15 16 shkurt mapo ok by Gazeta Mapo

aktualitet

Mapo Lunch

single & the city

Ismail Kadare: Shthurja e drejtësisë po bëhet një nga turpet tona

Mark Frroku Një kauboj në Parlament

Iva tiço

Shkrimtari i madh flet për historinë, por edhe për aktualitetin social dhe politik në Shqipëri. Shtyrja e statusit? “Gjëja më e lehtë, por më e keqe për ne është të ngrihesh e të mallkosh Europën që s’na pranoi. Ose veten tonë që s’e merituam” Faqe 12-13

kontrapedal

Vladimir Myrtezai

political mind

Mira Kazhani Mund të kem një jetë që nuk jam ulur tek “Lulishte 1 Maji”. Me gjasë që në kohën e universitetit nuk ia kam lejuar vetes të frekuentoj vende... Faqe 31

ylli pango

recensë

Rogreta Shani

E shtunë-diel 15-16 shkurt 2014

Themelues henri Çili- Kryeredaktor Arion Sulo - Numër 1134 Viti V botimit. Çmimi 30 lekë. 1.5 euro. www.mapo.al e-mail: gazetamapo@gmail.com. Adresa: BLV "Gjergj Fishta"

Zbarkuan aleatët

Nga fushata e ideuar prej Campbell dhe konsulta qeverisëse me Tony Blair, tek “Crown Agents” për doganat apo reforma e Arsimit të Lartë, sipas modelit britanik. Ja pse Edi Rama i ka kthyer sytë nga ishulli për reformën fiskale, doganat, arsimin dhe shëndetësinë

editorial

Intervista

Për një ndryshim të teknikës qeverisëse: plani në fillim, pastaj provokimi alfred lela

Melankoli, fytyrë e bukur...

Disa premisa e mundësi për reformën në arsimin e lartë Faqe 29

Adrian Civici

Faqe 26

privatësi

Dashuria e fundit e Franc Kafkës

Ish-themeluesi i PD-së, Preç Zogaj vjen me një rrëfim ndryshe për të ardhmen e tij politike. Ai flet për drejtimin e Bashës dhe rolin e Berishës në PD, qeverisjen disamujore Rama-Meta dhe së fundmi një reflektim të pathënë më parë mbi bashkëpunimin e djeshëm me të majtën. Faqe 10-11

mapo ide

Rudolf Marku

Faqe 3

mapo libri

Zogaj: Suksesi i Bashës do të jetë suksesi i fundit i Berishës në politikë

esse

6 vjet më parë, përkthyesi Perikli Jorgoni ishte përfshirë aq shumë nga historia e dashurisë së fundit të Franc Kafkës, që mbeti mister për shumë kohë, sa vendosi ta sjellë në shqip. Por iku nga jeta krejt papritur një ditë dhjetori të vitit 2012, duke lënë pas një dorëshkrim

Faqe 21

‘Nëpunësi Civil’

PD: Rama hodhi në erë mundësitë për dialog Halimi: Edi Rama ka tejkaluar çdo imagjinatë antiligjore, antikushtetuese, anti-integrim. Edi Rama ka bërë gjithashtu të qartë se është kundër konsensusit politik. Reagon Harito: Opozita refuzoi konsultat, ligji i pranuar nga ndërkombëtarët

Faqe 4

Rosela Gjylbegu Në pasqyrën e fëmijërisë Kaq shumë e do fëmijërinë sa ka ruajtur me ngulm prej saj atë çiltërsinë që e kanë të gjithë të vegjlit, bashkë me kujtimet e ëmbla të shtëpisë me oborr në Shkodër, ku luante me shoqet e saj, dremitjen e drekës, çapkënllëqet e moshës... Rosela rrëfen vitet e ëmbla në vendlindje Faqe 19

e shtunë-e diel, 15-16 shkurt 2014

www.mapo.al

PROGRAMI Seanca plenare: “TË RIMENDOJMË ZHVILLIMIN DHE INTEGRIMIN” Seanca do zhvillohet dt. 2.05.2014 ora 15.00-19.00 dhe parashikohet të ketë 10 prezantime (1 keynote Speaker; 1 akademik shqiptar ose i huaj; 3 personalitete akademike apo politike shqiptare; 3 profesorë nga UET; 2 profesorë nga universitetet e rajonit (Universiteti Prishtinës dhe Tetovës); 1-2 doktorantë.

NE JEMI KUDO!

DSSH/ASD DITËT E STUDIMEVE SHQIPTARE / 2014 albanian studies days / journées d’études albanais

UET / 1-4 Maj 2014

TEMA: "TË RIMENDOJMË ZHVILLIMIN DHE INTEGRIMIN" Konferencë ndërkombëtare shkencore / International scientific conference

Komiteti Shkencor i Konferencës: Prof. Dr. Adrian Civici - Kryetar Prof. Asoc. Dr. Tonin Gjuraj, Prof. Dr. Luljeta Minxhozi, Prof. Dr. Përparim Fuga, Odeta Barbullushi (PhD), Prof. Dr. Ferit Duka, Prof. Dr. Romeo Gurakuqi, Prof. Dr. Ksenofon Krisafi, Henri Cili (PhD), Dr. Arbi Agalliu, Prof. Alain Brossat, Prof. Stefano Bianchini, Prof. Francois Lerin, Prof. Dimitris Goussios Koordinator Organizativ: Dr. Arbi Agalliu / Ndihmës Koordinatorë: Dokt. Besarta Vladi, Dokt. Elona Shehu

SEKSIONET E KONFERENCËS Departamenti Financës

BORXHI PUBLIK: Përshtatja e aktorëve ekonomik në kushtet e një borxhi të lartë publik Komiteti Shkencor: Dr. Elvin Meka, Prof.Asoc.Dr. Magdalena Bregasi, Dr. Anilda Bozdo / Sekretaria Organizative: Dr. Ermela Kripa Departamenti Informatikës, Matematikës, Statistikës

MENAXHIMI I SISTEMEVE TË INFORMACIONIT: Aplikimet e teknologjisë së informatikës në ekonomi, biznes dhe shoqëri 2014 Komiteti Shkencor: Dr. Indrit Baholli, Prof.Asoc. Dr. Tamara Luarasi, Mimoza Durrësi (PhD), Prof. Asoc. Dr. Hysen Binjaku / Sekretaria Organizative: Dokt. Avis Andoni Departamenti Menaxhim & Ekonomiks:

SHQIPËRIA, EKONOMI NË ZHVILLIM: “Strategji për zhvillim të qëndrueshëm në ekonomitë në zhvillim” Komiteti Shkencor: Dr. Oltjana Zoto, Prof. Dr. Engjëll Pere, Prof. Asoc. Dr. Ermira Qosja / Sekretaria Organizative: Dokt. Genti Beqiri MIRËQEVERISJA: Elementë dhe tendenca të mirëqeverisjes në zhvillimin social-ekonomik të Shqipërisë Komiteti Shkencor: Prof. Dr. Luljeta Minxhozi, Dr. Arben Bakllamaja, Prof. Asoc. Dr. Kreshik Bello, Eniel Ninka, (PhD) / Sekretaria Organizative: Florian Salaj (PhD) Departamenti e Drejtë Private

LIGJI TREGTAR: Problematikat e aplikimit të ligjit tregtar në terren. Korporatat dhe shteti ligjor Komiteti Shkencor: Prof. Asoc. Dr. Migena Leskoviku, Mag. Besnik Maho, Juelda Lamçe (PhD) / Sekretaria Organizative: Dokt. Blerta Aliu Departamenti e Drejtë Publike

KUSHTETUTA E SHQIPËRISË, 15 VITE: Dimensionet dhe problemet e sistemit politik-kushtetues pas 1998 Komiteti Shkencor: Prof. Asoc. Dr. Migena Leskoviku, Prof. Dr. Ksenofon Krisafi, Erjona Canaj (PhD) / Sekretaria Organizative: Mirgen Prençi (PhD) Departamenti Edukimit

EDUKIMI FAKTOR ZHVILLIMI: “Realitete dhe alibi të edukimit sot” Komiteti Shkencor: Dr. Tomi Treska, Prof. Asoc. Dr. Ylljet Aliçka, Dr. Erika Melonashi / Sekretaria Organizative: Voltisa Lama (PhD) Departamenti Marrëdhënie Publike dhe Komunikimit

KOMUNIKIMI I RI: “Letërsia, komunikimi, media në kohën e Berishës. Tendencat pas viteve ‘90” Komiteti Shkencor: Dokt. Jonida Këllezi, Dokt. Belina Budini, Gilman Bakalli (PhD) / Sekretaria Organizative: Dokt. Irena Myzeqari Departamenti Shkencat Politike dhe Marrëdhënie Ndërkombëtare

QEVERISJA DHE INTEGRIMI: “Qeverisja, territori, përfaqësimi dhe legjitimiteti në integrim” Komiteti Shkencor: Dr. Roland Lami, Prof. Dr. Aleksandër Dhima, Prof. Dr. Kosta Barjaba / Sekretaria Organizative: Ervis Iljazaj (PhD) Departamenti Shkenca Sociale të Aplikuara

ALEATI STRATEGJIK: “Aleancat e shtetit shqiptar, dje, sot dhe nesër” Komiteti Shkencor: Prof. Dr. Ferit Duka, Odeta Barbullushi (PhD), Prof. Dr. Romeo Gurakuqi / Sekretaria Organizative: Dokt. Dorina Ndoj Seksionet e konferences sipas departamenteve do të zhvillohen në datën 3 maj, ora 10.00 – 13.00, 14:00 - 17:00 Struktura e pjesëmarrësve në konferencat e departamenteve: 1 keynote Speaker; 1 akademik shqiptar ose i huaj; 3 pedagogë të departamenteve ose 3 kumtesa ku mund të marrin pjesë nga 2 apo 3 pedagogë; 2 profesorë nga Prishtina dhe Maqedonia, 3-5 doktorantë; Mund të pranohen edhe 5-6 punime në formë posteri për çdo konferencë departamenti.

DATA TË RËNDËSISHME Mozaiku i Tiranës, shek. I A.D. Adresa: Bulevardi Gjergj Fishta, Nd. 70, H.1, Tiranë, Cel. 068 20 16 616, info@uet.edu.al, www.uet.edu.al

01/03/2014 05/03/2014 15/04/2014 20/04/2014

Afati përfundimtar i dorëzimit të abstraktit Konfirmimi i pranimit të abstraktit Afati përfundimtar i dorëzimit të punimit të plotë Konfirmimi i pranimit të punimit të plotë

Pagesa për pjesëmarrje (referim/poster): 50 euro / autor.

BKT: U.E.T shpk IBAN euro: AL 11 2051 1519 4255 40CL TJCF EURA

Dërgoni aplikimet ose kërkoni më shumë informacion në: dssh@uet.edu.al; tel: Arbi Agalliu +355 68 90 27 154

DSSH / ASD

Fillimi i një tradite për shkencat humane në Shqipëri

itët e studimeve shqiptare është një logo e re që UET krijon për të ndërtuar një ansambël të madh aktivitetesh me karakter shkencor, debatesh dhe idesh në lidhje me prurjet më të mira të studimeve shqiptare në vit.

Tani që po i afrohemi dekadës së parë të jetës së tij UET ka grumbulluar një përvojë të çmuar në kërkimin shkencor, në hapjen dhe mbajtjen gjallë të debatit në Shqipëri në lidhje me ato tema, subjekte e realitete që kanë nevojë të shqyrtohen dhe studiohen shkencërisht në interes të shoqërisë dhe të publikut. Pikërisht kjo është arsyeja përse ne e kemi quajtur pikërisht kështu, Ditët e Studimeve Shqiptare, tërësinë e aktiviteteve, konferencave, debateve, tryezave, ekspozitave, promovimit të librave, kolokiumeve, nën një logo të përbashkët.

Prof. Dr. Adrian Civici Presidenti i UET Drejtor i Shkollës Doktorale UET

DSSH / ASD

Udhërrëfyes i shkurtër i Ditëve të Studimeve Shqiptare PSE DSSH: Ditët e studimeve shqiptare është një tërësi konferencash shkencore ndërkombëtare të ndërtuara me sistemin e “peer review” për të debatuar sipas fushave të ndryshme në lidhje me problematikën e shoqërisë shqiptare, të ekonomisë, të institucioneve juridike, debateve historike, mediave, institucioneve politike, politikave publike apo të zhvillimit të edukimit dhe arsimit, impakteve në zhvillimin shqiptar dhe politikave publike.

PJESËMARRËSIT: a. Studiuesve të huaj të cilët kanë objekt dhe fokus të studimeve të tyre ose punimeve të tyre doktorale Shqipërinë.

Ditët e Studimeve Shqiptare do të jetë një aktivitet i përvitshëm që do të zhvillohet çdo fillim maji, gjë që përkon në Shqipëri me filimin e pranverës dhe me një atmosferë të hareshme në një vend mesdhetar si Shqipëria.

b. Pedagogëve shqiptarë të cilët punojnë në universitetet perëndimore prej vitesh pas viteve ’90 ose më parë, dhe që kanë e vazhdojnë të kenë Shqipërinë si objekt të tyre të studimeve.

Ditët e Studimeve Shqiptare do të jetë një festival idesh, një panair i paraqitjeve shkencore, një panair i debatit, një vend kontakti i të gjithë studiuesve shqiptarë dhe të huaj, të cilët në një mënyrë apo në një tjetër kanë subjekt të temave të doktoraturave, të diplomave apo të artikujve shkencorë pikërisht Shqipërinë.

d. Doktorantëve shqiptarë të cilët ndodhen në universitetet perëndimore, që kanë për temë studimi një temë që lidhet me Shqipërinë apo me rajonin.

Ky aktivitet i destinohet të gjithë atyre shkencëtarëve, kërkuesve, doktorantëve, studentëve, pedagogëve që kanë nevojë të komunikojnë aktivitetin e tyre shkencor, të ndajnë me të tjerët pikëpamjet dhe idetë e tyre, të promovojnë apo të plotësojnë kërkesat e tyre për kualifikimin shkencor. Ky aktivitet është gjithashtu një zë i fuqishëm në shoqërinë shqiptare për të drejtuar sytë nga universiteti, nga koorporata e profesionistëve dhe të shkencës dhe të kërkimit, të cilët mund të ishin të dobishëm për vendimarrësit, për biznesin, për aktorët shoqërorë, për partnerët ndërkombëtare në lidhje me atë se çfarë realitetesh, perspektivash, prognozash, ka për shoqërinë shqiptare, cila është origjina e fenomeneve e atyre që sot ngjasin dhe si mundet që shkenca të bëhet e dobishme për shoqërinë. Për të gjitha këto arsye ne kemi konceptuar dhe për herë të parë do të venë në jetë Ditët e Studimeve Shqiptare këtë vit, duke shpresuar që idesë sonë do t’i bashkëngjiten më shumë aktorë, partnerë, individë në këtë festival të shkencëtarëve shqiptarë të cilët në një farë mënyre merren me apo kanë në fokusin e studimeve të tyre, studimet shqiptare.

Doktorantëve të huaj që kanë një temë të tyre për Shqipërinë

e. Doktorantëve të UET të cilët kanë nevojë të takojnë komunitetin shkencor përkatës. f.

DSSH është veprimtaria kryesore shkencore e tetë departamenteve të UET, e trupës së saj akademike dhe studentëve më të shkëlqyer të nivelit master shkencor.

KOHA: Aktiviteti do të organizohet çdo fillim muaji maj dhe do të jetë i ndarë në 10 konferenca sipas problematikës dhe departamenteve të cilat i kanë miratuar komunitetet shkencore të konferencës. (shih programin bashkëngjitur)

KALENDARI I AKTIVITETEVE: Aktiviteti do të përmbajë gjithashtu një numër aktivitetesh të tjera (shih programin jashtë konferencës), pikërisht me elementë që përbëjnë jetën shkencore dhe produktin shkencor siç janë: promovimi i librave dhe debati për to, dokumentarë, ekspozita fotografish apo dokumentarë të cilët ilustrojnë problematikën e studimeve shqiptare. Mirë se vini në Ditët e Studimeve Shqiptare!

E shtunë-diel, 15-16 shkurt 2014

www.mapo.al

Editorial

Foto e javës

Për një ndryshim të teknikës qeverisëse: plani në fillim, pastaj provokimi

Alfred Lela

Shën valentin në prishtinë

javore

libri

E shtunë-diel,15-16 shkurt 2014 Na vizitoni çdo ditë në www.mapo.al

Në brendësi

Ajo që ndodhi në ditën 2 dhe 3 të postprovokimit dëshmoi se, në fakt, një plan nuk ka ekzistuar. Guximin reformator të qeverisë, proklamuar nga dy ministra, e futi në ujë kryeministri, i cili u tërhoq duke e prerë ndryshe, pak më hollë, planin e kryeherës për ‘nxjerrjen jashtë ligjit të lëvizjes me furgon’.

Zogaj: Suksesi i Bashës do të jetë suksesi i fundit i Berishës në politikë Ish-themeluesi i PD-së, Preç Zogaj vjen me një rrëfim ndryshe për të ardhmen e tij politike. Ai flet për drejtimin e Bashës dhe... faqe 10

4 5 6 5 12 18

‘Nëpunësi Civil’

Halimi: Rama hodhi në erë mundësitë për dialog me opozitën

Dashuria e fundit e Franc Kafkës

Politikë

Firmoset kërkesa për shkarkimin e Xhukës: S’mbylli asnjë kontroll

Kronikë

Mëhillaj në burg për tetë akuza, mohon lidhjet me krimet

Aktualitet

Debati për furgonët, 10 ditë “armëpushim” me qeverinë

Intervista

Ismail Kadare: Shthurja e drejtësisë po bëhet një nga turpet tona

Personazh

Adelina Muça, një feministe në krah të Hervin Çulit

Rosela Gjylbegu Në pasqyrën e fëmijërisë

Kolona / ide/ debate

ide

KONTRAPEDAL

esse

POLITICAL MIND

Recensë

Mapo lunch

Adrian Civici Ylli Pango

ryeministri Rama, me të drejtë, u kujton kundërshtarëve politikë kohën kur edhe Tirana ishte në epokën e furgonit. Ka të drejtë, gjithashtu, në pretendimin e tij estetik për ta kthyer hapësirën qytetëse a ndërqytetëse në një rrafsh estetik: që Shqipëria të ketë më shumë peizazhe europiane sesa të Lindjes së Mesme. Ndoshta të gjithë jo, por disa prej nesh, edhe pse shumëve mund t’u duket pak si shumë, duam megjithë mend që Shqipëria të fillojë t’i ngjajë, deri diku e një ditë, imagjinatës që kemi për të. Në trajektoren e kësaj imagjinate rri edhe z. Rama përderisa u ngrit mbi të tjerët me provokimin e radhës, atë të spastrimit të territorit nga furgonët. Por, shefi i qeverisë dhe ministrat e tij, duhet të kujdesen që para se të bëjnë provokimin të kenë gati një plan. Sepse, fatkeqësisht, nuk është hera e parë që pa mbërritur plani provokimi vjen me alarmin e autoambulancës së emergjencës kombëtare. Ky me furgonët është i disati në radhë, dhe më poshtë vijojnë arsyet se pse është një provokim, dhe pse jo një plan. Është provokim sepse çoi në reagimin e menjëhershëm të 21 mijë shoferëve të këtyre mjeteve që ‘patrullojnë’ hapësirën shqiptare në kërkim të udhëtarëve, dmth të bukës së gojës. U kërcënua me bllokim rrugësh, greva urie e marshime proteste, dhe një pjesë e kësaj axhende sindikale është realizuar tashmë. Një shofer kuksian furgoni, në atë urtinë që nganjëherë vetëm njerëzit e thjeshtë mund të prodhojnë, tha: do të bllokojmë Rrugën e Kombit; rruga është e jona,

Vladimir Myrtezai Rogreta Shani

Rudolf Marku Mira Kazhani

por edhe kombi është i yni! Kryeministri duhet të ketë kujdes me paradigmën që ia pëshpërit vetes, sipas së cilës ‘kombi është ai’. Me sa duket, siç edhe vëren shoferi kuksian, të tjerët janë kombi. Nuk është plan, sepse nuk u përgjigjet disa pyetjeve fillestare, si për shembull: Ç’do të bëhet me këto biznese të vogla, 21 mijë të tilla, që ‘ulin qepenat’ në një ditë të vetme? Po me familjet që ata ushqejnë, le të themi me 100 mijë vetë nëse e shumëzojmë me 5 numrin e furgonëve duke marrë si bazë një familje mesatare shqiptare? Kush do t’i transportojë ata njerëz që udhëtojnë me këta furgonë nga një qytet në tjetrin? A ka një plan B për zëvendësimin e këtyre mjeteve? Ç’do të bëhet me taksat që këta operatorë i kanë paguar shtetit; a do t’i marrin mbrapsht apo do t’i humbin përjetë? Ajo që ndodhi në ditën 2 dhe 3 të post-provokimit dëshmoi se, në fakt, një plan nuk ka ekzistuar. Guximin reformator të qeverisë, proklamuar nga dy ministra, e futi në ujë kryeministri, i cili u tërhoq duke e prerë ndryshe, pak më hollë, planin e kryeherës për ‘nxjerrjen jashtë ligjit të lëvizjes me furgon’. Përpjekja për të rregulluar një sektor të derregulluar si transporti privat ndërqytetës, megjithëse duket në pamje të parë si shtysë për të disiplinuar si transportin ashtu dhe trafikun, por edhe alternativat e lëvizjes së udhëtarëve, bën të kundërtën. E fut edhe më në kaos jetën ndërkohë kaotike të shqiptarit. Nuk është hera e parë që qeveria Rama zgjedh këtë qasje ndaj punëve publike. Zhurma e madhe, që ende vazhdon, e shembjes me tritol të ndërtimeve me apo pa leje, është e kësaj ngjyre, gjithashtu. Është folur për lungomaren (anëdetësen) e Vlorës, por një plan konkret të saj nuk e ka parë askush, e megjithatë shembjet përgjatë bregut kanë nisur prej kohësh. Edhe estetikisht, çdo shembje, gropën a gërmadhën e së cilës nuk e nxë diçka tjetër, do të jetë edhe më e shëmtuar se ndërtimi vendin e të cilit zuri. Provokimet, spektakli dhe habia e madhe që vjen me to janë, sigurisht, teknika të shkëlqyera Pr-i (marrëdhëniesh me publikun), por nëse nuk shoqërohen me një plan, ato nuk janë qeverisje e mirë.

E shtunë E shtunë - e -diel e diel 15-16 13-14 shkurt prill 2014 2013 www.mapo.al

Partia Demokratike reagon ashpër ndaj draftit të ri që qeveria ka përgatitur për statusin e Nëpunësit civil.

Ndryshimet e ‘Nëpunësit’

PD: Rama hodhi në erë mundësitë për dialog me opozitën “Kryeministri Rama, në errësirë dhe fshehtësi të plotë ka firmosur një projektligj të ri, që zhbën tërësisht ligjin ‘Për Nëpunësin civil’, anulon reformën e kërkuar në administratën publike, që ishte dhe mbetet kusht kryesor i BE-së për të marrë statusin e vendit kandidat…” “…Edi Rama ka tejkaluar çdo imagjinatë antiligjore, antikushtetuese, anti-integrim. Edi Rama ka bërë gjithashtu të qartë se është kundër konsensusit politik, dhe ka zgjedhur të hedhë në erë çdo mundësi për të dialoguar me opozitën...”. Ky ishte reagimi i Partisë Demokratike, pas miratimit në mbledhjen e fundit të qeverisë të projektligjit të ri ‘Për statusin e Nëpunësit civil’. Përmes këtij projektligji preken tri shtyllat kryesore të ligjit të miratuar në vitin 2013, pra garancinë që fitonte nëpunësi civil, për të mos u larguar nga shërbimi pa arsye të qenësishme. Në projektligjin e ri bien barrierat për largimet nga puna, siç janë rastet e ristrukturimit apo mbylljes së institucioneve apo pamundësia për të bërë rekrutime jashtë sistemit. Ky draft gjithashtu, sipas deputetit demokrat Eduard Halimi, injoron vendimin e Gjykatës Kushtetuese, injoron opozitën, parlamentin dhe partnerët ndërkombëtarë. “Kryeministri Rama, në errësirë dhe fshehtësi të plotë ka firmosur një projektligj të ri, që zhbën tërësisht ligjin ‘Për Nëpunësin civil’, anulon reformën e kërkuar në administratën publike, që ishte dhe mbetet kusht kryesor i BE-së për të marrë statusin e vendit kandidat. Partia Demokratike e denoncon këtë si një rast të paprecedent në historinë legjislative shqiptare dhe botërore, ku një ligji të miratuar qeveria i bën ndryshime thelbësore, edhe pse ligjin nuk e zbaton për asnjë ditë. Një ligj për të cilin u organizuan me dhjetëra tryeza me ekspertët në 2 vjet, ndryshohet brenda natës në 16 nene, pa asnjë transparencë nga qeveria, kush ishin ekspertët, kur i hartuan, me kë e diskutuan?” - tha dje Halimi përmes një deklarate për mediat. Sipas tij, projekti i ri i hartuar nga qeveria përkeqëson gjendjen e administratës publike. “…Ligjëron të gjitha shkarkimet dhe nxjerrjet në listë pritje, të kryera në kundërshtim me ligjin nga qeveria nga 1 tetori, duke rifutur konceptin e “listës së pritjes” në rastet e ristrukturimit dhe mbylljes së institucionit. Heqja e mekanizmit të listës së pritjes ka qenë kërkesë e vazhdueshme e Bashkimit Europian. Kërkon të ligjërojë të gjitha emërimet e paligjshme që janë realizuar në administratën publike nga data 1 Tetor 2013 - deri më sot. Synon të kontrollojë procesin e përzgjedhjes së trupës së nëpunësve civilë të nivelit të lartë drejtues, duke politizuar administratën. Krijon kushtet për spastrim të gjithë nëpunësve civilë aktualë që janë në periudhë prove”, - tha Halimi. Duke cituar mangësitë sa më sipër, deputeti demokrat shtoi se me këtë projektligj, Edi Rama ka bërë hapa mbrapa, dhe se po minon integrimin europian të vendit. “Ai po djeg çdo mundësi për konsensus politik në vend, dhe po hap derën e shkatërrimit përfundimtar të administratës. Edi Rama po u jep shqiptarëve edhe një arsye më shumë për ta ndaluar aventurën e tij të rrezikshme, duke u treguar arrogant me ligjin, Kushtetutën dhe partnerët ndërkombëtarë”, - tha ai. Për pasojë, de-

Reagon Harito: Projektligji u hartua në konsultim me partnerët ndërkombëtarë TIRANË Ndryshe nga sa pretendon opozita, mazhoranca shprehet se ndryshimet e propozuara nga qeveria janë bërë në konsultim me partnerët ndërkombëtarë dhe se në këtë proces është ftuar të japë mendimin e saj edhe PD-ja. “Ka një problem me opozitën e Partisë Demokratike sot. Kur i ftojmë në takim në Kuvend për të diskutuar, nuk vijnë, kur u shkruajmë për t’i informuar dhe kërkuar mendim, nuk përgjigjen. Në parlament nuk e kanë mendjen tek rendi i ditës e në fund ankohen pse nuk u pyetën. E vërteta është se ndryshimet që qeveria ka propozuar në ligjin ‘Për Nëpunësin civil’ janë konsultuar edhe me partnerët ndërkombëtarë, edhe është tentuar të diskutohen me opozitën në Shqipëri. Por opozita e PD-së tenton të bllokojë e të mos dëgjojë, me shpresën se gjërat në Shqipëri do të ngecin”, - reagoi dje ministrja e Shtetit për Inovacionin dhe Administratën Publike, Milena Harito. "Përmes një deklarate për shtyp, Harito thekson gjithashtu se reforma e ndërmarrë është brenda kornizës ligjore dhe se ajo është propozuar prej disa javësh nga ekspertë vendas dhe europianë. “Ligji i miratuar në maj 2013, kishte një të metë serioze; nuk parashikonte asnjë rregullim të pasojave që sjell ristrukturimi apo mbyllja e një institucioni, duke i nxjerrë nëpunësit në rrugë, pa asnjë mbrojtje”, - shprehet ajo.

mokratët mendojnë se 20 shkurti është një arsye më shumë për të protestuar. “…Shqiptarët do t’i tregojnë se nuk do t’ia lënë atij në dorë fatet e vendit dhe të ardhmen europiane të fëmijëve tanë”, tha ai. Më konkretisht, në projektligjin e ri propozohet që, në rastet kur institucioni apo një drejtori e tij mbyllet apo ristrukturohet, punonjësi del nga shërbimi. Ligji i ri përcakton që në rast se nëpunësi nuk arrihet të sistemohet në një vend tjetër ekuivalent me atë që ka patur, ai largohet fare nga shërbimi, përkundrejt një dëmshpërblimi që varion nga 1 –deri në 3 paga. “Nëpunësi lirohet nga shërbimi civil duke i dhënë si dëmshpërblim pagën e 1 (një) muaji nëpunësve civilë, që kanë deri në 1 (një) vit eksperiencë pune si nëpunës civilë, pagën e 2 (dy) muajve nëpunësve civilë, që kanë nga një deri në 5 (pesë) vjet eksperiencë dhe pagën e 3 (tre) muajve, nëpunësve civilë që kanë më shumë se 5 (pesë) vjet eksperiencë pune”, - thuhet në projektligj. Kjo është edhe pika më e diskutueshme e ligjit, të cilët tashmë do të jenë krejt të zhveshur nga mbrojtja ligjore përballë largimeve nga titullarët e institucioneve.

“Ai po djeg çdo mundësi për konsensus politik në vend, dhe po hap derën e shkatërrimit përfundimtar të administratës. Edi Rama po u jep shqiptarëve edhe një arsye më shumë për ta ndaluar aventurën e tij të rrezikshme, duke u treguar arrogant me ligjin, Kushtetutën dhe partnerët ndërkombëtarë”

Vorpsi: Rama dhe Tahiri i kanë hyrë një rruge pa krye TIRANË Partia Demokratike denoncoi atë që e quan dështim të qeverisë për aksidentet dhe rendin publik. Zëdhënësja e PD-së Laura Vorpsi tha dje se kryeministri dhe ministri i Brendshëm publikojnë shifra fiktive të aksidenteve në një kohë kur këto aksidente po rezultojnë fatale për jetën e njerëzve. “Në kohën kur në Parlament kryeministri dhe ministri i Brendshëm valëvisnin të dhënat e tyre për krimin dhe sigurinë në rrugë, brenda 4 orëve 3 shqiptarë humbën jetën nga aksidentet në Pogradec, Laç, dhe Kurbin dhe një shitës marketi mbeti i lënduar në mes të Tiranës, në një zonë shumë të populluar nga grabitësit që i morën edhe paratë e xhiros ditore. Sot në mëngjes dita ka nisur si përherë me një grabitje, ku është hapur me dhunë kasaforta në një zyrë të rëndësishme të shtetit në Bulqizë. Kryeministri dhe ministri i Brendshëm i kanë hyrë një rruge pa krye, pasi është e pamundur të bindin shqiptarët se siguria e tyre është në rregull kur çdo ditë vërtetohet e kundërta në rrugë, në lagje, në banesa e kudo ku krimi po krijon ankth publik”, tha ajo.

Basha me Krasniqin: PD mbështet integrimin e Kosovës Kryetari i Partisë Demokratike, Lulzim Basha priti dje Kryetarin e Parlamentit të Kosovës, Jakup Krasniqi, në vigjilje të 6 vjetorit të Pavarësisë së Kosovës. Duke e uruar për këtë përvjetor, Kryetari i Partisë Demokratike vlerësoi rëndësinë e konsolidimit të reformave që do të sillnin mirëqenie për qytetarët e Kosovës dhe integrimin euro-atlantik të saj. Gjatë takimit, Basha e siguroi z. Krasniqi për mbështetjen e plotë të Partisë Demokratike në këtë drejtim. Nga ana e tij, kryetari i Parlamentit të Kosovës e falenderoi Bashën për kontributin e pazëvendësueshëm që ka dhënë Shqipëria për Kosovën gjithë këto vite.

E shtunë - e diel 15-16 shkurt 2014

www.mapo.al

konsensus

Deputetët e bazojnë kërkesën e tyre edhe te një fakt tjetër, letrat ankuese që 90 % e punonjësve të ILDKP-së i kanë nisur Kuvendit, duke shprehur shqetësimin për mënyrën e sjelljes së Xhukës në krye të këtij institucioni. “Është i paprecedentë fakti që ndër 40 punonjës që ka ILDKP-ja, 34 prej tyre nënshkruajnë peticion e bëjnë kallëzim publik mbi mungesën e funksionalitetit”

51 deputetë të majtë

Firmoset kërkesa për shkarkimin e Xhukës: S’mbylli asnjë kontroll Mazhoranca hyn në fazën finale për shkarkimin e kryetares së ILDKP. Një grup prej 51 deputetësh i kërkojnë Kuvendit shkarkimin e saj, me argumentin se zgjedhja ka qenë e paligjshme Fejzi Braushi Mazhoranca ka nisur fazën finale të procedurës së saj për shkarkimin e kryeinspektores së Inspektoratit të Lartë të Deklarimit dhe Kontrollit të Pasurive. Një grup prej 51 deputetësh të majtë ka paraqitur dje një kërkesë zyrtare, ku ata i kërkojnë Kuvendit të Shqipërisë që të shkarkojë Inspektoren e Përgjithshme, Zana Xhuka, nga detyra që mban prej 1 viti, duke e shpallur zgjedhjen e saj si të pavlefshme. Kërkesa në fjalë është bazuar në raportin e grupit të kontrollit që ngriti komisioni i Ligjeve dhe deputetët firmëtarë në 5 faqe material u referohen pikërisht këtyre konstatimeve. Deputetët socialistë theksojnë se zgjedhja e Xhukës në krye të këtij institucioni ka qenë në kundërshtim me ligjin, pasi nuk plotëson as kriteret bazë të ligjit, për të patur një formim si juriste apo ekonomiste apo edhe një përvojë të caktuar pune. Sipas tyre, Xhuka nuk ka formimin e duhur profesional dhe as vjetërsinë në një prej këtyre profesioneve prej të paktën 10 vjetësh. “Ne gjejmë me vend të vlerësojmë se e gjithë kjo situatë e pazakontë, e paprecedentë, në shkelje të plotë me Kushtetutën dhe lig jet dhe në papërgjegjshmëri me përgjegjshmërinë që duhet të ketë çdo funksionar i lartë i shtetit, gjen shpjegimin në faktin se ins-

Debati për furgonët, 10 ditë “armëpushim” me qeverinë Brenda 10 ditësh, shoqatat e transportit do të paraqesin propozimin e tyre në qeveri për çështjen e furgonëve. Por kjo ishte pika e vetme e dakordësisë mes tyre dhe ministrave Saimir Tahiri dhe Edmond Haxhinasto. Palët ruajtën pozicionet e tyre, veçanërisht në zbatimin e ligjit që i pengon furgonët të kthehen me pasagjerë në vendin e origjinës. Në takimin e djeshëm, shoqatat e transportit publik me automjetet 8+1 kërkojnë ardhjen e plotë dhe kthimin e plotë me pasagjerë. Por kjo u kundërshtua nga shoqatat e transportit publik të autobusëve, të cilët kërkojnë që të respektohet ligji për transportin e furgonëve taksi, që do të thotë kthimin të furgonëve bosh. E ndërsa palët ishin në diskutim, në shumë rrethe të vendit, shoferët e furgonëve e vazhduan protestën e tyre. Ministri i Transporteve, Edmond Haxhinasto tha se sistemi i transportit ndërqytetas nuk mund të vijojë të funksionojë në mënyrë të çoroditur. Sipas tij, shqiptarët duhet të udhëtojnë të sigurt, me cilësi dhe kosto më të ulët. “Bashkitë tona japim më shumë licenca për furgonë sesa për vetura, që janë autoveturat normale taksi. Këtu fillon shkelja dhe çoroditja e sistemit. Duhet të kenë

detyrimisht taksimetrin brenda, çfarë ndodh, veprojnë si autobus”,-tha ministri Haxhinasto. Ndërsa ministri i Brendshëm deklaroi dje se siguria nuk është në negocim. “Mbrojtja e jetës së qytetarëve nuk njeh kohë, as justifikim. Ndalimi i transportit ndërqytetas me furgonë është një masë e domosdoshme dhe e menjëhershme e planizuar. Nuk ka asnjë tërheqje. Policia e Shtetit do vazhdojë të ndalojë në mënyrë të menjëhershme të furgonëve pa licencë, dhe atyre që abuzojnë me licencën taksi dhe që bëjnë linjë ndërqytetase me pasagjerë. Nuk e lejon ligji, nuk do ta lejojë as policia e shtetit. Do kërkojmë të respektohet licenca taksi, duke gjetur termat e modelit të transportit ndërqytetas edhe bashkë”, - deklaroi ministri Tahiri. Por përfaqësuesi i makinave 8+1 në këtë takim tha se po abuzohet për sigurinë e tyre. “Po abuzohet shumë dhe po spekulohet se furgonët janë mjete të rrezikshmërisë në rrugë. Të rishikohet ligji, të ardhurat janë shumë të pakta. Shoferët kanë marrë kredi, që nuk i përballojnë dot. Janë njerëz me familje, me fëmijë, me probleme ekonomike shumë të mëdha, ne jemi në grevë prej 10 ditësh”, -tha ai.

pektorja e përgjithshme është një subjekt që nuk ka përmbushur që në momentin e propozimit si kandidaturë, kriteret ligjore për të kryer një detyrë të lartë e të rëndësishme”, theksojnë deputetët në kërkesën e tyre. Sipas asaj që paraqitet në kërkesë lidhur me Xhukën, për shkak të mungesës së një formimi profesional që kërkon vendi i punës, është bërë i pamundur menaxhimi i institucionit dhe plotësimi i detyrave që i ngarkon ligji. “Ne vlerësojmë se, në kundërshtim me ligjin, që nga momenti i emërimit në detyrën e Inspektorit të Përgjithshëm, të zonjës Zana Xhuka, përmbushja e funksionit të këtij institucioni, në rastin më të mirë ka qenë i mangët dhe në rastet e tjera plotësisht në shkelje me detyrimet ligjore dhe vetë Kushtetutën e Republikës së Shqipërisë”, - thuhet në raport. Deputetët e majtë sjellin në vëmendje se nga gjetjet e raportit rezulton se ILDKP-ja përgjatë kohës që drejtohet nga Xhuka, nuk ka mbyllur asnjë kontroll të deklaratave të pasurive, ashtu siç edhe nuk ka realizuar detyrimin e saj për bërjen publike të tyre. Gjithashtu, deputetët e bazojnë

kërkesën e tyre edhe te një fakt tjetër, letrat ankuese që 90 % e punonjësve të ILDKP-së i kanë nisur Kuvendit, duke shprehur shqetësimin për mënyrën e sjelljes së Xhukës në krye të këtij institucioni. “Është i paprecedentë fakti që ndër 40 punonjës që ka ILDKP-ja, 34 prej tyre nënshkruajnë peticion e bëjnë kallëzim publik mbi mungesën e funksionalitetit”, - thuhet në kërkesë, duke evidentuar se një situatë e tillë konfliktuale ka sjellë si pasojë cenimin e imazhit publik, funksionalitetin dhe besueshmërinë në opinionin publik të këtij institucioni. Një tjetër arsye më shumë sipas deputetëve firmëtarë pse Xhuka duhet shkarkuar, është dhe sjellja e saj ndaj Kuvendit të Shqipërisë. Për të gjitha këto arsye, ata theksojnë se e gjejnë të domosdoshme që t’i kërkojnë Kuvendit që të shpallë të pavlefshme zgjedhjen e Xhukës, si në kundërshtim me kriteret ligjore. “Kërkojmë shpalljen si të pavlefshëm të vendit të Kuvendit për zgjedhjen e Inspektorit të Përgjithshëm të ILDKP-së dhe për rrjedhojë, shkarkimin nga detyra e inspektores së ILDKPsë”, - tha Xhuka.

Debat te Ligjet për AMA-n, PD: Të presim ekspertët Komisioni i Ligjeve pohon se nuk ka pengesa ligjore për shpalljen e 4 vendeve vakante, por PD e quan këtë ‘cenim të institucioneve të pavarura’ Pavarësisht vendimit të Konferencës së Kryetarëve për të shtyrë me dy javë diskutimin e amendamentit “Peza”, komisioni i Ligjeve e ka marrë atë dje në shqyrtim. Kjo ka shkaktuar një reagim të fortë të deputetëve të opozitës, të cilët e konsideruan atë si një përpjekje për të marrë Autoritetin Audioviziv të Medias. Kryetari i komisionit të Ligjeve, Fatmir Xhafaj, pas një diskutimi të gjatë mbi amendamentin e propozuar nga nënkryetari i komisionit të Medias, Alfred Peza, duke vlerësuar se nisma ligjore objekt diskutimi nuk ka kundërshti kushtetuese, u shpreh se mbetet në tagrin e komisionit të Medias që të vendosë nëse do të plotësojë 4 vendet vakante apo do plotësojë gjithë AMA-n, siç edhe parashikon amendamenti. “Sot kemi një iniciativë ligjore, për të cilën nuk ka pengesa kushtetuese ligjore. Kemi edhe një fakt real

të pranuar në këtë komision, që ka katër vende vakante në AMA. I mbetet komisionit përgjegjës që të procedojë edhe për nismën, edhe për vakancën”, - tha deputeti Fatmir Xhafaj. “Ndërhyrja ka të bëjë pikërisht me atë nen që ka krijuar këtë pasojë dhe vetëm korrigjimi i kësaj dispozite mund ta rikthejë ligjin për ta bërë të zbatueshëm në tërësinë e tij dhe ta bëjë institucionin të funksionojë në binarët e tij dhe të marrë vendimet që i takojnë”, - tha Peza. Ndërkohë që deputetët opozitarë, duke e quajtur të nxituar këtë diskutim, kanë theksuar se më parë duhet të pritet ekspertiza e huaj që është porositur. “Pasi të kemi mbyllur procesin e konsultimit me ekspertët, vijmë këtu dhe pastaj e kalojmë në seancë plenare”, - tha deputeti demokrat Eduard Halimi. Ai ka shtuar më tej se përmes këtij akti po cenohen institucionet e pavarura. “Me deputetët e Parlamentit Europian kemi ngritur shqetësimin për ndalimin e sulmeve eventuale ndaj institucioneve të pavarura, përfshi edhe institucionin e AMA-s. Na është thënë atëherë se sulmet janë imagjinare dhe deputetët europianë na mirëkuptuan, kur ne i paraqitëm me shqetësimin tonë”, tha Halimi.

E shtunë-diel, 15-16 shkurt 2014

banda e tritolit

www.mapo.al

I arrestuari Mëhillaj ka pranuar njohjen me të penduarin Sinanaj, por ka deklaruar se ai është përndjekur për një kohë të gjatë nga ky i fundit. Sipas burimeve mësohet se Andon Mëhillaj ka deklaruar se Julian Sinanaj njihej si killer në Vlorë dhe për këtë arsye ai ka qenë i terrorizuar prej tij

hetimi

Celulari në makinën e Dervishit, iu vodh një taksisti

Mëhillaj në burg për tetë akuza, mohon lidhjet me krimet

Andon Mehillaj dje në Gjykatën e Krimeve të Rënda

Avokati mbrojtës i Andon Mëhillajt, dyshuar si ndërmjetës i vrasjeve me pagesë, thotë se klienti i tij mjekohet për probleme mendore. “Është i terrorizuar. Mjekohet për probleme mendore”, tha avokat Lazër Sokoli Tiranë Andon Mëhillaj, i akuzuar si ndërmjetës i vrasjeve me pagesë të kryera nga Julian Sinanaj, ka mohuar në gjykatë lidhjet me krimet e rrëfyera nga Sinanaj, tashmë i penduar. Gjatë seancës për verifikimin e masës së sigurisë Mëhillaj është shfaqur i qetë, duke mohuar akuzat. Verifikimi i kushteve të zbatimit të masës së sigurisë “arrest me burg” është bërë në një seancë me dyer të mbyllura, ku Mëhillaj ka folur shumë pak. Ai është njohur me tetë akuza që prokuroria ka ngritur ndaj tij, duke përfshirë edhe aktet terroriste me qëllim krijimin e panikut në publik. Por avokati i tij mbrojtës, Lazër

Sokoli i ka kundërshtuar të gjitha akuzat, duke thënë se klienti i tij nuk ka lidhje me asnjë prej këtyre krimeve. Mbrojtja ka surprizuar duke thënë se Andon Mëhillaj ka probleme mendore për të cilat është mjekuar prej vitesh. Seanca për komunikimin e masës së sigurisë që gjykata kishte dhënë në mungesë të Mëhillajt nisi herët në mëngjes. Dy prokurorët e çështjes, Ardian Nezha dhe Behar Dibra lexuan përpara gjykatës akuzat për të cilat dyshohet Andon Mëhillaj, i vetëdorëzuar në polici dy ditë më parë. Sipas prokurorisë, i arrestuari dyshohet për kryerje të akteve terroriste me qëllim përhapjen e panikut në popullatë, financim të akteve të terrorizmit, trafikim të armeve dhe municioneve luftarake, armëmbajtje pa leje, mbajtje pa leje të municionit luftarak, mbajtje pa leje të lëndëve plasëse, si dhe vrasje në bashkëpunim të shtetasve Sokol Veizi dhe Agron Çela. Akuzat prokuroria i ka bazuar në dëshminë e shtetasit Julian Sinanaj, i arrestuar në tentativë për të kryer një tjetër ekzekutim në Tiranë në datën 25 janar të këtij viti. Sinanaj

ka akuzuar Andon Mëhillajn si personi që ndërmjetësonte krimet e tij të cilat në të gjitha rastet janë kryer kundrejt pagesave të ndryshme. Por avokati mbrojtës i të arrestuarit ka deklaruar se klienti i tij nuk ka asnjë lidhje me këto ngjarje. Madje sipas avokatit, klienti i tij ka qenë në gjendje terrori dhe presioni nga Julian Sinanaj, pas një konflikti mes tyre dy vjet të shkuara. Vetë i arrestuari Mëhillaj ka pranuar njohjen me të penduarin Sinanaj, por ka deklaruar se ai është përndjekur për një kohë të gjatë nga ky i fundit. Sipas

Sipas prokurorisë, i arrestuari dyshohet për kryerje të akteve terroriste me qëllim përhapjen e panikut në popullatë, financim të akteve të terrorizmit, trafikim të armeve dhe municioneve luftarake, armëmbajtje pa leje, mbajtje pa leje të municionit luftarak, mbajtje pa leje të lëndëve plasëse, si dhe vrasje në bashkëpunim të shtetasve Sokol Veizi dhe Agron Çela...

burimeve mësohet se Andon Mëhillaj ka deklaruar se Julian Sinanaj njihej si killer në Vlorë dhe për këtë arsye ai ka qenë i terrorizuar prej tij. Ky fakt pranohet edhe nga avokati Lazër Sokoli, i cili në përfundim të seancës gjyqësore tha për mediat se klienti i tij është i terrorizuar. “I mbrojturi prej meje është i terrorizuar, është i tronditur. Ai do të jap shpjegime në një moment tjetër procedural”, - tha avokati. Sipas tij, mbrojtja do të kërkojë kryerjen e një ekspertimi psikik për klientit e tij, i cili është mjekuar për një kohë të gjatë për probleme mendore. “Ka probleme të cilat në vijimësi do të kryen veprimet ligjore. Mjekohet për probleme mendore”- tha avokati Sokoli. Andon Mëhillaj u vetëdorëzua dy ditë më parë në Prokurorinë e Vlorës pasi i ishte shmangur përballjes me policinë për të paktën 15 ditë. Ai dhe kushëriri i tij Genis Mëhillaj u shpallën në kërkim, pasi Gjykata e Krimeve të Rënda caktoi ndaj tyre masën e sigurisë “arrest me burg” në mungesë, si të dyshuar për ndërmjetësimin e vrasjeve me pagesë të kryera nga Julian Sinanaj.

Trafiku Shqipëri-Kosovë, një arkë fishekë blihej 7 mijë lekë Hetimet e Prokurorisë dhe SHKB-së tregojnë se punonjësi i policisë i siguronte municionet në zonën e Gramshit me ndihmën e tre të arrestuarve në këtë operacion. “Ndërrimin e mallit me paratë e kryen në fshatin Drizë, poshtë urës” Tiranë Prokuroria e Krimeve të Rënda thotë se gjashtë personat e arrestuar dy ditë më parë si pjesë e një rrjeti trafikantësh armësh dyshohet se e kryenin këtë veprimtari që prej të paktën dy vitesh. Hetimet e Shërbimit të Kontrollit të Brendshëm tregojnë se dy punonjësit e policisë, Fadil Sula dhe Hamdi Matja kanë rol kryesor në organizimin e trafikut dhe furnizimin kryesisht me municione të cilat më pas shiteshin në Kosovë. Sipas prokurorisë, Fadil Sula, duke përfituar nga detyra si punonjës

policie në drejtorinë e Migracionit, në stacionin e policisë Shishtavec dyshohet se organizonte trafikun e municioneve, një pjesë të mirë të të cilëve i siguronte në zonën e Gramshit me ndihmën e katër personave të arrestuar. “Armët dhe municionet i siguron në rrethin e Gramshit. Sipas informacionit të referimit të veprës penale, ky shtetas, trafikimin e fundit e ka bërë me datë 24.12.2013,

ku ka marrë në Gramsh një sasi të madhe fishekësh automatiku dhe pistolete TT. Një kasetë fisheku automatiku e blen me 7,000 lekë të reja dhe një kasetë fishekësh pistolete e blen me 12.000 lekë të reja. Ndërrimin e mallit me paratë e kryen në fshatin Drizë , poshtë urës”thuhet në dosjen hetimore të SHKB-së. Lidhur me arrestimin e gjashtë të dyshuarve, policia thotë se është mbajtur

nën vëzhgim shtetasi Fadil Sula, i cili më 11 shkurt ka mbërritur në Tiranë së bashku me të arrestuarin tjetër shtetasin Liman Gjici, i cili dyshohet se ka rolin e ndihmësit në organizimin e trafikut të armëve dhe municioneve drejt Kosovës. “Më pas, ata kanë lëvizur në drejtim të rrethit të Gramshit dhe kanë marrë si ngarkesë një sasi të konsiderueshme kutish me fishekë e armë, në vendin e quajtur diga e hidrocentralit të Banjës nga bashkëpunëtorët e tyre Lorenc Zyli, Erjon Zisko dhe Abedin Plaku. Pas marrjes së mallit, në mesnatë, shtetasi Fadil Sula dhe Liman Gjici, janë nisur nga Gramshi në drejtim të Kukësit”, thuhet në dosjen e Shërbimit të Kontrollit të Brendshëm. Në hyrje të qytetit policia ka arrestuar dy të dyshuarit, të cilët kishin në automjet sasinë prej 12 mijë e 780 fishekë automatiku e pistolete, si dhe katër armë automatike tip “Kallashnikov”.

Policia e Tiranës ka arrestuar personin që vodhi celularin, i cili më pas u përdor për të krijuar bombën e vendosur në makinën e Prefektit të Vlorës, Besnik Dervishi. Dy ditë më parë blutë e kryeqytetit prangosën shtetasin Redon Asllani, i cili dyshohet se është personi që i ka grabitur celularin një taksisti në Bërzhitë dhe më pas e ka shitur atë në tregun e celularëve në qendër të kryeqytetit. Më pas ky telefon është blerë nga Julian Sinanaj me qëllim përgatitjen e bombës që u gjend në automjetin e prefektit Dervishi gjatë një kontrolli rutinë në parkingun e kryeministrisë. Sipas policisë ky dyshohet se është edhe rrugëtimi i celularit që do të mundësonte shpërthimin në makinën e prefektit të Vlorës, Besnik Dervishi pak kohë më parë. Sipas informacioneve të fundit, Redon Asllani është personi që i grabiti celularin një taksisti nga Bërzhita, më pas ai e ka nxjerrë atë në tregun e zi të telefonave tek “Dollari”. Pikërisht në këtë treg telefoni është blerë nga Julian Sinanaj dhe më pas është përdorur për të instaluar tritolin e telekomanduar në makinën e prefektit Dervishi. Sasia prej 200 gramësh eksploziv C4 i gatshëm për shpërthim u gjet në makinën e prefektit Dervishi në momentin që ky i fundit po parkonte pranë Kryeministrisë.

analiza

Llalla apelon nga Vlora: Më shumë hetime për zyrtarët e korruptuar Prokurori i Përgjithshëm apeloi nga Vlora për më shumë angazhim të prokurorisë në hetimin e krimit ekonomik, apo abuzimet e zyrtarëve vendorë. Në analizën vjetore të punës së kësaj prokurorie, Llalla tha se ka ulje të ritmit të punës nga ana e prokurorëve, por edhe nga lëvizjet e shpeshta të oficerëve të policisë. “Nga analiza e situatës në këtë prokurori, rezulton në total se ka një ulje të ritmit, krahasuar me një vit më parë. Ka më shumë çështje të pezulluara dhe më pak raste të dërguara në gjykatë. Në radhë të parë, këto shifra, që përbëjnë statistikën vjetore të aktivitetit institucional, janë pasojë e neglizhencës së stafit të prokurorisë. Por nga ana tjetër, edhe të lëvizjeve të shpeshta në strukturat e oficerëve të policisë gjyqësore në Policinë e Shtetit”, tha Llalla. Sipas tij, konstatohet nivel i ulët në hetimet paraprake në një pjesë të konsiderueshme të çështjeve, çka ka ndikuar që edhe në vijim, hetimi të ketë qenë nën pritshmërinë e kërkuar. “Për këto raste, përgjegjës janë si oficerët e policisë gjyqësore pranë prokurorisë, ashtu edhe prokurorët që i drejtojnë veprimet e tyre”- tha Llalla. Duke u ndalur te puna e njësisë “Task Forcë”, Prokurori i Përgjithshëm tha se kjo njësi ka nevojë për më shumë ritëm në punën e saj. “Ekzistojnë dyshime të arsyeshme se shumë struktura lokale janë të përfshira në veprimtari antiligjore me pushtetin publik. Në Vlorë, abuzimi me detyrën është i shtrirë në shumë institucione, gjë e cila dikton prokurorinë të forcojë luftën kundër korrupsionit”- tha në fjalën e tij Prokurori i Përgjithshëm.

I n t e rv i st ë h i sto r i r e p o rta z h n o sta lg j i K u lt u r ë Çdo të shtunë e të diel

www.mapo.al

intervista

Preç Zogaj:

Kur e kuptova se s'mund ta përfundoja udhëtimin politik me Ramën Ish-themeluesi i PD-së, Preç Zogaj vjen me një rrëfim ndryshe për të ardhmen e tij politike, drejtimin e Bashës dhe rolin e Berishës në parti. Flet për qeverisjen Rama-Meta dhe një reflektim të pathënë më parë mbi bashkëpunimin e djeshëm me Faqe 10-11 të majtën.

Zbarkuan

aleatët Vladimir Karaj

Ismail Kadare: Shthurja e drejtësisë po bëhet një nga turpet tona

shtë një histori dashurie e vjetër ajo e kryeministrit Edi Rama me politikat e Tony Blair apo të ashtuquajturën “Rruga e tretë”. E ndërsa deri më 23 qershor, e gjitha mund të shihej si retorikë, tani bëhet fjalë për reformat e ndërmarra prej qeverisë dhe përvijimit të një “Shqipërie Britanike”, që duket se është në mendjen e kreut të ekzekutivit shqiptar. Në fakt kanë rrjedhur shumë ujëra prej fushatës së 2009, kur Rama citonte Blair dhe zotohej për një rrugë “përtej së majtës apo të djathtës”. Politika laburiste nuk ishte pjesë e sloganeve dhe as retorikë e fushatës së fundit elektorale, sa dukej se Rama kishte hequr dorë prej saj, por muajt e parë të qeverisjes dëshmojnë se edhe pse e ka shmangur nga retorika, politikat kryesore të qeverisë janë një lloj “kopjimi” i atyre të ndërmarra nga Blair dhe baza e reformave kryesore është po ashtu e bazuar në sistemin britanik. Blair në programin politik dhe fushatë Socialistët dhe vetë Rama e kanë “fshehur” në njëfarë mënyre faktin që bazoheshin në politikat e qeverisjes së Blair, përjashto këtu paralajmërimin për “Shëndetësinë Universale” botërisht e lidhur me

Faqe 7

Britaninë e Madhe. Por përtej kësaj “fshehjeje”, lexues të vëmendshëm të programit të PS-së gjatë fushatës elektorale nuk e kanë pasur të vështirë të gjenin ngjashmëri deri edhe të detajeve, mbi të cilat po ngrihej fushata e socialistëve. Sistemi fiskal, i cili në fakt u ndryshua shumë krahasimisht me atë që ishte premtuar, ishte një “kopje” e atij të përpiluar dhe vënë në jetë nga Gordon Brown në kohën kur ky drejtonte financat në qeverinë e Blair. Deri edhe përqindjet e shkurtimeve apo shifrat e reformës fiskale, për shembull në rastin e energjisë, barnave, ushqimeve të shportës, ishin të ngjashme me ato të aplikuara nga laburistët britanikë. Qeveria në fakt hoqi dorë nga një pjesë e mirë e tyre dhe shkurtimi i planifikuar u zëvendësua me “kompensim”, një skemë e përdorur edhe më herët në vend dhe me sukses të dyshimtë. Më tej, edhe pjesë të tjera të programit të socialistëve reflektonin pikërisht reforma të Blair në Britani. “Kur shikon programin që ai ka ndërtuar, ka ngjashmëri. Nëse e lexoni këtë libër është qartësisht e dallueshme se Edi Rama ka studiuar çfarë bëri Tony Blair, duke marrë vlerat e politikës së tij. Unë jam i majtë, por jeni ju ata, të cilët duhet të vendosni për fatet e vendit tuaj...

E shtunë - e diel 15-16 shkurt 2014

www.mapo.al

Dossier Nga fushata e ideuar prej Campbell dhe konsulta qeverisëse me Tony Blair, tek “Crown Agents” për doganat apo reforma e Arsimit të Lartë, sipas modelit britanik. Ja pse Edi Rama i ka kthyer sytë nga ishulli...

Zbarkuan

aleatët Vladimir Karaj

E ndërsa deri më 23 qershor, e gjitha mund të shihej si retorikë, tani bëhet fjalë për reformat e ndërmarra prej qeverisë dhe përvijimit të një “Shqipërie Britanike”, që duket se është në mendjen e kreut të ekzekutivit shqiptar

Socialistët dhe vetë Rama e kanë “fshehur” në njëfarë mënyre faktin që bazoheshin në politikat e qeverisjes së Blair, përjashto këtu paralajmërimin për “Shëndetësinë Universale” botërisht e lidhur me Britaninë e Madhe. Por përtej kësaj “fshehjeje”, lexues të vëmendshëm të programit të PS-së gjatë fushatës elektorale nuk e kanë pasur të vështirë të gjenin ngjashmëri deri edhe të detajeve, mbi të cilat po ngrihej fushata e socialistëve. Sistemi fiskal, i cili në fakt u ndryshua shumë krahasimisht me atë që ishte premtuar, ishte një “kopje” e atij të përpiluar dhe vënë në jetë nga Gordon Brown në kohën kur ky drejtonte financat në qeverinë e Blair. Deri edhe përqindjet e

shkurtimeve apo shifrat e reformës fiskale, për shembull në rastin e ene r g j i s ë , b a r n ave, u s h q i m e ve t ë shportës, ishin të ngjashme me ato të aplikuara nga laburistët britanikë. Qeveria në fakt hoqi dorë nga një pjesë e mirë e tyre dhe shkurtimi i planifikuar u zëvendësua me “kompensim”, një skemë e përdorur edhe më herët në vend dhe me sukses të dyshimtë. Më tej, edhe pjesë të tjera të programit të socialistëve reflektonin pikërisht reforma të Blair në Britani. “Kur shikon programin që ai ka ndërtuar, ka ngjashmëri. Nëse e lexoni këtë libër është qartësisht e dallueshme se Edi Rama ka studiuar çfarë bëri Tony Blair, duke marrë vlerat e politikës së tij. Unë jam i majtë, por jeni ju ata, të cilët duhet të vendosni për fatet e vendit tuaj, se kush duhet të jetë kryeministër. Nuk është sekret t’ju them se e pëlqej shumë Edi Ramën”,- thoshte Alastair Campbell, (ish-drejtori mediatik i Tony Blair) për Edi Ramën në promovimin e librit të tij të botuar nga UET Press në Tiranë, para fushatës elektorale në vend. Campbell në fakt bëri më shumë sesa thjesht të shprehte pëlqimin e tij për Kryeministrin e Shqipërisë. Ai ishte pjesë e fushatës së Partisë Socialiste dhe me siguri pati ndikim jo të vogël në mënyrën se si socialistët projektuan veten para shqiptarëve apo lëvizjet që ata bënë për të marrë shumicën e votave në vend. Lidhja e Ramës me Campbell duket të jetë edhe ura e lidhjes së tij me Tony Blair, i cili është këshilluesi kryesor i qeverisë, sa i përket politikave dhe prioriteteve që ajo përcakton. Deri tani, nuk ka ende, ose të paktën nuk dihet publikisht, nëse prioritetet që qeveria do të caktonte me këshillat e Blair janë përcaktuar

apo nëse ka filluar puna për zbatimin e tyre. Ajo që dihet është se Rama mori mbështetje nga Blair para se të zgjidhej kryeministër dhe se ky i fundit, e vlerësoi jo pak faktin që politikat e socialistëve shqiptarë mbështeteshin në reformat që ai kishte bërë në Britaninë e Madhe. Reforma në shëndetësi

Projekti i socialistëve për një kujdes shëndetësor universal dhe “falas” është ai që duket edhe më qartësisht i lidhur me Britaninë. Të djathtët, më shumë e kanë quajtur këtë sistem si një reminishencë marksiste, edhe pse në fakt, PS ka marrë si shembull sistemin britanik të kujdesit shëndetësor i bazuar në atë që njihet si NHS (National Health System). “Në veçanti, në kujdesin shëndetësor ka shumë mësime që mund të nxjerrim në mbarë botën. Mund të kesh një sistem të kujdesit shëndetësor komplet publik, siç e kemi ne, ose komplet privat siç është në Amerikë, ose një kombinim i të dyjave. Ajo që përpiqemi të bëjmë ne është që të mos i themi qeverisë që zgjidh këtë apo atë sistem, por t’i themi shiko, nëse zgjedh këtë sistem, këto janë shembujt më të mirë se ku funksionon

E shtunë - e diel 15-16 shkurt 2014

www.mapo.al

Rama me Campbell

Rama me përfaqësues të Crown Agents

Arjan Gjonça i LSE për reformën në Arsim

më mirë ky sistem”,- thoshte Tony Blair gjatë intervistës për “Top Story” në vizitën e tij në Shqipëri, ku edhe u prezantua si këshillues i qeverisë. Në këtë rast, qeveria ka qenë e qartë që në fillim për sistemin e zgjedhur. Shërbimit Kombëtar Shëndetësor apo versioni shqiptar i NHS që do të paguajë për shëndetin dhe do të financohet edhe nga taksimi i përgjithshëm. Ministri i Shëndetësisë, Ilir Beq ja tha vetëm tri ditë më parë se reforma do të zhvillohej në këtë drejtim, edhe pse theksoi se kjo nuk do të ndodhte shumë shpejt. “Që të shkojmë tek Shërbimi Kombëtar Shëndetësor na duhet rrugë e gjatë”, tha Beq ja gjatë analizës së Fondit të Sigurimeve Shëndetësore pak ditë më parë. Reforma në Arsim

Në reformën tjetër të madhe, të ndërmarrë nga qeveria duket se baza po ashtu do të jetë britanike. Ndoshta që nga vendimi për të zgjedhur në krye të Komisionit për Reformën në Arsimin e Lartë prof. Arjan Gjonçaj, me eksperiencë puro britanike. “Vizionin e kam të thjeshtë. Po ta marr London School of Economics (LSE), po ta instaloj këtu në Tiranë, jam njeriu më i

lumtur në botë. Pra po të instaloj një sistem, në të cilin standardi qëndron në standardin ndërkombëtar, ku fut në sistem formula dhe kritere që kontrollojnë dhe rritin standardin si të studentit dhe të akademikut”, - tha Gjonçaj në një intervistë të disa ditëve më parë për “Mapo”. Gjonçaj që punon si lektor dhe kërkues shkencor pranë London School of Economics shpjegon po ashtu njëlloj prirjeje drejt një sistemi të arsimit të lartë të ngjashëm me atë britanik, edhe pse është ende shpejt për të përcaktuar nëse reforma do të ketë në fund pikërisht këto ngjyra. Kjo duket të jetë edhe nisma më ambicioze ndër reformat, edhe për shkak të nivelit të universiteteve britanike që renditen ndër më të mirat në botë. Një pikë tjetër e reformimit ishte projekti për krijimin e një Byroje Kombëtare të Hetimit, e ngjashme me FBI amerikane apo pjesërisht edhe me Scotland Yard. Edhe pse Shqipëria funksionon me një sistem drejtësie të ndryshëm nga ai Britanik, kjo ishte fusha tjetër ku do të merrej ekspertiza e Blair, ashtu siç edhe ai vetë ka pranuar. “Ka dy grupe çështjesh që janë të lidhura me progresin tuaj drejt Europës, gjërat e lidhura sistemin e dre-

jtësisë dhe pastaj gjërat e lidhura me problemet e jetës së përditshme të popullit, energjia elektrike, ujësjellësi, arsimi, shëndetësia, punësimi”, tha Blair gjatë intervistës së tij në Tiranë. Kompanitë

Edhe kompanitë nga ishulli kanë qenë deri tani të “preferuarat” e qeverisë së re. Dy të parat që kanë marrë përsipër punë të rëndësishme në vend janë marka britanike. “Deloitte & Touche” e njohur për Shqipërinë që pas 1997; ishte ajo që mori përsipër verifikimin e financave publike dhe borxhit publik. Filiali shqiptar i kompanisë është në varësi të një grupi enkas për Evropën Qendrore, por kompania mëmë është me seli në Londër. Kompania e dytë, për të cilën pati edhe polemika më të g jata, ishte “Crown Agents”, e cila ka marrë përsipër reformimin e doganave në vend. Caktimi i kompanisë kaloi përmes shumë akuzash prej opozitës që pretendoi tenderim jo të ndershëm, deri edhe te dyshimet për lidhje të saj me Tony Blair. Por përtej akuzave, zgjidhjet e qeverisë dukshëm janë të orientuara drejt Britanisë së Madhe. ‘Crown Agents’ prej javësh ka tashmë nën

kontroll doganat shqiptare dhe ka premtuar se rezultatet në këtë fushë do të jenë të shpejta. “Sa kemi filluar dhe kemi shumë për të thënë, sa u përket arritjeve, dhe shpresoj që prezantimi i ardhshëm të flasë për atë që kemi arritur në mënyrë të pjesshme”, tha drejtuesi i ekipit për Shqipërinë në momentin e prezantimit duke premtuar ulje të korrupsionit, më shumë integritet dhe përmirësim të dukshëm të të ardhurave nga doganat. Sukses?!

Ndërkohë që reformat janë në hapat e para, është ende e paqartë nëse në fund kopja shqiptare do të jetë po aq e suksesshme sa ajo britanike, apo do të rezultojë e dështuar. Vendi deri tani ka funksionuar me një skemë të ngjashme të reformave të kopjuara nga vende të tjera, por që në fund janë zbatuar përgjysmë, janë braktisur apo kanë rezultuar të papërshtatshme. Avantazhi i qeverisë në rastin e fundit është shansi për të pasur konsultë nga vetë ideuesit fillestarë të reformave. Steka në të gjitha rastet mbetet e lartë, ndërsa mundësitë që Rama të ndërtojë një Shqipëri “britanike” janë ende të zbehta.

E shtunë-diel, 15-16 shkurt 2014

www.mapo.al

Intervista Ish-themeluesi dhe ish-deputeti i PD-së, Preç Zogaj vjen me një rrëfim ndryshe për të ardhmen e tij politike në PD, drejtimin e Bashës dhe rolin e Berishës në parti, qeverisjen disamujore Rama-Meta, kur kuptoi se nuk mund të përfundonte udhëtimin politik me Ramën, dhe së fundmi një reflektim të pathënë më parë mbi bashkëpunimin e djeshëm me të majtën.

Preç Zogaj:

Suksesi i Bashës do të jetë suksesi i fundit i Berishës në politikë “Ajo që po shohim sot është se opozita dhe opozitarizmi, edhe pse drejtohen nga Basha që jep çdo javë kornizën e aksionit politik, nuk ka vetëm një fytyrë, nuk është monopol i një njeriu. Këtë ka kohë që e kërkojmë. Nuk janë radikalët që duan të denatyrojnë Bashën, por sipas mendimit tim, është Basha që nuk kërkon, as imponon asnjë lloj denatyrimi të njerëzve në parti”. Intervistoi: Nevila Perndoj

“Realisht ideja se nuk do të mund ta përfundoja udhëtimin politik me Ramën shkrepi në kokën time shumë kohë më parë, kur lexova librin e tij “Kurban”. Isha duke udhëtuar nga Londra në Dallas për të marrë pjesë në promovimin e librit tim me poezi, të përkthyer në anglisht. Kisha marrë disa libra dhe zgjodha të lexoj librin e Ramës gjatë fluturimit. Kur arrita ta mbaroj, ishte njëlloj si të kisha lexuar një rrëfim-katalog se pse nuk duhej të vinte në pushtet autori i tij. Rashë në dëshpërim”

TIRANË U bënë kohë, thuajse një vit, që Preç Zogaj po kontribuon pranë Partisë Demokratike, pa pasur nevojën e ndonjë ftese të veçantë. “Nuk di të ketë ftesa informale dhe ma merr mendja se nuk ka”, - shprehet Zogaj. Si ish-themelues dhe ish-deputet i PD-së, Zogaj e gjen plotësisht veten në linjën e përcaktuar nga Lulzim Basha; atë të qasjes së një politike të re opozitarizmi. Për Preç Zogajn, ky opozitarizëm, edhe pse drejtohet nga Basha, nuk ka vetëm një fytyrë. “Këtë ka kohë që e kërkojmë”, - shton ai ndër radhë. Sa për rolin e Berishës në PD, Zogaj shpërfaq një tjetër këndvështrim nga sa perceptohet në dukje. “Suksesi i Bashës do të jetë suksesi i fundit i Berishës në politikë, duke qenë se ky e ka indikuar si lider. Me përvojën dhe intuitën që ka, Berisha din dhe do të dijë të kuptojë kur është i dobishëm dhe kur është i dëmshëm protagonizmi i tij për suksesin e partisë në përgjithësi dhe Bashës në veçanti. Ai do të dijë të gjejë masën, do të dijë si të veprojë në të mirë të tyre”, - shprehet ai. Por, në këtë intervistë për gazetën “Mapo”, Zogaj sjell për herë të parë edhe krisjen e tij me Edi Ramën. “Realisht, ideja se nuk do të mund ta përfundoja udhëtimin politik me Ramën shkrepi në kokën time shumë kohë më parë, kur lexova librin e tij ‘Kurban’…Kur arrita ta mbaroj, ishte njëlloj si të kisha lexuar një rrëfim-katalog se pse nuk duhej të vinte në pushtet autori i tij. Rashë në dëshpërim…”, - shprehet ai. Por, a është penduar Zogaj në bashkimin e kauzës së opozitës së djeshme? “Nuk ka arsye të pendohem për këtë moment. Por mund të isha përmbajtur e duhej të isha frenuar në spostimin që pata drejt bashkëpunimit me Ramën…”, - përgjigjet ai. Dhe jo vetëm kaq. “….Mund të isha realizuar në media si opozitar i pavarur, për aq sa mendoja se qeveria ‘Berisha’ meritonte opozitë”. Deri diku e njëjta situatë edhe sot. Zogaj, sërish në opozitë. Por, jo si opozitar i pavarur. Më 20 shkurt, ai do t’i bashkohet protestës së thirrur nga PD-ja: “…Sekush për arsy-

en e tij dhe të gjithë për arsyen e përbashkët”. Zoti Zogaj, vendi pati një rotacion dhe një kalim normal të pushtetit, e megjithatë nuk ka paqe. Nga vjen kjo? Demokratët nuk kanë pranuar dot humbjen? Apo socialistët kanë dështuar në premtimin e tyre të politikës së re? “Nuk ka paqe” është një shprehje e butë. Ka konfliktualitet. Konfliktualitet që po vjen duke u ashpërsuar dhe nuk dihet si do të përfundojë. Shkaku kryesor është Edi Rama. Riciklimi i konfliktualitetit të kohërave më të këqija është vepër e tij, “vepër në të zezë”, siç do të thoshte Margaret Jursenar. Politika e tij në rrafshin e marrëdhënieve me ligjin, Kushtetutën dhe opozitën është më e vjetër se e çdo kryeministri përpara tij, socialist apo demokrat. Politika e tij në këtë rrafsh fqinjëron me regjimin njëpartiak. Shikoni! Vetëm dy-tri ditët e fundit ka bërë dy lëvizje në vazhdën e provokimit arkaik të opozitës. Së pari, pasi u rrëzua në Gjykatën Kushtetuese me Aktin e tij Normativ për Nëpunësin civil, në vend që t’i përkulet me respekt verdiktit të paapelueshëm të gjykatës, ka marrë vendim ta hedhë në erë nga themelet ligjin konsensual ‘Për Nëpunësin civil’ të qershorit të vitit të kaluar, që ishte kusht për marrjen e statusit. Nuk e votoi kur duhej, e votoi kur s’duhej, po e zhbën tani që duhet. Të vjen të thuash se bashkë me Metën e kanë ndarë mendjen të mos lënë gur pa lëvizur për të mos e marrë statusin e vendit kandidat në BE. Rasti i dytë është përpjekja e të dyve, e Ramës dhe Metës për ta zgjidhur me Shpëtim Idrizin dhe jo me opozitën institucionale reformën madhore dhe detyrimisht gjithëpërfshirëse administrative-territoriale. Turp! E gjithë kjo përfaqëson variantin më të keq të politikës së vjetër të cicmiceve, joshjeve, shkëmbimeve, pazareve, blerjeve, e tjerë e tjerë dhe, më e rënda, është një sjellje që propozon luftën me opozitën. Opozita nuk mund të bëhet e paqenë, nuk mund të mos reagojë me të gjitha forcat dhe mjetet demokratike

“Por fitorja kërkon më shumë forca të reja, më shumë rini. “Të vjetrit” mendoj se duhet ta mbështesin pa rezerva këtë linjë. Të rinjtë pa të vjetrit e kanë të vështirë. Të vjetrit pa të rinjtë e kanë të pamundur. Ky është mendimi im. Së dyti, do të dëshiroja një përcaktim gjithnjë e më shterues të kornizës së qendrës së djathtë, sot dhe në perspektivë. Por kjo po vjen e do të vijë me kohë”.

kundër kthimit të demokracisë me vite e dekada prapa. Ju përmendët rastin e Shpëtim Idrizit. Por edhe ish-qeveria ‘Berisha’ ka bërë aleanca fluide me deputetë të PS-së në fund të legjislaturës për të mbajtur pushtetin… Ju e dini se unë personalisht nuk u kam bërë ndonjëherë ‘marshalla’ këtyre veprimeve. Përkundrazi. Madje unë kam shkuar më larg jo në fund, por në fillim të legjislaturës që keni parasysh ju, duke i bërë thirrje publike zotit Berisha të lexojë barazimin si verdikt të zgjedhësve shqiptarë në zgjedhjet e vitit 2009 dhe të mos joshet nga aleanca me Ilir Metën. Thënë këtë, këtu është rasti të saktësojmë: një gjë është të kërkosh të mbash në këmbë qeverinë në metrat e fundit të maratonës katërvjeçare me ndihmën e dy-tre deputetëve që kanë ardhur nga opozita dhe krejt tjetër gjë është të kërkosh të peshkosh deputetë nga opozita për të bërë shumicë artificiale për reforma që tradicionalisht dhe historikisht, në Shqipëri dhe në botë, bëhen me konsensusin e palëve politike dhe madje edhe të publikut. Kjo e dyta është shumë-shumë më e rëndë. Gjatë tetë vjetëve në krye të qeverisë, nuk më rezulton që Berisha të jetë tunduar të bëjë reforma elektorale pa palën tjetër. Ka një cak çdo gjë. Edhe autoritarizmi i njohur i Berishës-kryeministër ka patur cakun e vet në fushën e reformave të natyrës gjithëpërfshirëse. Këta tani, Rama dhe Meta, në vend që të mos përsërisin, siç kishin premtuar, atë që nuk është bërë mirë apo është bërë keq dje, po e bëjnë dy herë e tri herë më keq. Duke i fryrë çdo ditë zjarrit të konfliktualitetit. Në një shkrim tuajin keni cilësuar si burim të konfliktualitetit edhe faktin se Rama, po ju citoj, “bën sikur nuk e njeh shefin e opozitës, Lulzim Basha”. Ç’do të thotë kjo, “ bën sikur nuk e njeh”? Nuk kam informacion a e ka uruar apo jo zoti Rama zotin Basha për zgjedhjen e këtij të fundit kryetar i PD-së me parimin “një anëtar, një votë”. Qofsha i gabuar, por kam frikë se jo. Së paku këtë

përshtypje më ka lënë e më lë sjellja e tij në raport me rivalin që ka patur në zgjedhjet për Bashkinë e Tiranës në vitin 2011 dhe do ta ketë në zgjedhjet e ardhshme politike. Shefi i ekzekutivit bën sikur nuk e njeh shefin e opozitës, duke u joshur në një lojë foshnjore sikur ka rival Sali Berishën dhe duke u eglendisur në idenë gjithashtu foshnjore se në këtë mënyrë ka kartabiankë apo justifikim për të shkelur ligjet, Kushtetutën, zakonet… Kjo është një temë më vete, së cilës shpresoj t’i kthehem me thellë në ditët e ardhshme. Edi Ramës mund të mos i ketë pëlqyer dorëheqja e Sali Berishës nga kreu i PD-së; mund të mos i ketë pëlqyer fitorja e Bashës. Por këto janë fakte institucionale. Kreu i qeverisë, për vetë postin që mban, respekton realitetet institucionale dhe nuk mund t’i lejojë vetes një sjellje të mbështetur në hamendje apo opinione subjektive. Këtë problem unë e ngre si një anomali, që nuk e gjejmë në asnjë vend të qytetëruar. Opozita ka paralajmëruar një marshim proteste në 23-vjetorin e rrëzimit të monumentit të Enver Hoxhës. A ju duket juve i përligjur një marshim proteste në një kohë kur qeveria nuk ka bërë ende gjashtë muaj në punë? Plotësisht e përligjur edhe si simbolikë, edhe si një domosdoshmëri e momentit politik që po jetojmë. Shikoni, protestat popullore nuk i përcakton afati i qeverisjes. Një qeveri mund të qeverisë katër vjet pa protesta, por mund të përballet që në muajin e parë me reagimin popullor dhe opozitar në rrugë. Kjo varet nga motivi konkret, situata konkrete, argumenti konkret pse duhet të protestojmë. Dhe ju mendoni se janë arsye të mjaftueshme për të protestuar? Ndaj plotësisht arsyet që ka shpallur PD-ja dhe opozita për të dalë në marshimin e protestës në 20 shkurt. Kjo qeveri ka nevojë për një shkundje të mirë, para se të na lërë pa status edhe në qershor dhe para se ta çojë ekonominë e vendit në greminë.

E shtunë-diel, 15-16 shkurt 2014

www.mapo.al “Motivet e pjesëmarrjes më marshimin e 20 shkurtit janë të larmishme, sekush për arsyen e tij dhe të gjithë për arsyen e përbashkët. Unë dal për të bashkuar zërin me të gjithë ata njerëz që duan t’i drejtojnë Ramës dhe Metës një “sos” në lidhje me shkallmimin e shtetit ligjor dhe një “sos” tjetër në lidhje me reformën administrative pa opozitën, pa publikun”.

“Politika e tij në rrafshin e marrëdhënieve me ligjin, Kushtetutën dhe opozitën është më e vjetër se e çdo kryeministri përpara tij, socialist apo demokrat. Politika e tij në këtë rrafsh fqinjëron me regjimin njëpartiak. Shikoni! Vetëm dy-tri ditët e fundit ka bërë dy lëvizje në vazhdën e provokimit arkaik të opozitës”

"Kur e kuptova se s'mund ta përfundoja udhëtimin politik me Ramën" “Nuk ka arsye të pendohem për këtë moment. Por mund të isha përmbajtur e duhej të isha frenuar në spostimin që pata drejt bashkëpunimit me Ramën. Ndodhi në kuadrin e Opozitës së Bashkuar, ku morën pjesë disa figura të respektuara të së majtës, gjë që e lehtëson paksa provimin tim të koshiencës në këtë pikë. Por gjithsesi, mund të isha realizuar në media si opozitar i pavarur, për aq sa mendoja se qeveria “Berisha” meritonte opozitë”

Ju do të merrni pjesë në këtë marshim? Patjetër. E ndjej si detyrim, siç e kam ndjerë edhe më parë kur kam dalë në protesta. Motivet e pjesëmarrjes në marshimin e 20 shkurtit janë të larmishme, sekush për arsyen e tij dhe të gjithë për arsyen e përbashkët. Unë dal për të bashkuar zërin me të gjithë ata njerëz që duan t’i drejtojnë Ramës dhe Metës një “sos” në lidhje me shkallmimin e shtetit ligjor dhe një “sos” tjetër në lidhje me reformën administrative pa opozitën, pa publikun. Z. Zogaj, pas tetë vitesh në pushtet, cili është mendimi juaj për sjelljen politike të Partisë Demokratike në këta muaj të parë në opozitë, dhe drejtimin e saj nga Basha? Në pamë në shtator një PD në opozitë që u nis me një platformë të re, ku fjalët kyçe sipas meje ishin argumenti, arsyeja, pjesëmarrja, konstruktivizmi për integrimin. Mendoj se në tërësi PD-ja i është përmbajtur kësaj platforme. Por axhenda dhe tonet e opozitarizmit kanë pësuar ndryshime për shkak të vijës konfliktuale të Ramës. Opozita e ka detyrim mbrojtjen e demokracisë, që nënkupton mbrojtjen e lirive dhe të drejtave, mbrojtjen e shtetit ligjor. Në këtë trend mendoj se PD-ja dhe kryetari i saj, Lulëzim Basha janë në rrugë të mbarë. Çfarë duhet të kihet parasysh gjatë analizës së PD-së për humbjen e zgjedhjeve të 23 qershorit, që edhe përvoja e mirë të mbetet, por edhe pjesët e kalbura të mos riciklohen për pastrim në opozitë? Nuk është e lehtë të japësh receta. E rëndësishme sipas meje është që demokratët të flasin hapur dhe të dëgjohen. Ata e dinë shumë mirë se ku ka çaluar puna, çfarë duhet mbajtur, çfarë duhet hedhur, çfarë duhet rregulluar. Kjo nuk ezauron aspak kërkimin, vështrimet dhe trajtimet nga lart, nga figurat e njohura të partisë, nga analistë dhe politologë profesionistë apo nga institute të specializuara. Përkundrazi. Deri më tash, Basha ka folur për ripërtëritje, bashkim të të gjithë kontribuesve ndër vite, afrimin e atyre që kërkojnë të aspirojnë vlera në PD e deri tek afrimi i më të rinjve…Si njohës i mirë i së djathtës, çfarë mendoni se i mungon thirrjes së Bashës në këtë proces

ripërtëritjeje të partisë? Çfarë i mungon? Kur bëhet kjo pyetje të duket sikur “thirrja” nënkupton një gjellë me një inventar të njohur ingredientësh të cilët ne kemi mundësi t’i shohim a janë përdorur të gjithë apo jo. Sigurisht, nuk është kështu. Projekti politik është një nocion i hapur. Lideri e di vetë pikësëpari çfarë duhet të hedhë sot e çfarë duhet të hedhë nesër. Unë thjesht mund të shfaq ndonjë mendim se çfarë do të pretendoja më shumë nga zoti Basha në këtë fazë. Dy gjëra: një zhbalancim të matur, nëse shkon kjo fjalë, ekuidistanca, duke i dhënë më shumë thekse nevojës për përtëritje nga brezi i ri. E marr me mend se PD-ja është një parti me disa shpirtra dhe me shumë ambicie në kuptimin e konfigurimeve. Kryetari qëndron mes këtij mozaiku me barrën dhe misionin për ta udhëhequr partinë drejt fitores. Ai e respekton historinë, madje duke sjellë një frymë të shëndetshme dhe realiste rehabilitimesh në këtë rrafsh, gjë që është pritur shumë mirë në publik. Kam parasysh këtu rastin e Gramoz Pashkos dhe shumë themeluesve e luftëtarëve të ”harruar” të lëvizjes demokratike në rrethe, që i pamë në rreshtat e para të përkujtimeve për 23 vjetorin e degëve. Ky është një zhvillim i ri etik në Partinë Demokratike. Por fitorja kërkon më shumë forca të reja, më shumë rini. “Të vjetrit” mendoj se duhet ta mbështesin pa rezerva këtë linjë. Të rinjtë pa të vjetrit e kanë të vështirë. Të vjetrit pa të rinjtë e kanë të pamundur. Ky është mendimi im. Së dyti, do të dëshiroja një përcaktim gjithnjë e më shterues të kornizës së qendrës së djathtë, sot dhe në perspektivë. Por kjo po vjen e do të vijë me kohë. Duke mbetur tek kjo pyetje dhe thirrja e Bashës për hapje të partisë... Pas zgjedhjeve të vitit 2009, ju jeni shtyrë drejt një pozicioni opozitar si pjesë e Opozitës së Bashkuar të drejtuar nga Edi Rama, derisa rrugët tuaja u ndanë përfundimisht. Jeni shprehur gjithashtu se keni marrë vendim për t’u kthyer dhe qëndruar në shtëpinë dhe historinë tuaj politike. A keni marrë ndonjë ftesë informale nga Basha për të qenë sërish pjesë e kësaj historie? Mbi ç’platformë apo projekt do të pranonit që të kontribuonit sërish për të djathtën? U bënë kohë, pothuajse një vit, që kon-

“Shefi i ekzekutivit bën sikur nuk e njeh shefin e opozitës, duke u joshur në një lojë foshnjore sikur ka rival Sali Berishën dhe duke u eglendisur në idenë gjithashtu foshnjore se në këtë mënyrë ka kartabiankë apo justifikim për të shkelur ligjet, kushtetutën, zakonet…Kjo është një temë me vete, së cilës shpresoj t’i kthehem me thellë në ditët e ardhshme”

“E rëndësishme sipas meje është që demokratët të flasin hapur dhe të dëgjohen. Ata e dinë shumë mirë se ku ka çaluar puna, çfarë duhet mbajtur, çfarë duhet hedhur, çfarë duhet rregulluar. Kjo nuk ezauron aspak kërkimin, vështrimet dhe trajtimet nga lart, nga figurat e njohura të partisë, nga analistë dhe politologë profesionistë apo nga institute të specializuara. Përkundrazi”.

tribuoj pranë Partisë Demokratike pa patur nevojën e ndonjë ftesë të veçantë. Nuk di të ketë ftesa informale dhe ma merr mendja se nuk ka. Ka një politikë të rivlerësimit dhe ribashkimit të të gjitha kontributeve nga zoti Basha dhe unë, si themelues dhe ish deputet i PD-së, e gjej veten plotësisht në këtë linjë. Kam marrë ndërkaq tri ftesa nominale, në 23-vjetorin e themelimit të PD-së, në 23 vjetorin e themelimit të “RD”, ku për herë të parë m’u dha nderi të flas si protagonist i kësaj ngjarjeje, i ngarkuar nominalisht nga Komisioni Nismëtar i Partisë Demokratike në 13 dhjetor 1990 për të krijuar gazetën dhe sektorin e shtypit të opozitës së porsalindur…Një ftesë e veçantë ishte ajo e pjesëmarrjes në 23-vjetorin e krijimit të degës së PDsë, Lezhë. Projektit që më frymëzon mua i mjafton një fjalë: Respekt. Respekt për individin, respekt për qytetarët, respekt për kontributet, respekt për liritë, respekt për shtetin ligjor, respekt për vendin. Ju e keni parë PD-në sa në pushtet, aq edhe në opozitë. Për çfarë ka më shumë nevojë PD-ja tashmë e kaluar në opozitë? Arsye, arsye, arsye. Kjo është fjala që kam thirrur e thërras unë në lidhjen që kam me partinë e zemrës. Të tjerat janë rrjedhime. ‘Arsyeja është vetë virtyti në politikë’, thoshte Monteskie. PD-ja e ka forcën, vendosmërinë, kurajën, trimërinë dhe do të doja të fuste më shumë etikë, elegancë, finesë… Ka një debat publik mbi rolin e zotit Berisha në PD, tashmë që ka dhënë dorëheqjen. Shumë analistë mendojnë se ai vazhdon të jetë ende shumë ndikues në aksionin politik të PD. Madje në analiza të ndryshme, po shkruhet edhe për një përpjekje të radikalëve në PD për të denatyruar fizionominë e re të Bashës… Ju vetë, si e shihni ndikimin e zotit Berisha? A duhet PD të krijojë një fizionomi të re nën drejtimin e Bashës, duhet t’i qëndrojë besnike trashëgimisë së liderit historik, apo fare mirë mund të kemi një shkrirje të dy rrymave politike? Shumë pyetje brenda një pyetjeje. Po përpiqem të fokusohem në aspektet thelbësore të saj. Së pari, PD-ja është një parti me disa figura të njohura tashmë, ku sekush demonstron vetveten dhe po jep kontributin në opozitë. Nuk ka asnjë arsye që dikush apo disa të kërkojnë të imponojnë stilin e tyre, ca më tepër t’ia imponojë këtë kryetarit të ri apo t’i bëjnë presion këtij të fundit për ta denatyruar. Është pa sens. Ajo që po shohim sot është se opozita dhe opozitarizmi, edhe pse drejtohen nga Basha që jep çdo javë kornizën e aksionit politik, nuk ka vetëm një fytyrë, nuk është monopol i një njeriu. Këtë ka kohë që e kërkojmë. Nuk janë radikalët që duan të denatyrojnë Bashën, por sipas mendimit tim, është Basha që nuk kërkon, as imponon asnjë lloj denatyrimi të njerëzve në parti. Sa i takon protagonizmit të Berishës mund të them se falë karrierës së gjatë dhe stilit autentik, fjala e tij ka jehonë të veçantë në të gjitha mediat e tribunat. Është e qartë ndërkaq se ai ka zgjedhur të jetë shumë aktiv si opozitar, sikurse është e qartë se Rama dhe Meta e kanë strategji paraqitjen e tij si shefin real të opozitës. Unë kam përshtypjen se Berisha nënqesh nga pak me këto atribuime, të cilat i lë pezull jo pa qëllim. Por prob-

lemi i liderit sipas bindjes sime është zgjidhur pa ekuivoke prej tij. Pikëpamja ime është kjo: Suksesi i Bashës do të jetë suksesi i fundit i Berishës në politikë duke qenë se ky e ka indikuar si lider. Me përvojën dhe intuitën që ka, Berisha din dhe do të dijë të kuptojë kur është i dobishëm dhe kur është i dëmshëm protagonizmi i tij për suksesin e partisë në përgjithësi dhe Bashës në veçanti. Ai do të dijë të gjejë masën, do të dijë si të veprojë në të mirë të tyre. Së fundmi, disa pyetje vetjake… Sërish në opozitë, shumë vite në opozitë, sa ju ka kushtuar kjo? Asgjë. Në vitin 1992 dhe në vitin 2009 kam dalë kundër partisë sime në pushtet për divergjenca parimore, për bindje të brendshme. Nuk kam dalë për të shkuar me PS, me krerët e tyre. Është marrëzi ta mendosh. A jeni penduar tani që po kontribuoni sërish për PD-në për shkëputjen prej saj në vitin 2009? Vendimi im për të refuzuar kryetarin e Partisë ka qenë një reagim ndaj mungesës së respektit dhe transparencës. Nuk ka arsye të pendohem për këtë moment. Por mund të isha përmbajtur e duhej të isha frenuar në spostimin që pata drejt bashkëpunimit me Ramën. Ndodhi në kuadrin e Opozitës së Bashkuar, ku morën pjesë disa figura të respektuara të së majtës, gjë që e lehtëson paksa provimin tim të koshiencës në këtë pikë. Por gjithsesi, mund të isha realizuar në media si opozitar i pavarur, për aq sa mendoja se qeveria “Berisha” meritonte opozitë. Dhe duhej të prisje bashkimin e Ramës me Metën për t’u larguar nga opozita e Ramës? Realisht ideja se nuk do të mund ta përfundoja udhëtimin politik me Ramën shkrepi në kokën time shumë kohë më parë, kur lexova librin e tij “Kurban”. Isha duke udhëtuar nga Londra në Dallas për të marrë pjesë në promovimin e librit tim me poezi të përkthyer në anglisht. Kisha marrë disa libra dhe zgjodha të lexoj librin e Ramës gjatë fluturimit. Kur arrita ta mbaroj ishte njëlloj si të kisha lexuar një rrëfim-katalog se pse nuk duhej të vinte në pushtet autori i tij. Rashë në dëshpërim. Atëherë më feksi në kokë ideja e mësipërme që pulsonte si një llapushkë “ç’do të bësh, ç’do të bësh?”. Ç’do të bëja? Do të prisja momentin e përshtatshëm për një largim të hijshëm e të justifikuar në rrafshin publik. Rasti erdhi me bashkimin e tij me Metën. Për sa më përkiste mua, në modestinë time, nuk do t’i jepja viston për të fituar. Bisedova edhe me Ngjelën. I thashë intimisht dhe publikisht: Nuk është në dorën tonë asgjë, por mos i jep viston. A do të thotë kjo se e keni pritur dhe nuk jeni i zhgënjyer me qeverisjen e Ramës? Ekzakt. Unë bëj pjesë në grupin e parashikuesve dhe jo të të zhgënjyerve. Natyrisht, nuk kam pritur se do të ishte në armiqësi kaq të madhe me ligjin, se do ta shihte ligjin kudo si një pengesë, por ndërkaq qeverisjen e tij “ku rafsha, mos u vrafsha” e kam pikasur në faqet e librit të tij konfuz dhe sipërfaqësor. Kur do të shohë dritën e botimit libri “Plazmimi”, që keni njoftuar në faqet e kësaj gazete? Në shtator, besoj.

Intervista

E shtunë E shtunë - e -diel e diel 15-16 13-14 shkurt prill 2014 2013 www.mapo.al

“Shqipëria s’ka asnjë arsye të druhet nga fajet e saj. As t’i fshehë ato. As të thotë se, ndryshe nga të tjerët, nuk ka bërë faje. Kohët e fundit është gjetur një farë ujdie (kompromisi): fajet Shqipëria ia ka bërë vetes, por jo të tjerëve….Kjo s’është e saktë”

Ismail Kadare:

Shthurja e drejtësisë po bëhet një nga turpet tona Shkrimtari i madh flet për historinë, por edhe për aktualitetin social dhe politik në Shqipëri. Shtyrja e statusit? “Gjëja më e lehtë, por më e keqe për ne është të ngrihesh e të mallkosh Europën që s’na pranoi. Ose veten tonë që s’e merituam” Intervistoi: Vehbi Bajrami

Gazeta “Illyria” e Neë York-ut është një ndër gazetat që ju ka intervistuar më së shpeshti sa herë ka qenë e nevojshme të dëgjohet zëri juaj në botën shqiptare. Por ka disa vite që daljet tuaja në shtyp janë rralluar në mënyrë të dukshme. Keni ndonjë shpjegim për këtë? Është e vërtetë se qysh pas rënies së komunizmit, me gazetën tuaj kam patur një lidhje me mirëkuptim të vazhdueshëm, për të cilën ju falenderoj. Lidhur me rrallimin e daljes në shtyp në përgjithësi, nuk besoj se kam ndonjë shpjegim të veçantë. Është e kuptueshme që shkrimtarit, më shumë se për çdo gjë i pëlqen të flasë për letërsinë. Këtu nis problemi. Letërsia është një sferë e vështirë dhe krejt e papërshtatshme për t’u trajtuar në shtypin e gjerë. Ndërkaq, vetë shtypi i gjerë, me të drejtë, i shmanget pyetjeve profesionale. Shkrimtarit, pasi i kërkohet të japë mendimin për gjysmën e problemeve të globit, i bëhet më në fund pyetja: Dhe tani zoti X., për t’iu kthyer letërsisë, a mund të na thoni se a keni ndonjë vepër në duar? Do t’i shtoja kësaj atmosferën e acaruar që sundon në Shqipëri: nervozizmi, fyerjet, urrejtja. Të gjitha këto ta heqin dëshirën për të folur. Mendoni se shkrimtarët shqiptarë të kohës së tanishme shqetësohen nga një atmosferë e tillë? A është kjo atmosferë një pengesë? Keni thënë disa herë se letërsia dhe jeta shoqërore zhvillohen sipas proceseve të ndryshme. Natyrisht. Dihet se si një botë paralele letërsia ka kanonet e saj. Një prej tyre është vlerësimi sipas majave. Në historikun e saj, nivelet e mesme dhe të ulëta nuk merren parasysh. Në shoqëri, për shembull, ndodh ndryshe: niveli i mesëm, në një këndvështrim politik dhe ekonomik sidomos, është vendimtar. Ky kriter i veçantë i letërsisë dhe i arteve shpesh herë krijon probleme dhe keqkuptim. Për shembull, letërsia nuk e njeh vullnetin e shumicës, as luftën, në kuptimin që jemi mësuar, midis shteteve ose propagandave. Keni dëgjuar ndonjëherë për ndonjë luftë midis letërsisë ruse dhe asaj franceze? Ose midis anglezes dhe gjermanes? Jam i sigurtë që jo. Çfarëdo që mund të ndodhë në politikë, midis Shekspirit dhe Goethes ka gjithmonë paqe. Çoroditja e kritereve herët a vonë i

dëmton brezat e shkrimtarëve. Në Shqipërinë e sotme, për shembull, ka shkrimtarë të talentuar, por mungon vënia në pah e tyre. Vënia në pah, dallimi, “fama”, në jetën shoqërore shihen si diçka jo e lakmueshme, kurse në botën e letërsisë janë pjesë e natyrshme e saj. Modestia që iu kërkohej shkrimtarëve në komunizëm ishte në të vërtetë kërkesë për të ulur kryet. Dihet urrejtja e Leninit për shkrimtarët e shquar. Mao Ce Duni, ndonëse shkruante vetë, e çoi më tej. Një autor i njohur, Frederic Ferney, ka shkruar se “Kadare ka mishëruar, dhe kjo nganjëherë kundër dëshirës së tij, ndjenjën e fajit të Shqipërisë, skllave dhe zonjë në të njejtën kohë”. Si e komentoni këtë? Mendoj se fjala “faj”, e aq më tepër paradigma e tij, nuk ka pse të na trembi. Ndërgjegjësimi për fajet e kryera është pjesë e emancipimit dhe e qytetërimit europian. Dhe natyrisht faktor i përparimit. Pa u zgjatur, mund të themi se falë këtij ndërgjegjësimi, Gjermania, pas dramës së saj, është aty ku ndodhet sot. Shqipëria s’ka asnjë arsye të druhet nga fajet e saj. As t’i fshehë ato. As të thotë se, ndryshe nga të tjerët, nuk ka bërë faje etj. Kohët e fundit është gjetur një farë ujdie (kompromisi): fajet Shqipëria ia ka bërë vetes, por jo të tjerëve. Është fjala për rendin komunist, shtypjen e brendshme. Kurse jashtë kufijve nuk i paska rënë në qafë askujt. Kjo s’është e saktë. E para sepse faji i brendshëm është vështirë të mos kapërcejë kufijtë. E dyta, sepse historia shqiptare nuk mund të lajë duart për marshimet dhe mizoritë e feudalëve të saj, të cilët, në aleancë me perandorinë osmane, i kanë rënë kryq e tërthor gadishullit. E treta, në gjysëm shekullin e saj komunist vendi ynë ka qenë armiku më i egër i Perëndimit, thënë ndryshe, i Europës. Ju kritikojnë nganjëherë për nacionalizëm, gjë që vjen në kundërshtim me mendimet që shprehët më lart. Si e shpjegoni këtë? Kombi dhe kombëtarizmi janë motivet më të parapëlqyera sot për spekulantët e çdo ngjyre, për ngrehalucët provincialë, që kërkojnë të hiqen modernë, së fundi, për budallenjtë. S’është vendi këtu për trajtimin e kësaj dukurie. Ajo është e njohur edhe për përftime të tjera, të quajtura të shenjta si, për shembull, liria. Shumë herë me flamurin e saj është

E shtunë - e diel 15-16 shkurt 2014

www.mapo.al

Një drejtësi që tregohet kaq zemërgjerë me një kriminel, që pasi ka vrarë pesë njerëz brenda ditës dhe thotë « boll vramë sot », jo vetëm merr dënimin minimal, por i jepet leje e shpështë shpërblyese për vizitë në shtëpi. Ndërkaq është e njejta drejtësi që tregohet krejt zemërgur me vajzat adoleshente ose gratë që bien në faj, duke treguar kështu një mendësi talibanësh. luftuar për të kundërtën: robërinë e tjetrit ose të vetes. Mjegullimi i kufijve midis patriotizmit të vetëvetishëm, të shëndetshëm, që njihet qysh në kohërat antike, me nacionalizmin vulgar, madje racizmin, është bërë diçka që përsëritet, sidomos shekullin e fundit. Me dhjetëra mendje të ndritura janë përpjekur të shpjegojnë se dashuria për vendin tënd, për njerëzit e tu, nuk ka në vetvete asgjë të keqe, përkundrazi është një përkryerje e njeriut, e aftësisë së tij që ta dojë të mirën edhe përtej vetes, drejt popujve të tjerë. Për të shmangur formulat dhe keqkuptimet e vjetra, janë kërkuar të reja, si « patriotizmi kushtetues », ku fjala “kushtetutë” zëvendëson fjalën e rrezikshme “komb”. Megjithatë spekulimet nuk rreshtin. Javët e fundit, me rastin e një provokimi antisemit, një pjesë e Francës u përfshi në një polemikë të ngjashme për kombin. Si e pritët shtyrjen e re të vendimit për statusin e Shqipërisë në BE? Shqipëria mbeti përsëri në trenin e fundit. A prisnit diçka tjetër? Së pari desha të them se është diçka e mirë, diçka normale që në Shqipëri të gjithë e kanë mendjen tek ky problem. Nuk është një ngulmim (obsesion) i modës. Është çështja numër një, është thelb prej të cilit varen shumë gjëra. Është vështirë të gjendet ndonjë pjesë e globit që nuk ka një raport, një histori me Europën. Ngjarjet e këtyre ditëve në Ukrainë s’janë veç një ripohim i asaj që u tha më sipër. Ndonëse Ukraina duket se është larg, ajo që po ndodh këto ditë atje ka nevojë për një interpretim të thellë tek ne në Shqipëri. Ka gjasë që krahët e politikës të kërkojnë të nxjerrin përfitime, secili në favor të vet. Do të ishte më i këshillueshëm një lexim i ngjarjeve nisur nga një vizion i gjerë i interesit kombëtar. Ukraina na kujton se sa serioze, sa të rëndësishme, së fundi sa dramatike mund të jenë raportet me Europën, afrimi ose largimi prej saj. Ne jemi brenda Europës. Ashtu siç nuk mund të ketë gjeografi vetëm shqiptare, po ashtu nuk ka histori thjesht shqiptare. Ato janë të dyja shqiptaroeuropiane, dhe kjo jo se na pëlqen ne, por se s’mund të jetë ndryshe. Ndërkaq ne ndodhemi në epilogun e një keqkuptimi 600 vjeçar me Europën. Ndaj dhe me të drejtë jemi kaq të shqetësuar. Në këtë rast gjëja më e lehtë, por më e keqe për ne është të ngrihesh e të mallkosh Europën që s’na pranoi. Ose veten tonë që s’e merituam. Gjëja më e mirë është të përpiqesh të kuptosh arsyet përse keqkuptimi vazhdon. Dhe mbi të gjitha të kuptosh se orientimi i një vendi, i një populli, i një historie nuk mund të ndryshojë sipas trilleve të çastit. A mund të shtjelloni pak më tepër se ç’kuptoni konkretisht me këtë? Natyrisht. S’është fjala aspak për atë që u quajt “parapëlqim” i Serbisë për hyrjen në BE. As për ato kritere që Serbia mund t’i ketë më të arrira se Shqipëria. Ka diçka në thelbin e çështjes që kërkon rishikim. Po përpiqem ta trajtoj shkurt: janë dy kombe me një armiqësi të gjatë në mes. Ka patur acarime, urrejtje, përleshje me armë. Ndërkohë njeri nga kombet ka një doktrinë, që për nga tmerri i saj, është tepër e rrallë në botë: zhdukjen e kombit tjetër. Kjo doktrinë më shumë se njëshekullore, e quajtur në versionin e fundit të vitit 1938 të saj: drafti Cubrilloviç ende mbahet në këmbë. Thelbi i saj ishte i qartë: për kombin serb nuk mund të ketë zhvillim dhe jetë nor-

male përderi sa përbri tij ndodhet kombi pengues shqiptar. Ndaj strategjia serbe duhet të kërkojë zhdukjen e kombit fqinj, në kuptimin e mirëfilltë të fjalës: me shpërngulje, terror dhe luftë. Dikush mund të shtrojë pyetjen: a është e nevojshme të përmenden gjëra kaq të pikëllueshme pikërisht tani, në kohën e dialogut shqiptaro-serb aq shumë të përshëndetur? Mendoj se afrimi shqiptaro-serb është një lajm i mirë për të gjithë. Ndërkaq do të vazhdoja, se pikërisht tani, për hir të këtij afrimi, është koha të përmendet kjo doktrinë. Ajo duhet përmendur sepse ka një arsye të madhe, themelore, të pakapërcyeshme: doktrina ka mbetur gjer më sot e padënuar. As në Serbi, as në Europë. Një tmerr i tillë nuk mund të mbulohet nga asnjë ritual festiv. I padënueshëm, ai kthehet në kërcënim të dyfishtë për çdo të ardhme të kësaj pjese të Europës, të vetë Serbisë. Mjafton të kujtojmë një nga gjëmat që ka frymëzuar kjo doktrinë: përdhunimin masiv të vajzave dhe grave shqiptare prej ushtrisë serbe gjatë konfliktit të fundit në Kosovë. Ky përdhunim, i kthyer si rrallë herë në histori, në një mjet lufte, i shoqëruar nga një duf psikotik, nga talljet, fyerjet dhe maksimat e llojit: “femra shqiptare s’është veç një kondom që përdoret vetëm një herë”, do të kërkonte një tribunal të veçantë në Europën e sotme, asaj që me të drejtë ka marrë flamurin për mbrojtjen e grave. I përmend këto aspak për të përjetësuar mërinë, por për të kundërtën: për të prerë burimet e saj. Do t’i përmendja, pa më të voglën mëdyshje, në rast se kjo dhunë e ky përdhunim do t’u bëhej vajzave dhe grave serbe nga kushdo qoftë, e sidomos nga shqiptarët, popullit që i përkas. Ka një debat sot në Shqipëri e në Kosovë për rishikimin e historisë, sidomos gjatë pushtimit osman. Në librin tuaj “Mosmarrëveshja” e keni prekur këtë çështje. A mund të dimë diçka më tepër? Kjo është një temë tepër e gjerë që vetvetiu përkitet me letërsinë, megjithatë në radhë të parë mbetet çështje historianësh. Mendoj se në parim termi “rishkrim i historisë”, pa qenë i gabuar, ngjan i pasaktë. Historia është përherë në gjendje plotësimi, vërtetimi, qartësimi, shkurt, në gjendje “rishkrimi”. Gjë që nuk ndodh, për shembull, me letërsinë. Vlerat e saj ose bien gjatë kohës ose rrotull kohës që krijohen, ose qëndrojnë përgjithmonë. Më lejoni të përsëris se nga kjo pikëpamje letërsia është më e qëndrueshme se qytetërimi që e krijoi, se populli që i përket, madje edhe se vetë gjuha që e lindi. (Kujtoni greqishten e vjetër dhe latinishten, shuarja e të cilave nuk e preku Homerin apo Virgjilin). Për t’u kthyer tek pyetja juaj, dihet se kur një diktaturë bie, e para që gjykohet pas krimeve, është historia që ajo i ka shkruar vetes. Debati për rishkrimin e historisë në Shqipëri filloi krejtësisht mbrapsht: jo me historinë e gabuar të rendit që sapo ra, por me Kastriotin, pushtimin turk dhe Rilindjen. E sikur të mos mjaftonte kjo, në debat u hodhën ide monstruoze se ishte komunizmi shqiptar që na paska hymnizuar Skënderbeun dhe Rilindjen! Me një fjalë, gjithçka u trajtua kokëposhtë, duke përfunduar në një lavdërim djallëzor të tiranisë së përmbysur! S’po zgjatem me ndërhyrjen për ta quajtur robërinë osmane liri, që ka qenë poshtërimi publik më i madh ndaj kombit. Përpara kemi 70 vjetorin e çlirimit dhe me ç’po duket, kjo do të jetë një tjetër

Është fjala për treshen e njohur Noli, Konica, Zogu. Vështirë se mund të përfytyrohet diçka më e pabashkueshme se kjo treshe. Një peshkop gjeni, një polemist brilant, një mbret si çdo mbret. Të tre kundër secilit në gjithçka. E megjithatë e pabesueshmja ka ndodhur: peshkopi gjeni, princi i letrave dhe mbreti e lanë këtë jetë të pajtuar.

Jam kundër ligështimit moral. Për fat të keq, ai shfaqet përherë e më shpesh. Kjo ndodh me popujt që porsa dalin nga tiranitë, ku optimizmi dhe entuziazmi bënin pjesë në ritualet e diktaturës. Megjithatë ligështimi moral, qoftë edhe i veshur me kostum antikomunist, mendoj se është dëmtues.

vjegë për përçarje dhe grindje të lodhshme. Shkrimi, ose më saktë, rishkrimi i historisë së shekullit XX, është një proces në zhvillim për shumicën e vendeve të Europës. Ndarja në “fitimtarë dhe të mundur” është më e ndërlikuar se ç’paraqitet. Pas ballinës së jashtme nuk mund të mbulohen krimet e mëvonshme, as tiranë të llojit të Stalinit, që u shpall ca kohë si njeriu që mposhti Hitlerin. Le të shpresojmë që të ketë një shqyrtim gjakftohtë, përtej interesave të krahëve të sotme të politikës, si për ngjarjet kryesore, si për tragjeditë, qoftë asaj të 4 shkurtit, qoftë asaj të Tivarit (Këtij Katyni të Shqipërisë) e kështu me radhë. Kriteri i së vërtetës është jashtë çdo dyshimi, kriteri numër një. Ndërkaq brenda tij përfshihet një thelb po aq i padiskutueshëm: arsyeja e të qënit të një populli. Kjo arsye vetvetiu na shtyn drejt prirjes pozitive bashkuese. Do të më lejoni të përsëris një shembull, për të cilin e di se ka mospajtim të theksuar. Është fjala për treshen e njohur Noli, Konica, Zogu. Vështirë se mund të përfytyrohet diçka më e pabashkueshme se kjo treshe. Një peshkop gjeni, një polemist brilant, një mbret si çdo mbret. Të tre kundër secilit në gjithçka. E megjithatë e pabesueshmja ka ndodhur: peshkopi gjeni, princi i letrave dhe mbreti e lanë këtë jetë të pajtuar. Në një letërkëmbim me autorin e kësaj interviste keni shkruar se në Shqipëri sot po ndihet një frymë antieuropiane e tërthortë, një përpjekje për diskretitimin e vlerave perëndimore. Pse ndodh kjo dhe a ka faktorë që i nxitin? Vazhdoj ta kem një mendim të tillë. Është problem i përbashkët i Shqipërisë dhe i Kosovës. Ai lidhet me problemin numër një të kombit shqiptar: të drejtën e ekzistencës së tij. Ndryshe nga përfytyrimet poetike, populli i pavdekshëm, atdheu i përjetshëm, etj, kombi, që është njëherësh edhe atdhe, edhe popull, edhe parim shpirtëror dhe vullnet kushtetues, është tepër i brishtë. Me qindra janë kombet e tretur. Mund të thuhet pa frikë, shumica. Kombet pasi formohen, nuk janë si bimët që mund t’i zhvendosësh si në vazo andej-këndej. Kombi shqiptar të vetmen jetë të tij e ka patur dhe e ka në kontinentin e vet. Jashtë Europës ai mund të jetë thjesht popullsi, por jo komb shqiptar. Këtu e ka zanafillën idea mizore e shpërnguljes. Kjo e fundit nuk është hamendje, por një tragjedi që Shqipëria e ka pësuar. Nuk ka tjetër rast në Europë që më shumë se gjysma e kombit të jetë shpërngulur në kontinentin aziatik. Dhe të mendosh që pjesa më e madhe e tragjedisë ka ndodhur në shekullin e XX, si rrjedhojë e marrëveshjeve të hapta apo të fshehta jugosllavo-turke. Shkurt, të doktrinës famëkeqe që u përmend më lart. Vite më parë keni qenë në SHBA, keni dhënë ligjërata në Columbia University dhe Bard College të Neë-Yorkut. Ndër të tjera keni folur për raportet me Europën dhe botën. Ka një mendim se problemet e jashtme me ato të brendshme, duke u interferuar, mund të tërhiqnin vëmendjen, duke dëmtuar kështu njera-tjetrën. Është e vërtetë që kjo mund të ndodhë dhe disa herë ka ndodhur: theksohet një palë në dëmtim të tjetrës. Në të vërtetë, në gjendjen e çështjeve, sado të ndërlikuara të jenë, ka një harmoni që i bashkon. Në fund të fundit, përparimi i një vendi, i një populli është zgjidhja e çështjeve të mëdha në kohën e duhur. Anarkia e mendimit sjell pas vetes anarkinë e mirëfilltë. Ka probleme që janë gjitheuropiane,

si korrupsioni. Por ka të tjera që janë veçanërisht shqiptare: si hapja e arkivave të fshehta, e famshmja çështja e spiunëve. Zgjidhja e njerës nuk ka pse të përjashtojë tjetrën. Përkundrazi, e ndihmon. Ashtu siç i ndihmon të dyja lufta kundër tribalizmit, një nga plagët tona, për të cilën flitet aq pak, por që dëmton aq shumë. E keq ja ka një aleancë të brendshme, ndaj kudo që e godet, e ndjen goditjen. Korrupsioni, për shembull, është i pandarë nga shthurrja e drejtësisë. S’them ndonjë gjë të re po të përsëris se kjo e fundit po bëhet një nga turpet tona. Për t’u nisur nga shembuj të thjeshtë: një drejtësi që tregohet kaq zemërgjerë me një kriminel, që pasi ka vrarë pesë njerëz brenda ditës dhe thotë « boll vramë sot », jo vetëm merr dënimin minimal, por i jepet leje e shpështë shpërblyese për vizitë në shtëpi. Ndërkaq është e njëjta drejtësi që tregohet krejt zemërgur me vajzat adoleshente ose gratë që bien në faj, duke treguar kështu një mendësi talebanësh. Megjithë kritikat ndaj klasës politike ose shoqërisë shqiptare, në librin e fundit “Mosmarrëveshja” vihet re se ju theksoni besimin tuaj për të ardhmen shqiptare në Ballkan dhe në Europë. A mund të na thoni diçka më tepër? Jam kundër ligështimit moral. Për fat të keq, ai shfaqet përherë e më shpesh. Kjo ndodh me popujt që porsa dalin nga tiranitë, ku optimizmi dhe entuziazmi bënin pjesë në ritualet e diktaturës. Megjithatë ligështimi moral, qoftë edhe i veshur me kostum antikomunist, mendoj se është dëmtues. Përmendëm dy nga lëngatat më të rënda të kohës: korrupsionin dhe shthurjen e drejtësisë. Kam bindjen se një dramë e tretë, ajo e mjedisit, do të mbetej në hije në qoftë se nuk do të kishte fituar një peshë botërore. Një mënyrë të menduari tipike e kohës, nga ato që mund të quhen “krahasuese-përjashtuese”, ne kemi halle të tjera, na vriten njerëzit me tritol, e ju na flisni për mbrojtjen e pemëve, kishte rrezik ta mbyste dosjen e mjedisit. Ndërkaq shkatërrimi i pyjeve në Shqipëri, prishja e bregdeteve, e ekoklimës s’është më pak dramatik se një sulm barbar, me të vetmin ndryshim se s’vjen nga barbarët por nga vetë ne. E kështu mund të vazhdohet, ta zëmë, me një problem të kulturës. Shqipëria është i vetmi vend në Europë që nuk ka një ndërtesë teatri kombëtar. A duhet të them se qytetërimi europian ka nisur në shkallët e teatrit? Ka gjasë që të kem përgjigjen: ne s’kemi strehë ku të futim kokën, ky flet për teatër. E kështu me radhë, për të përfunduar te shprehja: “ky vend s’bëhet!” Unë mendoj të kundërtën. Ky vend do të bëhet. Të kthehemi te letërsia, siç thatë ju, jo pa një farë qortimi ndaj gazetarëve. Keni mbi 20 vjet që e ndani kohës midis Shqipërisë dhe Francës. Ku ndjeheni më mirë? Unë jam shkrimtar dhe si i tillë mendoj se e ndiej veten mirë kur jam mirë me letërsinë. Të jesh mirë me të, kjo s’ka lidhje vetëm me procesin e të shkruarit. Është më e gjerë dhe më e ndërlikuar. Është shkrimi, pa dyshim, por është gjithë marrëdhënia jote me të: mendimi, besimi, dashuria për të. Mbi të gjitha kjo e fundit. Kodi i dashurisë është i pari që të lidh me letërsinë. Rrjedhimisht, i vetmi që, kur mungon, të ndan. Intervista është dhënë ekskluzivisht për gazetën shqiptaro-amerikane "Illyria" në New York

KONTRAPEDAL

E shtunë-diel, 15-16 shkurt 2014

www.mapo.al

Rrëfime nga qasjet e reja letrare që përgatiten për botim “Shermashekë dhe jargavanë”, të autorit Vladimir Myrtezai

Vladimir Myrtezaj “Në konceptin tim, materia ku merr shenjat volumi im letrar vjen nga një e shkuar e largët, (gjysmë shekulli më parë, në qytetin e lindjes, Shkodër) si materie e deklasifikuar nga zhvillimet e shpejta që shkakton koha. Me sytë e fëmijës risjell fotografimin e kësaj materieje në të shkuarën në një përjetim të fortë e të pashlyeshëm me tendencën që ta kthej qasjen e time në medium letrar. Kam për zemër atmosferën që rifitoj në ngjarje nga një pozicion jondikues e i privilegjuar (si fëmijë), ku më duket sikur çdo gjë duhet ngrirë në kujtesën time për të ndaluar kohën. Aty futem e banoj në zonë krejt i lumtur. Ngjarja synon drejt një realiteti si utopi e riprodhuar që ngjan motamo me realitetin. Realitet që kryhet në koshiencën time me privilegjin e të qenit fëmijë apo pa vetëdije që zhyhet në subkoshiencën e vegjetuar të artit!”

Shtëpia kazermë

Këto qenë ditët që më shtonin dhe më kuriozitetin për të rrëmuar në dhomat dhe hapësirat boshe në ngrehinë. Por qenë dhe ditët ku këndellesha në mendime dhe kundroja duke analizuar format që më rrethonin...

ë dielave, zakonisht prisja me ankth të më merrnin me vete në periferi të qytetit, ku ndodhte therja e bagëtive. Ime Më e kish bërë zakon të më merrte me vete, pasi e dinte që qe një nga ditët që mua më pëlqente shumë për shkak se udhëtonim me urban. Një autobus fizarmonikë rrangallë që shkonte deri në të dalë të qytetit dhe më pas një copë rruge e bënim me këmbë. Akti i së dielës për mua ish krejt i veçantë, pasi vështroja një tablo mjaft të gjerë me pellgje karakteresh dhe llojshmërish të natyrës njerëzore. Hera-herë me ne vinte dhe babai apo ndonjëherë dhe Zefi, i shoqi i Lezes, pasi shquhej si njohës i mirë në zgjedhjen e bagëtive që thereshin në treg. Periferitë e pjesës së veriut të qytetit kanë një gjallëri tejet të shtuar të dielave, pasi që përziheshin si markatë e madhe e stërgjerë si tregu i gjësë. Bagëtitë, njerëzit dhe karvanët e shpeshta të funeraleve që nuk di pse më koincidonin aq të shpeshta e të përsëritura gjithatoherë në atë treg krijonin një tablo gati biblike. Një rit që në këtë qytet merrte peshë dhe një rëndësi gati solemne! Ime Më dhe Lezja kishin veshur të dyja fustane basme me lule të gjalla dhe që feksnin që larg. Flokët e tyre të gjata onde onde feksin hareshëm të lidhura me një rrip të zi të trashë në bel që i shquante veçmas dhe më bukur figurat e të dyjave që zbrisnin drejt shfaqjes së gjësë së gjallë. Isha kapur pas fustanit të sime mëje dhe me sigurinë e të qenit afër saj ruaja distancën e duhur për të këqyrur me kujdes tablonë ku dhe bëja pjesë tanimë krejt i ekzaltuar fshehurazi e i lumtur. Zefi i Lezes kish filluar tanimë bisedat me fshatarët për përzgjedhjen e gjësë. Po psonisnim mishin për javën që po

vinte dhe mjaft qetë bënim me shenjë kur kish një gjetje me leverdi për të dyja gratë edhe rrinim me sytë katër. Se di por ndjeja një sëkëlldi në stomak në këtë arenë mes blerësve dhe atyre që e vinin në shitje mishin e therur. Kisha një qasje natyrale për t’u përballur me një siklet që fshehurazi nuk përktheja mirë. Njeriu qe i përfshirë në një afsh vrasës dhe në një flirt të pakryer me blerësit. Traumatike. Peizazhi qe tronditës dhe në diskordancë totale me marrëveshjet dhe pazaret e turmës poshtë këmbëve tona. Me një qiell të lartë e të marrakotur pasqyruar pellgjesh me disa re budallaqe që me ngut krijonin ulje ngritjet e atmosferës njerëzore. Tutje për më tej kjo atmosferë disi e shthurur konfigurohej në të sheshtën e disa fushave të braktisura shterpë si gra të agravuara dhe aspak të gatshme, që kriheshin lehtë nga një erë e puhizë si për ta mbajtur në një grimasë uniforme të gjithë strukturën shkartuese e të vrazhdë të tyre. Selvi të larta e shumë të mbyllura në formë të dendur kreshtë që mbyllnin peizazhin me ngut për shkak të hapësirës të malit të largët të Maranajt. Kuptohej që dimri po trokiste në derë nga majat e saja të spërkatura me dëborë dukeshin të pandryshueshme në kohë. Gjithsesi turma e ngrohtë përzihej dhunshëm nga pjesët e thertores së hapur në natyrë me përzierjen e gjallë njerëzore, dukej një kolazh i ndryshkur në një përbashkim të së gjallës dhe dhe ndërzimit yshtor e të dhunshëm të njerëzve dhe therjes së freskët. Përzierjen e shpërndarë në ajër të një ere të rëndë të mishit baltës dhe marrëveshjes njerëzore si një krahasim i të pamundurës në një realitet të përbashkët fatalisht.

Periferitë e pjesës së veriut të qytetit kanë një gjallëri tejet të shtuar të dielave, pasi që përziheshin si markatë e madhe e stërgjerë si tregu i gjësë. Bagëtitë, njerëzit dhe karvanët e shpeshta të funeraleve që nuk di pse më koincidonin aq të shpeshta e të përsëritura gjithatoherë në atë treg krijonin një tablo gati biblike...

Kthimet në kazermë (shtëpinë ku jetonim) qenë dhe më të hareshme e plot zhurmë. Strajcat me gjënë e therur plot gjak që precipitonin të lëngshme në fundet e bezeve që mbanin gjënë. Arritëm në shtëpi dhe furrat e sobave ishin të ndezura tashmë. Gëlonin bubulak për të mirëseardhur tepsitë e para në shtëpinë e hapur ku gjallonte veçanërisht të dielave nga një kolektivitet i zhurmshëm hareje. Ndjeheshin të përziera nga dashuria e njerëzve në një standard prej lumturie të përgjakur me mishin e gjësë së blerë. Këtë ditë të fundjavës e kishim gati festë. Drekuam me dyer të hapura dhe anekënd dëgjoheshin copëra aromash mishi dhe fragmente bisedash me zë të lartë. Atë pasdreke s’ kish mjaftueshëm burra, pasi Zefi kish zbritur në lokalin poshtë banesës dhe im atë ish nën urdhër me një shërbim rutinë të radhës në korpusin e ushtrisë, jo shumë larg qytetit. Taksirati im! Më ra mua të mbretëroja në godinën e përbashkët si i vetmi mashkull në krye të grupimit të përzier të banorëve. Thënë më çiltër shpesh ndjehesha i privilegjuar dhe i përkëdhelur si mashkulli i vetëm në krye të këtij përbashkimi unik (unë nuk isha veç se fare i vogël në vite) nga ku ndjeja ngrohtësinë e të qenit mbret në qendër të vëmendjes nga të gjithë dhe i nanurisur nga lumturia e një fati që nuk e zgjedh dot, por i nënshtrohet një fataliteti që ndillte për mua lumturi. Poshtë dëgjohej vriku i pusit në oborr dhe kujitsja e metalit që ndeshte në anët e rrotullimit të ngritjes së vlagut të mbushur me ujë. Ditët me shkulm në mërzi në qytetin verior qenë ditët gri që zakonisht zgjasnin në një gjatësi kohe të vagullt pa asnjë shpresë ndryshimi. Gri që

sundonte e bënte ngrehinën, Kazermë, dhe më të trishtuar dhe i ngjante mbretërimit të Anetës një tip i ngrirë pa kohë në heshtjen e betontë të saj! Për shkak të një fuqie të pamjaftueshme të rrymës elektrike ngrehina jonë dukej dhe më e zvetënuar dhe ritet e Kishës në kurriz e shtonin dhe më këtë zvetënim. Këto qenë ditët që më shtonin dhe më kuriozitetin për të rrëmuar në dhomat dhe hapësirat boshe në ngrehinë. Por qenë dhe ditët ku këndellesha në mendime dhe kundroja duke analizuar format që më rrethonin. Kumrijat qenë shpendët që më qëndronin pranë kohë pa kohë dhe më shoqëronin në formë të pavullnetshme në situata shpirtërore të ndryshme. Shpesh i gjeja vezët e kulumrive në pjesët e sipërme të tavanit, por nuk i prishja si e vetmja shoqëri e mundshme e i vetmi dialog i fshehtë në kurriz të Kishës së Fretënve. Raportin me shpezët e kisha të kufizuar por i merrja si gjallesa që duhet të bënin pjesë në këtë amfiteatër që natyra e kish bashkuar si me dorë në të gjithë elementët e duhur për të ngritur një rrëfim. Më dukej sikur çdo gjë qe sheshit si në film. Pamja nga mbrapa ngrehinës qe një tjetër strukturë e çuditshme shtëpish të ulëta të gjitha me çati tjegulle dy e njëkatëshe. Shtëpitë qenë ngjitur njëra me tjetrën ndarë me disa oborre të vegjël e të azhuruar me jeshillëk të butë. Gjithaq më dukej që shumë drama familjesh qenë të konservuara brenda oborresh. Për çudi forma e ndarjes sipas besimeve të fesë. Te katolikët shtëpitë në këtë krah kishin një dritë të brendshme libertare dhe në forma të ëmbla komunikimi si një varg komunitar me histori të personalizuara njerëzore. Te myslimanët në veri

E shtunë-diel, 15-16 shkurt 2014

perëndim qe një stil më oriental arkitekture me mure të lartë e shermashekë dhe me dyer të larta e dritare të ornamentuara e të rrepta si një trajtë dhe më e prerë e mbyllur dhe e ndarë komunikimi. Lagjet qenë të rrethuara me mure të lartë me gurë lumi dhe krijonin një azhur karakteristik të veçantë. Qyteti kishte një ndarje të çuditshme. Ndarë si me thikë. Qenë banorët që e prishnin këtë dallim të strukturës urbane, me harenë, batutat, dashuritë dhe format sekrete të marrëdhënieve në mes tyre. Ka një çudi se si mes banorëve kish një kushtetutë të pashkruar a kod marrëveshjeje, që shpjegon qartë ndasinë e mentaliteteve të besimeve të tyre. Akt që e zhbënte këtë kufi lehtësisht për arsye njerëzore e krejt rutinë. Një aftësi rrënqethëse për të zhbërë kufij dallues dhe fituar statusin e të jetuarit më thjeshtë . Nga dhomat e Lezes u dëgjua një pështjellim i mbytur zhurmash. Vura re që gratë dolën në korridor të grupuara çuditshëm dhe filluan të flisnin me zë të ulët. Nuhata një lloj shqetësimi si kurrë më parë. Dukej sikur paralajmëronte një gjëmë. Mënyra se si kish maturi të lëvizjes ose ndjeheshin vetëm tringëllima të lehta enësh në kuzhinë. Të ecurat lehtë dhe me kujdes e shtonin dhe më tensionin që vlonte fshehtazi në shtëpinë e Zefit dhe Lezes. Provova të kaloj dy herë kundruall derës së hapur të komshinjve por asnjë sinjal apo mesazh i deshifrueshëm. Jashtë kish një zhurmëri fundore që vinte nga përjashtë shtëpisë Kazermë që e bënte më të largët marrëveshjen e kësaj enigme. I dhashë kohë vetes duke u shmangur në dritaren e prapme të shtëpisë për të kundruar nuancat e mbrëmjes që po shkonte drejt mbylljes së ditës në vijim të një terri të butë, të sfungjertë dhe të lagësht. Vura re që po vinte Zefi. Me xhaketën e hedhur anash krahëve me një lodhje të shtrirë në të gjithë pjesët e trupit të tij të hepuar që dukej dhe më i kërrusur. Po më tepër se lodhje mu duk si një dëshpërim i

www.mapo.al

shpërndarë mbi të në një formë arketip që nuk kish nevojë më për koment. Pamja e tij i ngjante pa fjalë dëshpërimit të pastër që nuk përpiqej ta fshihte por e mbante si gjithherë të bashkangjitur me trupin pa gëzim, por dhe pa as një grimasë mërzie në një traversë të dukshme durimi pa të cilën ai nuk do kish kuptim. Dëgjova hapat që e shoqëruan zhdukjen e tij dhe një pështjellim të grave në shqetësimin që ai po vinte në shtëpi. Një tufë kumrijash qenë vendosur në murin e lartë për karshi meje dhe bashkë me muzgun silueta të tyre të unifikuara në grinë që po pushtonte fundin e kësaj dite dukeshin dhe më të gurta e gati të murosura tashmë. E gjithë ajo natë qe një shumë hapash të njëtrajtshëm që var e vinin përgjatë Kazermës ku vetëm fëmijët dukej se flinin. Të tjerët qenë gjith sy e veshë për të marrë vesh çfarë kish ndodhur te kojshitë në krah dhe të gjithë qenë bërë njësh me pakuptimin e kësaj heshtjeje që gjëmonte më shumë se vetë heshtja. Qe një natë lënguese dhe që të gjithë në mëngjes dukeshin më të matur e të kujdesshëm në të përshëndeturit -nadja e mirë- pasi që e fshehta u qe ngjitur në sy, në veshë, në lëvizje e kudo… Dukej si një mëngjes jo i zakontë që kish ndryshuar për shkak të një të fshehte që si duket nuk duhej të ndahej në pjesëtarët e godinës siç çdo gëzim apo hidhërim që bëhej i dukshëm e i përbashkët menjëherë. Zefit të Lezes nuk i lëvizte as dhe një tipar në fytyrë. Përfytyrova vetëtimthi ngrirjen e gurtë të kulumrijave në muzg pa asnjë ndryshim. Që hija e një murgu i kalonte prerazi në fytyrën e murrtë të tij. Lezja e shoq ja kish ngrirë, tej në fund të dhomës qëndronte Aneta me një fill trilli të kuq mbi fytyrë si rrallë herë. Albina kish dalë herët dhe Paci vëllai tyre, si gjithnji në rrugë me një lehtësi të dukshme për t’u zhdukur e mos iu bërë barrë asnjë vëzhgimi të mundshëm në ndërtesë.

Atë mbrëmje pashë ëndrra të çuditshme. Të gjitha ëndrrat e shkurtra rendnin si një pamundësi për të kapur fundin e çdo fanitjeje të përcaktuar që nuk arrija ta gozhdoja në tru. Gjendesha në një fushë të gjelbër në një raport mbytës nga sundimi i një masivi jeshil të lartë. Nuk e kuptoja se çfarë ishte një mur i lartë apo pengesë te rrugica e Pepajve në Gjuhadol në apo një tjetër mur këtej poshtë lagjes së myslimanëve në Rus maxhar, apo po e njëjta fanepsje te fusha te Bajalitë...

Erdh mëngjesi! Ime Më po lante rroba në një govatë alumini të gjerë dhe ulej ngrihej në një ritual të ëmbël mosvëmendjeje me çfarë ndodhte përreth. Po rrekesha në ndezjen e sobës. Mora disa ashkla të mbledhura nga turra e druve të çarë disa ditë më parë përpara shtëpisë së madhe nga një druvar nga malësia e epërme. Im Atë mungonte ndërsa motrat qenë në azilin e fëmijëve për t’u kthyer në shtëpi në mbasdreke. Përpiqesha të rregulloja më me nxit turrën e vogël të ashklave dhe i vura zjarrin me një copë letre, gjetur te pjesa ku mbanim drutë. Zakonisht në qytetin verior kishte një klimë të mirë e të shëndetshme, por dimri qe dimër dhe stinët qenë të konturuar dukshëm në egërsinë e tyre. Vjeshta kishte karakteristikat e saja me një klimë të paqëndrueshme por me një fill ndezës e ekzaltues në disa orë të ditës. Vendndodhja e Kazermës qe e favorshme pasi qe në qendër të qytetit dhe kishte përgjatë ditës një nerv të agravuar komunikues dhe herazi deri natën vonë nuk pushonte nga gjallimi i njerëzve. Pjesa komunikuese e Kazermës ndodhej nga pas saj dhe si faqe e brendshme dhe mjaft e rrahur nga banorët të dukej si një lëvizje të jashtëzakonshme e një fluksi të gjatë ndryshimesh dhe ndërhyrjesh si pas oreksit të banorëve dhe pikërisht për këtë arsye qe dhe mjaft kontradiktore në ndodhitë e saja

në kohë. Qe tamam si rrobë e përdorur gjatë që herë humbet ngjyrën, por era dhe afshi njerëzor mbetej i ngrohtë i pandryshuar e i përveçëm. Në mënyrë të pakujdesshme pjesa e mbrapme e Kishës përkundruall i ngjante asaj dhe me një zë nonsensi të çuditshëm dhe i jepte herazi godinës proporcionin e një shtojce të shproporcionuar. Por siç do gjë që i shpëton rregullit sa vjen dhe më kalonin histori e fate njerëzish kjo shtojcë pasurohej dhe mbarte histori. Nga ato histori të anonimatit ku nuk se kish lindur as dhe një hero apo njeri me shenjë të lartë hierarkike apo ku e di un se si një gjë që e bën të rëndësishëm një shkak njerëzor. I vetmi gëzim i madh kolektiv së jashtmi qenë momentet e pjesëmarrjes masive të njerëzve në ritet javore të Kishës. Ato qenë ditë ku kazerma zvogëlohej dhe më dhe humbiste fokusin e të qenit në qendër bëhej si pjesë e anonimatit publik ku gjithë pesha fokusohej jashtë saj. Më tej Kishës nga pjesa lindore qe një pjesë kolegji i kishës i rrethuar me mure të lartë rrethorë dhe më një gjallëri të pashembullt shermashekësh dhe lule jargavani e si një oaz qetësie dhe intimiteti ku për pak humbet kuptimin e komunikimit njerëzor në një akt të lartë sublimimi tepër abstrakt. Radhët e shermashekëve harkoheshin dhe sundonin mbi grinë rrethuese në një shkëmbim emocional gati të përkryer dhe ndonjëherë e kalonte kuptimin e kësaj gjendjeje si në një botë të bërë enkas për qetësi të reja të rilindura përsëri e përsëri. Më pas shtrihej lagjia e banorëve me një arkitekturë më modeste, por në një ritëm ngulmues monologu e çatish të lidhura përbri njëra tjetrës në një dimension dhe më të ulët lartësie se më parë. Përgjatë rruginave kishte një zhvillim të sheshtë e të bëzajtur njerëzish që shpesh dukeshin se nuk donin të prishnin këtë qetësi natyrore që i rrethonte. Kjo pjesë e qytetit qe si një masiv i butë hijeje nga konturi i fortë që i ndante me pjesën e zhurmshme të qendrës së qytetit. Kjo dritëhije e butë kish plehun e duhur për të mbrujtur histori të buta e të papërfillshme njerëzore që gjithsesi e bënin të ndryshëm krejtësisht pjesën e faktorëve ku jetojnë njerëz. Kish një tjetër ton dhe muzë për të shijuar në thellësi dhe më të ndryshme e të papërsëritshme si fate njerëzore. Soba e druve bubullinte me një zhurmë të athët drush që kërcëllinin me ngut përplasjen me njëra tjetrën me një ngrohtësi të paqtë në shtëpi. Dëgjova hapat e mamasë që kish nderur rrobat në oborr dhe erdhi të ormiste të tjera gjëra lënë përgjysmë në shtëpi. Pjesët e mindereve në shtëpi kishin një shtendosje të paqtë dhe të rrëmujshme që të afronin dhe më të uleshe në një meditim të kotë përballë zjarrit. Diçka më pyeti ime më për pjesën e natës nëse kisha fjetur mirë dhe më këshilloi të vishja një palë çorape leshi të trashë pasi dyert rrinin papushim hapur.

Poshtë shtëpisë ndjehej jehona e largët e një thirrme “dru me pre” që sa vinte dhe afrohej dhe behej dhe më e qartë. Ndërkohë këmbanat e kishës lajmëronin orën e mesditës dhe kulumrijat jepnin sinjalet e fundit të përqendrimit të tyre nën strehët e hatllave të shtëpive të ulëta. Po binte përsëri muzgu për t’ia lënë me shpejtësi vendin natës në një makth të ri. Në një të panjohur të re ende të pazbuluar në kazermën tonë të njohur tashmë. Nata qe krejt e qetë në dukje dhe nuk pipëtinte as dhe një zhurmë e pakujdesshme. Qe çdo gjë në një sinkron të qetë e të nderë. Mbi qytet kish rënë një hënë e plotë qe e bënte dhe më të largët e metafizike mundësinë e dramës në brendinë e kazermës dhe aq e më të largët një humbëtirë të mundshme. Kisha varur kokën anash krevatit metalik në katin e sipërm të strukturës ushtarake që ai përmbante dhe përpiqesha të bëja një bashkim linear të kotë në thyerjen e peizazhit të siluetuar që më qarkonte dhe nuk arrija dot të përfshija në lëvizje të gjithë hapësirën nga jugu deri në lindje dhe më tej të treqind e gjashtëdhjetë gradëshit që të përfshinte pamja. Qe një lojë e zgjatur si për të mbushur kotësinë dhe për të kërkuar të rrekem deri në prag të gjumit që po binte si perde mëndafshi mbi qepallat e mia të rënduara. Atë mbrëmje pashë ëndrra të çuditshme. Të gjitha ëndrrat e shkurtra rendnin si një pamundësi për të kapur fundin e çdo fanitjeje të përcaktuar që nuk arrija ta gozhdoja në tru. Gjendesha në një fushë të gjelbër në një raport mbytës nga sundimi i një masivi jeshil të lartë. Nuk e kuptoja se çfarë ishte një mur i lartë apo pengesë te rrugica e Pepajve në Gjuhadol në apo një tjetër mur këtej poshtë lagjes së myslimanëve në Rus maxhar, apo po e njëjta fanepsje te fusha te Bajalitë. Qe një miksazh vendndodhjesh të përziera në kohë. E shihja në kundërdritë këtë pengesë të lartë dhe nuk gjeja portën për në shtëpi thërrita më zë të lartë dhe mu duk se po më dilnin nga grykët pjesë parazitësh që më pengonin zërin deri në shuarje dhe më kaploi një frikë e madhe dhe po ndjehesha nga çasti në çast i braktisur në një mbytje të paemërt abstrakte pa fillim e pa fund. Akti i pamundur për të g jetur në shkretëtirën e blertë fillin e arsyes pse gjendesha po aty. Ndjeva një kafshë të tmerrshme rrëshqanore që më shtrëngonte në fyt. U zgjova qull në djersë dhe me një të hedhur të zemrës që gati po më lëvizte vendit kraharorin. Zot thash vet me vete i çliruar nga ideja e mbytjes dhe hodha një sy zjarrit që mbretëronte qetë dhe kish një pamje disi të shuar si një bishë me një rrezik të ruajtur frikshëm. Kisha dremitur pak... Dihatja me shpejtësi dhe më hidhej trupi së larti në një ritëm që nuk po e frenoja dot menjëherë. U përpoqa të rrekem prapë me ndonjë ide të kotë për të hyrë në një fazë të re të gjumit.

CMYK

e shtunë-e diel, 15-16 shkurt 2014

SHPALLJE ANKANDI

REPUBLIKA E SHQIPËRISË KOMISIONI QENDROR I ZGJEDHJEVE

PER SHITJEN E SENDIT TE PALUAJTSHEM Permbaruesi gjyqesore genti Bushati nxjerr ne shitje me ankand sendin: “Are Truall” me siperfaqe 1680 m2 e rregjistruar ne rregjostrin hipotekore me nr 1435 date 19.10.2000, me volum 8 faqe 239, me nr pasurie 523/7 ne Z.K 1100 , Barbullush Shkoder Çmimi fillestare per shitjen ne ankand eshte ne vleren. 2,240,000 ( dymilion e dyqind e katerdhjete mije ) Lekë. Shitja e pasurisë do të bëhet (fillon) ditën e Hënë, datë 24.02.2014, ora 16.15, në Zyrën Përmbarimore te Përmbaruesit Gjyqësor Privat Genti Bushati me adrese : Rruga “Don Bosko”, perballe Gjykates se Rrethit Gjyqesore Shkoder . Personat e interesuar per te blere kete pasuri duhet te derdhin perpara fillimit te ankandit 10% te vleres si garanci ne llogari te permbaruesit gjyqesore .

SHPALLJE ANKANDI

www.mapo.al

Njoftim PËR REZULTAT KONKURRIMI Drejtoria e Burimeve Njerëzore në Komisionin Qendror të Zgjedhjeve njofton se, pas testimit të zhvilluar për vendin e lirë të punës, Drejtor i Burimeve Njerzore, eprori direkt nga tre kandidatët e paraqitur me rezultate më të larta, të shpallur nga Komiteti Ad-Hoc, zgjodhi fitues: 1. Zj.Anila Ruço për pozicionin e punës, Drejtore në Drejtorinë e Burimeve Njerëzore.

SHOQËRIA PËRMBARIMORE “AFA-2010” SH.P.K hap Ankandin për shitjen e pasurisë së paluajtshme: Pasuria Nr.1/118+1-19, e llojit “Apartament”, me sipërfaqe totale 97 m2, e regjistruar pranë Z.V.R.P.P. Tiranë ne Zonën Kadastrale nr.8380, vol 17, faqe 206, në pronësi të Harallamb Voko dhe Galina Voko. Çmimi fillestar në ankandin e parë është 96,000 EURO (nëntëdhjetë e gjashtë mijë) Euro. Kjo pasuri është vënë në hipotekë në favor të Raiffeisen Bankë sh.a. për shumë 100,000EURO (njëqind mijë). Ankandi zhvillohet në datë 20.02.2014 ora 15:30 në ambjentet e Shoqërisë Përmbarimore “AFA-2010” sh.p.k në adresën Rruga “Sulejman Delvina”, Nd.51, H.9, Ap.1, Tiranë. Për më shumë informacion mund të konsultoheni në numrin e telefonit Tel:044503458 E-mali shoqeriapermbarimoreafa2010@gmail.com

Blv. Dëshmorët e Kombit”, Pallati i Kongreseve, Tiranë, Shqipëri, T/F.+355-4-2281650 E. info@cec.org.al, www.cec.org.al

e diel EKSKLUZIVE

/ INTERVISTA

ME FILOZOFIN

FRANCEZ, LUC

FERRY: BOTA

ASNJËHERË NUK

KA QENË MË

MIRË

ÇMIMI 300 LEKË

JO VETËM POLITIKË SI ZAKONISHT

VITI VIII BOTIMIT NR. 16 (261),

30 lekë

FOTO ESSE Natë shqiptare në Oslo

MIRA MEKSI Kur fatin ta shkruajnë librat

30 lekë

BELL ALASTAIR CAMP RAMËS

DJES SË EDI

NJERIU I RILIN E PËRMUAJSHME

30 lekë

E përmuajshme

E përmuajshme Z, LUC FILOZOFIN FRANCE INTERVISTA ME EKSKLUZIVE /

ERË NUK KA QENË FERRY: BOTA ASNJËH

MË MIRË

e luftës në Kosovë, njohin nga koha Campbell vjen në Shqiptarët e në Kosovë. të Tony Blair-it. Press. Në një ushtarakisht i fushatave botim i UET të tij për të ndërhyrë me Tony Blair, Eshtë spin doctor-i e të tjera. vendimin e shefit atyre ditëve: Vitet e mia e strategjisë në politikë, kur mbronte me Ditarët e librin, rëndësinë Shqipëri pikërisht me Henri ÇILIN flet për bashkëbisedim

çdo ditë gazeta ‘MAPO’

PLUS çdo muaj revistat ‘MAPO’

dhe ‘MADAME MAPO’

VIII BOTIMIT NR. 16 (261), VITI

300 LEKË MARS 2013 ÇMIMI

JO VETËM POLITIKË SI ZAKONISHT

AFAJ BESNIK MUST Ngatërresat në z me kufirin france emrin Le Pen LIKU STEFAN ÇAPA Gjurmët e ujkut arët oriental te shqipt FOTO ESSE Natë shqiptare në Oslo MIRA MEKSI Kur fatin ta shkruajnë librat

PBELL ALASTAIR CAM

JES SË EDI RAMË

NJERIU I RILIND ME

Ankandi zhvillohet ditën e martë në datë 25.02.2014 ora 16.oo, me Çmim fillestar 1,926,400 (njemilionenenteqindenjezetegjashtemijeekaterqind) lekë, pranë selisë së Përmbaruesit Gjyqësor Kastriot Kurmaku, Rruga “28 Nëntori”, pall “F. Turku”, kati 2, pranë Gjykatës Elbasan. E-mail kastriotkurmaku@yahoo.com, Cel. 0682099479 / 0673115333

30 lekë

E PËRMUAJSH

ZYRA PERMBARIMORE KURMAKU, shpall për shitje në ankand pasurinë “Apartament”, me Nr. Pasurie 4/316-2, vol 2, faqe 103, me sip. 59 m2, ZK.3234, pasuri e ndodhur në Rrogozhinë ne pronesi te Skender Hamdi Sheshi.

MARS 2013

SHPALLJE ANKANDI

J BESNIK MUSTAFA në Ngatërresat me kufirin francez emrin Le Pen STEFAN ÇAPALIKU Gjurmët e ujkut oriental te shqiptarët

në Kosovë, nga koha e luftës në Shqiptarët e njohinnë Kosovë. Campbell vjen Tony Blair-it. një ushtarakisht i fushatave të UET Press. Në për të ndërhyrë Blair, botim i Eshtë spin doctor-i e shefit të tij e të tjera. e mia me Tony së në politikë, kur mbronte vendiminDitarët e atyre ditëve: Vitet me rëndësinë e strategji Shqipëri pikërisht me Henri ÇILIN flet për librin, bashkëbisedim

Agjencia e Abonimit të Shtypit (Arben Trenova): 04 223 52 05 • 068 20 47 825 Posta shqiptare: 04 237 5598 • 068 50 24 159 Agjencia e Abonimit Adrion: 04 224 0018 • 069 20 36 768 Agjencia e Abonimit, Durrës (Agim Memko): 0692372850

fenomen

Nga facebook-u me dashuri

Si të jashtmet

Ja VIP-at që kanë festuar dhe uruar Shën Valentinin nga rrjetet sociale, duke ndarë nga momentet personale deri tek urimet kolektive. faqe 20

Nga Iva Tiço faqe 20

personzh single & The City privatësi Fenomen Çdo të shtunë e të diel

www.mapo.al

Intervista Adelina Muça, bashkëshortja e Hervin Çulit, tregon rolin e saj në shfaqjen e parë të regjisorit pas marrjes së postit të drejtorit të Teatrit Kombëtar. Komedia “Loja e rastësisë dhe dashurisë”, vënë në skenë me ndihmën e UET, që kishte premierën dje dhe vijon të shfaqet gjatë fundjavës në Teatrin “Aleksandër Moisiu”, është bashkëpunimi i katërt i çiftit të teatrit, i cili ka zgjedhur ta mbajë larg medias jetën private, por Adelina i zbulon disa detaje për njohjen e tyre dhe marrëdhëniet gjatë punës, duke bërë dhe një hakmarrje të vogël për gjithë të bërtiturat që regjisori ia bën ‘me mik’ së shoqes gjatë provave

Adelina Muça dhe Hervin Çuli bashkë në teatër për “Lojën e dashurisë dhe rastësisë” Përtej privatësisë

Kaq shumë e do fëmijërinë sa ka ruajtur me ngulm prej saj atë çiltërsinë që e kanë të gjithë të vegjlit, bashkë me kujtimet e ëmbla të shtëpisë me oborr në Shkodër, ku luante me shoqet e saj, dremitjen e drekës, çapkënllëqet e moshës... Rosela rrëfen vitet e ëmbla në vendlindje

Rosela Gjylbegu E ëmbla Shkodër e fëmijërisë faqe 19

Faqe 17

E shtunë - e diel 15-16 shkurt 2014

www.mapo.al

personazh Roli i Silvias, e cila kërkon barazi mes meshkujve dhe femrave, është i veçantë për Adelinën, duke qenë se dhe ajo është një feministe e lindur. Kur regjisori, njëkohësisht bashkëshorti i saj, Hervin Çuli ia ka besuar këtë rol, me siguri e ka pasur parasysh këtë. Adelina Muça rrëfen periudhën e provave të “Lojës mes dashurisë dhe rastësisë” dhe të mirat e të këqijat e punës me bashkëshortin...

Adelina Muça

një feministe në krah të Hervin Çulit K

a diçka që më shumë sesa të privilegjon, kur marrëdhëniet profesionale miksohen me ato personale, të vë para përgjegjësive. Kështu ndodh dhe me Adelina Muçën, bashkëshorten e regjisorit Hervin Çuli, kur luan në pjesët e tij, siç është rasti i komedisë franceze të Pierre de Marivaux “Loja e dashurisë dhe rastësisë”, që u vu dje në Teatrin e Durrësit “Aleksandër Moisiu” dhe do vazhdojë të shfaqet edhe sot e nesër në orën 19:00. Nuk është bashkëpunimi i tyre i parë, më parë kanë punuar për shfaqjet “E zonja e bujtinës”, “Udhëtimi pa vizë i një alieni”dhe “Arlekini”, të tria pjesë me regji të Çulit. Ndërkohë përveç tyre, Adelina ka luajtur te “Shërbëtoret e Jan Genet” e Kiço Londos, ndërsa më parë, pas diplomimit për regji në Institutin e Arteve (siç quhet sot) më 2006-ën, ajo kish fituar një audicion në Teatrin Astragalo në Leçe të Italisë dhe të drejtën për të punuar në atë teatër për rreth 2 vjet në 5 shfaq je. Pas rolit në shfaqjen e Londos, iu propozua të punojë në Teatrin e Metropolit, i cili në atë kohë ende nuk ish hapur, në detyrën si Drejtoreshë Artistike, pozicion që e ka mbajtur për 4 vjet. Role të tjera kanë qenë: Anxhelika te “George Dande”, me regji të Franc Helmer, regjisor francez, “Trojanet” nga regjisori grek, Vangjelis Theodhoropulos, “Fqinjët” nga Alfred Trebicka, “Ëndrra e një nate vere” nga Driada Dervishi, “Tri gra, tri divorce, një shtëpi” nga Andia Xhunga etj. Gjatë kësaj periudhe ka punuar edhe si regjisore dhe asistent/regjisore. Me veprën “Dashuri në Ditën e Krimit”, një vepër shqiptare, shkruar nga Bashkim Hoxha, që ajo ka vënë në skenë si regjisore, ka marrë çmimin e parë për regjinë më të mirë në Festivalin e Teatrit në Maqedoni. Gjithashtu ka punuar edhe në opera, “një nga dashuritë” e saj. Në Teatrin e Operës dhe Baletit ka bashkëpunuar me regjisorin italian Nicola Zorzi, që punon në krah të regjisorit të njohur italian Zeforeli, duke vënë në skenë operën “Norma”, Lucia Di Lamermmur. “Madame Buterfly” ka qenë një tjetër eksperiencë në Teatrin e Operës në Spanjë dhe më pas është kontraktuar nga shoqëria teatrore italiane Riçiteli në Fermo, për të punuar bashkë me Nikola Zorzi-n operën “Nabuko”.Por sigurisht, teatri nuk ngelet asnjëherë pas në dashuritë e mëdha të Adelinës. Shfaq ja e fundit

madje, vënë në skenë me mbështetjen e Universitetit Europian të Tiranës, është një shfaq je për dashurinë, premiera e së cilës jo rastësisht u zgjodh 14 Shkurti. Një komedi për dashurinë në Ditën e të dashuruarve. Ka diçka përtej klishesë kjo pjesë, që e bën të veçantë? Vepra e Pierre de Marivaux ka në qendër një personazh femër shumë të emancipuar, pra në një lloj mënyre është një vepër feministe. Mua më pëlqen shumë kjo gjë, jo vetëm sepse jam vetë femër, por sepse edhe veprat teatrale përgjithësisht kanë heronj m e s h ku j. Fa l ë Z o t it , P i e r r e d e Marivaux, duke thyer tabutë e asaj kohe, ua dedikon këtë vepër të gjitha femrave që dashurojnë. Ama bëhet fjalë për një dashuri të përzgjedhur dhe jo të imponuar nga familja. Edhe në ditët tona shpeshherë gruaja serviret si një aksesor i mashkullit. Madje, në disa krahina shqiptare ende atë e thërrasin me emrin e bashkëshortit, duke i shtuar prapashtesën “ica”. Për të g jithë ata që nuk e kanë ndjekur premierën dje, çfarë trajton kjo komedi? Konkretisht, “Loja e dashurisë dhe rastësisë” bën fjalë për një familje aristokrate franceze, ku babai ka lidhur fjalën me një mikun e tij për t’i dhënë dorën e vajzës për të birin. Vajza e tij, heroina kryesore e veprës, i kërkon të atit që përpara se t’i bindet urdhrit të tij të ketë mundësinë ta studiojë e maskuar burrin e saj të ardhshëm, duke ndërruar vendin me shërbëtoren e saj. Të njëjtën gjë ka bërë nga ana tjetër edhe djaloshi dhëndër, që po ashtu ka kërkuar ta studiojë i maskuar gruan e tij të ardhshme duke ndërruar vendin me shërbëtorin. Vepra kalon në këtë situatë të mrekullueshme teatrale, ku keqkuptimet, ndjesitë dashurore të pakontrolluara lidhin këndshëm protagonistët e veprës. Edhe shërbëtorët tashmë në rolin e zotërinjve edhe zotërinjtë të maskuar si shërbëtorë unifikohen natyrshëm drejt një fundi të lumtur. Ju, çfarë roli keni?Si ndiheni nën këto petka? Roli im në këtë shfaqje është ai i Silvias, vajzës fisnike të z. Orgon, që gjatë gjithë shfaqjes është e maskuar si Lizeta, shërbëtorja e saj. Me thënë të vërtetën, ky rol është pak i veçantë për mua. Duke qenë një feministe e lindur

Unë duhet t’u tregoj të gjithëve që rolin që Hervini më beson, ma beson sepse e meritoj dhe jo sepse jam gruaja e tij.

nga natyra, më shijon fakti që do mishëroj një personazh i cili lufton për barazinë e gruas me burrin. Sa kohë keni që punoni për të? Roli ka katër muaj që më është dhënë, pra kam katër muaj që e punoj. Çfarë kujtoni nga vështirësitë dhe aventurat e fazës së provave, po ta ktheni kokën pas? Vështirësitë dhe aventurat e kësaj shfaqjeje kanë qenë të lidhura ngushtë me emërimin e Hervinit si Drejtor i Teatrit Kombëtar. Të gjithë si staf e kemi përjetuar po me të njëjtin ankth procesin e përzgjedhjes së drejtorit të ri të TK. Humori ka qenë i ndryshëm nga

Kemi biseduar me UET-in për një projekt francez që përfaqëson kulturën e madhe franceze dhe arritëm në këtë tekst shumë edukativ të Pierr de Marivaux.

dita në ditë, ashtu siç vinin lajmet dhe thashethemet e njerëzve. Në fund mund të them se ka qenë një periudhë e paharrueshme. Pse është zgjedhur pikërisht Teatri i Durrësit? Shfaqja jepet në Durrës, sepse Durrësi ka qenë qyteti ku ne kemi punuar këto vitet e fundit, falë mbështetjes së drejtorit të Teatrit “Aleksandër Moisiu”. Regjisor i kësaj pjese është Hervin Çuli, njëkohësisht bashkëshorti juaj. Si është të punosh me të? Të punosh me Hervinin është gjëja më e vështirë që më ka qëlluar ndonjëherë gjatë punëve të mia në teatër. Kjo sepse përgjegjësia ime kur marr një rol nën regjinë e tij është shumë më e madhe se e aktorëve të tjerë. Unë duhet t’u tregoj të gjithëve që rolin që Hervini më beson, ma beson sepse e meritoj dhe jo sepse jam gruaja e tij. Shtoi kësaj edhe faktin që ai vetëm mua më bërtet gjatë provave dhe askujt tjetër, ma vështirëson akoma dhe më tepër punën me të. Sa mirë ia bëra hahahaha..po bëj shaka. Nuk është hera e parë që punojmë bashkë, ne kemi punuar së bashku në 3-4 shfaqje të tjera. Duke qenë të dy profesionistë, i njohim shumë mirë rregullat e lojës, ndaj dhe bashkëpunimi na shkon shumë mirë. Me Hervin Çulin je njohur fillimisht në një bashkëpunim? Si ka qenë historia juaj? Kjo është një pjesë që më përket mua dhe Hervinit, mund t’ju them vetëm pak… jemi njohur në shfaqjen “E zonja e Bujtinës”, vënë nga Hervini, ku unë luaja si aktore. Them se dashuria lindi nga vlerësimi i punës e pasoi me ndjesi. Në të vërtetë ka qenë pothuajse e heshtur historia e dashurisë dhe martesa me ju e regjisorit të njohur. Është zgjedhja e ndonjërit prej jush ta mbani jetën private larg medias? Kemi dashur gjithmonë, si unë ashtu edhe Vini, që jeta private të mbetet brenda nesh. Si është ta kesh partnerin e jetës, partner dhe në profesion? I bën gjërat më të lehta, apo i vështirëson kjo gjë? E vështirë, por e bukur. Lehtëson dhe vështirëson. Ju jeni edhe prindër të një vajze të vogël, Nohas. Pas lindjes së vajzës ju është dashur ta përshtatni axhendën profesionale? Kush kujdeset për të g jatë projekteve tuaja? Prindërit tanë, kur ne jemi në punë.

E shtunë - e diel 15-16 shkurt 2014

www.mapo.al

pertej privatësisë Kaq shumë e do fëmijërinë sa ka ruajtur me ngulm prej saj atë çiltërsinë që e kanë të gjithë të vegjlit, bashkë me kujtimet e ëmbla të shtëpisë me oborr në Shkodër, ku luante me shoqet e saj, dremitjen e drekës, çapkënllëqet e moshës...I ka të ruajtura aq me nostalgji e detaje ato vite të largëta, sikur të ishte duke i parë në pasqyrë...

Rosela Gjylbegu

Në pasqyrën e fëmijërisë Cili është mëngjesi yt rutinë? Zgjohem pak me vështirësi e gjithmonë jam me nxitim, bëhem gati me shpejtësi e më pas në punë. Pasi pi kafen e mëngjesit, jam gati për të nisur ditën time aktive . Cili do të ishte mëngjesi yt ideal? Hmmmm....Do ishte të çohesha në kohë, të haja mëngjesin sepse duhet –bën mirë për nisjen e ditës. Duhen marrë të gjithë vitaminat dhe energjia e duhur për të përballuar ditën. Jashtë shtëpisë, cili është vendi i preferuar për kafen e mëngjesit? Zakonisht brenda ambienteve të punës. Më pas, gjatë fundjavës më pëlqen të dal me miket e mia të ngushta, të hamë mëngjesin bashkë e të konsumojmë bisedat tona. Kam disa vende te preferuara, tek “Coko”, “Artisti”. Kur hapet koha, më pëlqen të dal nga liqeni për ajër të pastër. Me kë do dëshiroje të ishe në këtë gjerbje kafeje mëngjesi? Po varet... Sigurisht me njerëz të dashur, nënën time, miket e mia ... njerëz që më falin dashuri e paqe për të pasur një ditë të mbarë. A të pëlqen puna që bën, profesioni që ke? Sigurisht jam me fat, e dua punën që bëj. A u devijon shpesh detyrimeve apo afateve ditore që ke? Përpiqem të jem maksimalisht korrekte. Këtë e kam nga im atë që e vogël, ai ma ka injektuar në karakter. Nganjëherë, nga ngarkesat e ditët shumë dinamike, ndodh t’i shtyj gjërat të cilat mund të presin. Cila është “gënjeshtra e bardhë” më e përdorur në kësi rastesh? Hahaha! “Jam shumë e ngarkuar” dhe nga ngarkesa më del nga mendja ndoshta dhe justifikohem me këtë, por zakonisht përpiqem të jem korrekte. A je dembele? Nëse po, kur të ka kushtuar më shumë ky dembelizëm? Asnjëherë nuk përtoj kurrë, as të punoj e as t’i ndihmoj të tjerët kur kanë nevojë për mua. Me aq sa kam mundësi,

jam shumë e përfshirë dhe e ndjeshme, ndaj s’ndodh të jem indiferente. Ndoshta është edhe e metë, sepse ndodh që edhe mund të zhgënjehem. Ku të zë dreka zakonisht? Unë kam një orar zyrtar, ndaj jam në zyrë gjatë drekës. Nëse kam ditë të gjata, porosis diçka afër. Nëse jo, preferoj të drekoj në shtëpi e të shijoj gatimet nga duart e ëmbla të nënës sime. Cilat janë restorantet më të preferuara për drekën tënde? Ndër të preferuarat e mia janë “City Lounge” ku ndjehem si në shtëpi, më pas restorant “Era”, të cilin e frekuentoj shpesh, “Serendipity” etj. Preferoj vendet e thjeshta, jo pompozitet. Fton apo të ftojnë më shpesh për dreka? Ftoj, por edhe më ftojnë. Varet gjithmonë nga koha e gjithsecilit. A je kursimtare? Po të pyesësh nënën time do të thoshte “aspak”. Unë them: “përpiqem”. Hahaha! A ke në rit gjumin apo pushimin e drekës? Dikur, kur jetoja në Shkodër, po. Edhe e shijoja shumë. Por tani prej vitesh nuk kam kohë as ta mendoj prej dinamikës së ditëve. Jam shumë aktive e jam gjithë kohës në lëvizje, ndaj kam pak kohë për të pushuar. Kur ke qenë e vogël, a ta kanë diktuar prindërit pushimin e detyruar të drekës? Bëje rrenga për t’i shpëtuar? Po, sigurisht si të gjithë fëmijëve atëherë, por unë bëja sikur flija e më pas dilja fshehurazi për të luajtur në oborr me shoqet. Kam shumë nostalgji për ato vite, ndërkohë që po i përgjigjem pyetjes suaj më vijnë ndërmend shumë kujtime... Çfarë ke ruajtur nga fëmijëria? Çiltërsinë... Cila është koha që mbart për ty kujtimet më të bukura? Fëmijëria. Kam kujtimet më të bukura. Kam kaluar një fëmijëri të mrekul-

Do doja të kisha një shtëpi të madhe, siç e kam pasur dikur në Shkodër, me oxhak, sepse unë e pëlqej shumë dhe të mblidheshim që të gjithë e të flisnim apo të shikonim ndonjë film, program TV.

lueshme dhe kam shumë nostalgji. S’e di pse njerëzit duan të rriten dhe s’e kuptojnë vlerën e atyre viteve . Po kujtimet e hidhura? Kujtimi më i hidhur është momenti kur kuptova se im atë ishte sëmurë dhe se po përkeqësohej dita-ditës. Ka qenë periudha më e vështirë e jetës sime. Ç’ndodh me sekretet e tua? I rrëfen diku, i shkruan diku, i mban vetëm për vete...? Ke mbajtur ditar? Po, si të gjithë edhe unë kam miqtë e mi më të ngushtë ku gjej mbështetje, ku kam besim të flas e të ndaj gjëra, ndodhi, momente e kujtime të rëndësishme. Çfarë ka në portofolin tënd? Lekë, jo shumë se tani janë kartat më praktike, kartën e identitetit, çelësin e zyrës, ndonjë USB që më duhet, kartëvizita të ndryshme... Në mëngjes e gjen gjithmonë menjëherë atë që kërkon në dollapin e rrobave? Përpiqem t’i lë gjërat gjysmë gati, se ndryshe pastaj do bëhesha shumë vonë për punë. Cila është ngjyra që mbizotëron në shtëpinë tënde? Ngjyrat e tokës: bezhë, kafe, ngjyrë tulle. Ekziston një aromë të cilën ti e preferon për produkte kozmetike, ushqime të paketuara, aromatizues ambienti apo makine? Unë preferoj parfumet e forta, ndërsa kozmetika, varet se me cilën nga firmat gjej rehati apo i pëlqen lëkurës sime. Këto ndryshojnë edhe me moshën e vitet. Pëlqej shumë aromën e brumërave, ndërsa aromatizuesit në shtëpinë time kanë gjithmonë shije lulesh. Çfarë CD ke në makinë? Nuk e di, nuk mbaj gjithmonë të njëjtën, si të jem me humorin. Preferoj shumë edhe radion. Çfarë muzike ke zile telefoni?

Momentalisht Rihanna- Diamonds. A ke miq të vjetër? Nëse po, a takoheni shpesh me ta? Kam shumë miq të mirë. Jam me fat dhe i takoj sa herë mundem. E kam ilaç kohën që kaloj me ta. I dua shumë e më qëndrojnë shumë afër. A je e hapur për miqësi të reja, apo duhet kohë e prova për t’u bërë mik i yti? Unë jam natyrë e hapur dhe sociale. Nuk kam pasur kurrë vështirësi të bëj miq, por miqtë e ngushtë në ditët e sotme janë të rrallë. Jam me fat dhe i kam shumë të mirë, janë miqësi të vjetra dhe njihemi prej vitesh. Përpiqem të jem e kujdesshme me miqësitë e reja sepse s’dua të zhgënjehem pastaj. Me vitet njeriu bëhet më selektiv dhe e ka më të vështirë të ketë besim. Në ç’orë mbyllesh zakonisht në shtëpi? Pra kur mbaron zakonisht dita jote? S’ka orar të përcaktuar asnjëherë, sepse varet nga planet e ditës. Ka ditë të ngarkuara kur arrij vonë, ka ditë që mbaroj herët dhe mezi pres të shkoj në të ëmblën shtëpi. Cila është mbrëmja e zakonshme në shtëpinë tënde? Një gotë verë me mamin dhe vëllain, duke parë ndonjë film të bukur ose duke biseduar. Po idealja, cila do të ishte? Do doja të kisha një shtëpi të madhe, siç e kam pasur dikur në Shkodër, me oxhak, sepse unë e pëlqej shumë dhe të mblidheshim që të gjithë e të flisnim apo të shikonim ndonjë film, program TV. Kur shkon për të fjetur? Vonë zakonisht. Cila është uniforma jote e gjumit? Pizhame J. Kush është njeriu i fundit që i thua “Natën e mirë dhe gjumë të ëmbël”? Hahaha.... S’jua them! J

E shtunë - e diel 15-16 shkurt E shtunë - e diel 13-14 prill2014 2013 www.mapo.al www.mapo.al

fenomen

single and the city

Ja VIP-at që kanë festuar dhe uruar Shën Valentinin nga rrjetet sociale, duke ndarë nga momentet personale deri tek urimet kolektive.

Nga facebook-u me dashuri Jonida Maliqi, kartolinë nga çunat e shtëpisë

Aurela Gaçe, Crazy për Shën Valentin Përveçse e ka mbushur profilin e saj zyrtar me këngë të ndjera dashurie ditën e djeshme, këngëtarja shkruan rreth surprizave që ka përgatitur në club-in e saj “Crazy Calvin” për fansat e saj. “Kemi një dhuratë shumë të veçantë sot për të gjithë dashurorët e dashuruar edhe për ata që kanë shpresa të dashurohen, edhe për ata që janë vetëm e do të mblidhen me shoqërinë. Se jo për gjë, po njeriu dashuron çdo ditë nëse e ka gjetur dashurinë e shpreson ta gjejë shpirtin e shpirtit nëse akoma s’janë takuar, sepse për çdonjërin nga ne ekziston gjysma tjetër”.

Berisha zgjedh trëndafilat blu

Ministri i Mirëqenies Sociale dhe Rinisë ka postuar dje në faqen zyrtare të facebook-ut të tij një fotografi me të fejuarën Ajola Xoxa, ku shkruan “All we need is love! Përqafime nga Ajola dhe unë!” – duke lënë një edhe një këshillë miqësore për djemtë. “Mos e harroni këtë ditë! Është shumë më e rëndësishme nga ç’ua pret mendja ju. Ua them nga përvoja. Nxito po s’i ke bërë dhuratë”, - e ka përfunduar komentin ministri Veliaj.

“Të dashur miq, Gëzuar Shën Valentinin, ditën e dashurisë së përjetshme që buron nga zemrat tona dhe krijon virtytet që e bëjnë njeriun, njeri! Sb”, - shkruan ishkryeministri Berisha në statusin e tij në facebook, duke uruar shqiptarët me një fotografi ku shfaqet një buqetë me trëndafila blu.

Alketa Vejsiu, një festë sa një familje “Lumturia më e madhe në jetë për këdo është prezenca e dashurisë!”shkruan prezantuesja duke uruar miqtë dhe ndjekësit e saj në facebook. -Ia uroj këtë çdo njeriu që ëndërron të jetë ‘2’ në kërkim të gjysmës tjetër, çdo çifti që planifikon të bëhet ‘3’ dhe çdo skuadre të vogël që mund të shndërrohet në një familje të lumtur dhe të madhe”.

Soni Malaj, zonja me të kuqe Më shumë sesa urimi i thjeshtë që këngëtarja u ka drejtuar të gjithë miqve të saj të facebook-ut në gjuhën angleze “Happy Valentine’s Day to everybody”, ka qenë fotoja e bashkëngjitur këtij urimi që fliste më shumë. Një fustan i kuq, ku Soni shfaqet shumë joshëse.

Kjo rubrikë është trillim. Çdo përkim me ngjarje dhe personazhe realë nuk është aspak i rastit

Si të jashtmet

Këngëtarja ka postuar një kartolinë të dedikuar asaj nga bashkëshorti dhe i biri për festën. Ajo shkruan: “Megjithëse nuk e kemi festuar asnjëherë këtë festë, surpriza këtë mëngjes ishte vërtet e veçantë J”.

Erjon Veliaj All Veliaj needs, is love

Iva Tiço

Ledina Çelo, dashuri me një këngë Këngëtarja ka zgjedhur të urojë në mënyrë origjinale duke treguar edhe lidhjen e saj sentimentale me këtë festë, aq sa i ka kushtuar edhe një këngë. Ledina ka postuar në faqen e saj të facebook-ut këngën “San Valentino”, atëherë kur festa e të dashuruarve nisi të bëhej modë edhe në Shqipëri.

a ndodh shpesh të shohim dikë në rrugë dhe direkt të themi: “është i jashtëm”. Se ç‘ka një gjë që i dallon. Dikur ishin si më të pastër dhe spikasnin që tej. Por tashmë edhe ne lahemi çdo ditë ( jo të g jithë, por g jithsesi nuk lahemi të g jithë vetëm të shtunave), por prapë s’dukemi si të jashtëm. Ose dikur ata visheshin me rroba të jashtme. Tani ashtu vishemi edhe ne, sepse rroba vendi edhe të duam s’ka më. Por hiç: dallojmë që tej që jemi mall vendi. Ndoshta mënyra sesi ecim. Sesi rrimë. Domethënë ajo gjendja e parehatit, e të shikuarit vërdallë sikur marrim miratimin e të tjerëve nëse dukemi bukur apo jo. Pastaj ajo krekosja kur e dimë që jemi bukur. Sidomos kur jemi mbi taka. Aaaaa po. Takat. Ato na dallojnë. Në dimër e në verë. Të larta, të hekurta. Me majë. Shpeshherë platformë përpara. Shumicën e rasteve me taka që u dalin hekurat dhe kërcasin: krrap, krrap krrap. Ose njëra këmbë kërcet dhe tjetra jo, sepse do dhe ca ditë sa goma të bjerë plotësisht. Ose dhe pak të shtrembëta nga ecja me këmbën nga brenda. Një palë taka të tilla nuk të bëjnë kurrsesi të dukesh si e jashtme. Sidomos nëse janë pjesa e poshtme e një palë çizmeve të bardha. Pastaj janë xhinset: të puthitura pas këmbës. Që duken sikur janë pikturuar mbi këmbë. Shpeshherë shoqërojnë këpucët e mësipërme. Kurse sipër vishen me bluza po të ngjitura pas trupit. Me dekolte të thellë. Ose kanotiere. Pastaj vijnë aksesorët. I kemi shumë merak këta të shkretë aksesorë. Të kombinuara deri në detaj: çantë, këpucë, varëse, shall, byzylyk, vathë dhe rreth në kokë, të gjitha të kuqe për shembull. E ç‘rëndësi ka nëse janë të kuqe të ndryshme!? Ajo që i kombinon ka merak t’i ketë të gjitha të së njëjtës ngjyrë. Dhe nuk del kurrë nga shtëpia pa e vendosur gjithë këtë arsenal rraqesh në trup. Uuuu po, edhe orën. Harruam orën e dorës, është gjithmonë në njërën dorë, kurse byzylyku në tjetrën. Shpeshherë të së njëjtës ngjyrë, e që kombinojnë për bukuri me ngjyrën e xhelit të thonjve… Që nga ana e vet, kombinon me të kuqin e buzëve. Dhe meqë jemi tek i kuqi i buzëve, edhe ky nuk na lë fare të dukemi si të jashtme. Jo se nuk është i jashtëm, por ja që në buzët e shqiptareve spikat, por në buzët e të jashtmeve nuk bie fare në sy… Po pse ndodh kjo? Ndoshta se ato nuk e vënë të kuq të errët ose kaf dhe me laps anash kur hipin në autobusin e unazës? (mos ia futa kot këtu, a ka jashtë shtetit autobus unaze?!). Ose ndoshta atyre nuk u bie në sy sepse nuk e vendosin pasi kanë vënë një gisht krempudër paradite, pastaj të kuq faqesh, laps të zi tek sytë, dritëhije, rimel apo dhe qerpikë falsë... Ndoshta për një të jashtme ky është tualeti që bëhet kur shkon në dasëm (në një dasëm që isha në Itali kaq nuk ishte lyer as nusja, por nejse, rrezik në atë krahinë nuk para merrnin vesh nga këto punë), por për ne kështu mund të shkosh edhe për ecje te liqeni. Sepse kur shkojmë në dasma apo në sebepe, në ndryshim nga të jashtmit, ne nuk mjaftohemi me kaq, ne transformohemi. Për shembull nëse gjithë jetën je bionde, kur bëhesh nuse flokët i lyen të kuqe karotë. Kurse nuse apo dasmore qofsh, nëse je brune bëhesh bionde. Po të jesh kaçurrelse, kur shkon nëpër sebepe flokët i drejton, pastaj i kap në majë të kokës me një model të tipit Helena e Trojës. Kurse nëse je flokëdrejtë, ca kaçurrela janë ‘must’. Sepse qëllimi është vetëm një: të ndryshosh. Të mos njihesh. Të jesh tjetër. Se ku është qejfi i gjithë kësaj, askush nuk e di. Rëndësi ka që shoqet e të njohurit të të vlerësojnë sa ke ndryshuar. Se në fund të fundit, as ato nuk janë të jashtme.

Roman

histori

21 vitet e Kishës Ortodokse Autoqefale të Shqipërisë

Promovohet libri “Ringritja e Kishës Ortodokse Autoqefale të Shqipërisë (1991-2012)”, të Kryepiskopit të Tiranës, Durrësit dhe të Gjithë Shqipërisë, Fortlumturisë së Tij, Prof. Dr. Anastasit

recensë personazh pyetsori shënime vitrina Çdo të shtunë / dielë

www.mapo.al

në brendësi

Personazh

Homofobitë e Ernest Hemingway-t Pandjeshmëritë, paragjykimet e vogla dhe dobësitë e karakterit të një prej shkrimtarëve më të mirë të Amerikës zbulohen në një letër, marrë nga një koleksion i ri i letrave të Hemingway, botuar nga shtypi i Universitetit të Cambridge-it

Pengu i heshtur i Perikli Jorgonit

Dashuria e fundit e Franc Kafkës 6 vjet më parë, përkthyesi Perikli Jorgoni ishte përfshirë aq shumë nga historia e dashurisë së fundit të Franc Kafkës, që mbeti mister për shumë kohë, sa vendosi ta sjellë në shqip. Por iku nga jeta krejt papritur një ditë dhjetori të vitit 2012, duke lënë pas një dorëshkrim. Libri botohet në shqip si një homazh në 1-vjetorin e vdekjes të përkthyesit dhe në 130- vjetorin e vdekjes së F. Kafkës

Recensa Për dashurinë, vetminë, shpengimin dhe tragjedinë Joseph O’Connor: Gjëja e parë që përpiqem të bëj me një roman është ta bëj atë të bukur. Në botë ka kaq shumë gjëra të shëmtuara dhe një pjesë e detyrës së të qenit shkrimtar është të përpiqesh sadopak t’i kundërvihesh këtij fakti.

Ata u njohën në një resort buzë detit Baltik. Ishte dashuri me shikim të parë. Ajo u tërhoq menjëherë nga zgjuarsia dhe ndjeshmëria e tij. Atë e tërhoqi gjallëria e 25-vjeçares hebreje nga Polonia që ishte larguar nga familja për t’u bashkuar me rrymat intelektuale të Gjermanisë së Vajmarit. Historia e Franc Kafkës njihet nga të gjithë, po jo e Dora Diamantit. Ajo, siç e tregohet në librin “Dashuria e fundit e Franc Kafkës/Misteri i Dora Diamantit”, ishte dashuria e tij e fundit. Autorja Kathi Diamant, drejtore e Projektit Kafka në Universitetin San Diego, ka ndjekur gjurmët e personazheve përmes letrave e dokumenteve private si dhe arkivave të reja. Në rrëfimin e saj ajo është mbështetur në burime origjinale dhe intervista, përfshi edhe materiale të pabotuara më parë nga arkivat e Kominternit dhe Gestapos si dhe në ditarin e zbuluar vonë të Dorës. Libri vjen në shqip si një homazh në 1 vjetorin e vdekjes të një prej personazheve më të dashur të letrave shqipe, përkthyesit Perikli

Përkthyesi, Perikli Jorgoni

Jorgoni dhe në 130 vjetorin e vdekjes së F. Kafkës. “Jorgoni ka nisur ta përktheje këtë libër që 6 vjet më parë. Ai ishte përfshirë aq shumë

Faqe 21

nga kjo histori dashurie, e fundit e Franc Kafkës dhe Dora Diamant, sa mund të të fliste gjatë në kafet që pinim me të. Ai ishte i bindur se kjo nuk ishte vetëm një histori dashurie, por një rrëfim, i cili na sjell në një dimension tjetër figurën e Kafkës, dhe shpjegonte stilin e tij. Të njohësh Dora Diamant është si një takim me Kafkën”,- janë këto disa kujtime që redaktorja e librit Alda Bardhyli, rrëfen nga takimet me përkthyesin Perikli Jorgoni, i cili, siç thotë redaktorja, iku papritur nga jeta, duke pasur në mendje këtë përkthim. Ai e la në dorëshkrim. Shtëpia botuese Bota Shqiptare zgjodhi një ditë të veçantë, si ditën e djeshme, për ta hedhur në treg për lexuesit. Sepse kjo histori e bukur dashurie ishte pengu i heshtur i përkthyesit Perikli Jorgoni. Ai iu rikthye shpesh përkthimit, duke e përsosur atë siç bënte me përkthimet e poezisë të Safos, Kafavis, Apoliner-it etj...Por para se të ikte na zbuloi Misterin e Dora Diamantit...

E shtunë-diel, 15-16 shkurt 2014

www.mapo.al

Letra dashurie

Misteri i Dora Diamantit Përveçse dashuria e fundit e shkrimtarit Dora Diamant është dhe gruaja që “guxoi” t’u vinte flakën dorëshkrimeve të ti, sepse siç shkruan autorja Kethi Diamant “Dora nuk e kishte dashuruar Francin si shkrimtar, po si njeri, si qenie njerëzore. Franci nuk kishte folur kurrë me të për veprat e tij të hershme dhe ajo nuk e kishte pyetur. Përse duhej ta pyeste?

“Dashuria e fundit e Franc Kafkës”, hedh dritë mbi gruan që i rrëmbeu zemrën Kafkës dhe i mbajti ndezur zjarrin e krijimtarisë letrare për shumë vite. Kjo ishte Dora Diamanti, shpirt i pavarur që u largua nga familja e saj polake me origjinë hebreje për të ndjekur ëndrrën sioniste, dhe i mbushi mendjen Kafkën të largohej nga prindërit e të shkonte të jetonte bashkë me të në Berlin vitin e fundit të jetës së tij. “Dashuria e fundit e Kafkës” nxjerr në dritë tipin e ‘bashkëshortes” që, njësoj si Vera Nabukov apo Nora Xhojs, është njëherësh edhe një grua e shkëlqyer dhe e veçantë. Për shkak të njohurive të mira të gjuhës dhe traditave hebreje, ajo i dukej Kafkës si një person që mund të ngjallte brenda tij atë fe të cilën familja e tij nuk e praktikonte më. Autorja përshkruan me hollësi vitin që jetuan dy të dashuruarit së bashku në Berlin, por më interesant është rrëfimi i Dorës dhe familjes së saj të madhe pas vdekjes së Kafkës në vitin 1924. Aty tregohen përpjekjet e një gruaje për ta mbajtur gjallë flakën e Kafkës, pavarësisht largimit, luftës e trysnive politike. Shumë të afërm të saj vdiqën gjatë Holokaustit. Thesari i saj i çmuar, ditarët e Kafkës, u morën nga Gestapoja dhe nuk u gjetën më kurrë. Për 15 vjet me radhë burri i saj, pasi kaloi mjaft vite në burgjet naziste dhe gulaget sovjetike, jetoi në Berlinin Lindor, pa e ditur që Dora dhe vajza e tyre i mbijetuan luftës. Historia vazhdon me pasazhe nga Moska, Londra, San Franciskoja dhe Tel Avivi, pikat e largëta ku u shpërnda familja pas stuhisë fashiste, komuniste dhe Holokaustit. Libri shoqërohet edhe me mjaft fotografi. Autorja Diamant e shkroi këtë libër pasi një profesor letërsie e pyeti nëse kishte lidhje me Dora Diamantin, të dashurën e fundit të Kafkës. Aktualisht drejtore e Projektit Kafka në Universitetin San Diego, Kathi nisi një kërkim këmbëngulës për të bërë së bashku pjesët e historisë së veçantë të Dorës dhe marrëdhënies së saj me shkrimtarin gjerman. Përveçse dashuria e fundit e shkrimtarit Dora Diamant është dhe gruaja që “guxoi” t’u vinte flakën dorëshkrimeve të ti, sepse siç shkruan autorja Kethi Diamant “Dora nuk e kishte dashuruar Francin si shkrimtar, po si njeri, si qenie njerëzore. Franci nuk kishte folur kurrë me të për veprat

Autorja përshkruan me hollësi vitin që jetuan dy të dashuruarit së bashku në Berlin, por më interesant është rrëfimi i Dorës dhe familjes së saj të madhe pas vdekjes së Kafkës në vitin 1924. Aty tregohen përpjekjet e një gruaje për ta mbajtur gjallë flakën e Kafkës, pavarësisht largimit, luftës e trysnive politike... e tij të hershme dhe ajo nuk e kishte pyetur. Përse duhej ta pyeste? Dora besonte se këto vepra nuk ishin përfunduar dhe më të shumtat ishin vetëm një eksperiment i dështuar”.

Djegia e dorëshkrimeve të Kafkës si akt dashurie

Dora e dogji veprën e Francit, kur ata jetonin në Zehlendorf. Ky veprim ishte një akt dashu-

rie, për të cilin ajo më vonë e qorton dhe e kritikon veten. “Unë isha mjaft e re atëherë, shpjegon Dora më vonë. Dhe të rinjtë jetojnë vetëm për të tashmen dhe ndoshta dhe për të ardhmen. Për Francin, vetë e gjitha kjo nuk ishte asgjë tjetër, veç vetëçlirim. Ai ishte pushtuar nga kjo ide dhe kjo ide i ishte ngulitur thellë në mendje. Ai dëshironte të digjte gjithçka që kishte shkruar, për ta çliruar shpirtin nga këta lugetër. Unë iu binda dëshirës së tij dhe, kur dergjej i shtrirë, i vura zjarrin para syve”. Kur Franci dergjej, duke vështruar nga shtrati, Dora ndezi shkrepësen dhe ia afroi fletëve që kishte hedhur në një legen, ato morën flakë. “Ato që do të shkruante, do t’i shkruante më vonë, pasi të fitonte lirinë”, - i tha Franci. Ata vështruan flakëzat e zjarrit që ngrohën për një çast ajrin. Franci e ndjeu veten të lehtësuar, vetëm atëherë kur nga ato fletë kishte mbetur vetëm hiri. Sipas biografit të Franc Kafkës, Ronald Hajman, Dora duhet të ketë djegur faqet e fundit që mungojnë të tregimit “Strofka”. Ai na thotë se Dora “nën udhëzimet e praninë e Francit, ka djegur mjaft nga dorëshkrimet, ndër to kishte dhe një dramë e një tregim për një proces gjyqësor në Odesa për një vrasje”. Por Dora nuk kishte djegur gjithçka. Ajo nuk kishte djegur mjaft nga blloqet e shënimeve që përmbanin ditarët e fundit, të cilat Franci i kishte shkruar gjatë shëtitjeve në Berlin. Këto ditarë ajo i hoqi mënjanë, por pa kuptuar vlerën e tyre të ardhshme letrare. Kjo nuk e shqetësonte atë aspak. Ajo që Dora vërente e çmonte, ishte si ndihej Franci, pasi ishte kryer djegia e dorëshkrimeve. “Në fund të fundit, - i tha Franci asaj , - ajo që kam shkruar është hiri i një përvoje”.

Pengu i Kafkës për Nobelin

Franc Kafka i përket listës së gjatë të shkrimtarëve të mëdhenj që nuk e kanë fituar Nobelin, por siç zbulohet nga kujtimet që sillen në librin e Kethi Diamant duket se shkrimtari ka patur një lloj keqardhjeje për këtë. “Mjekët e kishin urdhëruar Francin të mos fliste. Ai merrej vesh me të tjerët me anën e pantonimës e të gjesteve dhe të mesazheve të shkurtra të shkruara me nxitim. Afërsisht 100 nga këto

mendime të Francit i shpëtuan harrimit të kohës dhe u botuan më vonë me titullin “Copëza Bisedash”. Këto copëza bisedash dëshmojnë për ndjesinë e humorit, për dashurinë për natyrën dhe ndjeshmërinë ndaj të tjerëve, këto veti i ruajti gjer në çastin e fundit, me gjithë dhimbjen e agonisë e vuajtjet. “A është dëmtuar fyti im kaq shumë, sa të mos mundem të mos më shërbejë për asgjë?” - pyeti Franci. “E kam të vështirë të pështyj pa zor e të më qetësohen dhimbjet në mëngjes. Kur jam i trullosur, më shkrep në mendje mendimi se për cilësinë e lirshmërinë në të shkruar më takon në njëfarë mënyre Çmimi Nobel”.

Ata nuk u martuan kurrë

Askush nuk e di me siguri se kur Franc Kafka i propozoi Dorës, por ajo ishte dita më e gëzuar e atij fund prilli (të vitit 1924). Me nxitjen e miratimit të saj, Franci vendosi t’i shkruajë babait të saj në Bedzin, për të marrë pëlqimin e tij. Për Dorën, pëlqimi apo akti zyrtar i martesës nuk kishin ndonjë rëndësi të veçantë. Ajo ishte e çliruar nga këto konvencione, ajo nuk do të tërhiqej nëse nuk merrte pëlqimin e të atit të saj. Por, për Francin, i cili dëshironte që çdo gjë të bëhej me korrektesën më të madhe, kërkesa për të marrë pëlqimin e babait të saj ishte një formalitet, të cilit nuk mund t’i bënte bisht. Me letrën e tij të shkruar me mprehtësi e kujdes, Franci i pohonte dashurinë për Dorën dhe dëshirën për t’u martuar me të. Ai theksonte se “megjithëse nuk ishte një Hebre aq besimtar sa i ati i saj, ai ishte i penduar për këtë dhe dëshironte të jetë po kaq besimtar”. Ai shpresonte se do të pranohej në familjen e një njeriu kaq fetar si i ati i saj…Kur babai i Dorës mori letrën e Dr. Franc Kafkës, Hersheli e dinte si duhej vepruar. Ai dërgoi njërin prej djemve, Abrahamin ose Arjenin (të cilët ishin si i ati i tyre mjaft besimtarë) tek Geri. Vetëm Gerer Rebi mund të jepte një përgjigje për këtë kërkesë, që s’mund të merrej parasysh. Dhe kur i dashuri Mordehai Alter e lexoi letrën e Francit, ky rabin çudibërës tha vetëm një fjalë: “Jo!” (Dashuria e fundit e Franc Kafkës/ Misteri i Dora Diamantit”)

E shtunë-diel, 15-16 shkurt 2014 www.mapo.al

Personazh

Pandjeshmëritë, paragjykimet e vogla dhe dobësitë e karakterit të një prej shkrimtarëve më të mirë të Amerikës zbulohen në një letër, marrë nga një koleksion i ri i letrave të Hemingway, botuar nga shtypi i Universitetit të Cambridge-it

Homofobitë e Ernest Hemingway-t Nicholas Wapshott

Mund të ketë shumë pak gjëra të tilla në mendjen e një prej shkrimtarëve më të nderuar të Amerikës, Ernest Hemingway, si p.sh, një letër e pabotuar kurrë më parë, e shkruar ditën e Shën Valentinit të vitit 1925, për mikun e tij më të mirë, William B. “Bill” Smith. Smith dhe Hemingway ishin miq prej kohësh. Roli i Smith-it u rrit në jetën e Hemingway-t në mes të viteve 1920. Ai është subjekti i historisë së tij autobiografike të shkurtër “Big Dy-Hearted River” dhe shoqëruesi i dhëndrit në dasmën e Hemingway-t me gruan e tij të parë, Hadley Richardson. Të dy miqtë merrnin pjesë në gara pijesh…“por seancat e pijes së Smith-it me Hemingway-n maskonin konfuzionin e tij seksual. Ai i hapi zemrën Hemingway-t, duke i rrëfyer se ishte ende i virgjër. Shkrimtari u përgjigj në një mënyrë tipike agresive duke e ngacmuar, gjë i shkaktoi Smith-it edhe më shumë ankth. E këshilloi të bënte dashuri me pronaren në qoftë se ajo ishte e gatshme dhe me vajzat e kolegjit amerikan të Parisit për të fituar mjaftueshëm përvoja heteroseksuale. Hemingway i tha Smith-it të shihte ndeshje me bulldogë për të kuptuar maskilizmin dhe dhimbjen, duke marrë si shembull se një ndeshje me dema e ndihmoi gruan e tij Hadley të duronte lindjen e fëmijës, veçanërisht e dhimbshme dhe e mundimshme. Në letrën e zbuluar së fundmi zbulojmë një tjetër anë të shkrimtarit të madh. Në paragrafin e parë, Hemingway i shkruan mikut për dështimin e strategjisë për ta bërë sekretar të Dr.William Dawson Johnston, “një burrë i mirë” dhe drejtor i Bibliotekës Amerikane në Paris. Pjesa tjetër e letrës merret me testosteronin e Hemingway-t; pirjen e uiskit dhe lojën me poker me shuma të mëdha. Por ajo që bie në sy në këtë letër është gjuha e ashpër e Hemingway-t kundër homoseksualëve, një epokë padyshim e ndryshme në drejtim të të drejtave të homoseksualëve dhe perceptimeve që kemi sot për këtë komunitet. Pandjeshmëritë, paragjykimet e vogla dhe dobësitë e karakterit të një prej shkrimtarëve më të mirë të Amerikës zbulohen në këtë letër, marrë nga një koleksion i ri i letrave të Hemingway-t, botuar nga shtypi i Universitetit të Cambridge-it.

Çfarë vijon, është letra origjinale e Hemingway-t, mbushur me gabimet e tij drejtshkrimore, disa edhe të qëllimshme, disa jo, terma private, zhargoni dhe disa akrobaci gramatikore.

Për William B. Smith, Jr, 14 shkurt (1925) Smith Pra, ti nuk e ke marrë vendimin nga Dr. Johnston. Ne ishim në kasolle dhe morëm vesh që kur sekretarja dëgjoi se ju ishit propozuar, ajo vendosi se nuk kishte pse ta linte punën dhe tërhoqi dorëheqjen. Unë jam duke mbajtur kontakte dhe do të përpiqem të gjej diçka tjetër nëse Doktori e detyron të heqi dorë. Është një zhgënjim shumë i madh për mua. Por sigurisht akoma nuk e di se si do të dukej ty. Ne kemi qenë një javë në kasolle. Një grua zbriti nga Parisi me 3 shishe uiski-Doc Maccullums Perfeksion. Më i miri i bërë tani, ose i bërë 15 vjet më parë. Produktet e Doc Black Label Johnny Walker dhe Antikuari i Vjetër janë të vetmet uiski autentike. Të gjitha të tjerat janë shumë të reja. Nuk jep dhimbje koke për ato më sipër. Një mashkull ka bërë ski, me një këmishë për një javë. Errësirë, si një tym rezultoi. Dielli është aq i nxehtë mbi 1500 metra saqë një mashkull nuk ka nevojë të veshi ndonjë gjë. Nuk është e ftohtë për rreth 10 ditë gjithsej gjatë dimrit në Alpe. 10 grade celsius nën zero nuk është një temperaturë e ulët. Një mashkull rri më ngrohtë në kasolle se në luginë. Ka një furrë të madhe me tulla, të mbuluara me porcelan, që shtrihet në mes të 3 dhomave dhe një zjarr që bubulon dhe pastaj nxehtësia rrezaton si dreq dhe shkon nëpër të gjitha dhomat. Një zjarr me madhësinë e një zjarri të mirë kampi e ngroh kasollen për 30 orë. Por në qoftë se dikush do të hapte derën e gjithë kjo do të ikte. Në një dorë pokeri treshe në të cilën mori pjesë edhe pronari i bujtinës, i fitova Herr-it 430.000 krona, meqë qiraja e javës ishte 220.000, kjo më ndihmoi. I dhashë atij një shans për të luajtur sërish dhe për të barazuar. Pjesa më e madhe u fitua kur ai e hapi lojën për 20.000 dhe mbajti një dorë të butë. Tërhoqa 4 letra maç me letër të madhe Derrin dhe kapa edhe Asin. Ai vuri bast 50.000 dhe unë e ngrita shumën në nivel të barabartë. Ai e theu përsëri dhe unë e barazova, harrova nëse e ngriti përsëri ose e kaloi atë fazë. Gjithsesi ai më në fund e pranoi bastin dhe unë hodha maçin dhe ai kishte spathite–Asin, Mbretin, Mbretëreshën! Mesa duket në Gjermani renditja e simboleve është spathi, kupë, kërro dhe maç por ne kishim

diskutuar që më përpara se do të luanim me renditjen Amerikane. Lent e kujtoi këtë gjë dhe nuk kërkoi që dora e tij të quhej dorë fituese, por ishte entuziazmuar më shumë se duhet për flashin me kerr, e respektonte atë lloj dore prej shumë kohësh. Mora rreth 350.000 korona vetëm në atë dorë. Ishin pesë groshë, por prapë mbeten para dhe më mjaftonin për të paguar qeranë. I mora dhe 150.000 nga Jo Bennett në të njëjtën lojë… Dukesh i patundur nga emocionet dhe racional. Rri larg skive, rri larg karriges së berberit. Në këto zanate një mashkull konkurron kundër homoseksualeve në formën e tij më të keqe edhe më të ligë. Dhe kur një mashkull del kundër homoseksualeve në tokat e veta ai humbet. Asnjë homoseksual nuk ka qenë ndonjëherë në mjerim dhe as i uritur. Shumë djem për së mbari i kanë bërë të dyja. Për fat të keq një burrë shkon kundër tyre edhe në praktikën e Letërsisë. Për shembull, është një djalë i quajtur Glenway Westcott i cili ishte duke shkuar në Universitetin e Çikagos dhe ishte fejuar me një vajzë. Vjen një i pasur dhe Glenway bie në dashuri. Vajza është harruar. Ajo nuk kishte brumë. Djalë i pasur kishte. Glenway shkon në Evropë, kthehet, djali e financon atë. Glenway e prish rrugën e tij në Dial dhe tani ka faqe të plota eulogjie për të në New York Times. Dhe ai s’është tjetër vetëm se një kusar. Ai kopjon nga unë, nga Anderson, nga

të gjithë. Gaë është një mashkull i shpifur. Ka një duartrokitës të paguar homoseksual. Ata janë të organizuar si masonët - vetëm jo të organizuar me të vërtetë, por të gjithë i njohin të gjithë. Është shumë qesharake. Unë i kam luftuar si dreqi. Dhe kështu që unë kam gjetur një tufë me djem që urrejnë guximin tim. Meg jithatë, armiqtë janë një reklamë e mirë për aq kohë sa ke miq të sigurt… Nuk ka asnjë ndjesi argëtuese. Nuk ka ndonjë neveri. Kur keni parë shumë vdekje në rrjetin e ndeshjeve duket kaq e parëndësishme dhe një kalë i vdekur nuk është më shumë se një sardele e vdekur. Ndoshta ky është sadizëm. Nëse është kështu unë jam sadist. A nuk duhet të pyesim veten nëse ne të gjithë jemi ca. Dëshmo se si ne do të ngisnim një djalë si Hoopkins (Charles Hopkins). Ngacmim dhe hipje është e gjitha se. Por demat janë vetëm si gjarprinj, Gaw, ata nuk janë njerëzore dhe nuk janë as kafshë. Ata kanë marrë diçka të çuditshme. Ata nuk janë si demat tanë. Ata kanë shpejtësinë e një kali vrapimi, ata kurrë nuk lëvizin përveç në arrati, dhe ata kurrë nuk dorëzohen. Kurrë. Ata nuk bëjnë asgjë për të të lënduar para se të luftojnë. Ata vetëm i lënë të lirë në ring. Unë i kam parë tek dilnin me 90-kilometra në orë, në ndjekje të një pikadori mbi kalin e tij rreth ringut (unazës) dhe ta vrisnin atë. Shikojnë. Ashtu si kohët parahistorike. Ata i mbajnë ato në një dhome të errët për 3-4 orë para luftës vetëm për të pushuar. Ashtu si një djalë merr një sy g jumë. Ata arrijnë pikën më të lartë në jetën e tyre, kur shkojnë në ring. Marrim pak si kënaqësia që një dem merr kurr kur godet një kalë. Dhe kali vdes dhe kjo është një gjë e mallkuar. Forma nuk bën ndonjë ndryshim në vdekje. Nëse do të kishte shtëpi për kuaj të plakur që të jetonin me të ardhurat e tyre do të ishte ndryshe. Ky nuk është një spektakël moral dhe nëse një mashkull e shikon atë nga pikëpamja morale nuk ka ndonjë justifikim. Por një mashkull e merr atë si vjen. Gaw, po ç’shfaqje e mrekullueshme është. (newsweek.com)

E shtunë-diel, 15-16 shkurt 2014

Joseph O’Connor: Gjëja e parë që përpiqem të bëj me një roman është ta bëj atë të bukur. Në botë ka kaq shumë gjëra të shëmtuara dhe një pjesë e detyrës së të qenit shkrimtar është të përpiqesh sadopak t’i kundërvihesh këtij fakti.

Për dashurinë, vetminë, shpengimin dhe tragjedinë Rogreta Shani Joseph O’Connor është shkrimtar irlandez, fitues i disa çmimeve prestigjioze kombëtare dhe ndërkombëtare letrare. Vitet më të bukura të fëmijërisë dhe adoleshencës i kaloi i rrethuar mes librash, për të cilët prindërit i ushqenin një dashuri të veçantë. Përfundoi studimet e larta në University College, Dublin, dhe më pas masterin në letërsinë anglo-irlandeze. Punoi për ca kohë në Universitetin e Oksfordit dhe njëkohësisht kreu një master të dytë si skenarist filmi dhe televizioni, për t’iu përkushtuar më pas karrierës së gjatë e të suksesshme si autor i dhjetëra veprave, ndër të cilat edhe gjashtë romane. Më 1989 O’Connor u vlerësua me çmimin “Autori i Ri Irlandez i Vitit”, çmim ky që do të pasohej nga një sërë çmimesh prestigjioze letrare, dhe së fundi, më 2012, Irish PEN Award, për kontributin e tij në letërsinë irlandeze. Romanet e tij kanë kryesuar listat e romaneve bestseller, jo vetëm në Irlandë por edhe më gjerë, dhe janë vlerësuar vazhdimisht me çmime: Cowboys and Indians (1991) ka fituar çmimin Whitebread, ndërsa romani i tij Star of the Sea (Ylli i detit, Dituria, 2006, i botuar në 38 gjuhë) është cilësuar si një nga librat më të mirë, më 2003, dhe ka fituar dhjetëra çmime prestigjioze letrare, si France’s Prix Millepages, Italy’s Premio Acerbi, the Irish Post Award for Fiction, the Neilsen Bookscan Golden Book Award, American Library Association Award, Sunday Tribune Hall of Fame Award, si dhe çmimin “Litteraire Zepter” për romanin europian të vitit. Jo më pak sukses pati edhe libri tjetër i këtij mjeshtri të narracionit, Gruaja e Gjeneralit, (Dituria, 2008). Një roman epope rreth luftës, dashurisë dhe humbjes, me një stil të jashtëzakonshëm dhe, që shënon një nga kapitujt më dramatikë e më të begatë të historisë amerikane dhe që arriti të godasë fuqishëm në zemrat e lexuesve, edhe të atyre shqiptarë. Joseph O’Connor, i cilësuar si Autori Irlandez i Dekadës, vjen rishtazi në shqip me romanin Tregtari, i cili afirmon edhe një herë suksesin e jashtëzakonshëm të këtij shkrimtari. Një roman i fuqishëm, me një stil të shkujdesur e të zhdërvjellët, ku e tashmja ecën aq mrekullisht përkrah të shkuarës, teksa O’Conner heton me mjeshtëri rrënojat e humbjes dhe tragjedisë, duke ndërthurur faktet mizore me humorin e errët që shfaqet në prag të dhembjes. Që nga titulli enigmatik e deri në fundin befasues, Tregtari, shpalos historinë prekëse të Billi Suinit, një tregtar mesoburrë, me një martesë të dështuar, karrierë të luhatur e shtëpi të rrënuar, të cilin e ndjek pas e shkuara - jo si një fantazmë, por si një armë - dhe ai kërkon dikë ku

mund ta zbrazë. Një këndvështrim i mprehtë i krimit dhe ndëshkimit nga një baba i pikëlluar, që shpalos dalëngadalë për lexuesin historinë e jetës së tij. Është vera më e nxehtë që është parë ndonjëherë në Dublin, por Billi Suini nuk do t’ia dijë për të, në mendje i vlojnë një mijë e një mendime. Pas një tentative për grabitje, vajza e tij e vogël sulmohet dhunshëm nga një grup djemsh dhe bie në koma. I dërrmuar nga pasojat e asaj nate të tmerrshme, i lodhur nga burokracitë e i zhgënjyer nga sistemi, Billi më në fund vendos ta marrë ligjin në duart e veta për të vënë drejtësi, duke gjetur kështu një pikë ku mund të shkarkojë energjitë e tij të ndrydhura. Por kur planet e tij përmbysen, rezultatet janë të tmerrshme, shpesh qesharake, dhe në fund, të paharrueshme. Edhe pse zemërimi i Suinit ndaj agresorëve të së bijës dhe loja psikologjike e maces me miun, mes protagonistit të romanit dhe Kuinit - agresorit lider, i cili arrin t’u shpëtojë duarve të drejtësisë - e bëjnë këtë roman mjaft tërheqës, portretizimi jetësor i një martese që po shkatërrohet përbën skenat më mbresëlënëse të këtij romani. Një mënyrë reale dhe e besueshme ajo se si O’Connor përshkruan një marrëdhënie që po fundoset nën presionin e parave dhe alkoolit. I shkruar në formën e një ditari, me dialogë herë të ashpër e të zymtë, herë të brishtë e gazmorë, me karaktere që qëndrojnë larg ste-

reotipave, Tregtari shënjon mendjen dhe zemrën e çdo lexuesi. Një ditar që i adresohet vajzës që gjendet në koma, por që mbart në vetvete shumë mistere e që shërben në njëfarë mënyre si justifikim i veprimeve të së kaluarës dhe si një mënyrë për të eksploruar se si krejt jeta e Billit u përmbys krejt papritur. Në çdo faqe të këtij romani shpaloset një reflektim i mprehtë e i pakursyer i Irlandës moderne. Dublini që trajton O’Connor në veprën e tij është një vend tejet anarkik: lidhjet e gjakut janë shumë herë më të forta se ligji, dhe të dhunshmit janë ata që bëjnë ligjin. Teksa vihet në kërkim të Kuinit, protagonisti ynë përballet me një botë të ashpër e të dhunshme dhe përpjekjet e tij këmbëngulëse për t’i shkuar deri në fund kësaj çështjeje çojnë drejt një fundi tragjik. O’Connor, ky rrëfimtar i shkëlqyer, arrin me mjeshtëri ta shndërrojë një subjekt fare të zakonshëm, në një mjaft interesant e mbresëlënës. Një nga befasitë e këtij romani kaq prekës, është se autori nëpërmjet forcës së të shkruarit arrin të na bëjë përkrahës të dëshirës së zjarrtë të Billit për hakmarrje, të urrejtjes së tij të pakufi. Zemërim dhe falje parë nga një nivel krejt intim - se si falja, krejt papritur, lëshon rrënjët në tokën e zemërimit. I shkruar me një stil gati xhojsian, plot ngjarje e të papritura, Tregtari është një roman për dashurinë, vetminë, alkoolizmin, shpengimin dhe, natyrisht, tragjedinë - një roman që do t’ju befasojë. Herë si një triller psikologjik, herë si roman i ndjenjave njerëzore, Tregtari konfirmon sërish talentin e O’Conner-it si një prej shkrimtarëve më të mëdhenj irlandezë. “Gjëja e parë që përpiqem të bëj me një roman është ta bëj atë të bukur. Në botë ka kaq shumë gjera të shëmtuara dhe një pjesë e detyrës së të qenit shkrimtar është të përpiqesh sadopak t’i kundërvihesh këtij fakti. Nëse arrin ta bësh këtë, atëherë libri do të mirëpritet nga lexuesi dhe do të mbetet në mendjet e tyre. Nuk mendoj se romani duhet detyrimisht të përçojë një temë apo ide politike, unë shkruaj që romanet e mia të lexohen dhe të përjetohen si të tilla. Prandaj edhe zgjedhim të lexojmë letërsi. Nuk duam që një roman të na thotë se çfarë duhet të mendojmë, duam thjesht të na prekë e të na befasojë. Pavarësisht nëse ngjarjet e një romani vendosen në ditët tona, apo para 200 vjetësh, ne dëshirojmë që ky roman të na thotë diçka për jetët tona sot. Ky është edhe testi që duhet të kalojë çdo roman”- thotë autori, dhe me bindje mund të themi se Tregtari e kalon më së miri këtë test, duke na befasuar. *Përkthyese e librit “Tregtari”, me autor Joseph O’Connor/ Shtëpia Botuese Dituria

www.mapo.al

libra të rinj

Edmond Tupja Mos harro të më puthësh Historia sa komike po aq edhe dramatike e përpjekjeve të një bashkëshorti jo të zakonshëm për të ringjallur pasionin e parë në zemrën e gruas së tij. Për të gjithë ata që duan të harrojnë përditshmërinë e lodhshme të jetës së tyre, vjen libri “Mos harro më puthësh”, shqipëruar nga Edmond Tupja. “...çiftet vdesin nga heshtja.” Këtë mendon personazhi kryesor i “Mos harro të më puthësh”, Gaspar Egërshani ose, siç e kanë mbiquajtur, Zebra. Zebra është noter, i martuar prej pesëmbëdhjetë vitesh me Kamilën dhe baba i dy fëmijëve. Ai duhet të kishte jetën e përkryer, por diçka i mungon. Rutina bashkëshortore ka zëvendësuar tashmë prej kohësh zjarrin e dashurisë së viteve të para dhe atij kjo i duket e papranueshme. Zebra vendos t’ia rifitojë zemrën Kamilës së tij... por si? “Mos harro të më puthësh” (“Le Zébre”) u botua për herë të parë në 1988 dhe po atë vit fitoi çmimin letrar “Femina”. Qe një nga romanet më të suksesshme të asaj periudhe dhe në vitin 1992 u ekranizua nga Jean Poiret. Të gjithë mjaftohen duke ia fituar zemrën një femre që papritmas shfaqet në jetën e tyre. Po t’ia rifitosh zemrën gruas sate pas pesëmbëdhjetë vjetësh martese? Asnjë donzhuan imagjinar nuk do t’i futej kësaj ndërmarrjeje të rrezikshme. Dhe pikërisht kjo e mundonte Zebrën, sepse, jo më kot Shekspiri, Stendali dhe autorët më të mëdhenj nuk kanë guxuar ta trajtojnë temën e rilindjes së dashurisë: një gjë e tillë duhet të jetë e pamundur. Alexandre Jardin (1965) është një shkrimtar dhe kineast francez i cili ka botuar mbi njëzet romane (“Fanfan”, “Chaque femme est un roman”, “Des gens trés bien”), duke filluar që nga viti 1986. Veprat e tij janë përkthyer në dhjetëra gjuhë të botës dhe kanë tërhequr entuziazmin e lexuesve.

21 vitet e Kishës Ortodokse Autoqefale të Shqipërisë Libri “Ringritja e Kishës Ortodokse Autoqefale të Shqipërisë (1991-2012), i Hirësisë së Tij Prof. Dr. Anastas Jannullatos, Kryepiskopi i Tiranës, Durrësit dhe i gjithë Shqipërisë fillimisht na ndriçon faktin se ringritja e Kishës Ortodokse është në thelb një akt madhor paqeje, e cila vjen pas vitesh të egra mungese dhe zhbërjeje institucionale të Kishës Ortodokse si dhe pas vitesh përgjimesh dhe persekutimesh të besimtarëve të saj gjatë sundimit otoman dhe diktaturës komuniste. Libri i Hirësisë së Tij na rikujton, se ringritja e Kishës Ortodokse është bërë përmes një procesi kompleks i cili përfshin si ringritjen materiale por edhe atë shpirtërore të saj, pra që rindërton nga themelet Kishat dhe vendet e kultit dhe paralelisht me to ringre dhe mbjell tek shpirtrat e njerëzve, besimin e pastër ndaj Zotit, deri dje të munguar për ta. Referuar kuptimit të fjalës ringre (pra që e çon nga poshtë lart duke e bërë më të lartë seç ishte një punë, objekt ose nismë etj), në të gjitha rastet ringritja përfshiu kishat me statusin “monument kulture” ose të reja syresh, ringritjen e këndimit muzikor bizantin dhe të formacioneve muzikore, botimet, shkollat, kopshtet si dhe ribërjen e vetë klerit ortodoks etj. Ky proces duket qartazi se ka qenë i vështirë, deri në kufijtë e të pamundurës, shpesh i mbushur me plot paragjykime e pengesa. Sot, kur kjo punë madhështore ka ndodhur, pasi “nuk mund të fshihet qyteti i ngritur mbi një mal”, duhet që përsëri të falenderoj ata që e bënë këtë dhe njëkohësisht t’ju them se Jezusi kishte të drejtë kur thoshte: Lum kur t’ju shajnë e t’ju përndjekin dhe me gënjeshtra të thonë të gjitha të këqijat kundër Jush, për shkak se kini besuar në Mua! Vasil S. Tole

esse

POLITICAL MIND

Melankoli, fytyrë e bukur...

Klasa politike, si funksionon ajo dhe kritika ndaj saj

Rudolf Marku

Ylli Pango

Melancholia është një pikturë (gravurë) e mjeshtrit të

njohur Albrecht Dürer (1514), njëra ndër veprat e rralla të artit që është pranuar e denjë që të mund...

Variacione të mënyrës së të menduarit të politikanit. Të

menduarit e të vepruarit në nivele të ndryshme të qeverisjes e të politikës, përveç të përbashkëtës, ka...

Pikëpamje profil Economicus Ideologji esse Çdo të shtunë / dielë

Mapo Lunch / Mira Kazhani

Mark Frroku Një kauboj në Parlament

www.mapo.al

Disa premisa e mundësi për reformën në arsimin e lartë Financimi i Universiteteve dhe i arsimit të lartë është kthyer tashmë në një problem dhe debat mbarëbotëror: si duhet t’i financojmë arsimi i lartë objektivat dhe sfidat e tij në raport me mundësitë e kufizuara që të ofron konceptimi i tij tradicional vetëm si shërbim shtetëror?...

Universitetet, përtej misionit të tyre tradicional të prodhimit të dijeve dhe transmetimit të njohurive, po kthehen çdo ditë e më tepër në «aktorë influentë të ekonomisë dhe evolucioneve sociale». Shekulli XXI po i përball ato me një sërë sfidash të rëndësishme të tilla si: a) përballimi i presionit të masivizimit; b) plotësimi i financimeve dhe parave të domosdoshme për zhvillim; c) garantimi i cilësisë dhe standardeve; d) roli i ri i universiteteve në shoqëritë kapitaliste. Edhe diskutimet dhe debatet për një reformë thelbësore në arsimin e lartë shqiptar janë tashmë në fokus të gjithë shoqërisë shqiptare, politikës dhe ekspertëve akademikë. Çdo kontribut në këtë reformim të diktuar nga gjendja aktuale e universiteteve tona, por mbi të gjitha, të diktuar dhe nga shembujt më eficent të formave të organizimit, menaxhimit e financimit në shumë vende të zhvilluara e universitete prestigjioze të

Faqe 25

botës, do të ishte me interes maksimal për ne. Bëhet fjalë për një reformë që mbi të gjitha e përpara gjithçkaje duhet të na garantojë një standard tjetër shumë më cilësor të diplomave tona, një standard që afron dijen me tregun dhe i jep fund diplomave masive pa vlerë, e shpesh tërësisht të pavërteta, një standard që garanton meritën, që siguron konkurrencën e lirë e të drejtë brenda sistemit arsimor, dhe së fundi, që na jep një mënyrë financimi që garanton plotësimin e nevojave të universiteteve si dhe autonominë financiare e administrative të tyre. Sipas Nicholas Barr, të London School of Economics, “imperativi moral i të drejtës së të gjithëve për arsim nuk duhet kushtëzuar nga instrumenti, që është çmimi i universitetit, por nga rezultati, që është cilësia e studentëve......me një sistem universitar në ekspansion të madh dhe me kufizime buxhetore po kaq të mëdha, cilësia e universiteteve...

E shtunë-diel, 15-16 shkurt 2014

www.mapo.al

magazine

Disa premisa e mundësi për reformën në arsimin e lartë

Adrian Civici Universitetet, përtej misionit të tyre tradicional të prodhimit të dijeve dhe transmetimit të njohurive, po kthehen çdo ditë e më tepër në «aktorë influentë të ekonomisë dhe evolucioneve sociale». Shekulli XXI po i përball ato me një sërë sfidash të rëndësishme të tilla si: a) përballimi i presionit të masivizimit; b) plotësimi i financimeve dhe parave të domosdoshme për zhvillim; c) garantimi i cilësisë dhe standardeve; d) roli i ri i universiteteve në shoqëritë kapitaliste. Edhe diskutimet dhe debatet për një reformë thelbësore në arsimin e lartë shqiptar janë tashmë në fokus të gjithë shoqërisë shqiptare, politikës dhe ekspertëve akademikë. Çdo kontribut në këtë reformim të diktuar nga gjendja aktuale e universiteteve tona, por mbi të gjitha, të diktuar dhe nga shembujt më eficent të formave të organizimit, menaxhimit e financimit në shumë vende të zhvilluara e universitete prestigjioze të botës, do të ishte me interes maksimal për ne. Bëhet fjalë për një reformë që mbi të gjitha e përpara gjithçkaje duhet të na garantojë një standard tjetër shumë më cilësor të diplomave tona, një standard që afron dijen me tregun dhe i jep fund diplomave masive pa vlerë, e shpesh tërësisht të pavërteta, një standard që garanton meritën, që siguron konkurrencën e lirë e të drejtë brenda sistemit arsimor, dhe së fundi, që na jep një mënyrë financimi që garanton plotësimin e nevojave të universiteteve si dhe autonominë financiare e administrative të tyre. Sipas Nicholas Barr, të London School of Economics, “imperativi moral i të drejtës së të gjithëve për arsim nuk duhet kushtëzuar nga instrumenti, që është çmimi i universitetit, por nga rezultati, që është cilësia e studentëve......me një sistem universitar në ekspansion të madh dhe me kufizime buxhetore po kaq të mëdha, cilësia e universiteteve do të vihet në dyshim n.q.s. ajo mbështetet vetëm te subvencionet shtetërore......por këtu ka edhe një padrejtësi tjetër, sepse duke insistuar vetëm në fondet publike që burojnë nga taksat, ne detyrojmë të paguajnë për shkollimin universitar mjaft prindër e familje që nuk do kenë kurrë dikë në universitet...dhe kjo është e pa drejtë po të kemi parasysh se, formimi universitar, është mbi të gjitha një investim profesional, që të krijon një status të privilegjuar në jetë ”. Koncepti bazë apo platforma kryesore për nisjen e kësaj reforme mendoj se duhet të jetë kalimi nga një sistem arsimi të lartë të ndarë me thikë në dy pjesë : (1) sistem shtetëror të financuar

pothuajse totalisht nga shteti dhe një pjesë të vogël modeste nga pagesat e studentëve në kuadrin e atyre që cilësohen si të ardhura dytësore, që zë gati 80% të numrit total të studentëve shqiptarë; dhe, (2) sistem privat të financuar 100% nga pagesat e studentëve....drejt një sistemi ku arsimi i lartë konsiderohet si “sektor dhe shërbim publik” dhe financohet në mënyrë të përbashkët nga shteti/buxheti, studentët, pushteti lokal, biznesi, donacione të ndryshme, të ardhura të tjera nga shërbimet e universiteteve, projekte kombëtare e ndërkombëtare, etj. Financimi i Universiteteve dhe i arsimit të lartë është kthyer tashmë në një problem dhe debat mbarëbotëror: si duhet t’i financojmë arsimi i lartë objektivat dhe sfidat e tij në raport me mundësitë e kufizuara që të ofron konceptimi i tij tradicional vetëm si shërbim shtetëror? Duke parë strukturën dhe burimet e financimit të Universiteteve në BE, SHBA, Japoni, Australi, Kanada, etj., evidentohet fakti se financimet nga buxheti i shtetit variojnë rreth 25 -55%, nga pushteti lokal 10 –15%, nga sektori privat 8 –12%, nga institucionet e treta që kërkojnë e përfitojnë shërbime nga universitetet 15 –20%, nga të ardhurat nga studentët, vetëm 5 –8 %. Sipas S.Heyneman, “kreditë që shteti iu jep universiteteve publike amerikane përfaqësojnë tashmë vetëm 15-20% të buxhetit të tyre funksional....është detyrë e çdo universiteti që të organizohet për të financuar pjesën tjetër..duke stimuluar kështu një shumicë strategjish dhe objektivash kërkesash në drejtimin e universiteteve dhe mbi të gjitha në ngritjen e reputacionit të tyre”. Kur diskutohet për mënyrat dhe format e financimit, sot në botë po fillon të humbasë sensi i ndarjes tradicionale në universitete shtetërore dhe Universitete private, duke konverguar drejt nocionit të “universiteteve publike”. Më e rëndësishme në ndërtimin e buxheteve të tyre po konsiderohen elemente të tilla si : diferencimi i burimeve tradicionale të financimit, diversifikimi i të ardhurave që sigurojnë universitetet, kombinimi i financimeve publike me ato private; hedhja e vështrimit drejt burimeve të reja të financimit, pak të njohura deri tani nga universitetet si p.sh., shitja apo dhënia e të drejtave të autorit për patentat dhe rezultatet e kërkimit shkencor të tyre, investimet në tregjet e aksioneve, bonot e thesarit apo bursa, pjesëmarrja në programet shtetërore të zhvillimit apo plotësimi i nevojave për kërkime dhe studime nga ana e biznesit privat; kalimi drejt pagesave të diferencuara sipas llojit dhe shërbimit të personelit të tyre, etj. Ato që sot cilësohen si universitete cilësore jo vetëm që i gjejnë me lehtësi burimet e tyre financiare duke e bërë shoqërinë më të interesuar për shërbimet dhe produktet e tyre, por kjo kategori konsiderohet si “grupi i universiteteve që kanë mundësi t’i realizojnë më mirë përgjegjësitë e tyre si shërbim publik. Thelbi i kësaj filozofie është ndarja e koncepteve dhe funksioneve të universiteteve : si sektor publik apo si shërbim publik. Përballë vështirësive që po ndeshin burimet publike që të financojnë arsimin e lartë, po konsiderohet e gabuar tendenca për ta përmbledhur gjithë sistemin universitar nën ombrellën e sektorit publik, ndërkohë që synohet për

Financimi i Universiteteve dhe i arsimit të lartë është kthyer tashmë në një problem dhe debat mbarëbotëror: si duhet t’i financojmë arsimi i lartë objektivat dhe sfidat e tij në raport me mundësitë e kufizuara që të ofron konceptimi i tij tradicional vetëm si shërbim shtetëror? Duke parë strukturën dhe burimet e financimit të Universiteteve në BE, SHBA, Japoni, Australi, Kanada, etj., evidentohet fakti se financimet nga buxheti i shtetit variojnë rreth 25 -55%, nga pushteti lokal 10 –15%, nga sektori privat 8 –12%, nga institucionet e treta që kërkojnë e përfitojnë shërbime nga universitetet 15 –20%, nga të ardhurat nga studentët, vetëm 5 –8 %...

ta bërë atë një shërbim publik sa më cilësor. Premisa e parë për ndryshimin e sistemit tonë universitar, gjithnjë nën këndvështrimin e mundësive financiare që ka aktualisht ky sistem është pamundësia e shtetit/buxhetit për të financuar dhe mbështetur arsimin e lartë në nivelet që kërkojnë standardet dhe cilësia bashkëkohore. Mendoj se pikërisht këtu fshihet dhe “thembra e Akilit” për cilësinë e shërbimeve që ofrojnë universitetet. Aktualisht, buxheti i shtetit ka në dispozicion rreth 40 milionë euro për të mbështetur mbi 140 000 studentë në universitetet shtetërore (kësaj shifre mund t’i shtohen dhe afërsisht 20 milionë euro të tjera nga të ardhurat dytësore të siguruara nga vetë universitetet), pra vetëm 380-400 euro për student në sektorin shtetëror. Sektori privat me rreth 22 000 studentë e ka çmimin rreth 1000-1500 euro/student ose rreth 20-25 milion euro plus, duke operuar në shifrat 900-1000 euro/student. Ndërkohë që vendet më modeste të BE si Rumania dhe Bullgaria kanë kuota financimi për student rreth 2700-2900 euro/student, pa folur për vende si Britania e Madhe, Franca, etj., që janë në kuotat 10000-11500 euro/ student, Zvicra 15700 euro/student, Suedia 15210 euro/student, SHBA 22000 euro/student. Në Shqipëri, duke filluar nga viti 1992, me përjashtime shumë të rralla, buxheti për arsimin në përgjithësi nuk ka qenë kurrë më i lartë se 3%/PBB duke u lëkundur në intervalet 2.2-2.8%/PBB, ose 10-15% të shpenzimeve totale të buxhetit. Ndërkohë që objektiv i domosdoshëm i sugjeruar nga UNESCO, UNDP, Objektivat e Mijëvjeçarit, OCDE, BE etj., është të paktën niveli 5% i PBB (çka nënkupton dyfishin e asaj që Shqipëria akordon aktualisht). Vendet e zhvilluara perëndimore në kuadrin e OCDE e financojnë në nivelet 5 - 8% të PBB arsimin e tyre universitar, nga i cili 1 - 3% e PBB shkon direkt për arsimin e lartë dhe kërkimin shkencor. Shqipëria e ka aktualisht 0.4 – 0.6% % të PBB, shpenzimet për arsimin e lartë – si shumë e përbashkët e universiteteve shtetërore dhe atyre private. Pra, Shqipëria harxhon sot rreth 500-600 euro/student, ndërkohë që i duhen të paktën 4-5 herë më shumë për t’u barazuar me Rumaninë dhe Bullgarinë, ose 8-10 herë më shumë për t’u afruar me Portugalinë, Spanjën etj. Pra, edhe duke mba-

E shtunë-diel, 15-16 shkurt 2014

www.mapo.al pavarësia e universiteteve duhet të zgjerohet në maksimum edhe në çështjet financiare e menaxheriale; 4) universitetet duhet të përcaktojnë lirisht çmimin e realizimit të studimeve që ato ofrojnë, numrin e pedagogëve, pagat, laboratorët, investimet thelbësore për një shërbim cilësor, etj., dhe bëhen pjesë e tregut të lirë e konkurrues arsimor, ndërkohë që universitetet private duhet të shndërrohen në Fondacione apo Organizata JoFitimprurëse (OJF) duke përcaktuar dhe ato lirisht çmimet e studimeve. Megjithatë, kjo arkitekturë e re e sistemit universitar, nuk e përjashton mundësinë që një pjesë e universiteteve që dëshirojnë mund të ruajnë statusin e shoqërive aksionere apo “private”, por marrëdhëniet e tyre me formën e re të financimit dhe prezencën e Shtetit diferencohen nga universitetet me status OJF. Shteti në kuadrin e politikave publike dhe nëpërmjet objektivave të tij mund të synojë të financojë/ mbështesë një pjesë të studentëve duke nënkuptuar ata me të ardhura të pakta, studentët e talentuar, degët apo programet e studimit me interes kombëtar, degët pa treg për momentin por të domosdoshme për ekonominë e vendit si p.sh., gjeologjiminiera, etj., universitetet me cilësi specifike si p. sh., universitetin e Arteve, Sporteve, Mjekësisë, etj., universitetet rajonale në kuadrin e një specializimi më profesional/rajonal të tyre, degët me natyrë “bachelor profesional”, programe specifike akademike etj. Në lidhje me ciklin e dytë dhe të tretë të studimeve universitare, duke iu referuar dhe eksperiencës së shumë vendeve të botës, Shteti mund të mbështesë me bursa e financime të plota apo të pjesshme një pjesë të Masterave Profesionalë 60 e 90 kredite, dhe një pjesë specifike të doktoraturave, kryesisht në ato degë e drejtime që korrespondojnë me prioritetet, objektivat strategjikë dhe politikat themelore të zhvillimit të vendit. Në këtë kuadër, duke iu referuar veçanërisht eksperiencës anglo-saksone, ngrihen struktura të posaçme institucionale e operative/agjenci që garantojnë shpërndarjen e bursave dhe mbështetjen financiare për grupet e studentëve, degëve dhe drejtimeve që do mbështeten me fonde publike. Shteti/qeveria garanton realizimin e standardeve në arsimin e lartë nëpërmjet kryerjes rigoroze të procesit të akreditimit dhe rankimit të universiteteve; përcakton kuotat maksimale/tavanet që çdo universitet mund të pranojë në bazë të kushteve dhe pajisjeve që ai disponon (nr pedagogësh, struktura e tyre në grada e tituj, ndërtesa, salla e klasa, laboratorë, biblioteka, botimet, etj.); kontrollon rregullisht e penalizon universitetet që nuk

jtur në konsideratë kushtet dhe mundësitë tona aktuale, Shqipëria duhet të synojë të paktën shifrat 1500-2000 euro/student, ose e thënë ndryshe një buxhet prej 250-350 milion euro për 162000 studentët e saj. Për buxhetin e shtetit, një shifër e tillë është e papërballueshme edhe në 10 vitet e ardhshme, pasi tashmë trendet dhe mundësitë reale të buxheteve tona janë të perceptueshme dhe të kushtëzuara nga shumë faktorë të tjerë strukturorë e madhorë. Në këtë këndvështrim, interesant është qëndrimi që është vendosur të mbahet ndaj buxhetit të arsimit pas krizës ekonomiko-financiare botërore në mjaft vende të botës. Ndërsa shumë shtete po i përgjigjen krizës nëpërmjet investimit në kapitalin human (në 10 vitet e fundit shpenzimet për arsimin-kryesisht universitetet janë rritur me 30-35%), si një mundësi për daljen dhe lehtësimin e pasojave të saj, (SHBA shpenzojnë tashmë 2.8% të PBB për arsimin e lartë universitar, Koreja e Jugut 2.6%, Kanadaja 2.5%, Gjermania 1.5%, Franca 1.4%, Islanda 1.3%, Italia 1.1%, etj), buxheti i arsimit në Shqipëri nga viti 2010 e në vazhdim vazhdon të tkurret, megjithëse ne përsërisim çdo çast domosdoshmërinë e cilësisë së kapitalit njerëzor si faktor i qëndrueshëm zhvillimi. Premisa e dytë që kërkon reformimin e sistemit arsimor universitar ka të bëjë me masivizimin e universiteteve deri në ekstremet e mundshme, duke ulur ndjeshëm cilësinë e diplomave në Shqipëri. Aktualisht Shqipëria ka rreth 162 000 studentë, numër ky me tendencë në rritje (në 5 vitet e ardhshme ky numër mund të shkojë deri në 175-180 000 studentë), dhe 1350 programe mësimore që zhvillohen në 59 IAL të vendit (44 private –megjithëse një pjesë e tyre janë formale dhe 15 shtetërore). Pothuajse të gjitha standardet e një mësimdhënieje cilësore, kërkimit shkencor real e eficent, mjediset e laboratorët, bibliotekat, librat mësimorë e botimet akademike,etj., janë të mangëta, kryesisht si pasojë e mungesës së financimeve të domosdoshme, dhe universitetet janë shndërruar pothuajse totalisht në struktura formale mësimdhënëse. Edhe po të përballemi thjesht dhe vetëm me dy nga kërkesat bazë të standardeve të cilësisë, siç janë numri i pedagogëve/

student dhe sipërfaqja/student, bindemi se sa larg jemi ndaj plotësimit të tyre. Kërkimi shkencor, laboratorët dhe botimet akademike janë tejet minimale. Edhe reforma e bërë para disa vitesh për atashimin e institucioneve kërkimore –shkencore brenda sistemit universitar nuk dha asnjë nga rezultatet dhe pritshmëritë e kësaj reforme. Këto institute, mjaft të vlefshme e të domosdoshme në shumë fusha të zhvillimit të vendit dhe në përbërje të tyre me ekspertë mjaft cilësorë, në fakt u minimizuan në rolin e tyre, u absorbuan në logjikën e mësimdhënies, apo mbetën rudimentare në krah të departamenteve e fakulteteve ku u dërguan. Arsyeja është ë thjeshtë : fondet për kërkim janë tejet minimale, tregu shkencor mjaft i vakët. Në këto kushte kërkohet një ndryshim i rëndësishëm strukturor në mënyrën e organizimit dhe financimit të arsimit të lartë, që duhet të synojë realizimin e disa qëllime e objektiva thelbësore: 1) arsimi i lartë duhet të konceptohet si “shërbim publik” dhe e “mirë publike”, sektor ku shteti/qeveria garanton me politika specifike cilësi dhe standarde të larta të ofrimit të tij; 2) arsimi i lartë duhet të bëhet i hapur ndaj financimeve direkte e indirekte që vijnë nga burime të ndryshme të tilla si: buxheti i shtetit, studentët, pushteti lokal, biznesi, të ardhura nga shërbime specifike, projekte zhvillimi etj.; 3) autonomia/

Në këtë status mund të vazhdojë të rrijë një pjesë e universiteteve private aktuale që nuk dëshirojnë të kthehen në OJF apo fondacione, por që nuk mund të përfitojnë nga subvencionet apo bursat e shpërndara nga shteti, që nuk mund të përfitojnë gjithashtu lehtësi fiskale apo pjesëmarrje në tendera e projekte publike në favor të zhvillimit të universiteteve.

plotësojnë standardet; orienton dhe në raste të veçanta realizon vetë investime kapitale të rëndësishme në favor të mjediseve universitare; garanton studentët nga abuzimet me çmimet dhe standardet e universiteteve; kontrollon nëpërmjet pjesëmarrjes në bordet e drejtimit të universiteteve mënyrën e menaxhimit financiar e akademik të tyre; krijon mjedisin ligjor dhe institucional të domosdoshëm për të garantuar një mbështetje më të madhe në investime kapitale e strukturore për universitetet; krijon mundësi për universitetet që të jenë operatorë normalë në tregun financiar e monetar, të mund të marrin kredi, të pranojnë investime direkte nga të tretët, të investojnë vetë,etj. Pyetja dhe pikëpyetja më e vështirë në realizimin e kësaj reforme duket se është procesi i transformimit juridik e institucional të universiteteve shtetërore e private në format e përmendura më lart. Duke iu referuar eksperiencave tashmë të konsoliduara në disa vende të botës, mund të sugjerohen, apo më mirë, të shtrohen si alternativa e të diskutohen nga një masë e gjerë ekspertësh ligjorë e akademikë, disa alternativa të mundshme : Së pari, kthimi i tyre në korporata publike ku universitetet do kenë autonomi maksimale në menaxhim e administrim, por gjithsesi mbeten pronë shtetërore. Financimet dhe kuotat vazhdojnë të përcaktohen nga qeveria, por universitetet kanë të drejta maksimale në përcaktimin e pagave, disa lloj tarifash për shkollim e shërbime, disa lloj investimesh, për numrin e pedagogëve dhe punonjësve,etj. Së dyti, transformimi i universiteteve në OJF/Fondacione (ky status nënkupton dhe universitetet aktualisht private që pranojnë të kthehen në OJF) – me status të pavarur. Universitetet funksionojnë institucionalisht si OJF ose Fondacione në bazë të ligjit specifik. Në këto kushte ato kanë liri maksimale për t’u administruar duke filluar nga zgjedhja e bordeve drejtuese, rektorëve, dekanëve, etj.; kanë liri të përcaktojnë “çmimin e studimeve”, pra të ofrojnë një çmim për çdo program studimi, të përcaktojnë vetë pagat, shpërblimet, numrin e pedagogëve, strukturat administrative, investimet,etj. Shteti ka në bord një përfaqësues të tij që garanton/kontrollon mirëqeverisjen e universiteteve, ndërkohë që edhe institucione si KLSH etj., kontrollojnë rregullisht cilësinë e administrimit të universiteteve. Në raport me studentët, kjo kategori universitetesh mund të funksionojnë në tre versione : (1) shteti ruan një grant/financim që iu mbulon atyre rreth 30-40% të shpenzimeve (kryesisht shpenzimet bazë të funksionimit, një numër kritik studentësh në degët me interes kombëtar, bursash për studentët e varfër ose talentet,etj.); (2) shteti financon direkt vetëm një kategori studentësh në përputhje me politikat e tij për talentet, studentët e varfër, degët me interes kombëtar apo pa treg, bachelor-in profesional, universitetet e rretheve etj., duke iu dhënë atyre bursa të plota apo të pjesshme, dhe janë studentët pastaj që zgjedhin programet e studimit që dëshirojnë të ndjekin; (3) shteti e shpërndan në mënyrë të barabartë tek të gjithë studentët fondin që ka në dispozicion për arsimin e lartë dhe studentët zgjedhin vetë universitetet e preferuara duke plotësuar dhe diferencën e pagesës në përputhje me çmimin e studimeve që ofron çdo universitet. Në këtë model (personalisht mendoj se varianti i parë dhe i dytë janë më të aplikueshëm dhe pranueshëm në rastin tonë) realizohet më mirë konkurrenca ndërmjet universiteteve, zbatohet parimi i barazisë ndërmjet universiteteve dhe garantohet cilësi më e lartë shërbimesh. Së treti, kthimi i gjithë universiteteve shqiptare me status “shoqëri aksionere” që në njëfarë mënyre ngjan me atë që cilësohet si “modeli kilian”. Në këtë rast, shteti thjesht garanton nëpërmjet mekanizmave institucionale e të kontrollit cilësinë dhe standardet, ndëshkon mos realizimin e tyre, fikson kriteret për hyrjen në universitet, bën rankimin e rregullt dhe transparencën e nivelit të universiteteve përpara publikut, merr pjesë me investime kapitale për zhvillimin e sektorit. Procesi i kthimit të universiteteve shtetërore në universitete “shoqëri aksionere” është i gjatë dhe i vështirë, sidomos në trajtimin e çështjeve të pronësisë, formën e menaxhimit dhe përcaktimin e organeve drejtuese, vështirësitë në kontrollin dhe rregullimin e çmimeve të studimeve, vështirësitë për imponimin e politikave sociale nëpërmjet bursave apo mbajtjes së degëve pa fitim por të domosdoshme me interes kombëtar,etj. Praktikisht, duket se është i pamundur për t’u zbatuar në Shqipëri. Në këtë status mund të vazhdojë të rrijë një pjesë e universiteteve private aktuale që nuk dëshirojnë të kthehen në OJF apo fondacione, por që nuk mund të përfitojnë nga subvencionet apo bursat e shpërndara nga shteti, që nuk mund të përfitojnë gjithashtu lehtësi fiskale apo pjesëmarrje në tendera e projekte publike në favor të zhvillimit të universiteteve.

E shtunë-diel, 15-16 shkurt 2014

POLITICAL MIND

www.mapo.al

Në çdo rast specifik pra, njeriu i politikës a produkti i saj mund të studiohet, duke vënë në pah a nxjerrë tiparet e veta specifike e të përbashkëta të të menduarit e sjelljes të të gjithë atyre që ushqehen nga politika, e duke nxjerrë shkaqet më të thella të tyre.

Klasa politike, si funksionon ajo dhe kritika ndaj saj Prof. Dr. Ylli Pango Variacione të mënyrës së të menduarit të politikanit. Të menduarit e të vepruarit në nivele të ndryshme të qeverisjes e të politikës, përveç të përbashkëtës, ka mjaft gradacione e variacione. Kjo shfaqet tek politikanë a qeveritarë të niveleve të ndryshme, në ndryshimet në të menduarit të tyre e shfaqjes së tij nëpërmjet sjelljes me publikun e me autoritetet. Kështu p.sh brenda kompleksit të pushtetit, në varësi të pozicionit (në varësi nga shkalla e pushtetit), shfaqen tipare specifike interesante. Zyrtari i emëruar a burokrati për shembull, është shpesh një përzierje e arrogancës me servilizmin. Sidomos ndaj eprorit, atij që e ka emëruar etj. Kurse ndaj popullit, ai shpesh shfaqet fodull, arrogant, mospërfillës. Përveç dëshirës për autoritet, pushtet, a për t’i dhënë vetes rëndësi, e zakonshme kjo për pothuaj çdo qenie njerëzore. Ndofta këtu ndikon dhe koshienca e thellë e fshehur e të qenit në fakt i padobishëm, parazit, apo jo me ndonjë vlerë kushedi se çfarë. Gjithsesi kjo është karakteristikë e përbashkët e të gjithë burokratëve, që nga shefi i zyrës më madhore pranë autoritetit më të madh a të madh e deri tek recepsionisti a sekretarja e ministrit a bosit që do të të sigurojë një takim me të, a ndryshe do të të fusë tek ai. Ndërkohë i zgjedhuri, në pushtet qendror a lokal, paraqitet më kompleks. Shpesh mendja e tij punon si ajo e zgjedhësve dhe të menduarit e tij duket si krejt normal, d.m.th i ngjashëm me atë të njerëzve të thjeshtë. Ndofta sepse varësia e tij nga votat e zgjedhësit, nuk e ndan atë krejtësisht nga bota e madhe e njerëzve të zakonshëm, që bëjnë jetën e zakonshme, që jetojnë brenda ligjit. Kësisoj ai është i detyruar të mbajë lidhje me ta e të ndikohet disi, së paku në formë, nga jeta e të menduarit e tyre. Por po të shihet mirë, edhe ai si burokrati, politikani që punon në ekzekutiv etj., është mjaft i ndryshëm nga zgjedhësit në aspektin e të menduarit. Disa nga zgjedhësit fjala vjen, mendojnë se ai mbron interesat e tyre a duhet t’i mbrojë ato, ndërkohë që ai e di mirë se thelbi i funksionimit të jetës së vet, janë zgjedhjet, përpjekja që ai të zgjidhet, rizgjidhet sërish e ndërkohë t’u mbushë mendjen zgjedhësve se ai është i përkushtuar krejt për ta dhe ndryshe nga të tjerët që nuk mendojnë për popullin. Një rast tjetër të menduari është ai i militantit që kërkon punë nga deputeti a funksionari i partisë për të cilën ka votuar, sapo fitohen zgjedhjet. Arroganca e tij, kanosja, në varësi të rolit të tij në zgjedhje, klanet, grupet që krijohen a që mbështesin të zgjedhurin e ku ai mund të ketë influencë etj., janë tipike për këtë shtresë tashmë të formësuar tek ne që në fillimvitet ‘90, me zgjedhjet e para pluraliste. Ka raste kur mënyra se si vepron e si ngjitet në shkallët e karrierës, përfaqësuesi i një shtrese të tillë, duke e filluar nga pozicioni i zgjedhësit të thjeshtë por disi aktiv e më vonë shumë aktiv, përbën një rrugë specifike të angazhimit në politikë, për tu marrë pastaj tërësisht me të, duke u kthyer edhe në politikan karriere. Në rastin më të thjeshtë militanti i këtij lloji përfiton një pozicion pune me leverdi. Tek ne fenomeni ka marrë përmasa të tilla saqë

së paku në administratën shtetërore ka në masë, vetëm të punësuar me bazë anëtarësie a militantizmi partiak, që ndërrojnë konsekutivisht njëritjetrin, në momentet kur fitojnë partitë e tyre përkatëse. Të angazhohesh qoftë edhe si militant në një parti është kthyer tashmë në një prirje të gjerë dhe në mjaft raste gati-gati në një profesion me leverdi. Në çdo rast specifik pra, njeriu i politikës a produkti i saj mund të studiohet, duke vënë në pah a nxjerrë tiparet e veta specifike e të përbashkëta të të menduarit e sjelljes të të gjithë atyre që ushqehen nga politika, e duke nxjerrë shkaqet më të thella të tyre. Zgjerimi i gamës sociale që mbulon politika sot. Një politikan me peshë a udhëheqës politik, është në përgjithësi një individ që përfshihet në politikë aktivisht si protagonist apo luan rol me rëndësi në influencimin e politikëbërjes nga qeveria. Kjo gamë përfshin njerëz që kanë pozicione vendimmarrëse në qeveri, njerëz që i kërkojnë këto pozicione, me zgjedhje qoftë a me grusht shteti, me hile elektorale, trashëgimi, të drejtë hyjnore, emërim, etj mënyra, por dhe njerëz që qëndrojnë në prapaskenën e politikës por që luajnë rol me peshë në të. Politika pra nuk kufizohet me qeverisjen nëpërmjet zyrave publike. Politika sot në vendet më të zhvilluara mund të ketë zyra politike edhe në mjediset e kompanive a bizneseve të mëdha, korporatave, si dhe në mjedise të tjera që lidhen me politikën. Tashmë tek ne njihet si praktikë e zakonshme suksesi e pushteti të shumanshëm, krijimi i monopoleve trekëndësh të tipit një biznes-një media-një angazhim politik. Zotërues të trekëndëshave të tillë tek ne, janë gjithnjë e më dominues në politikë, në jetën publike, atë financiare dhe influencojnë e shpesh kanë ose do të kenë në dorë politikanët e kryepolitikanët. Ata zakonisht kanë ndihmuar por edhe organizuar fushatat elektorale të të tjerëve, liderëve tradicionalë partiakë, i kanë ndihmuar ata për të fituar zgjedhjet elektorale e për të përfituar privilegje më vonë, por tashmë po dalin gjithnjë e më hapur edhe vetë si kandidatë për deputetë, përgjithësisht absolutisht të sigurt si fitues dhe disa herë të zgjedhur në parlament apo (më rrallë) edhe në ekzekutiv. Kemi kësisoj një shtresëzim politik, pjesë përbërëse kryesisht e dy partive të mëdha, që po rritet gjithnjë e më tepër e po bëhet predominues me rolin e vet të shumanshëm në jetën e vendit. Politikani tradicional është anëtar i ekzekutivit, i legjislativit, drejtues në nivelin lokal të qeverisjes. Por politikan është edhe çdo njeri që influencon opinionin e grupit në favor të vet, ose duke qenë pjesë e zyrës politike, punon për politikanin, e ndihmon atë të zgjidhet, financon ose lobon, në rastin më të thjeshtë propagandon a punon me zgjedhësit. Po kështu shefa të mëdhenj, drejtorë policie, institucionesh publike, juridikisht a formalisht të pavarur nga politika, gjyqtarë të zgjedhur a emëruar për shkak të opinioneve a qën-

drimeve të tyre politike, e jo për shkak suksesi a popullariteti, janë gjithashtu pjesë e politikës, sado të kamuflohet a mohohet kjo. Tipikë janë për këtë gjyqtarët, të njëanshëm politikisht de facto, por jo de jure, kjo e fundit vetëm sepse jemi formalisht sistem europian ku sistemi gjyqësor duhet të jetë i pavarur nga politika. Kjo e bën edhe më të gjerë gamën e pushtetit politik dhe më të gjerë objektin e studimit të psikologjisë politike, më metastazike përhapjen e politikës në të gjithë organizmin shoqëror dhe pothuaj të pamundur suksesin në karrierë, a në biznes, për njerëz të paangazhuar a të palidhur në njëfarë mënyre me parti të caktuara a politikën aktive. Burokratët (administrate publike me ligj jo e politizuar), gjyqtarët, ushtarakët, nuk janë formalisht politikanë apo njerëz të politikës, por në të vërtetë ata janë në mjaft raste të tillë sepse kanë mbështetur hapur, aktivisht e në raste të tjera nëpërmjet simpative të matura personale (duhen prova të forta) partitë. Pra edhe ata vetë i emëron, zgjedh, qoftë edhe në mënyrë të kamufluar, partia politike në pushtet. Mbeten, jo politikanë, a mund të mos quhen të tillë, vetëm qytetarët e zakonshëm me të drejtë vote, ndonëse edhe këta kur ndihmojnë aktivisht për të sjellë partitë në

pushtet, siç e pamë kërkojnë punë me leverdi, privilegje e deri fillim karrierash partiake politike, kur partia që mbështesin fiton. Këta në disa raste, kur janë të organizuar mes vedi, në formë klanesh familjare e gupesh sociale a të lagjes, ndikojnë dhe në grupet vendimmarrëse, njihen deri në instancat më të larta partiake, dhe po bëhen gjithnjë e më të fuqishëm Politikanët si klasë. Kritika. Politikanët përgjithësisht shihen edhe si një klasë e tërë, që madje në mjaft raste e gjen gjuhën e përbashkët edhe kur politikanë të ndryshëm, bëjnë pjesë në kampe politike kundërshtare. Ata shpesh kritikohen që janë të tillë madje edhe për faktin që nuk janë veçse politikanë karriere e nuk dinë të bëjnë gjë tjetër. (Zvicra e ka zgjidhur këtë ndryshe këtë problem me një sistem më jashtëpolitik, por ende ky sistem nuk funksionon në vendet e tjera europiane). Kjo sepse nëse politika bëhet burimi i vetëm i të ardhurave të veta, politikanit i duhet të luftojë për rizgjedhjen e vet në parlament dhe për rrjedhojë nuk merr dot vendime të paanshme, të pandikuara nga zgjedhja e vet apo të guximshme e që i vlejnë komunitetit, sidomos nga ato që në pamje të parë mund të interpretohen negativisht. “Asnjë nuk do lëvizë nga puna. Le të jenë të gjithë të paaftë. Dua të jem prapë në parlament”, deklaronte ministri x vite më parë, dhe vazhdoi të punojë (të mos punojë) me vite me një staf të paaftë, vetëm sepse pjesa dërrmonjëse e tyre vinin nga radhët e militantëve apo ishin të afërt me figura qendrore të partisë. (Në një rast tjetër pikërisht lëvizja e këtyre njerëzve dhe zëvendësimi me të aftë, jo militantë, u bë shkak për shkatërrimin e një karriere, madje më tej). Kësisoj realizohet dëshira e një pakice por dëmtohet dobia e punës së institucionit të tij për komunitetin. Po kështu një politikan i tillë nuk do të luftojë të kalojë në parlament ndonjë draft ligji, jopopullor në pamje, por të drejtë. Kjo sjell stanjacion politik, dhe vështirësi me qenë i drejtë për të zgjidhur padrejtësitë, për të bërë progres e për të sjellë ndryshim. Ndërkohë që duhet mirëbesim, paanshmëri, kompetencë në mbrojtjen e interesave të gjera, dhe jo komplekse e veprime që shpesh shkojnë sinkron vetëm me interesat e politikanit a deputetit. Kjo sepse mendësia e këtij të fundit është thjesht e fokusuar në qëllimin individual të vijimësisë të të qenit profesionist në politikën aktive. Kjo ka bërë që në mjaft vende europiane, për rastet kur veprimi a mosveprimi i deputetit, bie ndesh në mënyrë flagrante me interesa të elektoratit, si kundërmasë është hequr imuniteti i deputetëve e ministrave që këta të mos kishin mundësi të mbroheshin padrejtësisht. Sidomos kur ishin kundër lig jit. Kjo sepse përderisa ata kanë pushtet mbi popullin, janë më pranë të mirave materiale, ryshfetit, mundësisë për përvetësim, po nuk pati tutorship mbi ta e punën e tyre, do të ketë shkelje ligji e për rrjedhim, mohim të të drejtave e interesave të njerëzve të thjeshtë.

E shtunë-diel, 15-16 shkurt 2014

www.mapo.al

esse

Në Festën e madhe euforike të Shqipërisë. Ku poetët e trishtimit, Ndoc Gjetja, Preç Zogaj, Bardhyl Londo, Visar Zhiti, Sadik Bejko, Arian Leka e Agron Tufa, dhe romancierët e melankolisë, Zija Çela dhe Fatos Kongoli, dhe sa e sa të tjerë, janë të përzënë. Ajo Festë që e bën dhe Melankolinë e Dürer-it të duket një vepër e pakuptimtë.

Rudolf Marku

Melankoli, fytyrë e bukur... 1. Melancholia është një pikturë (gravurë) e mjeshtrit të njohur Albrecht Dürer (1514), njëra ndër veprat e rralla të artit që është pranuar e denjë që të mund të qëndrojë si e barabartë me Mona Lizën e Leonardo Da Vinci-t. Edhe pse, në çdo pikëpamje, e ndryshme nga Mona Liza. Është njëkohësisht vepra që ka ngjallur dhe vazhdon të ngjallë diskutime të mëdha dhe sot e kësaj dite. Shkrimtari anglez me vlerat më të dyshimta të kapacitetit artistik, Dan Brown, (autori mediokër i veprës së mirëshitur Da Vinci Code) nuk ka munguar të gjejë një tjetër fushë spekulimi në interpretimin e veprës së Dürer, duke e parë atë si një kod sekret të cilin vetëm mendja e ndritur e klasit të katërt të Dan Brown mund ta deshifrojë! Njohësit seriozë të artit të Dürer ngulin këmbë se Melancholia mund të shërbejë si epitom i vetë njerëzimit. Në anijen që do të lëshohej në hapësirën kozmike si mesazh i qytetërimi tonë për qytetërimet e mundshme të kozmosit (një lloj shisheje me mesazh brenda që lëshojnë njerëzit e anijes në pragun e mbytjes), krahas formulës së hidrogjenit, skicimit të pozicionit të planetit Tokë në hapësirë, grafikës së një burri dhe të një gruaje, u këmbëngul që të përfshihej dhe piktura Melancholia. Si një simbol vetësqarues i gjendjes së qenies njerëzore. Melankolia paraqet një grua më krahë, që është e ulur në një shkallë të ulët, gati përtokë, pranë një muri. Pozicioni i saj i ulur të bën të mendosh së është e ulur rëndë, një nga ato ndejtjet që të sigurojnë se ajo nuk ka ndonjë arsye që të ngrihet shpejt. Kokën e ka të mbështetur në dorën e krahut të majtë, një dorë me gishtërinjtë e mbërthyer fort. Në dorën tjetër mban një kompas, por gruaja duket se nuk është e interesuar për kompasin. Është një mbajtje mekanike, thuajse e pavëmendshme. Një sferë që duket si pjesë e kompasit ka rrëshqitur nga prehri i gruas dhe ka rënë në dysheme. Për më tepër, gruaja mban një libër i cili është i pashfletuar. Flokët i ka të shprishur, të pakrehur, në kundërshtim me kurorën prej një perëndeshe që mban mbi krye. Vështrimin e ka të zymtë, të përhumbur, dhe fytyra i duket e errët nga hija që e mbulon. Çfarë është duke vështruar? Mendoj se asgjë. Shikimi i saj është thjesht shikimi i boshllëkut, i asgjësë. Vetëm sytë i lëvizin, por duket se fytyra dhe koka e saj nuk e ndjekin drejtimin e vështrimit. Çdo gjë duket se është shprehje e një mpirjeje, e një zymtësie të thellë dhe e një apatie të dukshme. Sikur të mos mjaftonte e gjitha kjo, përreth saj është një kaos objektesh. Objekte gjeometrike të shpërndara keqas, rrëmujshëm, të pashpresa, madje kërcënuese, që duken se do zhbëhen. Një qen i uritur është shtrirë në dysheme, së bashku me sferën dhe një grumbull kaotik objektesh: vizore, sharrë, gozhda, një enë për të përzier bojëra-të gjitha këto të paprekura dhe të shpërndara në mënyrën më të çrregullt. Ç’do të thotë e gjitha kjo? Një kryevepër e artit botëror? Hëm! Por në ndihmë të kaosit tonë të natyrshëm vjen një figurë mitike që shfaqet lart, në të majtë të pikturës, një krijesë e çuditshme, i ngjashëm mënjë lakuriq nate, që mbart fjalët- Melancholia I. Në të djathtë të pikturës është katrori i famshëm, paneli i numrave në mur, në të cilën secili nga të katër kuadratet sjell të njëjtën shumë, pavarësisht mbledhjeve që mund të bëhen horizontalisht, vertikalisht apo në mënyrë diagonale. Matematika për Dürer është baza e te gjithë shkencave të tjera. Matematika dhe astronomia. Gjendja melankolike e qenieve njerëzore lidhet me planetin Saturn. Ja ku shfaqet dhe vetë Saturni. Dürer na jep shpjegimin e dy objekteve të jetës së përditshme që shfaqen në pikturë, një çelës dhe një qeskë, që varen të lidhura nga rripi i mesit që mban gruaja. Simbolizojnë pasurinë dhe pushtetin, na sqaron

Dürer. Duket qartë se jo çdo njeri mund t’i zotërojë këto dy objekte. Po ashtu dhe këmbana dhe ora si simbole të kohës e cila mund të rrjedh jashtë kontrollit tonë (Ora) por dhe mund të komandohet nga ne (këmbana). Vetë gruaja mban këmbën mbi sharrë. Objektet që janë shpërndarë mbi dysheme nuk janë të thyera a të prera (këmba e vendosur mbi sharrë është simboli i kontrollit që ka Melankolia mbi shkatërrimin). Por mrekullia artistike nuk është tek kuptimi simbolik sesa tek aftësia e jashtëzakonshme e Dürer për të bërë të mundur që gjithë përdorimi i objekteve dhe gjithë mjetet e formës të arrijnë që të krijojnë idenë e melankolisë. Nuk ekziston asnjë linjë predominuese, asnjë vijë vertikale a horizontale që të ketë peshën kryesore. Objektet krijojnë kundërvënie të ashpër dhe të rrëmujshme. Diagonalja e shkallës krijon një përshtypje të menjëhershme, ajo krijon harmoni të pastër. Vetë drita nuk është e koncentruar, në të kundërt, është një dritë e thyer dhe e pakët e shfaqur poshtë tablosë. Lëvizja tonale nuk tregon ndonjë kontrast të thekët, ajo shkon përmes pasazheve kromatike... 2. Interpretimi i pikturës së Dürer, ashtu siç ndodh me artin e madh, është ndër debatet më të hapura madje dhe për opinionet më kontradiktore. Madje dhe për opinionet spekulative të shkrimtarëve mediokër të tipit Dan Brown, shkrimtarë që e kanë kuptuar se teoritë konspirative të bëjnë të pasur e të njohur brenda një dite të vetme... Në kuptimin shkencor, pedant, mjekësor, Melankolia është një gjendje e çrregullimit psikik që paralizon njeriun duke i ngritur pengesa në rrugën e logjikës. Por, njëkohësisht Melankolia është njëri ndër katër temperamentet njerëzore. Në kuptimin e temperamentit, njeriu melankolik nuk është njeri i sëmurë. Aristoteli i sheh njerëzit melankolikë si njerëz që kanë dhuratën e punës intelektuale dhe sidomos dhuratën e krijimtarisë artistike. Dhuratën e ndjeshmërisë. Dürer duket se me veprën e vet përfshihet në debatin e madh të përkufizimit të Melankolisë. Po ashtu si dhe Hamleti melankolik i Shakespeare-it, i cili është i paralizuar nga mosveprimi. Po ashtu si dhe Migjeni ynë në skicën “Sokrat i vujtun, a derr i knaqun?” (kërkoj të falur për gegnishten e Migjenit!). Në kohën e Dürer, në kohërat e Leonardo Da Vinci-t dhe të Dante Aligierit, ndryshe nga kohërat tona moderne, artisti krijues është njëkohësisht dijetar, filozof, shkencëtar, sepse arti fatmirësisht shihet si sublimimi i dijes njerëzore. Dürer është i njohur me veprën e Ciceronit (“omnes ingeniosos melancholicos esse”- gjithë njerëzit që kanë shkëlqyer në art kanë qenë melankolikë”). Melancholia e Dürer-it ka krahë, ajo është një perëndeshë që është e aftë ta marrë qenien njerëzore përtej, në lartësitë fluturuese; melankolia për Dürer është një gjendje shpirtërore dhe psikike e lartë sepse është personifikimi i ndjeshmërisë, i sensibilitetit, dhe kësisoj Melankolia për Dürer-in është e rëndësishme po aq sa dhe dija për Leonardo Da Vinci-n... Por Melancholia e Dürer-it më bën të mendoj në mënyrën më melankolike për krijuesit e shekullit tonë që e kanë harruar konceptin e melankolisë. Krijues të lumtur në mënyrën më të frikshme, të dhjamur, të shëndoshë, spekulativë, të vetëkënaqur, që dhunojnë hapësirat tona dhe shqisat tona me praninë e tyre të përhershme në kanalet televizive dhe në faqe gazetash dhe librash, duken se janë e kundërta e Melancholia së Dürer. “Sokrat i vuejtun, a Derr i kënaqun?” pyeste një shkrimtar shqiptar andej nga fillimi i viteve ’30 të shekullit të kaluar: “Njeriu melankolik është inteligjent, dhe inteligjenca pakkujt i solli lumturi”, - vëren ky mësues fshati, duke iu qasur pikturës së Dürer-t më pranë nga të gjithë kri-

tikët dhe studiuesit spekulativë, madje pa e ditur kurrë se ekziston kjo pikturë. Një shkrimtar i ndrojtur, i trishtuar, melankolik, çuditërisht me një fytyrë të ngjashme me një shkrimtar tjetër edhe ky i panjohur dhe i ndrojtur, një shkrimtar austriakoçeko-çifut i quajtur Franz Kafka...Të dy shkrimtarë të zymtë, të vetmuar, të fshehur nga vëmendja e kritikës letrare, të lindur në një botë kur fjala-celebrity- nuk është dhunuar ende semantikisht; të lindur në një kohë fatlume kur televizioni nuk është shpikur dhe as kompjuteri, facebook, twitter dhe derivatet e tyre shkatërruese të përqendrimit psikik dhe shpirtëror të qenies njerëzore...Shkrimtarit dhe njeriut të ditur asokohe i shkon melankolia, sepse ekzistojnë me miliona arsye që qenia njerëzore të jetë e trishtuar, të jetë melankolike, të jetë një Sokrat i Vuejtun... Por ja që jetojmë në kohën e Festave të Mëdha. Njerëzimi ka harruar të jetë i trishtuar. Melankolia është një gjendje shpirtërore dhe psikike e dalëmode, e harruar, e hedhur mënjanë. Sidomos tek ne, në Shqipëri, ku ekzistojnë me mijëra arsye të shëndosha që njeriu të ishte më melankolik se kudo gjetkë. Njeriu melankolik shqiptar nuk është se nuk ekziston, por ai ekziston i margjinizuar, i hedhur mënjanë, i fshehur pas perdesh, si një turp i familjes a si idioti i fshatit. Varfëria materiale dhe ajo shpirtërore, arroganca nëpërkëmbëse e pushtetit dhe e administratës, ritmi zvarritës i jetës, pasiguria përballë krimit brutal të mbrojtur shpeshherë nga pushteti, dhe, në të kundërt, pandjeshmëria proverbiale ndaj njerëzve të pambrojtur- të gjitha këto duhej ta bënin krijuesin shqiptar dhe intelektualin shqiptar të paktën Melankolik, të trishtuar, të zymtë, të menduar, të vetmuar...Por ja që nuk ndodh kështu. Intelektuali shqiptar, analisti politik, shpeshherë gazetari i Mass-Medias, krijuesi shkrimtar a krijuesi i artit figurativ, akademikë dhe profesorë universitetesh, mjekë të rëndësishëm dhe politikanë të njohur, gjykatës (ah, sidomos gjykatës!), parlamentarë dhe ministra kabinetesh qeveritare, shfaqen si njerëzit më të lumtur dhe më të vetëkënaqur. Narcisistë dhe snobë provincialë të stërkënaqur nga jeta. Dhe sidomos të kënaqur nga injoranca e cila u sjell siguri në jetë. Një injorancë që i bën të besojnë se dinë gjithçka. Një injorancë e mbështjellë mirë,shumë mirë, me sigurinë materiale dhe financiare. Ç’lidhje mund të ketë Melancholia e Dürer-it me pushtetin, politikën, pasunarët e sotëm shqiptarë?Me krijuesit euforikë dhe narcisistë? Me snobët pozues provincialë që besojnë sinqerisht se janë në vëmendjen e Botës?Me të vetëkënaqurit derrësisht- siç mund ta thoshte ai shkrimtari mësues fshati i viteve ’30? 3. David Grossman është një shkrimtar izraelit i njohur për notat e trishtuara. Në vitin 2006 shkruan romanin “Në fundin e vendit” - historia e një nëne izraelite, djali i së cilës është duke bërë shërbimin ushtarak, dhe vetë ajo vrapon gjatë gjithë kohës, duke ikur larg shtëpisë së vet, sa më larg, pa drejtim dhe pa qëllim, e bindur se, po qe se nuk do të jetë në shtëpi në çastin kur postieri do sjellë lajmin e vrasjes së të birit, djali i saj prapë do mbesë i gjallë...Ironikisht, i biri i shkrimtarit, Uri u vra gjatë ditëve të fundit të Luftës në Liban, kur vetë shkrimtari po mbaronte kapitullin e fundit të romanit...Është e kuptueshme përse vepra e tij letrare e mëvonshme është e ngjeshur me trishtimin, melankolinë, por dhe me dhimbjen e papërshkrueshme dhe të pakuptueshme të prindit që humbet të birin. Lexoj romanin e tij të botuar ditët e fundit, atë me titullin “Duke rënë jashtë kohës”, vendosur në një fshat europian. Është historia e një burri i cili pesë vite pas vdekjes së të birit,kohë gjatë së cilës nuk ka pranuar

që të flasë qoftë dhe një herë të vetme për vdekjen e të birit, ngrihet befas nga tavolina dhe i thotë së shoqes: Më duhet të shkojë atje! Të shkojë e të gjejë të birin! Të shkojë pranë tij e të gjejë vibracionet e humbjes së tij! Dhe nuk shkon larg. Vërtitet duke qarkuar përreth shtëpisë ku banon, rrethi më i fundit ca më i madh se ai i mëparshmi. Tek ecën përreth, prindër të tjerë që kanë humbur fëmijët e tyre i bashkohen në ecjet e vet qarkore: një Dukë, një Vajtojcë Qyteti, një Centaur, një Grua që thur rrjeta peshkimi. Secili prej tyre ka përjetuar humbjen e fëmijës së vet. Dhe kanë preferuar të jetojnë të vetmuar. Por ja tek bëhen bashkë, mësojnë të flasin prapë dhe mësojnë të ecin prapë, dhe arrijnë që të kthehen prapë në shtëpitë e tyre (të dhimbjes?)...Grossman nuk ka folur kurrë për vdekjen e të birit, duke mbetur një njeri tepër protektiv i tragjedisë së vet, dhe ky roman është artikulimi i parë i dhimbjes së shkrimtarit...Gjej një ngjashmëri tronditëse në tërë këtë histori me një shkrimtar tjetër shqiptar, me shkrimtarin e talentuar Zija Çela, humbja tragjike e të birit, përkthyesit të njohur e aq premtues, Dritanit, mbetet një histori aq personale e shkrimtarit, por dhe aq pjesë e letërsisë. Në romanet e Zija Çelës, ashtu si në librat e Grossman, nuk ke se të mos ndjesh të fshehur tensionin e përhershëm mes dëshirës për të rrëfyer hidhërimin tragjik dhe dëshirës për të heshtë. Librat e Zijait, ashtu si librat e Grossmanit, janë një betejë kundër dëshirës së eskejpizmit, ikjes nga realiteti, nga vetvetja dhe guximit për t’u përballë me tragjedinë. Vetë Grossman thotë se në librin e fundit ai e ka kuptuar se, në fund të fundit, ka qenë me fat që jeta e ka hedhur në këtë ishull të hidhërimit tragjik, që të mund ta përshkruajë tragjizmin me anë të fjalëve...Jam i sigurt se vetë Zija Çela do të na japë romane të tjera të mrekullueshme rreth tragjizmit të njeriut shqiptar,tragjizëm që në realitetin tonë bashkëjeton me groteskun dhe absurdin... Trishtimi në Shqipëri duhej të qe gjendja normale e jetës njerëzore. Si e kundërta e banalitetit të jetës. Si një antipod, një antikorp i banalitetit të shplarë. E atij banaliteti që duartrokitet dhe çmohet. E atij banaliteti provincial dhe mjeran që bën që në ceremoninë e vdekjes së Vaçe Zelës, të këndohet në anglisht dhe që lamtumira e fundit t’i thuhet po në anglisht. E atij trishtimi që të bën të ndjehesh i pashpresë tek lexon se dhe parlamentarët mendojnë seriozisht se dialekti gegë bëhet pengesë për karrierën diplomatike të njërit ndër intelektualët më të njohur të vendit tonë. Ndjehesh i trishtuar tek mendon se profesor Ardian Ndreca, me komandën e latinishtes, greqishtes së vjetër, gjermanishtes, italishtes, frëngjishtes, anglishtes, duhet të diskutohet nëse është i denjë që të jetë ambasador i vendit të vet në Vatikan, ngase di dhe gegnisht...Gjë që do të thotë se dhe Luigj Gurakuqi, padër Gjergj Fishta, Ndre Mjeda, Migjeni, at Zef Pllumi do të ishin të përjashtuar nga nderi për të qenë ambasadorë të vendit tonë për shkakun e mëkatit të gegnishtes. Trishtimi dhe melankolia tek mendon se si, në të kundërt, injorantët e sotëm dhe ngatërrestarët e sotëm që mbushin ambasadat shqiptare nëpër botë, madje me gratë e tyre të mbuluara me ferexhe në pritjet diplomatike, ndjehen të sigurt dhe të patundur dhe të përjetshëm në postet e tyre. Në Festën e madhe euforike të Shqipërisë. Ku poetët e trishtimit, Ndoc Gjetja, Preç Zogaj, Bardhyl Londo, Visar Zhiti, Sadik Bejko, Arian Leka e Agron Tufa, dhe romancierët e melankolisë, Zija Çela dhe Fatos Kongoli, dhe sa e sa të tjerë, janë të përzënë. Ajo Festë që e bën dhe Melankolinë e Dürer-it të duket një vepër e pakuptimtë.

E shtunë-diel, 15-16 shkurt 2014

Dhjetëvjeçari ua vjedh prindërve veturën

Fjalëkryqi klasik 1

13 15

25 27

32 38

16 19

Fjalëkryqi klasik është një nga lojërat enigmatike më të përhapura në botë. Fjalëkryqet e para filluan të botoheshin që në shekullin e XVIII dhe vazhdon të jetë e preferuar edhe në ditët e sotme.

Koha e fillimit ____:____ Koha e mbarimit ____:____

Një 10-vjeçar në Norvegji drejtoi automjetin e prindërve të tij për 10 kilometra, në një rrugë të mbushur me borë, me qëllim që të shkonte të takonte gjyshërit e tij. Djaloshi me banim në Dokka, një qytet 110 kilometra në veri të Oslos, mori në këtë udhëtim edhe motrën e tij 18-muajshe. Ai kishte vënë zilen e zgjimit në orën gjashtë të mëngjesit, e ndërsa prindërit e tij flinin, ndezi makinën dhe u nis. Mbetet ende për t'u kuptuar se si një fëmijë ishte në gjendje të kryente një detyrë të tillë të ndërlikuar. Pas 10 kilometrash rrugë, 10-vjeçari u përplas me shpejtësi të ulët me një pirg dëbore dhe mbeti i bllokuar, deri në mbërritjen e policisë rrugore. I pyetur se kush ishte, ai e identifikoi veten si një lypës, që kishte harruar patentën e tij në shtëpi. Pavarësisht tentativës për t'i shpëtuar policëve, djaloshi u verifikua shpejt se kush ishte dhe u rikthye shëndoshë e mirë, së bashku me të motrën, te prindërit, që nuk do të harrojnë kurrë zgjimin terrorizues, kur panë se të dy fëmijët e tyre mungonin nga shtrati në mëngjes.

Horoskopi i ditës

Horizontalisht: 1. Pasqyrimi në tërësi i anës së jashtme të sendeve ose të dukurive në vetëdijen e njeriut, që bëhet me anë të organeve të shqisave. 9. Këshilli Popullor. 11. Lloj rreshjeje. 13. Formë e varësisë së një shteti nga një shtet tjetër më i madh. 15. Lëndë djegëse. 17. Ka edhe një të tillë kinez. 18. Kovaçi, këngëtar. 19. Poemë e madhe epike. 21. Llaç në dialekt. 25. Repart Ushtarak. 26. Është lëndë djegëse. 27. Sigla e Elbasanit. 29. Paris, aktore e njohur amerikane. 31. Tregu Qendror. 32. Ditë gjermane. 33. Përfitim që kemi nga një punë. 36. Vasillaq, ish-futbollist i njohur i Dinamos. 37. Institut Rehabilitimi. 38. Përdoret në kuzhinë. 40. Arteria më e madhe. 42. Unë pa këmbë. 43. Arti i paraqitjes a i riprodhimit në letër të një sendi, të një figure etj. me laps. 45. Përdoret për të mbajtur pantallonat. 47. Lëndë organike të domosdoshme për veprimtarinë jetësore. 48. Aftësia për ta kapur diçka menjëherë e drejt.

Vertikalisht: 1. E drejta dhe mundësia që ka dikush për të urdhëruar dikë, për të vepruar ose për të ndikuar mbi dikë. 2. Një markë e famshme ore. 3. Ai që ka detyrë drejtuese. 4. Sigla e Përmetit. 5. Vangjel, aktor i njohur. 6. Italia në tabelën elektronike. 7. Pijetore. 8. Shko! 9. Kafshë shumëqelizore e palëvizshme. 10. Preshi në dialekt. 11. Është periudhë kohe. 12. Përemër pronor. 14. Të lutem! 16. Agjensi Punësimi. 20. Çatia e shtëpisë. 22. Organizatë Zvicerane. 23. Hajrie, aktore e njohur. 24. Qytet i vendit tonë. 26. Përdoret për të larë. 28. Shumëllojshmëri. 30. Tregu Europian. 31. Ka edhe të tillë ushtarake. 34. Adil, futbollist francez që luan me Valencian. 35. Industria e Rëndë. 36. Përdoret për të luajtur tavëll. 38. Alikaj e kinemasë shqiptare. 39. Minder, ose... 41. Pjesë kryesore e sistemit nervor të njeriut si qendër e të menduarit. 44. Agjensi Ndërkombëtare. 46. Institut Tregtar.

Sudoku | nivel mesatar 7 5 4

8 5

1 4

3 2

2 8 4

9 5

4 3 4

3 6

6 9 2 8 1 4

9 1 6

5 3

8 3 7 2 9 7 4

Plotësoni vendet bosh në mënyrë që çdo rresht e kolonë të ketë numrat nga 1-9.

Koha e fillimit _____:____ Koha e mbarimit ____:____

Numërkryq

DASHI (20/III-20/IV)

DEMI (21/IV-20/V)

Fale ndikimit shume pozitiv te yjeve, jeta juaj ne çift do ece me se miri sot. Do vazhdoni ta ruani te forte komunikimin dhe nuk do keni asnjë mosmarrëveshje. Beqaret ka shume mundësi te njihen me disa persona ne venet ku do shkojnë si te ftuar. Financat do rriten edhe me shume kështu qe mund te përfitoni për te kryer pak me tepër shpenzime te domosdoshme.

Duhet te tregoheni sa me te sinqerte sot me personin qe keni ne krah sepse po e gënjyet dhe po i mbajtët te fshehta situata mund t’iu dale jashtë kontrollit. Beqaret duhet ta lënë veten te lire dhe te mos bëjnë asgjë me ngulm. Do jene yjet qe do kujdesen për ta. Financat do jene ne gjendje shume te qëndrueshme dhe do arrini te realizoni investimet e mëdha.

BINJAKET (21/V-20/VI)

GAFORRE (21/VI-22/VII)

Ne jetën ne çift gjithçka do jete e mundur gjate kësaj dite. Mundohuni te bëni sa me shume lëshime dhe te mos kërkoni gjithmonë te dale e juaja. Beqaret do realizojnë një takim shume te bukur dhe emocionues i cili me shume gjase do ua ndryshoje tërësisht jetën. Ne planin financiar fatmirësisht nuk priten aspak probleme dhe vështirësi.

Dite e qete dhe pa ndonjë gjë te jashtëzakonshme kjo e sotmja për te dashuruarit. Mundohuni te ruani një komunikim te mire me partnerin. Beqaret nuk do e gjejnë as sot princin e tyre te kaltër dhe do vuajnë nga vetmia. Financat do ekuilibrohen fale perkujdesit qe do tregoni. Te gjithë do iu vlerësojnë për aftësinë tuaj organizative dhe maturinë me shpenzimet.

LUANI (23/VII-22/VIII)

Gjate kësaj dite do reflektoni mjaft për te ardhmen e jetës suaj ne çift dhe do merrni disa vendime te rëndësishme. Te dy me partnerin do jeni ne te njëjtën mendje për shume gjera. Beqaret do kenë një dite normale dhe pa takime mbresëlënëse. Ne planin financiar nuk do dini çfarë te bëni dhe ndonjëherë mund te gaboni. Kërkoni ndihmën e miqve te ngushte.

PESHORJA (23/IX-22/X)

Edhe nëse keni debate te forta ne çift, sot nuk duhet te mendoni menjëherë për një ndarje. Merrni kohen e duhur për te reflektuar dhe për t’u qetësuar. Beqaret do kenë një dite te zakonshme. Takimet do mungojnë, por miqtë do iu gjenden gjithmonë pranë. Financat do jen ne gjendjen me te mire te mundshme. Përfitoni për te shlyer borxhet.

Gjeni figurën duke bashkuar pikat

Plotësoni tabelën me numrat e dhënë!

Ngjyrosni pjesën me pikë dhe zbuloni figurën

Numra me 3 shifra: 015, 026, 059, 103, 183, 287, 318, 326, 346, 415, 437, 470, 502, 521, 589, 642, 728, 784, 857, 879. Numra me 4 shifra: 0752, 1769, 2230, 3218, 4603, 5210, 5682, 5999. Numra me 5 shifra.:

02336, 12633, 16975, 20965, 29686, 38231, 41201, 41524, 52102, 56712, 59687, 65923, 66325, 69862, 71437, 77778, 81181, 85551, 86612, 96563. Numra me 6 shifra: 402886, 450059, 512559, 563595, 572173, 632569, 884514, 965222.

SHIGJETARI (22/XI-21/XII) Do jeni sharmante gjate kësaj dite dhe te gatshëm te bëni gjithçka për te përjetuar emocione te reja ne çift. Shpeshherë do bini dakord me partnerin dhe emocionet do jene te papërshkrueshme. Beqaret nuk do kenë aspak një dite me fat dhe do mbeten serish vetëm. Ne planin financiar duhet sa me shume maturi. Vetëm ne këtë mënyrë situata do jete e qete.

UJORI (20/I-19/II)

Gjeni 10 ndryshimet

www.mapo.al

Xhelozia do ju pushtoje gjate kësaj dite juve qe jeni ne një lidhje dhe do keni debate me personin ne krah. Kujdes mos e teproni sepse do shkatërroni gjithçka qe keni ndërtuar. Beqaret do vazhdojnë te jene ne kërkim te personin ideal, por pa shume fat. Dite delikate për financat. Nuk rekomandohen te bëhen shpenzime.

VIRGJERESHA (23/VIII-22/IX)

Venusi dhe Marsi do ndikojnë sot ne jetën tuaj ne çift, por njeri do nxite ndjenjat dhe emocionet dhe tjetri do nxite dyshimet dhe mosmarrëveshjet. Kujdes! Beqaret nuk duhet te ndalen se kërkuari dashurinë sepse ne momentin qe ata me pak e presin mund te ndodhe edhe çudia. Ne planin financiar duhet te merreni seriozisht me te ardhurat.

AKREPI (22/X-21/XII)

Dite e qete dhe pa probleme kjo e sotmja për te dashuruarit. Nuk do keni as problemin me te vogël me partnerin tuaj, përkundrazi do jeni edhe me bashkëpunues me te. Beqaret nuk do pëlqejnë aspak te flirtojnë dhe do mbeten serish vetëm. Financat jo për te gjithë do jene te stabilizuara. Merrni sa me shpejt masa ne mënyrë qe situata mos iu dale nga kontrolli.

BRICJAPI (22/XII-20/I) Partneri do iu përgatisë surpriza te njëpasnjëshme gjate kësaj dite ne mënyrë qe ju te ndiheni sa me mire. Emocionet do jene te shumta dhe te jashtëzakonshme. Beqaret gjithashtu do kenë një takim mbresëlënës te cilin duhet ta konsiderojnë. Ne planin financiar nuk do ketë probleme serioze megjithatë shpenzoni me kujdes.

PESHQIT (20/II-19/III) Shume nga çiftet do i mendojnë gjerat me seriozisht gjate kësaj dite dhe do fillojnë te bëjnë plane për ndonjë bashkëjetesë te mundshme. Ata qe kane pasur debate nuk duhet t’i lënë pas dore ato, por te bëjnë te pamundur për t’i zgjidhur. Beqaret do e gjejnë personin e tyre ideal. Ne planin financiar do jeni me te organizuar se kurrë.

E shtunë-diel, 15-16 shkurt 2014

www.mapo.al

Mapo lunch

Mira Kazhani

und të kem një jetë që nuk jam ulur tek “Lulishte 1 Maji”. Me gjasë që në kohën e universitetit nuk ia kam lejuar vetes të frekuentoj vende kaq të mëdha, me muzikë popullore e pjata që mbushen gati duke u derdhur mishi, salsiçet e soj-soj gjërash. Por ja që bota është një portokalle e vogël. Tani po shkoj direkt atje dhe me dëshirë e kuriozitet se as vetë nuk e di sesi arrita ta bind ‘kaubojin e Parlamentit’, Mark Frrokun. Kështu kam dëgjuar se e thërrasin disa miq të afërm dhe po guxoj ta bëj këtë mbiemër pjesë të rreshtave të mi. Dikush më tha që s’duhet të kisha shumë besim se Marku mund ta më anulonte në çast të fundit, po nuk e di pse isha aq e bindur që ai mund të bënte gjithçka veçse të më dilte nga fjala. Premtimin e kanë më të shenjtë se jetën malësorët dhe këtë e di mirë se vij vetë nga ato vise. Edhe pse në fakt do doja që vetëm jeta të ishte e shenjtë dhe premtimet t’i shkelnim në emër të saj, por kjo nuk është çështje që mund ta zgjidhim sot, as unë e aq më pak ai, kauboji. Ai është ulur i qetë dhe me një buzëqeshje që nuk ia deshifroj lehtë. Po flet në telefon dhe më jep një shenjë në formë ndjese. Telefonata nuk zgjat shumë! Ke filluar flet në telefon, nuk dërgon me mesazhe kërcënuese si ai i Jozefinës? -“Po unë nuk e kërcënova Jozefinën. Pastaj mesazhin e bëra edhe publik. Ju gjykojeni vetë se çfarë ishte ai mesazh”. I thoshit ‘femër e përdorur’? Tani, të përdorura do jemi ne Mark, se asnjëra s’mbetet dot e virgjër gjithë jetën. Për këtë e kishit fjalën? Apo folët në kuptim tjetër, ndoshta deshët të thoshit që ishte politikisht e përdorur? -“Fiks këtë të fundit kam thënë. Sigurisht që nuk merrem me moralin e askujt në Parlament. As të burrave dhe as të grave”. Tani unë dua të të pyes edhe për diçka, por nuk dua të mërzitesh dhe as ta marrësh si paragjykim, -i paraprij atij me pyetjen që dua t’i bëj. -Vetë ju e shkruat atë mesazh? E di pse pyes, sepse ju flisni në dialekt dhe ai mesazh ishte në gjuhë letrare

Mark Frroku

Një kauboj në Parlament e i shkruar korrekt si të ishit një shkrimtar ose gazetar i mirë. Njoh politikanë e ministra që shkruajnë për faqe të zezë Mark, ju si ia bëtë? -Jo, nuk më ngel hatri fare që ti ma bën këtë pyetje, - më përgjigjet ai si babaxhan. Mesazhin e kam shkruar vetë sepse ashtu shkruaj gjithmonë. Unë nuk fle gjithë natën mbi libra, por ka ndodh që brenda një nate të kem lexuar edhe 550 faqe libër. -Vërtet? -Po, po e vërtetë. Gjuhën shqipe e kam shkruar gjithmonë mirë. Po Rama, çfarë ju tha në mbledhjen e Grupit? A mund të më thuash ekzaktësisht? Ai hesht pak dhe nis e tregon me shumë sinqeritet: “Nga fund i mbledhjes ai m’u drejtua mua. ‘Kam diçka për t’i thënë Markut: Mark, nëse do të afrohesh në oborrin tonë, nuk mund të ofendosh në asnjë rast gratë. Dua t’i kërkosh falje Jozefinës për mesazhin”. I thashë që kishte të drejtë dhe se në vazhdimësi nuk do të ndodhte asnjë incident i tillë. Por vetëm me një kusht: “Unë, falje nuk kërkoj”. Dhe me kaq u mbyll. Me kaq e mbylla edhe unë këtë histori sepse kam mjaft kuriozitete rreth atij. Dua ta pyes edhe për Belgjikën. Nuk ishte një akuzë e lehtë ajo e zonjës Topalli në foltoren e Parlamentit. -Ke të drejtë, por e di ti se pse i kam hy unë politikës? - më thotë ai.

-Kush është miku yt në Parlament, me të cilin e pini një kafe me qejf? -“Tom Doshi është miku im. Jemi të dy nga i njëjti qark dhe na bashkojnë shumë gjëra. Kafen e pi edhe me të tjerë. Unë nuk paragjykoj askënd. As kundërshtarët dhe as aleatët. Ne të gjithë duhet të sjellim një erë të re në parlamentarizëm. Nuk mund të zihesh në sallë e të bësh si shok te kafja”. -Eh, Mark, po të thashë pak më parë, ka edhe pak teatër. Por ju keni të drejtë, sepse një kauboj nuk i kupton këto punë. Ai është i drejtë dhe të sheh në dritë të syrit.

Në fakt,- i them unë, është një pyetje që do të ta bëja pak më poshtë, por mund të ma thuash edhe tani. Ka 23 vjet që parlamenti është shndërruar në polici, prokurori dhe gjykatë. Është e pakuptim kjo histori. Drejtësia nuk ka pse merret, shqyrtohet e vendoset në parlament. Atë e bëjnë institucionet e pavarura. -Në fakt Mark, ju besoni tek drejtësia, tek ligjet? Jeni nga ata malësorët që nuk besoni tek vetëgjyqësia? -Sigurisht që besoj. Pse, ku duhet me besu tjetër, tek fjalët e rrugëve? -Ju keni një çështje të hapur në Belgjikë? Se çfarë çështje kam unë, kësaj i përgjigjet drejtësia. Nuk jam i shqetësuar për asgjë. Unë kam vetëm një brengë, që është ajo e vëllait tim (Arben Frroku), i cili ndodhet pas hekurave për një akuzë të padrejtë. Jam i bindur që ai do fitojë lirinë shumë shpejt. Thjesht nuk dua të vonojë, por të gjitha faktet vërtetojnë pafajësinë e tij. Mark Frroku tregon se ka punuar për familjen qëkur ishte 6 vjeç dhe në moshën 17-vjeçare ai rrëfen se ishte rrugëve të botës. Ndonjëherë, pa asnjë kacidhe në xhep dhe pak më vonë me biznese. “Jam rebel, e di që nuk jam si ata kolegët e tjerë në Parlament, që në kostumin e intelektualit edhe e dredhin bishtin sa andej-këndej. Unë jam i drejtpërdrejtë dhe nuk besoj se do të ndryshoj”.

-Ju nuk ndryshoni, por politika këtu pse ka nevojë për ty? Sepse jeni biznesmen? Sepse keni para? -Jo, nuk është vetëm kjo. Unë kam fituar votat në zonën time dhe jam aty vetëm me meritë. Nëse më do populli im, kjo tregon se nuk jam rastësisht”. Çfarë do bëni ndryshe ju? Unë nuk gënjej dhe do jem gjithmonë me anën e drejtë. Një karton nuk sjell pranverën, -thotë ai, por mundem të bëj diçka. -Ju e d i n i s e j e n i p a k i paragjykuar? Nga mbiu ky? Kush është, me çfarë merret? “E di, e di. I di të gjitha, por nuk ua vë veshin këtyre paragjykimeve. I tillë është mentaliteti ynë, edhe unë vetë paragjykoj. Vetëm një njeri nuk është pjesë e mentalitetit tipik, ai është Edi Rama. Më pëlqen shumë Edi. Është perëndimor dhe shumë punëtor”. -Po Ilir Meta të pëlqen? -Ai është shumë i qetë. Dua të kem nga qetësia e tij. Vërtet besoni se Meta është i qetë? - e ngacmoj unë. Duhet të dish se në Parlament luhet edhe pak teatër. -“Jo, jo, Meta është i qetë dhe zotëron shumë mirë partinë e tij. Më pëlqen modeli i tij”. -Në fakt as që e vija në dyshim Mark, - i përgjigjem unë. - Ku s h ë s h t ë m i k u y t n ë Parlament, me të cilin e pini një kafe me qejf? -“Tom Doshi është miku im. Jemi të dy nga i njëjti qark dhe na bashkojnë shumë gjëra. Kafen e pi edhe me të tjerë. Unë nuk paragjykoj askënd. As kundërshtarët dhe as aleatët. Ne të gjithë duhet të sjellim një erë të re në parlamentarizëm. Nuk mund të zihesh në sallë e të bësh si shok te kafja”. -Eh, Mark, po të thashë pak më parë, ka edhe pak teatër. Por ju keni të drejtë, sepse një kauboj nuk i kupton këto punë. Ai është i drejtë dhe të sheh në dritë të syrit. Tani që po e shkruaj këtë Mapolunch, mund të them me bindje se asnjë nga ata burrat e Kuvendit nuk e ka sinqeritetin e Markut. Dhe sikundër ata, edhe Mark Frroku sjell një pjesë të realitetit shqiptar që vjen nga malet dhe fushon në një terren të minuar me hipokrizi.

CMYK

e shtunĂŤ-e diel, 15-16 shkurt 2014