10 gusht mapo

aktualitet

aktualitet

hylli i dritës

Kodheli: Vendimi i jashtëligjshëm, SHQUP do t’i kthehet Ushtrisë

Turi i Ramës, “partnerët strategjikë” nuk caktohen me dorë si në komunizëm

Ardian Ndreca

Publicisti dhe politikani Preç Zogaj është çdo javë në MAPO Weekend me një grafi të imët të njollave dhe dritës në hartën e zhvillimeve politike të javës.

Nga e shtuna në të shtunë. Nga lajmi në lajm.

Faqe 11

Iva tiço

Ministrja e ardhshme e Mbrojtjes tha se kishte folur në telefon me shefin e Shtabit.

"Ai më ka siguruar se nuk ka firmosur” Faqe 4

Idi, essi,uni ylli pango

single & the city profil

Jeff Bezos

E shtunë-diel 10-11 gusht 2013

Themelues henri Çili- Kryeredaktor Arion Sulo - Numër 982 Viti iV botimit. Çmimi 30 lekë. 1.5 euro. www.mapo.al e-mail: gazetamapo@gmail.com. Adresa: BLV "Gjergj Fishta"

Politikanët që 'dogji' 23 qershori

Shifrat e zgjedhjeve, por dhe sistemi rezultuan binomi vrasës për shumë nga partitë e vogla dhe kryetarët e tyre. E ardhmja politike e vështirë e Gjinushit, Milos, Dules, Koçit etj. Përzgjedhja e ministrave nga Rama, që shqetëson shumë karriera në kupolën rozë. Dilemat e Blushit, Xhafës, Ngjelës, Klosit dhe rreziku i ‘pensionit të parakohshëm politik”

intervista e javës

editorial

dilema zhvillimi

peregrinUs

Turizmi shqiptar dhe grek para traut të doganës

Në emër të zhvillimit; ekonomistët përballë ambientalistëve (III)

Papa Françesku dhe Bajrami

alfred lela

Malaj: Qeveria të mos funksionojë si 'Kabineti i kuzhinës' Arben Malaj komenton kabinetin e projektuar qeveritar.

Shpreson që fenomeni i “Kabinetit të Kuzhinës” të mos mbisundojë në mënyrën e funksionimit të qeverisë së re.

“Importimi i modeleve të gatshme mund të rezultojë joefektiv në realitete kulturore dhe politike të ndryshme”.

Faqe 10

ADRIAN CIVICI

Faqe 3

Faqe 26

Gjergj Meta

mapo libri

Fotot për GQ

Debati i penguar i ’61 në Lidhjen e shkrimtarëve

Rita Ora

Prof. Dr. Ymer Çiraku, në studimin e tij sjell në vëmendje debatin e harruar të vitit 1961, mes konservatorëve dhe poetëve të rinj. Cila është historia e debatit në letërsinë shqipe. Pse humbi tradita e kritikës letrare e viteve ‘40-’50 dhe cilat janë arsyet?...

Faqe 21

Pyetësori Rudolf Marku: Qetësinë e gjej aty ku s’ka gazeta e politikanë Shkrimtari dhe poeti në çastet e tij të lumtura, mes librave dhe shkrimtarëve të preferuar dhe revoltës për kulturën bastarde Faqe 23

Faqe 28

rrëfimi i shqiptares që po pushton botën Këngëtarja me famë botërore në një rrëfim për veten, familjen dhe videon e xhiruar në Kosovë.

“Zbrita nga avioni dhe pashë miliona koka. Nuk mund ta dalloja sheshin. Ishte më shumë se një video muzikore. Ishte një moment në historinë tonë si Kosovë". Faqe 17

2

e shtunë-e diel, 10-11 gusht 2013

Agim Nesho

BOSHTET E MBIVENDOSURA TË POLITIKËS SË JASHTME

Për një diplomaci aktive në shekullin XXI

Autori merr, në një analizë të hollësishme kritike, aktorët më me peshë në shtrirje globale, si dhe marrëdhëniet që Shqipëria lypset të ndërtojë me çdonjërin prej tyre, duke parashtruar, në të njëjtën kohë, rrugët e kahet që duhen ndjekur për t’u orientuar me sens realist në zhvillimet e vrullshme të botës së sotme. Teza e Neshos lidhur me boshtet e mbivendosura të politikës së jashtme, tezë që përbën edhe strumbullarin e këtij libri, sjell një risi në politikën tonë të jashtme, si dhe i shërben instrumentit të aplikimit të saj, diplomacisë.

Autori përpunon dhe hedh idenë e tri boshteve ku mund e duhet të mbështetet politika jonë e jashtme. Libri është i pajisur me një bibliografi të pasur artikujsh dhe botimesh nga autorë shqiptarë e të huaj.

www.mapo.al

E shtunë-diel, 10-11 gusht 2013

3

www.mapo.al

Editorial

Foto e javës

Turizmi shqiptar dhe grek para traut të doganës

Alfred Lela

Të dëbuarit e komunitetit rom foto: LSA

javore

personazh

E shtunë-diel, 10-11 gusht 2013 Na vizitoni çdo ditë në www.mapo.al

Në brendësi Malaj: Qeveria të mos funksionojë si “Kabineti i kuzhinës”

Arben Malaj komenton kabinetin e projektuar qeveritar. Shpreson që fenomeni i “Kabinetit të Kuzhinës” të mos mbisundojë në... faqe 10-11

4 5 6 13 21 23

Rita Ora, rrëfimi i yllit që po pushton botën

Politikë

Kodheli: Vendimi i jashtëligjshëm, SHQUP-i do t’i kthehet Ushtrisë

Aktualitet

Basha- Ramës: Kujdes me politikën e jashtme

Ekonomi

Qeveria: Kompania azere që bleu ARMO-n ka marrë përsipër dhe borxhet

Preç Zogaj

Turi i Ramës, “partnerët strategjikë” nuk caktohen me dorë si në komunizëm

Mapo Libri

Debati i penguar i ’61 në Lidhjen e Shkrimtarëve

Pyetësori

Rudolf Marku: Qetësinë e gjej aty ku s’ka gazeta, politikanë dhe celebrity

Jesolo, aty ku turizmi është shndërruar në art

Kolona / ide/ debate

26

Dilema zhvillimi

28

peregrinus

24

recensë

29

Idi, essi,uni

28

Hylli i dritës

31

profil

Adrian Civici Ylli Pango

Gjergj Meta

Ardian Ndreca

Pëllumb Xhufi Michele Hanson

Greqisë i mjafton një ditë për të të zhgënjyer. Sidomos një ditë vere, e cila për nga përqendrimi i ngjarjeve dhe rrjedha e kohës në të, shpejt krijojnë një adrenalinë së cilës mund t’i përgjigjej ndoshta vetëm një ditë gjermane.

Dmth një ditë eficente.

Shtoji kësaj edhe dijeninë se Greqia është një vend në krizë dhe eglendisjet nuk ia mban as xhepi dhe as stima e hamendësuar për veten. Më shumë kështu një vendi që ka patur industrinë e tij më të suksesshme dhe simbol të vetes turizmin. Vendi vazhdon megjithatë të mbahet në këtë vjegë të madhe të imazhit të saj, ende është një destinacion i parapëlqyer për shumë, dhe në të gjitha këto raste Shqipëria nuk duhet të ndihet keq por mirë, sepse ajo nuk ka keq por mirë. Saranda për shembull, është një qytet që përfiton nga turizmi ditor i atyre që zgjedhin brigjet greke ose ishullin e Korfuzit më saktë. Brigjet e qytetit shqiptar dhe ishullit grek i lidh një linjë e rregullt anijesh që e kryen disa herë në ditë rrugën vajtje-ardhje. Por edhe ishulli grek ka përfitimet e tij sepse edhe ata turistë; shqiptarë a të huaj që zbarkojnë në Sarandë për pushime hidhen edhe në Korfuz për të shijuar edhe bregun përballë.

Por ç’mund ta prishë apo ta nxjerrë shinash Njëqind e ca udhëtarët që këtë marrëdhënie të kthehen me tragetin e lumtur mes dy brigjeve mbrëmjes nga Korfuzi për në (dhe njerëzve që duan të Sarandë e kalojnë pak më marrin nga hiret e të dyve)? Për ata që kanë shpejt traun e doganës patur qoftë edhe njëherë greke: diçka rreth njëorëshit. kontakt me pikat e ka- Ky është një bekim limit kufitar të Greqisë, krahasuar me dyorëshin e përgjigja e rrufeshme do mesditës. Habia ndodh në të ishte: doganierët Sarandë, kur i njëjti fluks grekë. Bash ata mund të udhëtarësh e kalon doganën konsiderohen prishës shqiptare për rreth 20 me nam pushimesh, në- minuta. Dhe Shqipëria nuk punës të vegjël që mund është simbol i eficencës. të frenojnë gëzime të mëdha globetrotter-ash.

Por ata, të mirë apo të këqij, janë përfaqësues të shtetit grek dhe rrjedhimisht të imazhit të tij. Imazh që prishet sigurisht edhe nga pyetja se, pse rreth 100 turistë, një mesditë të një të marte fillimgushti mbahen për dy orë në pikën e kalimit kufitar të portit të Korfuzit? Pa dhënë asnjë shpjegim për radhën që nuk lëvizte, pa komunikuar një arsye teknike {nga ato të zakonshmet të prishjes së sistemit kompjuterik që grekët i kanë të zakonshme}, apo ndonjë pretekst të ngjashëm.

Turistët në radhë janë nga të gjitha kombësitë. Australianë, amerikanë, rusë, shqiptarë, rumunë e të tjerë.

Vrasja e kohës bëhet ndër të tjera edhe me ironi për Greqinë dhe doganierët e saj. Kur dikush pyet se pse procesi është kaq i ngadaltë, një tjetër përgjigjet se, të kalosh një doganë greke është si të plotësosh dokumentacionin për faliment; duhet një kohë shumë e gjatë.

Një i tretë ia pret se, në fakt këta janë njerëzit që e kanë çuar në pragfaliment Greqinë: të ngeshmit, përtacët, të papërgjegjshmit, punonjësit e sektorit publik me pak punë e pushime të gjata, me pak detyrime e shumë të drejta, dhe sigurisht me rroga të majme. Dialogët janë në anglisht dhe me zë paksa të lartë me përpjekjen për t’i vënë në sedër doganierët grekë, por ata vazhdojnë të bëjnë atë që dinë të bëjnë më mirë; të eglendisen në orarin zyrtar të punës.

Kjo është një copë Greqie në paradoks, një vend që bie në kundërshtim me statusin e saj; një vend që duhet të lidhë rripin, të kursejë, të punojë dhe të kuptojë se fluska e madhe e mirëqenies ishte një iluzion i krijuar me para të të tjerëve, dhe atyre, si çdo gjëje që nuk është jotja, u vjen fundi. Ky ndryshim, besojeni ose jo, vjen edhe në një pikë të vogël doganore të një porti të vogël jonian që u lejon të huajve hyrjen në ishullin e Korfuzit.

Njëqind e ca udhëtarët që kthehen me tragetin e mbrëmjes nga Korfuzi për në Sarandë e kalojnë pak më shpejt traun e doganës greke: diçka rreth njëorëshit. Ky është një bekim krahasuar me dyorëshin e mesditës. Habia ndodh në Sarandë, kur i njëjti fluks udhëtarësh e kalon doganën shqiptare për rreth 20 minuta.

Dhe Shqipëria nuk është simbol i eficencës.

4

E shtunë-diel, 10-11 gusht 2013

Në një kohë rekord, Kolegji shqyrtoi formalisht rast pas rasti 12 kërkesë/paditë e PS-së për ndarjen e mandateve të deputetëve në 12 qarqet e vendit

www.mapo.al

qeveria

Kolegji mbyll zgjedhjet, nxjerr rezultatin për 12 qarqet Pas konstatimit të pamundësisë për të ndarë mandatet nga KQZ-ja, në një mbledhje të paralajmëruar Kolegji Zgjedhor vendosi të shqyrtojë kërkesë-padinë e Partisë Socialiste për shpërndarjen e mandateve të deputetëve TIRANË Pas një mbledhjeje që zgjati vetëm 20 minuta lidhur me debatin për ndarjen e mandateve, Komisioni Qendror i Zgjedhjeve ia delegoi dje Kolegjit Zgjedhor mundësinë e përcaktimit të rezultatit për çdo qark, në pamundësi për ta bërë vetë një gjë të tillë për shkak të mungesës së kuorumit. Kryetarja e KQZ-së, Lefterie Lleshi përsëriti dje për çdo qark pamundësinë e marrjes së vendimit për ndarjen e mandateve të deputetëve. Në bazë të Kodit Zgjedhor, KQZ-ja përllogarit shpërndarjen e mandateve për çdo zonë zgjedhore, mbi bazën e numrit të votave të vlefshme që subjektet kanë marrë në nivel zone zgjedhore”.

Por në nenin 24, pika 1/ a e Kodit, thuhet gjithashtu se: “Konsiderohen të miratuara kur votojnë pro jo më pak se 5 anëtarë të KQZ-së, vendimet lidhur me: a) shpërndarjen e mandateve për çdo zonë zgjedhore”.

Pas konstatimit të pamundësisë për të ndarë mandatet nga KQZ-ja, në një mbledhje po të paralajmëruar Kolegji Zgjedhor vendosi të shqyrtojë kërkesë/padinë e Partisë Socialiste për shpërndarjen e mandateve të deputetëve, kërkesë e cila ishte depozituar dy ditë më parë, para se KQZ-ja të mblidhej dhe të vendoste. Një prej anëtarëve të KQZ-së, Hysen Osmanaj kujtoi dje se Kolegji Zgjedhor nuk mund të konstatojë pamundësinë e marrjes së vendimit për ndarjen e mandateve nga ana e KQZ-së pa e bërë paraprakisht një gjë të tillë vetë institucioni më i lartë zgjedhor. Vetëm pak orë pas mbledhjes së KQZ-së, në një kohë rekord Kolegji shqyrtoi formalisht rast pas rasti 12 kërkesë-paditë e PS-së për ndarjen e mandateve të deputetëve në 12 qarqet e vendit.

Kolegji e nisi shqyrtimin me qarkun e Gjirokastrës dhe duke iu referuar tabelës së rezultateve dhe listave shumë emërore të vëna në dispozicion nga KQZ-ja, vendosi ndarjen e mandateve 3 me 1 në favor të Aleancës për Shqipërinë Europiane, kundrejt Aleancës për Punësim, Mirëqenie dhe Integrim. E njëjta procedurë u ndoq nga Kolegji Zgjedhor edhe me shpërndarjen e mandateve në qarkun e Durrësit, Fierit, Korçës, Elbasanit, Vlorës, Beratit, Dibrës, Kukësit, Tiranës etj. Edhe pse kërkoi që të ishte palë e interesuar në proces, Partia Demokratike e konsideroi “presion ilegal” kërkesën e PS-së depozituar pranë Kolegjit Zgjedhor. Sipas përfaqësuesit të PD-

së në KQZ, Ivi Kaso, Kolegji ka marrë dy vendime anti-kushtetuese dhe ka shkelur autoritetin e Komisionit Qendror të Zgjedhjeve, nën presionin e PS-së. Në anën tjetër, përfaqësuesi i PS-së, Koli Bele i cilësoi argumentet sa më sipër, joligjore. “Kolegji Zgjedhor në një procedurë ligjore më se normale është në gjykim e sipër të ndarjes së mandateve për 12 qarqe. Është në përputhje me ligjin. Më në fund procesi po gjen përfundimin e tij në një vendimmarrje kolegjiale. Pretendimet e PD-së që në fakt tingëllojnë si presion politik sesa argumente ligjore, duken si kërkesat e një subjekti që kërkon minuta shtesë për një garë që ka mbaruar”, - tha Bele.

Ndarja e mandateve për çdo qark QARKU GJIROKASTER PS – 3 deputetë – Arben Ahmetaj, Erion Veliaj, Anastas Angjeli LSI – 1 deputet – Vangjel Tavo PD – 1 deputet – Genc Ruli QARKU DURRËS PS – 6 deputetë – Blendi Klosi, Klodiana Spahiu, Ilir Beqja, Namik Dokle, Gentian Bejko, Artur Bushi LSI – 1 deputet – Lefter Koka PD – 5 deputetë – Eduart Halimi, Igli Cara, Albana Vokshi, Gent Strazimiri, Oerd Bylykbashi PR – 1 deputet – Agron Duka QARKU FIER PS - 9 deputetë – Gramoz Ruçi, Erjon Braçe, Eglantina Gjermeni, Ilirjan Celibashi, Armando Subashi, Arben Çuko, Piro Lutaj, Majlinda Bufi, Ervin Koçi LSI – 2 deputetë – Petrit Vasili, Robert Bitri PD – 4 deputetë – Sokol Olldashi, Mesila Doda, Kozma Dashi, Shpëtim Idrizi PDIU – 1 deputet – Omer Mamo QARKU KORÇE PS – 6 deputetë – Bashkim Fino, Arta Dade, Olta Xhaçka, Ilirian Pendavinji, Ilir Xhakolli, Ylli Ziçishti LSI – 1 deputet - Piro Kapurani PD – 5 deputetë – Ridvan Bode, Eleina Qirici, Edmond Spaho, Fatmir Mediu, Gjergji Papa

QARKU ELBASAN PS – 6 deputetë – Ben Blushi, Damian Gjiknuri, Evis Kushi, Alfred Peza, Taulant Balla, Musa Ulqini LSI – 2 deputetë – Edmond Haxhinasto, Bujar Kllogjri PD – 4 deputetë – Arben Imami, Eduard Selami, Ardian Turku, Luçiano Boçi PR – 1 deputet – Luan Duzha PDIU – 1 deputet – Aqif Rakipi

LSI – 1 deputet – Përparim Spahiu PD – 3 deputetë – Sherefedin Shehu, Bedri Hoxha, Roland Keta

QARKU VLORE PS – 6 deputetë – Edi Rama, Valentina Leskaj, Koço Kokëdhima, Luiza Xhuvani, Fatmir Toçi, Andrea Marto LSI – 1 deputet – Shkëlqim Selami PBDNJ – 1 deputet – Vangjel Dule PD – 3 deputetë – Astrit Patozi, Arben Ristani, Liljana Elmazi PDIU- 1 deputet – Dashamir Tahiri

QARKU TIRANE PS – 16 deputetë – Pandeli Majko, Saimir Tahiri, Vasilika Hysi, Ditmir Bushati, Fatmir Xhafaj, Lindita Nikolla, Besnik Baraj, Xhemal Qefalia, Sadri Abazi, Parid Cara, Spartak Braho, Artan Gaçi, Pjerin Ndreu, Rakip Suli, Milena Harito, Dashamir Peza.

LSI- 3 deputetë – Ilir Meta, Klajda Gjosha, Luan Rama PD – 11 deputetë – Sali Berisha, Myqerem Tafaj, Majlinda Bregu, Halim Kosova, Florion Mima, Gerti Bogdani, Dashamir Shehi, Jorida Tabaku, Edi Paloka, Keltis Kruja, Kastriot Islami.

PR – 1 deputet – Ylli Shehu PDIU – 1 deputet – Tahir Muhedini

QARKU KUKES PS - 1 deputet – Vexhi Muçmataj PD: 3 deputetë – Flamur Noka, Besnik Dusha, Alban Zeneli QARKU BERAT PS – 4 deputetë – Fidel Ylli, Ermonela Felaj, Eduard Shalsi, Eduart Bejko LSI – 2 deputetë – Nasip Naço, Gledion Rahovica PD – 2 deputetë – Genc Pollo, Astrit Veliaj QARKU DIBER PS – 2 deputetë – Shkëlqim Cani, Ulsi Manja

QARKU LEZHË PS – 2 deputetë – Mimi Kodheli, Armando Prenga LSI – 1 deputet – Monika Kryemadhi PD – 4 deputetë – Aldo Bumçi, Gjovalin Kadeli, Albina Deda, Vasil Bicaj

QARKU SHKODER PS- 4 deputetë – Mimoza Hafizi, Tom Doshi, Paulin Sterkaj, Namik Kopliku.

LSI – 1 deputet - Agron Çela PDKSH - 1 deputet Mark Frroku PD – 5 deputetë Jozefina Topalli, Helidon Bushati, Voltana Ademi, Nard Ndoka, Gjovalin Bzhetaj.

Tahiri: Më shkruani çdo sugjerim për Policinë e Shtetit Ministri i ri i Brendshëm, Saimir Tahiri, ka ftuar qytetarët që të japin ide se si e duan ata Policinë e Shtetit. “Dua që përgjegjësinë time ta ndaj me çdonjërin prej jush për aq sa është e mundur! Me cilindo që qoftë dhe një herë të vetme ka menduar çfarë nuk shkon sot në Policinë e Shtetit e si duhet ndrequr. Duke filluar nga komunikimi, etika dhe sjellja, uniforma, siguria në komunitetin/ qytetin/ fshatin që banoni, vendin e punës apo çfarëdolloj çështje që keni hasur ose ndjeni se duhet trajtuar. Policia e Shtetit duhet të jetë Policia Juaj! Ndaj nisni që sot e ndjehuni të lirë të më shkruani çdo sugjerim, çdo mendim, çdo eksperiencë tuajën personale prej të cilës mund të mësojmë diçka më shumë nga ç’dimë sot, çdo iniciative që në vlerësimin tuaj Policia e Shtetit duhet ta ketë në axhendën prioritare. Pra, gjithçka e vlerësoni të nevojshme për ta implementuar bashke nga shtatori e tutje! Ne kemi program për reformimin e thellë të Policisë së Shtetit bazuar në angazhimet tona para zgjedhjeve. Program që vazhdon të detajohet me ekspertët më të mirë. Për këtë arsye, ndihma juaj është më shumë se e vyer. Beje Policinë e Shtetit policinë tënde dhe më shkruaj sugjerimet e tua! Do i mbaj shënim për t’i kthyer në axhendë pune menjëherë duke komunikuar bashkë në vazhdimësi”, shkruan Saimir Tahiri në FB.

E shtunë-diel, 10-11 gusht 2013

5

www.mapo.al

rama

“Së bashku me Italinë dhe Greqinë, Turqia u bë partner strategjik i yni. Ne, Turqinë e shohim si një partner strategjik, duam që të forcojmë dhe ta zhvillojmë marrëdhënien që kemi me vendin tuaj”

Rama në CNN Turk: Prioritet, lufta kundër korrupsionit TIRANË Në mandatin e ardhshëm katërvjeçar, kryeministri i zgjedhur, Edi Rama do të ketë prioritet kryesor luftën kundër korrupsionit. “Shpresoj që ju të mos mendoni se korrupsioni është një virus që i përket Shqipërisë.

Por ju e dini që kudo që shkon dhe këdo që prek, korrupsioni përhapet në mënyrë shumë të shpejtë, si sëmundje ngjitëse. Dhe situata në Shqipëri kështu është. Ajo që duhet të bëjmë ne është të marrim përsipër të bëjmë një luftë të madhe kundër këtij fenomeni. Ne kemi në plan të ngremë disa sisteme dhe të realizojmë disa reforma në luftën kundër korrupsionit, në mënyrë që të shpëtojmë popullin tonë, të mbrojmë dhe të shpëtojmë vendin nga korrupsioni. Ky fenomen është futur aq thellë, saqë e ka lënë vendin në një pozitë shumë të vështirë”, - tha Rama në një intervistë për CNN-in turk. Ai tha gjithashtu se qëllimi i tij dhe i qeverisë që ai do të drejtojë është të bëjë realitet ëndrrën e shqiptarëve, për të qenë pjesë e familjes së madhe europiane. “Sigurisht që me aq sa kemi mundësi do të bëjmë ç’është e mundur në një kohë shumë të shkurtër që të marrim statusin për vendin kandidat. Më kujtohet që një nga sloganet që përdorën studentët gjatë rrëzimit të sistemit ishte: E duam Shqipërinë si gjithë Europa. Qëllimi ynë kryesor është që Shqipëria të jetë pjesë e Europës dhe të integrohet në të”, tha ai. I pyetur për marrëdhëniet dypalëshe, Rama tha se Turqia është një partner strategjik i Shqipërisë dhe një shembull i mirë për t’u ndjekur. “Me zotin Erdogan jemi takuar para zgjedhjeve dhe sinqerisht është një emër që unë e vlerësoj shumë për atë çfarë ka bërë për shtetin e tij.

Gjatë bisedës sonë ai na premtoi se do të na ndihmojë përsa i përket marrëdhënieve mes Turqisë dhe Shqipërisë. Së bashku me Italinë dhe Greqinë, Turqia u bë partner strategjik i yni. Ne, Turqinë e shohim si një partner strategjik, duam që të forcojmë dhe ta zhvillojmë marrëdhënien që kemi me vendin tuaj. Ne duam që të përfitojmë nga procesi i transformimit verbues që ka përjetuar Turqia këto kohë, ne e shohim atë si shembull. Problemet me të cilat ne po përballemi sot, veçanërisht problemet që hasim në shëndetësi, në arsim, janë probleme shumë të ngjashme me ato që ka kaluar Turqia para shumë vjetësh”, - nënvizoi Rama.

PD, Vorpsi: Rama mashtroi emigrantët për ministrinë Për Partinë Demokratike, Edi Rama ende pa filluar punë si kryeministër, po heq dorë nga premtimet që ka dhënë para shqiptarëve. “Shqiptarët po e kuptojnë çdo ditë e më shumë se Edi Rama nuk ka ndërmend të mbajë asnjë premtim që u dha qytetarëve para 23 qershorit. Mes shumë premtimeve prej të cilave ka hequr dorë është edhe ngritja e një ministrie të veçantë për emigracionin. Por jo vetëm kaq, Edi Rama gënjeu publikisht duke deklaruar se nuk e ka premtuar një gjë të tillë. Edi Rama mashtroi në këtë mënyrë rreth 1 milion qytetarë që punojnë dhe jetojnë jashtë territorit shqiptar, duke faktuar se për të, interesi i vetëm është karrigia kryeministrore dhe jo t’u shërbejë qytetarëve. Edi Rama u tha mediave se e kanë ngatërruar me partinë e çamëve!” - tha dje zëdhënësja e PD-së, Laura Vorpsi. Më tej ajo shtroi pyetjen: “A keni deklaruar ju zoti Rama për

gazetat shqiptare të Athinës, citoj: ‘Kemi premtuar ngritjen e një ministrie të veçantë për emigracionin, ministri në të cilën do të punësohen elementë të spikatur prej emigracionit’?! Më e pakta që mund të bëni sot zoti Rama është, t’u kërkoni ndjesë emigrantëve shqiptarë për talljen dhe fyerjen publike që ju bëtë pa u mandatuar ende si kryeministër”.

Ngjela: Refuzova se nuk bëra marrëveshje për interes, por për shtetin “Nuk e prish dot Rama marrëveshjen me mua…

Nëse do ta prishë, gjendja nuk do të jetë shumë e mirë për të, sepse nuk do ta lejojë fenomeni.

Unë kam në favor fenomenin dhe besimin që kanë shqiptarët tek unë” TIRANË Spartak Ngjela theu heshtjen. Ai nuk doli në një konferencë për shtyp, por postoi një qëndrim në faqen e tij në Facebook lidhur me mospërfshirjen në qeverinë e re “Rama”. Në përgjigje të një miku të tij, i cili e shtyn të pranojë një post fiktiv në qeveri, Ngjela shkruan: “Nuk po analizon politikisht, por me një sens shoqëror. Politika është shkollë. Unë nuk kam bërë marrëveshje për të drejtuar shtetin, por për shtetin dhe kundër korrupsionit. Ti ndoshta nuk jeton këtu, dhe nuk e di se gjithçka që po i bën të vuajë shqiptarët, është korrupsioni. Heqja dorë nga posti i drejtësisë, donte të thosh për njerëzit se i kam hyrë rrugës së interesit material. Unë s’kam nevojë për një gjë të tillë. Shqipëria ka hyrë në një fenomen antikorrupsion, të cilin edhe ti, sikurse edhe Rama, nuk e kuptoke dot. Fenomenet nuk komandohen, atyre je i detyruar t’u nënshtrohesh. Unë e kuptoj, ju nuk dëshironi një përplasje time me Ramën, se je tifoz, ndoshta. Është e pashmangshme. Dhe jo për fajin tim, por për “faj të fenomenit”. Shqiptarët po vuajnë paaftësinë e injorancës që i drejton. Por kjo nuk do të zgjasë”,- shkruan Ngjela. Në argumentin e tij, Ngjela citon se “këtu nuk ka ekzistencializëm, ka besueshmëri në opinionin publik, dhe qartësi për qytetërimin”. “Unë s’kam bërë marrëveshje për interes, por për shtetin. Askush tjetër nuk mund ta bëjë këtë me një parti të madhe, sikurse unë e kam bërë dy herë me të dyja partitë e mëdha. E para e bëri se donte të grabiste, për këtë tjetrën pritet ta shohim. Unë tjetër marrëveshje s’kam, se, personalisht nuk i kam këmbët në ujë, dhe kurrë nuk mund të çedoj kundrejt abuzimit. Ne nuk njihemi bashkë, dhe ti nuk e njeh familjen Ngjela, dhe më duket se dinjitetin e quan ekzistencializëm. Ekzistencializëm do të thotë që “ekzistenca përbën esencën”; kurse dinjitet do të thotë që esenca morale përcakton edhe ekzistencën. Qenkemi shumë larg me njëri-tjetrin, njëlloj si edhe me këta të famshmit abuzues të politikës shqiptare”, - shkruan Ngjela. “Në këtë prizëm, - sqaron ai, - pjesëmarrja ime në qeveri, siç m’u kërkua, nuk do të “plotësonte diversitetin”, siç thoni ju, por do të krijonte alibinë e korrupsionit. Një njeri rezistent, me akses në opinionin publik, e dominon një qeveri të korruptuar. Nënshtrimi nuk është politikë, është nevojë për një post.

Por nuk është as posti dhe as paraja primare: është krediti që ke ti në shoqërinë tënde, kryesori”, - shkruan ai. Ngjela sqaron për pasojë se krediti i tremb qeveritë, dhe jo vota që hidhet një herë në katër vjet. ”Nuk e prish dot Rama marrëveshjen me mua. Kot arsyeton ti në atë formë. Nëse do ta prishë, gjendja nuk do të jetë shumë e mirë për të, sepse nuk do ta lejojë fenomeni. Unë kam në favor fenomenin, dhe besimin që kanë shqiptarët tek unë. Prandaj kjo është politika ime: nuk do të çedoj kurrë nga dinjiteti dhe angazhimi i moralshëm që kam përpara shoqërisë sime, të marrë prej meje, jo tani, por që në një kohë që Rama vetë ishte vetëm nëntë vjeç. E pra, ky nuk është ekzistencializëm, por dinjitet. Dhe në fund: dinjiteti është e vetmja liri interiore e individit, dhe unë kam fatin që ta kem. Por e kam arritur vetë, dhe me shumë mund madje”, - përfundon Ngjela.

6

EE shtunë-e shtunë - ediel, diel10-11 13-14gusht prill 2013 www.mapo.al

ARMO është kontrolluar rregullisht nga qeveria; për mungesën e investimeve do të merren të gjitha penalitetet përmes ballafaqimit gjyqësor, dhe se kompania e re azere ka njohur dhe ka marrë përsipër të gjitha këto detyrime

ekonomi aksione CEZ nis aksionin kundër shtetit për borxhet

Bozdo: Kompania azere që bleu ARMO ka marrë përsipër dhe borxhet Zv/ministri i Ekonomisë, Enno Bozdo tha për ‘Zërin e Amerikës’ se veprimet kontraktuale me koncesionin janë të rregullta dhe shpresëdhënëse, në përputhje me ligjin dhe kanë të bëjnë me veprime të mirëfillta tregtare mbi aksionet. Blerësi “Heaney Assets Corporation”, pa të dhëna në internet Kompania ARMO e përpunimit të naftës ka ndryshuar pronar ditët e para të gushtit, në përpjekje për të tejkaluar vështirësitë dhe detyrimet e shumta që janë mbledhur qyshkur u privatizua në favor të sipërmarrësit shqiptar Rezart Taçi. Zëri i Amerikës në një kronikë të posaçme për këtë çështje tha se “Heaney Assets Corporation” ka blerë 80 për qind të aksioneve dhe ka marrë përsipër të gjitha detyrimet. Këto veprime po komentohen me dyshime dhe nga pikëpamje të ndryshme në Tiranë, për shkak të rëndësisë që ka kompania në ekonominë e vendit.

Ministria e Ekonomisë, Tregtisë dhe Energjetikës shprehu sot optimizmin e saj për futjen në koncesionin dhe aksionet e kompanisë ARMO të kompanisë “Heaney Assets Corporation”, e cila ka blerë 80 për qind të aksioneve dhe ka marrë përs ip ë r t ë g j it h a de t y r i m e t e mëparshme. Zv/ministri i Ekonomisë, Tregtisë dhe Energjetikës, Enno Bozdo thotë se veprimet kontraktuale me koncesionin janë të rregullta dhe shpresëdhënëse, në përputhje me ligjin, dhe kanë të bëjnë me veprime të mirëfillta tregtare mbi aksionet. Bozdo thotë se kompania ARMO është kontrolluar

rregullisht nga qeveria; për mungesën e investimeve do të merren të gjitha penalitetet përmes ballafaqimit gjyqësor, dhe se kompania e re azere ka njohur dhe ka marrë përsipër të gjitha këto detyrime. Ai thotë se, natyrisht, me ligj qeveria ka detyrën që të informohet dhe të japë miratim për këto veprime kur sheh se ato e shëndoshin kompaninë. Lidhur me privatizimin e ‘Albpetrolit’, Bozdo thotë se beson që shpejt do të merren 10 për qind e ofertës, ose 85 milionë dollarë për shkak të mosrealizimit të privatizimit, ndërsa për privatizimin e mëtejshëm vendi do të ketë një qeveri të re, e cila duhet të marrë vendime të rëndësishme. Kompania ARMO, me dy rafineri përpunimi për naftën, u bllokua nga zyra e Tatimeve muajin e kaluar, për shkak të detyrimeve. Kompania u privatizua në vitin 2008 dhe qysh atëherë pati gjithmonë dyshime mbi mënyrën e funksionimit të saj, mbi fitimet dhe qarkullimin e të ardhurave dhe të naftës që prodhonte. Nga ana tjetër, Gjergj Buxhuku, studiues i ekonomisë dhe përfaqësues i organizatës ‘Konfindustria’, thotë se privatizimi i ARMO-s dështoi dhe kjo solli dëme të jashtëzakonshme në eko-

nominë shqiptare. “Privatizimi i kompanisë ARMO është një nga proceset më të dështuara në historinë ekonomike të Shqipërisë pas viteve ‘90. Kemi të bëjmë me naftën dhe karburantet që zënë 10-12 për qind të prodhimit të brendshëm kombëtar, me një xhiro vjetore 1 miliard euro” - tha ai. Zoti Buxhuku shtoi se Shqipëria është vendi i vetëm prodhues nafte në Europën Juglindore, prodhues i rëndësishëm dhe me perspektivë për të gjetur rezerva të mëdha, por për paradoks, eksporton sasi të mëdha nafte të papërpunuar dhe importon nga jashtë të gjitha karburantet që nevojiten për automjetet dhe industritë. Sipas tij, rruga më e mirë do të ishte privatizim përmes tregut të kapitaleve që sot mungon në Shqipëri dhe që do të bënte pronarë me aksione mijëra qytetarë, ku shteti të mbajë një paketë kontrolluese simbolike. Kompania ARMO tashmë ka ndryshuar pronar dhe administrator, ndërsa problemet në sektorin e naftës shqiptare janë po aty. Qeveria e re e të majtëve pritet të nisë nga puna në shtator dhe është shprehur se ka një koncept të ri mbi privatizimet strategjike; se do të rishikojë e do të rivlerësojë shumë nga kontratat dhe koncesionet e deritanishme.

Lidhur me privatizimin e ‘Albpetrolit’, Bozdo thotë se beson që shpejt do të merret 10 për qind e ofertës ose 85 milionë dollarë, për shkak të mosrealizimit të privatizimit, ndërsa për privatizimin e mëtejshëm vendi do të ketë një qeveri të re, e cila duhet të marrë vendime të rëndësishme

Gazsjellësi TAP, presidenti rus Putin do të vizitojë Azerbajxhanin Presidenti rus, Vladimir Putin do të zhvillojë një vizitë zyrtare në Azerbajxhan më 13 gusht. "Armenpress" raporton se Putin do të shoqërohet nga një delegacion i madh, ku do të jenë të pranishëm krerët e kompanive të mëdha energjetike. Më herët gazeta turke "Yeni Asya" ka informuar se azerët ofruan pjesëmarrjen ruse në Trans Adriatik Pipeline (TAP). Kjo në fakt duket paradoksale për faktin se gazsjellësi TAP është konceptuar si një rival i Rusisë për furnizimin e

Europës me gaz. Trans Adriatic Pipeline është projekti që u njoftua në vitin 2003 nga kompania zvicerane EGL Energy Group (i quajtur tani Axpo). Studimi i fizibilitetit u përfundua në mars 2006. Dy opsione janë hetuar: një rrugë e veriut nëpërmjet Bullgarisë, Republika e Maqedonisë dhe Shqipërisë, si dhe një rrugë jugore nëpërmjet Greqisë dhe Shqipërisë, e cila më në fund është konsideruar të jetë më e realizueshme. Më 13 shkurt 2008, EGL Group dhe kompania norvegjeze e

energjisë ‘Statoil’ nënshkruan një marrëveshje për të ngritur Trans Adriatic Pipeline AG, një ndërmarrje e përbashkët, e cila do të zhvillojë, ndërtojë dhe operojë tubacionin. Në qershor 2008, kompania e projektit ka paraqitur një kërkesë me autoritetet greke për të ndërtuar një 200 kilometra (120 mi) pjesën e naftësjellësit nga Selaniku për në kufirin greko-shqiptar. U zgjodh si një rrugë për kalimin e gazit nga Shah Deniz iI mbi projektin Nabucco West konkurruese.

Shumica e institucioneve shtetërore dje, duke përfshirë edhe ato të kujdesit shëndetësor, janë gjendur pa drita jo për shkak të ndonjë defekti, por të një vendimi të kompanisë CEZ në këmbim të borxheve të pashlyera. Madje disa prej tyre pretendojnë se i shlyejnë rregullisht faturat e energjisë, porse janë penalizuar për borxhet e vjetra. Nga ana tjetër, CEZ-Shpërndarje pretendon se borxhi që institucionet buxhetore i kanë CEZ-it është rreth 65 mln dollarë, prandaj është marrë masa e ndërprerjes së energjisë. Dispanceria e Mushkërive në Tiranë, një nga institucionet që është penalizuar dje nga CEZ, sqaron se ndërprerja e energjisë e bën të pamundur ofrimin e shërbimit, në një kohë që faturat e energjisë po shlyhen rregullisht. Ekonomisti i këtij i institucioni shprehet se bëhet fjalë për një borxh të vjetër, i cili është i negociuar me kompaninë CEZ dhe është rënë dakord shlyerja e tij me pjesë, krahas faturave të çdo muaji. Në një kohë kur një pjesë e madhe e stafit mjekësor është me pushime, ndërprerja e energjisë e vështirëson shërbimin, duke e bërë të pamundur. Ndërkohë, burimet nga CEZ pohojnë se u la një afat për shlyerjen e detyrimeve. “CEZShpërndarje u la një afat të arsyeshëm të gjitha këtyre institucioneve për të paguar detyrimet e prapambetura, por asnjë nga këto institucione nuk ka reaguar për shlyerjen e debisë. Ky ishte një apel i përsëritur që CEZ-Shpërndarje u bënte këtyre institucioneve dhe brenda disa muajsh ato ishin njoftuar zyrtarisht për detyrimet ndaj kompanisë, si dhe në shumicën dërrmuese të rasteve e kanë pranuar se janë në borxh me CEZ-Shpërndarjen”, - thuhet në një njoftim të kompanisë. Sipas CEZShpërndarjes, në total detyrimi i këtyre institucioneve, pa përfshirë kamatëvonesat, llogaritet në rreth 65 milionë dollarë. “CEZ-Shpërndarje shpreh vendosmërinë për të mos furnizuar me energji elektrike asnjë nga institucionet debitore, derisa ato të paguajnë detyrimet e tyre. CEZShpërndarje garanton qytetarët se kjo kompani do të trajtojë me të njëjtin standard abonentët privatë dhe shtetërorë, duke furnizuar me energji ata që paguajnë energjinë dhe duke prerë çdo lidhje për ata që nuk e paguajnë atë”.

Rrethet

borxhi

2007- 2013

Buxhetor 3,194,110,831 Berat 104,698,161 Burrel 128,902,013 Durrës 229,897,431 Elbasan 139,538,617 Fier 819,122,525 Gjirokastër 231,058,012 Korçë 80,979,119 Kukës

80,455,371 Shkodër

171,251,497 Tiranë

1,208,208,085 Jobuxhetore 3,543,436,820 Berat

357,274,092 Burrel

486,465,157

215,570,951 Durrës Elbasan

368,733,814 Fier

1,515,347,138 Gjirokastër 76,759,307

60,844,709 Korçë Kukës

24,973,077 Shkodër

274,628,085 Tiranë 162,840,489 Grand Total

6,737,547,651

I n t e rv i st ë h i sto r i r e p o rta z h n o sta lg j i K u lt u r ë Çdo të shtunë e të diel

www.mapo.al

intervista

malaj: qeveria të mos funksionojë si “Kabineti i kuzhinës” “Që ky kontribut të jetë sa më i dobishëm dhe jo spontan, që nga shtatori, bashkë me disa kolegë ekspertë do të krijojmë një qendër studimore për mirëqeverisjen, duke ndihmuar rritjen e transparencës dhe ekspertizës profesionale” Faqe 10-11

pOST-ZGJEDHJE

Politikanët që 'dogji' 23 qershori Një listë e gjatë e politikanëve dalin në pension të parakohshëm dhe humbin peshën politike qoftë prej lojërave elektorale qoftë prej vendimeve të krerëve të partive.

Zogaj në 7 ditë Turi i Ramës, “partnerët strategjikë” nuk caktohen me dorë si në komunizëm Faqe 13

Nano ishte i pari politikan i pluralizmit që u tha se doli në pension. Të paktën i pari në një rol të atillë vështirë për tu harruar.

Berisha mund të jetë i dyti, ndërkohë mes kësaj kohe pensionimi për dy drejtuesit e Shqipërisë postkomuniste një numër i madh yjesh politike xhuxhë apo gjigandë janë ndezur dhe shuar. E ndërsa arsyet e pensionimit politik të një pjese të madhe të politikanëve në botë vjen natyrshëm, në Shqipëri lëvizjet politike që kanë sjellë katapultime liderash dhe figurash të reja po ashtu kanë sjellë edhe rrëzime dhe nëse mund të thuhet edhe pensionime të parakohshme. Karriera politike të spikatura deri para zgjedhjeve të fundit si ajo e Arben Malajt apo Ilir Rusmailit janë në pikëpyetje, jo sepse ata zgjodhën të ishte kësh-

tu apo se pse në një moshë të pamundur për të vijuar, por për vullnet të krerëve politikë dhe të një sistemi që lë pak hapësira për të qenë ndryshe. Në fakt për një pjesë të mirë, fatet politike në vend janë përcaktuar prej sistemit elektoral, pjesa tjetër prej vendimeve autoritare të krerëve partikë dhe vetëm një pakicë janë spostuar vetiu drejt pensionit dhe shkruarjes së kujtimeve. Zgjedhjet e fundit dogjën një listë me plot emra politikanësh të rinj në moshë dhe të rinj në politikë që do e kenë të vështirë në mos të pamundur të ripërtërijnë apo ngjiten në pozicione politike. Zgjedhjet e fundit ndërkohë duket se përcaktuan ose u bënë mjaft të rëndësishme për fatin e një liste të gjatë figurash politike që në një mënyrë apo në një tjetër

Faqe 7

spotohen në periferi me më pak peshë dhe pushtet dhe në dilemë për rolin që do të kenë në vitet e ardhshme. Të përjashtuarit nga lista në PS edhe pse politikanë karriere do e kenë të vështirë të gjejnë një motiv për të qëndruar sërish në politikë apo përgatitur ndonjë rikthim më të fortë. Fatos Nano që është lideri i partisë e tentoi këtë disa herë dhe nuk ja doli mbanë, pasi dukshëm partia u bë besnike e liderit ët ri.

Po ashtu në PD me gjithë rotacionin në krye të saj, pak prej të larguarve do të kenë ndonjë mundësi rikthimi. Ndërkohë tek socialistët një listë e dytë figurash të rëndësishme edhe pse e pranishme në parlament humbet rolin dhe i duhet të shohë të ngrihen figurat e ministrave të rinj të sjellë aty nga kreu i socialistëve Rama...

8

E shtunë-e diel, 10-11 gusht 2013

www.mapo.al

Dossier

Një listë e gjatë e politikanëve dalin në pension të parakohshëm dhe humbin peshën politike qoftë prej lojërave elektorale qoftë prej vendimeve të krerëve të partive. Emra deri dje ndër më të lakuarit majtas dhe djathtas mbeten në hije, ndërsa mjaft figura kyçe të politikës së 20 viteve të fundit humbasin përfundimisht prezencën... Pensionet prej atyre që dalin nga rezultatet zgjedhore si i Bamir Topit apo Kreshnik Spahiut deri te ato me “dekret” prej kryetarëve të partive të mëdha që lanë jashtë listave apo larg posteve emra të rëndësishëm të politikës

Karriera politike të spikatura deri para zgjedhjeve të fundit si ajo e Arben Malajt apo Ilir Rusmailit janë në pikëpyetje, jo sepse ata zgjodhën të ishte kështu apo se pse në një moshë të pamundur për të vijuar, por për vullnet të krerëve politikë dhe të një sistemi që lë pak hapësira për të qenë ndryshe

Politikanët që 'dogji' 23 qershori Vladimir Karaj

Nano ishte i pari politikan i pluralizmit që u tha se doli në pension. Të paktën i pari në një rol të atillë vështirë për tu harruar. Berisha mund të jetë i dyti, ndërkohë mes kësaj kohe pensionimi për dy drejtuesit e Shqipërisë postkomuniste një numër i madh yjesh politike xhuxhë apo gjigandë janë ndezur dhe shuar. E ndërsa arsyet e pensionimit politik të një pjese të madhe të politikanëve në botë vjen natyrshëm, në Shqipëri lëvizjet politike që kanë sjellë katapultime liderash dhe figurash të reja po ashtu kanë sjellë edhe rrëzime dhe nëse mund të thuhet edhe pensionime të parakohshme. Karriera politike të spikatura deri para zgjedhjeve të fundit si ajo e Arben Malajt apo Ilir Rusmailit janë në pikëpyetje, jo sepse ata zgjodhën të ishte kështu apo se pse në një moshë të pamundur për të vijuar, por për vullnet të krerëve politikë dhe të një sistemi që lë pak hapësira për të qenë ndryshe. Në fakt për një pjesë të mirë, fatet politike në vend janë përcaktuar prej sistemit elektoral, pjesa tjetër prej vendimeve autoritare të krerëve partikë dhe vetëm një pakicë janë

spostuar vetiu drejt pensionit dhe shkruarjes së kujtimeve. Zgjedhjet e fundit dogjën një listë me plot emra politikanësh të rinj në moshë dhe të rinj në politikë që do e kenë të vështirë në mos të pamundur të ripërtërijnë apo ngjiten në pozicione politike.

Pas zgjedhjeve Zgjedhjet e fundit ndërkohë duket se përcaktuan ose u bënë mjaft të rëndësishme për fatin e një liste të gjatë figurash politike që në një mënyrë apo në një tjetër spotohen në periferi me më pak peshë dhe pushtet dhe në dilemë për rolin që do të kenë në vitet e ardhshme. Të përjashtuarit nga lista në PS edhe pse politikanë karriere do e kenë të vështirë të gjejnë një motiv për të qëndruar sërish në politikë apo përgatitur ndonjë rikthim më të fortë. Fatos Nano që është lideri i partisë e tentoi këtë disa herë dhe nuk ja doli mbanë, pasi dukshëm partia u bë besnike e liderit ët ri. Po ashtu në PD me gjithë rotacionin në krye të saj, pak prej të larguarve do të kenë ndonjë mundësi rikthimi. Ndërkohë tek socialistët një listë e dytë figurash të rëndësishme edhe pse e pranishme në parlament humbet rolin dhe i duhet të shohë të ngrihen

figurat e ministrave të rinj të sjellë aty nga kreu i socialistëve Rama si dhe nga ata më të rinjtë fare që do të zëvendësojnë ministrat në Kuvend. Ndërkohë hiq tre parti të vogla që përfaqësohen në parlament, pjesa tjetër edhe pse e pranishme në një numër të madh legjislaturash është detyruar të pranojë një rol të minimizuar dhe pensionim thuajse që prej zgjedhjeve të 2009.

Social Demokratët e fraksioni i dalë prej tyre Demokracia Sociale, Partia Aleanca Demokratike dhe mjaft të tjera janë “zhdukur” nga jeta parlamentare ku kanë pasur deri dhe grupe deputetësh. Sigurisht bashkë me to një listë figurash politike dhe drejtues të këtyre partive po ashtu janë spostuar në periferi pa ndikim dhe pa vëmendje.

Të vegjlit e pensionuar nga sistemi Ish ministra si Skënder Gjinushi (dhe kryetar Kuvendi), Paskal Milo, Lufter Xhuveli, Neritan Ceka e mjaft personazhe të tjera majtas dhe djathtas janë “pensionuar” në një farë mënyrë për shkak të Kodit të tmerrshëm Zgjedhor që Rama në 2009 e zgjodhi pikërisht për të zhdukur një prej të vegjëlve të asaj kohe; LSI. Pavarësisht atyre

që ndodhën më pas ai që vrau partitë e vogla në Shqipëri duke i kthyer në parazitë të të mëdhave të cilat po të duan i fshijnë nga lista ishte “Dushku”. I vogli dhe më pas i madhi. I pari sepse bëri të dukshme formën më të lehtë se si ato mund të zgjidheshin në Kuvend. Pa pasur nevojë për struktura, programe dhe qëndrime thjeshtë duke i ndenjur në krah partnerit të madh dhe ndarë me të atë që fitohej nga pushteti. Dushku i madh që solli edhe shembjen e sistemit elektoral të vjetër dhe vendosjen e të riut, solli për katër vjet panoramën më të deformuar të ndarjes së votave në vend, ndërkohë që partitë që prej këti sistemi rezultonin me përqindje të rëndësishme dolën jashtë loje që në përballjen e rradhës elektorale. Kjo formë cënoi rëndë autoritetin e forcave politike të vogla duke bërë që ato të shihen si forma parazitare pushteti. Madje tregtimi i votave të PS nga një partie e vogël tek PD djathtas në 2005 bëri që këto të fundit jo vetëm të fitonin një farë mërie të elektoratit, por edhe të shiheshin të rrezikshme prej dy forcave kryesore që vendosën që në një farë mënyre t’i minimizonin me Kodin e ri. Zgjedhjet e 2009 dhe më

E shtunë-e diel, 10-11 gusht 2013

9

www.mapo.al

Zgjedhjet e fundit ndërkohë duket se përcaktuan ose u bënë mjaft të rëndësishme për fatin e një liste të gjatë figurash politike që në një mënyrë apo në një tjetër spotohen në periferi me më pak peshë dhe pushtet dhe në dilemë për rolin që do të kenë në vitet e ardhshme

pas ato të fundit e bënë të qartë që përveç LSI që rezultoi një kockë më e fortë, pjesa tjetër e partive të vogla nuk mund të futeshin në parlament me elektoratin e tyre dhe pa ndihmën e numëruesve të të dy partive të mëdha. Pesë parti të vogla sidoqoftë ja dolën të ishin në parlament.

4 krerë të këtyre partive ja dolën të zinin një vend në listat e PD duke e rrëgjuar më shumë këtë të fundit, ndërsa vetëm 1 prej tyre u zgjodh jashtë listave të partive të mëdha në Shkodër edhe pse vinte nga një forcë e krijuar rishtazi dhe njëfarësoj enigmatike në politikën shqiptare. E ndërkohë edhe pse republikanët dhe PDIU duket se dolën më të forta prej zgjedhjeve, këto të fundit duket as nuk ishin përgatitur për të tillë rezultat.

Fakti që krerët e këtyre partive u strukën në një farë mënyre në listat e PD i bën ato të duken njëfarësoj fiktive megjithë rezultatin e mirë.

Të pensionuarit me vendim

Fati politik i një pjesë të mirë të personazheve majtas dhe djathtas është vendosur ndërkohë para se vendi të hynte në zgjedhje. Pa u bërë e qartë pse dhe si, kryetarët e dy partive të mëdha që kanë për rrjedhojë edhe numrin më të madh të politikanëve me emër fshin nga lista një grup jo të vogël parlamentar. Një pjesë e këtyre të fshirëve apo të vendosurve në vende jashtë mundësisë për tu futur në Kuvend do ta kenë të vështirë që të rigjejnë një pozicion në politikë prej nga mund të garojnë sërish. Shumë pak kanë mundur të riktheheh në Kuvend pasi më herët kishin dalë prej listave preferenciale të kryetarëve. E ndërsa të larguarit në PD kanë një shanc të ripërtërihen, falë ndryshimit të drejtimit të partisë dhe po ashtu faktit që në opozitë kjo e fundit do të ketë nevojë për më shumë forca, në PS rikthimi duket më i pamundur. Emrat që u fshin nga lista si ai i Arben Malajt apo mjaft të tjerëve

Një numër figurash politike që u rreshtuan në forca të vogla dhe më vete prej palëve të mëdha pao bashkë me to, kanë vënë në një hije dyshimi qëndrimin e tyre si figura politike dhe peshën e tyre në jetën publike në vend. Ish-presidenti Bamir Topi dhe mjaft prej atyre që e ndoqën atë në partinë e re është një prej të rrezikuarve të përfundojë pjesërisht i lënë mënjanë. Topi nuk arriti të fitonte një vend në parlament as për veten as për forcën politike që drejton ndërsa afrimi i tij sërish me PD edhe pse duket i hapur dhe i mundëshm pas ndërrimit të kreut të kësaj partie

duket se ka firmosur në një farë mënyre fatin politik të tyre. Mjaft figura të tjera kanë pasur të njëjtin fat në politikë edhe pse mbeten zëra të fortë apo të respektuar në publik ata janë thuajse të lënë mënjanë vendimarrjes duke marrë më shumë pozicione këshilluesish të pavarur. Vetëm rrallë persona të larguar në këtë formë, nëse nuk zgjedhin më herët të ndërrojnë krah kanë mundur të rigjejnë sërish një vend në partinë e tyre dhe kuvend. Rasti i Musa Ulqinit mund të jetë më i dukshmi në rradhët e socialistëve, por këto janë veçime prej numrit të madh të figurave që ndërkohë janë larguar përfundimisht nga politika.

Ndërkohë duket se kreu i socialistëve Edi Rama ka zgjedhur edhe një tjetër formë të pensionimit të figurave politike në PS pavarësisht rolit që ata kanë në parti. Kryesocialisti i favorizuar edhe nga një fuqizim i numrave në parlament prej marrëveshjes me LSI duket sikur pati dorë krejt të lirë të zgjidhte ministrat, duke lënë jashtë qeverisë së re të gjithë figurat kryesore apo rivalët e mundshëm për pushtet brenda forcës politike. Lënia pa pozicione në qeverisje e Ben Blushit, Pandeli Majkos, Fatmir Xhafajt, Bashkim Finos, Blendi Klosit dhe mjaft të tjerëve, duke i dhënë njëkohësisht mundësi një grupi të rinjsh të avancojnë në karrierë duket se i shtyn këta të fundit drejt “pensionimit” politik me ose pa dashjen e tyre. Pavarëisht moshës së re dhe peshës politike sistemi ku kryetari do të vendosë edhe listën e deputetëve në zgjedhjet e ardhshme mund ta vërë në diskutim qëndrimin e këtyre figurave në pozicione kritike ose të pavarura ndaj drejtimit në PS që i kanë mbajtur deri tani. Një lojë e ngjashme në PD mund të ndodhë për rivalët e kryetarit të ri Lulzim Basha edhe pse do duhet kohë për të parë se si do të rrjeshtohen palët në këtë parti në vitet e opozitës. Për tu parë mbetet edhe sa të vështirë do ta ketë kreu i ri kontrollin mbi drejtuesit e deri tanishëm sidmos në rast të humbjeve në zgjedhjet lokale dhe në rast të sfidave të ngjashme me ato që iu desh të kalojë Rama.

Të tjerë në hall Një numër figurash politike që u rreshtuan në forca të vogla dhe më vete prej palëve të mëdha pao bashkë me to, kanë vënë në një hije dyshimi qëndrimin e tyre si figura politike dhe peshën e tyre në jetën publike në vend. Ish-presidenti Bamir Topi dhe mjaft prej atyre që e ndoqën atë në partinë e re është një prej të rrezikuarve të përfundojë pjesërisht i lënë mënjanë. Topi nuk arriti të fitonte një vend në parlament as për veten as për forcën politike që drejton ndërsa afrimi i tij sërish me PD edhe pse duket i hapur dhe i mundëshm pas ndërrimit të kreut të kësaj partie është po ashtu i largët për shkak se kryeministri Sali Berisha me të cilin ai u përball mbetet prezent pranë PD dhe me gjasa nuk do të ketë të njëjtin largim si ai i Fatos Nanos dhe sigursiht do të ruaj më shumë ndikim në forcën politike prej drejtimit të së cilës u largua. Avokati Spartak Ngjela i duhet po ashtu të gjej sërish një pozicionim të ri politik. Pasi u angazhua në opozitën e ashpër të Ramës dhe ishte një prej zërave dhe përfaqësuesve të kësaj opozite, Ngjela mbeti jashtë qeverisë pasi refuzoi postin e ministrit të reformës parlamentare. Kjo duket se i ka ftohur gjërat mes tij dhe kryesocialistit. Ndërkohë edhe pse mund të vazhdojë në të njëjtën rrugë duke u distancuar sërish nga mazhoranca Ngjela do të ketë më pak zgjidhje. Ai ose do të pranojë faktin ose i duhet të gjej një rol në opozitën e re dhe të tentojë sërish të bëhet protagonist dhe në garë për një rol të ri në politikë.

Rasti më flagrat ndërkohë ai që duket se është edhe kufiri mes përfaqësuesve politik seriozë dhe atyre qesharakë është ai i kreut të AKZ Kreshnik Spahiu. Numri i votave qesharake për një parti që pretendonte të ishte forcë kryesore politike dhe që luajti deri në fund kundër të gjithëve. Ndryshe nga fatet e të tjerëve më sipër ai i Spahiut nuk u vendos prej sistemit apo një vendimi politik, por prej zgjedhjeve. Spahiu dhe karta e tij e nacionalizmit dhe deklaratat bombastike por dukshëm pa ndonjë qëllim dhe mjaft të pabesueshme duket se nuk morën vlerë në elektorat. Ndoshta ky është edhe një rast pensionimi mjaft i natyrshëm.

10

Intervistë

E shtunë-e diel, 10-11 gusht 2013

www.mapo.al

Arben Malaj komenton kabinetin e projektuar qeveritar.

Shpreson që fenomeni i “Kabinetit të Kuzhinës” të mos mbisundojë në mënyrën e funksionimit të qeverisë së re

Malaj:

Ja qasja ime politike, qeveria të mos funksionojë si “Kabineti i kuzhinës” “Që ky kontribut të jetë sa më i dobishëm dhe jo spontan, që nga shtatori, bashkë me disa kolegë ekspertë do të krijojmë një qendër studimore për mirëqeverisjen, duke ndihmuar rritjen e transparencës dhe ekspertizës profesionale” Ish-ministri i Financave dhe ish-anëtari i kryesisë, Arben Malaj, që nga shtatori do të jetë në krye të një qendre studimore për mirëqeverisjen, që ai së bashku me kolegë të tjerë do ta krijojnë në funksion të transparencës dhe ekspertizës profesionale, siç shprehet ai në një intervistë për MAPO. Malaj është i kujdesshëm për të bërë parashikime të parakohshme sa kohë qeveria e re ende nuk ka filluar punë.

Por disa konstatime e këshilla mbi shenjat e para i jep. Duhet shmangur “drejtimi me dorë të fortë” si model i dështuar i PD-së dhe qeveria të mos funksionojë si modeli i “Kabinetit të Kuzhinës”. Ai vëren se “figurat mitologjike nuk mund të jenë referenca modelesh politike të shekullit 21 dhe se importimi i modeleve të gatshme mund të rezultojë joefektiv në realitete kulturore dhe politike të ndryshme”.

Pas shpalljes së kabinetit të projektuar “Rama”, ajo që ra në sy ishte se shumë ministra janë, jo vetëm të rinj në moshë, por dhe në eksperiencë. Nisur nga anëtarët e ekipit, si e shikoni ju qeverinë e 4 viteve të ardhshme, a krijon ky formacion shpresë për të bërë ndryshime të rëndësishme në vend?

Mazhoranca fitoi për shkak të shpresës së madhe të votuesve dhe dështimit po të madh të PD-së.

Programi qeverisës ku do të qartësohen reformat, politikat dhe projektet konkrete dhe sidomos implementimi i tij, mund të ndihmojnë më shumë në vlerësimet realiste. Është e dobishme që mazhoranca e re të afrojë transparencë maksimale. Me të drejtë votuesit janë të fokusuar tek ekonomia, tek punësimi, tek te ardhurat reale me të cilat ata përballojnë jetesën e tyre të vështirë. Vendi ka nevojë për reforma të rëndësishme, të cilat duhet të përmirësojnë deformimet e mëdha që ka sistemi ynë politik. A do të ndryshojë kjo mazhorancë sistemin elektoral dhe, a do të përmirësojë sistemin e ndarjes dhe kontrollit të pushteteve? Rezultate të qëndrueshme pa reforma nuk ka.

Ndryshimet pozitive që duhet të vijnë nga institucione të forta, janë më të plota dhe të qëndrueshme se sforcimet për rezultate të shpejta dhe sipërfaqësore. Figurat mitologjike nuk mund të jenë referenca modelesh politike të shekullit 21.

Normalisht, është herët për të folur për mënyrën se si do të qeverisë Rama, por disa shenja mund të komentohen. Fjala vjen, vizitat në Stamboll dhe Athinë, ku ra në sy shpallja e Turqisë si partner strategjik.

Ndërkohë, Kryeministria greke jo rastësisht lajmëroi se “vizita e Ramës ishte private”… Jeni të mendimit se këto lëvizje janë më shumë akte kortezie që po përdoren për propagandë, apo

shihni vërtet ndonjë gjë të vlefshme?

Së pari, duhet të ketë një angazhim dhe përkushtim më të plotë dhe prioritar për sfidat që ka vendi kundër papunësisë, varfërisë, mungesës së rendit publik, krizës së buxhetit e borxheve, në raport me çdo axhendë tjetër.

Së dyti, PS përherë ka pasur një vizion të qartë për politikën tonë të jashtme dhe është vlerësuar për kontributet pozitive. Po kështu, partitë politike dhe opinioni ynë publik kanë qenë të unifikuar për prioritetet kombëtare në politikën e jashtme, për anëtarësimin në NATO dhe BE, në luftën kundër terrorizmit ndërkombëtar dhe në zhvillimet rajonale. Tri vitet e fundit integrimi europian u anashkalua nga mbivendosja e zhvillimeve të brendshme politike, ndaj ne jemi ndër vendet e fundit drejt BE-së.

Lidhur me partnerët strategjikë, Turqia nuk i ka fshehur ambiciet e saj për një vend më të rëndësishëm në gjeopolitikën e shekullit të 21.

Bile ministri i saj i Jashtëm nxiti jo pak debate rreth idesë për të “rikrijuar perandorinë e vjetër osmane”.

Turqia mund t’i plotësojë më mirë ambiciet e saj përkrah SHBA dhe BE, sesa përballë apo në garë me to.

Shqipëria i mbron më mirë interesat e saj strategjike, duke mbajtur parasysh kontributet specifike të vendeve të ndryshme në historinë e saj si vend dhe si komb. Në këtë aspekt, mbështetja në vitet ‘20 për mosndarjen dhe zhdukjen e saj si

Qeveria e re Krijimi i një ekipi sa më të harmonizuar dhe sa më të aftë përballë sfidave të vështira që kanë ekonomia dhe buxheti i vendit, është jetik për suksesin. Të shpresojmë që fenomeni që në politikë emërtohet “Kabineti i Kuzhinës” të mos mbisundojë mënyrën e funksionimit të qeverisë së re.

E shtunë-e diel, 10-11 gusht 2013

shtet, mbështetja për Pavarësinë e Kosovës dhe për anëtarësimin tonë në NATO dhe në BE, i bëjnë SHBA partnerin strategjik më të rëndësishëm të Shqipërisë dhe shqiptarëve. Në raport me të ardhmen, BE duhet të jetë destinacioni i parë dhe përkushtimi kryesor i politikës shqiptare. Shqipëria dhe shqiptarët përfitojnë më shumë brenda BE, ndërsa partneritet bilateralet duhet ta plotësojnë dhe përshpejtojnë integrimin tonë europian.

Lidhur me takimet bilaterale përpara marrjes së mandatit si ministra, duhet të respektohet më mirë statusi kushtetues i mandateve të tyre, i cili fitohet vetëm pas dekretimit nga Presidenti, votimit në Parlament dhe betimit përpara Presidentit. (Nenet 96, 98 dhe 106 të Kushtetutës, http://www.parlament.al/ web/Kushtetuta_e_Republikës_së_ Shqipërisë). Në këtë rast nuk bëhet fjalë për një rregull formal, bëhet fjalë për një status kushtetues që gjithsecili duhet ta përdorë me përgjegjësinë dhe etikën maksimale.

Jashtë qeverisë kanë mbetur Ben Blushi, Pandeli Majko, Fatmir Xhafaj, Blendi Klosi, apo emra të promovuar gjatë kohës së Nanos. Ç’mund të ndodhë me ta? Sa të mundshëm e shihni krijimin e një grupi të pakënaqurish në PS dhe, a mund të krijojnë ata një alternativë në PS? Shpresoj që së bashku me kolegë të tjerë të Partisë Socialiste, ata do të jenë pjesë aktive e përfaqësimit politik të PS. Nuk kam qenë pjesë e ndonjë grupi apo nëngrupi të bashkuar në bazë të pakënaqësive, ndaj e kam të vështirë të parashikoj zhvillime për të cilat ju aludoni. Njëko-

11

www.mapo.al

hësisht, nuk kam ngurruar të nxis debate edhe publike për prioritete në shërbim të vendit, që edhe gjatë mandatit të kaluar PS dhe Parlamenti mund t’i bënin më mirë. Tri debatet publike, i pari - për domosdoshmërinë e thellimit të demokratizimit dhe modernizmit të partive politike; i dyti- për mos ndryshimin e Kushtetutës pa transparencën dhe përgjegjësinë e detyrueshme publike, dhe i treti - për të vendosur integrimin europian mbi axhenda partiake dhe individuale të disa politikanëve, u vërtetuan se ishin në shërbim të vendit dhe jo qëndrime spontane të paargumentuara. Vota e 23 qershorit është votë shprese, shpresa është e madhe, ndaj sa më i vogël duhet të jetë zhgënjimi. Qeveria e ardhshme e koalicionit PS-LSI dhe vetë PS-ja duhet të jenë si një ekip, ku secili ka mundësi të kontribuojë. Heshtja nuk është kontribut.

LSI, me pesë ministrat e saj ka një peshë të konsiderueshme në proporcion me votën që mori në zgjedhje. Në 3 poste të rëndësishme ajo ricikloi ministrat e qeverisë ‘Berisha’. Sipas jush, do të kemi një “déjà vu” me qeverisjen e katër viteve të kaluara, do të vijojë parcelizimit, apo drejtimi do të jetë vetëm në dorë të Ramës?

Qeveria duhet të jetë unike dhe harmonike në parimet e krijimit dhe funksionimit të saj. Kjo nuk duhet të synohet nga koncepti i “dorës së fortë”, por i punës në ekip. Modeli i “dorës së fortë” i PD-së u vërtetua i dështuar dhe duhet të jetë kujtim nga e kaluara. Politikanët duhet të mësojnë edhe nga dështimet e të tjerëve. Mendoj se mund dhe duhet

Politika e jashtme Lidhur me partnerët strategjikë, Turqia nuk i ka fshehur ambiciet e saj për një vend më të rëndësishëm në gjeopolitikën e shekullit të 21. Bile ministri i saj i Jashtëm nxiti jo pak debate rreth idesë për të “rikrijuar perandorinë e vjetër osmane”. Turqia mund t’i plotësojë më mirë ambiciet e saj përkrah SHBA dhe BE, sesa përballë apo në garë me to.

Mazhoranca fitoi për shkak të shpresës së madhe të votuesve dhe dështimit po të madh të PD-së.

Programi qeverisës ku do të qartësohen reformat, politikat dhe projektet konkrete dhe sidomos implementimi i tij, mund të ndihmojnë më shumë në vlerësimet realiste

të ishin vlerësuar dhe harmonizuar më mirë kapacitetet politike dhe qeverisëse që PS ka krijuar në dinamikën e saj. Tendencat për ta ndarë një parti në segmente, aq më tepër kur si pikë ndarjeje merret thjesht ndryshimi i kryetareve të saj, e dëmton kohezionin e brendshëm, e zbeh angazhimin e kapaciteteve më të mira, të cilat vlerësohen shumë të rëndësishme për të maksimizuar suksesin. Suksesi i mazhorancës në asnjë rast nuk duhet parë si një ambicie personale, por si një detyrim i koalicionit fitues ndaj votuesve dhe sfidave të vendit.

Ndryshe nga kryeministrat e mëparshëm (Nano, Berisha, Meta dhe Majko) në qeverinë e dizenjuar shihet se përveç LSI-së nuk ka aleatë, edhe pse sipas marrëveshjes parazg jedhore, Dule e Ng jela duhet të ishin. Është ky një akt i marrjes së përgjegjësisë personalisht nga ana e Ramës, apo numri i lartë i mandateve PS-LSI ka bërë që Rama të mos ketë frikë nga shkelja e marrëveshjeve?

Respektimi i aleatëve nuk duhet bërë vetëm si kalkulim aritmetikor, por si pjesë e përgjegjësisë për cilësinë e qeverisjes dhe për të zgjeruar bazën mbështetëse të saj në funksion të reformave. Strukturimi i aleancave zgjedhore dhe qeverisëse, parimet e ndërtimit të tyre dhe i përzgjedhjes së anëtarëve të saj nuk duhet të jenë nën euforinë e “fitoreve historike”, por nën peshën e rëndë të përgjegjësisë për arritje konkrete. Krijimi i një ekipi sa më të harmonizuar dhe sa më të aftë përballë sfidave të vështira që kanë ekonomia dhe buxheti i vendit, është jetik për suksesin. Të shpreso-

“Të vjetrit” e PS Shpresoj që së bashku me kolegë të tjerë të Partisë Socialiste, ata do të jenë pjesë aktive e përfaqësimit politik të PS. Vota e 23 qershorit është votë shprese, shpresa është e madhe, ndaj sa më i vogël duhet të jetë zhgënjimi. Qeveria e ardhshme e koalicionit PS-LSI dhe vetë PS-ja duhet të jenë si një ekip, ku secili ka mundësi të kontribuojë. Heshtja nuk është kontribut.

jmë që fenomeni që në politikë emërtohet “Kabineti i Kuzhinës” - http:// en.wikipedia.org/wki/Kitchen_ Cabinet ”, - të mos mbisundojë mënyrën e funksionimit të qeverisë së re. Importimi i modeleve të gatshme mund të rezultojë joefektiv në realitete kulturore dhe politike të ndryshme.

Le të kthehemi në konjukturën tuaj politike. Pas zgjedhjeve keni lënë të kuptohet se do të vijoni të jeni anëtar i Partisë Socialiste, i pakushtëzuar nga karriget partiake apo qeveritare. Pyetja është: në çfarë qasjeje politike do t’ju shohim tani e tutje?

Do të jem i angazhuar me një qasje pozitive dhe realiste. Nuk do të ngurroj që nëpërmjet analizave të diskutoj për reformat për të cilat vendi ka nevojë dhe Partia Socialiste duhet të përkushtohet në detyrim të mandatit të shpresës që i kanë dhënë votuesit. Do të ndaj me kolegë dhe opinionin publik shkrime dhe analiza për atë që mund të bëhet më mirë, duke filluar nga sfidat kundër papunësisë, varfërisë dhe stabilitetit të financave publike. Që ky kontribut të jetë sa më i dobishëm dhe jo spontan, që nga shtatori, bashkë me disa kolegë ekspertë do të krijojmë një qendër studimore për mirëqeverisjen, duke ndihmuar rritjen e transparencës dhe ekspertizës profesionale. Pas 16 vitesh eksperiencë të pandërprerë parlamentare dhe një angazhimi të përhershëm në mësimdhënie, besoj se kam mundësi më të mira dhe ndjej detyrim mirënjohës ndaj Partisë Socialiste për të kontribuar pozitivisht për vendin tim dhe për sfidat e saj, të cilat në mandatet qeverisëse bëhen akoma më të mëdha.

E ardhmja Do të jem i angazhuar me një qasje pozitive dhe realiste. Nuk do të ngurroj që nëpërmjet analizave të diskutoj për reformat për të cilat vendi ka nevojë dhe Partia Socialiste duhet të përkushtohet në detyrim të mandatit të shpresës që i kanë dhënë votuesit. Do të ndaj me kolegë dhe opinionin publik shkrime dhe analiza për atë që mund të bëhet më mirë.

12

e shtunë-e diel, 10-11 gusht 2013

www.mapo.al

Nr. 36 Viti II i botimit gusht 2013

Çmimi 300 Lekë

MAPO MADAME

E përmuajshme, Nr. 36, Viti II i botimit gusht 2013, Çmimi 300 Lekë

ÇFARË QUAJNË

SEXY

DOSSIER

SEXY

BURRAT SHQIPTARË

HOT, dhe në pushime

ë r Ve enxehtë

Me Arnita Beqirajn, Dorela Hysën dhe Afroviti Gogen

Me Madame

AGIM NESHO BRISEIDA MEMA BALINA BODINAKU VENERA LUMANI DREN ABAZI ARDI ASLLANI

E shtunë-diel, 10-11 gusht 2013

13

www.mapo.al

Zogaj në 7 ditë Publicisti dhe politikani Preç Zogaj është çdo javë në MAPO Weekend me një grafi të imët të njollave dhe dritës në hartën e zhvillimeve politike të javës. Nga e shtuna në të shtunë. Nga lajmi në lajm.

Turi i Ramës, “partnerët strategjikë” nuk caktohen me dorë si në komunizëm Komisioni Qendror i Zgjedhjeve shpalli rezultatin përfundimtar, duke nxjerrë edhe disa të dhëna pikante mbi zgjedhjet. 23 qershori konfirmoi zhdukjen e një sërë partish të vogla, por edhe mbijetesën e disa të tjerave si PR, PDIU apo PBDNJ. Cila është fabula dhe mësimi i këtyre zgjedhjeve, sipas Preç Zogajt?

Fabula është se ato u përgatitën dhe u zhvilluan në shenjën e një alarmi të shtuar, që rezultoi i kërkuar dhe apo i rremë, sikur kishte një skenar të qeverisë për manipulimin e tyre. Zgjedhjet treguan se ky fiksion u përdor edhe si alibi nga forca dhe individë të së majtës për të blerë me para zgjedhës dhe komisionerë dhe për të prodhuar kësisoj, brenda rezultatit të përgjithshëm, rezultate dhe mandate të çuditshme, që nuk gjejnë justifikim në zakonet dhe ligjësitë e zgjedhjeve të lira e demokratike. Mjafton të rikujtojmë këtu faktin kuptimplotë se PS dhe partitë e opozitës katërvjeçare nuk morën asnjë deputet më shumë se në vitin 2009, ndërkohë që një parti e vogël qeveritare si LSI, më e akuzuara nga opozita për korrupsion derisa doli vetë në opozitë në fund të legjislaturës, u katërfishua! Të dhëna të tilla do të bënin masë në çdo laborator politik të Europës.

Ja përse nuk është e lehtë të tregohet me një të rënë të kalemit, siç thuhet, fabula e zgjedhjeve të vitit 2013. Ato përmbajnë plot kundërthënie. Në thelb, unë ndaj pikëpamjen se ato ishin të qarta, por të papastra.

Ishin të qarta në verdiktin kryesor që dhanë për fitoren e së majtës dhe humbjen e partive të koalicionit qeveritar.

Ishin të papastra në morinë e fakteve të regjistruara nga policia dhe institucionet zgjedhore dhe akoma më shumë nga koshienca popullore që po zien për votëblerjen, më saktë për shpirtblerjen.

Unë nuk them se blerja dhe manipulimet kanë përcaktuar fitoren e së majtës. E kanë rritur atë.

Dhe këtu del një problem i madh. Korrupsioni dhe malavita kanë bërë në këto zgjedhje një provë gjenerale të “suksesshme” për t’u ngulur mirë dhe thellë mu në zemër të sistemit. Paraja ka paralajmëruar vendosjen e hegjemonisë së saj në zgjedhje. Në gjendjen e tanishme e shoh shumë të zymtë perspektivën e zgjedhjeve të lira në Shqipëri. Kam frikë se zgjedhjet e vitit 2013 prodhuan rotacionin si vlerë në demokraci, por duke vrarë veten. E ardhmja më përgënjeshtroftë!

Mësimi i këtyre zgjedhjeve është kompleks.

Nga një anë, PD nuk duhet të bëjë një analizë të thellë të shkaqeve të humbjes, pa u justifikuar me manipulimet dhe njollat që kundërshtari u vuri zgjedhjeve. Në anë tjetër, është e domosdoshme të konceptohet një skemë e re transparence që ta çojë njohjen dhe përballjen publike, politike dhe ligjore me fenomenin e blerjes së votës në origjinë, atje ku lulëzojnë evazioni, korrupsioni, trafiqet, informaliteti. Njëherësh mendoj se duhet konceptuar një paketë e plotë antiblerje deri në ndryshimin e sistemit zgjedhor.

Edi Rama vizitoi këtë javë Turqinë, i shoqëruar nga disa ministra, dhe realizoi një takim mbi dy orë me kryeministrin Erdogan.

Veçanërisht, vëmendje tërhoqi deklarata e tij se Turqia do të jetë tash e tutje “partneri ynë strategjik”. Si e gjykoni këtë lëvizje të Ramës për “vëllazëri” më të ngushtë të Shqipërisë me Turqinë?

Shqipëria ka patur tradicionalisht marrëdhënie shumë të mira me Turqinë. Pas shembjes së murit të komunizmit, qeveritë respektive kanë punuar fort për t’i çuar akoma më përpara këto marrëdhënie. Zyrtarët shqiptarë priten në Turqi si princa. Ata njihen atje me përparimet e mëdha të Turqisë. Ekziston një mrekulli turke për Turqinë, që ndodh t’i rrëmbejë në krahët e entuziazmit zyrtarët dashamirës, por naivë të Tiranës, sikur mund të ketë një mrekulli turke në Shqipëri. Këto gjëra kanë ndodhur e ndodhin vazhdimisht. Në nivelin politik, Turqia e sheh Shqipërinë si një vend shumë të dashur. Nga ana tjetër, Shqipëria e ka çmuar drejt miqësinë e Turqisë, rolin e saj në

rajon, interesin e ndërsjelltë për shkëmbime dhe bashkëpunim. Në këtë kontekst, vizita e Ramës në Turqi si kryeministër i zgjedhur është një gjë pozitive në vazhdën e politikës konstante të miqësisë me këtë vend. Por duhet ta dimë se në kohën tonë të hapjes, globalizmit dhe sigurisë kolektive, aleatët preferenciale apo “strategjikë” nuk caktohen me voluntarizëm politik si në kohën e Enver Hoxhës, sot me Jugosllavinë, nesër me Bashkimin Sovjetik, pasnesër me Kinën. Këto gjëra tani janë atribut i lirisë, i hapjes, i vetë publikut. Përparësitë përcaktohen para së gjithash nga shkëmbimet e lira dhe nga interesi kombëtar i sigurisë dhe integritetit në demokraci. Këto janë arsyet që Shqipëria, duke qenë në marrëdhënie të hapura me shumicën e vendeve të botës, ka partneritet strategjik me SHBA-në dhe ka partnerë kryesorë për sa u takon shkëmbimeve Italinë dhe, deri para krizës, Greqinë. Marrëdhëniet e Shqipërisë me Turqinë ilustrojnë më së miri faktin se në kohën tonë liria prevalon ndaj vullnetit politik. Fakti që shkëmbimet me Turqinë nuk kanë qenë e nuk janë në nivelin e vullnetit dhe dëshirës së mirë të qeverive ka shpjegimin e vet në natyrën e shoqërive të hapura ku bën pjesë tashmë edhe shoqëria shqiptare. Këto gjëra janë elementare për çdo politikan profesionit. Në këtë kontekst, deklarata e Ramës për “partneritet strategjik” tingëlloi si dorovitje e panevojshme për kryeministrin Erdogan, për të mos thënë se kishte një shije lajke në pakuptimësinë e saj. Kjo dhe kënaqësia e veçantë e zotit Erdogan, që iu përcoll publikut shqiptar përmes rrjeteve sociale nga vetë zoti Rama, nuk mund të mos na kujtojnë se e vetmja “thyerje” në marrëdhëniet mes dy vendeve tona ka ndodhur në vjeshtën e vitit të kaluar, kur Shqipëria abstenoi në OKB në votimin për statusin e Palestinës, duke u rreshtuar me shumë vende të Ballkanit në një pozicion që ishte më afër SHBAsë dhe duke marrë mbi vete me këtë rast “rrufetë” paternaliste të zotit Erdogan që e quajti frikacak kryeministrin e Shqipërisë. Kënaqësia e kryeministrit turk dhe buzëqeshjet e Ramës ngjanin vetvetiu si një lloj celebrimi për ardhjen e “trimit”.

Fat që ishte verë, vapë dhe nuk ishin shumë ata që e kishin mendjen te kjo shfaqje diletanteske.

Greqia ishte një stacion i dytë në turin e Ramës, por kryeministri i ardhshëm nuk u prit aq ngrohtë sa në takimin e Stambollit.

Zyra e Samaras e cilësoi vizitën e tij si private, ndërsa në tavolinë qëndrojnë çështje të nxehta si pakti detar apo ajo e minoritetit...

A keni ju një projeksion të marrëdhënieve Tiranë-Athinë nën mandatin e Ramës?

Greqia është e zënë me krizën e saj ekonomike dhe sociale. Shqiptarët që punojnë me shumicë në Greqi, por edhe shqiptarët që jetojnë në Shqipëri dëshirojnë që Greqia ta kalojë sa më shpejt krizën dhe marrëdhëniet mes dy vendeve tona të rifitojnë dinamikën e kohës para krizës. Përtej kësaj, unë realisht nuk shoh çështje të nxehta në tavolinën e qeverisë greke në lidhje me Shqipërinë. Pakti detar është rrëzuar nga Gjykata Kushtetuese. Grekët e kanë shumë të qartë se pakti i rrëzuar nuk mund të kthehet më. Por problemi i kufirit detar mes dy vendeve mbetet ende i pazgjidhur. Kështu që negocimi i një pakti të ri, pse jo me asistencë dhe ekspertizë ndërkombëtare, është i nevojshëm. Qëndrimi i Ramës sot dhe i qeverisë së tij nesër për këtë temë më duket i drejtë. Ne nuk duam çfarë nuk është e jona, dhe po ashtu edhe grekët nuk mund të pretendojnë çfarë nuk është e tyrja. Drejtësi, miqësi. Në këtë binom ngrihet fqinjësia e mirë. Në lidhje me minoritetin, kam bindjen se parlamenti i ri dhe qeveria e re, sikurse institucionet e tjera, do të vazhdojnë në linjën e zbatimit dhe respektimit të standardeve ndërkombëtare për minorancat. Nuk di të ketë ndonjë problem specifik në rrafshin e të drejtave kushtetuese. Minoriteti, ma merr mendja, ndjehet i lënduar që nuk ka kësaj radhe përfaqësim në nivel ministri në qeverinë “Rama-Meta”. Ndoshta edhe Athina është befasuar e prekur nga kjo. E kemi theksuar edhe në numrat e kalu-

ar të kësaj rubrike habinë tonë për mospërfshirjen e PBDNJ-së në qeveri. Lexova dikë që thoshte “zoti Rama ka guxuar”. Unë them, ka gabuar. Kjo duhej bërë jo për t’i bërë qejfin Athinës, por për të respektuar shtetasit shqiptarë me kombësi greke të minoritetit.

Greqia, edhe pse e sëmurë akoma, ka zërin e saj në Bruksel. Kemi nevojë për mbështetjen e saj për të marrë statusin e vendit kandidat në BE sot dhe anëtarësinë me titull të plotë në familjen europiane nesër. Në këtë aspekt Greqinë nuk e zëvendëson kush, ca më pak Turqia. Greqia do të ngrihet, Europa nuk ka dashur e nuk do të dojë të shohë të bjerë vendin që ka përkundur civilizimin e saj. Shqiptarët do të përfitojnë nga ngritja e Greqisë. Në rrafshin e marrëdhënieve në nivel qeveritar, besoj se do të ketë vështirësi, që do të mund të kapërcehen me prudencë nga pala jonë dhe ajo greke.

Përmes takimeve në Itali, Turqi e Greqi pa marrë ende detyrën, Rama po përpiqet të ngrejë profilin e tij në politikën e jashtme, po realizon thjesht vizita kortezie apo po projekton një erë të re diplomatike të Shqipërisë, siç ai e ka propaganduar vetë? Ju vetë, si do t’i përkufizonit ato?

Pak më shumë se vizita kortezie, shumë më pak sesa projeksioni i një ere të re. Ky do të ishte përkufizimi im. Po bën disa vizita prezantuese dhe njohëse, meqenëse nuk i është dhënë rasti të ketë një profil të tijin në politikën e jashtme. Mirë bën që i bën. Tani e ka më të lehtë se shkon, si i thonë fjalës, me duart në xhepa, por nesër kur të jetë kryeministër në detyrë, duhet të matet mirë se mund të krijojë ilaritet me shprehje kodra pas bregut. Ç’do të thotë kjo “erë e re në diplomacinë shqiptare”?

E ka fjalën për ndryshime në shërbimin diplomatik, gjë që nuk u hyn fare në punë fqinjëve tanë, apo ka në mendje ndonjë gjë të re në politikën tonë të jashtme. Nuk e kemi dëgjuar ta thotë as gjatë viteve në opozitë, as në fushatë. S’ka gjë. Ta thotë tani, po ka gjë për të thënë. Mua ma merr mendja se nuk ka ndonjë gjë të re për të thënë. Dhe nuk mund të këtë në fakt. Traseja e politikës së jashtme është hapur prej vitesh dhe nuk ndryshon sa herë ndryshojnë qeveritë. Euroatlantizmi, integrimi, paqja, partneriteti dypalësh e shumëpalësh, kujdesi për shtetasit shqiptarë jashtë Shqipërisëkëto janë disa nga fjalët kyç të kësaj politike. Në

Selia aktuale e PD-së nuk ka qenë, nuk është e denjë për një parti që bashkë me PS-në formojnë alternancën e pushtetit në Shqipëri.

Transferimi në një seli më të mirë më duket më se i përligjur për nevojat e një partie të madhe që ka kaluar në opozitë dhe duhet të përgatisë jo vetëm opozicionin por edhe alternativën e nesërme. Për të tjerat, që lidhen me bazën ligjore të vendimit, me statusin e pronësisë së Shtëpisë së Ushtarakëve, besoj se është zbatuar legjislacioni në fuqi.

cilësinë e diplomacisë ka padyshim një fushë të gjerë për të bërë diferencën. Por ëndrrat e tjera për një “erë të re në diplomaci” janë donkishoteske. Ato tradhtojnë sërish, edhe në këtë fushë, mendësinë e vitit zero, sikur gjithçka nis me të.

Kjo është një mendësi e dekadës së parë të tranzicionit. Por kjo mendësi do të jetë edhe bumerangu i Ramës, pasi njerëzit, pas disa kohësh, do të fillojnë të krahasojnë bilancin e qeverisë paraardhëse me bilancin e qeverisë së tij. Nuk do ta ketë të lehtë, edhe pse e ka marrë me të lehtë.

Monotonia e gushtit u prish këtë javë me një lajm që tërhoqi vëmendjen e mediave të huaja: hashashi i Lazaratit po lulëzon si kurrë më parë. Një zyrtar i policisë italiane tha se droga e mbjellë aty kap vlerën e 4.5 miliardë eurove në tregun perëndimor, por ajo që të bën çudi e kërkon një shpjegim është rezistenca e suksesshme e këtij fshati ndaj ligjit dhe shtetit….

Një lajm i përsëritur nëpër vite, por sensacional në lidhje me sasinë dhe vlerën e “mallit”. Nuk ka dyshim se zgjedhjet dhe tranzicioni qeveritar kanë ndikuar për ta lëshuar pa duar në Lazarat, nëse i marrim të mirëqena të dhënat e policisë italiane. Është një damkë e madhe për vendin, që fshin sa çel e mbyll sytë çdo investim që bëhet nga individë, grupe njerëzish dhe institucione për imazhin e vendit. Sido që të jetë, e vërteta në lidhje me sasinë dhe vlerën- po të ishte kështu lazaratasit do të laheshin në vaska floriri, ndërkohë që nuk kanë, siç kam lexuar në një reportazh, ndonjë standard që i dallon shumë nga të tjerëtfakti është se shteti dhe ligji munden prej vitesh në Lazarat. Dhe kur munden në një fshat, munden në gjithë vendin, ta kemi të qartë. Vendosja e sundimit të ligjit është një nga dështimet më të mëdha të PD-së, dështim që duhet analizuar me përgjegjësi të madhe pse, si, dhe qysh. Ku filloi, si u rrit, si u bë normë paligjshmëria. A mund të vendoset autoriteti i ligjit në këtë vend, apo jemi para një fataliteti. Këtu nuk është fjala për masën dërrmuese të njerëzve që bëjnë punën dhe jetën e tyre normale. Fjala është për individë dhe grupe kriminale që jetojnë, punojnë e fitojnë në shkelje dhe sfidë permanente të ligjit. Nga kjo analizë duhet të nxjerrë mësime edhe qeveria e re, mendoj. Çështja e zbatimit të ligjit është emergjencë kombëtare, pa ngjyrë partiake.

Meqë e përmendët këtë, pikërisht për emergjencë kombëtare ka folur zoti Rama dje kur shpalli një plan për prishjen e ndërtimeve abuzive në bregdet, ndërsa siç e ka bërë zakon këto kohë, kërkoi denoncime konkrete nga qytetarët. A ka gjasë që Rama të përsërisë me bregdetin, historinë e suksesit me kioskat në Tiranë? Dhe me ç’kosto?

Historia e kioskave dhe ndërtimet abuzive në bregdet nuk janë e njëjta gjë. Kioskat në tërësi kanë qenë struktura të lëvizshme. Pronarët e tyre rinovonin çdo vit të drejtën e shfrytëzimit. E dinin se një ditë do të hiqeshin. Kurse historia e ndërtimeve në bregdet mendoj se është më e komplikuar.

Megjithatë, Rama ka hedhur brezin në deputimin e tij si kryeministër kundër paligjshmërisë. Ai dhe qeveria e tij meritojnë të mbështeten nga të gjithë në këtë aksion shumë të rëndësishëm që do të jetë një test për ecurinë dhe seriozitetin e qeverisë.

Urojmë të mos jetë selektiv dhe të mos ndodhë të katandiset “kokoshi një thelë”.

Qeveria ka marrë vendim për t’i dhënë PD-së si seli të re ndërtesën e Shtëpisë Qendrore të Ushtrisë. Si ju duket ky vendim në fund të mandatit….

Selia aktuale e PD-së nuk ka qenë, nuk është e denjë për një parti që bashkë me PS-në formojnë alternancën e pushtetit në Shqipëri. Transferimi në një seli më të mirë më duket më se i përligjur për nevojat e një partie të madhe që ka kaluar në opozitë dhe duhet të përgatisë jo vetëm opozicionin por edhe alternativën e nesërme. Për të tjerat, që lidhen me bazën ligjore të vendimit, me statusin e pronësisë së Shtëpisë së Ushtarakëve, besoj se është zbatuar legjislacioni në fuqi.

14

E shtunë-diel, 10-11 gusht 2013

Reportazh

www.mapo.al

Jetoj në anën tjetër të të njëjtit det, kam bërë 1150 km për të mbërritur deri atje dhe refuzoj të bëj plazh, ose të shpenzoj paratë e mia, në “detin tim”, nga i cili më ndajnë vetëm 38 km! Sigurisht, jo për mungesë patriotizmi!

Jesolo, aty ku turizmi është shndërruar në art

Benvenuti in Jesolo, vendi ku më shumë se natyra të mahnit këmbëngulja për shndërrimin e një natyre të zakonshme plazhi në një oaz të mrekullueshëm pushimi e argëtimi!

Nga Valbona Nathanaili Është vera e dytë që kalojmë pushimet në Jesolo, një zonë e vogël dhe e mrekullueshme turistike pranë Venecias, buzë detit Adriatik. Vjet u bë shkak një nga të njohurit tanë - nipi i tij, sikundër edhe 200 shqiptarë të tjerë, punon në një nga hotelet e qytetit. Mbas një takimi të rastësishëm, të prekshëm sikundër jemi të gjithë për emigrantët tanë, biseda u zhvillua kryesisht rreth punës, vendit, njerëzve, kushteve në anën tjetër të Adriatikut. Dhe çdo përgjigje e tij, gjithmonë shoqërohej me një “uhahu” admiruese nga ne: ka shumë turistë, kryesisht gjermanë e rusë, njerëzit janë shumë të mirë dhe i duan shqiptarët, mjedisi është i shkëlqyer, ushqimi i gatuar me finesë dhe kryesisht kuzhinë e vendit, pastërti dhe kulturë, ka shumë vende të tjera, përveç plazhit, që mund të shihen dhe argëtime që mund të ndiqen, bëjnë turizëm prej afro 70 vjetësh. Këtej natyrshëm lindi ideja: për pushime në Jesolo? Fillimisht ishim në mëdyshje. Arsyeja kryesore ishte thjesht sepse qyteti gjendet buzë detit Adriatik dhe sa herë përmendet ky det, e shoqërizoj me plazhin e Durrësit, ku të sheh syri vetëm rrëmujë dhe nuk funksionon asnjë rregull, përpos zhurmës që nuk të ndahet nga mëngjesi në darkë, në kundërshtim të plotë me synimin për të pushuar. Të mos flasim për mungesën e ujit dhe të energjisë elektrike! Ka vite që shkojmë në plazhin e Durrësit vetëm gjatë periudhës së dimrit, kryesisht për ndonjë drekë me bazë peshku dhe shëtitje të shkurtër buzë detit. Dhe nuk mendoj se jemi të vetmit!

Duke pasur në mendje Adriatikun tonë, të paktën edhe për 20 vitet e ardhshme deti Adriatik përjashtohej nga opsionet e pushimeve. Por kurrë mos thuaj kurrë, thotë populli. Kështu shmangëm detin Jon dhe Jugun e Shqipërisë, dashurinë tonë pothuaj të vetme për pushime verore, hapëm hartat dhe kërkuam opsione shtesë për në Jesolo: Venecia dhe ishujt që e rrethojnë si dhe udhëtimi me makinë gjatë gjithë vijës Tiranë-Budva-Dubrovnik-Rijeka-Trieste-Jesolo i shtuan opsionet pro idesë fillestare dhe e zhvendosën përgjigjen drejt po-së. Sivjet, jo vetëm që ishim nismëtarët për t’u kthyer përsëri në Jesolo, por shtuam edhe numrin e njerëzve që u bashkuan me ne për këto pushime speciale.

Jesolo – pushime speciale Jesolo është një qytezë e vogël turistike me një vijë bregdetare afro 13 km

dhe me jetë sezonale, nga prilli deri në tetor. Pushimet që të ofrohen janë ato klasike: rërë, diell, det plus komoditet dhe aktivitete. Kohë më parë – flasim për periudhën para viteve ’90, kur pushimet e pothuaj të gjithë tiransve vërtiteshin rreth plazhit të Durrësit, u fol se plazhi do të mbyllej se është ndotur – një pjesë e mirë e kanalizimeve të ujërave të zeza e të bardha që në atë kohë përfundonin në det. Në Jesolo është ndryshe: shfrytëzimi i mirëfilltë i plazhit daton që para Luftës së Dytë Botërore dhe përsëri deti është i pastër dhe rëra kristal. Benvenuti in Jesolo, vendi ku më shumë se natyra të mahnit këmbëngulja për shndërrimin e një natyre të zakonshme plazhi në një oaz të mrekullueshëm pushimi e argëtimi!

Brezi i rërës, i pastër dhe i nxehtë, shtrihet deri në një thellësi të caktuar dhe ruhet me fanatizëm. Tabela të ndryshme tregojnë se cila pjesë u takon hoteleve dhe cila pushuesve ditorë që janë të shumtë – për pushuesit ditorë dhe banorët e qytetit është gjithë brezi ranor që fillon nga bregu deri në një thellësi prej afro 15 metrash, ndërkohë që është shumë e thjeshtë të depërtosh nga rruga për në buzë të detit, pavarësisht faktit se plazhet u takojnë hoteleve private; aksesorët e plazhit janë të mirëllogaritur e të vendosur në vendin e duhur: çadra, shezlongë, banja publike, dushe e kioska të vogla për t’u freskuar, ngrënë diçka të thjeshtë apo për të pirë ndonjë kafe speciale. Qetësia është absolute: ndonëse plazhi është i mbushur plot e përplot të duket sikur je vetëm ti!

Qetësinë e thyen herë pas here, ose zëri i altoparlantit që lajmëron aktivitetet e shumta që zhvillohen pasdite vonë apo thërret emrin e ndonjë fëmije që për pak minuta i ka humbur syve e vëmendjes së prindërve, ose afrikanët që, ndryshe nga altoparlanti, me gjysmë zëri dhe të ngarkuar me produkte të ndryshme, përpiqen të të shesin mallra “firmato” me çmime qesharake, për shembull një çantë ‘Prada’, një peshqir a shall ‘Valentino’ për 10-15 euro. Sigurisht që nuk duhet të gënjeheni dhe të blini - thjesht nuk janë cilësorë, sado të bukur të duken dhe tundues të jetë çmimi - nuk rrojnë më shumë se 4 muaj. Shmangni edhe masazhatoret e ashtuquajtura japoneze ose tajlandeze! Mos i shihni në sy kur kalojnë pranë jush dhe të jeni të sigurt që nuk ndalojnë, për më tepër, qyteti nuk i nxit shitje të tilla dhe ka filluar një fushatë ndërgjegjësimi.

Nuk e di nëse një pushues gjerman

kërkon në një plazh dhe vlerëson si pozitive po ato gjëra që kërkoj edhe unë, për të konkluduar në “pushime klasike perfekte”! Por, e vetmja gjë që më dallon besoj nga ta është se jetoj në anën tjetër të të njëjtit det, kam bërë 1150 km për të mbërritur deri atje dhe refuzoj të bëj plazh, ose të shpenzoj paratë e mia, në “detin tim”, nga i cili më ndajnë vetëm 38 km! Sigurisht, jo për mungesë patriotizmi! Sjell ndër mend një kushërirën time që ka blerë shtëpi në “plazhin” e Durrësit dhe që për të dalë në plazh ka vetëm dy variante: ose të bëjë me kilometra rrugë në kërkim të një plazhi publik (?), ose të qëndrojë e ulur në rrugicën e vetme publike, pingul me vijën bregdetare, që ndan dy plazhe private, 1.5 metra e gjerë. Nuk shtrihet dot pasi është më e gjatë se 1.5 metra dhe i bie që, ose koka, ose këmbët, të shkojnë në plazhin privat, por që gjendet gjithmonë ndonjë që s’di të flasë as shqip që ta kujton se po shkel në pronë private dhe të çohesh sa më shpejt, ndryshe …! Sigurisht që nuk jam kundra pronës private, por mënyrës se si administrohet “prona publike” që, edhe buzë detit ku ke vajtur për t’u çlodhur, të kujton mbrapshtësinë e gjërave të vendit ku jeton dhe të njerëzve që drejtojnë.

Zona që bëhet plazh nga zona ku fillojnë hotelet ndahet nga një rrugicë afro 3 metra e gjerë, e shtruar e tëra me pllaka, paralel me gjithë vijën bregdetare. Rrugica frekuentohet që herët në mëngjes nga të apasionuarit pas vrapit ose ecjes. Përveç se e njëtrajtshme dhe e shtrirë në gjithë gjatësinë e plazhit, të tërheq vëmendjen emërtimi i saj, segmente-segmente, sipas disa prej artistëve bashkëkohorë më të njohur italianë, një lloj mirënjohje për punën e ve-

Çdo gjë duket e mirëmenduar dhe e studiuar. Për të rritur jo vetëm cilësinë e jetës, por edhe të peizazhit ekonomiko-mjedisor si dhe për të siguruar një zhvillim të qëndrueshëm, si një të tërë të qytetit, më 1993 qyteti ftoi një nga urbanistët më të njohur të kohës, Kenzo Tange, që njihet edhe si projektuesi i Japonisë moderne, për të dhënë vizionin për të ardhmen e qytetit dhe për të hartuar masterplanin e tij – informacion që gjendej në ekspozitën fotografike rreth historisë së qytetit të hapur në një nga mjediset e dy kullave që gjenden në “Piazza Drago”.

prën e tyre dhe që qyteti i fton çdo vit për të kaluar pushimet. Iniciativa zë fill më 2001, mbas ristrukturimit të plotë të saj, si dhe falë largpamësisë së presidentit të asaj kohe për promovimin turistik të qytetit, z. Amorino de Zotti. Rrugica u quajt “Lungomare delle stelle”, e ngjashme pak a shumë me “Walk of fame” në Hollywood. Në të kanë arritur të gdhendin emrin e tyre Gina Lollobrigida, Alberto Sordi, Mike Bongiorno, Carla Fracci, Nancy Brilli, Christian de Sica, Andrea Bocelli, Katia Ricciarelli, Mara Vernier, Lino Banfi, Sophia Loren e Umberto Veronese. Sivjet i ftuari i nderit ishte Alessandro del Piero dhe shumë shpejt është edhe ceremonia e inaugurimit të segmentit të “lungomare”sqë do të mbajë emrin e futbollistit të njohur. Kërkova të kujtoja ndonjë iniciativë të ngjashme të ndërmarrë edhe në plazhin në anën tjetër të Adriatikut, por në mend sillja Kalin e Trojës, peskavica maqedonase dhe fërgesë tirone ... Çdo gjë duket e mirëmenduar dhe e studiuar. Për të rritur jo vetëm cilësinë e jetës, por edhe të peizazhit ekonomiko-mjedisor si dhe për të siguruar një zhvillim të qëndrueshëm, si një të tërë të qytetit, më 1993 qyteti ftoi një nga urbanistët më të njohur të kohës, Kenzo Tange, që njihet edhe si projektuesi i Japonisë moderne, për të dhënë vizionin për të ardhmen e qytetit dhe për të hartuar masterplanin e tij – informacion që gjendej në ekspozitën fotografike rreth historisë së qytetit të hapur në një nga mjediset e dy kullave që gjenden në “Piazza Drago”.

Hotelet janë nga 2-6 kate dhe me shumë mundësi zgjedhjeje: me vetëm mëngjes, me mëngjes e darkë ose pen-

E shtunë-diel, 10-11 gusht 2013

15

www.mapo.al

Në Jesolo mund të shkohet me avion ose me makinë. Varianti i parë është i shkurtër dhe shumë komod. Në këtë rast shfrytëzohet aeroporti i Venecias dhe më tej zgjidhet me autobus ose me mjete të tjera transporti

sion i plotë. Kryesisht janë hotele me 3 dhe 4 yje dhe çmimet për “all inclusive” variojnë nga 56 euro/person deri në 165 euro ose më shumë per person.

Qyteti përshkohet mespërmes nga një rrugë me trafik të kufizuar gjatë ditës dhe që gjatë pasdites deri në darkë vonë mund të kalojnë vetëm këmbësorë. E gjithë rruga rrethohet nga dyqane pa fund dhe në sheshet e shumtë zhvillohen aktivitete, koncerte e panaire. Një nga panairet më të bukur me prodhime bio është ai i “Levandës” (bimës me emrin latin lavandula), që zhvillohet për dy-tre ditë në fund të korrikut. Mos humbisni rastin ta vizitoni! E mira është në diellin e pasdites, pasi panorama është shumë e bukur, e përbërë nga vetëm dy ngjyra: e bardha dhe lejlaja, dhe një aromë e jashtëzakonshme që ndjehet që nga larg, por mos përjashtoni edhe mundësinë e blerjes së një a dy produkteve, veçanërisht një lloj vaji erëmirë që prodhojnë për duart.

Rruga ka një bukuri të veçantë dhe merr nuanca të ndryshme gjatë ditës.

Në mëngjes herët – deri në ora 8.00, është shumë e qetë. Qyteti zgjohet vonë! Pothuaj të gjithë dyqanet janë të mbyllur, me përjashtim të disa kafeneve dhe dy librarive që shesin vetëm gazeta në këtë orë të ditës. Kafja është një nga kënaqësitë e mëngjesit – të shijon çdo gllënjkë e saj! Çmimet e kafes variojnë nga 1-2 euro. Edhe dreka e rrugës, nga ora 12.30-16.00 është shumë e qetë dhe me ngjyra të mrekullueshme. Duket sikur çdo gjë merr dritë e shkëlqen. Pothuaj të gjithë dyqanet mbyllen. Shëtitja me biçikletë në këtë orë të ditës është një nga kënaqësitë që nuk duhet humbur. Çdo hotel ka biçikletat e veta që i vë në dispozicion të pushuesve pa pag-

esë dhe është një mënyrë shumë e mirë jo vetëm për të shëtitur gjithë qytetin, por edhe për të kontrolluar disi kaloritë e një dreke të bollshme ose për të shmangur dembelinë e pasdrekës. Një mundësi për të shëtitur dhe njëkohësisht për të bërë pak sport në këtë orë të ditës është edhe marrja me qira e një lloj karroce që pedalohet nga 4-6 persona, me një çmim për 8-10 euro/gjysmë ore deri në 17 euro/orë. Darka është finalja e një dite të zakonshme plazhi: fillon kryesisht pas orës 20.00 dhe zgjat deri vonë pas mesnate. Të gjithë në rrugë! Shëtitja e zakonshme që një herë e një kohë tek ne bëhej buzë detit, në Jesolo bëhet në atë rrugë të bukur, ndërkohë që mund të zgjedhësh për të pirë diku një birrë, për të shijuar një akullore, për të parë një koncert ose për të vizituar ndonjë nga ekspozitat e shumta që hapen në qytet, që nuk duhet lënë pa përmendur edhe ekspozita e skulpturave të rërës, çdo vit me një tematikë të veçantë. Besoj se është një nga pedonalet më të bukura që kam parë ndonjëherë. Sipas nuses së pronarit të hotelit ku qëndronim, në atë pedonale shëtisin çdo vit afro 25 milionë turistë. Ndërkohë bëni kujdes me dyqanet që gjenden në buzë të rrugës dhe mos i shpenzoni të gjitha paratë, pasi një variant shumë më i mirë për të bërë shopping është uotlet-i që gjendet vetëm pak kilometra larg Jesolos, përgjatë autostradës Venecia-Trieste (A4), hartën e të cilit mund ta gjeni pranë çdo hoteli: me çmime të mira dhe shumë cilësore, veçanërisht nëse pazarin e vitit e keni lënë për aty.

Një nga argëtimet më të bukura është vizita në Venecia dhe dy ishujt pranë saj: Murano dhe Burano, i pari

Udhëtimi i kthimit zgjat minimalisht 15 orë, por mos harroni të llogarisni edhe kalimet kufitare – janë plot katër shtete që kalohen: Italia, Kroacia, Bosnje-Hercegovina, Kroacia përsëri, Mali i Zi dhe, së fundmi, në mëmëdhe.

Një përvojë e bukur!

për kryeveprat e punimit të qelqit dhe i dyti për qëndismat karakteristike.

Venecia është një përrallë më vete. Të duket sikur kthehesh prapa në kohë dhe jeton në vitet 1800. Në çdo çast ka diçka që duhet parë e që të tërheq vëmendjen, që do ta marrësh me vete si kujtim: një maskë veneciane, një shëtitje në sheshin San Marco dhe në Ponte Rialto, një foto ku në sfond është ura e psherëtimave, pallati dukal, gondolat ...

Të gjitha lëvizjet bëhen nëpërmjet trageteve të vegjël – autobusët e linjës. Sa shumë vizitorë! Sa shumë para që shpenzohet nga turistët në atë qytet!

Rruga Në Jesolo mund të shkohet me avion ose me makinë. Varianti i parë është i shkurtër dhe shumë komod. Në këtë rast shfrytëzohet aeroporti i Venecias dhe më tej zgjidhet me autobus ose me mjete të tjera transporti. Ka vetëm vështirësinë që gjatë ditëve të pushimit lëvizjet do jenë të kufizuara, ndonëse në qytet është linja e autobusëve dhe funksionon edhe shërbimi taksi. Personalisht preferoj variantin me makinë. Në vajtje ja vlen të nisesh një ditë më parë dhe të shmangësh autostradën – është më gjatë por me një natë fjetje sa më afër Rijekës rikuperon energjitë dhe lodhjen, për më tepër e gjithë rruga është shumë e bukur, veçanërisht nëse e ke për herë të parë. Në kthim është mirë të merret autostrada, në të cilën futesh pothuaj sa del nga Jesolo dhe shkon pothuaj deri në Dubrovnik. Një rrugë e shkëlqyer. Por shmangni sa më shumë qëndrimet dhe kontaktet në Kroaci: njerëzit janë të pasjellshëm dhe aspak të gatshëm të ndihmojnë turistët; nuk ofrojnë asnjë shërbim me euro – të tregojnë gjithmonë derën, që do të thotë

se duhet të shkosh në change dhe hajde të gjesh ndonjë. Kini kujdes edhe me policinë rrugore – janë më keq se këtu te ne. Sapo kishim kaluar Dubrovnikun dhe po merrnim një të tatëpjetë të vogël – në pesë automjete që ishim në radhë dhe në distancë konstante nga njëri-tjetri për minuta të tëra udhëtim, na ndalën vetëm ne që ishim diku në mes dhe me targa të huaja. Biseda me policët mund të përmblidhet pak a shumë kështu: 30 euro gjobë sepse jeni me shpejtësi. Me çfarë shpejtësie? 53 km/ orë. Pse nuk i ndalni edhe makinat e tjera? Nuk kuptojmë anglisht. Dhe gjoba duhet paguar te polici, në dorë! Një vend që ka hyrë në Europë! Policët të kujtonin krejtësisht policinë tonë: kishin zënë “pusi” me një makinë civile në një vend pothuaj të padukshëm nga rruga dhe me matësin e shpejtësisë brenda në makinë ndalnin kë t’u tekej.

Më shumë se për të qarë, ishte për të qeshur. Pak a shumë i njëjti problem edhe në supermarket: asnjë nuk flet anglisht dhe krejtësisht indiferent kundrejt çfarëdo kërkese që mund të kesh si i huaj - po flasim në shkëmbim të parave!

Kujtoj sa të sjellshëm jemi ne si komb, veçanërisht kur kemi të bëjmë me të huaj: çfarë të duhet, do të flasësh në telefon? Fol nga telefoni im sa të duash. Do të shkosh në filan vend, të çoj unë! Jo, në Kroaci nuk dëgjoje asgjë të tillë. Kur kërkoje të blije me euro sikur lypje lëmoshë dhe do të ta falnin.

Udhëtimi i kthimit zgjat minimalisht 15 orë, por mos harroni të llogarisni edhe kalimet kufitare – janë plot katër shtete që kalohen: Italia, Kroacia, Bosnje-Hercegovina, Kroacia përsëri, Mali i Zi dhe, së fundmi, në mëmëdhe. Një përvojë e bukur!

CMYK

16

e shtunë-e diel, 10-11 gusht 2013

www.mapo.al

PUSHIME DHE PLAZH

Zbuloni dimensionin tonë në artikujt verorë …

²adër plazhi poliestër, Dia. 2 m

1.690 L

²adër, Dia. 2 m

890 L

Kodi: 16402

Kodi: 16399

Suport çadre PP 44 x 44 x 14 cm

880 L

Karrige plazhi + jastëk me rrjetë plastike 83 x 56 x 90 cm

Kodi: 16403

²antë termus 6 L

1.595 L

990 L

Kodi: 17882

Kodi: 16719

Shtrojë plazhi natyrale 60 x 180 cm

199 L

Shezlong me konstrukt metalik dhe rrjetë plastike 185 x 58 x 29 cm

Kodi: 16953

2.950 L

1.350 L

Kodi: 17562

Artikuj për peshkim E Re New

Peshqir pambuku “Valerio Monte” duke filluar nga

Vera na fton në ditët e saj me ngrohta të shijojmë natyrën në të gjithë dimensionin e saj.

Buzë detit, në mal, kudo ku freskia të përqafon, bashkuar me shoqërinë e miqve dhe familjeve tona. Secili nga ne po mendon për pushimet. ²do zgjedhje bëhet e përshtatshme dhe fal kënaqësi nëse ju keni me vete edhe aksesorët e duhur për të shijuar në maksimum aventurat e planifikuara.

Në MEGATEK do të gjeni produktet më cilësore dhe me çmimet më ekonomike në treg.

Për më shumë produkte shfleto katalogun online në website MEGATEK.

Shtrojë plazhi natyrale 60 x 180 cm + shapka

Krahë plazhi “Tweety’’

390 L

590 L

Grepa Trab Akura 130 BN 02 15 copë

Kodi: 17862

Kodi: 16952

150 L Kodi: 52124

Plumbçe sferë, 20 gr skorevole 10 copë

220 L Kodi: 64323

Imitues Trab Sabiki Luminos

300 L Kodi: 52141 Kallam SHIMANO, JOY 10600 4 m

1.800 L Kodi: 52167

Filispanjë Hikaru 0.20mm

350 L

Kodi: 52183

Dyshek tek me ajër 185 x 79 x 22 cm

1.950 L Kodi: 17880

Komardare rrethore 91cm

590 L

Kodi: 17861

Autobuzi Megatek-Citypark FALAS, çdo 30 minuta!

Kontakt:

Autostrada Tiranë-Durrës, Km 7 Shqipëri www.megateksa.com; info@megateksa.com Linja e shërbimit për klientin: 04 23 88 333

Planeti Single

Sepse ato tradhtojnë ndryshe Iva Tiço

përtej privatësisë

Enejda Gurja, drejtoresha që nuk shkon në punë me makinë

debutimi

Luana Vjollca flirton me këngën

Rrëfen shumë detaje nga ditët e saj, variantin e zakonshëm dhe ideal të tyre, duke befasuar madje me disa zgjedhje, siç është të mosngarit e makinës në kryeqytet

Private

Çdo të shtunë / dielë www.mapo.al

Ora e Ritës

Shqiptarja që po pushton botën Kanë kaluar katër vjet qëkur Jay-Z e pikasi talentin e pop-it te një adoleshente agresive nga Londra dhe i këshilloi durim. Ajo ia pagoi.

Me tri këngë në vend të parë në klasifikimet muzikore dhe një album të ri drejt përfundimit , njerëzit nuk ngopen me Rita Orën. Në intervistën për britaniken “GQ” ajo flet për listën e meshkujve me të cilët shoqërohet, ikjen nga Kosova dhe anën e pistë të famës

A

jo ecën në rrugën e shkretë Portobello në Londër. Bie shi.

Nën rrebesh, semaforët lëshojnë një mjegull të dendur me ngjyrë të portokalltë. Nën çadër dallohen flokët e saj biondë. Ka veshur pardesy fëshfëshe në ngjyrë të verdhë acide, bluzë hokej, pantallona të kuqe lëkure dhe atlete të kuqe Nike ( Stilisti dhe miku i saj i fëmijërisë Kyle De’volle e ngacmon duke i thënë se duhet si personazh në “The Mighty Ducks. Megjithatë mund të mbetesh i zhgënjyer nëse ajo nuk vjen e veshur si personazh nga ndonjë film i Emilio Estevez . Ajo nuk mban veshje, por maskime. Argëtimi është çelësi i saj). Ndërsa ecën në vegimin e neontë i shfaqen rrënjët e vjetra: dyqani i këpucëve kur punonte si

adoleshente, pub-i ku nuk i shërbenin sepse ishte nën moshë, supermarketi kur përshëndet me dorë rojën e sigurisë – dhe tregon histori rreth jetës së saj të çuditshme mes të famshmëve, në një theks të Londrës perëndimore që bëhet edhe më pikant me ca shprehje prej djaloshi. Ajo flet gjithashtu një shqipe të rrjedhshme. Ndërsa kërkon të strehohet nga shiu një fanse e rindoshta 14 apo 15 vjeçare i afrohet. Vajza, çuditshëm nxjerr jashtë një cigare si të ishte një marinar i vjetër. Rita është duke folur në telefon me të atin, por i thotë të presë një moment në linjë. “ Nuk mund ta besoj që je vërtet ti”- ia pret vajza-“Nuk mund ta besoj që ti je këtu”. Fansja nis të qajë. Ajo rrëfen historinë e saj të trishtë, sesi kushërinjtë duhet ta merrnin me vete në një prej

18

koncerteve të Ritës, por nuk mundën t’i siguronin biletë dhe ajo ishte trishtuar shumë. Tani Rita qëndron mu përballë saj, në rrugë, dhe kjo është shumë. Rrëke lotësh bien nga sytë e mëdhenj e të zinj. Rita i thotë vajzës të mos qajë dhe e përqafon.

Duket se po qan edhe vetë dhe fshin lotin. Përqafohen sërish. “Je shumë e këndshme” –i thotë Rita. Ndërsa vajza largohet, Rita vijon bisedën telefonike të një natyre biznesi. Duket sikur asgjë nuk ka ndodhur, ose të paktën asgjë që nuk ka ndodhur shumë herë më parë. Vitin e shkuar ajo kapi tre herë vendin e parë në renditjet botërore, një prej të cilave ishte bashkëpunim me DJ Fresh, e mbështetur nga Coldplay, mori helikopter privat për koncertet, shoqërohej me yje filmash, u bë një yll filmi ( në filmin e fundit të Fast and Furious) nënshkroi një kontratë si “imazhi i ri” i markës së rrobave të Madonës dhe nga paparacët e quajnë anëtare të artë të industrisë së Vip-ave. Kohët e fundit i kaloi 3 milionë ndjekës në Twitter. Ishte në Kanë për të parë premierën e filmit “Getsbi i Madh” me shoqen e saj të re supermodelen Cara Delevingne. Këtë verë është shfaqur në skenat e shumë festivaleve, është mbyllur në studio për albumin e saj të dytë dhe mbështet Jay-Z : burrin që e bëri të nënshkruante një kontratë në Roc Nation në moshën 18 vjeçare dhe u bë mentori dhe shefi i saj tek Wireless këtë muaj. Ajo e di, me një vetëdije që demaskon alteregon e saj prej vajze tabloidesh, se yjet e rij kanë një moment ku duhet të kapin dallgën që ngrihet më shpejt. Kjo pa diskutim është koha e Ritës. Pak më shumë se një vit më parë, pak njerëz e njihnin apo u bëhej vonë se kush ishte Rita. Tani ajo thotë se është një ëndërr. Pas incidentit me adoleshenten qaramane bindesh se për një 22 vjeçare normale, një situatë e tillë do të ishte një makth i vërtetë. Sigurisht, janë paratë, avionët privatë, por shtoi këtu shkrepjet banale të fotove dhe spekulimet për të dashurit dhe komentet barbare në faqe interneti dhe të gjitha detajet e një karnavaleje të pafund vuajeriste, a nuk do të dukej kjo jetë një lloj ferri?!

“Jo” –përgjigjet ajo. Qesh dhe tregon një histori për herën e parë që hapi derën drejt një pylli me paparacë. “Në fillim isha e hutuar, por nuk kisha frikë. Nuk ishte ndjenjë frikë. Thjesht nuk e dija që isha kaq interesante”. A do ndonjëherë të ikë e të fshihet? “Nuk mundesh” –përgjigjet . Kam pyetur për këtë”. E ka bërë vërtetë. Ka kohë që pyet.

Rita Sahatçiu Ora përshkruhet shpesh si e ardhur nga Kosova e luftës, por kjo nuk është krejt e vërtetë. Ajo ka lindur në Prishtinë –në atë që atëherë ishte Jugosllavi dhe tani është Kosovë –në vitin 1990 dhe u largua drejt Londrës me prindërit dhe motrën e madhe Elena, pa mbushur ende një vjeç.

Lufta nisi në vitin 1998. Mënyra e largimit të prindërve të Ritës sigurisht që nuk ishte një piknik.

Sahatçinjtë ishin, ashtu si pjesa më e madhe e provincës, kosovarë me prejardhje shqiptare. Me shpërbërjen e ish Jugosllavisë, qeveria e drejtuar nga serbët në Beograd ndoqi një sistem aparteidi ku Kosovarët u ndaluan nga çdo lloj pozite pushteti, iu dënua e drejta për arsim dhe shërbim shëndetësor dhe u frikësua në shumë forma të hapura dhe të tërthorta. Shqiptarët etnikë u kundërpërgjigjën ndaj shtypjes serbe. Farat e luftës brutale u panë dhe nëse ishe në Kosovë në vitin 1991 nuk kishte zgjidhje përveçse ta ndjeje apokalipsin që po kanosej. Sahatçinjtë ishin inteligjentë dhe të

E shtunë-diel, 10-11 gusht 2013

mirë arsimuar, me diploma universitare dhe jetë sociale për t’u pasur zili. Vera ishte mjeke. I ati, Besniku kishte një biznes import-eksportesh.

Gjyshi nga i ati, Besimi, ka qenë një prej regjisorëve të më shquar të filmave në Jugosllavi. Ashtu siç kujton Besniku, Sahatçinjtë njiheshin në shoqëri. Ata dilnin me intelektualë, biznesmenë dhe njerëz profesionistë të të gjitha shtresave. Por nga viti 1991, situata ishte e pa tolerueshme. Ishte Besimi, regjisori i famshëm, i cili e bindi të birin të ikte. “Financiarisht ne ishim në rregull” –thotë tani Besniku. “Por jeta nuk ishte e lirë”. Në Londrën Perëndimore, familja ndante disa apartamente të vogla dhe ia nisën sërish nga zeroja. Elena dhe Rita kanë folur shqip në shtëpi. Vera mësoi anglisht, u trajnua edhe njëherë në mjekësi dhe u kujdes për vajzat. Besniku e kanalizoi rrugën e tij drejt biznesit të pubeve. Ata punonin shumë, Besniku kujton se “Ishte e vështirë, por argëtuese” sepse me gjithë vështirësitë, ishim të rinj dhe të lirë”. Por Rita kujton tension në shtëpi , sidomos kur nisi lufta në Kosovë dhe familja në vendlindje ishte në rrezik.

“Nuk mund ta kuptoja. Gjithë ato diskutime, gjithë ai tension. E dija se vinte nga diçka. Sikur diçka nuk ishte në rregull”. Rreth moshës 11 vjeçare, u bë e qartë se Rita kishte një lloj talenti. Ajo kujton se kur këndoi “ishte si superfuqi” njerëzit reaguan.

Ishte rreth kësaj kohe kur ajo fitoi një vend në shkollën teatrale “Sylvia Young”. Babai i saj vendosi për një ndryshim. Nëse Rita do të bëhej yll, ai donte që njerëzit të mund ta shqiptonin emrin e saj. “Dhe kështu mbiemri u bë “Ora”, thotë Besniku. “Është ironike, duke pasur parasysh mbiemrin, që Rita është me shumë vonesë shpeshherë.

Dy herë e la revistën GQ të priste për më shumë se një orë. Nuk ishte asgjë personale. Besniku thotë se e ndan këtë zakon acarues me të gjyshin, i cili humbiste çdo tren që përpiqej të kapte). Pjesa tjetër e historisë së saj njihet mirë. Një përfaqësues i “ Roc Nation” pa një nga shfaqjet e saj të para dhe e mori atë në Nju Jork për të njohur shefin e madh.

Jay-Z i ofroi të nënshkruante. Kur Jay Z i tha të tregohej e durueshme, ajo e mori si premtim dhe priti tre vjet për të nxjerrë albumin debutues, me të cilin ishte e kënaqur. Vitin e kaluar, karriera e saj mori hov. Tre këngë : “RIP”, “How We Do (Party)” dhe “Hot Right Now” (me DJ Fresh) -u bënë himnet e festave dhe zunë vendet e para në klasifikimet muzikore. Nga të gjitha ngjarjet, Rita veçon natën e çmendur vitin e kaluar. Në vjeshtë, ajo shkoi në Prishtinë për të xhiruar videon e këngës së saj “Shine Ya Light”. “I gjithë vendi ishte aty jashtë”- thotë ajo “Zbrita nga avioni dhe pashë miliona koka. Nuk mund ta dalloja sheshin. Nuk jam duke ekzagjeruar. Ishte përvoja më surrealiste që kam ndjerë ndonjëherë. Ishte më shumë se një video muzikore. Ishte një moment në historinë tonë si Kosovë. Ishte një moment që njerëzit të na shihnin ne, sesi ne jetojmë, peizazhin tonë. Ishte detyra ime ta bëja videon atje”.

Duke pasur parasysh se çfarë kaluan kosovarët në fund të shekullit të kaluar, ajo mban pak mëri.

Ajo thotë se me shumë kënaqësi do të performonte në Beograd, në kryeqytetin e Serbisë. “Ajo çfarë dua të them mund të jetë shumë politike, dhe mund të bëhet gjë e madhe, por duke qenë nga Kosova dhe duke njohur urinë dhe dëshpërimin që kishim si komb për të qenë individualë dhe të pavarur dhe të qëndronim me këmbët tona. Ne luftuam për

Në vjeshtë, ajo shkoi në Prishtinë për të xhiruar videon e këngës së saj “Shine Ya Light”. “I gjithë vendi ishte aty jashtë”- thotë ajo “Zbrita nga avioni dhe pashë miliona koka.

Nuk mund ta dalloja sheshin. Nuk jam duke ekzagjeruar. Ishte përvoja më surrealiste që kam ndjerë ndonjëherë. Ishte më shumë se një video muzikore.

Ishte një moment në historinë tonë si Kosovë. Ishte një moment që njerëzit të na shihnin ne, sesi ne jetojmë, peizazhin tonë. Ishte detyra ime ta bëja videon atje”. këtë. Dhe e di se ka njerëz në Serbi që e dinë se si ndihesh kur lufton për diçka”. Është një pyetje e drejtpërdrejtë, por e formuluar gabim, që mund t’i pyetet çdo ylli të ri: A të ka ndryshuar fama? Po vërtet, e si të mos... ? Rita është një këngëtare 22 vjeçare dhe njerëzit tani duan këndvështrimin e saj për të ardhmen e politikës së Ballkanit. Pyetja mund të kornizohet më thjeshtë si çështje gradësh. Sa shumë ka ndryshuar ajo? A ka mbetur ajo Rita e vjetër përpara famës? A është ajo tani një divë? Juria është jashtë.

Në një kolonë ajo i referohet videove të veta muzikore si ngjarje me domethënie historike; udhëton me enturazh, e përshkruan shpirtin e saj si “të brishtë” dhe shpesh urdhëron dy menu kryesore sepse nuk vendos dot çfarë do të hajë.

Ajo ngacmohet lehtë, tymos duhan, pi dhe shan me fjalë të pista si punonjës porti. Kalon kohë të

www.mapo.al

gëzueshme me njerëz të thjeshtë dhe është entuziaste ndryshe nga yje të Hollivudit që nuk thonë asgjë. Për pushtetin e saj të pasigurt ajo thotë “ Ne kontrollojmë çfarë lëmë jashtë në media. Media sociale është shumë ndikuese tani. Ndjehem me fat që jam në këtë pozicion tani, në këtë kohë. Sepse nuk ke të fajësosh nëse gjërat shkojnë keq”.

Me pak fjalë ajo mban përgjegjësi, nëse ka shi apo diell. Elena thotë se prindërit do t’i dilnin pwr zot edhe për më pak. “Mami na ka mësuar që kurrë të mos luajmë viktimën” – thotë ajo –Dhe Rita nuk e bën kurrë”. Nëse ajo është një rrugën e gabuar të një cope thashethemeje, Elena thotë se përgjigja e së motrës është përherë e njëjta “Ajo thotë: Fuck it! Le të jemi gabim dhe të fortë”. Ka fakte se Rita e sheh lojën e famës për atë që është në të vërtetë: biznes. Megjithëse shpesh shihet me të famshmit e ditës Harry Styles, Georgia May Jagger, ajo është e qatë se çfarë përfaqëson. “Kam miq që i njoh prej një jete dhe mund të mbështetem tek ata me një dorë” “Njerëz me të cilët kam shkuar në shkollë, me vajzat e mikeshave të mamasë sime. E dini? Çdo njeri që kam njohur nga ajo pike e në vazhdim, nëse ndodh të më bëhet mik, do jetë e pabesueshme dhe do t’i bashkohet familjes, por nëse jo...Me miqtë e Hollivudit të gjithë e dinë ujdinë – thotë ajo –Është si të regjistrohesh në një faqe interneti për njohje të reja”.

Shërbimi i takimeve me të famshëm duket se ka dhënë rezultate të çuditshme. Vitin e kaluar, ajo është lidhur shpesh me lajme tabloidesh. Disa prej tyre e kanë bërë të pendohet. Kur ajo edhe Rob Kardashian u ndanë, ai e akuzoi në Twitter se kishte fjetur me burra të tjerë ndërsa ata të dy shoqëroheshin dhe kështu Rita tërhoqi vëmendjen e publikut. Mbi temën e burrave, ajo thotë se ka qenë më e lehtë të njihte djem kur nuk ishte e famshme.

Tani është e vështirë të gjejë një djalë të ri që mund ta përballojë një grua të suksesshme. Në fakt i është dashur kohë për të gjetur dikë që nuk ndihet i kërcënuar nga karriera e saj, por beson se ka kapur grepin në formën e Mr Harris. “Është herët. – thotë ajo –Nuk kam rënë në dashuri, Por pa dyshim jam duke rënë”.

Muzika e Rita Orws është e nxehtë dhe ngjitëse.

Ajo është argëtuese. Kur ajo thotë më shumë pije, më shumë muzike, më shumë klube, më shumë festa, të vjen të thuash po. Nuk është nga ato vajza që mund t’i thuash jo. Në një kafe librari në klubin “Electric House” në Notting Hill, me një koktej në dorë, ajo thotë se deti i ndryshoi dhe e bëri “ të lumtur, vërtet të lumtur” dhe e beson. Kalon ca çaste të gëzueshme duke ngacmuar të motrën që ka marrë një birrë të lehtë. Birrë? Jo për një vajzë.

Për një grua do të ishte uiski ose një martini shqeto”. A ndjen pendim, kur mungon në një ditëlindje të rëndësishme të një anëtari të familjes apo një miku të vërtetë, për të qenë në rrugë, në jetën e saj të re, në koncerte apo duke festuar me yje filmash në një bodrum të tymtë? A ia vlen?! “Çdo minutë” –thotë ajo –Gjithmonë duhet të sakrifikosh diçka kur do të arrish diçka tjetër. Sigurisht ndjehem vetëm dhe e trishtuar por kam marrë një vendim për ta bërë këtë. Jam në një pozicion të mrekullueshëm për të ndryshuar jetën time dhe atë të familjes sime” Po sikur vitin tjetër të ketë mbaruar e gjitha? Do të kishte pendesa atëherë?

“Kjo s’ka për të ndodhur kurrë”- përgjigjet ajo duke buzëqeshur. “Kurrë!”.

E shtunë-e diel, 10-11 gusht 2013

19

www.mapo.al

pertej privatësisë I biri Gabriel, është protagonisti i jetës dhe ditëve të drejtoreshës së Agjencisë Shqiptare të Zhvillimit të Investimeve (AIDA), e cila na rrëfen shumë detaje nga ditët e saj, variantin e zakonshëm dhe ideal të tyre, duke befasuar madje me disa zgjedhje, siç është të mosngarit e makinës në kryeqytet, diçka e rrallë, aq më tepër për një drejtoreshë

Enejda Gurja dhe engjëlli i saj Gabriel Cili është mëngjesi yt rutinë?

Zgjimi 5 minuta para se të bjerë zilja e alarmit ose pas saj. Përgatitja e kafes së mëngjesit pasi është vendosur TV në një kanal ku lexohet shtypi i ditës dhe përgatitje e Gabrielit (im bir) për kopsht.

Cili do të ishte mëngjesi yt ideal?

Zgjimi sa më i vonë dhe pa alarm.

Jashtë shtëpisë, cili është vendi i preferuar për kafen e mëngjesit?

Në çdo kafene që ulesh jashtë, por mundësisht me gjelbërim rrotull.

Me kë dëshiron të jesh gjatë asaj kohe?

Zakonisht jam me partnerin tim Albanin, por në mungesë të tij, në mëngjes preferoj të jem vetëm.

A të pëlqen puna që bën, profesioni që ke?

Më pëlqen puna që bëj aktualisht, se më ka dhënë mundësinë të njoh njerëz nga më të ndryshmit; por në përgjithësi më ka pëlqyer çdo punë që kam pasur deri më sot.

A u devijon shpesh detyrimeve apo afateve ditore që ke?

Përpiqem t’u përmbahem të gjitha afateve që kam, më stresojnë vonesat nga të tjerët e për këtë arsye mundohem të mos u devijoj detyrimeve të mia.

Cila është “gënjeshtra e bardhë” më e përdorur në kësi rastesh?

Mbivendosje angazhimesh, edhe pse jo gjithmonë është “gënjeshtër e bardhë”.

A je dembele? Nëse po, kur të ka kushtuar më shumë ky dembelizëm?

Nuk e konsideroj veten dembele, prandaj nuk shprehem dot se sa apo kur më ka kushtuar dembelizmi. Zakonisht më kushton më shumë përpjekja për të bërë shumë gjëra në të njëjtën kohë.

Ku të zë dreka zakonisht?

Në zyrë, përpara kompjuterit.

Cilat janë restorantet më të preferuara për drekën tënde?

Vende ku shërbehet drekë e shpejtë me meny të paracaktuar.

Fton apo të ftojnë më shpesh për dreka?

Të dyja barazim.

A je kursimtare?

Jo, nuk jam dhe nuk kam mundur të

jem deri më tani. Them se kjo është një ndër pikat e mia të dobëta.

A ke në rit gjumin, apo pushimin e drekës?

Jo, asnjëherë s’e kam pasur.

Kur ke qenë e vogël, a ta kanë diktuar prindërit pushimin e detyruar të drekës? Bëje rrenga për t’i shpëtuar?

Janë munduar, madje im atë shtrihej me mua dhe tim vëlla për të treguar histori që të na zinte gjumi. Pasi e zinte atë gjumi, unë gjithmonë çohesha. Çfarë ke ruajtur që nga fëmijëria?

Disa libra shumë të dashur që do t’i ndaj me tim bir Gabrielin kur të jetë pak më i rritur.

Cila është koha që mbart për ty kujtimet më të bukura?

Vitet e universitetit në Shtete e Bashkuara, pasi janë dhe periudha që ka ndikuar më shumë në formimin tim.

Po kujtimet e hidhura?

Viti 1984 dhe viti 2008. Të dy këto vite do të jenë thellë të rrënjosur në memorien time, edhe pse janë kujtime që do doja t’i harroja. Ç’ndodh me sekretet e tua? I rrëfen diku, i shkruan diku, i mban vetëm për vete...? Ke mbajtur ditar?

Pak nga të gjitha. Ca sekrete nuk thuhen kurrë, të tjera ndahen të paktën me një mikeshë shumë të besuar. Nuk shkruaj sekrete, por kam mbajtur ditar deri në përfundim te studimeve universitare. Çfarë ka në portofolin tënd?

Përveç të përhershmeve: kartë identiteti, karta bankare dhe karta të dyqaneve të ndryshme, dy foto të Gabrielit në mosha të ndryshme dhe disa kartëvizita të restoranteve që më kanë pëlqyer.

Në mëngjes e gjen gjithmonë menjëherë atë që kërkon në dollapin e rrobave?

Asnjëherë nuk vuaj për të gjetur atë që kërkoj në dollap, vështirësia është të vendos se çfarë do duhet të kërkoj në dollap çdo mëngjes.

Cila është ngjyra që mbizotëron në shtëpinë tënde?

Shtëpia, falë shijeve të partnerit tim, është një këmbimin i shumë ngjyrave të

Aroma Frutat e pyllit kanë një nga shijet më të përzgjedhura në vaskat e akulloreve dhe janë pjesë e shumë recetave, por kanë dhe një aromë të ëmbël e të athët njëherësh që ajo e preferon.

Këmbësore Është një nga të paktët njerëz në Tiranë që lëviz pa makinë....

Divani Ka raste kur asnjë fron nuk është më i dëshirueshëm sesa divani i shtëpisë, ku mund të shtriqesh me tuta, para një filmi apo libri që të ka bërë sy e vesh.

ndezura, si e kuqja, portokallia dhe bluja.

Ndërkohë që në zgjedhjet e mia mbizotërojnë ngjyra gri dhe ajo bojë qielli.

Ekziston një aromë të cilën ti e preferon për produkte kozmetike, ushqime të paketuara, aromatizues ambienti apo makine?

Preferoj shumë aromën e frutave të pyllit, ku veçoj atë të mjedrës. Çfarë CD ke në makinë?

Duhet të jem ndër të paktët njerëz në Tiranë që nuk i jap makinës. Çfarë muzike ke zile telefoni?

Në të dy telefonat, një prej opsioneve klasike të zileve që kanë.

A ke miq të vjetër? Nëse po, a takoheni shpesh me ta?

Miqtë janë një pjesë shumë e rëndësishme e jetës sime. Kam shumë miq si të rinj, edhe të vjetër. Takohem sa herë që kam mundësi, por jo aq shpesh sa do preferoja.

A je e hapur për miqësi të reja apo duhet kohë e prova për t’u bërë mik i yti?

Jam gjithmonë e hapur për njohje të reja dhe për miqësi të reja. Miqësohem shumë shpejt e miqtë që më njohin mirë më akuzojnë se jam edhe më e hapur se ç’duhet.

Ku rri zakonisht me miqtë?

Preferoj vende ku rrihet rehat dhe bisedohet pa shumë zhurmë.

Në ç’orë mbyllesh zakonisht në shtëpi? Pra kur mbaron dita jote?

Nuk ka asnjëherë një orar fiks. Shumë rrallë përpara orës 19 apo 20, përveç rasteve kur duhet të marr tim bir nga shtëpitë e gjyshërve.

Cila është mbrëmja e zakonshme në shtëpinë tënde?

Përgatitja e darkës, me Gabrielin të ulur mbi banak që gjithmonë ofrohet të ndihmojë. Ndjekja e emisioneve të preferuara në net të caktuara, apo dhe leximi pasi të ketë zënë gjumi tim bir.

Po idealja, cila do të ishte?

Qëndrimi në divan me tuta duke parë televizor apo duke lexuar kur kam një libër që mezi pres ta mbaroj.

Kur shkon për të fjetur?

Shumë rrallë përpara orës 12, kur jam shumë e lodhur.

Cila është uniforma jote e gjumit?

Gjithmonë me pizhame komode.

Kush është njeriu i fundit që i thua “Natën e mirë dhe gjumë të ëmbël”?

Albani ose Gabrieli, në varësi se kë zë gjumi të parin.

20

EEshtunë-e diel, gusht shtunë - e diel10-11 13-14 prill2013 2013 www.mapo.al www.mapo.al

Prezantuesja bukuroshe e Top Channel, duket se ka nisur një flirt të ri. Dhe nuk e kemi fjalën për ndarjen nga Adrian Gaxha. Luana ka bërë debutimin në botën e muzikës me këngën e saj të parë “Tërbohu”.

Luana Vjollca flirt i ri me këngën Nuk ka dalë akoma më formatin e videoklipit ( që me siguri duke pasur parasysh ritmet dhe Luanën do të jetë po aq i nxehtë sa kjo verë) por me ta dëgjuar e kupton se do të jetë hit i kësaj vere. Rrymë house dhe dance që të bën të kërcesh kudo ku po e dëgjon dhe zëri i Luanës, i pandryshuar nga ai zëri i ëmbël e fëminor që jemi mësuar ta dëgjojmë në spektakle dhe emisione televizive.

Pas daljes së kësaj kënge, Luana duket se ka hyrë zyrtarisht në biznesin e muzikës. Nuk e dimë nëse ka qenë dëshirë e momentit, apo e ka menduar gjatë duke qëndruar në shoqërinë e këngëtarëve dhe kom-

pozitorëve pjesëmarrës në Top Fest, megjithatë ka vendosur ta provojë tregun muzikor.

“Ju falënderoj pafund të gjithëve për fjalët e bukura që më keni thëne, një këngë e bërë me shume dëshirë kishte nevojë për mbështetjen tuaj dhe ju nuk u kursyet, më keni kënaqur vërtet miqtë e mi”- shkruan Luana në faqen e saj zyrtare në rrjetin Facebook.

Kënga duket e këndshme dhe ritmike dhe pse nuk shpalos ndonjë aftësi vokale ( e pse duhet kur Luana nuk është këngëtare në profesion?!) por teksti i këngës i cili flet për dashuri, për njerëz që kanë të

“Ju falënderoj pafund të gjithëve për fjalët e bukura që më keni thëne, një këngë e bërë me shume dëshirë kishte nevojë për mbështetjen tuaj dhe ju nuk u kursyet, më keni kënaqur vërtet miqtë e mi”- shkruan Luana në faqen e saj zyrtare në rrjetin Facebook.

Pas daljes së kësaj kënge, Luana duket se ka hyrë zyrtarisht në biznesin e muzikës.

Nuk e dimë nëse ka qenë dëshirë e momentit, apo e ka menduar gjatë duke qëndruar në shoqërinë e këngëtarëve dhe kompozitorëve pjesëmarrës në Top Fest, megjithatë ka vendosur ta provojë tregun muzikor.

vështirë të harrojnë dhe përsëritja e ca fjalëve si “fuck”, në gjuhën angleze, të lë përshtypjen sikur i dedikohet dikujt.

Të jetë për përfundimin e lidhjes me këngëtarin Adrian Gaxha, i cili një vit më parë dukej se i dedikonte këngën “Ngjyra e kuqe” ? Luana ende nuk është prononcuar, megjithatë duket se i fton të gjithë të rinjtë të kërcejnë plazheve me këngën e saj dhe ta çlirojnë veten nën frenezinë e tingujve joshës... Me tekstin aq ngjitës, nuk do e kenë të vështirë t’i bashkohen zërit të Luanës e ta këndojnë këngën e saj me zë të lartë nëpër klube.

single and the city

Iva Tiço Kjo rubrikë është trillim. Çdo përkim me ngjarje dhe personazhe realë nuk është aspak i rastit

Sepse ato tradhtojnë ndryshe Ata janë të martuar prej pak vitesh dhe kanë dy fëmijë të vegjël.

Ai ish playboy që ka thyer zemrat e shumë vajzave, dhe ajo njëra prej atyre vajzave. Ajo me më shumë durim. Ajo që ishte aty gjithmonë dhe nuk shihte se ç‘bëhej vërdallë, duke shpresuar vetëm që ai do i bënte pak vend në jetën e tij. Në fillim thjesht duke e takuar pak më shpesh dhe pastaj duke e takuar dhe më shpesh akoma.

Pastaj me atë shpresën e fshehtë se do bëhej e dashura e tij zyrtare, pa guxuar të mendonte se mund të bëhej dhe e vetmja. Domethënë duke guxuar ta mendonte, por pa guxuar ta thoshte… Dhe kot nuk thonë që bota është e guximtareve: pas shumë viteve ajo ia doli. Jo vetëm që është e vetmja femër në jetën e tij, por është vetë drita e syve të tij. Ai që është mashkulli i ëndrrave: I thotë zemër e shpirt gjithë ditën, i hap derën e makinës dhe i afron karrigen për tu ulur edhe kur hanë drekë në shtëpi, e pyet për çdo gjë dhe thotë që mendimi i saj ka rëndësi të veçantë… “Tani ajo do e tradhtojë, është e sigurt”, - më thotë një miku im, që ka teorinë e vet: kur një femër është e pasigurt në lidhjen e saj bën çmos ta mbajë dhe nuk i shkon mendja për të tjerë, por sapo i arrin ato që do, do kërkojë diçka tjetër. Është i bindur në këtë teorinë e vet, më jep edhe shembullin sesi në këtë mënyrë ka ca vite që mban pas vetes një vajzë, që është i bindur se nëse ai do ia japë në dorë paketën e plotë të një lidhjeje fikse, ajo do të ikte brenda muajit. Dhe sipas tij funksion. Dhe s’ka gjë që ia kthen mendjen, për çdo histori e ka gati përgjigjen.

I tregoj rastin e një mikeshës sime, e cila ia ka dalë të tradhtojë të dashurin e parë, sepse ai nuk e kishte mbrojtur kur e kishte ngacmuar dikush tjetër (pastaj ajo kishte vijuar një lidhje paralele me atë që e kishte mbrojtur, sepse mendonte që ai ishte më burrë) dhe që prej asaj kohe kishte tradhtuar gjithmonë me shumë lehtësi sepse e kishte kuptuar që kjo është shumë e thjeshtë, fiks siç e bëjnë burrat… “kjo nuk quhet”, më ndërpret miku im, “është karakter i lindur kuçke dhe pikë”.

Epo mirë, është ajo shoqja tjetër, që duket sikur i ka punët mirë e bukur, por që ka ca si shumë kohë që nuk ka më kimi me të shoqin. Ajo duhet të jetë e pasigurt mos i shkatërrohet familja, sipas logjikës së mikut tim, ndaj duhet të fokusohet të rifitojë burrin dhe s’duhet t’i shkojë mendja për dikë tjetër… Por jo vetëm që i shkon, por dhe e bën. “As kjo nuk quhet”, thotë ai, “sepse ajo e di që ka mbaruar dhe nuk e vret më mendjen, të kapë ç‘të kapë”.

Po ja, di dhe një histori tjetër, një e njohura ime që pasi thoshte që e donte dikë për nja katër vjet me radhë, të pasnesërmen e një sherri me të dashurin e saj, shkoi me dikë tjetër. E bëri se ishte shumë keq, sepse mendonte se vetëm në atë mënyrë do mund të ndahej përfundimisht nga ai që donte dhe vetëm kështu nuk kishte asnjë shans që ca ditë pas sherrit të kthehej tek ai dhe t’i thoshte “nuk rri dot pa ty”. Por as ky nuk është argument për mikun tim: “ju ka gënjyer, nuk mund të ndodhë ta duash dikë katër vjet dhe të ikësh brenda ditës”. Pra për mikun tim nuk ekziston as ajo që mes gocash quhet “tradhtia e hakmarrjes”. Për të dhe shokët e tij gjërat janë të thjeshta: Do, rri. Nuk do, ikën.

Më mbetet për të argument i fundit, ai i kushërirës sime që ka shumë vjet në një lidhje tërhiq-e-mos-e-këput. Një nga ato lidhjet ku sipas teorisë së këtij mikut, ajo nuk ikën sepse qenka e pasigurt dhe bën çmos të fitojë territor. Dhe kështu hap pas hapi, ia ka dalë të korrë ca fitore të vockla, në fillim me indiferencën e tij ndaj telefonit, pastaj me kohën e kaluar së bashku, pastaj ka fituar sigurinë që çfarëdo që të ndodhë dhe sado që të ndahen e të mos flasin fare me gojë, ai do kthehet gjithmonë tek ajo… Dhe pikërisht në një moment kur në ajër nuk ka asnjë lloj krize, pra ajo i bie të mos ndihet e pasigurt dhe në ankth, në qytet shfaqet ish i dashuri i saj, pikërisht ai që ajo ka njohur gjatë një ndarjeje të gjatë me këtë tipin tërhiqe-mos-e-këput, e me të cilin ka kaluar kohë shumë të bukura. E ndërsa prisnim ajo t’ia mbathte me të ndonjë fundjavë a të bënte ndonjë çmenduri vere, ajo tregon thjeshtë fare se vetëm kishin pirë një kafe poshtë pallatit të asaj dhe aq. Sepse asaj nuk i shkonte mendja kurrsesi të tradhtonte kur ishte mirë e bukur.

Hë i mjafton ky argument mikut tim?

“Uaaaaa po si i tha atij tjetrit!? Kushedi sa keq do ketë mbetur ai?!

Mua po të isha në vendin e saj do më kishte ardhur keq ose turp t’i thosha ‘jo’, do rrija me të”, thotë ai.

Turp?! Keq?!

Epo kjo pikë e zezë! Ky është gati të pranojë që ne femrat tradhtokemi edhe sepse mund të na vika turp të themi “jo” vetëm e që mos të heqë dorë nga e vetja. Ndaj është e kotë të rri e t’i shpjegoj se ajo kushërira ime thjesht ka ndjekur kiminë e saj. Me siguri do thoshte që ne s’marrim vesh nga kjo punë.

botime

lexime vere

Patosi heroiko-tragjik i një romani

Një komedi romantike për t’u lexuar gjatë verës

“Shtatori i gjëmës së madhe” ka një veçanësi, nuk bën pjesë në romanet e shumta që dalin sot në qarkullim dhe vënë në qendër formën si një kod që qëndron më lart se mesazhi...

Ka libra të cilët duket sikur janë shkruar enkas për ditët e nxehta të verës, për ato ditë ku ne i lejojmë vetes një pushim mendor dhe fizik të ndryshëm nga rutina e përditshme dhe endemi nëpër retë rozë të dashurisë romantike...

recensë personazh pyetsori shënime vitrina Çdo të shtunë / dielë www.mapo.al

pyetsori

Rudolf Marku:

Qetësinë e gjej aty ku s'ka gazeta, politikanë dhe celebrity Shkrimtari dhe poeti në çastet e tij të lumtura, mes librave dhe shkrimtarëve të preferuar dhe revoltës për kulturën bastarde

Prof. Dr. Ymer Çiraku në studimin e tij sjell në vëmendje debatin e harruar të vitit 1961, mes konservatorëve dhe poetëve të rinj. Cila është historia e debatit në letërsinë shqipe. Pse humbi tradita e kritikës letrare e viteve ‘40-’50 dhe cilat janë arsyet?...

recensa

Marrëdhëniet shqiptaro-italiane në optikën e një ambasadori Arben Cici e tregon fibrën e tij prej studjuesi e diplomati të mprehtë që në përcaktimin e temës dhe përkufizimin kohor të saj: "Marrëdhëniet shqiptaro-italiane në vitet 1920-1934" janë, në fakt, thelbësore për të dekriptuar përpjekjet e shtetit të dobët shqiptar për të artikuluar një politikë të jashtme të qëndrueshme...

Si i mbytën zërat e kritikës në letërsinë shqipe Vox Clamantis in Deserto’ i vitit 1971 në Prishtinë nuk kishte qenë i vetmuar. Kishte pasur një tjetër të tillë.

Plot 10 vjet më parë, pikërisht në vitin 1961 në Tiranë, ku i pranishëm ishte dhe vetë Enver Hoxha, i cili përballej me atakimin që i bënin poetët dhe shkrimtarët e rinj letërsisë së realizmit socialist Kur në vitin 1971 një grup krijuesish të rinj nga Kosova, botuan në të përditshmen “Rilindja” bindjet e tyre kritike lidhur me gjendjen në kulturë, me pozitën e krijuesve dhe frymën estetike të asaj kohe nën titullin “Vox Clamantis in Deserto”, e gjithë kjo u shndërrua në një skandal të madh që filloi të merrte përmasa politike. Këta poetë

Faqe 21

e shkrimtarë të rinj botuan një shkrim, që më vonë do të etiketohej si “Manifest”, përmes të cilit praktikisht i shpallnin luftë letërsisë së realizmit socialist, që siç shkruan më vonë Anton Pashku, ishin ndikim i Shqipërisë, gjegjësisht i ideologjisë social-komuniste. Prof.

Dr. Ymer Çiraku, (pedagog në Universitetin e Tiranës) argumenton se ‘Vox Clamantis in Deserto’ (Zëri klithës në shkretëtirë) i vitit 1971 në Prishtinë, nuk kishte qenë i vetmuar. Kishte pasur një tjetër të tillë. Plot 10 vjet më parë, pikërisht në vitin 1961. “Ishte ai debat i vrullët e letrar, por mjerisht i ndaluar dhe që mbeti qysh prej asaj kohe, pothuajse i harruar...”. Në një studim të botuar në “Studime Albanologjike” (botim i Universitetit të Tiranës), Ymer Çiraku sjell në vëmendje debatin e vitit 1961 mes konservatorëve dhe poetëve të rinj, mes tyre Ismail Kadare e Fatos Arapi.

22

E shtunë-diel, 10-11 gusht 2013

www.mapo.al

Dosier

Ky diskutim rreth çështjeve formale të vargëzimit ishte vetëm një lloj alibie, pasi pas tyre qëndronin aspekte më substanciale që kishin të bënin me modernizmin konceptual të gjithë letërsisë e arteve

Debat i penguar i '61 në lidhjen e shkrimtarëve Ashtu siç ka një histori të letërsisë shqipe, ka dhe një histori debatesh mbi këtë letërsi. Në vitet ‘30-‘40 të shekullit të kaluar janë shfaqur polemika të dendura mbi argumentet shumëkahëshe letrare. Krahas diskutimeve në periodikët letrarë të kohës, për çështje substanciale të letërsisë, u hapën polemika edhe mbi veprën e autorëve që atëherë gjykoheshin si të paprekshëm nga mendimi ndryshe. Pati shkrime debatuese mbi veprën e Naim Frashërit, Fishtës, Mjedës, Lasgushit, që sillnin modelin e nevojës së ndarjes në kritikë nga hija e autoritetit të miteve letrare. Dhe në vitet e vështira të Luftës së Dytë Botërore, nuk reshtën në gazeta e revista letrare shkrime kritike e debate letrare. Mund të përmendim shkrime kritike nga autorët si M. Kuteli, A. Pipa, E. Çabej, V. Koça, V. Kokona, N. Resuli, E. Koliqi, S. Spasse, K. Gurakuqi etj. Pas kësaj pati një ndërprerje të kritikës letrare. Ishte koha e letërsisë së realizmit socialist, doktrinë që synonte të shkëputej tërësisht nga tradita pararendëse e letërsisë shqipe, për të krijuar një letërsi jo thjesht ndryshe, por krejt tjetër. Humbën kësisoj dhe u tretën mjaft autorë të paraluftës si Kuteli, Poradeci, Lame Kodra, Ali Asllani, Nonda Bulka, Petro Marko etj., të cilët edhe pse ishin asgjësuar si realitete letrare bënin përpjekje stoike për të mbijetuar. “Nga tradita e kritikës së paraluftës, pjesa më e madhe e atyre që u morën me të, u faruan nga burgimet apo ekzilet jashtë vendit. Ndonjëri prej tyre i mbetur si Kuteli, Myderrizi, Kokona, Çabej, ose u shkëputën përfundimisht prej lëvrimit të saj, ose u morën me studimin e teksteve të vjetra letrare apo me përkthime”,- shkruan Ymer Çiraku (Studime Albanologjike/botim i UT). Por tradita e debatit të viteve ‘30-’40, sipas studimit të Prof. Dr. Ymer Çirakut, mund të ketë influencuar dhe në disa ndikime në frymën e diskutimeve letrare, të cilat u vërejtën në fillim të viteve ’60 në Shqipëri. “Konteksti social e politik tashmë është krejt tjetër, jo aq favorizues për debate letrare, por është po ajo letërsi që synon të gjejë rrugët e veta për të mbijetuar, sipas ligjësive të veta të artit”, - shkruan Çiraku. Kështu, në fund të viteve ‘50-‘60 shfaqet një grup krijuesish e poetësh jo vetëm të talentuar por dhe me formim e ndikim nga metropole të njohura kulturore, që kërkonin të rivendosnin komunikimin e ndërprerë me traditën le-

trare të paraluftës dhe të praktikonin modele të reja të ligjërimit letrar.

Në tekstet e autorëve si Kadare, Arapi, Agolli, J. Bllaci, Dh. Qiriazi, u shfaq prirja e largimeve nga skemat jashtëletrare, nga patetizmi dhe politizimi i skajshëm i letërsisë. Këta krijues u etiketuan kësisoj poetët e rinj apo novatorë nga kritika, e cila i kishte gjithmonë në “shënjestër”.

Botimet e këtij brezi u pasuan nga një debat i ndezur i mendimit kritik.

Duke iu kthyer këtij debati, Çiraku shprehet se në thelbin e vet ky, aksion letrar manifestonte një princip esencial; ruajtjen e integritetit të krijuesve në raport me krijimin e veprës së tyre, me qëllim që ai të mbetej i pavarur nga influencat e tjera jashtëletrare. Pra të realizohej ajo që thoshte dhe M. Camaj të revista ‘Shejzat’ (1963), që krijuesit të mos transformoheshin në ushtarë të bindur që dalin prej kazermës sipas borisë së borizanit. Në këtë rast, prijësit politik”. Ja si e sjell atmosferën e vitit 1961, Fatos Arapi në librin e tij “Kujtohem që jam” këtë moment: “Ne ishin të rinj dhe rinia është e bukur, e pastër, optimiste. Ne hynim optimistë në letërsinë shqipe, nuk e peshonim shumë rrezikun, i cili na rrinte përherë mbi kokë. Lufta që i bënim ne atëherë skematizmit burokratik, ishte lufta që i bëhej drejtpërdrejt burokracisë enveriane. Dhe ajo, burokracia e ndjeu atë dhe nuk na e fali kurrë. Qysh në vitin 1962 ajo mori masat për vetëruajtjen e saj.

Burokracia ishte një tru e një logjikë e trashë, por tepër e aftë për vetëmbrojtje. Mekanizmat e saj janë të verbër dhe diktatura e pushton një komb, ashtu si nata që vjen e pushton dheun…Ne dëshironim të lidhnim letërsinë tonë pikërisht me traditën e saj të kaluar, të lidheshim me letërsinë europiane e botërore, të nxirrnim letërsinë shqipe nëpër udhët e Evropës. Dikush mund të mendojë se këto mendime mua më vijnë sot, se dua të lahem e të shpërlahem sot para historisë së popullit tim. Jo, besomëni mua, këto janë të gjitha biseda e mendime që rriheshin ahere. Shqipëria nuk ishte aq e paditur sa e ka panderë dikush, apo sa është përpjekur ta paraqesë dikush.

Besomëni mua, kemi qenë shumë më të ndërgjegjshëm në veprimet e krijimet tona, prandaj edhe lufta që është bërë për një letërsi të re ka qenë shumë më e vështirë, shumë më e ashpër dhe lejomëni të përdor një fjali që s’do dëshiroja ta përdorja: shumë më vetëmohuese. Personal-

Prof. Dr. Ymer Çiraku

Fatos Arapi

Ismail Kadare

Ismail Kadare në mbledhjen e shkrimtarëve dhe artistëve më 11 korrik të vitit 1961 (i cili u hap me referatin e Ramiz Alisë, sekretar i KQ të PPSh-së, dhe në sallë ndodhej edhe Enver Hoxha dhe shumica e anëtareve të Byrosë Politike të KQ), mbrojti haptazi pikëpamjen se, vetë hapja paraprakisht e diskutimit në gazetën “Drita” në esencë ishte fiktive, pasi në atë debat ballafaqoheshin koncepte para së gjithash parimore për artin...

isht, duke e parë nga mosha ime 65-vjeçare sot jetën e krijimin tim, unë pranoj ndershmërisht se në krijimtari i kam paguar haraç dhe ndonjëherë jo të vogël diktaturës së egër, por më është dashur të mbijetoja”. Ndryshe nga sa përflitej në qarqet zyrtare të kohës, kjo lëvizje atakuese, me krijimtarinë e politizuar dhe skematike nuk ishte fenomen periferik, i shfaqur mes pak autorëve. “Ajo që i jepte më shumë autoritet kësaj lëvizjeje ishte fakti se atë e mbartnin shkrimtarët më të talentuar të kohës”, - thotë Çiraku. Sipas tij, dukej sikur debati fokusohej në aspekte formale të vargëzimit. Përkrahësit e vargut të lirë akuzoheshin si snobistë të pseudomodernizmit perëndimor nga ana e ithtarëve të vargut të rimuar e strofik. Ata i akuzonin këta poetë të rinj se po bëheshin shkaktarë të një rreziku të madh, pasi po i hapnin udhë një tradite të dëmshme jo vetëm ideologjikisht, por që gjasme binte ndesh dhe me natyrën gjenetike të shqipe. Kurse ndjekësit e poezisë së rimuar e strofike, apo poezisë ‘kuti shkrepëse’, siç cilësohej me qesëndi ajo nga të rinjtë, identifikoheshin prej tyre si krijues tejet tradicionale anakronikë e konservatorë. “Në fakt, ky diskutim rreth çështjeve formale të vargëzimit ishte vetëm një lloj alibie, pasi pas tyre qëndronin aspekte më substanciale që kishin të bënin me modernizmin konceptual të gjithë letërsisë e arteve. Që kjo ishe formale e tregoi dhe përfshirja në debat krahas shkrimtarëve edhe e piktorëve,

skulptorëve, regjisorëve, kompozitorëve dhe studiuesve. Ismail Kadare në mbledhjen e shkrimtarëve dhe artistëve më 11 korrik të vitit 1961 (i cili u hap me referatin e Ramiz Alisë, sekretar i KQ të PPShsë, dhe në sallë ndodhej edhe Enver Hoxha dhe shumica e anëtareve të Byrosë Politike të KQ), mbrojti haptazi pikëpamjen se, vetë hapja paraprakisht e diskutimit në gazetën “Drita” në esencë ishte fiktive, pasi në atë debat ballafaqoheshin koncepte para së gjithash parimore për artin. Sipas tij, ligjërimi i krahut konservator, realisht nuk kishte të bënte me çështjen e pritjes nga lexuesi të vargut të lirë, por sillej tek atakimi prej tyre i gjithë poezisë së disa poetëve të rinj, të cilët nuk e pranojnë dhe duan ta hedhin poshtë me çdo mënyrë. “Vulën e këtij debati paradoksalisht do ta vendosnin shefat e shtetit, Enver Hoxha dhe Ramiz Alia në fjalimet e tyre, që formuluan në sinkroni të plotë postulatin, sipas të cilit, nuk ka rëndësi se në çfarë vargjesh e stilesh shkruhet një vepër, rëndësi ka që këto vepra t’i pëlqejë populli. Por po të kihet parasysh slogani politik i kohës se “ç’do populli, bën Partia -ç’do Partia, bën populli”, atëherë këtë atribut përfundimtar të vlerësimit të letërsisë e merrte ekskluzivisht Partia në pushtet. Kjo do të thoshte se letërsia pas këtij debati, i krijuar fillimisht si mision letrar dhe i kanalizuar e finalizuar pastaj politikisht, do të ndeshej me barriera të forta kontrolli e censure, siç ndodhi realisht.

Studioni nË Angli Tani një mundësi më shumë. Jeni ende në kohë për të studiuar në Angli në Shtator 2013 në këto programe: University Foundatio; 2 year A Level Programme; fast track A Level programme; International Baccalaureate. Çmimet nga £ 15 000.00, përfshirë koston e shkollës, akomodimin dhe ushqimin.

Kontaktoni në: 0692057115 dhe email: info@studyinengland-uk.com

E shtunë-diel, 10-11 gusht 2013

23

www.mapo.al

Pyetësori i Prustit

lexime vere

Roman Titulli: Të lutem, më lër të të urrej Autori: Anna Premoli E përktheu: Taulant Hatia Shtëpia botuese: Bota Shqiptare

Një komedi romantike për t’u lexuar gjatë verës

Rudolf Marku: Qetësinë e gjej aty ku s'ka gazeta, politikanë dhe celebrity Shkrimtari dhe poeti në çastet e tij të lumtura, mes librave dhe shkrimtarëve të preferuar dhe revoltës për kulturën bastarde Cila është ideja jote për lumturinë?

Lumturia është gjendje e brendshme, ngase është brenda teje. Prandaj i besoj lumturisë që vjen nga gjërat e vogla, asaj lumturie që na vjen pa e kuptuar dhe pa arritur ta shpjegojmë, sesa lumturisë së bujshme që shkaktohet nga rrethanat e jashtme. Por nga ana tjetër besoj se lumturia e vërtetë, jo euforia, ndodhet gjithnjë në balancë me trishtimin, aq sa fjala Lumturi do e humbiste kuptimin nëse nuk do të ekzistonte fjala Trishtim.

Cila është frika më e madhe?

Të mos kem frikë.

Kë person të gjallë admironi më shumë?

Nuk admiroj askënd. Admirimi më duket një term dhe koncept eunukësh, që mohon vetveten, një term që i shkon për shtat pseudokulturës populiste dhe plebejane të celebritive, me të cilat janë të mbushura kutitë e televizorëve dhe një pjesë e mirë e gazetave. Në vend që të admiroj, përpiqem të kuptoj. Sidomos në kohnat tona, më duket se ka mbetur fare pak që të vlejë luksin e admirimit. Shikoj përreth, dhe tek shoh kë admirojnë njerëzit, më jepet të besoj përherë e më tepër se kam të drejtë që nuk admiroj askënd.

Cili është ai tipar që të ngjall mëshirë?

Kompleksi i inferioritetit, aq i pranishëm në jetën shqiptare. Dhe po aq dhe binjakët e inferioritetit, fryrja, mburrja dhe arroganca e zyrtarit dhe politikanit shqiptar.

Ekstravaganca jote më e madhe?

Para ca vitesh ndodhesha në Kroaci, në Istria.

Isha i vetëm dhe ndjeva një mall të çuditshëm për Tristen dhe për piacën e saj, Piazza Unita. Triste është qyteti kuiesence e europianizmit. James Joyce ka qenë njëri ndër banorët e këtij qyteti dhe aty ka shkruar ‘The artist as a young man”. Italo Svevo dhe Umberto Saba, po ashtu. Madje dhe Marsel Prust, që nuk e ka vizituar kurrë Triesten, flet për Triesten me një përfytyrim delirant. Pa u menduar gjatë, udhëtova përmes tri shtetesh për të arritur te Piazza Unita. Në kafe ‘Degli Speçhi’, që daton që nga koha e Habsburgëve, mora një kafe dhe pas pak u nisa që të kthehem në Istria prapë. Ke kaluar tri shtete për të pirë një kafe? më pyesin me mosbesim shumë miq. Po, është e vërtetë. E megjithatë, prapë nuk jam i sigurt se kjo që bëra mund të quhet ekstravagancë!

Cili është udhëtimi yt i preferuar?

Kam patur fatin që të udhëtoj shumë, në vendet më të largëta që mund të imagjinosh. Në konceptin lindor, udhëtimi është thjesht gjeografik.

Në konceptin perëndimor, udhëtimi është shpirtëror. Mund të udhëtosh dhe pa lënë kurrë shtëpinë tënde. Ose mund të udhëtosh gjeografikisht dhe shpirtërisht njëherësh.

Përbindëshat që i duhet t’i shmangë Odisea gjatë udhëtimit të vet, janë instinktet që i duhet t’i shmangë gjatë udhëtimit të jetës Njeriut. Udhëtimi im i preferuar mbetet udhëtimi shpirtëror.

Kam udhëtuar dhe vazhdoj të udhëtoj gjatë me shpirtin. Natyrisht, ju e dini atë parabolën e arkeologeve europianë në shkretëtirat e Meksikës.

Për të mbajtur pajisjet e tyre të punës, pajtuan ca indias vendas dhe nisën udhëtimin mes shkretëtirës. Europianët filluan të ecin me hapa

të shpejtë, shpejt, shpejt, për t’i shpëtuar vapës.

Vendasit, përkundrazi, ecnin ngadalë, aq sa për një çast ngurronin të ecnin më tej. Kur profesorët evropianë, të çuditur dhe të indinjuar, i pyesin indiasit përse nuk ecin, ata përgjigjen: ‘Kemi ecur kaq shpejt, sa kemi lënë shpirtnat tonë pas.

Duhet të ndalemi, që t’u japim kohë shpirtnave që t’na arrijnë! Pra, puna është që të udhëtojmë me shpirtnat tanë!

Në ç’rast mund të gënjesh?

Paradoksalisht, për të thënë më qartë një të vërtetë. Shkrimtarët janë gënjeshtarë, sepse librat e tyre janë fiction, por përmes gënjeshtrave ata thonë të vërtetat e mëdha. Politikanët, edhe në rastet e rralla kur thonë të vërteta, gënjejnë, sepse ajo që është e vërtetë në gojën e tyre sot, kthehet në gënjeshtër nesër.

Personi që përçmon më shumë?

Njeriu i lig në pushtet.

Cilat fjalë ose shprehje përdor më shpesh?

Nuk e di.

Pengu yt më madh?

Të vdekurit.

Kur dhe ku ke qenë i lumtur?

Po të parafrazoj shprehjen e L.P.Hartley-t, “Lumturia që kemi përjetuar një herë është një vend tjetër, nuk na lejohet që të shkojmë prapë atje, dhe nuk na lejohet që ta përflasim”.

Në ç’gjendje shpirtnore je tani?

Aq i lumtur, sa të mendoj për vdekjen.

Nëse do të mundesh të ndryshosh diçka nga vetja, çfarë do të ishte? Është një pyetje nonsens. Po të ndryshoja diçka nga vetja, nuk do të isha Vetja. Ç’gjë e konsideron arritjen tënde më të madhe?

Mendoj se në këtë botë arritja (mbërritja) e vetme e qenies njerëzore është Vdekja. Arritja ime më e madhe është që të kem kuptuar atë që të tjerët e kanë kuptuar mijëra e mijëra vite më parë.

Se dija më e thellë dhe më e vërtetë gjendet në lutjen aq të thjeshtë: ‘Zot i madh, Ki mëshirë për ne!’ Salinxher ka shkruar një tregim të mrekullueshëm rreth kësaj!

Po të vdisje dhe të mund të mishëroheshe në një tjetër njeri apo diçka tjetër, çfarë do të doje të ishe?

Vetvetja ime. Sidomos me gabimet dhe të metat e mia. Sa herë që përpiqemi të jemi një njeri tjetër nga ky që jemi, ne shpërdorojmë në mënyrë të panevojshëm vetveten tonë, atë që jemi realisht.

Cilën quan pikën më të lartë të mjerimit?

Mjerimi më madh është ajo që vdesë brenda nesh teksa jemi gjallë.

Ku do të të pëlqente të jetoje?

Në çdo vend të botës ku të kishte qetësi dhe ku nuk do të kishte gazeta, gazetarë, politikanë dhe celebrity. Ëinteshtajn pat braktisur katedrën e filozofisë të Keimbrixhit për të jetuar i vetmuar në një barakë druri në pyjet e Norvegjisë.

Cila është veçoria juaj më e spikatur?

Sëmundja e rrezikshme për të thënë të vërtetën.

Dhe sidomos ajo që i shkakton bezdi të tjerëve, mania për t’u rebeluar ndaj padrejtësisë.

Veçoria që pëlqeni më shumë te një mashkull?

Mendoj se është një pyetje që duhet t’ia adresoni femrave.

Veçoria që pëlqeni më shumë te një femër?

Natyrshmërinë, që tek një femër do të thotë feminitet. Mendoj se nuk ka femër të shëmtuar dhe as njeri të shëmtuar. Në këtë botë çdo njeri është qenie unike, dhe çdo femër ka diçka të bukur që nuk e ka një tjetër. Por njeriu sot ndodhet nën një presion të jashtëzakonshëm të kulturës bastarde të yjeve e të njerëzve të (pa) shquar, dhe kësisoj femra nuk i beson më vetes. Në vend që të verë në dukje bukurinë e vet unike, ajo imiton, dhe kësisoj ndodh që ajo të vërë në dukje pjesën e shëmtuar të saj. Nuk më trishton gjë tjetër më tepër se sa një femër që humbet feminitetin, duke u mashkullizuar, në emrin e të drejtave feministe!

Cilët janë shkrimtarët e preferuar?

Nuk kam shkrimtarë të preferuar, kam libra të preferuar. Odisea, poezitë e Katulit e të Horacit, tragjeditë greke, Komedia Hyjnore, Don Kishoti, Hamleti dhe Mbreti Lir, tregimet e Gogolit dhe të Pushkinit, Idioti i Dostojevskit dhe Lufta dhe Paq ja, tregimet e Salinxherit, poezitë e Xhon Don, Ëiliam Blejk, poezitë e trabadurëve, të T.S Eliotit, të Ezra Pound dhe të Rilkes, Ulisi dhe Portreti i një artisti në moshën e re të Xhejms Xhojsit, Mjeshtri dhe Margerita, Madam Bovari, Tundimi i Shën Antonit i Flobert, romanet e Evelin Ëaugh, Një homazh për Katalanjën dhe ndershmëria e pashoqe e Orëellit, tregimet e Heminguejt dhe të Çehovit, poezitë e Brodckit, Anzat e Parnasit, proza e Konicës, kronikat e Ndoc Nikajt, Qyteti në gur dhe Mosmarrëveshja, të Kadaresë, tregimet e shkëlqyera të Zija Çelës, poezitë e Bardhyl Londos, të Preç Zogajt, të Gjetjes, Visar Zhitit, të Sadik Bejkos, të Agron Tufës, esetë e Arian Lekes, përkthimet e Lazer Shantojs, Shllakut, të Petro Zhejit, të Gentian Çoçolit, polemikat e Ardian Ndrecës, romanet e Andrej Makine dhe të Shandor Maraj ...Lista është e pafundme.

Cili është heroi yt në art dhe kulturë?

Salinxher ( J.D.Salinger). Me neverinë e vet për famën. Nuk pranoi asnjëherë që të jepte një intervistë të vetme. Pranë shtëpisë mbante një grumbull gurësh për të gjuajtur gazetarët nëse këta i afroheshin shtëpisë së tij. Kur vdiq, gazetat dhe kanalet televizive ranë në hall ngaqë nuk kishin asnjë foto a intervistë të tij. I vetmi futixh që u përdor, qe një pamje e marrë me një kamera të fshehtë të paktën nja dy kilometra larg.

Cilët ke heronj në jetën reale?

Në jetën reale nuk ka heronj. Ka vetëm njerëz që kanë nevojë për iluzionin e heronjve. A ju kujtohet britma e Brehtit: “Mjerë ai popull që ka nevojë për heronj!”?

Si do të të pëlqente të vdisje?

Në gjumë. Sepse vetë vdekja është një gjumë i pafundmë.

Cila është motoja juaj?

Mos thuaj se nuk ke kohë. Ty të është dhënë e njëjta sasi orësh në ditë sa ç’kanë patur Mikelanxhelo, Shekspir, Leonardo da Vinçi, Njuton, Dante Aligieri, Nënë Tereza...

Ka libra të cilët duket sikur janë shkruar enkas për ditët e nxehta të verës, për ato ditë ku ne i lejojmë vetes një pushim mendor dhe fizik të ndryshëm nga rutina e përditshme dhe endemi nëpër retë rozë të dashurisë romantike. Libri “Të lutem, më lër të të urrej” i shkrimtares italiane Anna Premoli, është padyshim një prej tyre. Ky libër i cili i përket zhanrit chicklit, që paraqet evoluimin e letërsisë rozë për gjeneratat e grave të shekullit të ri, është një nga rastet e pakta të vetë-botimit të suksesshëm. Anna Premoli e shkroi “Të lutem, më lër të të urrej” si një kurë antistres gjatë shtatzënisë, e këshilluar nga një mikesha e saj. Si eksperte e tregjeve financiare kishte nevojë për një projekt ndryshe. Pasioni për komedinë romantike mbizotëroi tek autorja dhe ajo e mbaroi librin para fillimit të verës. I shoqi e surprizon duke e botuar librin në një platformë në internet me rastin e ditëlindjes së saj. U deshën pak javë që libri “Të lutem, më lër të të urrej” të bëhej një bestseller i vërtetë. Ai ishte më i shituri në formatin elektronik (e-book). Libri u shndërrua në një ngjarje botuese. Përshtypjet e lexuesve ishin tepër pozitive dhe entuziaste. Suksesi u përcaktua nga lexuesit. Ky sukses dhe ky kapërcim në listën e librave më të shitur tërhoqën menjëherë vëmendjen e Shtëpisë botuese “Neëton Compton”, e cila firmosi për të drejtat e botimit me autoren dhe nuk humbi kohë për ta çuar librin në librari ku shitjet vazhdojnë me një ritëm frenetik. Falë reagimeve të mahnitshme të ekspertëve dhe komenteve pozitive të lexuesve, Anna Premoli është bërë një nga zërat më të mirënjohur të shkrimtarëve të rinj italianë të narrativës rozë, kështu që romani i saj u përzgjodh dhe fitoi çmimin “Bancarella 2013”, i cili iu akordua autores në 21 korrik 2013.

Poezi për dashurinë e parë Poetët lindin kudo. David Tatani një poet i ri nga fshati Synej i shkruan kështu dashurisë së parë, asaj dashurie në dukje e pamundur për vajzën në krah. Për shoqen e bankës me të cilat ndan gjithçka por vetëm ndenjat e tij për të i mban akoma të feshura. Ja si i shkruan ai vajzës që dashuron në heshtje.

S'të thashë të dua

Sa bosh, sa kot Sa vetmitar sa i lënduar Në momentin kur ti s’je më për mua Gjithmonë vetes shprese e fjalë i thoja se një ditë me ty do mund të qëndroja Ishe aq pranë meje Sa shumë ditë muaj e vite Në të njëjtën bankë kemi kaluar bashkë.

Mezi prisja mëngjeset që të vija tek ty Ë shihja atë buzëqeshje, atë shikim që lumturonte veç shpirtin tim.

As vetë nuk e kuptoja ç’po ndodhte Vetëm diçka dija Se pa ty s’mund të rrija

24

E shtunë-diel, 10-11 gusht 2013

recensa

www.mapo.al

Pjesë e kolanës “Monografi, esse, studime”

"Marrëdhëniet shqiptaro-italiane në vitet ‘20-‘34” në optikën e një ambasadori Prof. Dr. Pëllumb Xhufi

Arben Cici e tregon fibrën e tij prej studjuesi e diplomati të mprehtë që në përcaktimin e temës dhe përkufizimin kohor të saj: "Marrëdhëniet shqiptaro-italiane në vitet 1920-1934" janë, në fakt, thelbësore për të dekriptuar përpjekjet e shtetit të dobët shqiptar për të artikuluar një politikë të jashtme të qëndrueshme, që të garantonte më së paku pavarësinë, sovranitetin e integritetin territorial të tij.

Ambasadori Cici, mbi bazën e një dokumentacioni e literature historike të dorës së parë, na ilustron më së miri qerthullin vicioz në të cilin lëvizi dhe u detyrua të lëvizë politika e jashtme shqiptare në atë periudhë të parë të konsolidimit të shtetit shqiptar.

Me instiktin e një politikani të formuar në terrenin e intrigave e të luftrave klanore e ballkanike, Ahmet Zogu tentoi t'i shmangej "rrethimit" të shteteve fqinje, me interesa e synime të qarta mbi Shqipërinë, duke "u strehuar" në një aleancë me Italinë e Musolinit. Ishte një zgjedhje e detyruar, në një farë mënyre e sanksionuar nga vetë Konferenca e Ambasadorëve e vitit 1921, e cila i kishte njohur Italisë rolin e garantit të pavarësisë e integritetit të shtetit shqiptar. Por Italia ishte e interesuar për një pavarësi të Shqipërisë ndaj fqinjëve ballkanikë, Jugosllavisë e Greqisë, rivalë të saj, ndërkohë që kërkonte një protektorat e deri varësi të plotë të shtetit shqiptar ndaj asaj vetë.

Një përcaktim i tillë i politikës së Italisë fashiste ndaj Shqipërisë, nuk linte shumë shpresa për të ardhmen e shtetit shqiptar dhe të vetë

Ahmet Zogut. Ajo çka ndodhi pas viteve 1930 në marrëdhëniet italo-shqiptare është një tentativë e dëshpëruar për ti shpëtuar "darës" italiane, duke iu kthyer një "miqësie" të pamundur pikërisht me Jugosllavinë e Greqinë apo edhe me gjithë koncertin ballkanik. Kjo ishte një përmbysje traumatike në politikën e jashtme të shtetit të brishtë shqiptar, ishte një valle e vështirë, të cilën për më tepër nuk mund ta hiqte një person si Ahmet Zogu, i mbetur peng i korrupsionit dhe i pazareve të fshehta që kishte gatuar në të shkuarën e afërt sa me qeveritarët e Jugosllavisë, aq edhe me ata të Italisë e të Greqisë. Rikthimi i tij në krahët e Italisë, pas vitit 1934, shënoi fundin malinkonik të sovranitetit e të dinjitetit të shtetit shqiptar, e bashkë me të, edhe të politikës së jashtme të pavarur të saj.

Si asnjëherë më parë, Arben Cici ka zgjedhur të analizojë një copëz ndër më domethënëset të historisë sonë politike e diplomatike, atë të viteve 1920-1934, kur shteti shqiptar dhe politika e tij e jashtme ranë viktimë jo vetëm e fatalitetit të përhershëm gjeo-politik dhe e konjukturave ndërkombëtare, por edhe e dobësive dhe e veseve të klasës së vet politike. Por ka edhe diçka, që shkon përtej interesit e përmbajtjes së këtij libri plot vlera të Arben Cicit.

Nën impresionet pozitive të tij, lexuesi papritur kujtohet se kur më shumë e kur më pak, një histori e tillë me përthyerje e përmbysje të forta, ka vazhduar ta karakterizojë politikën e jashtme të shtetit shqiptar edhe në dekadat e mëvonshme, deri në ditët e sotme.

Kanë thënë për librin Libri me temë “Marrëdhëniet shqiptaro-italiane në vitet 1920-1934”, nuk ka rëndësi vetëm për qasjen objektive ndaj fenomenit historik qe ai analizon, por edhe për burimet e pasura primare arkivore shqiptare dhe të huaja, si dhe për burimet e shumta sekondare nga historiografia shqiptare dhe e huaj. Ai ka arritur të shfrytëzojë gjithashtu gjarësisht dhe shtypin shqiptar e të huaj të periudhës që merr në studim. Autori me punën e i ia ka dalë të krijojë një vepër të vlefshme jo vetëm për studentët e studiuesit e historisë së Shqipërisë, por edhe për diplomatët shqiptarë.

Prof. Dr. Valentina Duka Libri është një ftesë për të hedhur një vështrim kritik në të shkuarën tonë, jo të largët, si dhe për të reflektuar rreth sfidave aktuale me të cilat përballet jo vetëm vendi ynë e rajoni, por edhe më gjerë.

Virgjil Muçi

Titulli: Marrëdhëniet shqiptaroitaliane në vitet 1920-1934 Autor: Arben Cici Me parathënie nga Valentina Duka, Prof. dr.

Redaktor: Nasho Jorgaqi Botuese: UET Press

Një libër i domosdoshëm ... dhe i shkruar me elegancë e profesionalizëm. Cici ofron një material të pasur arkivor për një periudhë të rëndësishme në historinë e ndërtimit e të zhvillimit të marrëdhënieve me Italinë. Është historia e shkruar ashtu si është.

Valbona Nathanaili, Drejtore UET Press Autori i studimit sjell të dhëna me interes dhe te dokumentuara për luftën politike të viteve 1921-1924 dhe përplasjet diplomatike të shtetit shqiptar e sidomos per interesin gjithnjë në rritje të Italisë për Shqipërinë.

Veçanërisht pas dështimit të lëvizjes demokratike të 1924 dhe konsolidimit të pushtetit të A. Zogut si president i Republikës Shqiptare në plan të parë doli orientimi i jashtëm i shtetit shqiptar.

Prof.As. Adem Mezini

Patosi heroiko-tragjik i një romani Nga Prof. Dr. Klara Kodra

“Shtatori i gjëmës së madhe” ka një veçanësi, nuk bën pjesë në romanet e shumta që dalin sot në qarkullim dhe vënë në qendër formën si një kod që qëndron më lart se mesazhi, është një vepër që na transmeton një mesazh të rëndësishëm, aktual, dënimin e dhunës dhe terrorizmit, afirmimin e vlerave njerëzore në një kohë kur sundojnë kundërvlerat. Është një roman që përshkohet si prej një rryme të brendshme nga ngrohtësia njerëzore. Personazhet e kësaj vepre luftojnë për të mirën dhe nuk janë aspak heronj të jashtëzakonshëm si në traditën romantike apo në skemat e realizmit socialist, po njerëz të zakonshëm që me trimërinë, stoicizmin dhe solidaritetin e tyre ngrihen në një lartësi heroike. Autori synon që mesazhin e vet ta mishërojë në formën e duhur, në karaktere të gjalla. Kjo vepër i përket llojit të romanit – dokument ku realja ndërthuret me trillimin artistik. Është një roman në thelb realist, ndonëse shfrytëzon teknika moderniste si monologun e brendshëm dhe reduktimin e kronotoposit (ngjarjet përqendrohen në dy ditë, një ditë maji dhe dita e kobshme e njëmbëdhjetë shtatorit dhe zhvillohen në dy kullat binjake dhe njërin nga avionët e shtënë në dorë nga terroristët). Vepra të kujton edhe tragjeditë greke për patosin tragjik, kondensimin e ngjarjeve brenda një kohe të shkurtër, kalimin nga lumturia në fatkeqësi të personazheve kryesore, gazetarit Stiv, së fejuarës së tij Zhaklinës, si edhe personazheve shqiptarë ku përfshihen edhe një kosovar dhe një arbëresh. Ngjarjet në roman kanë një tragjicitet të tillë që e kalojnë çdo fantazi të mundshme shkrimtarësh. Në raste të tilla shkrimtarit i duhej të qëndrojë në lartësinë e realitetit të përshkruar dhe Skifter Këlliçi ka arritur ta bëjë duke e ndërtuar subjektin me një tension dramatik që sa vjen e

rritet, duke gërmuar në shpirtin e personazheve dhe duke zgjedhur episode që zbulojnë aspekte të caktuara të karakterit të tyre si vigjilenca e Sokolit që mund ta parandalonte ngjarjen tragjike, episodin e solidaritetit të thellë njerëzor kur arbëreshi Marko përpiqet ta shpëtojë shokun e vet Besim, ajo telefonatë nga ferri që i bën ky i fundit familjes, heroizmi i heshtur i Stivit që kryen detyrën e vet si gazetar në një kohë që sapo ka humbur të fejuarën. Ndonëse disa personazhe luftojnë për triumfin e së mirës dhe disa të tjerë janë bartës aktivë të së keqes autori nuk i ndan personazhet në mënyrë manikeiane në pozitivë dhe negativë. Protagonistët – Syivi dhe Zhaklina, personazhet e rreshtuar krah tyre, Sokoli, Besimi dhe Markoja, shoqet e tyre të jetës, siç thamë, janë njerëz të zakonshëm me zemër të madhe që e duan jetën dhe gëzimet e saj, po që dinë edhe të luftojnë kundër dhunës dhe ta presin vdekjen me stoicizëm. Bartësit e filozofisë së dhunës, terroristët që zënë vend në dy avionët dhe Bin Ladeni jepen edhe ata me botën e tyre shpirtërore, një pellg errësire, po që qartësohet disi në sytë e lexuesit, fetarizmi i tyre i skajshëm për të cilin janë gati të flijojnë veten dhe të tjerët, një filozofi e vdekjes që i kundërvihet filozofisë së jetës. Te terroristi që pendohet në çastin e fundit vihet re fillimi i një kthese, një lloj ndriçimi shpirtëror që mund ta rigjeneronte, po qe se s’do të vritej nga shokët e vet. Te figura e Bin Ladenit nënvizohet me të drejtë ambicia dhe etja për pushtet që maskohen nga sloganet fetarë të përdorur me mjeshtëri, por ndofta është i diskutueshëm vizatimi i këtij personazhi me tiparet e një mashtruesi të ndërgjegjshëm më tepër se me ato të një fanatiku ekstremist. Ky personazh mund të ishte më psikologjikisht po të jepej duke u besuar edhe vetë gënjeshtrave të veta dhe të mos shfaqeshin tek ai

Ngjarjet në roman kanë një tragjicitet të tillë që e kalojnë çdo fantazi të mundshme shkrimtarësh. Në raste të tilla shkrimtarit i duhej të qëndrojë në lartësinë e realitetit të përshkruar dhe Skifter Këlliçi ka arritur ta bëjë duke e ndërtuar subjektin me një tension dramatik që sa vjen e rritet...

simptoma të ndërgjegjes së keqe që shfaqen në makthin në të cilin vetë Muhameti e dënon. Një fanatik fetar zor se do ta sfidonte me ndërgjegje profetin. Më e besueshme do të ishte sikur ai t’i mbushte mendjen edhe vetes se ishte ai luftëtari i guximshëm për fenë e vet që besojnë bashkëbesimtarët se është. Një figurë e goditur negative është ajo e burokratit që i kundërvihet Sokolit dhe që zhduk çdo mundësi shmangieje të katastrofës. Ky personazh ngjan po aq i neveritshëm sa terroristët. Autori di t’i kombinojë dialogët sa të natyrshëm aq edhe shprehës me monologët e brendshëm. Në një moment të caktuar Këlliçi ndërthur imagjinarin me realen në episodin e kthimit imagjinar të Zhaklinës që sikur lidhet me legjendat popullore shqiptare dhe i ka rrënjët psikologjike në pamundësinë për të pranuar vdekjen e njerëzve të dashur.

Vlera e këtij romani qëndron te forca emocionale që shkon krah për krah me thjeshtësinë dhe qartësinë.

Kjo vepër dëshmon për mundësitë që fsheh ende realizmi (kuptimplotë është një farë rilindjeje e realizmit në letërsinë evropiane pas post-modernizmit). Romani dëshmon edhe për një rritje të pjekurisë artistike të autorit dhe bën pjesë në veprat dinjitoze që u frymëzuan nga një ngjarje skajshmërisht tragjike. Jo më kot titulli i zgjedhur nga Skifter Këlliçi të kujton një roman tjetër edhe ai i frymëzuar nga një ngjarje historike që shprehu qartë përçarjen e të ashtuquajturit “kamp socialist” dhe izolimin tragjik të Shqipërisë nën diktaturë, “Dimri i vetmisë së madhe”. Dhuna si kuçedër me shumë koka, ka forma nga më të ndryshmet, diktaturat e djathta ose të majta dhe terrorizmi – individual ose në grup. Letërsia, që siç ka pohuar Romen Rolani, i kundërvihet vdekjes (“Ku është vdekja arti s’është. Të krijosh do të thotë të mundësh vdekjen”) duhet dhe mund të luftojë kundër saj me armën e fuqishme të fjalës.

hylli i dritës

Peregrinus

Idi, essi,uni

Lin Delija: ai që fliste me dritën e ngjyrave

Papa Françesku dhe Bajrami

Komunikimi i shqiptarëve; nga dallon prej kulturave të tjera...

Ardian Ndreca

Gjergj Meta

Ylli Pango

Pikëpamje profil Economicus Ideologji esse Çdo të shtunë / dielë www.mapo.al

profil

Jeff Bezos

Martesa e medias së vjetër me paratë e reja

Në emër të zhvillimit ekonomistët përballë ambientalistëve (III) 31 ide për zhvillimin, në një kohë kur Shqipëria ballafaqohet si me shenjat e krizës ashtu dhe me potencialin e kalimit nga vend në zhvillim në vend të zhvilluar, do të jetë një agorë e re në MAPO Weekend. Akademiku dhe ekonomisti Adrian Civici do të sjellë një analizë dhe interpretim të asaj që ka ndodhur, po ndodh dhe pritet të ndodhë. Për t’i dhënë shpjegim sloganit tashmë të famshëm të presidentit amerikan Klinton: It’s the economy, stupid!

Tashmë paralajmërimet për të ardhmen e planetit tonë janë vërtet alarmuese dhe jo vetëm “konstatime shkencore”. Thjesht të shqetësohesh dhe të sensibilizosh për rreziqet nuk mjafton më. Përkundrazi, këmbanat po bien jo vetëm për vitin 2100 apo 2200, që gjithsesi, mund të duken të largët për gjeneratat tona, por edhe për vitet 2030 e 2050. Duke realizuar një punë kolosale, Grupi Ndërqeveritar i Ekspertëve mbi Evolucionin e Klimës analizoi dhe përpunoi kërkimet e mijëra shkencëtarëve dhe kërkuesve nga mbarë bota. Raportet dhe konkluzionet e tij, të cilat shpesh kanë shkaktuar dhe përplasje ndërmjet qeverive apo vendeve pjesëmarrëse, konsid-

Faqe 25

erohen se përbëjnë tashmë një bazë solide njohurish e informacionesh në ndihmë të vendimmarrësve politikë lokalë, kombëtarë e ndërkombëtarë.

Përfundime të tilla si: “rritja e temperaturës mesatare të planetit me 2–4gradë C deri në vitin 2100; lidhja e kësaj rritjeje me aktivitetin njerëzor sidomos me hedhjen në atmosfere të gazit karbonik CO2; mundësia për ta ulur deri në 2 gradë C këtë ngrohje globale në qoftë se vendet e botës dhe kryesisht ato të zhvilluara pranojnë ta ulin vetëm me 0.12% rritjen e Prodhimit të Brendshëm Brut të tyre duke filluar nga viti 2030!”.

Duke pranuar çmimin Nobel për paqe në emër të Grupi Ndërqeveritar të Ekspertëve mbi Evolucionin...

26

E shtunë-diel, 10-11 gusht 2013

www.mapo.al

Dilema zhvillimi

24

31 ide për zhvillimin, në një kohë kur Shqipëria ballafaqohet si me shenjat e krizës ashtu dhe me potencialin e kalimit nga vend në zhvillim në vend të zhvilluar, do të jetë një agorë e re në MAPO Weekend. Akademiku dhe ekonomisti Adrian Civici do të sjellë një analizë dhe interpretim të asaj që ka ndodhur, po ndodh dhe pritet të ndodhë. Për t’i dhënë shpjegim sloganit tashmë të famshëm të presidentit amerikan Klinton: It’s the economy, stupid!

Në emër të zhvillimit ekonomistët përballë ambientalistëve (III) ...vijon nga numri i kaluar

Përballë “hakmarrjes” së natyrës -të gjithë në të njëjtën anije

T

ashmë paralajmërimet për të ardhmen e planetit tonë janë vërtet alarmuese dhe jo vetëm “konstatime shkencore”. Thjesht të shqetësohesh dhe të sensibilizosh për rreziqet nuk mjafton më. Përkundrazi, këmbanat po bien jo vetëm për vitin 2100 apo 2200, që gjithsesi, mund të duken të largët për gjeneratat tona, por edhe për vitet 2030 e 2050. Duke realizuar një punë kolosale, Grupi Ndërqeveritar i Ekspertëve mbi Evolucionin e Klimës analizoi dhe përpunoi kërkimet e mijëra shkencëtarëve dhe kërkuesve nga mbarë bota. Raportet dhe konkluzionet e tij, të cilat shpesh kanë shkaktuar dhe përplasje ndërmjet qeverive apo vendeve pjesëmarrëse, konsiderohen se përbëjnë tashmë një bazë solide njohurish e informacionesh në ndihmë të vendimmarrësve politikë lokalë, kombëtarë e ndërkombëtarë. Përfundime të tilla si: “rritja e temperaturës mesatare të planetit me 2–4gradë C deri në vitin 2100; lidhja e kësaj rritjeje me aktivitetin njerëzor sidomos me hedhjen në atmosfere të gazit karbonik CO2; mundësia për ta ulur deri në 2 gradë C këtë ngrohje globale në qoftë se vendet e botës dhe kryesisht ato të zhvilluara pranojnë ta ulin vetëm me 0.12% rritjen e Prodhimit të Brendshëm Brut të tyre duke filluar nga viti 2030!”.

Duke pranuar çmimin Nobel për paqe në emër të Grupi Ndërqeveritar të Ekspertëve mbi Evolucionin e Klimës fitojnë, presidenti i Grupit, indiani Rajendra Pachauri u shpreh se “unë nuk jam veçse një simbol...i laureuari i vërtetë i këtij çmimi është komuniteti shkencor botëror që me punimet e tij ndihmoi grupin të nxirrte konkluzionet e tij, janë qeveritë e mjaft vendeve që e përkrahën këtë aksion”. Atribuimi i çmimit Nobel për grupin e mbrojtësve të mjedisit dhe klimës krijon një “ndjenjë urgjence përballë pasojave të ngrohjes globale”. “Ne jemi tashmë të gjithë në të njëjtën anije”, askush nuk mund të ndihet i sigurt apo më i mbrojtur se të tjerët, konkludon Panchauri.

Edhe SHBA, përgjithësisht indiferente ndaj konkluzionit se efekti serrë dhe ngrohja globale janë produkt i aktivitetit njerëzor, duket se kanë ndryshuar mendim dhe qëndrim. Sipas ministrit amerikan të energjisë Samuel Bodman në periudhën 2005-2009, “SHBA është në favor

të konkluzioneve të grupit ndërqeveritar të ekspertëve mbi evolucionin e klimës...dhe vendi jonë ka luajtur një rol të rëndësishëm në lidhje me garantimin e të dhënave shkencore mbi të cilat janë bazuar konkluzionet dhe rekomandimet e grupit”.

Edhe ish-Presidenti Bush e ka evidentuar qartë se SHBA është për një “reduktim të konsiderueshëm të konsumit të hidrokarbureve dhe zhvillimin e teknologjive të reja”. SHBA, thekson Bush “janë duke bërë progres të vazhdueshëm teknologjik që do t’u lejojë atyre të mos jenë të varur nga nafta dhe nënproduktet e saj në jetën e përditshme, duke avancuar kështu në administrimin më të mire të mjedisit dhe përballimin e problemeve të mprehta që shkakton ndryshimi klimatik në botë”. Në të njëjtën linjë qëndron dhe Presidenti Obama kur deklaron se “amerikanët paguajnë çdo ditë çmimin e ndryshimeve klimaterike...pyetja është nëse ne kemi kurajën e duhur për të vepruar përpara se të jetë shumë vonë, dhe mënyra se si ne do t’i përgjigjemi kësaj pyetje do të japë një ndikim të thellë në botën ku jetojmë dhe në atë që do lemë pas.” Natyrisht që angazhimi dhe filmi i Al Gore ishte një faktor i fuqishëm në ndryshimin e opinioneve dhe qëndrimeve të amerikanëve, por dhe të shumë vendeve të tjera të botës në këtë fushë.

Ngrohja globale na kushton 5500 miliardë euro!

Një nga ekonomistët ekologjistë më të shquar të botës, ish shefi i sektorit ekonomik të Bankës Botërore, Nicholas Stern ka studiuar inpaktin afat-shkurtër të ngrohjes globale mbi ekonominë botërore duke arritur në konkluzionin se, “në qoftë se shtetet dhe qeveritë nuk marrin masa të shpejta, ndryshimet klimatike mund të provokojnë pengesa gjigante në zhvillimin ekonomiko-social të botës”. Në studimin e tij prej 700 faqesh të porositur nga Ministria Britanike e Ekonomisë, Nicholas Stern evidenton faktin se “në qoftë se qeveritë nuk preokupohen seriozisht me këtë problem në 10 vitet e ardhshme, ndryshimi klimatik mund të provokojë i vetëm krizën ekonomike e financiare më të madhe të njohur deri tani në botë. Ai mund të provokojë zhvendosjen e menjëhershme të mbi 200 milion personave, zhdukjen e 40 % të qenieve të tjera të gjalla, pa folur për thatësira apo përmbytje të mëdha.” Kostot më të rënda pritet t’i paguajnë vendet e varfra dhe ato në zhvillim që janë shumë të varura nga prodhimi bujqësor, ushqimi dhe eksportet e lëndëve të para natyrore, aq më tepër që të ardhurat e tyre të ulëta nuk iu krijojnë mundësi që të “paguajnë” për të përballuar pasojat e ngrohjes globale. Edhe në Europën jugore dhe rajonin e Mesdheut, p.sh.,

Presidenti i UET, Prof. Dr. ADRIAN CIVICI

Ndotje masive, shkatërrim pyjesh, ngrohje klimatike, efekti serre, konsum pa kthim i rezervave jetësore të planetit… tashmë ekologjistët kanë filluar të predikojnë ditën e apokalipsit…dhe kjo jo me larg se 30 vitet e ardhshme. A duhen besuar ?

Debati mbarëbotëror mjaft pasionant tregon qartë se politikanët, shkencëtarët, ekonomistët, ekologjistët dhe militantët e «gjelbër» e kanë gjithnjë e më të vështirë të gjejnë një gjuhë të përbashkët. Ndërkohë, një raport i OKB-se i përgatitur nga 1100 shkencëtare dhe i publikuar që në vitin 2003 e cilëson gjendjen mjaft alarmante duke konkluduar se « pa një ndërhyrje dhe ndërgjegjësim radikal…ne po shkojmë drejt një dështimi tragjik »...

një rritje prej 2 gradësh e temperaturave pritet të shoqërohet me 20% ulje të disponibilitetit të ujit dhe rendimenteve të kulturave të ndryshme bujqësore. Dëmtimet me natyrë klimaterike pritet të prekin rëndë dhe tregjet financiare, veçanërisht ato të sigurimeve etj.

Kosto totale e kësaj fature : 5500 miliard euro e barabartë kjo me koston e dy luftërave botërore bashkë, më e madhe se kriza e tmerrshme e viteve 1929-1933, shumë më e vështirë për t’u përballuar se kriza financiare globale e viteve 2008-2012. Sipas Stern, situata është aq e agravuar sa edhe sikur të arrihet një ndalim i menjëhershëm i ndotjes me CO2, bota nuk do kishte mundësi t’i shmangte efektet e ngrohjes globale: ngrohja klimatike do vazhdonte akoma dhe për 30 vite të tjera dhe niveli i deteve do të vazhdonte të rritej dhe për një shekull në vazhdim!. Por Stern mendon se ka një zgjidhje për këtë dukuri, natyrisht, në qoftë se veprohet menjëherë. Ai sugjeron që njerëzimi duhet të shpenzoje rreth 1% të PBB botëror, ose rreth 300-400 miliard euro në vit për përballimin e këtij problemi. Duhet që vendet më ndotëse të planetit si Kina dhe SHBA të pengohen të vazhdojnë të ndotin akoma më shumë duke iu reduktuar të drejtën e hedhjes në atmosferë të CO2 dhe njëkohësisht duke i “detyruar të paguajnë çmimin” e kësaj ndotjeje. Sipas tij duhet vepruar intensivisht për të patur një marrëveshje të re botërore për reduktimin e hedhjes në atmosfere të CO2. Ratifikimi i Protokollit të Kioto-s në vitin 2011 është përgjigja më imediate që po i jepet këtij shqetësimi. Një vend të

E shtunë-diel, 10-11 gusht 2013

veçantë, “Raporti Stern” i kushton domosdoshmërisë dhe urgjencës së përdorimit të “energjive të pastra” si energjia diellore, ekokarburanteve, energjisë së erës, vendosjen e “taksave të gjelbra” etj.

Përtej këtyre konkluzioneve, e reja tjetër e raportit Stern sipas Beverley Darkin (Qëndra kërkimore Chatham House ne Londër për problemet e efektit serrë) është konkluzioni se “ngrohja globale e planetit nuk është më vetëm objekt i punës dhe preokupimit të specialisteve apo shkencëtareve të mbrojtjes së mjedisit, por gjithashtu një përg jeg jësi direkte e politikanëve dhe ekspertëve të politikës së jashtme dhe atyre të ekonomisë e financave”. Stafeta po kalon gjithnjë e më tepër në duart e politikanëve dhe ekonomistëve të cilët po bëhen për ditë e më të ndërgjegjshëm për rëndësinë dhe peshën e kësaj dosjeje të nxehtë. I tillë mund të konsiderohet rasti i Britanisë së Madhe, ku aktualisht, dosja mbi efektet e fenomenit të ngrohjes globale ka një konsensus të plotë politik ndërmjet konservatorëve dhe laburistëve, fenomen ky tepër i rrallë në këtë vend.

Ekologjistët dhe ekonomistët në antagonizëm të plotë Ndotje masive, shkatërrim pyjesh, ngrohje klimatike, efekti serre, konsum pa kthim i rezervave jetësore të planetit……tashmë ekologjistët kanë filluar të predikojnë ditën e apokalipsit… dhe kjo jo me larg se 30 vitet e ardhshme. A duhen besuar ? Debati mbarëbotëror mjaft pasionant tregon qartë se politikanët, shkencëtarët, ekonomistët, ekologjistët dhe militantët e «gjelbër» e kanë gjithnjë e më të vështirë të gjejnë një gjuhë të përbashkët. Ndërkohë, një raport i OKB-se i përgatitur nga 1100 shkencëtare dhe i publikuar që në vitin 2003 e cilëson gjendjen mjaft alarmante duke konkluduar se « pa një ndërhyrje dhe ndërgjegjësim radikal…ne po shkojmë drejt një dështimi tragjik ». The Global Environment Outlook 2003, i plotësuar dhe me mjaft analiza të tjera gjatë dekadës 2003-2012, bën një bilanc të keqësimit të gjendjes së mjedisit gjatë 30 viteve të fundit – d.m.th. që pas konferencës së parë ndërkombëtare mbi mjedisin që u mbajt në Stokholm (Suedi) në vitin 1972 – si dhe parashikimet për gjendjen e planetit në vitin 2032. Konkluzioni i tij themelor : «në 30 vitet e ardhshme 70% e natyrës do të shkatërrohet, pjesa dërrmuese e specieve të gjalla do të zhduket dhe situata socialekonomike e mjaft vendeve do të përkeqësohet ».

Ne raport shpjegohet se, n.q.s. nën presionin e frymës ekonomiko-financiare neoliberale dhe globalizimit “të egër” dhe të pa-

27

www.mapo.al

menaxhuar në nivel global, do të vazhdoje t’i jepet prioritet vetëm tregjeve dhe financave, më shumë se gjysma e planetit do të njohë probleme të rënda në furnizimin me ujë të pijshëm. Këto do të prekin në masën 95% popullsinë e lindjes së mesme dhe mbi 65 % popullsinë e Azisë dhe Paqësorit. Sipas raportit, tashmë 1.4 – 1.5 miliard njerëz nuk kane akses në ujë të pijshëm dhe më shumë se 3 miliard të tjerë kanë sëmundje të renda si pasojë e cilësisë së keqe të ujit që përdorin (vdekjet nga sëmundjet e shkaktuara nga uji me cilësi të keqe apo jashtë standardeve janë aktualisht tre herë më të mëdha se vdekjet nga SIDA).

Rajoni i Mesdheut do të mbipopullohet dhe duhet të përballohet ashpër me problemet e mbetjeve urbane, ajrit tejet të ndotur, menaxhimin e ujërave të zeza, disponibilitetin gjithnjë e më të pakët të ujit,erozionin,etj. Pyjet do vazhdojnë të dëmtohen me një rritëm alarmant dhe mijëra e mijëra hektarë tokë bujqësore pritet të degradoje me shpejtësi. Shtimi në përmasa të mëdha i popullsisë botërore po e kalon ndjeshëm disponibilitetin e ushqimeve dhe aktualisht në bote vdesin 24000 njerëz në ditë ose një person çdo 4 sekonda nga uria.

Efekti « serrë » pasojë e të cilit është ngrohja globale e planetit, jo vetëm që nuk po ndalet, por përkundrazi, po vazhdon të thellohet. Sipas CSIRO (Agjencia australiane e kërkimeve shkencore) gjatë 3-4 viteve të fundit janë hedhur në atmosferë rreth 17-20 miliard ton dioksid karboni, shifra këto shumë më të larta se mesatarja e dekadës së parë të shek. XXI, që varion në 13– 14 miliard ton CO2/vit. Sipas shkencëtareve planeti po ngrohet me një shpejtësi tepër shqetësuese : viti 2003 është regjistruar si viti më i nxehtë që prej 1880 kur filluan për herë të parë të maten rregullisht temperaturat e planetit, ndërkohë që edhe vitet 2012, 2013 pritet t’i afrohen këtij rekordi. Fenomenet meteorologjike ekstreme si ngricat, thatësirat, përmbytjet, tajfunet, furtunat, shirat e fortë, tornadot, uraganet, shkrirja e akujve polare, tërmetet,etj., po shtohen progresivisht këto 10 vitet e fundit dhe shkencëtarët mendojnë se ato janë në radhë të parë pasojë e ngrohjes globale të planetit. Në shkallë botërore, vlerësohet se humbjet vjetore të lidhura me katastrofat natyrore kanë kaluar nga rreth 1 miliard dollarë në vitet 1960-të në më shumë se 40 miliard dollarë në dhjetëvjeçarin 1990-2000 me një tendencë të dukshme 3-4-fishimi për periudhën 2010-2020. Ngrohja globale që është luhatur në shifrat 0.3–0.6 gradë celsius gjatë shek.XX-të, parashikohet të rritet dhe me

3-4 gradë të tjera për 100 vitet e ardhshme nëse vazhdohet me këtë rritëm emissioni CO2 në atmosferë.. Por viktimë e ngrohjes globale nuk pritet të jete vetëm njeriu. Sipas revistës prestigjioze angleze «Nature», një ekip shkencëtarësh kanë arritur në përfundimin se evolucioni i klimës drejt ngrohjes globale do të provokojë gjithashtu dhe zhdukjen e mbi 1 milion specieve bimore apo shtazore të planetit deri në vitin 2050 !

Ambientalistët skeptikë përballë ekonomistëve optimistë Por, a duhet konsideruar fenomeni i ngrohjes globale si “fundi i botës?”. Ekologjistë nga më të shquar të planetit si Paul Ehrlich, Lester Brown, Pamela Matson, Paul Watson etj., dhe pothuajse të gjitha lëvizjet ambientaliste botërore e kanë konsoliduar tashmë kredon e tyre katastrofike e skeptike duke i rënë vazhdimisht këmbanave të alarmit : burimet natyrore po konsumohen në mënyrë të pakthyeshme ; rritja e madhe popullsisë po bën që të kemi gjithnjë e më pak rezerva ushqimore disponibël ; shumë nga speciet bimore e shtazore po zhduken përfundimisht.

Konkluzioni themelor i krahut më të ashpër të ekologjistëve : aktiviteti human po e degradon rëndë ambientin dhe njerëzimi po përgatit fundin e tij…..« kur lumenjtë të pushojnë së rrjedhuri,.. kur pemët të jenë prerë…kur kafshët të jenë zhdukur… njeriu do të zbulojë që nuk mund të ushqehet vetëm me para apo flori”.

Por për ekonomistët dhe ekspertët e zhvillimit realiteti ecën në sens të kundert : bota po shkon gjithnjë e më mirë. Dhe ata kanë të gjithë kundër argumentet e nevojshme optimiste përballë tragjizmit ekologjik. Le t’i shikojmë me radhë. Ndotja e ajrit, e cilësuar si fenomen tejet negativ e me pasoja vdekjeprurëse. Në fakt, shumë shembuj dëshmojnë se ndotja e ajrit fillon e zvogëlohet sapo një shtet apo një shoqëri e caktuar zhvillohet dhe krijon burimet të mjaftueshme financiare për t’u preokupuar për mjedisin. Shembulli i Londrës, një nga qytetet të cilësuar si më të ndotur të planetit, dëshmon për të kundërtën. Mbas ligjit specifik të vitit 1956, vit në të cilin vdiqën disa mijëra vetë si pasojë e ajrit të ndotur, sot Londra ka një nivel ndotjeje të barabartë me atë të vitit 1890 dhe në mjaft zona të saj ajri ka cilësinë dhe pastërtinë që kishte në vitin 1585 kur nuk ekzistonte asnjë lloj industrie.

Ky fenomen mund të përgjithësohet dhe për vendet në zhvillim. Kur ato ta kalojnë fazën e industrializimit dhe të kenë burime të mjaftueshme financiare, mund ta luftojnë me sukses fenomenin e ndotjes së ajrit.

Katastrofa demografike tashmë po mbetet vetëm një shprehje. Sipas llogaritjeve të FAO-s dhe OKB-së, prodhimi bujqësor dhe disponibiliteti ushqimor në vendet në zhvillim është rritur 52%/person gjatë periudhës 1960–2000. Po kështu, sasia mesatare e kalorive të konsumuara është rritur nga 1932 në 2650 kalori/person me tendencën për të arritur në 3020 kalori në 2030.

Edhe pjesa e popullsisë që vuan nga uria në vendet në zhvillim ka kaluar nga 45% në vitin 1949 në 18% në vitin 2000, për të arritur në 12% në 2010 dhe vetëm 6% në 2030. Maltusi dhe dishepujt e tij duket se janë gabuar kur predikonin se popullsia po rritet në mënyrë eksponenciale dhe ushqimet në mënyrë lineare dhe se tokat bujqësore kanë një limit. Realiteti i shek.XX dhe dekadës së parë të shek.XXI, përveç progresit

spektakolar në teknologjitë dhe teknikat e prodhimit, tregoi gjithashtu se rritja demografike ka mekanizmin e saj rregullues : kur njerëzit bëhen më të pasur dhe më të arsimuar ata kanë tendencë të kenë më pak fëmijë. Ky fenomen tashmë është vërtetuar: rritja e popullsisë ka arritur kulmin e saj – me 2% në vit - në fillim të viteve 60-të, dhe pastaj ka ardhur gjithnjë në zbritje.

Aktualisht është 1.6% me tendencë zbritje deri në 0.46% në 2050. Sipas OKB-se, rritja e popullsisë do të mbarojë praktikisht në 2100 dhe popullsia botërore do të stabilizohet në rreth 11 miliard banorë.

Frika për biodiversitetin, megjithëse reale paraqitet e ekzag jeruar. Vlerësimet e ekologjistëve mbështeten në projeksionet që lidhin reduktimin e habitatit natyror me reduktimin e biodiversitetit. Pra zhdukja 50% e pyjeve do të thoshte zhdukje 50% e faunës dhe florës së tyre ! Por studimet më të fundit në këtë fushë janë larg këtij pesimizmi katastrofik. Në SHBA, p.sh., gjatë 2 shekujve të fundit sipërfaq ja e pyjeve është zvogëluar vetëm 1-2% dhe vetëm një lloj zogu është zhdukur. Por, dhe në Porto Riko, ku gjatë 4 shekujve të fundit janë zhdukur 99% e pyjeve primare, vetëm 7 lloje zogjsh nga 60 që jetojnë në këto pyje janë zhdukur ! Edhe ne Brazil, ku ka mbetur vetëm 12% e sipërfaqes origjinale të pyjeve tropikale, sipas Federatës Botërore për Natyrën dhe Shoqatës Braziliane të Zoologjisë, ekzistojnë akoma të gjitha speciet e njohura që dy shekuj më parë !

Problemi i ndjeshëm i konsumimit pa kthim të burimeve natyrore. Frikës së ekologjistëve po i kundërvihen argumentet se rezervat e tokës janë shumë më të mëdha se sa mendojnë ata. Rezervat e lëndëve djegëse me origjinë fosile dhe metaleve të rëndësishme për ekonominë janë më të rëndësishme se sa e mendonte Klubi i Romës në 1971 kur publikoi të famshmin raport « Limitet e zhvillimit ». Rezervat e naftës, edhe n.q.s vazhdohet me të njëjtin rritëm shfrytëzimi, mjaftojnë edhe për shumë dekada. Po t’i shtojmë kësaj ritmin dhe dinamikën e zbulimit dhe shfrytëzimit të burimeve të tjera alternative energjie që po evidentohen sot në botë, konkludohet se njerëzimi nuk kërcënohet nga problemi i konsumit pa kthim të burimeve energjetike. E njëjta gjë mund të thuhet dhe për lëndët e tjera të para. Alumini, hekuri, bakri, ari, azoti, zingu etj. përbëjnë rreth 75% të konsumit botëror të lëndëve të para dhe megjithë rritjen e konsumit të tyre, rezervat disponibile sa vijnë dhe shtohen…

Sipas ekonomistëve, « pesimizmi apokaliptik ekologjik duhet zëvendësuar me optimizmin e zhvillimit modern – vetëm progresi i mëtejshëm është zgjidhja e dëmeve të progresit aktual… ». Ekonomisti danez, Bjorn Lomborg i Copenhagen Busines School, i cilësuar dhe si “ekologjisti skeptik” kritikon alarmizmin e lëvizjeve ekologjike dhe provon me shumë shifra e fakte se “ndryshimet klimatike nuk janë fundi i botës, përkundrazi, ato mund të ndikojnë pozitivisht në shumë rajone të botës. Mjeti më efektiv për zvogëlimin e efektit serrë është zgjerimi dhe ulja e kostove të energjive të gjelbra. Nëse në 20-40 vitet e ardhshme investimet në Kërkim-Zhvillim dhe teknologjitë e reja energjetike në shkallë globale arrijnë në 100 miliard dollarë në vit, shumë që përfaqëson vetëm 0.2% të PBB botëror, atëherë asnjë nuk duhet të trembet më nga ngrohja globale dhe ndryshimet klimaterike.

28

E shtunë-diel, 10-11 gusht 2013

Hylli i dritës

Peregrinus

Përshpirtnia dhe ndjesia e së përtejshmes (transhendentales) bajnë që ai me gjuhën e zgjedhun të ngjyrave të sjellin sot mallin për nji t’ardhme që asht por ende s’ka ardhe tek ne dhe nderimin për nji të kalueme të dhimbshme që s’duhet harrue kurrë.

Ai thotë: “Është e qartë se duke shfaqur respektin për fenë e të tjerëve apo duke i uruar ata me rastin e një kremtimi fetar, mundohemi thjesht të ndajmë së bashku me të tjerët gëzimin, pa dashur t’u referohemi përmbajtjes së bindjeve të tyre fetare.”

Gjergj Meta

Ardian Ndreca

Lin Delija: ai që fliste me dritën e ngjyrave

I

shte fundi i viteve ’30 kur Lin Delija, djali i Markut dhe i Luçes, hyni në kolegjin françeskan të Shkodrës tue nis nji rrugtim intelektual dhe shpirtnor që, edhe pse kishte me u ndërpre shpejt, do ta shenjonte thellësisht deri në fund të jetës së vet.

Asokohe kolegja dhe shkolla françeskane ishin votra që mblidhnin përreth fëmijë të familjeve të vorfna qytetare, malsore e katundare, që kishin tregue shkëndija squetsije dhe jepshin shenja vullneti të mirë për me ndërmarrë rrugën e studimeve dhe ndoshta edhe atë të fretnisë.

Nji gja të sigurtë mundena me e thanë për atë kolegjë e për ata Etën që e ndërtuen dhe e drejtuen: qe nji votër atdhetarijet ku qëllimi kryesor ishte me e ndriçue shqiptarin me dritën e dijes e të besimit në Hyun.

Shpirti artist i Linit nuk kishte ra në nji tokë djerrë, mbasi arti dhe kultura mbrujshin vetvetijshëm jetën e atij mjedisi.

Muzika, piktura, skulptura, poezia, teatri ishin frymëmarrja e atij oazi drite që mundohej me formue të ardhmen e Shqipnisë.

Nuk zgjati shumë dhe zhvillimi i ngjarjeve bani që ai oaz të digjej e shkretija të përpinte gjithçka, tue ndrydhë zemrat e njerzve të mirë me pezmin dhe resën e nji ideologjije shkatrruese e antikombtare.

Në fund të vitit 1944 Shkodra dhe mbarë atdheu ishin mekë në nji vaj të pafund; për të gjithë po hapej nji erë e re, që kurrkush s’e dinte sa do të zgjaste dhe çka do të sillte me vete. Lini e disa shokë të kolegjit, për me i shpëtue asaj gërbule, ikën në Jugosllavi.

Edhe atje të rinjtë e kolegjit françeskan, që ishin rritë me frymë kombtare dhe mbajshin përmendësh vargjet e Lahutës, e dijshin mirë se ku kishin ra. Edhe në mërgim ata rrinin për aq sa mundnin afër me njeni tjetrin, e edhe në ato kushte françeskanët e ikun: Atë Danjeli, Atë Egidi, Atë Antoni u rrinin afër e i ndihmonin për mos me e bjerrë shpresën dhe rrugën e drejtë. Sa herë Lini dhe shokët e tij do të kapeshin fytafyt me ata që shanin Shqipninë apo poshtnonin Kosovën, sa herë do të rrezikonin me u kthye me forcë në Shqipni!

Talenti dhe fati deshtën që në vitin 1954, i sapoardhun në Romë, Lin Delija të takohej me Ernest Koliqin, i cili do ta ndihmonte në hapat e para tue i gjetë nji bursë studimi në Akademinë e Arteve të Bukura.

Atmosfera romane, njohja me rrethet ma në zâ të pikturës së viteve ’50-’60 dhe sidomos primja kah arti i shenjtë (it. arte sacra) bane që veprat e tija të mbusheshin me vedrime shenjtënsh e martirësh shqiptarë, me skena plojash që komunizmi po bante mbi popullin e pafajshëm. Lin Delija ka pikzue tragjedinë e nji kombi e i ka dhanë ngjyrë dënesës së nanave e motrave që vuejshin për bijtë e vëlleznit e vramë, të burgosun, të internuem apo të detyruem si ai me braktisë atdheun.

Në pikturat e tij shndritë gjithnji nji drite shprese, figurat ma shpresëdhanëse janë ato që prihen me u stërzgjatë drejt qiellit, tue kalue horizontin e dhimbjeve e të territ, të lëshueme kah nji dritë e epërme hyjnore.

Në artin e vet Lin Delija ka interpretue botën në dy përmasat e saja thelbsore: të

www.mapo.al

shenjtën dhe tokësoren. Tokësorja shkëlqen në figurat rinore, përderdhet me tingujt e nji jete të lumtun e plot laryshí – kjo asht pjesa që ai ka përjetue në botën e lirë. Por ka edhe nji realitet tjetër tokësor që zen vendin ma kryesor në shpirtin e tij. Ai përbahet prej kujtimeve vetiake dhe prej rrëfimeve të të ikunve prej atdheut të vet; kështu vijnë deri tek ai lotët, plagët, jeta e burgjeve, kumtet për mësuesat e shokët e pushkatuem, mundimet e nji populli e të nji kishe heroike.

Dikund në nji syzë rafti artisti ka ruejt deri në fund të jetës zhgunin e tij të viteve të kolegjit. Shpirtin e ka pasë të thurun me fijet e ashpra të atij zhguni të lyem me gjak martirësh. Prej atij gjaku ai andrronte shelbimin e nji kombi të shtypun e të nepërkambun.

Vepra e tij asht si nji kumt i mirë, i nji të mirë të vonueme e shumë të dëshirueme.

Ngjyrat e tija ruejnë freski në tonet e tyne të

Shkruente për të Ernest Koliqi: “Menyra piksuese fare origjinale e Lin Delís tërhjek sidomos për reflektimin e nji vegimi të botës ku shfaqen krejt pikpamjet e rrânjosuna në tharme thjeshtësisht e thellësisht shqiptare: nji botëkuptim, në të cilin vlojnë prirjet mâ tipike të Shqiptarit të kulluet, të mertisuna me ngjyra plot fuqí shprehëse. ndezuna dhe shprehin vuejtjen e madhe shpirtnore në hijet e randa që përvijohen në fytyra, lëvizje, pejzazhe e qiej të randuem me dhimba të pathanshme.

Shkruente për të Ernest Koliqi: “Menyra piksuese fare origjinale e Lin Delís tërhjek sidomos për reflektimin e nji vegimi të botës ku shfaqen krejt pikpamjet e rrânjosuna në tharme thjeshtësisht e thellësisht shqiptare: nji botëkuptim, në të cilin vlojnë prirjet mâ tipike të Shqiptarit të kulluet, të mertisuna me ngjyra plot fuqí shprehëse. (...) Ai veshë me magjín mâ të lulzueshme të ngjyrave tipa njerzorë dhe pamje jete të kapërthyeme në nji tragjicitet ndiesísh”.

Mbas shumë dekadash Lin Delija po kthehet rishtas në atdhe me artin e tij, i cili asht dëshmitar i nji shpirti të pastër dhe të bukur, i nji dashunije të gjatë që e përcolli deri në kufijtë e amshimit.

Lin Delija kthen artin e shenjtë në gjinin e pikturës shqiptare, ku ky lloj arti mungonte qysh prej kohës së Onufrit.

Përshpirtnia dhe ndjesia e së përtejshmes (transhendentales) bajnë që ai me gjuhën e zgjedhun të ngjyrave të sjellin sot mallin për nji t’ardhme që asht por ende s’ka ardhe tek ne dhe nderimin për nji të kalueme të dhimbshme që s’duhet harrue kurrë.

Papa Françesku dhe Bajrami

N

jë urim i veçantë, që mediat tona si gjithmonë as nuk e përfillën, por jo ato të huaja dhe të rëndësishme, i erdhi myslimanëve për përfundimin e muajit të Ramazanit nga Papa Françesku. Interesant për disa aspekte ky mesazh. Sikurse e thekson edhe vetë Papa Bergoglio në krye të letrës, ndryshe nga vitet e tjera, kur mesazhi i urimit ka ardhur nëpërmjet një dikasteri të Selisë së Shenjtë, në emër sigurisht të Papës, këtë vit vetë Papa ka dashur ta firmosë mesazhin, duke përsëritur kështu një precedent tjetër të Papës Gjon Pali II, me motivacionin se dëshiron të shprehë “…nderimin dhe miqësinë për të gjithë myslimanët, veçanërisht për ata që janë udhëheqës fetarë”.

Një mesazh ky i Papës sintetik, por shumë i ndjerë, ku ai nga njëra anë shfaq afërsinë me botën islame dhe dëshirën për një dialog e bashkëpunim në hapësirat e përbashkëta, e nga ana tjetër i fton myslimanët që së bashku të reflektojmë mbi temën e edukimit me respektin e ndërsjelltë. “Këtë vit, – thotë Papa Bergoglio, - tema rreth së cilës do të doja të reflektoja bashkë me ju dhe të gjithë ata që do ta lexojnë këtë mesazh, e që ka të bëjë qoftë me myslimanët e qoftë me të krishterët, është promovimi i respektit të ndërsjelltë nëpërmjet edukimit.”

Papa me shumë thjeshtësi analizon dy fjalët themelore të temës së parashtruar: respekt dhe i ndërsjelltë. Në të vërtetë, të dyja këto fjalë janë pjesë e përvojës njerëzore, gur themeli për çdo lloj bashkëjetese njerëzore, e cila ka si qëllim mirëqenien e personave, e në këtë pikë Papa vetëm sa na i rikujton këto përmasa. Por këtu është rasti të theksohet në mënyrë të veçantë respekti për ndjenjën religjioze të tjetrit, ndjenjë e cila i përket thellësisë shpirtërore të tjetrit, një hapësirë, një tokë, që për ta shkelur duhet të heqësh sandalet, sikurse Moisiu në malin ku iu shfaq Hyji. Nëse, thekson Papa, respekt do të thotë të respektosh te tjetri “…jetën e tij, integritetin e tij fizik, dinjitetin dhe të drejtat që dalin prej tij, reputacionin e tij, pasurinë, identitetin etnik dhe kulturor, idetë e tija dhe zgjedhjet e tij politike…” në fushën religjioze do të thotë “…sidomos ndërmjet të krishterëve dhe myslimanëve … të respektosh fenë e tjetrit, mësimet e saj, simbolet dhe vlerat. Një respekt i veçantë i detyrohet udhëheqësve fetarë dhe vendeve të kultit. E sa dhembje, – vazhdon Papa, – krijojnë sulmet ndaj njërit apo tjetrit prej tyre”. Ky respekt duhet të jetë i ndërsjelltë, d.m.th. jo vetëm i njëanshëm, por të gjithë së bashku duhet të ecim për promovimin e këtij respekti. E meqenëse ky respekt i ndërsjelltë formohet nëpërmjet edukimit, subjektet e këtij formimi janë pikërisht “…familja, shkolla, mësimi fetar, dhe çdolloj mjeti i komunikimit shoqëror”.

Nocione të gjitha këto që sigurisht mund të hapin një reflektim nga shumë

anë edhe këtu në Shqipëri që, edhe pse kemi një nivel të mirë respekti të ndërsjelltë, përsëri jam i mendimit se duhet të shkundim, të krishterë e myslimanë, paragjykime të ndërsjellta e të takohemi. Nga takimi nuk vjen asgjë e keqe, por pa u takuar mund të lindin shumë të këqija, pasi mostakimi, indiferenca, refuzimi i tjetrit, të mbush me paragjykime, sepse nuk të lejon të njohësh. E kam theksuar dhe është theksuar edhe herë të tjera që shoqëritë plurale (nëse ka mbetur ndonjë jo e tillë) duhet të ballafaqohen në hapësirën e së vërtetës pa mëtimin e zotërimit të saj, por me dëshirën për t’u zotëruar prej saj. Ka një ndryshim thelbësor në atë çka pohova më sipër. Kur dikush mendon se e zotëron të vërtetën, gjithë ditën e tij nuk mendon tjetër vetë se si t’ua shesë të tjerëve, t’i detyrojë ata e të ndjejë keqardhje e vuajtje kur nuk shitet dhe të jetë i bindur se të tjerët jetojnë tërësisht në gabim. Ndërsa kush është i zotër uar, i përqafuar, i mbështjellë prej së vërtetës, e shikon se ajo është më e madhe se sa truri i tij, e kështu, në atë mënyrën e vet, e vërteta mund të përqafojë e mund të jetë e pranishme edhe tek të tjerët. Ky nuk është relativizimi i së vërtetës, por rikthim te natyra e përtejme e saj, çka do të thotë se ajo nuk mund të burgoset vetëm brenda kategorive njerëzore, sociologjike apo kohore, por është përtej tyre.

Janë dy rrafshe të ndryshme komunikimi e marrëdhënieje me të ndryshmit, sidomos me ata që janë të ndryshëm fetarisht prej njëri-tjetrit. Ne kur urojmë festat e njëri-tjetrit marrim pjesë në gëzimin e tjetrit, si një aspekt thellësisht njerëzor. Qesh, gëzohem, qaj me të tjerët pavarësisht nga feja, ngjyra, bindja e tij. Por kjo nuk do të thotë se u referohemi përmbajtjes së besimit të secilit që mbetet thellësisht personale e që i përket identitetit të tjetrit. Në fakt janë deri në kufijtë e qesharakes urimet që në këto raste bëjnë shumë persona, sidomos në rrjetet sociale. Sidomos një absurditet shpeshherë janë politikanët, të cilët pa dallim, me fjalë klishe që i kalojnë nga Pashkët në Bajram, e nga Krishtlindja te Sulltan Novruzi, si një copy paste e kthejnë në qesharak vetë momentin kremtues. Shpresoj vërtet që një ditë kjo do të mbarojë e, sikurse në të gjithë botën, do të mjaftohet me një urim të kreut të shtetit nëpërmjet një medie a një letre të bërë me kujdes nga ekspertë, në të cilën ftohet për reflektim apo vetëm thjesht urohen besimtarët, pa pasur nevojë t’u predikosh atyre, gjë që e kanë bërë vetë klerikët.

Në lidhje me këtë më duket ndriçuese një fjali e Papës në mesazhin e tij të urimit për myslimanët. Ai thotë: “Është e qartë se duke shfaqur respektin për fenë e të tjerëve apo duke i uruar ata me rastin e një kremtimi fetar, mundohemi thjesht të ndajmë së bashku me të tjerët gëzimin, pa dashur t’u referohemi përmbajtjes së bindjeve të tyre fetare.”

E shtunë-diel, 10-11 gusht 2013

29

www.mapo.al

Idi, essi,uni PSIKOLOGJIA SOCIALE SHQIPTARE

23

Imazhi i Shqipërisë dhe shqiptarëve pas viteve ’90 dhe si lidhet ai me përshtypjet e të huajve për ne para hapjes. Reputacioni i shqiptarit të keq. Psikologu, prof. dr. Ylli Pango, në një rubrikë të përjavshme për MAPO W do të trajtojë probleme të ngjashme sociologjike e filozofike, si një lloj ure mes realitetit dhe interpretimit të tij.

Komunikimi i shqiptarëve; nga dallon prej kulturave të tjera...

Ylli Pango Shprehja emocionale varion me kulturat; sa më individualiste kultura, aq më shumë shfaqen emocionet, e tilla si ato që shprehin mosangazhim ose theksojnë çfarë po ndjen individi për momentin si inat, neveri, gëzim. Frika ka më pak të ngjarë të shfaqet sidomos në shoqëri kolektiviste si ajo japoneze. Po të shfaqej, ajo do të tregonte tërheqje sociale të individit. Kurse tek shqiptarët, kjo shfaqje është shumë më e madhe. Kjo për arsye se përtej shfaqjes kolektiviste të shoqërisë shqiptare të së shkuarës, qëndronte gjatë frika e individit të pambrojtur e vetmitar nga shteti totalitar i egër. Në ato kohë komunizmi të hynte dhe në shtrat dhe njeriu nuk ndihej i sigurt as me të afërmin. Sot individualizmi është shfaqur hapur, egër dhe njeriu ndjehet përsëri vetëm edhe sepse shteti nuk është i fortë për ta mbrojtur, madje as i ndërgjegjshëm.

E kjo e bën gjithashtu të frikësuar shqiptarin. Jo rrallë biznesmenë, njerëz intelektualë por edhe të thjeshtë shprehin hapur me gjeste e fjalë frikën e pasigurinë ndaj së ardhmes. Edhe gëzimi në shoqëri si jona individualiste shfaqet hapur, por jo në shoqëri më kolektiviste, ku cenon grupin me vlerat e interdependencës si një shfaqje egoiste individuale.

Veprime si prekjet e shpeshta janë tipike tek kinezët dhe tek shqiptarët, por jo në kulturat perëndimore. Stimuj të tillë komunikimi joverbal si puthja, përqafimi, prekja e rrahja e krahëve janë të shpeshta në kulturat mesdhetare e ballkanase, pra sidomos edhe tek shqiptarët. Prekja e shprehjet e hapura të emocioneve, dashurisë, miqësisë, janë tipike tek italianët sidomos të jugut, shqiptarët, etj.

Një mbajtje distance e pranueshme është një formë komunikimi joverbal i rëndësishëm. Tek ne, amerikano- latinët e tek lindja e mesme, njerëzit gjatë komunikimit rrinë shumë më pranë se amerikanët e europerëndimorët. Këta e kërkojnë dhe e ndjejnë të domosdoshme t’ua respektosh hapësirën personale. Madje në një eksperiment është vënë re që edhe vendin në parking e lëshojnë me vështirësi, e si me përtesë edhe kur do të ikin.

Intonacioni i zërit gjithashtu, ka rëndësi si formë komunikimi joverbal. Por në mjaft kultura, si rregull të folurit në publik me zë të lartë cilësohet si mungesë edukate. Ne ende nuk e kemi këtë element në kulturën tonë dhe në përgjithësi komunikimi me zë të lartë mbizotëron, shpesh edhe si formë bravure a të treguari të vetes. Në një aspekt tjetër, në varësi të faktit sa ekspresive është një kulturë, aq dhe variacionet e zërit (jo vetëm intonacioni) mund të shkaktojnë reagime të ndryshme.

Kështu në kultura të rafinuara, jo si e jona nëpërmjet ngjyrimeve të zërit, tonit, etj., mund të komunikohen shumë sinjale. Kjo varet edhe nga aftësitë specifike zanore të individit.

Gjatësia, gjithashtu (edhe ngjyra e flokëve, e syve etj) janë trajta fenotipike që përçojnë mesazhe joverbale. Kështu p.sh të gjatët shihen si më impresivë! Gjatësia jep avantazhe por edhe probleme, si p.sh gjendje vështirësie nganjëherë; p.sh kur kërkon të jesh në një nivel me tjetrin për të komunikuar më lehtësisht. Për shqiptarët si racë përgjithësisht e shkurtër, kjo krijon nganjëherë kompleks inferioriteti dhe reagime agresive karshi njerëzve të gjatë. Gjatësia imponon disa herë më shumë respekt, por kur personaliteti është i dobët kjo mund kthehet në të kundërtën. Kavallët e gjatë janë disa herë edhe me karaktere të dobëta dhe të paqëndrueshme.

Proxemics apo ndryshe përdorimi i hapësirës përreth, është gjithashtu pjesë e komunikimit joverbal dhe bën pjesë në kulturat e popujve. Fakti si e perceptojnë, por dhe e përdorin atë varion në

kultura të ndryshme. Kështu, distanca midis atij që jep e atij që merr mesazhin ndikon mënyrën si interpretohet mesazhi. Kultura të ndryshme i përdorin ndryshe hapësirat. Hapësirat në komunikimin joverbal mund të ndahen në intime, sociale, personale, e publike. Lidhur me këtë ka edhe një përcaktim tjetër të tipit: territore të shkallës së parë (vetëm imi), të dytë (karrigia në teatër, vendi në stadium, e kam unë por mund ta ketë dhe tjetri), publike(parkingu, etj), territori interaktiv ( që okupohet nga të tjerët kur ndërveprojmë. I tillë p.sh është vendi ku zhvillohet një aktivitet nga një grup njerëzish dhe ku të tjerët nuk ndërhyjnë). Hapësira reflekton statusin dhe intimitetin e individëve që ndërveprojnë me njëri tjetrin. P.sh, sa më e madhe hapësira, aq më e madhe diferenca në status apo anasjelltas. Por në aspekte emocionale, intimiteti, apo dashurie në veçanti, distanca reflekton dhe sa tërheqës janë njerëzit për njëri- tjetrin. Sa më shumë e pëlqen dikë, aq më pranë do t’i rrish. Në raste të tjera jo si këto, nganjëherë kur ndërveprimi është negativ, afërsia bëhet faktor negativiteti dhe sjell edhe përplasje fizike. Amerikanët e përcaktojnë distancën optimale 1.2m deri 3.6, kurse arabët 0.3 m. Po shqiptarët? Shqiptarët në një pjesë të tyre, për fat të keq i kanë dhunuar dhe vazhdojnë t’i dhunojnë të gjitha hapësirat. Flasim në përgjithësi. Ata afrohen shumë pranë kur flasin, madje provokojnë. Ata pushtojnë pa të keq territorin e shkallës së dytë fare pranë shtëpisë së tjetrit dhe ndërtojnë aty duke i zënë gjithë fushëpamjen e gati frymën komshiut. Ata pushtojnë të dy anët e rrugëve që janë publike për të parkuar dhe policia bën sehir. Ata ndyjnë përreth shtëpive të tjetrit, jashtë territorit të tjetrit, ngushtojnë rrugët me hekura për të mbrojtur muret rrethuese etj. Hapësira shëmtohet e bëhet sinjifikative për nivelin e ulët të kulturës qytetare. Nuk mund të flitet për territore të tjera të shkallëve më të largëta, që janë të okupuara vazhdimisht e pa asnjë kriter.

Kinesics (Kinesika): Mesazhet kinesike përfshijnë gjuhën e trupit, lëvizjet e këmbëve, duarve, trungut në komunikim, pozicionin, vështrimin e ngulitur dhe lëvizjet faciale. Këto mesazhe janë shumë më të holla e të sofistikuara se gjestet. Amerikanët p.sh, kanë tipike ca vështrime të shkurtra për të parë nëse e njohin tjetrin, (apo njihen soje), kurse arabët shihen intensivisht në sy për t’u shprehur,.

Afrikanët (disa syresh) japin një lloj vështrimi si shenjë respekti për superiorët. Ilustratorët janë element a tip i sjelljes trupore që vepron për të modifikuar a shtuar diçka në mesazhin e folur.

Kështu p.sh tregon me dorë (përveçse me gojë) ku është shtëpia, hap krahët për të treguar sa i madh është një objekt etj. Adaptorët janë gjeste të tilla si fërkimi i syve për të treguar se nuk do të shohësh diçka të frikshme(si p.sh gjuajtja e penalltisë nga ekipi yt me frikën mos e humbet) , apo mbulimi i veshëve për të treguar që nuk do të dëgjosh. Shprehen kështu gjendje emocionale të ndryshme. Këto janë të zakonshme edhe për kulturën shqiptare. Emblemat janë lëvizje që zëvendësojnë gjuhën e folur dhe janë specifike në kultura të ndryshme (duhet një studim veçmas për emblemat e shqiptarëve). Kështu shenja me dy gishta V për fitoren, gishti i mesit i përkulur tek shqiptarët si shenjë e turpshme, por që nuk është turp për amerikanët, gishti i madh lart për të treguar se nuk do ta bësh diçka a nuk do ia japësh dikujt, bashkimi i gishtit të madh me treguesin për të treguar

Komunikimi jo verbal konsiderohet i rëndësishëm për të ndërtuar dhe mbajtur raporte të caktuara ndërpersonale. Por ai vlen disa herë edhe për të shmangur situata stresuese. Ai shpreh emocionet, qëndrimet ndërpersonale,dhe shoqëron fjalët në menaxhimin e stimujve të ndërveprimit ndërmjet folësve e marrësve.

Ai gjithashtu vetëprezanton njeriun dhe së fundmi është ritual. Shqiptari thotë disa herë:”fol me gojë, mos prek me dorë” pikërisht sepse kjo është e zakonshme midis nesh...

diçka që është shumë e mirë(femër etj) Haptics apo prekja gjatë komunikimit, ku përfshihen shtrëngimet e dorës, puthjet(në buzë, faqe, dorë), rrahja e shpatullave, përplasja e duarve e tipit “qe palla”. Prekja mund të përfshijë dhe pickim , mbajtje, kruajtje. Këta janë adaptorë që përçojnë mesazhe lidhur me qëllimet ndjenjat e njerëzve. Edhe këtu variacionet vijnë nga kulturat, situatat, raportet, konteksti. Mes tyre është shumë me rëndësi prekja: Ajo mund të jetë platonike ose seksuale. Ndjeshmëria karshi saj nis që nga fetusi. Nuk ka mbijetesë pa prekje. Bebja nis të ndjejë në sajë të prekjes që në fetus. Prekjet janë të rralla midis anglezëve, francezëve etj., por të shpeshta tek italianët, grekët, etj deri në një masë prej 15 %. Tek ne akoma më shumë. Ne japim konfidencë a intimitet vend e pa vend. Nganjëherë duke dashur të tregojmë që nuk përfillim as statusin, as moshën e as personalitetin e tjetrit(kjo shkelet edhe duke i thirrur me emër mosha e vogël të madhes). Lidhur me to tek ne edhe shtyrjet, tërheqjet, pickimi, shkelmimi, mbytja, gjoja miqësore por edhe armiqësore, janë forma rëndom të përdorura jo rrallë).

Komunikimi jo verbal konsiderohet i rëndësishëm për të ndërtuar dhe mbajtur raporte të caktuara ndërpersonale. Por ai vlen disa herë edhe për të shmangur situata stresuese. Ai shpreh emocionet, qëndrimet ndërpersonale,dhe shoqëron fjalët në menaxhimin e stimujve të ndërveprimit ndërmjet folësve e marrësve. Ai gjithashtu vetëprezanton njeriun dhe së fundmi është ritual.

Shqiptari thotë disa herë:”fol me gojë, mos prek me dorë” pikërisht sepse kjo është e zakonshme midis nesh. Nga ana tjetër, njerëzit e shprehin afërsinë ndërpersonale nëpërmjet një seri veprimesh joverbale si buzëqeshja, prekja, pozicioni i trupit, kontakti i syve. Kulturat që i përdorin më shumë këto konsiderohen kultura të kontakteve të larta dhe këtu ne hyjmë ndër më tipikët. Kjo ka edhe anën e saj të mirë::rrallëkush si jugorët(mesdhetarët) e shpreh ndjenjën kaq thellë, larmishëm e ngrohtë. Kjo i jep marrëdhënies njerëzore ngjyrë, formë, variacion.

Komunikimi jo verbal varet nga situata, normat kulturore, por dhe nga specifikat individuale.

Tek ne p.sh, norma kulturore është shprehja hapur e emocioneve e ndjenjave. Në kulturat aziatike është e kundërta. Në kombet e sofistikuara, në botën diplomatike etj., po kështu. Madje edhe për komunikimin verbal, ministri i jashtëm i Napoleonit, Talejrandi thoshte se fjala është dhënë për ta fshehur mendimin. Por ka edhe tek ne tipare individuale apo të mësuara në mosshprehjen e emocioneve që formohen që në fëmijëri vetiu si karakteriale apo nga edukata familjare të veçanta. Komunikimi joverbal ka rëndësi të madhe e ka raste kur mospërputhja midis kanaleve joverbale të komunikimit me mesazhet që vinë nga tjetri sjell pasoja. Kjo sjell deri çrregullime personaliteti. Po tek shqiptarët? Papajtueshmëria e kanaleve të komunikimit sjell shpesh turbullira në marrëdhëniet midis komunikuesve. Harmonia në raportet martesore p.sh, mes shqiptarësh etj., varet nga natyra e pajtueshmërisë së kanaleve të komunikimit mes tyre. Mesazhet pozitive apo negative që i japim njëritjetrit nëpërmjet gjithë kanaleve komunikuese (verbale, vizuale, vokale e totale sjellin harmoni kur përputhen mesazhe pozitive me mesazhe pozitive. Por ka mesazhe negative verbale apo vokale që nuk përputhen me ato pozitive vizuale. Ka mjaft shembuj të tillë tek shqiptarët.

30

E shtunë-diel, 10-11 gusht 2013

Fjalëkryqi klasik 1

2

3

4

Çifti i peshkatarëve martohet në lumë 5

6

7

8

9

13 17

10

14

18

15

35

26

31

27

32

36

21

24

25 30

12

20

23

29

11

16

19

22

28

33

37

34

38

39 43

44

Fjalëkryqi klasik është një nga lojërat enigmatike më të përhapura në botë. Fjalëkryqet e para filluan të botoheshin që në shekullin e XVIII dhe vazhdon të jetë e preferuar edhe në ditët e sotme.

41

42

45

Koha e fillimit ____:____

46

47

Koha e mbarimit ____:____

48

Horizontalisht:

1. Dukuri e rritjes së gjerësisë së lëkundjeve të tingujve ose të valëve të tjera, që ndodh nga ndikimi i lëkundjeve të jashtme me të njëjtën denduri. 10. Janë në majë të flamurit. 13. Pjesëtar i shtresës së fisnikëve. 16. U rrëzua. 17. Mihal, aktor i njohur. 19. Pëlhurë e zezë dhe e hollë me të cilën gratë myslimane në disa vende mbulojnë fytyrën.

20. Pjesë e parë e fjalëve që kanë të bëjnë me bujqësinë. 22. Është vegël gjimnastikore. 23. Fitimi që kemi nga shitja a nga blerja e diçkaje ose nga një punë. 24. Blasko, shkrimtar i famshëm spanjoll.

26. Hekura të kthyera në formë L. 27. Garnizon Europian. 28. Mbiemri në dialekt. 32. Liqen i vendit tonë. 34. Gjysëm pike. 35. Institut Letrar.

36. Ylli, gazetar sportiv. 37. Rërë në dialekt. 38. Gjysëm honi. 39. Është pemë frutore. 40. Titull në fenë ortodokse. 43. Agjensi Monetare. 44. Lloj kandrre. 46. Vend i cekët për të kaluar lumin. 47.

Ndoshta, ka mundësi. 48. Mace në Angli.

Vertikalisht:

1. Formë qeverisjeje. 2. Emiliano i revolucionit meksikan. 3. Bimë barishtore që përdoret për ushqim. 4. Ndërmarrje Italiane. 5.

Pjesëz mohuese. 6. Ndërmarrje Tregtare. 7. Pjesë e shkëputur nga diçka. 8. Masë për sipërfaqen e tokës, që përdoret në disa vende.

9. Shportë e vogël që përdoret për të mbledhur fruta. 10. Njësia monetare bazë e shtetit shqiptar deri me 1946. 11. Pjesë e një qyteti. 12. Kryeqyteti i Çeçenisë. 14. Shkronjë dyshe. 15. Shkumës në dialekt. 18. Organizatë Ndërkombëtare. 21. Notë muzikore. 25.

Peshk i ujërave të kripura. 26. Krantja i njohur i muzikës shqiptare.

29. Ajo që mbetet në fund të enës. 30. Diçka jo e përpiktë, jo e drejtë. 31. Zbardhja e ditës. 32. Puka në makina. 33. Lojë me letra.

34. E dhënë që sillet për të vërtetuar, për të mbrojtur ose për të hedhur poshtë diçka. 37. Simboli kimik i radiumit. 41. I ka voza në mes. 42. Rreth i vendit tonë. 45. Lëviz në këmbë.

Sudoku | nivel mesatar 7 5 2 3

9

1

6 7 5

8

9

2

4

3 2 9 1 6 7 4

7

1

3

6

2

8 3 2 4 8 3 7

1 2 7

1

5

8 5

5

3 6 2 5 8 6

6

4

6 3

6 9 7

Plotësoni vendet bosh në mënyrë që çdo rresht e kolonë të ketë numrat nga 1-9.

7

3

2

1

Koha e fillimit _____:____

6

Koha e mbarimit ____:____

Numërkryq

0

5

Shumë çifteve ceremonitë martesore u harxhojnë shumë kohë, përkushtim e shpenzime, për të realizuar ëndrrën e tyre për një ceremoni sa më të përsosur, sipas këndvështrimit të tyre. Për një çift në Alaska të Shteteve të Bashkuara, ta apasionuar pas sportit të peshkimit, ëndrra e tyre ishte të martoheshin në ujërat e ftohta të lumit. Ata shkëmbyen unazat në prani të priftit të zhytur deri në gju në ujë. Në krah qëndronin shoqëruesit përkatës të nuses dhe dhëndrit me kallama peshkimi dhe për ta ishte një ditë e mbarë, në grepa ranë disa peshq.

38

40

1

0

9

5

8

7

5

Gjeni figurën duke bashkuar pikat

Horoskopi javor DASHI (20/III-20/IV)

DEMI (21/IV-20/V)

Marrëdhënia juaj me partnerin do të thellohet edhe më shumë sot. Të nxitur nga Venusi ju do tregoheni më të kuptueshëm dhe më tolerantë. Beqarët falë planetëve do jenë edhe më magnetikë. Në çdo vend që do kaloni të gjithë do i kthejnë sytë nga ju. Do jeni joshës të parezistueshëm. Te financat Saturni do ndikojë negativisht.

Rrethanat do bëjnë të mundur që lidhja juaj të përmirësohet sot. Megjithatë do ketë edhe shumë për të bërë ende. Tregohuni më tolerantë dhe mos kërkoni nga partneri sakrifica. Beqarët do joshin pa pushim por as sot nuk do e gjejnë dot personin e ëndrrave. Planetët do ju ndihmojnë në planin financiar.Doruaninjëklimëtëqëndrueshme dhe do tregoheni të matur me shpenzimet.

BINJAKET (21/V-20/VI)

GAFORRE (21/VI-22/VII)

Ju që jeni në çift as që duhet t’i mendoni aventurat jashtë lidhjes suaj. Kushtojini më shumë vëmendje atij që keni në krah dhe do ndiheni edhe vetë mjaft mirë. Zemra e beqarëve do jetë ndërmjet dy personave interesantë. Njihuni mirë me të dy dhe më pas vendosni. Keni kohë të prisni ende. Në planin financiar do ju jepen mundësi shumë të mira për të stabilizuar buxhetin.

Dielli do e mbrojë së tepërmi jetën tuaj në çift sot. Ai ju premton momente të mrekullueshme të mbushura me bashkëpunim.

Shfrytëzojeni sa më shumë të mundni këtë ditë. Edhe beqarët do mund të realizojnë disa nga ëndrrat e tyre të kahershme. Më në fund mund të takoni edhe personin e duhur. Mërkuri, planeti i inteligjencës do ju ndihmojë me financat.

LUANI (23/VII-22/VIII)

Plotësoni tabelën me numrat e dhënë!

Ngjyrosni pjesën me pikë dhe zbuloni figurën

Numra me 3 shifra: 070, 215, 226, 242, 325, 515, 526, 541, 652, 676., 814, 875.

Numra me 4 shifra: 0214, 0326, 1444, 1541, 2541, 2629, 2812, 4283, 5144, 5551, 5640, 5658, 5830, 6383, 8564, 8574.

Numra me 5 shifra: 15263, 21022, 25815, 26320, 26525, 41520, 51655, 72424, 87548.

Numra me6 shifra: 263201, 442529, 478485.

Numra me 7 shifra: 1212302, 1615292, 2423814, 5257166, 5802748, 5968574.

VIRGJERESHA (23/VIII-22/IX)

Jeta në çift nuk do jetë e keqe gjatë kësaj dite por gjithsesi probleme të vogla do të ketë. Mos u mbyllni në vetvete, por shprehuni sa më shumë që të mundeni.

Beqarët është më mirë të mos fillojnë një lidhje gjatë kësaj dite sepse më vonë do zhgënjehen tej mase. Në sektorin financiar do keni më shumë fat sesa zakonisht.

Të gjithë planetët do jenë të favorshëm gjatë kësaj dite për jetën tuaj në çift, por Plutoni do jetë ai që do sjellë më shumë të mira. Nëse jetoni bashkë dita do jetë më sensuale dhe e lumtur. Beqarët do ndihen të pashpresë, pa e ditur se një surprizë e madhe i pret në mbrëmje. Në sektorin e financave gjërat do shkojnë mirë.

PESHORJA (23/IX-22/X)

AKREPI (22/X-21/XII)

Me Uranin dhe Neptunin në krah do kaloni momente të paharruara me partnerin tuaj sot. Ambienti do jetë sensual dhe mjaft romantik. Ata që janë të martuar do ripërjetojnë një muaj mjalti. Beqarëve nuk do u mungojë aspak imagjinata. Duke qenë se do keni takime me shumicë, përfitoni sa të mundni. Falë vendosmërisë dhe këmbënguljes do i ekuilibroni financat.

Ju dhe partneri juaj do jeni të pandashëm sot ashtu si vëllezërit siamezë. Çdo gjë që do bëni do e bëni bashkë madje do bëni plane edhe për të ardhmen. Beqarët do kenë takime mjaft interesante. Hiqni të gjitha mendimet negative dhe joshni pa pushim.

Ruajeni besimin te vetja. Përsa u përket financave, mos u tregoni aspak të pamatur sepse kjo do ju kushtojë shtrenjtë.

SHIGJETARI (22/XI-21/XII) Në jetën në çift do keni shumë probleme dhe me zor do kuptoheni. Kujdes me çdo gjë që do thoni dhe mos e humbni për asnjë moment komunikimin. Beqarët nuk do ndihen ende gati për të filluar një lidhje. Jeta profesionale do u marrë gjithë kohën që kanë.

Prisniedhepakatëherë.Bëjiniballëtundimit për të shpenzuar pa pushim sepse financat nuk janë në gjendjen e tyre më të mirë.

UJORI (20/I-19/II)

Gjeni 10 ndryshimet

www.mapo.al

Venusi do ju sjellë qëndrueshmërinë në çift sot. Si ju edhe partneri juaj do tregoheni më seriozë në lidhjen që keni krijuar dhe do thurni plane për të ardhmen së bashku. Beqarët nuk do kenë aventura kalimtare, por më në fund do gjejnë një person me të cilin ia vlen të krijosh një lidhje prej vërteti. Financat nuk do kenë asnjë ndryshim.

BRICJAPI (22/XII-20/I) Ata që janë në çift do përjetojnë momente shumë të lumtura. Shfrytëzojeni ditën deri në sekondën e fundit sepse do ndiheni mjaft mirë. Nëse jeni ende në kërkim të partnerit ideal, bëhuni gati. Jupiteri do i shtojë mundësitë që ju të takoni personin e duhur dhe të krijoni një lidhje me të. Ka ardhur koha të tregoheni më të kursyer me shpenzimet.

PESHQIT (20/II-19/III) Jupiteri dhe Plutoni do ndikojnë mjaft negativisht sot në jetën tuaj në çift. Ka rrezik të keni debate dhe mosmarrëveshje të shumta. Tregohuni sa më të matur me çdo gjë që do thoni.

Beqarët do jenë të vendosur të përfitojnë sa më shumë nga liria e tyre.

Do ju pëlqejë të jeni vetëm edhe sot.

E shtunë-diel, 10-11 gusht 2013

31

www.mapo.al

profil

Nëse mendoni se këta magnetë të rinj gazetash do të flaknin paratë e tyre vetëm për këto arsye, nuk ka nevojë të hidhni sytë më tutje. Gjithsesi, ka shumë gjasë të jetë fakti se këta djem të zgjuar shohin diçka tjetër përtej. Së pari, gazetat nuk po vdesin; ato po vriten!

Jeff Bezos

Martesa e medias së vjetër me paratë e reja

I

nterneti i vrau gazetat. Të gjithë bien dakord për këtë. Eh, pothuajse të gjithë! Jo Warren Buffet, i pranuar gjerësisht si vlera më e mençur në historinë e investimeve. Ai ka blerë së fundmi më shumë se një duzinë gazetash lokale.

As Jeff Bezos, një burrë aq vizionar sa u “kryqëzua” më së shumti për vizionin e tij strategjik mbi Amazon, vetëm sepse kishte të drejtë. Bezos është aq largpamës sa të themelojë hapësirën e vet personale. Ai bleu Washington Post-in. Por çfarë po ndodh dhe ç’po humbasin turmat që besojnë se “gazetat janë drejt vdekjes”? Shpjegimi më i lehtë është se gazetat janë pasuri trofeu. Nëse mendoni se këta magnetë të rinj gazetash do të flaknin paratë e tyre vetëm për këto arsye, nuk ka nevojë të hidhni sytë më tutje. Gjithsesi, ka shumë gjasë të jetë fakti se këta djem të zgjuar shohin diçka tjetër përtej. Së pari, gazetat nuk po vdesin; ato po vriten!

Po vriten nga Google, i cili po thith gjakun reklamues prej tyre, po copëzon përmbajtjen dhe ridrejton lexueshmërinë. Google po e bën copash modelin e vjetër të biznesit të gazetave. Publikimet në Web po i dëmtojnë gjithashtu ato, por me Google që ka kapur për fyti WEB-in, mund ta personifikosh armikun. Mund të ndërtosh një faqe me pagesë e të vdesësh ose mund të qëndrosh free e të vdesësh gjithsesi! Ai 50 bilionë dollarësh reklama që i shitet Google rrjedh nga lëkura e dikujt dhe mund të kuptosh se kujt i takon, nëse shikon mediat teksa shtrëngojnë rripin. Megjithatë, WEB-i nuk është fillimi dhe fundi i gjithçkaje. Telefonat mobile, tabletat e çdo lloji nuk janë kreatura të monopolit të Google. Ato janë ambiente të mbyllura ose gjysmë të mbyllura, ku përmbajtja mund të mos jetë mbreti, por është e rëndësishme. Gazetat janë përmbajtje, plus media, plus shpërndarje. Pa përfshirë brenda printin natyral dhe distribuimin, përmbajtja e gazetave mund të krahasohet me balenat në mëshirën e një mjedisi armiqësor. Ktheji mbrapsht në oqean dhe ato bëhen sërish titane.

Faqet me pagesë të WEB-it janë të shëmtuara.

Shumë njerëz nuk e kanë me qejf të përdorin “qeset plastike” online. Gjithsesi, ata nuk kanë probleme të tilla teksa paguajnë për sistemet e platformave të iphone/ipad-it, kindle-t apo edhe telefonat e tyre. Njerëzit do të paguajnë për tekstin online, sa më parë që mjedisi të jetë favorit. Shumica e njerëzve preferojnë sot librat dixhitalë në vend të atyre tradicionalë. E njëjta gjë do të ndodhë edhe me gazetat. Kështu që nuk është ndonjë surprizë që Jeff Bezos bëri ofertën. Blerja e Washington Post është një pikë e re referimi në karrierën e shndritshme të tij. Kompania e tij e shitjeve në internet, Amazon është kthyer në një fenomen global dhe e bëri atë një prej njerëzve më të pasur të planetit.

Por ai ndërmori një risk të madh në vitin 1990, kur braktisi një punë të mirëpaguar në industrinë e shërbimit financiar dhe hapi kompaninë e tij. Zoti Bezos, 49 vjeç ka lindur në New Mexico më 1964.

Mbiemrin aktual e ka marrë kur ishte 4 vjeç dhe e ëma u rimartua. U rrit në Houston, Texas dhe në Miami të Floridas. Studioi shkenca kompjuterike dhe inxhinieri elektrike në universitetin Princeton. Pas diplomimit pati një karrierë të suksesshme në Wall Street, ku punoi me firmat e investimit.

Amazon u themelua në vitin 1994, pasi Bezos u shpërngul nga New York-u në Seattle. Interneti ishte në fillimet e tij ndërsa shitësit në internet u favorizuan nga një vendim i Gjykatës Amerikane se nuk kishin pse të paguanin taksa në shtetet ku nuk kishin prezencë fizike. Fillimisht, sajti e kishte bazën në garazhin e zotit Bezos. Që në fillim, ai

deklaroi se kishte për qëllim të fokusohej tek klientët më shumë sesa tek konkurrenca, çka sipas tij i lejoi “Amazon” të merrte rolin e pionierit në këtë fushë. Njëherë e një kohë, ai ka thënë: “Ka dy lloj kompanish: ato që punojnë për të të faturuar gjithnjë e më shumë dhe ato që punojnë për të të faturuar më pak. Ne do të jemi të dytët”.

Në korrik të 1995, kompania shiti librin e vet të parë: “Konceptet fluide dhe analogjitë krijuese…”. Kompania shiti aksione në tregun e tyre për herë të parë në vitin 1997 dhe deklaroi se kishte dalë me fitim pesë vite më vonë. Në vitin 2003, ai pati një përballje me vdekjen, kur i mbijetoi një përplasjeje me helikopter në Teksas. Duke folur për incidentin më vonë, tha se i vetmi mendim që i kaloi në mendje ishte: “Ç’rrugë idiote për të vdekur”. Në këtë udhëtim me helikopter, ai kishte shkuar për të vëzhguar një bazë për kompanisë e eksplorimit hapësinor “Origjina Blu”, të cilën e themeloi në 2004.

Në një aventurë tjetër hapësinore, ai po financon projektin për nxjerrjen e pjesëve të anijes kozmike Apollo 11, e cila aktualisht pre-

Me prirjen e tij për orët 10 mijë vjeçare dhe reputacionin e një njeriu që punon në terma afatgjatë, Bezos mund të nisë projektin që më së shumti, do të testojë durimin e tij... het në fundin e Oqeanit Atlantik.

Megjithatë, Jeff Bezos nuk ngjan me një filantropist dhe kushdo që është gati të hapë shampanjën paraprakisht për pasurimin e gazetarisë, duhet të presë. Ajo çka ne nuk mund të dimë rreth tij është ajo që nuk është testuar ende. E para, si do ta donte botën irracionale të pronësisë së medias, kur aktiviteti i medias është shumë më tepër intensiv se çdo fushë tjetër për çdo dollar të shpenzuar.

Si do të reagonte ai, sidomos pas zbulimit se Amazon i ka siguruar një kontratë 600 milionë dollarëshe për shërbimet e CIA-s e kjo histori të dilte në publikimin e tij? Ç’qëndrim ka ai mbi një botë, ku mënyra më e madhe për të matur suksesin është të irritosh, dëmtosh ose të zëvendësosh një zyrtar të administratës, apo edhe vetë Presidentin? Silicon Valley është plot me mesoburra, të cilët, disa vite më parë provuan se mund të bënin të pamundurën realitet. Me prirjen e tij për orët 10 mijë vjeçare dhe reputacionin e një njeriu që punon në terma afatgjatë, Bezos mund të nisë projektin që më së shumti, do të testojë durimin e tij. Por nëse ai mund të ndërtojë diçka transformuese me paratë e tij të reja mbi median e vjetër, atëherë ai do të bëjë goditjen më spektakolare me të cilën është përballur deri tani!

CMYK

32

e shtunë-e diel, 10-11 gusht 2013

www.mapo.al

Nr. 20 (265), Viti Viii botimit korrik 2013 Çmimi 300 Lekë

Speciale/ anthony’S pier 4, një ikonë më pak për BoStonin

Jo vetëm politikë si zakonisht

primo ShllakU Ka ardhë koha me e standardizue gegnishten ema anDrea Leximet bëhen në shtrat si dashuria DeShmia arkitektura dhe diktatura sipas petraq kolevicës eni VaSili Çfarë kryeministri do të isha...

LULZIM BASHA

e përmuajshme

Lideri i ri i opozitës

INTERVISTE EKSKLUZIVE: Shefi i ri i i demokratëve flet për herë të parë për shtypin pas garës për postin e Berishës. Jeta e 39-vjeçarit në pole position: kryetar i Bashkisë së Tiranës dhe Partisë Demokratike. Si e sheh raportin e ri me Berishën dhe vendin e liderit historik në parti. Telefonata me Sokol Olldashin. A do të rikandidojë për Bashkinë e Tiranës? Çfarë do të thotë me ‘rivitalizim’ të PD, dhe pse i quan ‘iluzione’ zërat për aleancë me Metën? Rama e Meta, sipas Bashës, janë një.