nuk marrin përgjigje të përditshme as imediate për problemet e tyre. Kjo sepse eficenca në biznesin publik nuk matet me efektet e sjelljes së një dite, apo nuk është direkte. Përfitimi i këtij biznesi, merret një herë në disa vjet me pollet a votimet dhe politikanët përgjithësisht punojnë për këtë. Ne flasim për teori ekonomike, objektiva ekonomike, perspektivë ekonomike, në aspektin e aktivitetit që kryen qeveria, por qeveritë në përgjithësi, mbi të gjithë zërat ekonomikë që njohin, në krye venë atë që i sjell, që i mban politikanët në pushtet apo që mund t’i nxjerrë ata jashtë tij. Votuesi mendon se voton për një princip a politikë të caktuar, por jo. Politikani e di më mirë se për çfarë ka votuar ai. Shkurt prapa a përtej lig jit modeli i të menduarit është ndryshe nga ai i qytetarit të thjeshtë normal, apo i kriminelit abnormal. Ai mendim mund të jetë ose jo normal e deri në psikopatik në rastet e rralla kur politikani ka edhe devijanca psikologjike, por është gjithsesi i ndryshëm nga ai i kategorive të mësipërme.

E shtunë-diel, 08-09 shkurt 2014 www.mapo.al

esse Rudolf Marku

Krijues në kohën e kolerës 1. Rastësisht, para disa ditësh lexova një shkrim të poeteshës së talentuar, romancieres dhe botueses Flutura Açka. Ishte shkruar dhe dërguar nga Holanda, ku autorja e mirënjohur jeton prej disa vitesh. Vetë shkrimi qe një shprehje respekti dhe një kujtesë për 70-vjetorin e shkrimtarit tashmë të njohur Fatos Kongoli. Shkrimi, siç dhe pritej të ishte, nisur nga emri i autores, binte në sy për nga eleganca dhe nga mirësia e jashtëzakonshme me të cilën qe shkruar, tipare këto, sidomos ai i dyti, të rralla dhe jo lehtësisht të gjetura në ambientet letrare tonat. Flutura Açka na kujtonte ne të gjithëve se 70-vjetori i një shkrimtari të mirënjohur është një çast kur kujtesa jonë duhet të qe në gjendje alerti. Gati një shekull më parë, një poet amerikan na këshillon se kur të ndeshim gjatë leximeve tona një vepër të mirë letrare, një roman a tregim, a një poezi të vetme të bukur, a kur shohim papritur një njeri të mirë në rrugë, duhet të ndalemi që të përgatitemi që të kemi kohë e të vështrojmë mirë dhe me kujdes, sepse jemi para diçkaje të rrallë. Krijimtaria artistike dhe letrare është, para së gjithash, krijimtari shpirtërore dhe intelektuale. Dhe ajo që ka të bëjë me shpirtin dhe intelektin nënkupton një dozë më të madhe mirësie. Vladimir Myrtezaj është një piktor i talentuar shqiptar, me një emër tashmë të njohur e të pranuar si njëri ndër piktorët avangardë të post-socrealizmit. Shoh në të njëjtën gazetë ku ishte botuar shkrimi i Flutura Açkës, një përkujtimore prekëse të Vladimir Myrtezajt për përvjetorin e vdekjes së shkrimtarit humorist Paulin Selimi. E di se sa të vështirë e kanë përgjithësisht piktorët për të manovruar me fjalën, po aq sa dhe shkrimtarët për të bërë piktura. Por shkrimi i piktorit Vladimir Myrtezaj më çudit për elegancën e frazës, për rrjedhshmërinë e sintaksës dhe për qartësinë maksimale të shprehjes. Ndoshta ngase sinqeriteti dhe ndjenja janë sintaksë dhe stilistikë njëherësh? Më vonë lexoj një tjetër shkrim të po këtij piktori për Danish Jukniun, për një piktor që gjatë gjithë jetës së vet i pat pasë në proporcion të drejtë mos-njohjen zyrtare me talentin... Nëse shkrimet e Myrtezajt qenë një e papritur e këndshme, një shkrim analog i poetit, romancierit dhe përkthyesit Visar Zhiti për Gjosho Vasinë, njërin ndër figurat më të dashura e më të respektuara të Shkodrës, qe një shkrim i pritur, “i paralajmëruar” -siç kanë preferencë të shprehen gazetarët, duke perifrazuar titullin e një tregimi të Markezit,- sa kohë që Visar Zhiti është i mirënjohur për dashamirësinë dhe fisnikërinë e vet...Po kështu vetvetiu më vijnë ndërmend dhe shkrimet plot dritë mirësie të Mehmet Krajës për romanet e Zija Çelës dhe studimet tërë përkujdesje dhe vëmendje estetike të Ali Aliut. Më bëjnë përshtypje të thellë këto shkrime, sa kohë që krijuesit shqiptarë kanë dhënë prova se nuk janë aq dashamirës me njëri-tjetrin, dhe se ata janë ndoshta të vetmit krijues që nuk kanë një godinë a disa godina të tyret si kolegët e vet kudo në botë, ku të mund të mblidheshin dhe të diskutonin për një vepër të botuar, a ku të mund të ekspozonin punimet më të fundit të një piktori a të një skulptori. Mendoj se e gjitha kjo ka ardhur jo vetëm nga tradita fatkeqe e stabilizuar e arrogancës dhe mospërfilljes së politikanëve dhe zyrtarëve ndaj artit, në kundërshtim me sensibilitetin që politikanët kanë ndaj biznesit dhe materies

(sidomos kur materia është e personifikuar në formën e vlerave monetare), por dhe nga mosdashjet mes vetë krijuesve. Grindjet, zilitë, mungesa e një solidariteti profesional (ajo që në Mesjetë, kohë e cila sot pranohet se nuk paska qenë aq e errët sa ç’e kanë përfytyruar mendjet skematike të klasit të katërt, quhej esnafi profesional, the Charter), kanë bërë që politikanët dhe pushtetarët ta kenë patur më të lehtë qërimin e hesapeve me krijuesit e vërtetë, të cilët përgjithësisht konsiderohen si jo aq të dëshirueshëm dhe të mirëpritur në festën e madhe të politikës. Kidnap-i në mesin e ditës i Godinës së Lidhjes së Shkrimtarëve dhe të Artistëve dhe pafuqia e krijuesve për ta mbrojtur të drejtën e Godinës së tyre, flet jo vetëm për një përçarje mjerane të krijuesve shqiptarë, por dhe për gjendjen e tyre intelektuale po aq mjerane! 2. Është viti 1974, a ndoshta viti 1976. Ata që kanë jetuar gjatë, mund ta dinë se këto vite janë dhe vitet më të errëta në historinë e Shqipërisë. Diktatori sheh kudo komplote kundër tij. Godet kundërshtarët politikë, të cilët në fakt i ka dhe miqtë më të mirë. Shqipëria është shtet policor. Nuk është rastësi që në Kamboxhian e Khmer Rouge dhe në Korenë e Veriut ambasadat shqiptare janë më të privilegjuarat. Ambasadori francez në Pnom Pen i lutet Ambasadorit shqiptar që t’i gjejë një pako aspirina, sepse privilegjin e blerjes së aspirinave e kanë vetëm punonjësit e Ambasadës shqiptare! Djalit të diktatorit të Koresë së Veriut, i cili do të zëvendësojë në mënyrën më oborrtare pas disa vitesh të atin, i lejohet besueshmëria që të luajë basketboll vetëm me fëmijët e Ambasadorit shqiptar! Sadam Hussein, gjatë një interviste, i deklaron shkrimtarit anglez, Graham Green, se politikani që admiron më shumë është diktatori shqiptar dhe se nuk kalon asnjë natë të vetme pa ëndërruar që të bëhet si ai. Po t’i besojmë biografisë zyrtare të Marshallit Tito, sa herë që ai ndjehet i mërzitur dhe i stresuar, thërret në zyrën e vet Sekretarin ideologjik dhe i thotë t’i tregojë për fjalimet e fundit të diktatorit shqiptar. Qesh me lot, sidomos nga pjesët sharëse ndaj atij vetë. Është e vetmja mënyrë për t’u zbavitur, deklaron Marshalli Tito. Është i vetmi burim humori që ka mbetur në Ballkan! Por ajo që për të tjerët përbën humor, tek ne është paranojë dhe marrëzi e frikshme. Pikërisht në atë kohë, në Lidhjen e Shkrimtarëve, në një nga plenumet e saj, një poezi e imja e shkruar në moshën 18-vjeçare, me titullin “Lidhjet e mia me Natyrën”, kritikohet për gabime ideologjike. Dhe për asnjë lloj koincidence, në njërën ndër gazetat më të njohura, botohet një shkrim në një faqe të plotë gazete: “Tetë vargje, tetë gabime ideologjike”- një recension për vëllimin tim të parë poetik. Recensioni në fakt ishte një dacibao agresive dhe fundosëse kundër një libri poetik. Kritikoheshin këngët e muzikës së lehtë, pikturat, poezitë, përkthimet, profesorët e universiteteve. Absurdi kishte arritur deri aty saqë ushtarakët të cilët kishin studiuar në Shkollat Militariste të Rusisë staliniste të konsideroheshin liberalë. Kritika e bërë në një Plenum dhe kritika e përforcuar në një faqe gazete nuk më ndihmonin aspak. Provinca ku jetoja kishte zyrtarë të shquar për injorancën e vet agresive. Mikun tim, Ndoc Gjetjen, e kishin kritikuar në një mbledhje partie të ndërmarrjes për “paturpësinë se guxonte të mësonte gjermanisht, dmth gjuhën e nazistëve”...Ndodhesha në një

gjendje dëshpërimi të thellë kur dikush më thotë se shkrimtari Ismail Kadare është ndalur në Lezhë dhe kërkon që të më takojë. Kadare pranohej si talenti më i madh i letrave dhe artit shqiptar, dhe çdo krijues e kishte ëndërr takimin me të. Vetë ai shihej si shkrimtari më problematik i letërsisë, dhe dy romanet e tij “Kronikë në Gur” dhe “Dimri i vetmisë së madhe” përfliteshin si vepra që kanë shqetësuar gjumin e diktatorit. Në Mbledhjet e Partisë emri i Kadaresë shqiptohej si blasfemi... Por dhe ata që e shanin, e pranonin me keqardhje se ishte një talent i pamohueshëm. Talent, por ç’e do, nuk ka qartësi ideologjike...Nuk ka partishmëri!.. Nuk ka hero pozitiv... U takuam në një klub banal, buzë lumit Drin, një klub plot tym dhe britma zëlarta. Biseda u bë për letërsinë dhe për qytetin provincial ku jetoja, për librat që lexoja dhe për poezinë. Më këshilloi që të tregohesha tepër i kujdesshëm. Pas pak, Kadare më thotë se i duhej të largohej. Më la përshtypjen se nxitonte që të arrinte një orë e më parë në shtëpinë e vet, në Tiranë. Larg, sa më larg provincave Çehoviane!... Largimi i tij vetëm sa ma shtoi zymtësinë dhe vetminë. Ca njerëz që na kishin parë të ulur në një tavolinë filluan të më pyesnin për bisedën tonë. Isha mësuar me kureshtjen provinciale që përmbante së bashku ligësi, provokim, zili dhe ndonjëherë, rrallë, shumë rrallë, dhe mirëdashje, por një mirëdashje plot keqardhje... Pasdreken e po asaj dite, pranë shtëpisë sonë, më ndal në rrugë P.Nika, që ishte dhe ndihmësi administrativ i Sekretarit të Parë të Rrethit. Ishte dhëndër i lagjes dhe kësisoj sillej me ndjesinë e familjaritetit të njeriut të afërm. Më thotë: “A e di se Ismail Kadare ka ardhur dhe ka takuar Sekretarin e Parë, shokun M? Dhe a e di përse? Vetëm e vetëm për të mbrojtur ty…”. Dhe më tregon se si Kadare i kishte thënë Sekretarit të Parë që ta injoronte kritikën e bërë ndaj meje në shtyp, si kritikë sektare...Kishte folur gjysmë ore me fjalët më dashamirëse. Duke e ditur mirë agresivitetin e provincës, por dhe psikologjinë e nënshtrimit qyqar të saj ndaj njerëzve që vinin nga Tirana, si të thuash, nga Qendra, nga Lart, ai kishte ardhur vetëm e vetëm që të më dilte zot, që të më mbronte ...Dhe ajo që më shtangu qe fakti se gjatë takimit tonë nuk më kishte thënë asnjë fjalë për qëllimin e vizitës së tij. Dhe as që ma ka përmendur kurrë as dhe më vonë, kurrë, sikur ajo mbrojtje e tij në ato kohëra të vështira të mos ketë ndodhur asnjëherë...Dhe një fisnikëri e pa-artikuluar dhe e pathënë është një fisnikëri që peshon më shumë se çdo mirësi tjetër në këtë botë. 3. Në librarinë e Chelsea-it lexoj një libër, botim i shekullit 18, i satiristit të njohur romak, Aulus Persius Flaccus, një botim me një përkujdesje të jashtëzakonshme, me gërmat sikur të qenë piktura në vetvete, me hapësirë mes gërmave dhe me një teknikë printimi që ka humbur në ditët tona ku përkushtimi i tepërt ndaj librave quhet bjerrje kohe. Parathënia është bërë nga përkthyesi i autorit romak, William Drummond, që në kohën e vet ishte një njohës i shkëlqyer i latinishtes dhe njëkohësisht anëtar i Parlamentit anglez (asokohe në Europë tolerohej gabimi i pafalshëm sot, që anëtarët e Parlamentit të njihnin latinisht dhe greqishte të vjetër)...Siç dihet, Persius është një poet satirist që jetoi në kohërat e turbullta të perandorit Neron, dhe shpesh edhe admiruesit e tij të mëdhenj (siç është Casaubon) ankohen për sti-

Më bëjnë përshtypje të thellë këto shkrime, sa kohë që krijuesit shqiptarë kanë dhënë prova se nuk janë aq dashamirës me njëri-tjetrin, dhe se ata janë ndoshta të vetmit krijues që nuk kanë një godinë a disa godina të tyret si kolegët e vet kudo në botë, ku të mund të mblidheshin dhe të diskutonin për një vepër të botuar, a ku të mund të ekspozonin punimet më të fundit të një piktori a të një skulptori.

lin e tij të errët dhe sidomos për kompozicionet poetike fragmentare dhe ndonjëherë për fjalitë dhe vargjet e lëna përgjysmë. Por ja që Drummond, një njeri i shekullit 18, përpiqet në çdo fjali të veten ta justifikojë duke e kuptuar poetin romak. “Të mos harrojmë, - shkruan ai, - se Persius jeton në kohën e Neronit, dhe megjithatë ai guxon që të tallet me krimet dhe marrëzitë e Neronit. Nuk është pak. Ndonjëherë duke i bërë një elozhe taktike diktatorit, me qëllim që të fitojë lirinë për ta ekspozuar më shumë krimin. Po ta vësh re, Persius bëhet i errët dhe retiçensionist vetëm atëherë kur shkruan për Neronin dhe kur ekspozon marrëzitë e tij. Në shkrimet e tjera është i qartë dhe fluid. Persius-it i duhet që të flasë me gjysmë fjalish që t’i shpëtojë vëmendjes së despotit të çmendur”. Lexoj fillimin e Persius-it- O curas hominum! Quantum est in rebus inane!- dhe më duket poeti me shpirtin më bashkëkohës. I kthehem prapë parathënies së Drummond dhe më godet arsyetimi i tij në shekullin 18: Është e vërtetë se poezia e Persiusit, ne lexuesve të kohës sonë na tingëllon ndonjëherë e vrazhdë, vargjet e tij nuk e kanë qartësinë dhe limpiditetin maksimal, dhe ai vetë nuk është Horaci...Por të mos harrojmë se një monedhë e vjetër, e gjetur në një gërmim arkeologjik, duhet që të pastrohet e të lëmohet me kujdesin më të madh që ta rifitojë shkëlqimin e parë...Poezia e Persius-t i ngjan një përroi që është i rrëmbyer dhe i vrullshëm, kështu që ajo që na duket fragmentarizëm tek poezia e tij është vetëm përthyerja e ujit, spërkatja e ciklave të ujit në zbritjen e përroit të rrëmbyeshëm”. Prekem nga kjo përkujdesje e një autori jo aq të njohur anglez, William Drummond, për një autor tjetër, romak, që ka jetuar të paktën nja 2000 vite më parë nga ai vetë. Por distanca kohore nuk e pengon që Drummond të përpiqet që ta kuptojë e ta justifikojë kolegun e vet 2000-vjeçar. Prekem sidomos kur ai shkruan në fundin e parathënies: Nuk mund ta përfundoj këtë parathënie, pa u ankuar për vdekjen e parakohshme dhe mizore të Poetit romak. Vdekja duhej ta kishte kursyer poetin, veprën e të cilit sapo e kam përkthyer, edhe për një arsye tjetër veç asaj njerëzores, që t’i jepte kohë atij vetë që të shkruante dhe t’i jepte një përsosmëri më të madhe veprës së vet”. Prekem nga ndjesia e solidaritetit mes dy njerëzve të ditur me një humnerë kohore dymijëvjeçare. Anglezi Drummond flet për vdekjen e Persius-it sikur të qe fjala për vdekjen e një djaloshi në Londër, me të cilin ai ka bërë shkollën dhe kanë ndarë ditë përditë së bashku të njëjtat vlera intelektuale dhe njerëzore. Dhe nuk kam se si të mos mendoj, në mënyrën më të pashmangshme, gatishmërinë e gjykueshmërisë së rreptë për shkrimtarët tanë, atë gatishmëri kokëforte për të mos i kuptuar ata dhe kohën e tyre kur kanë jetuar, madje edhe kur kjo kohë është e njëjta kohë edhe e atyre, gjykuesve të rreptë. Mendoj në mënyrë të pashmangshme për mungesën e thellë dhe fyese të solidaritetit mes krijuesve shqiptarë, për hakërrimin dhe kthetrat që i tregohen shkrimtarit me shpifje dhe përbaltje dhe moskuptim të qëllimtë. Aq sa dhe një fjalë e vetme e mirë për një shkrimtar, madje dhe për një shkrimtar si Kadare që është i pranuar botërisht si njëri ndër shkrimtarët më të mëdhenj të kohës, dhe i cili duhej të qe aq i pandjeshëm ndaj fjalëve të mira, sa ç’është deti ndaj piklave të shiut, na bëjnë që të ndalemi dhe të shohim përreth, sikur të kishim parë një fenomen të rrallë e të jashtëzakonshëm. Fenomenin e mirësisë në një kohë shqyerjesh, të denjë për portrete të natyrës së Hieronymus Bosch.

E shtunë-diel, 08-09 shkurt 2014

Fjalëkryqi klasik 1

22 24

23 28

Fjalëkryqi klasik është një nga lojërat enigmatike më të përhapura në botë. Fjalëkryqet e para filluan të botoheshin që në shekullin e XVIII dhe vazhdon të jetë e preferuar edhe në ditët e sotme.

Koha e fillimit ____:____ Koha e mbarimit ____:____

Bakshish nga 5.000 dollarë Tri kameriere të një restoranti në Illinois të SHBA-ve i ka prirë fati, pasi një grua ua ka dhënë nga një bakshish të mirë. Amy Sabani, Amber Kariolich dhe Sarah Seckinger kishin biseduar me njëra-tjetrën rreth vështirësive financiare dhe ëndrrave të tyre, ndërsa njëra nga to i kishte shërbyer një klienteje, identiteti i të cilës nuk është bërë publik. Pasi ka ngrënë ushqimin, ajo është çuar dhe ua ka shkruar një çek në vlerë prej 15.000 dollarësh, nga 5.000 për secilën – njofton ABC7Chicago.com. “Merrni paratë, Zoti më ka dërguar t’ju ndihmoj”, u ka thënë ajo dhe ka shkuar. Vajzat janë shprehur mjaft të kënaqura me gjestin e saj duke thënë se ato para do t’u ndihmojnë shumë.

Horoskopi i ditës

Horizontalisht:

1. Aparat që shërben për të matur fuqinë e rrymave të dobëta elektrike. 10. Komuniteti Europian. 13. Instituti Informatikës. 14. Male që ndajnë Europën nga Azia. 15. Bardhyl i letërsisë shqipe. 17. Vegël muzikore me tre tela, e ngjashme me çiftelinë. 19. Pajime në mes. 20. Holyfield, boksier i njohur amerikan. 22. Vijë e drejtë që bashkon një kulm të trekëndëshit me mesin e brinjës përballë tij. 23. Departamenti Marketingut. 24. Vegël bujqësore. 28. U rrëzua. 29. Ndjekja e kafshëve të egra. 32. Ata që dilnin kundër fesë së krishterë. 34. Pemë frutore. 36. Kadare, shkrimtare. 37. Vikena e njohur e këngës. 39. Ndërmarrje Industriale. 40. Teodor, shkrimtar i njohur amerikan. 42. Industria Ndërtimit. 43. Lufta Çlirimtare. 45. Janë në fillim të ekspeditës. 46. Kosova në makina. 47. Minder, ose... 49. Faza e zhvillimit të larvave të disa insekteve, kur ato mbështillen me një cipë me fshikëz. 51. Tërësia e çështjeve që shtrohen për t'u shqyrtuar. 52. Mjet transporti.

1. Kallëzim popullor për një ngjarje të së kaluarës, për një figurë historike etj., që mund të ketë një bazë të vërtetë, por që është shtuar e zbukuruar nga fantazia e popullit. 2. Që shtrihet në vijë të drejtë. 3. Barrelë e ndërtuar me mjete rrethanore. 4. Bukuri. 5. Ar francez. 6. Vend i pjerrët a tokë që zbret shkallë-shkallë si brezore. 7. Spiropali e doganave. 8. Tregu Europian. 9. Lëndë anestezike. 10. Prekja nga një sëmundje. 11. Fund në Angli. 12. Që bëhet sa për t’u dukur, sa për sy e faqe. 15. Notë muzikore. 16. Gjo Luli, luftëtar patriot. 18. Pjesëtar i një organizate. 21. Vegël e madhe prej druri për të endur pëlhura. 25. Mbeturinë e kohërave të lashta. 26. Ndjenjë keqardhjeje që i lind dikujt për një punë a veprim të gabuar që ka bërë. 27. I ka marina në mes. 30. Qytet në Greqi. 31. Hidrocentral, sigla. 33. Pemë frutore. 34. Qytet në jug të Italisë. 35. Agjensi Monetare. 37. Bojë për flokët. 38. Romeo, markë makine. 41. Pjesë e një drame. 44. Pije e ngrohtë. 48. Burreli në makina. 50. Mavi pa të forta.

9 6

4 6

2 5

7 4

6 7 8 8

3 2

1 1 5 6

8 2 3

9 5

1 7

Plotësoni vendet bosh në mënyrë që çdo rresht e kolonë të ketë numrat nga 1-9.

7 1 7

6 3

DASHI (20/III-20/IV)

DEMI (21/IV-20/V)

Do e zgjidhni problemin qe iu kishte dale ne çift kohet e fundit dhe do ndiheni disi me te qete gjate kësaj dite. Dialogu do rivendoset serish. Beqaret nga ana tjetër do kenë takime drithëruese nga te cilat do lindin dashuri te mëdha. Ne planin financiar nuk do ketë vështirësi edhe pse do iu duhet te kryeni patjetër disa shpenzime te mëdha.

Do keni disa incidente te vogla ne çift gjate kësaj dite dhe për këtë arsye do mërziteni paksa. Mundohuni t’i mendoni gjerat me pozitivizëm dhe jo te parashikoni gjithmonë me te keqen. Beqaret do pëlqehen mjaft për sensin e tyre te humorit dhe për thjeshtësinë. Mund te ndodhin edhe gjera te jashtëzakonshme sot.

BINJAKET (21/V-20/VI)

GAFORRE (21/VI-22/VII)

Çiftet qe kane pasur vështirësi do kujdesen se tepërmi për ta përmirësuar situatën dhe për ta kjo do jete çështja me e rëndësishme. Bashkëpunimi me njeri-tjetrin do jete i madh. Për beqaret do jene me te favorizuara dashuritë e mëdha sesa flirtet apo aventurat kalimtare. Ne planin financiar duhet te merrni masa dhe ta frenoni veten për shpenzimet.

Te dashuruarit do afrohen edhe me tepër me njeri-tjetrin dhe do kalojnë momente te mrekullueshme se bashku. Nga ana tjetër beqaret do kenë takimin me te shumëpritur dhe jeta do iu ndryshoje për mire. Shfrytëzojeni ditën deri ne maksimum. Financat do jene delikate, prandaj mire do jete te hiqet dore nga shpenzimet e tejskajshme.

Vertikalisht:

Sudoku | nivel mesatar

6 8 3

Koha e fillimit _____:____

1 7

Koha e mbarimit ____:____

Numërkryq

LUANI (23/VII-22/VIII)

Ata qe janë ne një lidhje vërtet do kenë debate dhe vështirësi, por ne mbrëmje gjithçka do qartësohet. Te dy do tolerojnë dhe do hapin rruge. Beqaret do kenë shume takime interesante megjithatë ata do jene te pavendosur te bëjnë zgjedhjen e duhur. Mos humbni kohe kot sepse askush nuk iu pret ne përjetësi. Financat do jene goxha te paqëndrueshme. Kujdes!

PESHORJA (23/IX-22/X)

Çështjet e zemrës nuk do shkojnë me se miri gjate kësaj dite, megjithatë duhet thënë se do i merrni gjerat me qetësi dhe nuk do nguteni te merrni vendime ekstreme. Beqaret nuk do dëshirojnë te ndryshojnë status dhe për këtë arsye nuk do pranojnë as te njihen me persona te rinj. Ne planin financiar çdo gjë do shkoje me se miri. Mund te kryeni edhe ndonjë shpenzim me tepër.

Gjeni figurën duke bashkuar pikat 5

Plotësoni tabelën me numrat e dhënë!

Ngjyrosni pjesën me pikë dhe zbuloni figurën

Numra me 3 shifra: 020, 022, 145, 223, 415, 425, 437, 473, 485, 521, 615, 643, 689, 874, 912, 965. Numra me 4 shifra: 0015, 0326, 1110, 1145, 1147, 3598, 5138, 5485, 5521, 5632, 6359, 9342. Numra me 5 shifra:

00151, 06251, 31098, 40508, 44278, 50150, 52015, 54249, 54447, 75086, 82214, 89658. Numra me 6 shifra: 015498, 167515, 212190, 249606, 412914, 442080, 455124, 484840, 510553, 553561, 745263, 806585, 851647, 965210.

SHIGJETARI (22/XI-21/XII) Nëse marrëdhënia ne çift ka qene e mire këto kohe dhe komunikimi nuk ka humbur, dita e sotme do jete pozitive. Nga ana tjetër nëse keni pasur vështirësi situata do vazhdoje te mbetet delikate. Kujdes me xhelozinë. Beqaret do kenë takime te shumta me persona qe vërtet ia vlejnë t’i kesh pranë. Ne planin financiar duhet te merreni me tepër me menaxhimin e te ardhurave.

UJORI (20/I-19/II)

Gjeni 10 ndryshimet

www.mapo.al

Do keni debatet te forta me partnerin tuaj gjate kësaj dite. Secili prej jush do ketë idetë dhe mendimet e veta dhe do kërkojnë te dale e tija. Pa tolerance dhe mirëkuptim nuk do keni ku te shkoni. Beqaret do jene te përhumbur dhe nuk do e kenë fare mendjen për te krijuar një lidhje. Situata financiare do filloje te konsolidohet shpejt.

VIRGJERESHA (23/VIII-22/IX)

Venusi dhe Urani do sjellin konflikte te shumta ne çift gjate kësaj dite. Atmosfera do jete e turbullt dhe asgjë nuk do shkoje si e kishit menduar. Beqaret do e jetojnë çdo moment si t’iu vije pa kërkuar gjera me ngulm. Ndonjëherë ne këtë mënyrë emocionet janë me te forta. Ne planin financiar do jete Jupiteri i pozicionuar keq. Mos kryeni as shpenzime te mëdha dhe as mos jepni hua.

AKREPI (22/X-21/XII)

Dite e favorshme kjo e sotmja për ata qe janë ne një lidhje. Do i mendoni gjerat me seriozisht dhe do merrni disa vendime. Beqaret do vazhdojnë ende te jene ne kërkim te princit te kaltër, por fati fatkeqësisht nuk do jete ne anën e tyre. Ne planin financiar duhet ta dyfishoni maturinë dhe përkujdesin përndryshe do përballeni me probleme te mëdha.

BRICJAPI (22/XII-20/I) Dite e qete dhe pa probleme kjo e sotmja për ata qe janë ne çift. Do flisni për gjithçka me partnerin dhe nuk do ketë asnjë sekret mes jush. Beqaret do kenë sukses ne dashuri dhe do krijojnë lidhjen qe aq shume e kane ëndërruar. Për te stabilizuar situatën financiare nuk është aspak nevoja te luani me lojëra fati, mjafton te ulni përkohësisht shpenzimet.

PESHQIT (20/II-19/III) Dite mjaft e turbullt kjo e sotmja për te dashuruarit. As vete nuk do e dini se çfarë është ajo qe kërkoni. Mire do jete te qëndroni pak vetëm dhe te reflektoni me kujdes. Beqaret nuk do e dine çfarë te bëjnë me pare. Ftesat do jene te shumta, por nuk do mungojnë as angazhimet e tjera. Me financat mos i besoni askujt tjetër përveç vetes.

E shtunë-diel, 08-09 shkurt 2014

www.mapo.al

Mapo lunch -Ti je tip i politikanit të ‘Rogner’-it? “Jo, kjo është diçka që s’do më nderonte. Nuk e kuptoj atë lloj politike. Politika është në terren, në parlament. Nuk kam kohë për kafe në asnjë minutë të ditës sime”

Mira Kazhani

rugën për në ministri, atje ku më pret në orën 14:00 ministri Veliaj, po e shfrytëzoj për të menduar mirë se ku do ta përqendroj bisedën me të, edhe për faktin se në dispozicion do të kemi një orë e një çerek! Kam shumë gjëra që i di për Erjonin, dhe që gjithmonë kam patur një hije dyshimi se ato që dimë për të, janë shumë më pak të vërteta, se ato që nuk i dimë. Erjoni nuk është rastësor në politikë. Unë zgjedh vazhdimisht, me aq sa mundem të mos bëhem pre e klisheve të armiqve apo edhe të miqve. Mund t’ju rrëfej madje edhe një sekret: “shumë figura publike duken të mira veç për së largu”. Për Erjonin perceptimet kanë qenë të ndara dhe këtu ndoshta po flasim për një rast tipik, ku, o të adhurojnë, o të urrejnë. Po ngjis shkallët dhe vërej që njerëzit nxitojnë, pak a shumë si në ata filmat britanikë ku punohet me vrap. Te dera e ministrit dëgjoj dikë i cili më ngjan si security, ai po i ankohet këshilltarit për shtyp për një grua e cila pret të takojë ministrin, dhe ai duket se është në stres se nëse Veliaj do ta marrë vesh që gruaja është lënë pa përgjigje, mundet të mos e pres mirë këtë neglizhencë. Po shtirem si një e panjohur poshtë syzeve të mia, por përgjimi nuk zgjat shumë sepse dera u hap dhe një buzëqeshje plot energji u shfaq para meje. -Mirë-se-ke-ardhur, shoqe. Çfarë do të porositim? Një çaj jeshil,- përgjigjem unë dhe ulemi që të dy në tavolinën e kuqe, e cila kufizohet nga një kostum tradicional i Tropojës dhe nga fotoja e madhe e Ismail Bej Vlorës. Përreth syri më zë edhe disa karikatura të Mapos, ku në të gjitha është ministri Veliaj, sipas çështjes, i ironizuar siç vetëm Kapexhiu di ta bëjë. -Po çne që mban kaq shumë karikatura? Të pëlqen të tallesh me veten? Apo të vërtetat më të mëdha i themi me ironi ne shqiptarët? “Më pëlqen autoironia. Ia kisha kërkuar gjithmonë Henrit, por e zgjidha një ditë me Kapexhiun, i cili më solli një pjesë të tyre. Nuk jam narcizist, Mira, që të mbaj lëvdata e përkëdhelje në punë”. -Në fakt zhgarravinat dhe pak sarkazmë e karakterizojnë qeverinë? Apo jo? “Në sensin artistik pse jo, ndërsa pjesa tjetër është një punë titanike, e cila po përballet me një pritshmëri të lartë publike. Sot nisa reformën e pensioneve dhe të garantoj që do të jetë diçka historike”. Ai merr një bllok dhe më bën një sqarim të thjeshtë për 3 shtyllat në cilat do të kryhet reforma. Nuk mundem ta riprodhoj fiks si ai shpjegimin, por kuptova që ishte diçka shumë e mirë për të qenë e vërtetë. Dhe nëse ata do ia dalin, ne që sot paguajmë një qerre me lek në sigurime nuk do përfundojmë me një pension karikaturë. Po që të jem e sinqertë, unë dua ta pyes për disa gjëra të brendshme, të

Erjon Veliaj

Nuk jam politikan “Rogneri”

cilat shumë prej nesh i diskutojmë në tavolina, po që publikisht pakkush flet. Si p.sh: A ka një xhelozi Tahiri-Veliaj? Kush prej tyre është më pranë Edi Ramës? -“S’e kam ndjerë asnjëherë”, - thotë ai. -Po mirë, - insistoj unë. Për Bashkinë, kush prej jush po bëhet gati? Ju apo Tahiri? “Besoj asnjëri. Nuk kemi kohë as unë e as kolegët e mi të mendojmë për kaq larg sepse siç ta thashë, ka shumë punë dhe përgjegjësi”. -Nuk të besoj, ju po mendoni për pensionet dhe mos më thoni që nuk jeni aq largpamës? “Të siguroj që nuk humbas gjumë për këto pyetje”. Po në fakt keni patur ndonjë moment ku keni humbur gjumë dhe jo vetëm. Jeni ndjerë keq? Ju kanë sulmuar po aq shumë sa edhe ju kanë dhënë dorën, në mendimin tim. “Jam prekur tek familja, sigurisht. Askush nuk do që prej teje të lëndohet pjesa tjetër e familjes. Po e di Mira, e gjitha është çështje kohe. Unë erdha në Shqipëri më 2002 dhe bashkë me Endri Fugën dhe Arbi Maznikun menduam që të krijonim një lëvizje. Thamë që, nëse ajo do funksiononte, do kërkonim ndihma, projekte. Dhe kur kujtoj se

për çfarë na akuzonin atëherë, për disa qindarka, sot më duket qesharake. Sot jam në një vend ku kam më shumë informacion, disa organizata të huaja financojnë projekte të mëdha që askush nuk i di dhe askush nuk flet për to. Ne kthyem Shqipërinë përmbys (në një kuptim) me qindarka. -Kush e pagëzoi lëvizjen me emrin Mjaft? “Më duket se unë, madje edhe dora ishte imja. Provuam disa, po imja rezultoi më e përshtatshme vizualisht”. Mendon se ke sakrifikuar nga vetja, karakteri, reputacioni për këtë rrugë që ke zgjedhur? -“Nuk i kam kuptuar asnjëherë ata që thonë ‘kam bërë sakrifica’. Nëse kjo që bëj quhet sakrificë, atëherë e lëmë kështu. Por ajo që di unë është se unë e bëj me shumë dëshirë. Zgjohem çdo ditë me energji. Nuk them kurrë u lodha”. -Ti je tip i politikanit të ‘Rogner’-it? “Jo, kjo është diçka që s’do më nderonte. Nuk e kuptoj atë lloj politike. Politika është në terren, në parlament. Nuk kam kohë për kafe në asnjë minutë të ditës sime”. Ai është energjik, ka një dozë optimizmi pak të çuditshme që më inatos edhe disi për shkak se kështu si ballkanas që jemi kur shohim dikë opti-

mist na duket naiv, por jo Veliaj. Madje unë nuk di si ai ia bën që ende vijon të jetë tek të preferuarit e Ramës. Kam dëgjuar edhe unë disa legjenda urbane, si p.sh., që Kryeministri na qenka prej natyre pak xheloz. Dhe nëse dikush bën diçka më mirë sesa ai, kjo mundet të mos e gëzojë pa masë. Ose, le të themi që Kryeministri na gëzohet me masë. “E ke gabim, jo ti Mira, por legjenda është pa sens. Rama është i pari që na kërkon të jemi në maksimum. Ai do që ne të jemi në terren sa më afër njerëzve”. -Në fakt kështu donte edhe Enveri, edhe Berisha, pse kjo dëshirë e Ramës e bën atë ndryshe. Teorikisht të gjithë janë të mirë, - e ngacmoj unë. “Nuk ka krahasime me këta dy njerëzit. Rama është një prijës i mirë. Vërtet!” Pa asnjë hoje dyshimi nuk pres që Erjon Veliaj të kritikojë Ramën, të paktën jo sot. Në fakt ai nuk kritikon asnjë emër, edhe ata që unë e di mirë që s’i ka përzemër. Gati më magjepsi aftësia e tij për të injoruar çdo rival, armik, cinik. Edhe kur i komplimenton me mua “off the record” e kuptoj sesa shumë i zhvlerëson ai disa tipare dhe tipa. Më vjen t’i them ‘të lumtë mendja’, por ndërgjegjja më thotë se ta do puna dhe disa truke t’i mëson po puna. I tregoj

se para disa muajsh një shqiptar që është gati-komb më kish rrëfyer që Ben Blushi nuk ishte më aq fenomen në PS, dhe që sipas tij i qe mbivendosur një Veliaj, që së shpejti do arrijë diku larg dhe lart. Ai qesh, dhe kuptova që as e kapi se kush mund të ishte ai njeriu, por për befasinë time as që u interesua. U kujdes vetëm të më përgjigjej politikisht korrekt se: PS, na qenka një parti me shumë ngjyra dhe se libri i parë i Blushit i ka pëlqyer, ndërsa Arapin… e ka lënë në mes. Merreni me mend vetë tani. E pyes nëse është i pasur? Ai më tregon se kur jetonte vetëm me mamin pas vdekjes së të atit, shiste fiq, shpikte njëmijë e një mënyra për të bërë para. Kur ishte i vogël i pëlqenin shumë, paratë dhe anglishtja. Në moshën 11-vjeçare, ai ka folur shumë mirë anglisht, dhe prej atij momenti ka bërë para edhe përkthime. “Unë gjithmonë kam patur lek më shumë edhe sesa mami, kur isha i vogël. Tani nuk kam ndonjë simpati të madhe. Nuk më eksiton as pasuria, as shooping”, - dhe më tregon (duke më kërkuar mos ta publikoj) që ka 3 kostume laj-thaj. Ajola e kritikon se ende ka këmisha e kollare që nga koha e Mjaft-it. Madje sot më rrëfen se mban një kollare, dhuratë nga Eduart Selami, para 12 vjetësh në Kongresin Amerikan, kur Erjoni 22-vjeçar kish mbërritur atje pa kollare, dhe politikani i djathtë ish treguar bujar. Unë me shaka i them se është koha t’ia kthejë dhuratën këtij të fundit. Dhe meqë jemi tek aromat e dasmave në qytet, nuk mund të mos e pyes për një dasmë të mundshme këtë pranverë. Kur ai m’u përgjigj direkt: “Në 5 Korrik, në Gjirokastër, martohem”. -Pse në Gjirokastër? Mos më thuaj që edhe dasmën do e përdorësh për politikë, Erjon? “Jo, nuk po e përdor. Mendoj që është mirë që të gjithë të shkëputemi pak një fundjavë atje. Nuk besoj se do të bëj pushime mjalti. -Dhe Ajola është dakord? “Nuk besoj se është dakord, por t’i shkruaje që mundem të bëj pushime mjalti, në mënyrë që Ajola të jetojë me shpresë të paktën, - më thotë ai me pak humor. - Nuk e di vërtet, nuk e di si do jenë gjërat në atë moment. Mund të jem duke mbyllur reformën e pensioneve”. -Kjo është e tmerrshme, - i them unë. Nuk mendoj se kjo të bën djalë apo burrë më të mirë... Në jetë, jetohet edhe për vete. “Unë kështu di të jetoj. Zakonisht kam opsionin e djalit të mirë, por nëse dikush më kërkon një opsion tjetër qoftë edhe si kundërpërgjigje, nuk hezitoj”. E keni bërë këtë shpesh me Berishën duke e quajtur ‘plak’. Mendoj që e keni gabim dhe lini shije të keqe. Pse dreqin duhet që edhe një djalë si ty të përgjigjet ashtu, me atë helm e fyerje? “Shpeshherë, në politikë Mira, nuk mund të jetosh si në një muaj mjalti apo t’i lejosh vetes luksin e djalit të mirë”.

CMYK

e shtunĂŤ-e diel, 08-09 shkurt 2014