17 18 maj ok by Gazeta Mapo

intervistë Bregu: Pse nuk është herët për protesta edhe për largimin e kryeministrit

UET-press/'Hëna e Shqipërisë'

kontrapedal

Blushi: Qeveria të hyjë në Lazarat, asnjë avion nuk vjen nëse nuk mbillet drogë

Vladimir Myrtezai

Promovohet në Shkodër libri i ri i Blushit, botim i UET-Press. “Asnjë avion nuk vjen nëse nuk mbillet drogë në Shqipëri, apo jo? Debati në Parlament? Ishte një debat se kush e fitonte debatin” Faqe 12

Deputetja e PD, argumenton arsyet se pse sot nuk është herët për protesta dhe për largimin e Edi Ramës. Ajo e sheh si test procesin e zgjedhjeve në parti, pranon edhe pakënaqësitë që mund të krijohen... Faqe 10-11

recensë jeta shyle

mapo lunch

Mira kazhani

single & the city Iva tiço

E shtunë-diel 17-18 maj 2014

Drejtor artur Zheji- Kryeredaktor Arion Sulo - Numër 1211 Viti V botimit. Çmimi 30 lekë. 1.5 euro. www.mapo.al e-mail: gazetamapo@gmail.com. Adresa: BLV "Gjergj Fishta"

Prokuroria: Gjeneral Brigade Syrja Gjoka ka urdhëruar shkatërrimin e paligjshëm të shtatë objekteve të Ushtrisë Shqiptare

Arrestohet një gjeneral

Zbardhet për herë të parë një nga aferat e Forcave të Armatosura Një nga pesë njerëzit më të rëndësishëm të Ushtrisë shqiptare ka përfunduar në pranga si i dyshuar për shpërdorim detyre me pronat e bazës ushtarake të Kuçovës. Ka falsifikuar nënshkrimet e disa prej anëtarëve të Komisionit dhe ka urdhëruar shkatërrimin në mënyrë abuzive të 7 objekteve në pronësi të Ushtrisë. Faqe 5 dossier

editorial

intervistë

political mind

Kaosi urban dhe pranvera që po vonon

Periudha e Zogut, shumë më lart se ajo e Enver Hoxhës

Ish-sportistët e dështuar, çfarë politikanësh bëhen?

Artur zheji

FERIT DUKA

Faqe 3

deklarata kërcënuese e kryeprokurorit

Llalla: Çështjet që kam në dorë do ndikojnë në të ardhmen e vendit Avioni i drogës

Një luftë u mbyll… një tjetër ende s’ka filluar Nga Aleksandra Bogdani

Epilogu i debatit politik për avionin e Divjakës dhe historia që vazhdon me plantacionet e kanabisit. Linja e butë e qeverisë “Rama” me Lazaratin dhe pse nuk mund të vazhdojë më gjatë hipokrizia e shtetit përballë narkotrafikut Faqe 8-9

Faqe 5

Faqe 27

Ylli Pango

Faqe 28

mapo libri

Tedi Papavrami:

Im atë kishte rezerva për librin tim Këtë herë, violinistin e solli në Tiranë botimi në shqip i autobiografisë së tij “Fugë për violinë” dhe koncerti recital që dha në Teatrin e Operas dhe Baletit, ku për herë të parë ai interpretoi ciklin e plotë të sonatave të Bahut

Faqe 17

E shtunë E shtunë - e- diel e diel 13-14 17-18prill maj 2014 2013 www.mapo.al

Rudolf MaRku Komunistët e djeshëm janë islamikë të sotëm

5 Maji Dëshmorët tuaj, të atyre dhe ndoshta tanët

fRaNCY Një austriake në jetën e Ahmet Zogut

Nr. 26 (271), Viti iX botimit maj 2014 Çmimi 300 Lekë

Jo vetëm politikë si zakonisht

e përmuajshme

MAKS VELO

Më ka tradhtuar shoqëria Rrëfimi i pazakontë i arkitektit dhe shkrimtarit atipik. I lindur në Paris, i rritur në Korçë dhe Tiranë dhe i degdisur zgafellave të Gulagut komunist shqiptar; i tradhtuar, siç thotë, ‘nga shoqëria’. Jeta dhe fati i një personazhi që nuk bën paqe as me veten dhe as me botën, i dikujt që nuk di dhe nuk do të jetë ‘politikisht korrekt’.

E shtunë-diel, 17-18 maj 2014

www.mapo.al

editorial

Foto e javës

Artur Zheji

Kaosi urban dhe pranvera që po vonon

intervista e javës

libri

Majlinda Bregu: Pse nuk është herët për protesta edhe për largimin e Edi Ramës Deputetja e Partisë Demokratike, Majlinda Bregu argumenton arsyet se pse sot nuk është herët për protesta dhe për largimin e kryeministrit Edi Rama. Ajo e sheh si test procesin e zgjedhjeve në parti, pranon edhe pakënaqësitë që mund të krijohen, por nënvizon se përgjigja më e mirë në këtë rast do të ishte afrimi i njerëzve cilësorë... Faqe 10-11

5 4 6 26 24

Tedi Papavrami: Bota do të jetonte shumë mirë dhe pa mua, dhe pa artin tim

Kronikë

Një gjeneral në pranga për 6 milionë lekë dëme në bazën e Kuçovës

Aktualitet

Ekzekutohet biznesmeni në Fier, hakmarrja nisi për një celular

Pyetësori

Pasditet plot vizion të Arbër Kadisë

Ekonomi

Kompanitë po zgjedhin fitimin mbi produktivitetin

Personazh

Genc Tukiçi; Ambasadori mbi piano

Blushi: Qeveria të hyjë në Lazarat

Beteja kundër drogës në vetvete është një gjë e mirë dhe e shëndetshme. Madje kronika rrëfen se edhe Dasho e ka kuptuar që Komuna e tij dhe lazaratasit trima duhen shpëtuar, në një mënyrë ose në një tjetër. Shumica ishte gjithë këto ditë në një presion shumë të madh dhe aeroportet ushtarake të lëna djerrë nga tranzicioni, po mbillen me blloqe betoni. Edhe kjo është një gjë e mirë dhe do të thotë se opozita dha një kontribut konstruktiv me denoncimet e saj. Sikur protestat dhe polemikat të mos shtyheshin deri tek objektivi politik i rrëzimit të qeverisë së re Rama-Meta, do të ishte edhe më mirë. Sepse analiza politike arsyeton në kësi rastesh, që kur denoncimet shoqërohen me kërkesa të tilla qeverirrëzonjëse, synimet akuzonjëse të opozitës interpretohen me ose pa dashje, si qëllime të mvarura nga interesat politike. Megjithatë, meqë një teori tjetër thotë dhe vërteton se nuk ka asgjë të përsosur, e lëmë mënjanë këtë ngut dhe këtë neps opozitar dhe le të duartrokasim faktin që trafikut të drogës i është shpallur luftë dhe le ta klasifikojmë këtë si një qasje të mirë dhe të dobishme në kontributet opozitare. Mirëpo edhe ky episod i jetës politike që vijon prej javësh, duket se e kreu ciklin e vet, në mos plotësisht, pothuajse. Dje Kryeministri, pas betejës parlamentare, mbajti një fjalë shpjeguese për dimensionet e kaosit urban në Shqipëri. Për çudi, asnjë nga emisionet politike nuk e përfilli këtë parashtrim thelbësor me të cilin ne përballemi përditë dhe brezat që do të vijnë, do të shtypen dhe do të përdhosen nga ky përçudnim që shkakton kjo armatë vrastare betoni, zaptuese në të gjithë vendin. Fitorja e kësaj ushtrie betoni dhe pushtonjëse trojesh publike, kjo masakër e detit, bregdetit, pyjeve, fushave, lumenjve dhe gjelbërimit falur bujarisht dikur nga dora e Zotit, është një nga armiqtë më të zymtë dhe më të egër të të gjithëve që kanë vendosur të jetojnë në këto troje si shqiptarë. Dhe bën çudi që pakkush ose askush nuk e kthen kokën nga kjo batërdi, që ethet e ndërtimeve pa leje, si dikur ethet e arit në Amerikë dhe Alaskë, ku njerëzit kafshonin njëri-tjetrin më egër se ujqërit gjahun e tyre, është sot një sëmundje vdekjeprurëse. E ambientit, e peizazhit dhe e jetueshmërisë normale. Brezi im e ka përjetuar njëherë këtë pushtim betoni, përmes bunkerizimit të Shqipërisë nga paranoja e degraduar e Enverit, që ndërtoi 300.000 bunkerë dhe i mbolli ato anë e kënd, në bregdet, në qytet, në kodër, fushë dhe male. Në vreshta, në ara, buzë lumenjve, nën tokë dhe mbi tokë. Dhe mbi të gjitha, edhe në mendjet tona, duke i sëmurur ato, sidoqoftë. Mirëpo tani, mbas shkuljes masive dhe shumëvjeçare të këtyre kupolave me beton arme, sëmundja e paranojës zullumqare të sipërmarrjes pa vizion, i ka zëvendësuar me ndërtime të mjerueshme, të shëmtuara dhe grabitqare, gjithkund ku ka një pëllëmbë tokë ‘pa Zot’, qoftë kjo rërë, bregdet, gjelbërim, pyll, fushë, kodrinë e hijshme, e gjelbër apo e zhveshur qoftë. Si një pushtim ogurzi e kafshëror, udhëhequr prej kodeve të një qytetërimi oriental të niveleve më të ulëta dhe më të shpifura. Një palo joqytetërim pra, që nxit dhe lejon urbanizimin masiv me kosto të lirë, me parimin: ‘Skllav, ndërto ku të mundesh dhe dhuno natyrën si të mundesh, por mos iu afro pallateve dhe vilave të mija rezidenciale, të shtrenjta, të rrethuara, oaze mirëqenieje dhe gjelbërimi!’ Oaze pushteti dhe moskokëçarjeje. Dhe ‘skllavi’ dhe skllavopronarët ruralë kanë ndërtuar duke hedhur andej-këtej si lopa bajgën, mure, betone, shtëpira, shtëpiza, duke ndërtuar shëmtinë tonë kombëtare. Më 23 qershor nuk e kam votuar Edi Ramën, sepse, sëpaku në dy mandatet e tija të fundit në Tiranë, kisha bindjen se e kish bjerrur betejën me betonin në kryeqytet. Dhe ky bilanc, për pritshmërinë që kishim ndaj tij dhe mbështetjen e madhe që i dhamë dikur, ishte zhgënjyes. Porse panorama rrënqethëse që Rama paraqiti si ilustrim ndaj kaosit urban dhe tentakulave të tija në të gjithë territorin shqiptar, është padyshim panorama e parë objektive dhe me dhimbje njerëzore që dëgjoj të artikulohet për këtë kryetemë kombëtare. Dhe nëse ky ligj i ri, por dhe një vullnet politik mbështetës, do ta çonte përpara një trend korrigjues kombëtar, është padyshim një reformë globale e territorit që ia vlen të mbështetet, sigurisht edhe të monitorohet. Siç ia vlente dikur mbështetja pa kushte për vendimin e kushtueshëm politik të Berishës, për autostradën që lidh sot, me gjithë ngërçet e veta, Tiranën me Prishtinën. Nëse reforma territoriale nga njëra anë, reforma arsimore nga ana tjetër dhe legalizimi plus pastrimin e territorit nga ana tjetër, janë të mbështetura në vullnet politik të qartë, kjo është padyshim një kthesë serioze, që ka nevojë për një mbështetje trasversale. Çështja shtrohet, a ka kjo qeveri forcën e duhur dhe portofolin e duhur për ta çuar deri në taban këtë sipërmarrje kaq të kushtueshme?! Financiarisht, në burime njerëzore dhe vende-vende me impakt elektoral të dhimbshëm? Sfida është e madhe dhe do të ishte mëkat që opozita në këto kantiere ristrukturuese me interes kombëtar, të ishte kundërshtare radikale, ndërkohë që oponenca dhe monitorimi i saj do të ishin në favorin e të gjithëve. Dhe në sytë e opinionit publik, më e shpërblyer dhe më e vyer. Sepse edhe beteja e saj politike duhet, herët a vonë, për të mirën e saj dhe të jetës politike në përgjithësi, të braktisë ekstremet dhe të kapë sa më shumë Qendrën, aty ku përqendrohen më së shumti interesat dhe votat e shqiptarëve. Aeroplani i Divjakës, apo shirat e shumta të kësaj pranvere që po vonon të vijë, nuk justifikojnë dot zgjedhjet që shtyhen pafundësisht në PD, sidhe as mungesën e një analize minimale të humbjes së skajshme të pothuajse një viti më parë. Por kjo sidoqoftë, është një çështje e brendshme e kësaj partie. Luksi i rrëzimit të parakohshëm të Qeverisë Rama, është, sëpaku taktikisht i parakohshëm, shpreh bezdinë që opozita ndjen në ndenjëset e reja, më pak magjike se poltronat e pushtetit shumëvjeçar. Nga i cili duket se shpirtërisht nuk ndahet dot. Andaj, si një sugjerim dashamirës do të rekomandoja uljen e toneve radikale dhe vetizoluese dhe ndërtimin e një strategjie të re, drejt Qendrës dhe drejt Paqes. Sepse koha ka treguar që janë terrene më pjellore për një brez të ri politik që duhet të marrë realisht vendimet themelore politike në këtë Parti kaq të vyer si aset kombëtar. Ndërkohë që reformat e nisura kanë nevojë jetike të monitorohen dhe tendencat e devijimeve të mundshme të denoncohen përpara opinionit publik dhe përpara gjithkujt. Sepse ato duhen bërë. Sa më shpejt, sa më mirë, mundësisht me një vullnet sa më transversal.

E shtunë E shtunë - e- diel e diel 13-14 17-18prill maj 2014 2013 www.mapo.al

aktualitet Agron Ymeri, 51 vjeç u qëllua disa herë me breshëri automatiku. Policia identifikon si të dyshuar Eni Veshin, djalin e një inxhinieri të vrarë nga djemtë e Ymerit. Seriali i hakmarrjeve që nisi pas konfliktit për një telefon celular në 2010

Grabitësit sulmojnë me armë pikën e skrapit, plagoset pronari Laç- Sulmohet një pikë grumbullimi skrapi nga persona të paidentifikuar, ku këta të fundit arrijnë të plagosin vetëm magazinierin e kësaj pike, që njëkohësisht është edhe pronari i saj. Ngjarja ndodhi dje në mesditë në Mamurras të Laçit, kur dy të rinj të armatosur me “Kallashnikov” sulmuan pikën e skrapit në pronësi të Gëzim Mehmetit, 56 vjeç, banues në Mamurras. Autorët kanë ten-

tuar të grabisin pikën e grumbullimit të mbetjeve të metalit, ndërsa hasën në rezistencën e Mehmetit. Në konflikt e sipër ata qëlluan tregtarin e skrapit duke e lënë atë të plagosur, ndërsa më pas u larguan me shpejtësi, pa mundur të marrin ndonjë qindarkë nga arka e Mehmetit. Policia mbërriti me shpejtësi në vendin e ngjarjes duke nisur hetimet dhe kërkimet për autorët e dyshuar të krimit,

ndërsa tha se sekuestroi në vendngjarje një gëzhojë që besohet se është qitur nga ama e krimit. Ndërkaq në vijim të hetimeve për identifikimin e të dyshuarve, policia shoqëroi në ambientet e saj disa persona të njohur nga policia për tendencat e tyre kriminale të grabitjes, ndërsa po ashtu mori dëshmi të një grupi personash, të cilët ishin dëshmitarë në vendin e ngjarjes.

Ekzekutohet në Fier biznesmeni, konflikti nisi për një celular Dashamir Biçaku Biznesmeni i linjës së dyqaneve me materiale hidrosanitare, i vrarë dje në mëngjes dyshohet se është viktimë e një seriali hakmarrjeje të ndodhur mes djemve të tij dhe autorëve të dyshuar. Konflikti kishte nisur në 2010, për një telefon celular, ndërsa kohë më parë palët i kanë bërë atentate njëri-tjetrit. Edhe pse policia dhe Prokuroria kishin hetuar ngjarjen dhe kishin kërkuar dënimin e të dyshuarve, për këto ngjarje Gjykata e Shkallës së Parë në Fier ka dhënë dënime minimale në njërin prej rasteve, ndërsa në rastin tjetër ajo ka dhënë pafajësi për mungesë provash. Agron Ymeri, 51 vjeç, pronar i një linje dyqanesh të materialeve hidrosanitare, ndërroi jetë dje në mëngjes, ndërsa plumbat e disa breshërive të një automatiku “Kallashnikov”, AK 47, i përshkuan trupin. Viktima ndodhej në veturën e tij, “Audi” me targa AA 758 BF, të parkuar në një parkim privat, në zonën e njohur me emrin “ish- Mapot” në qendër të Fierit, pranë xhamisë së madhe të qytetit. Si autor të dyshuar të krimit policia tha se identifikoi Eni Veshin, babai i të cilit dyshohet se është vrarë në 2011-ën nga djali i tregtarit të djeshëm, në hakmarrje të një atentati që vetë Eni Veshi kishte kryer ndaj dy djemve të tregtarit të vrarë Agron Ymeri, Juliona dhe Elio Ymeri. Tregtari Ymeraj mëngjesin e djeshëm mësohet se ka qenë duke marrë veturën e tij për të shkuar në punë, ndërsa kishte dalë nga shtëpia e tij, të cilën e kishte jo shumë larg vendit të ngjarjes. Roja i parkingut, sipas rrëfimit të tij në polici, për shkak të shiut të rrëmbyeshëm mëngjesin e djeshëm ishte strukur në kioskën e tij, ndërsa autorët që dyshohet se kanë qenë jo më pak se dy persona, i janë afruar atij duke i ngjeshur armën në trup e duke shkrehur mbi të plot 17 fishekë. Sipas ekspertëve të policisë që i referohen procesit të këqyrjes së vendit të ngjarjes, është vënë re se viktima ka pasur në trup 13 predha të plumbave të qitur nga arma automatike, ndërsa pranë vendit

të ngjarjes, brenda dhe jashtë veturës është gjetur një sasi e konsiderueshme predhash e gëzhojash që besohet se i përkasin armës së krimit. Trupi i tregtarit, sipas burimeve të policisë u gjet nga roja i parkimit që njoftoi policinë. Pas krimit, autorët e dyshuar janë larguar nga vendi i ngjarjes mjaft shpejt dhe në një distancë prej rreth 100-150 metrash ata hipën në një automjet me të cilin edhe u larguan nga vendi i krimit. Pas hetimeve të para policia tha se identifikoi si të dyshuar të vrasjes së tregtarit Ymeri, Eni Veshin, ndërsa veç tij policia tha se kishte identifikuar si të dyshuar edhe një person tjetër në cilësinë e bashkëpunëtorit në krim, identiteti i të cilit nuk është dhënë nga policia. Viktima Agron Ymeri Ndërkaq sipas burimeve të policisë, historia e hakmarrjes mes palëve ka nisur në vitin 2010, kur Julian Ymeri dhe Eni Veshi janë konfliktuar për një telefon celular. Më 10 gusht të vitit 2010, Eni Veshi dhe Lorenc Buzi kanë tentuar të vrasin shtetasin Juljan Ymeraj, djali i viktimës Agron Ymeraj. Për këtë krim, Buzi Si autor të dysdhe Veshi janë dënuar me kusht nga Gjykata e huar të krimit Fierit, ndërsa një vit më vonë, më 31 gusht 2011 shtetasi Juljan Ymeraj dhe vëllai i tij dyshohen se policia tha se kanë vrarë Koli Veshin me profesion inxhinier, identifikoi si dhe kanë tentuar të vrasin djalin e tij, Eni Veshi. Eni Veshin, Pikërisht për këtë policia kishte arrestuar si të babai i të cilit dyshuar Julian dhe Elio Ymerajn. Në deklaratën dyshohet se e saj policia shprehej se me vendim nr. 304 të datës është vrarë në 30 shtator të vitit 2013, Gjykata e Fierit i deklaroi të pafajshëm duke i liruar ata. Përkundër këtij 2011-ën nga vendimi, Prokuroria kishte kërkuar për secilin djali i tregtarit prej të dyshuarve nga 25 vjet burg, ndërsa tash- të djeshëm më mësohet se ky vendim është apeluar nga organi i akuzës.

Aksidentohet deputeti Ardian Turku, plagosen lehtë gruaja dhe vajza TIRANË- Aksidentohet në aksin ElbasanTiranë automjeti me të cilin udhëtonin deputeti demokrat Ardian Turku, gruaja dhe një nga vajzat e tij, ku këto të fundit mbetën të plagosura lehtë dhe u transportuan në spitalin e Elbasanit, ku dhe morën mjekimin e parë. Mjeti i deputetit Turku ishte duke udhëtuar nga Tirana në drejtim të Durrësit, ndërsa sipas burimeve të policisë, ai është përplasur me një automjet tjetër teksa ishte duke udhëtuar në aksin Tiranë- Elbasan. Incidenti mes dy mjeteve mësohet se ndodhi në të dalë të tunelit të Elbasanit. Sipas policisë, mjeti «Mercedez- Benz» me targë AA195HY, që drejtohej nga vetë deputeti Turku, është përplasur me një automjet tjetër tip “Mini Couper’. Nga hetimet paraprake dyshohet se aksidenti ka ndodhur për shkak të lagështirës, por gjithashtu po verifikohet nëse drejtuesi i mjetit “Mini Couper” ka qenë i dehur apo jo. Shkak për ngjarjen dyshohet të ketë qenë shpejtësia e madhe me të cilën lëviznin dy mjetet,

si dhe fakti se rruga ka qenë e rrëshqitshme dhe aftësia e gomave për t’u kapur në rrugë ishte e dobët. Kjo ka bërë që mjetet të humbin drejtimin dhe të përplasen mes tyre, duke shkaktuar dëme të konsiderueshme materiale. Por sipas policisë, veç dëmeve materiale ka mbetur e plagosur lehtë gruaja dhe një nga vajzat e deputetit, por sipas tyre gjendja e tyre ishte e mirë dhe pa probleme serioze për jetën. Policia mbërriti me shpejtësi në vendin e ngjarjes, ndërsa dy pjesëtarët e familjes së deputetit demokrat u nisën për në spital, ku edhe morën mjekimin e parë

dhe qëndruan për pak orë nën kujdesin e mjekëve. Policia nisi hetimet për ngjarjen, ndërsa dyshimet paraprake të saj janë se ajo mund të ketë ndodhur për shkak të rrugës me lagështirë dhe shikimit të kufizuar nga moti i rënduar me reshje. Pak ditë më parë në të njëjtin aks rrugor është aksidentuar edhe deputetja e PS-së, Arta Dade dhe pak muaj më parë humbi jetën edhe deputeti i PD-së, Sokol Olldashi. Ndërkaq, thuajse në të njëjtën kohë me këtë aksident në aksin Kukës-Peshkopi, në afërsi të fshatit Bushtricë, u regjistrua një tjetër aksident me katër persona të plagosur. Ngjarja ka ndodhur në afërsi të fshatit Bushtricë, kur automjeti tip “Golf” pa targa është përplasur me një automjet tjetër gjithashtu pa targa. Për pasojë, 4 personat mbetën të plagosur dhe ndodhen në spitalin rajonal të Kukësit jashtë rrezikut për jetën. E ndërsa policia vijon hetimet, paraprakisht shkak i përplasjes së makinave dyshohet lagështira në rrugë. D.Biçaku

Inspektori i Tatimeve në Bashkinë e Pogradecit kapet me drogë Pogradec - Inspektori i Tatimeve në Bashkinë e Pogradecit si dhe një i njohur i tij, ish-emigrant, u arrestuan nga zyra e hetimit të Antidrogës e Policisë së Korçës pas një hetimi të kryer prej këtyre të fundit, duke iu bllokuar në një mjet “Volksëagen” Golf 4 me targa AA100 AO, një sasi prej 20 kilogramësh marijuanë. Policia dyshon se lënda ishte e destinuar për t’u trafikuar në drejtim të Greqisë, ndërsa dyshohet se ajo mund të jetë blerë në jug të vendit. Lënda narkotike u gjet dhe u bllokua në bagazhin e mjetit, ku ishte e paketuar me 10 pako me nga 2 kilogramë secila. Adriatik Buzo, ish-emigrant në Greqi, u arrestua nga policia ndërsa ishte duke udhëtuar me mjetin në të cilin u kap lënda narkotike, ndërsa pas ndalimit të tij policia arrestoi Gentian Priftin, i cili punonte si inspektor i zyrës së Tatim-Taksave në Bashkinë e Pogradecit. Dyshimet e

policisë janë se personi që po organizonte dhe kryente trafikimin e kësaj lënde narkotike ishte pikërisht inspektori i Tatimeve në Bashkinë e këtij qyteti, Gentian Prifti. Kjo pasi ai mësohet se kishte zbritur nga mjeti vetëm pak momente përpara se të ndalohej nga policia dhe se pritej që ta rimerrte mjetin pasi të dilte nga qyteti i Pogradecit, me qëllim që kolegët e tij të mos e shikonin në këtë veturë. Policia tha se pas ndalimit të të dyshuarit, ai pretendoi se nuk kishte lidhje me sasinë e lëndës narkotike, por hetuesit thanë se provat që posedonin përfshinin në këtë trafik funksionarin publik të arrestuar prej tyre. Kjo është ngarkesa e radhës e kapur nga blutë e qarkut të Korçës, ndërsa më parë policia ka bllokuar edhe disa sasi të tjera droge, dy herë më tepër se vitin e kaluar. Ndër ngarkesat e bllokuara është edhe një sasi prej 3 kilogramësh heroinë, e destinuar për trafik.

E shtunë - e diel 17-18 maj 2014

www.mapo.al

Dëshmia, kompania që kreu punimet, mori skrapin e objekteve Prokuroria thotë se punimet për shembjen e objekteve në repartin ushtarak të Kuçovës janë kryer nga një kompani private, punonjësit e së cilës rezultojnë të kenë disa hyrje-dalje në territorin e këtij reparti. Sipas fletë-hyrjeve në postbllokun e repartit rezulton se gjatë periudhës që është kryer procesi i shembjeve, në këtë

territor kanë hyrë disa mjete dhe shtetasi A. R, i cili pranon kryerjen e punimeve pas kontakteve që kishte patur me ish-komandantin e repartit Syrja Gjoka. “Shtetasi A.R, i pyetur për këtë fakt ka pranuar që ka hyrë në repart dhe kishte kontaktuar me komandantin Syrja Gjoka dhe se për disa ditë kishte kryer punime në këtë

repart me skrepin e tij”, thotë prokuroria. Duke iu referuar dëshmisë së shtetasit A. R, ai pranon se punëtorët e tij kishin kryer disa lloj punimesh, midis të tjerave edhe prishje pengesash betoni. “Për të mbuluar shpenzimet kishte marrë hekurin e objekteve që kishte prishur. Sipas tij, kryerjen e punimeve e

drejtonte një person civil, i identifikuar si shtetasi T.P., i cili ka qenë edhe anëtar komisioni për prishjen e objekteve”, thotë prokuroria. Më tej akuza i ka kërkuar Ministrisë së Mbrojtjes informacion për dëmin e shkaktuar nga prishja e objekteve, ku sipas auditit rezulton se dëmi është 5 milionë 695 mijë e 752 lekë.

Një gjeneral në pranga për 6 milionë lekë Sipas prokurorisë, gjenerali Syrja Gjoka dyshohet se në kundërshtim me ligjin ka urdhëruar shkatërrimin e 7 objekteve në pronësi të ushtrisë dhe se ka falsifikuar nënshkrimet e disa prej anëtarëve të Komisionit. Leonard Bakillari Një nga pesë njerëzit më të rëndësishëm të ushtrisë shqiptare ka përfunduar në pranga si i dyshuar për shpërdorim detyre me pronat e bazës ushtarake të Kuçovës. Gjeneral Brigade, Syrja Gjoka u arrestua me urdhër të Gjykatës së Beratit, pas hetimit të nisur nga prokuroria e këtij qyteti në nëntor të vitit të shkuar. Një grup oficerësh të Policisë Ushtarake trokitën mëngjesin e djeshëm në banesën e gjeneralit dhe me vendimin e gjykatës në dorë morën ish-eprorin e tyre për ta dërguar në paraburgim. Sipas prokurorisë, gjenerali Syrja Gjoka dyshohet se gjatë kohës që ka ushtruar funksionin e Komandantit të Repartit Ushtarak 3200 në Kuçovë, në kundërshtim me ligjin dhe pa miratimin e strukturave eprore, ka nxjerrë urdhrin për shkatërrimin e të paktën 7 objekteve në pronësi të Forcave të Armatosura. Prokuroria thotë se gjatë hetimit janë krijuar dyshime të arsyeshme se Gjenerali ka falsifikuar nënshkrimet e disa prej anëtarëve të Komisionit, të cilët ishin ngarkuar për përcaktimin e objekteve që do të nxirreshin jashtë fondit të pronave të ushtrisë me qëllim shembjen e tyre. Dëmi i shkaktuar nga veprimet e dyshuara si të paligjshme, sipas një auditi të bërë nga Ministria e Mbrojtjes, kapin shifrën e rreth 6 milionë lekëve të reja. Hetimet ndaj ish-kolonelit Gjoka nisën në nëntor të vitit të shkuar, kur Policia Ushtarake referoi në prokurori të dhëna që komprometonin ushtarakun e lartë gjatë kohës që kishte drejtuar Repartin Ushtarak të Kuçovës në vitet 2011-2012. Sipas prokurorisë, dëshmitë e punonjësve të

Llalla: Po hetojmë çështje që do ndikojnë në të ardhmen e vendit Prokurori i Përgjithshëm, Adriatik Llalla shfrytëzoi një takim me ministrin e Brendshëm dhe drejtues të Policisë së Shtetit për të deklaruar se prokuroria po heton çështje që mund të ndryshojnë të ardhmen e vendit. “Falë bashkëpunimit tonë, janë vënë para përgjegjësisë ligjore zyrtarë të niveleve të ndryshme, prokurorë, gjyqtarë e grupe kriminale. Gjithashtu kemi në dorë hetime që, nëse rezultojnë të suksesshme, mund të kenë ndikim në të ardhmen e vendit”, deklaroi Llalla. Ndërsa ministri i Brendshëm, Saimir Tahiri i ka kërkuar prokurorisë të hetojë për ngjarjet e Gërdecit, 21 janarit, evazionit fiskal të zyrtarëve të lartë, si edhe kallëzimet e bëra kohët e fundit për ish-ministrin e Mbrojtjes. “Për të kontribuar me gjithë kapacitetet tona në hetime, për të çuar në dënime penale nga gjykata të çështjeve të mbetura pezull, që janë

shumë të rëndësishme për shtetin ligjor. Veçanërisht çështjet më të rëndësishmet për të cilat drejtësia dhe qytetarët presin përgjigje e që ne nuk mund të lejojmë të kthehen në simbol të padrejtësisë, pabarazisë, pandëshkueshmërisë, si ‘Gërdeci’, ‘21 Janari’, evazioni fiskal me tatimet në rendin e miliona eurove, zyrtarët e lartë, ndoshta nivelet më të larta, të kallëzuar për shpërdorim detyre dhe korrupsion e kështu me radhë”, - tha Tahiri. Në fund të takimit, Prokurori i Përgjithshëm nuk dha detaje në lidhje me deklaratën e tij, edhe pas interesimit të gazetarëve. “Nuk kam asgjë më tepër për të shtuar sesa përmenda. Kemi disa çështje në hetim, po presim rezultatin dhe mendojmë se do kenë ndikim”, tha ai. Deklarata e Llallës vjen pak ditë pasi kryeministri Edi Rama i bëri thirrje prokurorisë që të bëjë seriozisht detyrën e saj.

bazës, mungesa e një pjese të procesverbaleve për shembjen e objekteve dhe dëshmitë për marrjen e skrapit nga kompania që ka shembur këto objekte, tregojnë se i gjithë procesi ka qenë i paligjshëm. Rreshter K.M ka dëshmuar se Komanda e Bazës Ajrore i kishte ngarkuar atij një detyrim në shumën e 3.5 milionë lekëve në formën e dëmit të ardhur nga prishja e objekteve të kësaj baze. Por ai thotë se këto objekte janë prishur pas urdhrit verbal të ish-komandantit të repartit, kolonel Syrja Gjoka. “Rreshter K.M citon se të gjitha këto objekte janë prishur pa miratimin e organit epror, Komandës së Forcës Ajrore Tiranë dhe në kundërshtim me ligjin”, - thotë prokuroria. Ky fakt përforcohet sipas prokurorisë edhe nga anëtarët e komisionit, një pjesë e të cilëve kanë deklaruar se megjithëse ishin prezentë në shembjen e objekteve, askush prej tyre nuk e njihte procedurën ligjore që ndiqej në këto raste. “Disa prej anëtarëve të komisionit kishin edhe pretendime lidhur me firmat që ishin në

Prokuroria thotë se gjatë hetimit janë krijuar dyshime të arsyeshme se Gjenerali ka falsifikuar nënshkrimet e disa prej anëtarëve të Komisionit, të cilët ishin ngarkuar për përcaktimin e objekteve që do të nxirreshin jashtë fondit të pronave të ushtrisë me qëllim shembjen e tyre

procesverbale, duke pretenduar që nuk ishin nënshkrimet e tyre. Nga deklarimet e personave që kanë dijeni për veprën penale rezulton se procesverbalet e prishjes së objekteve janë nënshkruar kohë më pas prishjes reale të objekteve”, - thotë prokuroria. Sipas praktikës shkresore të sekuestruar rezulton se Komandanti i Bazës Ajrore të Kuçovës ka nxjerrë një urdhër për inventarizimin e ndërtesave dhe objekteve të këtij reparti. Një muaj më pas janë prishur 209 objekte e qendra zjarri në territorin e Bazës Ajrore, por sipas prokurorisë, ky veprim nuk është miratuar me procesverbal të llojit “SU-3”. “Me shkresën datë 05.10.2011 Komandanti Repartit Ushtarak 3200 Kuçovë i kërkon Komandantit të Forcës Ajrore prishjen e 7 objekteve të këtij Reparti. Me shkresën datë 21.10.2011, Komandanti i Forcës Ajrore nuk miraton procesverbalet SU-3 të dërguara nga Reparti Ushtarak Kuçovë, për arsye se materialet ishin dërguar jashtë afatit kohor të përcaktuar në Urdhrin e Shefit të Shtabit të Përgjithshëm”, thotë prokuroria. Rreth një muaj më vonë, komandanti i repartit të Kuçovës, Syrja Gjoka ka ridërguar procesverbalin për miratimin e prishjes së shtatë objekteve, por sërish merr si përgjigje se ky dokumentacion nuk mund të shqyrtohej pasi ishte jashtë afateve kohore, por megjithatë, këto objekte janë prishur. Nga inventari i bërë në janar të vitit 2013 rezulton se mungonin 12 objekte, 9 prej të cilave ishin prishur me procesverbal gjatë kohës që ky repart drejtohej nga kolonel Syrja Gjoka, ndërsa për tre prej tyre nuk figuron dokumentacion i prishjes.

Gjykatat rrëzojnë pezullimin e Gjonit dhe Çelës Gjykata e Durrësit dhe ajo e Elbasanit rrëzuan dje kërkesën e prokurorisë për pezullimin nga detyra të tre gjyqtarëve të kallëzuar nga Inspektorati i Deklarimit të Pasurive për fshehje pasurish. Gjykata e Elbasanit iu përgjigj negativisht prokurorisë së këtij qyteti, e cila tri ditë më parë kërkoi pezullimin nga detyra të gjyqtarit Gjin Gjoni, i cili po hetohet për fshehje të pasurisë dhe falsifikim dokumentesh. Gjatë seancës së djeshme gjykata vetëm sa ka komunikuar vendimin, por pa vënë në dispozicion të prokurorisë arsyet e këtij vendimi. Prokuroria thotë se është në pritje të arsyetimit të gjykatës për t’i drejtuar Apelit ankesën ndaj vendimit të shkallës së parë. Gjyqtari Gjoni dhe bashkëshortja e tij po hetohen në Prokurorinë e Elbasanit pas kallëzimit të ILDK-së se kanë falsifikuar dokumentet dhe nuk mund të justifikojnë një vlerë të konsiderueshme të pasurisë që kanë deklaruar. Por sipas prokurorisë, edhe më i çuditshëm ishte qëndrimi i Gjykatës së Durrësit, e cila shqyrtoi dje kërkesën për pezullimin

nga detyra të gjyqtarëve bashkëshortë Ken Dhima dhe Klorinda Çela. I njëjti gjyqtar vendosi të pezullojë nga detyra gjyqtarin Dhima dhe të rrëzojë kërkesën për pezullim të gjyqtares Çela. Edhe pse dy bashkëshortët janë kallëzuar për të njëjtin fakt dhe vepër penale që dyshohet se kanë konsumuar, Gjykata e Durrësit ka pezulluar nga detyra vetëm njërin prej tyre. Gjyqtari Ken Dhima ushtron detyrën në Gjykatën Administrative Vlorë, ndërsa bashkëshortja e tij, Klorinda Çela është gjyqtare në Gjykatën e Tiranës.

Edhe Gjykata e Durrësit nuk ka vënë në dispozicion të prokurorisë argumentet e këtij vendimi, të cilat do t’i shërbejnë organit të akuzës për të apeluar çështjen. Tri ditë më parë prokuroria kërkoi nga gjykata të caktojë masën e sigurimit “pezullim nga detyra” për gjyqtarin Gjin Gjoni, i cili është edhe anëtar i KLD-së, si dhe për bashkëshortët gjyqtarë Ken Dhima dhe Klorinda Çela. Sipas akuzës, të tre këta gjyqtarë po hetohen për fshehje pasurie dhe falsifikim dokumentesh, ndërsa vazhdimi i detyrës nga ana e tyre mund të ketë ndikim në hetimin që po zhvillon respektivisht prokuroria e Elbasanit dhe ajo e Durrësit. Tre gjyqtarët u kallëzuan penalisht pak kohë më parë nga ILDKP, i cili pas hetimit administrativ konstatoi se Gjin Gjoni nuk kishte burim të ligjshëm pasurie për prona dhe llogari bankare që kapnin vlerën e rreth 2 milionë eurove. Ndërsa bashkëshortët Ken Dhima dhe Klorinda Çela kishin fshehur një kontratë për një apartament banimi në Tiranë si dhe disa llogari bankare.

E shtunë - e diel 17-18 maj 2014

aktualitet

Në një nga propozimet për ndarjen e re territoriale, Himara del si njësi më vete dhe parashikohet të bashkohet me Vranishtin dhe Lukovën

Si do jetë harta e nesërme e Shqipërisë, ja 5 variantet Parashikohen 5 variante: me 30 njësi, 39 njësi, 47 njësi, 57 njësi dhe 63 njësi. Pakicat minoritare grupohen në tri njësi më vete; Pusteci me maqedonas dhe Livadhja e Dropull me grekë Fejzi Braushi

hqipëria nuk do jetë më një nga vendet më të fragmentuara administrativoterritoriale. I gjithë territori i vendit do të ndahet maksimumi në 73 njësi vendore dhe minimumi 30 të tilla. Qeveria ka prezantuar dje nëpërmjet ministrit të saj për Pushtetin Vendor, Bledi Çuçi, para komisionit të posaçëm parlamentar për Reformën territoriale, dhe në prani të kryeministrit, kryetarit të Kuvendit dhe trupit diplomatik të akredituar në Tiranë, 5 variantet e hartës së re territoriale të vendit, nga të cilat Kuvendit do t’i duhet të zgjedhë njërin. Parashikohen 5 variante: me 30 njësi, 39 njësi, 47 njësi, 57 njësi dhe 63 njësi. Ajo që vihet re nga këto 5 variante është se mesatarja e popullsisë varion nga afro 90 mijë në variantin me 30 njësi, deri në afro 30 mijë në rastin me 73 njësi. Në të 5 variantet ruhen njësitë me shumicë popullsie minoritare, siç është rasti i komunës Pustec në Korçë me popullsi maqedonase, apo i dy njësive të reja që krijohen në Livadhja dhe në Dropull me popullsi të minoritetit grek. Ndërkohë që në dy variantet e para Himara humbet si njësi më vete duke iu bashkuar Vlorës, në tri variantet e tjera ajo përcaktohet si njësi më vete së bashku me Lukovën dhe Vranishtin. Varianti i parë Varianti i parë i hartës territoriale ka vetëm 30 njësi vendore, nga të cilat tre janë njësi minoritare, ndërkohë që pjesa tjetër që mbetet janë njësi që krijohen duke iu bashkangjitur qyteteve më të mëdha të vendit. Parashikohet që i gjithë rrethi aktual i Tiranës të jetë një njësi, ku kryeqytetit i bash-

këngjiten të gjitha komunat e këtij rrethi, ashtu edhe të gjitha bashkitë e tjera, përveç Kavajës dhe Rrogozhinës që i bashkohen Durrësit. Po ashtu edhe qarqet e tjera aktuale sipas këtij varianti nuk parashikohet të kenë më shumë se 2 apo 3 njësi vendore. Varianti i dytë Varianti i dytë parashikon që ta ndajë vendin në 39 njësi, pra 9 më shumë se i pari. Në këtë variant, përveç njësive të variantit të parë shtohen dhe njësitë e Hasit, i cili ndahet nga Kukësi, Kurbini që ndahet nga Mirdita, Bulqiza që ndahet nga Dibra, Peqini që ndahet nga Elbasani, Mallakastra që ndahet nga Fieri, Kuçova që ndahet nga Berati, Devolli që ndahet nga Korça, Tepelena nga Gjirokastra dhe Delvina që ndahet nga Saranda. Varianti i tretë Varianti i tretë parasheh një hartë administrativo-territoriale me 47 njësi. Pra në këtë variant njësitë vendore parashikohet që të kenë më pak popullsi dhe më pak territor. Sipas këtij propozimi shtohet që të jenë njësi më vete Vau i Dejës, Shijaku, Kamza, Cërriku, Divjaka, Patosi, Gramshi, Maliqi. Në këtë variant fillon dhe del si njësi më vete dhe Himara, e cila parashikohet të bashkohet me Vranishtin dhe Lukovën. Varianti i katërt Ky variant parashikon që të ketë 57 njësi vendore, por ku shtesat duket se i përkasin vetëm territorit i cili përfshin që nga Shqipëria e Mesme deri në Jug. Kështu më konkretisht në këtë variant shtohen si njësi më vete Sukthi, Fushë-Kruja, Vora, Rrogozhina, Prrenjasi, Roskoveci, Poliçani, Selenica, Memaliaj dhe Këlcyra. Varianti i pestë Ky është varianti që parashikon numrin më të madh të njësive vendore që mund të ketë harta e nesërme e Shqipërisë, pra plot 63 njësi. Në këtë variant bëhen njësi vendore pak a shumë të gjitha ato që sot janë qytete apo bashki. Kështu krijohet si shtesë në krahasim me variantet e mësipërme njësia e Fushë-Arrëzit, Klosit, Belshi, Ura Vajgurore, Konispoli dhe Libohova.

Reforma, aleatët e PS dhe opozita injorojnë ftesën e komisionit Reforma territorialo-administrative e vendit do të jetë një produkt i njëanshëm. Jo vetëm sa i përket raportit pozitë-opozitë, por edhe në raport mes partive kryesore të mazhorancës dhe aleatëve të tyre. Më saktë do të jetë një produkt i vetëm tri forcave politike; i Partisë Socialiste, Lëvizjes Socialiste për Integrim dhe Partisë Bashkimi për të Drejtat e Njeriut. Kjo gjë u duk dje, ku kërkesës së Komisionit të posaçëm parlamentar që është ngritur për realizimin e kësaj reforme për të marrë pjesë në prezantimin e 5 varianteve të hartës së re territoriale, nuk i ishte përgjigjur asnjë parti e opozitës dhe asnjë parti aleate e PS-së që gjendet jashtë Parlamentit. Kështu, dje në mbledhjen e komisionit ishin të pranishëm vetëm kreu socialist Edi Rama, ai i LSI-së, Ilir Meta dhe kreu i PBDNJ-së, Vangjel Dule. Nuk i ishin përgjigjur ftesës asnjë nga

www.mapo.al

krerët e partive opozitare, duke përfshirë si kreun e PD-së, Lulëzim Basha, atë të PR-së, Fatmir Mediu, të PDIU-së, Shpëtim Idrizi dhe asnjë nga krerët e partive joparlamentare të opozitës. Por jo vetëm kaq, ftesës së komisionit nuk i janë përgjigjur as krerët e partive që në zgjedhjet e shkuara parlamentare ishin në një koalicion me PS-në dhe LSI-në. Ka munguar dje në këtë prezantim kreu i PSDsë, Skënder Gjinushi, ai i PDS-së, Paskal Milo, ai i PSV91, Petro Koçi etj. Duket se mungesa e tyre nuk ka të bëjë vetëm me pakënaqësitë që kanë për ndarjen e pushtetit dhe respektimin e marrëveshjes paraelektorale nga PS, por edhe me vetë mënjanimin që Kuvendi u bëri atyre gjatë diskutimit të kësaj reforme, ku asnjë prej tyre nuk u thirr të dëgjohej apo të pyetej në lidhje me variantet e mundshme të ndarjes territoriale.

Varianti i parë me

30 njësi

Malësi e Madhe Shkodër Pukë Tropojë Kukës Lezhë Mirditë Mat Dibër Durrës Krujë Tiranë Elbasan Librazhd Lushnjë Fier Berat Skrapar Gramsh Pogradec Korçë Pustec Kolonjë Vlorë Sarandë Livadhja Tepelenë Përmet Gjirokastër Dropulli

Varianti i dytë me

39 njësi

Malësi e Madhe Shkodër Pukë Tropojë Has Kukës Lezhë Mirditë Kurbin Mat Dibër Bulqizë Durrës Krujë Tiranë Kavajë Elbasan Peqin Librazhd Lushnjë Fier Mallakastër Berat Kuçovë Skrapar Gramsh Pogradec Korçë Devoll Pustec Kolonjë Vlorë Sarandë Livadhja Delvinë Tepelenë Përmet Gjirokastër Dropulli

Varianti i tretë me

47 njësi

Malësi e Madhe Shkodër Vau i Dejës Pukë Tropojë Has Kukës Lezhë Mirditë Mat Dibër Bulqizë Kurbin Durrës Shijak

Krujë Tiranë Kamëz Kavajë Peqin Elbasan Cërrik Librazhd Lushnjë Divjakë Fier Patos Mallakastër Berat Kuçovë Skrapar Gramsh Pogradec Korçë Maliq Devoll Pustec Kolonjë Vlorë Himarë Sarandë Livadhja Delvinë Tepelenë Përmet Gjirokastër Dropulli

Varianti i katërt me

57 njësi

Malësi e Madhe Shkodër Vau i Dejës Pukë Tropojë

Has Kukës Lezhë Mirditë Mat Dibër Bulqizë Kurbin Durrës Shijak Sukth Krujë Fushë-Krujë Tiranë Kamëz Vorë Kavajë Rrogozhinë Peqin Elbasan Cërrik Librazhd Prrenjas Lushnjë Divjakë Fier Patos Roskovec Mallakastër Berat Kuçovë Skrapar Poliçan Gramsh Pogradec Korçë Maliq Devoll Pustec Kolonjë Vlorë

Selenicë Himarë Sarandë Livadhja Delvinë Tepelenë Memaliaj Përmet Këlcyrë Gjirokastër Dropulli

Varianti i pestë me

63 njësi

Malësi e Madhe Shkodër Vau i Dejës Pukë Fushe-Arrës Tropojë Has Kukës Lezhë Mirditë Mat Klos Dibër Bulqizë Kurbin Durrës Shijak Sukth Krujë Fushë-Krujë Tiranë Kamëz Vorë Kavajë

Rrogozhinë Peqin Elbasan Cërrik Belsh Librazhd Prrenjas Lushnjë Divjakë Fier Patos Roskovec Mallakastër Berat Ura-Vajgurore Kuçovë Skrapar Poliçan Gramsh Pogradec Korçë Maliq Devoll Pustec Kolonjë Vlorë Selenicë Himarë Sarandë Livadhja Konispol Delvinë Tepelenë Memaliaj Përmet Këlcyrë Gjirokastër Libohovë Dropulli

I n t e rv i st ë h i sto r i r e p o rta z h n o sta lg j i K u lt u r ë Çdo të shtunë e të diel

www.mapo.al

intervista

Majlinda Bregu: Basti i fituar i Ramës, nuk e bën atë të përgjegjshëm politikisht

Avioni i drogës

Deputetja e Partisë Demokratike, Majlinda Bregu argumenton arsyet se pse sot nuk është herët për protesta dhe për largimin e kryeministrit Edi Rama. Edhe pse një prej kontributoreve kryesore të jetës politike në PD, Bregu e sheh si test procesin e zgjedhjeve në parti.

Faqe 10-11

Një luftë u mbyll… një tjetër ende s'ka filluar Aleksandra Bogdani

Ben Blushi: Qeveria të hyjë në Lazarat, s’ka pse bëhet debat “Debat nuk është ai që kam parë dje, isha në parlament, nuk mora pjesë në të sepse nuk ishte një debat në interesin publik, ishte debat se kush fitonte debatin e djeshëm” Faqe 11

honë se historia përsëritet dy herë; në fillim si tragjedi dhe më pas si farsë. Historia e avionëve të drogës u konsumua me dy raunde në politikën shqiptare, bash aty ku tragjikja dhe grotesku konkurrojnë rëndshëm me njëri-tjetrin. Opozita u binte prej një muaji këmbanave të alarmit se trafiku i drogës kish filluar të bëhej si në Kolumbi, me avionë të vegjël e të bardhë. Në hartën e denoncimeve, frymëzuar edhe prej një shkrese konfidenciale të Shërbimit Informativ ishin aerodromi i Gjadrit, një rrugë e asfaltuar në Bedatin pranë Divjakës dhe një tjetër fushë në Gjirokastër. Mazhoranca qeshi fort me opozitën! Aq sa në një seancë të Kuvendit, Meta dhe Rama nxituan kush e kush të tallej më parë, se avionët e drogës, ishin në fakt mushkonjat e Divjakës. E m’u atëherë kur kjo histori po shterej si një farsë e pandodhshme, një avion vajti e ra në mes të ditës, në një plazh të populluar të Divjakës. Rrota e këputur e avionit ktheu rrotën e historisë për avionët e drogës… Peshorja e së drejtës do të anonte hë për hë nga opozita. Humbja e një shansi të rënë nga qielli

Një pilot italian, i njohur për spekulime në vendin e tij dhe një shqiptar i zhgënjyer nga stërmundimi i gjatë në

Faqe 7

emigracion u zbuluan si protagonistët e aventurës së trafikut me avion, në vendin e thirrur rëndom si “Eldorado” i fitimit të shpejtë. Hetimi nxori në dritë se Gjadri ishte varianti “A” i Giorgio Riformatos dhe Saimir Bajramit, por plani u prish nga blloqet e betonit, që Ushtria kish hedhur mbi fushë pak ditë më parë. U vendos Divjaka! Ka ende shumë pikëpyetje mbi aventurën diletante të dy trafikantëve. Më së shumti mbi arsyet se pse dy pika, të denoncuara fort nga opozita dhe të vendosura në qendër të debatit publik, u panë të përshtatshme për punë të fshehta si trafiku i drogës. Megjithatë, ngjarja spektakolare rindezi në maksimum motorët e aksionit opozitar. Ndoshta, përtej pikës që mund të mbante një parti e sapodalë në opozitë dhe përgjegjëse për historinë 8-vjeçare t ë d r o g ë s n ë Sh q ip ë r i . Me nj ë f it o r e p o l it i ke n ë x h e p , de mokratët nxituan të shpallin protesta për rrëzimin e qeverisë. A ishte i përligjur ky vendim në nxit i opozitës? Protesta e parë tregoi të kundërtën. Me ndoca qindra njerëz përballë parlamentit, kryetari Basha testoi një stil të ri proteste me militantë të vjetër. Ndërsa debati në brendësi të Kuvendit, i kryesuar nga Berisha prodhoi batuta humori si çdo të enjte.

E shtunë - e diel 17-18 maj 2014

www.mapo.al

Dossier

10 Maj 2014

- 17:51

Në vendin e quajtur “Ura e Dajlanit” në pyllin e Divjakës u kap Sajmir Bajrami. Në çantën e tij u gjetën 27,550 Euro, çelësat e automjetit dhe leja e drejtimit.

Avioni i drogës

Një luftë u mbyll… një tjetër ende s'ka filluar Aleksandra Bogdani

Me rrotën e avionit në derë, problem i kryeministrit nuk është më opozita, por kanabisi, ndërsa Basha me pak njerëz përballë Parlamentit, testoi një stil të ri proteste me militantë të vjetër

Një pilot italian, i njohur për spekulime në vendin e tij dhe një shqiptar i zhgënjyer nga stërmundimi i gjatë në emigracion u zbuluan si protagonistët e aventurës së trafikut me avion, në vendin e thirrur rëndom si “Eldorado” i fiti-

mit të shpejtë. Hetimi nxori në dritë se Gjadri ishte varianti “A” i Giorgio Riformatos dhe Saimir Bajramit, por plani u prish nga blloqet e betonit, që Ushtria kish hedhur mbi fushë pak ditë më parë. U vendos Divjaka! Ka ende shumë pikëpyetje mbi aventurën diletante të dy trafikantëve. Më së shumti mbi arsyet se pse dy pika, të denoncuara fort nga opozita dhe të vendosura në qendër të debatit publik, u panë të përshtatshme për punë të fshehta si trafiku i drogës. Megjithatë, ngjarja spektakolare rindezi në maksimum motorët e aksionit opozitar. Ndoshta, përtej pikës që mund të mbante një parti e sapodalë në opozitë dhe përgjegjëse për historinë 8-vjeçare të drogës në Shqipëri. Me një fitore politike në xhep, demokratët nxituan të shpallin protesta për rrëzimin e qeverisë. A ishte i përligjur ky vendim në nxit i opozitës? Protesta e parë tregoi të kundërtën. Me ndoca qindra njerëz përballë parlamentit, kryetari Basha testoi një stil të ri proteste me militantë të vjetër. Ndërsa debati në brendësi të Kuvendit, i kryesuar nga Berisha prodhoi batuta humori si çdo të enjte, por nuk i lëkundi pozitat e mazhorancës së blinduar në numra. Avioni në portën e mazhorancës

Lazarati dhe vatrat e tjera kërkojnë një zgjidhje emergjente, një fund për hipokrizinë shumëvjeçare të politikës me plantacionet e kanabisit. Nëse nuk i mundim, bujrum, t’i legalizojmë!

ritetet shtetërore me radhë kishin mohuar mundësinë e një trafiku të tillë, me aq forcë sa u krijua përshtypja se në ajër, tokë e det nuk mund të lëvizte asnjë gram drogë. Ndaj edhe avioni i rënë nga qielli nxori në dritë të diellit kontradiktat e shumta në deklaratat e qeverisë dhe lehtësinë e saj, përballë akuzave të përditshme të opozitës. Nga ana tjetër, udhëtimi i kryeministrit në Vjenë, bash në ditët kur barcaletat me avionë arritën kulmin, e dobësuan edhe më tej pozitën e qeverisë përballë çështjes së drogës. Menaxhimi i krizës mbeti në dorë të ministrit të Brendshëm, i cili vazhdoi për inerci trendin kontradiktor edhe në deklaratat për avionin e Divjakës apo personat e implikuar në çështje. Kthimi i Ramës në Tiranë ishte po ashtu zhgënjyes për shumë njerëz, që prisnin një reagim të fortë, jo dhe aq për gjurmët, sesa për ujkun që kërcënon vendin. Kryeministri u rishfaq në ekran me një fjalim të gjatë prej publicisti, me plot akuza për opozitën dhe pak zgjidhje për fenomenin. Në të vërtetë, futja e skandaleve në hullinë e llogoreve politike, është një sport i stërparë këtyre anëve. Tjetër gjë pritej prej Ramës. Me rrotën e avionit në derë, problem i kryeministrit nuk është më opozita, por kanabisi. Beteja politike me opozitën thuajse u mbyll këtë të en-

E shtunë - e diel 17-18 maj 2014

www.mapo.al

Ngjarja e Divjakës nxori zbuluar mazhorancën në dy drejtime: në komunikimin e shtirur me publikun dhe në strategjinë plot të çara të luftës kundër narkotikëve. Përgjatë një muaji, autoritetet shtetërore me radhë kishin mohuar mundësinë e një trafiku të tillë, me aq forcë sa u krijua përshtypja se në ajër, tokë e det nuk mund të lëvizte asnjë gram drogë

Presidenti Nishani:

Hetim i thellë për Divjakën, ngjarje shumë e rëndë

gjermani

Trafikuan 5.6 ton hashash, kapet grupi i shqiptarëve jte me barazim. Një luftë tjetër pritet prej qeverisë së tij në Shqipërinë, që është sot furnizuesi më i madh i kanabisit në Europë. Shqipëria, hambari i kanabisit

A mund ta fitojë qeveria “Rama” luftën me drogën? Do duhej medoemos, edhe pse një luftë e tillë, ende nuk është shpallur. 460 kilogramët që do të trafikoheshin me avionin e Riformatos, janë hiçgjë përballë tonelatave të drogës që ndodhen në Shqipëri, e që tentojnë të shpërthejnë thuajse çdo ditë drejt tregut europian. Vetëm dje, media gjermane raportonte për 5.6 ton marijuanë të murosur në blloqe graniti, kapur në Bavari nga policia. Droga me vlerë 50 milionë euro e prodhuar në Lazarat ishte planifikuar të përfundonte në tregun gjerman, italian e holandez, të mësuar tashmë mall të cilësisë së parë “Made in Albania”. Është e vërtetë që lazaratasit, por aq sa edhe banorë të tjerë të vatrave të ringjallura në Veri të vendit korrën të mbjella të mbara vitin e kaluar, kur shteti ishte boll i zënë me zgjedhjet, ndërsa qeveria “Rama” nuk ishte ngjitur ende në pushtet. Por kjo s’ka pikë rëndësie tanimë, kur imazhi i Shqipërisë është i lidhur ngushtësisht me gjethen e marijuanës. Nga ana tjetër, edhe qeveria e re ka ndjekur deri më tash të njëjtën politikë të mbylljes së

syrit me Lazaratin. Ndeshja qesharake e futbollit, ku policia rrihet paq nga lazaratasit apo pohimi i zv.drejtorit të Policisë, se nuk kishte parë asnjë bimë të mbjellë përgjatë gjithë fshatit të famshëm tregojnë pafuqinë e shtetit për ta marrë në dorë këtë çështje. E njëherazi krijojnë mjegull për trafikantët, shumë herë më të kamur dhe të motivuar se vetë forcat e rendit. Në një intervistë për “Porta e Porta” të Bruno Vespës, Kryeministri Rama kërkoi bashkëpunim më të ngushtë me Italinë, për të luftuar krimin e organizuar. Ndërsa deklaratat e ministrit të Brendshëm, gjithashtu nuk të krijojnë bindjen se shteti është gati për të mundur Lazaratin. “Lazarati nuk duhet luftuar, por shpëtuar. Një operacion policor nuk mjafton, sepse duhet menduar për të nesërmen”-është deviza e Tahirit, e përsëritur shpesh sa herë i zgjatet mikrofoni këtë çështje. Pas historisë së avionit të Divjakës, koha nuk premton për një linjë të butë me historinë e drogës. Shteti duhet të rifitojë njëherë e mirë dinjitetin, pa pritur të korrat e shtatorit të ardhshëm, kur s’do të ketë më mundësi të ndajë fajin me opozitën. Lazarati dhe vatrat e tjera kërkojnë një zgjidhje emergjente, një fund për hipokrizinë shumëvjeçare të politikës me plantacionet e kanabisit. Nëse nuk i mundim, bujrum, t’i legalizojmë!

Dy vëllezër shqiptar me banim në Gjermani janë ndaluar në Bavari si krerët e një grupi që prej vitesh trafikonte hashash nga Shqipëria. Sasia e media. media.a361cd8b-add8-4e15-a86033d042d6aea3.normalizedtrafikuar nga grupi gjatë viteve të fundit llogaritet 5.6 ton, ndërsa arrestimet janë bërë pas 6 muaj hetimesh. Trafikantët u zbuluan në doganë, pasi maunja që transportonte gurë graniti kishte në mes të masës edhe blloqe të lira betoni. Surpriza ishte ajo që u zbulua pas thyerjes së betonit mes të cilit u gjetën edhe thasët me hashash. Faqja “abendzeitung-muenchen.de” raporton se janë 7 të ndaluar në Gjermani dhe një i tetë me origjinë nga Bavaria i kapur në Austri. Sipas faqes sasia e drogës që grupi i të dyshuarve kishte futur në Gjermani në vite është e barabartë me sasinë e drogës së kapur në plantacionet e paligjshme në mbarë vendin gjatë vitit të kaluar. Nuk ka të dhëna indetifikuese se cilët janë personat që e kryenin këtë trafik, por pohohet se vlera e drogës që u është kapur atyre është rreth 50 milion euro. Hetuesit gjermanë i kanë thënë gazetës se dy vëllezërit ishin prej vitesh në ndjekje, por grupi u zbulua më 30 tetor 2013 kur në një maune të nisur nga Shqipëria u gjetën 615 kilogramë hashash.

TIRANË Presidenti i Republikës, Bujar Nishani e konsideron një ngjarje të rëndë atë që ndodhi në Divjakë. I pyetur nga “Tv Klan” për debatin e fundit në Kuvend lidhur me trafikun e drogës, që u shoqërua edhe me një protestë nga ana e opozitës, Presidenti Nishani u përgjigj: “Rasti në fjalë është një rast mjaft i rëndë, i cili në gjykimin tim kërkon një hetim të thellë, një hetim transparent dhe mbi të gjitha të besueshëm. Pse e them ‘të besueshëm’? Dhe ky ka qenë dhe mesazhi që i kam adresuar Prokurorisë shqiptare, veçanërisht Prokurorisë së Krimeve të Rënda, pasi përmes hetimit të plotë, zbardhjes në mënyrë të besueshme të gjithçkaje në lidhje me këtë ngjarje, luftohet krimi i organizuar dhe së dyti, çka është gjithashtu shumë e rëndësishme, mbrohet dhe ruhet dinjiteti i shtetit shqiptar. Unë besoj, inkurajoj dhe pres që institucioni i Prokurorisë të angazhohet me të gjithë seriozitetin, të shtojë në mënyrë maksimale kapacitetet e mundshme profesionale dhe të shtrijë hetimin në të gjitha ato raste, të cilat lidhen me një vend të tillë për të bërë të mundur një qasje ligjore të fortë ndaj këtij fenomeni, i cili duhet me çdokush të mos cenojë imazhin e vendit dhe imazhin e shoqërisë shqiptare”. Presidenti i Republikës komentoi edhe rrëzimin e kandidaturës së Alaudin Malajt për në Gjykatën e Lartë nga komisioni i Ligjeve. “Unë besoj që nuk ka vend për shumë komente, pasi është mjaft e qartë pasqyra e këtij realiteti. Kemi të bëjmë qartazi me një qëndrim politik, i cili praktikisht po i heq de facto kompetencën kushtetuese Presidentit të Republikës për emërimin e anëtarëve të Gjykatës së Lartë. Nuk mund të bëhet dot de jure, sepse kërkohet të ndryshohet Kushtetuta. Në pamundësi për ta ndryshuar Kushtetutën ligjërisht, po anashkalohet përmes këtyre procedurave në komisionin e Ligjeve për të bërë të pamundur realizimin e kompetencës kushtetuese të Presidentit të Republikës për emërimin e gjyqtarëve në gjykatat e larta”, - tha ai. Nishani jep një këshillë edhe për debatin e para do ditëve, që lidhej mbi mundësinë e përdorimit të infrastrukturës ushtarake për trafik të lëndëve narkotike. “…Njerëzit nën uniformë nuk mund të vihen në përdorim të politikës. Njerëzit nën uniformë kanë ligjin, Kushtetutën, kanë betimin, kanë mekanizmat për të bërë punën e tyre, për të përmbushur misionin e tyre. Misioni i njerëzve nën uniformë është një dhe vetëm një – mbrojtja e vendit, mbrojtja e Atdheut, garantimi i sigurisë dhe lirisë për qytetarin shqiptar”, - tha ai.

E shtunë-diel, 17-18 maj 2014

Intervistë

www.mapo.al

“Në rast se në shumicën e njerëzve që do të afrohen do të ketë më shumë cilësi sesa vetëm sasi, kjo do të jetë besoj një përgjigje shumë e mirë edhe për ata që mund të shfaqin pakënaqësi”

Majlinda Bregu:

Basti i fituar i Ramës për kryeministër,nuk e bën atë të përgjegjshëm politikisht Deputetja e Partisë Demokratike, Majlinda Bregu argumenton arsyet se pse sot nuk është herët për protesta dhe për largimin e kryeministrit Edi Rama. Edhe pse një prej kontributoreve kryesore të jetës politike në PD, Bregu e sheh si test procesin e zgjedhjeve në parti. Ajo i pranon edhe pakënaqësitë që mund të krijohen, por nënvizon se përgjigja më e mirë në këtë rast do të ishte afrimi i njerëzve cilësorë në parti. Intervistoi: Nevila Perndoj TIRANË “Sikur kjo mazhorancë të kishte

qeverisur qoftë edhe një ditë të vetme, sot për PD-në do të kishte qenë herët për protesta”,- shprehet në një intervistë për gazetën “Mapo” deputetja e Partisë Demokratike, Majlinda Bregu. Një ditë pas protestës së zhvilluar përballë Kuvendit, Bregu thekson se kryeministri Edi Rama duhet të marrë përsipër përgjegjësitë e tij politike përmes dorëheq jes. Ajo e mirëkupton rregullin politik se çështja e emrit të kryeministrit i përket mazhorancës, por në rastin konkret Bregu jep arsyet se përse kjo çështje duhet parë më gjerë se aq. “…Sigurisht që një forcë politike e cila merr vota, do të zgjedhë kryeministrin e saj. Por kjo nuk do të thotë që kryeministri të tërhiqet zvarrë vetëm për faktin se mendon se çdo ditë ka marrë një milion vota, të cilat sot nuk i numëron dot më nëse i ka aq, dhe të mos japë asnjë ditë llogari sepse ka mbi supet e tij sipas imagjinatës së tij një milion vota që i rrinë si kurrizi breshkës, dhe i jepkan atij të drejtë që të mos flasë, mos të përgjigjet, të heshtë, të fshehë faktet, të tallet me opozitën. Ky nuk është thelbi i politikës”, - tha ajo. Bregu komenton edhe zgjedhjet në parti dhe rëndësinë e afrimit pranë saj të njerëzve me cilësi. Ajo jep gjithashtu një këshillë për të rinjtë që duan të jenë pjesë e saj: “…Në rast se do të ketë një bashkëpunim dhe prirje ku gjithsecili të respektojë pozicionin e tjetrit, e atij që vjen, dëshirën dhe motivimin sepse një njeri që kërkon t’i bashkohet PD-së në opozitë, siç ishim ne dikur, sigurisht që është për t’u lëvduar. Pra, nuk po i bashkohet një force politike kur është në pushtet, por po i bashkohet kur është në opozitë. Por, a ka nevojë që të dëgjojë më shumë sesa të flasë? Sigurisht që kjo është vërtetë”. Znj. Bregu, Partia Demokratike me protestën e djeshme paralajmëroi të tjera tubime ditët dhe javët në vijim. A mendoni se PD-ja është gati për mbajtjen e tyre, duke pasur parasysh faktin se ajo ka ende probleme të organizimit dhe konsolidimit të strukturave brenda saj? Do të ishte herët për protesta, në rast se pushteti nuk do të kishte degjeneruar si asnjëherë tjetër me një forcë politike në Shqipëri në krye të vetëm tetë muajve. Nëse do të kishim pasur një mazhorancë, e cila pavarësisht kontestimeve që kemi pasur për mënyrën sesi u morën votat

më 23 qershor, pasi askush nuk mund të mohojë që ato vota të qershorit ishin një miks i votës së qytetarëve që kërkonin ndryshim, pra që nuk votuan për PD-në, i votës së qytetarëve të derivuar edhe si pjesë e mashtrimeve të mëdha të bëra nga forca politike, pa mënjanuar këtu edhe pjesën e pagesave, (gjë e cila na u vërtetua menjëherë me blerjen e votave në Korçë), do të kishte qeverisur edhe një ditë të vetme me seriozitet, opozita do ta kishte pasur të vështirë për të organizuar protesta. Ne nuk bëmë rolin e qaramanit, atë që bëri Rama në vitin 2009. Ne pranuam rotacionin e pushtetit, pranuam që kishim bërë edhe gabimet tona. Prandaj, sikur kjo mazhorancë të kishte qeverisur qoftë edhe një ditë të vetme, sot për PD-në do të kishte qenë herët për protesta. Fakti që kjo mazhorancë nuk po qeveris dot, fakti që Kryeministrin e vendit e sheh të angazhuar përsëri në një betejë promocioni fasadash të të gjitha llojeve, qoftë të objekteve të paluajtshme apo të aktivitetit që bën çdo ditë, fasada të premtimeve elektorale të cilat nuk ka ndërmend që t’i përmbushë, do të thotë se sot qytetarët mendojnë se Edi Rama nuk e qeveris dot vendin, qoftë ata që janë mësuar të protestojnë në krah të PDsë, qoftë edhe ata që nuk kanë protestuar ndonjëherë dhe mund t’i kenë dhënë edhe votën Edi Ramës. Nuk besoj se ka dyshim sot për këtë gjë. Sepse, përveç sondazheve, fryma ndihet kudo, që kjo qeveri nuk po arrin të bëjë ndonjë punë të hajrit nga dita kur ka marrë pushtetin. Duke mbetur tek premtimet, është normale që të zhvillohen protesta pikërisht për këtë çështje, por sa normale është që sot opozita të angazhohet (përmes këtij mjeti demokratik) në disa beteja pa kauza, siç është edhe largimi i qeverisë vetëm pas tetë muaj qeverisjeje…në një kohë kur vetë PD-ja nuk ka përfunduar ende analizën e humbjes së 23 qershorit? Ne kemi kërkuar largimin e Edi Ramës, sepse kryeministri i vendit ka fshehur të vërtetën për një ngjarje, e cila nuk është një ngjarje që mund të kalohet kaq kollaj. Opozita gjatë gjithë këtyre muajve ka pasur beteja të ndryshme. Kemi pasur betejën për institucione të pavarura, kemi pasur dhe vazhdojmë të kemi betejën për administratën publike, për të larguarit nga puna… Por një betejë nuk mund të jetë më e rëndësishme për

“Ne nuk jemi ftuar dhe nuk ka dashur ky kryeministër që të bashkëpunojë me opozitën. Po të kishte pasur kjo mazhorancë nevojë për bashkëpunimin me opozitën, nuk do kishte nevojë që dy votat, të cilat ishin të domosdoshme për të konsoliduar votime me 2/3-at në sallën e Kuvendit, t’i merrte dhe t’i blinte qysh ditët e para për të konstituuar një mazhorancë prej 85 deputetësh”.

“Për të mbetur tek pyetja juaj, unë nuk besoj se investimi që bën një forcë politike tek një individ, qoftë edhe tek ne që erdhëm në vitin 2005 më të rinj dhe sot u bëmë 40 vjeç, është një investim që u dashka që të mbarojë në një moment të caktuar dhe të pritet për faktin se pse partia doli në opozitë. Opozita është pjesë e procesit politik dhe nuk e shoh dizaster”.

jetën e çdo qytetari sot, sesa kërcënimi i sigurisë që ata kanë për veten e tyre, për fëmijët dhe familjet e tyre. Është ai që kërcënon sot më fort jetën e gjithsecilit në një kohë kur edhe vetë Kuvendi, fatkeqësisht për mua është më problematiku në përbërje, jo vetëm përmes transformimit të votës, por të ardhur aty edhe përmes pushtetit të parasë. Dhe një para e pisët blen votën dhe krijon një parlament të pisët; një parlament i tillë nxjerr pastaj edhe një qeveri të pisët…Në fillim nuk pranuan të jepnin përgjigje, a kishin informacion për ngjarjen, pastaj nuk pranuan që të çonin ministren e Mbrojtjes në Komisionin e Sigurisë, pastaj vendosën që të talleshin dhe të thoshin se ‘këto janë ëndrra që ju shihni me mushkonja’ dhe më keq akoma, kjo situatë u përsërit sërish dje në sallën e Kuvendit. Atë që na tha Rama i pari, pastaj ne i bëmë analizën e asaj që ai tha se “nuk keni parë gjë akoma”, e dëshmoi dhe e përcolli më pas në mënyrën sesi po drejton këtë qeveri, me agresivitet, me mungesë transparence, me fshehjen e fakteve që po përsëriten çdo ditë. Ndaj përsëris atë që thashë pak më parë, se krimi po godet jetën e qytetarëve dhe po e bën të pasigurt. Krimi i rrugës po e po, por krimi i organizuar të jep pasiguri se nuk ke ku të ankohesh, se nuk ke siguri tek ato institucione që i ke zgjedhur për t’u mbrojtur. Ndaj, në këtë aspekt e shoh tërësisht legjitime kërkesën për dorëheqjen e kryeministrit. Unë nuk di ndonjë qytetar në vend, që pas rënies së këtij avioni famëkeq të mos ketë vërtetuar dyshimin dhe të mos e ketë thënë që opozita nuk paska folur kot. Pra, këto dyshime ekzistojnë. Ai avion nuk u kap. Ai avion ra. Ra dhe u pa nga të gjithë. Në një krah mashtruesit, dhe përballë qytetarët. Kryetari i opozitës ka thënë se PDja nuk do zgjedhje të reja, por vetëm largimin e Edi Ramës, në një kohë kur kryeministrin në fakt e vendos mazhoranca dhe jo opozita. Megjithatë, marrim një rast hipotetik sikur Rama ikën. Ju thatë më sipër se kjo është një qeveri e pisët, që vjen nga një parlament i pisët. Largimi i Ramës çfarë zgjidhje jep, kur kjo mazhorancë është e pisët, sipas jush? Në fakt unë nuk pres që të pastrohet mazhoranca. Nuk e besoj këtë as për naivitet dhe as për ndonjë strategji politike.

Foto: Hamza Hatika

Por largimi i tij vë pikën për shkak të mosmarrjes së përgjegjësisë politike. Duam apo nuk duam ne, kjo mazhorancë sigurisht që ka të drejtë që ta zgjedhë vetë kryeministrin dhe këtë ka bërë. Sigurisht që një forcë politike e cila merr vota, do të zgjedhë kryeministrin e saj. Por kjo nuk do të thotë që kryeministri të tërhiqet zvarrë vetëm për faktin se mendon se çdo ditë ka marrë një milion vota të cilat sot nuk i numëron dot më, nëse i ka aq dhe të mos japë asnjë ditë llogari sepse ka mbi supet e tij sipas imagjinatës së tij një milion vota që i rrinë si kurrizi breshkës, dhe i jepkan atij të drejtë që të mos flasë, mos të përgjigjet, të heshtë, të fshehë faktet, të tallet me opozitën. Ky nuk është thelbi i politikës. Unë kam të qartë një gjë. Rama ndoshta e ka arritur bastin me veten e vet për t’u bërë kryeministër i këtij vendi, por kjo nuk do të thotë dhe nuk e bën atë të përgjegjshëm politikisht. Ndaj dhe ne kemi kërkuar largimin e tij dhe jo zgjedhje të parakohshme, pavarësisht se kjo mund të jetë një tezë për t’u diskutuar, për faktin se opozita është në një proces ristrukturimi dhe një kërkesë e arti-

E shtunë-diel, 17-18 maj 2014

kuluar ‘ikni ju sepse ne do të bëjmë zgjedhje të parakohshme dhe do të marrim pushtetin’, besoj se do t’i bënte vendit një dëm në një moment si ky i rëndësishëm. Ne kemi kërkuar vetëm përgjegjësi politike të kreut të qeverisë… Qeverisja nuk mund të bëhet më me propagandë dhe retorikë boshe. Megjithatë, në këtë rast duhet të flasin organet kompetente, organi i akuzës, më pas gjykatat. Sa mund të flitet për përgjegjësi politike në rast se hetimet rezultojnë ndryshe nga sa ju pretendoni? Organi i akuzës dhe drejtësia do të bëjnë procesin, i cili ka të bëjë me sqarimin e situatës të personave që janë të ndaluar dhe të inkriminuar. Por ne nuk po kërkojmë hetimin që po bën prokuroria. Ka përgjegjësi politike. Prokuroria më pas le të hetojë nëse kryeministri ka pasur dijeni dhe e ka fshehur, nëse fshehja e krimit në këtë rast është po aq e rëndë sa edhe krimi në vetvete i trafikut të drogës. Ne po kërkojmë që Rama të marrë përgjegjësi politike për talljen që ai bëri me shqiptarët.

www.mapo.al

A është e mjaftueshme kjo për të kërkuar dorëheqjen? Kryeministri është ai që urdhëron ministrin e Brendshëm, kryeministri është ai që ka në dorë informacionin, kryeministri është ai që doli e tha se ne shohim filma, sepse ato janë mushkonja dhe nën qeverinë e këtij kryeministri, një ditë të bukur na ra një avion dhe ky kryeministër është ai që doli i pari dhe e quajti këtë ngjarje një operacion të suksesshëm të policisë. A është e vërtetë kjo? Ky nuk ishte një operacion i suksesshëm, pra një kryeministër që ë nuk mund të jetë një kryeministër që duhet të drejtojë vendin. Pse PD-ja nuk bashkëpunon në rrugë institucionale, e kam fjalën këtu për fakte apo të dhëna që ajo pretendon se ka, për t’ia çuar prokurorisë, por e trajton këtë çështje vetëm në rrafshin politik? Në asnjë moment nuk kam menduar që opozita nuk është bashkëpunuese. Kam menduar që opozita ka nevojë për të hyrë në realitetin e saj si opozitë, sepse një forcë politike e cila ka qeverisur ven-

“Në rast se do të ketë një bashkëpunim dhe prirje ku gjithsecili të respektojë pozicionin e tjetrit, e atij që vjen, dëshirën dhe motivimin sepse një njeri që kërkon t’i bashkohet PD-së në opozitë, siç ishim ne dikur, sigurisht që është për t’u lëvduar. Por, a ka nevojë që të dëgjojë më shumë sesa të flasë? Sigurisht që po. Kjo është vërtetë”.

din për tetë vjet dhe ka pasur rezultate të cilat kjo qeveri nuk mund t’i arrijë dot, nuk mendoj se menjëherë e ka të organizuar dhe të zhvilluar sensin opozitar. Por kjo situatë nuk e bën opozitën jobashkëpunuese. Ne kemi për detyrë që të mos bashkëpunojmë me qeverinë atje ku ne mendojmë se ajo nuk ka të drejtë, pra të bëjmë kritikën e qeverisë. Dhe duke bërë kritikën e qeverisë, ne kemi vendosur dytri linja, përmes të cilave i kemi thënë kësaj mazhorance se ne do të jemi përkrah me ju, sikurse është ajo e integrimit europian të vendit. Ne nuk jemi ftuar dhe nuk ka dashur ky kryeministër që të bashkëpunojë me opozitën. Po të kishte pasur kjo mazhorancë nevojë për bashkëpunimin me opozitën, nuk do kishte nevojë që dy votat, të cilat ishin të domosdoshme për të konsoliduar votime me 2/3-at në sallën e Kuvendit, t’i merrte dhe t’i blinte qysh ditët e para për të konstituuar një mazhorancë prej 85 deputetësh. Konsensusin për çështje të mëdha dhe bashkëpunimin e kishte gati tek opozita. Do ta gjente tek ne, por ajo na dha sinjalin e kësaj shumice statistikore në Kuvend për të votuar çdo ligj të rëndësishëm, që ne nuk kemi nevojë për ju. E kundërta, unë nuk mund ta quaj asnjë ditë jobashkëpunuese opozitën. Por opozita ka gjithashtu për mision t’i qëndrojë pas mazhorancës për t’i thënë asaj të gjitha ato gjëra që nuk i bën, apo i bën keq dhe që dëmtojnë vendin. Megjithatë, kërkesa e djeshme e juaja “Rama ik” dhe largimi i qeverisë, sa bashkëpunuese ju duket për marrjen e statusit të vendit kandidat? Për mua statusi i vendit kandidat është marrë në tetor të vitit të kaluar, është mbyllur kapitulli. Për ne është marrë për sa kohë statusi është plotësimi i kritereve të Kopenhagenit, i detyrimeve që ne i plotësuam. Statusi dhe shtyrja e tij ishte test për të kuptuar sesi po qeveris kjo qeveri. Largimi i kryeministrit të vendit si përgjegjësi politike, ju siguroj që më shumë i jep pikë një procesi të maturuar politik dhe një klase të maturuar politike, sesa e dëmton atë. Shqipëria nuk është një vend, ku kulti i despotit është ai që e çon vendin përpara ose në rastin konkret e mban peng…Pra, vendimi për statusin është një shumatore e reformave të marra nga të gjitha institucionet. Këtë shumatore ne e arritëm me qeverisjen e kaluar në muajin tetor. Kjo shumatore ka filluar të zbresë drejt minusit dhe shkelja e standardeve e largon Shqipërinë, (nuk po them nga një vendim pozitiv tani në qershor sepse nuk e di këtë vendim), por parimisht e largon sepse rikthen mosbesimin tek ndërkombëtarët se ato standarde të cilat arrihen me vështirësi, nganjëherë është shumë e lehte që të mbahen, por po kaq e lehtë është që të shkatërrohen. Prandaj nuk më shqetëson fare kjo kërkesë në raport me statusin e vendit kandidat…Kjo opozitë e sotme, dje në mazhorancë, përballë takimit të qershorit shkon me një vendim që ka certifikuar kontributin tonë në këtë proces. Le të flasim pak për PD-në dhe zhvillimet brenda saj. Është publikuar tashmë një udhëzim, i cili është shoqëruar edhe me disa pakënaqësi… Deputetët janë lënë paksa jashtë dhe procesi po menaxhohet nga disa koordinatorë kryesisht ish-deputetë. A po shoqërohet me qejfmbetje zbatimi i këtij udhëzimi? Mund të ketë qejfmbetje… Por ka njerëz që e ndjejnë veten të entuziazmuar, ka ish-deputetë që janë sërish të përfshirë në këtë proces riorganizimi të partisë. Unë personalisht po përpiqem që ta shoh pozitivisht këtë çështje, për të thënë se dua të shoh rezultate pas këtij procesi. Çfarë ka të paqartë apo shqetësuese ky udhëzim? Nuk është çështja e paqartësisë, por

në rast se ka një shqetësim të cilin unë e kam ndjerë tek deputetët, është fakti që një deputet e njeh zonën e vet elektorale shumë më mirë sesa njësitë e tjera. Unë jam deputete në Tiranë, por nuk i njoh të gjitha njësitë e Tiranës siç i njoh njësitë që kam mbuluar vetë. Arsyeja tjetër për t’iu kundërvënë kësaj që them unë është se më mirë duhet një njeri i jashtëm që nuk e njeh jetën e partisë në një njësi të caktuar, për të mos pasur influenca apo hatërmbetje që mund të krijohen gjatë viteve, pra për të qenë i hapur e për të sjellë sa më shumë të rinj që duan t’i afrohen PD-së. Ky është një test. Është një test për të gjithë ne, është test për anëtarësinë e re që po kërkon të bëhet pjesë e PD-së dhe që janë të shumtë. Por në fund të fundit është test dhe kjo nuk ka të bëjë thjesht me çështje numerike dhe force me partine, për më tepër që tendenca e partive sot në të gjithë botën është tendenca e shkëputjes nga politika tradicionale për të sjellë bashkë forma të reja të menaxhimit, sepse është menaxhim edhe partia, është një korporatë, një grup njerëzish që duhet të menaxhohen. Në rast se në këtë shumicë njerëzish që do të afrohen do të ketë më shumë cilësi sesa vetëm sasi, kjo do të jetë besoj një përgjigje shumë e mirë edhe për ata që mund të shfaqin pakënaqësi. Në një intervistë të paradokohshme për gazetën “Mapo”, ju keni thënë se kur jeni futur në PD nuk e keni ndjerë veten politikisht më të pjekur se ata drejtues që gjetët aty. Në fakt, si e shihni ju raportin e ri të krijuar ndër figurat e “vjetra” sa i përket eksperiencës në parti dhe atyre të rinjve që kërkojnë të aspirojnë në PD? Unë e kam të qartë edhe këtë sensin e ndarjes mes të vjetërve dhe të rinjve për pjesën e eksperiencës që nuk ka lidhje me vjetërsinë nga pikëpamja e mentalitetit, se këtu pastaj do të hapej një debat shumë i gjerë por që unë nuk e përqafoj fare. Për të mbetur tek pyetja juaj, unë nuk besoj se investimi që bën një forcë politike tek një individ, qoftë edhe tek ne që erdhëm në vitin 2005 më të rinj dhe sot u bëmë 40 vjeç, është një investim që u dashka që të mbarojë në një moment të caktuar dhe të pritet për faktin se pse partia doli në opozitë. Opozita është pjesë e procesit politik dhe nuk e shoh dizaster. Çështja është se si e menaxhon opozitën, apo si e menaxhon pushtetin. Pra nuk e shoh si një moment për të vrarë dhe për të hequr koka, nuk e shoh si një moment revolucioni në parti. Por e përsëris, është një investim. Tek të gjithë ne ka pasur një investim. Kemi investuar ne për veten, ne sigurisht në orët tona, ka investuar një strukturë e tërë që kanë besuar dhe punuar me ne për të na nxjerrë ne dhe për të qenë ne deputetë. Të qenit anëtar i partisë nuk të bën njeri politik menjëherë. Çfarë vini re tek prurjet e reja në parti? Nuk dua ta vë re këtë gjë, sepse gjithsecili është një individualitet më vete. Ajo që unë do të doja dhe që nganjëherë do të na pëlqente që të quhemi pak më të “vjetër” për hir të eksperiencës politike është se nuk bëhet dot përpara, as vihet nesër në pushtet me ndasi dhe kokën mënjanë dhe “çu çu çu” për njëri-tjetrin. As ai që vjen i ri me “çu çu çu” për atë që gjen në parti dhe as ai që gjendet në parti me “çu çu çu” dhe xhelozi për atë që vjen i ri. Në rast se do të ketë një bashkëpunim dhe prirje ku gjithsecili të respektojë pozicionin e tjetrit, e atij që vjen, dëshirën dhe motivimin sepse një njeri që kërkon t’i bashkohet PD-së në opozitë, siç ishim ne dikur, sigurisht që është për t’u lëvduar. Pra, nuk po i bashkohet një force politike kur është në pushtet, por po i bashkohet kur është në opozitë. Por, a ka nevojë që të dëgjojë më shumë sesa të flasë? Sigurisht që kjo është vërtetë.

E shtunë-diel, 17-18 maj 2014

Intervistë

www.mapo.al

Promovohet në Shkodër “Hëna e Shqipërisë”, botim i UET-Press. Autori i përgjigjet interesit të lexuesve

Blushi:

Qeveria të hyjë në Lazarat, s’ka pse bëhet debat “Debat nuk është ai që kam parë dje, isha në parlament, nuk mora pjesë në të sepse nuk ishte një debat në interesin publik, ishte debat se kush fitonte debatin e djeshëm”

en Blushi prezantoi dje në Shkodër në një bashkëbisedim me studentët e Gazetarisë dhe të Gjuhë-letërsisë librin e tij “Hëna e Shqipërisë”. Gjatë takimit Blushi ka folur për ngjarjet e fundit në politikën e vendit dhe po ashtu për temat kryesore që preken në librin e tij. Biseda ka pasur në fokus historinë e trafikut të drogës dhe qëndrimin e Blushit rreth saj, e po ashtu edhe pjesë të tjera të librit kryesisht mbi fenë dhe bashkimin me Kosovën. Ju flisni në libër që “bashkimi i Kosovës me Shqipërinë tashmë që Kosova është e pavarur, do të ndeshë në pengesa të reja nga vetë shqiptarët”. Deri tani, a ka vepruar drejt Shqipëria lidhur me Kosovën? Po t’ia kisha lënë në dorë Shqipërisë, nuk e di nëse do e kish zgjidhur mirë apo keq. Por e kanë zgjidhur ndërkombëtarët, e ka zgjidhur një konjukturë ndërkombëtare shumë e favorshme për fat të mirë, e cila nuk është më. Po ta kishim lënë në dorë të Shqipërisë, e theksoj dhe një herë, nuk e di se çfarë do të kishte ndodhur. Por unë jam përpjekur të projektoj si do të jenë raportet mes Shqipërisë dhe Kosovës në të ardhmen, në vitet që vijnë. Dhe më rezulton që Kosova, shqiptarët e saj sidomos elita politike, e biznesit, pra e mendimit në tërësi, ato që kanë në dorë pra, nuk kanë ndonjë ngut të madh për t’u bashkuar me Shqipërinë. Nuk është për t’u qortuar, por është për ta kuptuar pse është kështu, përse po ndodh kështu. Unë them se po ndodh se është normale që çdo komunitet, si çdo popull dhe ato, sepse kjo gjë iu është mohuar në shekuj, kanë sot nevojë të kenë në dorë shtetin e tyre, është krejtësisht e kuptueshme. Nga ana tjetër, unë nuk besoj se Shqipëria nga Kosova apo nga Prishtina është ajo që ka qenë para 20 viteve. Para 20-30 vitesh Shqipëria ishte një vend i idealizuar, s’kishte kontakte me Kosovën, tashmë është i hapur, vijnë si turistë, si biznesmenë, si studentë, si blerës, si shitës, gjithçka. E kupton që nuk është vendi që ato idealizojnë, është vendi amë për aq sa është, është një vend i dashur, por nuk është ai ideali që ka qenë. Edhe ky lloj ideali është rrudhur, dhe ne iu japim atyre përditë shkaqe për ta refuzuar si një bashkim i madh mes dy shtetesh. Politika jonë është shumë brutale, unë e ndjek me politikën e Kosovës, ka shumë

simptoma nga ato që kemi ne, por nuk është kaq brutale. Edhe dje në parlament e keni parë besoj, brutalitet të dyja palët. Të dy palët shanë, nuk ka argument. Aty u fol për luftë PD-PS apo për luftë të shtetit ndaj krimit të organizuar? Po pra u fol për luftë PD-PS midis njëratjetrës. Ku është interesi publik këtu, interesi publik 99% i shqiptarëve është se si shteti, pavarësisht se kush qeveris, e majta apo e djathta, lufton krimin e organizuar. Lufta mes dy partive është e padobishme më, kur flitet për tema kaq të mëdha sepse dje aty nuk u rivalizua një platformë. E di kush mund të ishte dje tema: kush ndërhyn më shpejt në Lazarat, po kjo është çështja, cila nga dy partitë, njëra dje kishte në dorë këtë punë, sot e ka tjetra. PS pjesë e se cilës jam, thotë unë i jap kuptim luftës ndaj krimit të organizuar duke shkuar në burim. E di ti pse ka kaq shumë trafik në Shqipëri? Pse nuk ka trafik për domate, për mollë, për kumbulla, sepse këto janë të legalizuara. Por ka trafik për një gjë që është ilegale sepse kjo mbillet, tolerohet. Dhe nëse qeveria, kjo është gjëja që duhet të bëjë në fakt, sa të bëjë debat me PD pa shkak le të shkojë të hyjë në Lazarat dhe s’ka pse të bëjë debat. Asnjë avion nuk vjen nëse nuk mbillet drogë në Shqipëri, apo jo? Kjo mbillet në Malësi të Madhe siç më kanë thënë, dhe nuk është në këtë masë në Lazarat. Shko në Lazarat, mbyll dyqanin dhe nuk ka më avionë që vijnë nga Italia për ta marrë. Shko mbyll dyqanin kudo që mbillet drogë, pakësohen vrasjet, sigurisht pakësohet tritoli, ekonomia formalizohet, nuk ka kaq shumë ndërtime pa leje, një pjesë e madhe e të cilave në bregdet janë të sponsorizuara me para të zeza, krimi në përgjithësi zbutet. Dhe ne nuk marrim damkën që marrim sot si një popull që kultivon marijuanë, sepse nuk ka mundësi të tjera për të jetuar. E dini që fitojmë rreth 500.000.000 euro në vit? Hyjnë në Shqipëri se tregu është jashtë apo jo? Konsumatorët e drogës që ne mbjellim janë gjermanë, europianë, francezë, italianë, edhe ata e konsumojnë në të zezë. Këtu vjen 1/10 e shumës që ata konsumojnë. Rreth 500.000.000 euro të zeza hyjnë në Shqipëri. Ka njerëz që thonë kur ua them këtë se, përse nuk hyni në Lazarat? Çfarë na pengon të hyjmë në Lazarat? Si mundet shteti ta pranojë që ka një ishull që nuk hyn dot, atëherë ti nuk ke fuqi mbi territorin... Dhe për më tepër kjo kthehet në një epidemi pastaj se iu thua njerëzve që, nëse nuk keni punë, mbillni drogë. Dhe unë kam 2 mijë m2 tokë, dikush mund të ketë 5 mijë, më lë mua shteti të mbjell drogë aty, meqë unë i them se nuk kam punë?

Jo. Dhe s’duhet të më lërë në fakt. Por pse një fshat të tërë e lë? Kur kjo është publike sepse ke prova. Pra them se ky është interesi publik. Ndërkohë që ky është debati i ditës. Debat nuk është ai që kam parë dje, isha në parlament, nuk mora pjesë në të sepse nuk ishte një debat në interesin publik, ishte debat se kush fitonte debatin e djeshëm. Dhe sigurisht që është e padrejtë dhe e panevojshme sepse askush nuk mund të më bindi mua, që PD nuk kishte kohë 8 vjet për ta mbyllur Lazaratin, ashtu sikurse nuk mund të më bindë se avioni nuk ra në Divjakë. Jo avioni ra, ra se kishte ardhur për të marrë drogë. Nuk mund të më bindë mua njeri se kjo nuk ka ndodhur, kjo nuk është një film. Pyetja është se përse erdhi dhe a ka mundësi qeveria që ta ndalojë që të mos vijë më? Po ka. Duke mbyllur çdo parcelë droge në Shqipëri nga Lazarati deri në Shkodër, Korçë, Vlorë apo kudo qoftë. Kjo gjë do të më interesonte. S’më intereson që të jemi kaq larg Europës kur mund të ishim më afër. Të kemi këtë nivel të papranueshëm polarizimi dhe këtë nivel të ekzagjeruar korrupsioni, këtë cilësi të dobët arsimi, gjykatash, shërbimesh në përgjithësi, do të thotë se ne nuk jemi gati të gjejmë zgjidhjen tjetër që të ndryshojë gjithçka. Nëse ti më pyet mua kush do të jetë ajo, unë do të them se: 1- revolucion politik në Shqipëri. Merre si të duash. Ndryshim total i mënyrës se si administrojmë dhe bëjmë politikë. Marrim rastin dje në parlament, kam refuzuar me koshiencë që të isha pjesë e atij debati, sepse nuk i thotë publikut atë gjë se çfarë vlere ka për publikun nëse unë me një koleg të PD-së zihemi se kush prej nesh të dy bën më shumë drogë. Nëse ne garojmë se kush ka platformën më të mirë dhe më të shpejtë për ta eliminuar këtë dhe çdo gjë tjetër, kjo po mund të kishte interes. Unë po them se një ndryshim i madh politik mund të ishte zgjidhja. Të shpëtojmë nga një e keqe? Pak herë ka ndodhur kjo gjë. Ju jeni pjesë e rëndësishme e mazhorancës, politikan me përvojë dhe peshë. A po dëgjoheni brenda mazhorancës, a po ju dëgjon Kryeministri? Unë nuk flas që të më dëgjojë Kryeministri, unë flas që të më dëgjojnë shqiptarët sepse tek kjo pjesë kam besim. Është e vërtetë. Jo, unë kam përshtypjen se unë si shkrimtar korrektoj politikanët. Shkrimtari e bën politikanin më të mirë. Politikanët janë më gjakftohtë, më të pashpirt mund të thotë dikush, më të pandjeshëm, e kanë lëkurën më të trashë, shkrimtari ndihmon ta bëjë politikanin pak më të mirë dhe më të pranueshëm.

E shtunë-diel, 17-18 maj 2014

www.mapo.al

"E di ti pse ka kaq shumë trafik në Shqipëri? Pse nuk ka trafik për domate, për mollë, për kumbulla, sepse këto janë të legalizuara. Por ka trafik për një gjë që është ilegale sepse kjo mbillet, tolerohet. Dhe nëse qeveria, kjo është gjëja që duhet të bëjë në fakt, sa të bëjë debat me PD pa shkak le të shkojë të hyjë në Lazarat dhe s’ka pse të bëjë debat"

A na ruajti nga asimilimi nga fqinjët fakti që morëm fenë e pushtuesit? Nuk besoj se ky është rasti për t’i hyrë kësaj teme. Unë kam mendimet e mia, ka shumë të tjerë njerëz që u cituan këtu që besojnë se ky ishte një shpëtim kombëtar, unë nuk besoj se ky ishte një shpëtim kombëtar. Unë nuk besoj se ne u shpëtuam si komb për shkak se morëm fenë e pushtuesit. Nuk po kthehem larg në histori, për të ardhur sot, jam i bindur që ka radikalë. Dhe radikalë janë për shembull ata që shkojnë në Siri dhe vriten për një shtet që nuk është shteti i tyre. Në emër të çfarë ideje, feje dhe parimi e bëjnë këtë gjë? Dhe nuk janë pak. Edhe para trekatër ditësh kam parë një rast, një djalë që u vra atje kishte marrë edhe familjen, edhe fëmijët e vet. Dhe pyetja për këta njerëz është: për çfarë shkoni të vriteni për një shtet që nuk është i juaji? Sepse nuk shkuan kaq shumë shqiptarë të vriteshin për Kosovën, nuk u vranë kaq shumë për 50 vjet komunizëm, kishim arsye ne më shumë se kurrë ta luftonin me armë sistemin komunist. S’e kemi bërë. Nuk kemi bërë ndonjë rebelim të jashtëzakonshëm. S’kemi bërë. Ka pasur disidenca të vogla, por nuk ka pasur organizim me armë. Sot në emër të çfarë bëhet kjo gjë? Unë mendoj që këta njerëz janë radikalë, këta jetojnë mes nesh dhe pyetja është pse shoqëria i favorizon?! Padyshim radikalë të të gjithë llojeve ka nga Gjermania në Australi, nuk mund të mos ketë në Shqipëri. Pyetja është në kontekstin tonë, çfarë i favorizon këto njerëz? Dhe pyetja tjetër është, a ka tendencë në Shqipëri për ta kthyer fenë, sidomos fenë islame që është mazhoritare, është shumica e popullsisë, në një organizim politik? Unë them që në disa raste po, ka. Ka ndodhur kjo në Turqi dhe akoma aktualisht po ndodh. Një parti me tendencë të theksuar fetare është në pushtet. Është duke ndodhur në Kosovë, janë dy parti islamike që po kandidojnë në zgjedhje. Është rritur shumë si frymë në Maqedoni, për të mos folur pastaj për Bosnjën apo vende të tjera. Unë po merrem me rastin tonë. Besoj që dështimet e klasës politike për të krijuar barazi më të madhe, për të zbutur polarizimin social, për t’u dhënë njerëzve më shumë shpresë, për t’u afruar më shpejt seç duhet me BE-në, për të rritur cilësinë e shkollave dhe shërbimeve. Të gjitha këto dështime 20-vjeçare i kanë detyruar shumë njerëz që kanë humbur shpresën të gjejnë strehë te komunitetet fetare. Në disa raste këta paguhen dhe kjo është e vërtetë. Ka një tendencë të madhe sidomos në Shqipëri dhe në Kosovë, për të futur, për të eksportuar doktrina fetare me para. Kjo ka ndodhur në Shqipëri, ndodh akoma. Ka sponsorizim fetar që vjen nga vende që kanë mundësi ta bëjnë këtë gjë. Apo jo? Në Shkodër kam dëgjuar një argument në lidhje me shqetësimin për faktin që partitë islamike mund të kthehen në formacione të mëdha politike. Një argument kundër që ka qarkulluar në Shkodër ka qenë: Pse shihet si shqetësim fakti që partitë islamike mund të bëhen problem dhe jo partitë kristiane që janë në parlament? Pse nuk ka shqetësim për partitë e krishtera? Unë them se në çdo rast do ishte një shqetësim. Dhe bile e kam thënë në libër që, në qoftë se partitë me karakter islamik, partitë të caktuara me tendencë të theksuar fetare, pa marrë vetëm islamiket, rrisin peshën e vet dhe kthehen në organizim politik, kjo do të provokojë edhe komunitetet e tjera të bëjnë të njëjtën gjë. Por, a kemi ne luksin si popull kaq i vogël të futemi në këtë garë komunitetesh fetare me synime politike. Unë besoj që nuk e kemi. S’e kemi. Në qoftë se tre komunitetet tona fetare, apo jo, do bënin partitë e tyre, çfarë ndodh me Shqipërinë? Prandaj kjo është një tendencë që duhet abortuar dhe nuk duhet inkurajuar. Se, në qoftë se një komunitet i caktuar fetar organizohet jo për shkak të besimit politik, por për shkak të besimit fetar, pastaj çfarë ndodh me Shqipërinë? Unë them që duhet ta dekurajojmë këtë tendencë. Mund ta dekurajojmë vetëm nëse politika ka sukses dhe nuk ndërhyn në punët e fesë siç ka filluar të ndodhë për shkak të dështimeve politikë të njëpasnjëshme, sepse dështim politik është për mua, i klasës politike kushdo qoftë, përfshi edhe mua që jam këtu, që

në 23 vjet ka detyruar 1/3-ën e shqiptarëve të emigrojnë nga Shqipëria. Më thoni një vend tjetër në Evropë apo botë që dini që në shekullin e kaluar dhe në fillim të këtij shekulli ka detyruar 30 për qind të popullsisë të emigrojë. 30 për qind e popullsisë kanë ikur. Janë gati 1 milion shqiptarë në emigracion. Është dështim?! Unë besoj se po. Më thoni një klasë tjetër politike që ka dështuar kaq shumë për ta afruar vendin e vet me Europën sa çka dështuar klasa politike shqiptare. Askush, as kroatët as maqedonasit, as malazezët as serbët që janë rast tjetër që kishin luftë për disa dekada, as bullgarët, as rumunët, as polakët as sllovenët. Ne jemi më mbrapa se të gjithë. Kjo do të thotë se ka një dështim, mund të fillojë të kompensohet te shumë njerëz që e humbin besimin te politika dhe partitë, duke gjetur strehë te komunitetet të tjera dhe duke inkurajuar këtë gjë organizimi me karakter fetar do shtohen në të ardhmen. Unë këtë kam thënë. Pabarazia ju shqetëson fort në librin tuaj “Hëna e Shqipërisë”. Në çfarë mase ajo është një rrezik për të ardhmen tonë? Dua të ndalem tek raporti ynë me historinë, te raporti ynë me pabarazinë sot, se nëse dikush në këtë sallë dhe kudo më bind që Shqipëria nuk është një vend si ai që unë përshkruaj, pra kaq i pabarabartë dhe i polarizuar, unë do isha shumë i lumtur, por askush s’e bën dot këtë gjë. Nuk jemi të pabarabartë vetëm në pasuri, se kjo do ishte ngushëllim i madh që ka disa të pasur dhe disa të varfër, problemi është më i thellë. Jemi të pabarabartë në të drejta. E di pse?! Do të vijë një ditë që i pasuri i blen të drejtat që i takojnë dhe të varfërit dhe atij me Kushtetutë. Të jemi të barabartë me të drejta. Nuk jam për një shoqëri marksiste, kur janë të gjithë të barabartë për shkak të dhunës që ushtrojnë ndaj njëri-tjetrit, jo. Por, në qoftë se të drejtat kushtetuese fillojnë dhe blihen dhe tregtohen për shkak të pasurisë apo shpërndarjes së keqe të pasurisë, atëherë vendi ka një problem. Sepse në Shqipëri këto 20 vjet ka ndodhur që është blerë edhe vota, është blerë edhe vendi i punës, është blerë dhe e drejta civile apo penale, pra këto janë të drejta që transferohen sipas fuqisë blerëse, kjo është një gjë që unë nuk e pranoj dhe prandaj e quaj Shqipërinë një shoqëri shumë të pabarabartë. Dhe nuk mund të thotë dikush pse mendon për këto gjëra; si mund të mos mendoj? Jam pjesë e këtij vendi, në disa raste njerëzit më shohin edhe si përgjegjës që ma bën mua dyfish më të vështirë, sepse jam pjesë e asaj klase politike, e cila ka arsye të kritikohet dhe të ndëshkohet në disa raste, siç ka ndodhur për pasojat që i ka sjellë kësaj shoqëria. Në rastin tim është dyfish më e vështirë dhe dyfish më e bukur nga një pikëpamje. Çfarë rreziku real ka “arabizimi” i islamit shqiptar? Po e nis me debatin për narkotrafikun si shembull. Unë dhe ju dhe të gjithë ne që jemi këtu, a duhet të zhvishemi nga gjykimi për atë njeri që uli një avion pa leje dhe të presupozuar që po bën transport të paligjshëm narkotikësh?! Jo. Nuk e di çfarë do të thotë gjykata për atë, me shumë gjasë do ta dënojë. Kjo nuk më pengon mua që sekush të mendojë që ai po kryente një aktivitet të paligjshëm në territorin e Shqipërisë. E njëjta gjë është dhe për këta. Por unë dua të them që ne gjykojmë jo kolektivisht, duhet të gjykojmë për raste të veçanta. Është e padrejtë që i gjithë komuniteti mysliman shqiptar të klasifikohet si radikal. Është e kundërta, unë besoj që komuniteti mysliman shqiptar është nga komunitet myslimane më të iluminuara sidomos në Ballkan dhe se islami shqiptar ka qenë shumë i moderuar. Eksporti që është bërë 20 vitet e fundit, për shkak se Shqipëria u hap, nevoja për ta arabizuar e ka radikalizuar. Unë kështu mendoj, kjo nuk do të thotë që unë kam të drejtë, por nuk do të thotë që mund të paragjykohem. Nuk ka arsye të paragjykohem, por nëse shoh që islami i vendit tim arabizohet apo ortodoksizmi i Shqipërisë greqizohet apo serbizohet, njësoj nuk jam dakord. Absolutisht nuk jam dakord. Nëse dikush arabizohet apo dikush greqizohet, absolutisht nuk jam dakord. Ne kemi traditën tonë fetare, ka qenë shumë e ekuilibruar dhe kjo na ka mbajtur gjallë në shekujt e fundit, sidomos katër-pesë shekujt e fundit. Vazhdon të na

Më thoni një vend tjetër në Evropë apo botë që dini që në shekullin e kaluar dhe në fillim të këtij shekulli ka detyruar 30 për qind të popullsisë të emigrojë. 30 për qind e popullsisë kanë ikur. Janë gati 1 milion shqiptarë në emigracion. Është dështim?! Unë besoj se po.

Një libër që merr përsipër të lexojë përafërsisht për shkak të së shkuarës dhe të tashmes atë që mund të ndodhë në të nesërmen, apo në dekadat që do vijnë. Një libër që merr përsipër, ose të paktën përpiqet, të shohë procesin e integrimit tonë europian, pra sa afër Europës do të jemi ne, shpejt apo vonë dhe me çfarë kostosh.

mbajnë në ekuilibër edhe këtu në Shkodër. Unë jam një njeri që jam produkt i një familjeje të kryqëzuar dhe jam vetë njeri i kryqëzuar. Fëmijët e mi çfarë janë? Ua lë atyre zgjedhjen, por as nuk i greqizoj për shkak të fesë, as nuk pranoj të arabizohen për shkak këtij eksporti fetar me para. Sepse arabizimi i islamit shqiptar për aq sa mund të ketë ndodhur është bërë me para, nuk është bërë për arsye të tjera. Jemi aq shumë larg Arabisë Saudite apo Iranit apo ku di unë se kujt, për të lejuar të arabizojnë traditën tonë fetare apo kulturore. Këtë s’e pranoj. Një mazhorancë me 1 milion vota, jo më larg se një vit është votuar me një projekt për “të rilindur Shqipërinë”, pra për shpresë? Nuk më vë në siklet kjo pyetje, pavarësisht se kushdo ka mundësi të ma bëjë. Pra si ka mundësi që unë kam një parashikim pesimist për dekadat që vijnë dhe nga ana tjetër jam pjesë e një partie që fitoi zgjedhjet para një viti. Nuk besoj se ka një kundërthënie këtu. Sado që unë e kam shumë kollaj të mbrohem duke thënë që nuk jam një grup njerëzish, jam një njeri. Unë kam mendimet e mia, pavarësisht se jam pjesë e një grupi. Por kam përshtypjen që koha po më jep të drejtë sepse kjo shkallë pesimizmi që mund të ketë qenë para zgjedhjeve nuk është se është zhbërë. Kjo do të thotë që fitorja elektorale krijon një inerci afatshkurtër, për sa kohë që nuk japin produkt dhe nuk kthejnë në materie ato që kanë premtuar nuk ndikojnë për të rritur optimizimin e shoqërisë. Për ta kthyer nga një pesimizëm kronik në një optimizëm ciklik. Unë them që sado që sistemit tonë politik, ekonomik, shoqëror, arsimor, legjislativ, legal t’i bëhen retushime apo ndryshime të mira apo të dukshme, pavarësisht nga kjo, është vështirë që duke parë kurbën tonë të arsimimit të ekonomisë, të ndërthurjes së politikës me interesat ekonomike që ne të kemi një ndryshim radikal për një dekadë apo për dy dekada. Unë them që është e pamundur. Për shkak se sidomos interesat ekonomike dhe interesat politike janë shumë të lidhura, pothuajse të binjakëzuara, të ortakëzuara; është pothuajse e pamundur që këto të ndahen dhe për sa kohë nuk ndahen, edhe interesat ekonomike e politike janë një apo vazhdojnë të bëhen një. Kjo do të thotë që demokracia jonë do të ketë më pak oksigjen. Kjo do të thotë se konkurrenca jonë do të jetë gjithmonë e minuar. Sepse kush është në bazë të një sistemi ekonomik?! Konkurrenca. Për sa kohë që konkurrenca prishet në çdo gjë, që nga klasa e parë deri në biznes, atëherë shoqëria rrezikon. Konkurrencën kush e minon?! Mungesa e shtetit ligjor dhe interesat e oligopolit e oligarkizimi. Të dyja rastet nuk kemi shumë shpresë se do rregullohen shpejt. Shumë shkurt do them dy fjalë për këtë libër, që është një shkrim i gjatë në një kuptim, i ndarë në 3 pjesë. Një libër që merr përsipër të lexojë përafërsisht për shkak të së shkuarës dhe të tashmes atë që mund të ndodhë në të nesërmen, apo në dekadat që do vijnë. Një libër që merr përsipër, ose të paktën përpiqet, të shohë procesin e integrimit tonë europian, pra sa afër Europës do të jemi ne, shpejt apo vonë dhe me çfarë kostosh. Kjo është pjesa e parë. Pjesa e dytë i dedikohet një problemi të pambyllur kombëtar, siç është bashkimi ynë kombëtar me Kosovën. Dhe pjesa e tretë është ajo që quhet lufta ndaj pabarazisë. Dy problemet e para, integrimi në Europë dhe bashkimi me Kosovën apo jo, janë probleme relativisht shqiptare. Popujt e tjerë i kanë kryer këto proceset e bashkimit përpara nesh dhe shumë popuj të tjerë në Europë, ato që dolën ashtu si ne nga Lufta e Ftohtë, në përgjithësi janë integruar para nesh në BE. Çështja e pabarazisë mbetet një problem global do të thosha, nuk ka një vend në botë ku nuk ka debat sot, sesa të barabartë duhet të jenë njerëzit në një shoqëri. Ky nuk është një debat vetëm në shoqërinë tonë që është një shoqëri tipike, por është sot debati themelor në Europë, sesa të barabartë duhet të jenë njerëzit mes tyre. Si duhet të ndahet pasuria, çfarë shansesh duhet t’u japë shoqëria gjeneratave që do të vijnë, deri ku shkon raporti mes pasurisë dhe varfërisë, çfarë efektesh ka kjo për të ardhmen, a rrezikon pabarazia demokracinë – unë mendoj që po. Pra këto janë pyetjet që jam përpjekur t’i konsumoj. Sigurisht siç e tha edhe Gilmani,

duke qenë pjesë e politikës së ditës në të cilën jam pjesë aktive e një partie politike, është një çështje që e njoh mirë. Unë nuk dua të zgjatem duke shpjeguar librin, jam shumë i lumtur që jam sot në Shkodër dhe shpresoj që këtu ka njerëz që i kanë konsumuar këto tema apo i konsumojnë në jetën e tyre të përditshme, duke i nxjerrë qoftë edhe nga ky tekst, dhe nëse ka pyetje që mund t’i përgjigjem, do isha shumë i kënaqur. Cili është realisht pozicioni juaj në librin ese: parashikoni pesimizmin, apo e uroni atë? Unë e kam thënë dhe e përsëris, shpresoj të jem gabim për shkak se gjërat që parashikoj në libër nuk janë shumë të mira për Shqipërinë. Unë nuk kam ndonjë drojë të madhe ta them këtë gjë. Kur vjen puna tek bashkimi me Europën, tek bashkimi kombëtar, te progresi i ekonomisë sonë, tek lufta ndaj pabarazisë, tek zbutja e polarizimit shoqëror, tek rritja e cilësisë së shkollave, këto janë problemet themelore që kemi, dhe si edhe lufta ndaj krimit që është pasojë e varfërisë dhe e pabarazisë dhe e polarizimit, tek rritja e cilësisë së shkollave se këto janë problemet themelore që kemi ne. Dhe lufta ndaj krimit që është pasojë e pabarazisë dhe e polarizimit. Kur merrem me këto tema, parashikimet që bëj nuk janë shumë optimiste. Pavarësisht se unë i mbroj idetë që kam, nuk do të thotë se do të kisha dëshirë që ato të realizoheshin. Pra nëse dikush parashikon që nesër në Shkodër do të ndodhë ajo që ndodhi para 3 vitesh, do të përmbytej Shkodra pasi binte shumë shi rrugës, dikush mund ta parashikojë nga sinoptikanët e qytetit por nuk do të thotë se do ti vijë mirë nëse ajo ndodh. Unë jam në të njëjtën pozitë, duke lexuar të shkuarën dhe të tashmen, mënyrën se si kemi ecur në histori, ne jemi pak më të vonuar krahasimisht me vendet e tjera përreth nesh. Sepse kush krahason Shqipërinë me Shqipërinë që ka qenë para 50100 vitesh sigurisht që ka arsye të mendojë se kemi ecur shumë në histori. Por po të krahasojmë Shqipërinë sot me popuj të tjerë, shtete të tjerë që kanë pasur pak a shumë të njëjtin cikël si ne ka arsye të jetë i pakënaqur, dhe unë hyj tek këto njerëz. Pra duke lexuar të shkuarën dhe të tashmen që pretendoj se e njoh pak nuk kam parashikime shumë optimiste për dekadat që vijnë. Shqipëria është një vend që po polarizohet çdo ditë e më shumë., gjithnjë e më pak njerëz po fitojnë më shumë, dhe gjithmonë e më shumë njerëz po humbin më shumë. Dhe ky defekt në ekuilibrat shoqërorë që do ketë ndikim sidomos ne arsim, në emigracion, besoj se do të krijojë padyshim një fazë pesimiste. Nuk është një sëmundje, është një cikël shoqëror që i ndodh gjithkujt, francezët sot janë pesimist, grekët shumë pesimist, gjermanët pak më optimistë, indianët janë më shumë optimistë pavarësisht se jetojnë më keq se ne në një mesatare flas. Afrika dhe Kina po ashtu dhe Austria janë kontinente optimiste. Këto janë cikle pra, dhe ne jemi në ciklin tonë, është një cikël që sigurisht që do ta kalojmë. Unë do të doja të ishim një popull më agresiv, pa e krahasuar me popuj të tjerë, por historia ka treguar se ato që kanë qenë më agresiv janë rritur i kanë dhënë botës progres. Ne jemi shtuar me dy tre herë për 500 vjet, ato janë shtuar me 10 herë, holandezët janë shtuar me 20 herë, polakët, francezët etj. Pra pse janë rritur këto popuj dhe ne nuk jemi rritur dot. Ka njeri që ja bën pyetje vetes këtë, unë ia bëj. Unë them se ka disa arsye që na kanë lënë të vegjël, duhet të ishim pak më agresiv në histori, dhe sikur të kishim pushtuar kombe të tjera do të na kishte falur historia, por kjo mund të kishte shenjuar progres. Më mirë të kishim pushtuar se sa na kanë pushtuar. Do të isha shumë i lumtur që shqiptarët të kishin bërë një luftë pushtuese dhe për tu mbrojtur dhe se kanë bërë, veçse janë pushtuar, pushtuar dhe akoma dhe sot që flasim nga pabarazia për mua dhe kanë humbur në histori. Kanë gjysmën e popullsisë jashtë. Më thoni një vend që ka gjysmën e popullsisë jashtë. Ne kemi 20 vite që jetojmë të lirë, që respektojmë një farë konkurrence me njëri tjetrin, nuk e dhunojmë njëri tjetrin. Duke parë të shkuarën dhe të tashmen kam arsye të besoj se jemi futur në një fazë pesimiste.

E shtunë - e diel 17-18 maj 2014

www.mapo.al

Thirrje për Ekspertë

(me kohë të pjesshme) “Reforma kushtetuese si garanci për shtetin e së drejtës”

TENDER I HAPUR KOMBËTAR Banka e Shqipërisë kërkon të realizojë objektin e prokurimit: “Blerje pajisje pune për përpunimin e parasë, për nevojat e Bankës së Shqipërisë”. Banka e Shqipërisë fton kandidatët e interesuar, të marrin pjesë në procedurën e prokurimit “Tender i Hapur Kombëtar”, për realizimin e objektit të prokurimit si më sipër, me fond limit 8.824.000 Lekë.

Fondacioni Shoqëria e Hapur për Shqipërinë / Soros, me synim krijimin e një koalicioni me bazë të gjerë aktorësh për të zhvilluar, formësuar dhe advokuar një reformë të qenësishme kushtetuese, e cila do të nxisë ndryshime transformuese, veçanërisht në drejtim të forcimit të shtetit të së drejtës, paraqet thirrjen për ekspertë (me kohë të pjesshme). Kriteret që duhet të përmbushen nga kandidatët: • Diplomë universitare në Fakultetin e Drejtësisë, ose në Fakultetin e Shkencave Sociale- Departamenti i Shkencave Politike. Prioritet do të kenë ata kandidatë që kanë përfunduar kualifikimet e nivelit Master në fushën e së drejtës kushtetuese. • Minimumi 5 vjet eksperiencë profesionale. Prioritet do të kenë ata kandidatë që kanë kryer studime, apo botime në fushën e të drejtës kushtetuese. • Njohje shumë të mirë të gjuhës shqipe dhe angleze, të shkruar dhe të folur.

Dokumentet e tenderit mund të tërhiqen pranë Sektorit të Prokurimeve të Departamentit të Administrimit, të Bankës së Shqipërisë, me adresë: ish-Hotel Dajti, Blv. "Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Tel. 042235576, çdo ditë nga ora 10.00 – 13.00 nga çdo person i autorizuar, me paraqitjen e një kërkese me shkrim. Tërheqja e dokumenteve mund të bëhet vetëm pasi të keni bërë paraprakisht pagesën e pakthyeshme prej 2.000 lekësh, në Sektorin e Financës të Bankës së Shqipërisë, që ndodhet në adresën: Rruga e Dibrës, Kompleksi “Halili”, Kulla B.

Materialet që çdo aplikant duhet të paraqesë: • Curriculum Vitae: • Letërmotivim ku të parashtrohet përvoja në të drejtën kushtetuese. • Kopje elektronike të 2 punimeve më përfaqësuese të realizuara nga kandidati në të drejtën kushtetuese.

Oferta duhet të paraqitet në zyrën e Sektorit të Prokurimeve, pranë Departamentit të Administrimit, në Bankën e Shqipërisë, deri më datë 10 Qershor 2014, ora 11.00, kohë në të cilën do të hapet edhe tenderi, ku ftohen të marrin pjesë kandidatët ose përfaqësuesit e autorizuar të tyre.

Vetëm kandidatët e përzgjedhur për intervistë do të kontaktohen përmes e-mailit. Afati i dorëzimit të dokumentacionit të mësipërm: 22 maj 2014 Aplikimet mund të dërgohen nëpërmjet postës elektronike në adresën info@osfa.al ose të dorëzohen në adresën e mëposhtme të Fondacionit Soros në Tiranë: Rr. Qemal Stafa 120/2, Tiranë Tel: +355-42-235856, 42- 234621

TENDER I HAPUR KOMBËTAR

Për më shumë informacion, lutemi të vizitoni faqen zyrtare të Fondacionit Shoqëria e Hapur për Shqipërinë, Soros, www.soros.al

Banka e Shqipërisë kërkon të realizojë objektin e prokurimit: “Transporti i punonjësve të Bankës së Shqipërisë, për një periudhë një vjeçare”. Banka e Shqipërisë fton kandidatët e interesuar, të marrin pjesë në procedurën e prokurimit “Tender i Hapur Kombëtar”, për realizimin e objektit të prokurimit si më sipër, me fond limit 1.900.000 Lekë”. Dokumentet e tenderit mund të tërhiqen pranë Sektorit të Prokurimeve të Departamentit të Administrimit, të Bankës së Shqipërisë, me adresë: ish-Hotel Dajti, Blv. "Dëshmorët e Kombit”, Tiranë, Tel. 042235576, çdo ditë nga ora 10.00 – 13.00 nga çdo person i autorizuar, me paraqitjen e një kërkese me shkrim. Tërheqja e dokumenteve mund të bëhet vetëm pasi të keni bërë paraprakisht pagesën e pakthyeshme prej 2.000 lekësh, në Sektorin e Financës të Bankës së Shqipërisë, që ndodhet në adresën: Rruga e Dibrës, Kompleksi “Halili”, Kulla B.

MAPO MADAME

E përmuajshme, Nr. 42, Viti III i botimit, 2014, Çmimi 300 Lekë

DY SHTETE NJË ÇATI

Nr. 42 Viti III i botimit mars 2014

Çmimi 300 Lekë

Oferta duhet të paraqitet në zyrën e Sektorit të Prokurimeve, pranë Departamentit të Administrimit, në Bankën e Shqipërisë, deri më datë 11 Qershor 2014, ora 11.00, kohë në të cilën do të hapet edhe tenderi, ku ftohen të marrin pjesë kandidatët ose përfaqësuesit e autorizuar të tyre.

e diel EKSKLUZIVE

/ INTERVISTA

ME FILOZOFIN

FRANCEZ, LUC

FERRY: BOTA

ASNJËHERË NUK

KA QENË MË

MIRË

VITI VIII NR. 16 (261),

BOTIMIT MARS

300 LEKË 2013 ÇMIMI

JO VETËM POLITIKË SI ZAKONISHT

30 lekë

J BESNIK MUSTAFA në Ngatërresat me kufirin francez emrin Le Pen STEFAN ÇAPALIKU Gjurmët e ujkut oriental te shqiptarët FOTO ESSE Natë shqiptare në Oslo

MIRA MEKSI Kur fatin ta shkruajnë librat

30 lekë

BELL ALASTAIR CAMP RAMËS

DJES SË EDI

NJERIU I RILIN E PËRMUAJSHME

30 lekë

E përmuajshme

E përmuajshme Z, FILOZOFIN FRANCE INTERVISTA ME EKSKLUZIVE /

LUC FERRY: BOTA

KA QENË ASNJËHERË NUK

MË MIRË

dossier

e luftës në Kosovë, njohin nga koha Campbell vjen në Shqiptarët e në Kosovë. të Tony Blair-it. Press. Në një ushtarakisht i fushatave botim i UET të tij për të ndërhyrë me Tony Blair, Eshtë spin doctor-i e të tjera. vendimin e shefit atyre ditëve: Vitet e mia e strategjisë në politikë, kur mbronte me Ditarët e librin, rëndësinë Shqipëri pikërisht me Henri ÇILIN flet për bashkëbisedim

DASHURITË NDËRKOMBËTARE TË LORETA BERHAMIT, ELINA DUNIT, VALBONA ÇOBËS, GENC TUKIÇIT

Personazh ADELINA MUÇA NË TEATËR UNË DHE HERVIN ÇULI, SI DY TË HUAJ

me Madame

IRIS LUARASI EVA IDRIZLLARI ERIDIONA SHULI DARIEN LEVANI EVI REÇI BESART KADIA

fashion INTO the WOODS

çdo ditë gazeta ‘MAPO’

Shpallje ankandi PLUS çdo muaj revistat ‘MAPO’

MAPO’ dhe ‘MADAME Permbaruesi gjyqesore Genti Bushati nxjerr ne shitje ne ankand te pasurise “Apartament” me sip 55 m2, me nr pasurie 6/248+1-17, ZK 8591,volumi5,faqe 7 ,e ndodhur ne lagjen Ahmet Haxhija , Rruga Mujo Ulqinaku , Shkoder. Çmimi fillestare per shitjen ne ankand eshre ne vleren 1,680,000 (Njemilion e gjashteqind e tetedhjete mije ) leke. Shitja e pasurise do te behet (Fillon)ditën e marte , datë, 27.05.2014 ora 16.15 ne Zyren Agjencia Abonimit tëRruga Shtypit (Arben Permbarimore te permbaruesit gjyqesore privat Genti Bushati mee adrese DonTrenova): Bosko 223 52 05 • 068 20 47 825 perballe gjykates se Rrethit gjyqesore Shkoder . Ajo vazhdon 15 dite 04 dhe perfundon me Posta shqiptare: 04 237 5598 • 068 50 24 159 IR CAMPBELL mbarimon zyrtare te dites se fundit . STAorarit ALAe EDI RAMËS Agjencia e Abonimit Adrion: 04 224 0018 • 069 20 36 768 I RILINDJES SË NJERIUe Personat interesuar per te blere kete pasuri duhet te derdhin perpara fillimit te ankandit Agjencia e Abonimit, Durrës (Agim Memko): 0692372850 10% te vleres si garanci ne llagari te permbaruesit Gjyqesore . ME

VIII BOTIMIT NR. 16 (261), VITI

MIRA MEKSI Kur fatin ta shkruajnë librat

E PËRMUAJSH

300 LEKË MARS 2013 ÇMIMI

JO VETËM POLITIKË SI ZAKONISHT

AFAJ BESNIK MUST Ngatërresat në me kufirin francez emrin Le Pen LIKU STEFAN ÇAPA Gjurmët e ujkut tarët shqip te al orient FOTO ESSE Natë shqiptare në Oslo

në Kosovë, nga koha e luftës në Shqiptarët e njohinnë Kosovë. Campbell vjen Tony Blair-it. një ë ushtarakisht i fushatave të i UET Press. Në Eshtë spin doctor-i n e shefit të tij për të ndërhyre mia me Tony Blair, botim e të tjera. isë në politikë, kur mbronte vendimi Ditarët e atyre ditëve: Vitet t me rëndësinë e strategj Shqipëri pikërish me Henri ÇILIN flet për librin, bashkëbisedim

Prezantimi i Festivalit të Këngës në RTSH, një film serial, një shfaqje në teatrin e Metropolit, rikthim te prezantimi me “Netët e Klipit”, një këngë dhe videoklip i ri...Duket se Klea Huta e ka pushtuar të gjithë skenën

E shtunë - e diel 17-18 maj 2014

www.mapo.al

tendenca Kriza globale ka orientuar bizneset të investojnë fitimet më shumë në blerjen e aksioneve sesa në inves-

time për burimet njerëzore, pajisje dhe teknologji. Për këtë arsye,

produktiviteti në rang global nuk po rritet më shumë se 1 %, nga 5 për qind që ishte në 2009

Kompanitë po zgjedhin fitimin mbi produktivitetin K

Ekspertët vlerësojnë se shkalla më e lartë e produktivitetit krijohet kur ka një bashkëpunim të shëndetshëm ndërmjet punëtorëve dhe punëdhënësit, ndërsa niveli më i ulët i produktivitetit, kur punëdhënësi distancohet nga kushtet e punës të punonjësve dhe për më tepër ul edhe pagat.

ur ekonomia amerikane doli nga recesioni në qershor 2009, produktiviteti ishte në rritje të shpejtë. Por kur mendojmë se kompanitë në të gjithë botën kanë mbyllur pak a shumë hesapet me krizën, duke pastruar bilancet, produktiviteti ka ngecur në vend. Ky tregues nuk u rrit më shumë se 1 për qind në tremujorin e parë të 2014, ndërkohë që produktiviteti para krizës dhe pak pas krizës ishte tri herë deri në 5 herë më i lartë. Kjo do të thotë se punëtorët po bëhen gjithnjë e më pak efikasë, duke prodhuar më pak mallra dhe shërbime në orë në krahasim me atë që kishin prodhuar pak vite më parë. Ekspertët e “Bloomberg” mendojnë se ka shumë arsye, por njëra nga më kryesorët është se bizneset nuk janë duke investuar në burimet njerëzore. Investimet e biznesit ranë pothuajse 25 për qind gjatë recesionit ekonomik global. Dhe kjo për shkak të kredive të shtrenjta. Edhe pse normat e interesit në të gjithë botën janë ulur për të çliruar paranë në ekonomi, bankat kudo në botë e kanë bërë kredinë më të shtrenjtë. Për rrjedhojë, investimet kapitale të bizneseve kanë rënë vitet e fundit 30 për qind n ë n m e s at a r e n h i s t o r i ke, s i p a s Bankës së Amerikës, “Merrill Lynch”. Kjo ka lënë shumë punëtorë pa pajisje, software dhe struktura të tjera që ekonomistët i quajnë “kapital”, të cilat janë në shërbim të produktivitetit. Mosha mesatare e pajisjeve në SHBA arriti në 7.4 vjet, më e larta në 20 vjet, sipas Byrosë së Analizës Ekonomike. Por duke marrë në konsideratë zhvillimet aktuale, ekonomistët nuk janë optimiste as për të ardhmen. Duke pasur parasysh se investimi i

biznesit mbeti i dobët në vitin 2013 dhe në fillim të vitit 2014, tashmë është e sigurt që edhe ky vit nuk do të sjellë investime në rritjen e kapitalit punëtor dhe pajisjeve. Por nga ana tjetër, qeveritë masin kontributin e punës ndaj prodhimit ekonomik në drejtim të orëve të punës. Matja bëhet si kontribut i kapitalit (pajisjeve dhe software) në ekonomi. Gjatë 30 viteve të fundit, asnjë formë tjetër investimi nuk i ka bërë punëtorët më të efektshëm se kompjuteri. Nga viti 1995 deri në vitin 2000, shërbimet kapitale të kompjuterëve u rritën me një normë vjetore prej 40 për qind. Nga viti 2007 deri në vitin 2012, shkalla u ngadalësua në 6.8 për qind, dhe për vitin 2012 u rrit në afërsisht 1 për qind. Ekspertët vlerësojnë se shkalla më e lartë e produktivitetit krijohet kur ka një bashkëpunim të shëndetshëm ndërmjet punëtorëve dhe punëdhënësit, ndërsa niveli më i ulët i produktivitetit, kur punëdhënësi distancohet nga kushtet e punës të punonjësve dhe për më tepër ul edhe pagat. “Të vetmet herë që nga Lufta e Dytë Botërore kur pabarazia e të ardhurave u përmirësuara ishin periudhat kur u investua në kapitalin e punës”, - thotë James Paulsen, strateg/shefi i investimeve në “Wells Capital Management”. Por aktualisht, mungesa e investimeve në produktivitet nuk po vjen nga kriza e parasë cash ndër biznese. Bilancet cash të korporatave janë rritur pothuajse 70 për qind gjatë katër viteve të fundit në më shumë se 2 000 000 000 000 dollarë. Por nga ana tjetër, kompensimi ndaj të punësuarve në raport me PBB-në ra në nivelin më të ulët të 65 viteve. Kompanitë gjithnjë e më

Mungesa e investimeve në produktivitet nuk po vjen nga kriza e parasë cash ndër biznese. Bilancet cash të korporatave janë rritur pothuajse 70 për qind gjatë katër viteve të fundit në më shumë se 2 000 000 000 000 dollarë. Por nga ana tjetër, kompensimi ndaj të punësuarve në raport me PBBnë ra në nivelin më të ulët të 65 viteve. Kompanitë gjithnjë e më shumë po zgjedhin që dividentin ta investojnë për blerjen e aksioneve dhe jo në investime për burimet njerëzore dhe pagat e punonjësve.

shumë po zgjedhin që dividentin ta investojnë për blerjen e aksioneve dhe jo në investime për burimet njerëzore dhe pagat e punonjësve. Ekonomistët shpjegojnë se kjo po ndodh për shkak të rritjes së ulët ekonomike dhe nivelit të lartë të pasigurisë, të cilat po i mbajnë kompanitë larg investimeve ndaj produktivitetit. Pas krizës, rritja ekonomike ka qenë vazhdimisht nën parashikimet dhe drejtuesit vazhdojnë të mbeten të kujdesshëm. “Ne jemi duke parë bollëk tek kompanitë, por mendimet e tyre për investime janë zhgënjyese”, thotë Sandy Cockrell, i cili drejton anketën tremujore të “Deloitte”-s me kryeshefat financiarë. Mirëpo investimet në produktivitet kanë çuar në disa periudha në uljen e taksave. Që nga viti 1983 bizneset kanë aplikuar investime në makineri dhe shpenzime të tjera për pajisje të reja. Rezultati ishte një ulje në fitimet e tatueshme. Por disa thonë se ka arsye më të mëdha se kaq, pasi Wall Street ka shpërblyer ata që nuk bëjnë investime. Sipas Morgan Stanley, kompanitë që nuk kanë shpenzuar për pajisjet e reja, kanë tejkaluar ato që kanë shpenzuar në këto linja. Por nuk mund të jetë gjithmonë kështu. Savita Subramanian, kreu i kapitalit dhe strategjive sasiore në Bankën e Amerikës, mendon se kjo mund të shënojë një pikë kthese. Blerja e aksioneve ishte strategjia më e mirë për 2012–2013. Por kjo strategji nuk është e volitshme për këtë vit, çka mund të bëjë që më në fund kompanitë të kthehen nga investimi në teknolog ji, pajisje dhe burime njerëzore. Përgatiti Blerina Hoxha

E shtunë - e diel 17-18 maj 2014

www.mapo.al

Maqedonia ju fton në shoqërim aktiv me natyrën Duke udhëtuar nëpër Maqedoni, natyra ju befason në çdo moment me kushte ideale për lloje të ndryshme të sporteve dhe aktiviteteve rekreative, duke ju ofruar përvoja emocionuese dhe unike larg nga përditshmëria.

aqedonia është një vend malor i qetë dhe i bukur, prandaj ecja është gjithashtu sport shumë i zhvilluar. Ekzistojnë shumë klube për ecje në të gjithë vendin. Vendet të cilat shpesh vizitohen nga turistët për aktivitetet e tyre në male janë: Jakupica, mali Shar dhe Korabi. Këto male janë më tërheqëse për turistët për shkak të pamjes së pabesueshme nga majet malore, ku mund të bëhen fotografi të bukura për koleksione private. Çiklizmi malor është një sport në rritje në Maqedoni, ku më saktë ekzistojnë mijëra shtigje jashtë rruge. Çdo klub malor jep me qira biçikleta dhe organizon udhëtime rajonale malore të çiklizimit. Më tërheqëse është rruga për biçikleta e cila është 33 kilometra e gjatë në Parkun Nacional në Mavrovë. Çdo stinë e vitit ka bukurinë e vet në Parkun Nacional të Mavrovës. Prandaj ky destinacion është i përkryer edhe në periudhë të verës edhe në periudhë të dimrit. Dimri në Mavrovë është magjepsës. Atëherë mund ta vizitoni qytetin e dëborës Bunecin dhe të shkoni drejt tereneve të skijimit. Shtigjet e bukura të mbuluara me dëborë në malin Bistra do të zgjojnë sportistin në ju, kurse tereni ofron mundësinë për ski të natës. Qendra turistike Kodra e Diellit është vendosur në zemër të

masivit të malit Sharr, në një lartësi mesatare mbidetare prej 1700 metra. Kjo qendër karakterizohet me një numër të madh të ditëve me diell, prandaj në verë është një vendfilllim për disa ngjitje malore dhe shëtitje nëpër peisazhet piktoreske, kurse tereni është ideal edhe për dashamirët e çiklizmit. Çdo verë këtu mbahet maratona malore e çiklizmit “Ujërat e Sharrit”. Tipari më karakteristik i Kodrës së Diellit është se gjysma është e mbuluar me borë. Këtu bie borë nga nëntori deri në maj, dhe me bukurinë e saj qetësuese fton të gjithë dashamirët e vet në sportet dimërore. Kjo qendër sportive dhe rekreative më e vjetër dhe më e njohur në Maqedoni e zbukurojnë terenet e e bukura të skijimit me një sipërfaqe prej 35 km2. Kodra e Diellit ka disa shtigje të skijimit, tre shtigje të homogjenizuara sipas standardeve të FIS-it, dy teleferikë dhe nëntë ski-lifta, me kapacitet prej 8000 skijues në orë. Kohët e fundit, Kodrën e Diellit e vizitojnë gjithnjë e më shumë fansa të snowboarding dhe skiimit ekstrem. Në këto shtigje mbahet edhe Kupa tradicionale e Sharrit në velesllallom dhe sllallom. Maratona tradicionale Ohrit në not. Noti është sport rekreativ dhe konkurues që është i përhapur shumë në Maqedoni. Çdo vit, në gjysmën e dytë të gushtit, elita e notit nga e gjithë bota mblidhet në Ohër. Në Ohër mbahet maratona e

notit që fillon nga manastiri i Shën Naumit dhe notohet përgjatë bregdetit të limanit të qytetit, një rrugë prej rreth 30 km. Që nga viti 1998 Maratona e Ohrit në not ka hyrë në Klubin botëror të notit nën kujdesin e FINA - Shoqata Botërore të notit. Peshkimi në Maqedoni - bashkimi me paqen dhe qetësinë në natyrë. Peshkimi ka qenë dhe mbetet një nga rekreacionet më të njohura sportive në Maqedoni. Peshkim ka pothuajse në të gjitha lumenjtë dhe liqenet në Maqedoni. Liqeni i Dojranit, Mavrovës dhe Tikveshit dhe lumi Radika janë më tërheqëse dhe vizitohen në mënyrë masive. Peshkimi me ndihmën e fermë të qumështit është më tërheqës prej të gjitha llojeve të peshkimit në liqenin e Dojranit, që zgjat rreth gjashtë muaj dhe fillon në tetor dhe përfundon në fund të marsit të vitit tjetër. Mënyrë e pazakontë për të zbuluar bukuritë e Maqedonisë. Kalërimi në Maqedoni është një turn emocionues malor larg nga presionet dhe stimujve të përditshëm të jetesës urbane. Një përvojë që mbahet mend dhe pamje të cilën nuk mund të shihni diku tjetër. Pejsazhet e bukura në Parkun Nacional të Mavrovës do t’ju lënë pa frymë dhe ju ofrojnë mundësi të shijoni djathin më të shijshëm nga stanet e Galiçnikut

ex libris

librari

Librat e ndaluar, një histori censure

“Elektra” e Euripidit, për herë të parë në shqip

Ndalimi i librave për shkaqe fetare është ndoshta forma më e vjetër e ndalimit të librave. Që në kohërat e hershme të grekëve, tek konkuistadorët, e deri tek Rajhu i Tretë i Hitlerit, raca njerëzore ka vënë në dyshim besimet...

Ky përkthim u krye falë një rastësie fatlume. Në të vërtetë nuk më pëlqen ta quaj përkthimin tim, por zbulimin e një teksti që ekziston në gjuhë para se të shprehet...

recensë personazh pyetesori shënime librari Çdo të shtunë / dielë

www.mapo.al

në brendësi

Romani

STEFAN ÇAPALIKU

Don Kishoti është personazhi im i preferuar Nuk e kemi pasur kurrë luksin t’i kemi të gjitha librat e një autori, kështuqë dashje-padashje kam lexuar rryshëm, domethënë ç’më ka rënë në dorë nga një autor. Nuk kam preferenca ndaj së bukurës. Sublimiteti i saj më robëron.

Tedi Papavrami:

Bota do të jetonte pa mua dhe pa artin tim Këtë herë, violinistin e solli në Tiranë botimi në shqip i autobiografisë së tij “Fugë për violinë” dhe koncerti recital që dha në Teatrin e Operas dhe Baletit, ku për herë të parë ai interpretoi ciklin e plotë të sonatave të Bahut Faqe 17

E shtunë-diel, 17-18 maj 2014

intervistë

www.mapo.al

Ajo që zbulova dhe më erdhi mirë ishte se kujtimet nuk humbin, ato janë gjithmonë mbi ty. Ato janë në vetveten tënde.

Tedi Papavrami:

ë ndodh rrallë që tek i intervistuari të gjesh biseduesin. Një rast i tillë është Tedi Papavrami. Që në fillim e kupton se intervista me të nuk do të ecë sipas një skeme pyetjesh që ke përgatitur paraprakisht. Tedi të befason me thjeshtësinë dhe sinqeritetin e tij. Koha që kemi për të biseduar rreth librit autobiografik “Fugë për violinë” botuar nga UETPress, është e kufizuar. Ka nxituar për të qenë në orar në këtë takim, pasi vizita në Liceun Artistik kishte zgjatur pak më shumë se ç’e kishte parashikuar. Por dhe për këtë intervistë nuk mund të qëndrojë gjatë, pasi një tjetër takim e pret pas një ore. Rikthimi i tij në Tiranë është gjithmonë i programuar me aktivitete të ndryshme. Këtë radhë, e solli në Tiranë botimi në shqip i autobiografisë së tij “Fugë për violinë” dhe koncerti recital që dha në Teatrin e Operas dhe Baletit, ku për herë të parë ai interpretoi ciklin e plotë të sonatave të Bahut. “U befasova nga publiku. Kur i thashë babait se do të jepja një koncert solo me violinë me sonata dhe partita të Bahut, ai ishte skeptik nëse publiku do mund ta shijonte Bahun, por jam vërtet i befasuar”. Bahu nuk mund të mungonte në këtë rikthim si autor libri të Tedi Papavramit. Bahu e ka shoqëruar gjatë gjithë jetës së tij dhe ai ecën krah për krah me të edhe në këtë rrëfim autobiografik. Libri “Fugë për violinë” u shkrua së pari në gjuhën frënge dhe vjen i shqipëruar nga Blerta Hyska. Redaktore e librit është Ajola Xoxa. Tedi është shumë i emocionuar që libri i tij do të lexohet edhe në shqip dhe është i paduruar për të mësuar sesi do të pritet historia e tij. Për shumë nga lexuesit në shqip historia e Papavramit është disi e njohur nga bisedat familjare, në tavolinat mes miqsh apo në kujtimet e të tjerëve. Por në këtë libër ata do të mësojnë historinë e vërtetë dhe të sinqertë, rrëfyer nga Tedi; jo nga Tedi i rritur në Paris, por nga ai Tedi i vogël që jetonte në atë shtëpinë që fshihej plotësisht nën gjethnajën e dendur të mandarinave dhe nga muret rrethuese e të larta në lagjen e Medresesë ku jetonin Papavramët….

Përse “Fugë për violinë” edhe në shqip, dhe sa ndryshon nga autobiografia e shkruar së pari në frëngjisht? Unë e kisha shkruar në frëngjisht dhe sapo kishte dalë në vendet frankofone, pra nuk ishte momenti për mua që menjëherë të hidhesha e ta sillja në shqip. Më duhej një propozim për këtë. Por është e vërtetë që libri donte disa ndryshime i sjellë në shqip, sepse kishte disa precizione të nevojshme kur i flet lexuesit francez, p.sh. kur unë them Shkodër, më duhet të jap disa shpjegime se ku ndodhet Shkodra. Në të njëjtën kohë, për lexuesin shqiptar kur flas për një qytet të Francës më duhet të jap disa shpjegime. Pra libri ka ca përshtatje të vogla që nuk i ndryshojnë asgjë thelbit. Përse ndjetë nevojën të shkruanit për veten? Çfarë ishte ajo që ju shtyu? M’u bë propozim nga një botues francez që kishte lexuar për jetën time. Ai nisej nga ana sensacionale e një jete të veçantë, e një fëmije që arratiset nga një vend komunist jashtëzakonisht të mbyllur dhe papritur atij i jepet rasti të shkojë në Francë. Kjo ishte historia që atyre u interesonte. Në fillim nuk doja ta shkruaja këtë autobiografi, sepse më dukej shumë e përqendruar mbi vetveten, madje më erdhi disi për të qeshur “ç’ne unë të shkruaj libër për jetën time!”. Por pastaj u mendova mirë dhe thashë se mund t’i jap këtij libri tone letrare dhe ta ndërtoj si një lloj romani. Çka më interesonte mua ishte stili i shkrimit dhe jo aq jeta ime, pra mënyra sesi mund ta rrëfej atë. Ishte i vështirë rikthimi në të shkuarën? M’u desh të futesha gjithnjë e më thellë në kujtimet e fëmijërisë, të rikthehesha pas, gjë që na ndodh të gjithëve, se e kaluara nuk është e shuar plotësisht. Por është e vërtetë se kur u rikthehesh atyre kujtimeve me një qëllim të caktuar, ti rigjen gjithnjë më tepër atmosferat, vendet, ndjenjat dhe është diçka shumë e bukur që të ndodh në fakt. Për këtë duhet dhe një farë distance, ndaj dhe libri shkon deri në moshën 17-vjeçare dhe ndalet aty pa ardhur në ditët e

Tedi Papavarimi gjatë koncertit me pjesë të Bahut në Tiranë

sotme. Ajo që zbulova dhe më erdhi mirë ishte se kujtimet nuk humbin, ato janë gjithmonë mbi ty. Ato janë në vetveten tënde. Si ishte për Tedin e rritur të shihte Tedin e vogël? Edhe pse historia që tregoj është historia ime, pra është reale, kjo nuk më pengonte që brenda këtij rrëfimi të depërtoja në psikologjinë dhe ndjenjat e atij që tregon. Ndjenjat janë dhe motori i letërsisë sipas meje, që më pas mundohesh t’i hedhësh me fjalë dhe t’i ringjallësh tek tjetri. Është e vërtetë se për të treguar botën komuniste që ishte aq absurde dhe dramatike, ke disa mënyra, por ajo që mua m’u duk më e mira ishte ta rrëfeja parë me sytë e një fëmije që nuk i kupton fenomenet, por që i sheh me një lloj dekalazhi. Kur flas p.sh, kufijtë tanë që mbrohen nga “qentë e kufirit” (siç i quanim në atë kohë) dhe kufitarët heroikë që na mbrojnë nga diversantët e këqij, por që më të këqij se ata janë ata që duan të ikin, të arratisurit... këto episode edhe pse rrëfehen përmes humorit, janë reale sepse si fëmijë kështu i kuptonim në atë kohë. Në atë kohë, kufitari dhe qeni i kufirit ishin heronj në sytë e një fëmije dhe na dukej diçka e bukur kjo. Në të njëjtën kohë kur shihnim nëpër filma që rrëzohej kryqi i madh nga Kisha dhe priftin që veshur me të zeza ikte i kërrusur, ne si fëmijë kënaqeshim se na dukej heroizëm i madh e gjithë kjo, por ndërkohë mendo se çfarë drame ishte në të vërtetë! Kjo është pikërisht dëshira që unë kisha që autobiografinë time ta

rrëfeja si letërsi, por duke qenë se mban emrin autobiografi, dikush e vë re shtresën letrare në libër e dikush kapet vetëm pas autobiografisë. Ju thoni se e mësuat nga letra e dajës e vitit 2012 se çfarë kishin pësuar të afërmit e tu pas arratisjes. Nuk e dinit? Është letra e dajës që më ka treguar se çfarë ka ndodhur. E dija, por nuk ishte një subjekt që u fol midis nesh. Atë që kishin pësuar ata vetë nuk donin më ta flisnin, se nuk donin që të na vinin faj duke folur për fatkeqësitë e tyre. Edhe unë sigurisht kisha një ndrojtje për t’i kërkuar Pse-në. Më mjaftonte fakti që mbaroi, që gjetëm më në fund paqen dhe e kaluara kishte mbetur disi mënjanë. Ishte e dhimbshme për ata, po aq sa edhe për ne. Mendonit se ju bënin ju fajtor për çfarë pësuan? Nuk mendoja se më bënin mua fajtor, se po të kishte qenë kështu, unë do e kisha ndjerë. Po të më kishin bërë fajtor, nuk do më prisnin aq ngrohtë. As dhe një moment nuk e kam ndjerë që të më kishin bërë fajtor sidomos familja e mamit, sepse ata e pësuan më shumë. Nga ana e tyre nuk kam ndjerë asnjëherë asnjë pikë fajësimi. Kush e ka lexuar i pari librin tuaj? Mami e ka lexuar dhe i pëlqeu shumë. Babai kur e lexoi kishte disa rezerva, sepse personazhi i tij është paraqitur me anët e mira dhe jo të mira, është paksa më i ngatërruar. Tani mund ta lexojnë edhe pjesëtarët

E shtunë-diel, 17-18 maj 2014

www.mapo.al

Edhe pse historia që tregoj është historia ime, pra është reale, kjo nuk më pengonte që brenda këtij rrëfimi të depërtoja në psikologjinë dhe ndjenjat e atij që tregon...

jeta në tre foto

Loja me violinën Duke parë këtë fotografi mund të besosh se prindërit e mi kishin paracaktuar se do të bëhesha violinist që para se të lindja, por nuk është kështu; violina e kësaj fotoje nuk është një instrument i vërtetë, por thjesht një lodër që e parapëlqeja mes të tjerave dhe me të cilën përpiqesha të imitoja babain. Kjo lojë më ofroi me instrumentin e vërtetë. Jam dy vjeç e gjysmë dhe kam më në fund një violinë të vërtetë me të cilën mund të luaj. Kjo do të ndodhë vetëm dy vite më vonë dhe do të jetë më pak zbavitëse nga sa e përfytyroja. Gjithsesi, instrumenti pati gjithmonë simpatinë time, pavarësisht punës monotone që do të duhej të bëja për zotërimin e tij.

e tjerë të familjes që nuk dinë frëngjisht. A ia vlejti sakrifica e vetvetes? Është vështirë t’i përgjigjesh. Mbase para se të vdes do mund t’i përgjigjem kësaj pyetjeje. Për mua është e domosdoshme të arrija këtë që kam, por ama sesa e ligjërueshme është kjo gjë, këtë nuk mund ta them. Këtë mbase mund ta thonë të tjerët. Megjithatë do jetonte bota shumë mirë dhe pa mua, dhe pa artin tim. Por unë nuk mund të bëj ndryshe, nuk mund të jem ndryshe, gjithçka kam arritur është dhe thelbi im. Unë bëj atë që bëj dhe nuk mund të bëj tjetër gjë, nuk mund ta bëj ndryshe. Gjithmonë shpresoj që të gjej një lloj paqeje dhe logjike në gjithë këtë. Nuk jeni në paqe për momentin? Jo. Në fakt nuk e di nëse mund të jetë njeriu vërtet në paqe, sepse është bërë pak si modë dhe ka shumë që e sugjestionojnë veten sikur e kanë gjetur. Dhe nuk di nëse qëllimi i jetës është ky në fund të fundit, se më duket paksa jashtënjerëzore kjo. E keni kërkuar në librat që ju kanë shoqëruar që nga fëmijëria deri tani? Si çdo gjë në realitet ka gjithmonë një dozë vështirësie, mundimi, që nuk është asnjëherë ashtu siç e kujtojnë njerëzit. P.sh njerëzit kujtojnë se të luash sonatat e Bahut në një koncert është njëlloj si ta dëgjosh, por e dhjetëfishuar. Në fakt nuk është aspak ashtu. Unë kur luaj jam i preokupuar, jam në punë edhe pse ka momente shprehjeje. Në këtë kontekst edhe shkrimi është një

kënaqësi që vjen në sajë të një mundimi. Megjithatë mund ta them se duke shkruar librin, sidomos pas gjysmës kur arrija të shihja dhe formën që do t’i jepja, ndjeva një kënaqësi që do të kisha dëshirë që ta rigjeja. Cilët janë shkrimtarët që ju pëlqejnë dhe lexoni? Unë kam filluar të lexoj shumë i vogël, që në moshën 4-vjeçare. Kur lexova Pinokun (isha 6 vjeç) pata ankthe, kur ai kthehej në gomar, apo kur ikte nga shtëpia etj. Ishte letërsi e vërtetë. Por sigurisht që gjatë fëmijërisë lexoja dhe gjëra kot. Babai më shtynte të lexoja letërsi të mirë. Në moshën 16 vjeç lexova për herë të parë Prustin dhe më preku shumë, siç e kam thënë dhe në libër. Prustin e lexoj dhe rilexoj. Po rreth kësaj periudhe kam lexuar për herë të parë dhe Frojdin dhe pas kësaj lexoja vazhdimisht libra të tij. Kafkën e kam lexuar me vonesë, por edhe pse vepra e tij është e pambaruar, ka momente që ai është i pakrahasueshëm. Më pëlqen shumë gjithashtu Gustave Flaubert, por dhe shkrimtarë rusë si Dostojevski, Gogol, Çehovi. Përveç shkrimtarit Kadare, keni lexuar autorë shqiptarë? Nuk i njoh. Më dhanë disa libra tani që t’i lexoj. Nuk është se nuk i vlerësoj, por ngaqë nuk i njoh. Që kur kam filluar të përkthej, kohën që ia dedikoja leximit ia kam kushtuar përkthimit dhe kjo më ka kufizuar pak leximin. Çfarë keni në dorë tani? Po përkthej një tregim të Ismail Kadaresë në frëngjisht.

Kjo është pikërisht dëshira që unë kisha që autobiografinë time ta rrëfeja si letërsi, por duke qenë se mban emrin autobiografi, dikush e vë re shtresën letrare në libër e dikush kapet vetëm pas autobiografisë.

Babai dhe unë Gjatë fëmijërisë sime mendoja se sytë e babait ishin të zinj, në ngjasim me zemërimet e tij. Më vonë zbulova me habi që ishin po aq të gjelbër sa të mitë. Në janar të vitit 1986, me babain në Paris pak kohë pas ikjes sonë. Vendimi për të qëndruar në Perëndim është marrë dhe nuk është i lehtë

për t’u përballuar. Në mënyrë paradoksale, për ardhjen time në Francë unë i detyrohem njeriut që kishte vendosur në Shqipëri një sistem mizor qeverisjeje, i cili njëkohësisht më pengonte të largohesha lirisht prej saj dhe që u bë shkaktar i ndëshkimeve të rënda ndaj familjes sime.

Në Paris Mësim me Pier Amojal në Konservator. Në tekstin shoqërues të kësaj fotografie, të botuar në Figaro Madame në vitin 1984, Amojal thoshte: “Unë nuk besoj tek fataliteti. Një talenti të madh i njihen gjithmonë vlerat”. Në të kundërt me profesorin tim të dikurshëm, unë sot do të thosha: “Unë nuk besoj tek fati,

një talent i madh mundet fare mirë të dështojë, ose të kalojë pa u vënë re”. Gjatë interpretimit ka çaste kur jemi në ndijimin e saktë të muzikës; atëherë largohemi papritur nga shoqëria e bezdisshme e vetvetes, shtegtim i shkurtër, i çmuar dhe qetësues. Kjo më ndodhi gjatë një koncerti në Tokio.

E shtunë-diel, 17-18 maj 2014

Recensa

Jeta Shyle

ur botoi Q yteti antik, Numa-Denis Fustel de Coulanges ishte 34 vjeç. Ishnxënës i Shkollës Normale Superiore dhe i Ecole d’Athènes, ai u emërua profesor i historisë në Universitetin e Strasburgut (1860), pasi kishte mbrojtur doktoraturën latine rreth Kultit të Vesta-s, më 1858, dhe në frëngjisht tezën Polibi ose Greqia e pushtuar nga romakët. Ndërsa te Polibi ai ngrinte pyetjen rreth arsyeve që sollën fundin e lirisë greke dhe të “regjimit të qytet-shteteve”, studimi për Vesta-n përpiqej të analizonte fillesat e shoqërisë njerëzore. Si te studimi për Vesta-n, edhe te Qyteti antik qëndron në thelb pyetja: Cili është ai element që endi lidhjen shoqërore? Për Fustelin, ashtu sikurse edhe për bashkëkohësit e tij, pa hipotezën, ose më mirë të themi, pa elementin indoeuropian, vetë nisma për të shkruar Qytetin antik është e pakonceptueshme: pikërisht ky element legjitimon, në themel, trajtimin e përbashkët të grekëve dhe romakëve. “Ata përfshihen në të njëjtin studim... sepse këta dy popuj, të cilët ishin dy degëzime të së njëjtës racë dhe që flisnin dy gjuhë të dala nga e njëjta gjuhë, kanë pasur gjithashtu një fond institucionesh të përbashkëta dhe kanë kaluar një sërë revolucionesh të ngjashme.” Pikënisja është e njëjtë: familja indoeuropiane përpara shpërndarjes së saj, diku në Azinë Qendrore, është ndërtuar nga feja primitive. Kjo origjinë e përbashkët mjafton për garantimin e një studimi krahasues, që, i çliruar nga çdolloj meraku të një natyre kronologjike, rreket të mbledhë aty-këtu ngjashmëri mes dy popujve, për të mbërritur në etapat e para të evolucionit të ngjashëm mes tyre. Të merrje përsipër të studioje bashkërisht Greqinë dhe Romën e të shtroje çështjen e Qytetit, ishte guxim, një guxim më tepër naiv sesa i paramenduar; përpjekja e ndërmarrë nuk dyshon kurrë në legjitimitetin e saj dhe nuk vë asnjëherë në diskutim mundësitë e realizimit. Megjithatë, Fusteli nuk kufizohet vetëm te Greqia dhe Roma, por përfshin edhe një të tretë: Indinë. Mos vallë me këtë veprim metoda krahasuese e tij ndihet më e sigurt? Aspak. Ai vetë nuk kishte pretenduar asnjëherë të ishte orientalist dhe India, sipas tij, nuk përbën termin e tretë të një krahasimi, por vetëm një element më shumë, i cili vjen pikërisht në kohën e duhur, për të konfirmuar një tezë tashmë pak a shumë të formuluar. I interesuar për fillimet e shoqërisë, Qyteti antik është njëherazi një mënyrë për të bërë histori në të tashmen, sikurse e tregon qartë në përmbledhje çështja e lirisë. Projekti është krejtësisht i qartë dhe libri mund të mbante si nëntitull: “Për t’i dhënë fund imitimit të njerëzve të lashtësisë”. Mes tyre dhe nesh, njerëzve të kohëve moderne, distanca është e pakapërcyeshme dhe keqkuptimi i tyre nga ana jonë ka qenë i mbarsur me jo pak pasoja për ne. Këtu, Fusteli shënjestron Revolucionin dhe përdorimin që i është bërë Antikitetit. Përgjegjësit kryesorë për krijimin e këtyre iluzioneve, jo pa rëndësi për ne, sepse shpunë në Terrorin e Revolucionit, janë jezuitët, Plutarku e Rusoi. Tetëdhjetë vjetët e fundit kanë treguar qartë se njëra prej vështirësive më të mëdha që i kundërvihet ecjes përpara të shoqërisë moderne është zakoni për të mbajtur gjithmonë parasysh antikitetin greko-romak. Pra, detyra e historianit është të na japë mundësinë të shohim saktë ndryshimin rrënjësor mes kësaj bote të shembur njëherë e përgjithmonë, duke kuptuar parimet që qëndronin në themel të saj, logjikën e saktë që jep koherenca e saj, duke rigjurmuar etapat e formimit e pastaj, revolucion pas revolucioni, të shpërbërjes graduale të

www.mapo.al

Qytetin antik si përkufizim i historisë së shpirtit njerëzor Rreth librit “Qyteti antik” i botuar fillimisht në vitet 1870, i cili ofron një tablo franceze të shekullit XIX të metropoleve greke dhe romake saj. Edhe pse grekët dhe romakët janë stërgjyshërit tanë, ata nuk janë më pak të huaj për ne, dhe të bindësh për këtë lexuesin, do të thotë, sa i përket historianit, që ai të kontribuojë në “marshimin e njerëzimit”. Besimi, themelues i lidhjes shoqërore, nuk ekziston më, dhe bashkë me zhdukjen e tij nis të shpërbëhet edhe shoqëria të cilës ai i pati dhënë formë. Të shkruash historinë e asaj epoke, do të thotë të gjesh besimin e saj fillestar, të masësh efektet dhe të ndjekësh shndërrimet që ai ka pësuar. Sepse ato që bëjnë historinë janë besimet: “Mbi shpirtin e njeriut nuk ka asgjë tjetër më të fortë. Një besim është vepër e mendjes sonë, por ne nuk jemi të lirë ta ndryshojmë atë sipas qejfit tonë. Ai është krijimi ynë, por ne nuk e dimë. Ai është njerëzor dhe ne e besojmë zot. Faktikisht ai është pasojë e fuqisë sonë, por ai është më i fortë sesa ne. Ai është brenda nesh; ai nuk na lëshon; ai na flet në çdo çast... njeriu mundet fare mirë të zbusë natyrën, por ai i nënshtrohet besimit.” E tillë është ideja e Qytetit antik. Në fillimet e tyre, besimet e lashta, para së gjithash kulti i të parëve, trajtohen në pjesën I. Pjesa II skicon format e shoqërueshmërisë që, në të njëjtën kohë, hamendësojnë dhe gjenerojnë këto besime: familjen, por gjithashtu gens-in (i cili në analizë të fundit, nuk është veçse “vetë familja”). Pastaj vjen qyteza, universi i së cilës, i përshkruar gjatë në pjesën III, u referohet parimeve që e bëjnë atë të kuptueshme. Qyteti antik përshkohet, fund e krye, nga një frymëzim i qartë antirusoist. Edhe pse libri i Fustelit nuk është një refuzim i argumentuar i Kontratës shoqërore, duket se autori, më pranë ideve të F. le Play-t, e ka shkruar këtë libër kundër Rusoit: admirues i Likurgut dhe ithtar i Spartës, ndërkohë që kurrë ndonjëherë nuk ka pasur një aristokraci “më shtypëse” sesa aristokracia e saj, Rusoi është përgjegjësi kryesor i këtij imitimi “të keq” e të “dëmshëm” të Antikitetit, gjë që çoi në kultivimin e Revolucionit dhe Terrorit. Më pas, për të, formimi i lidhjes shoqërore nuk mund të ngrihet mbi një marrëveshje që, përmes dialektikës së tjetërsimit dhe lirisë bën që njeriu të kalojë nga gjendja e natyrës në atë të njeriut të qytetëruar, duke mundësuar kësisoj kalimin nga gjen-

“Mbi shpirtin e njeriut nuk ka asgjë tjetër më të fortë. Një besim është vepër e mendjes sonë, por ne nuk jemi të lirë ta ndryshojmë atë sipas qejfit tonë. Ai është krijimi ynë, por ne nuk e dimë. Ai është njerëzor dhe ne e besojmë zot. Faktikisht ai është pasojë e fuqisë sonë, por ai është më i fortë sesa ne. Ai është brenda nesh; ai nuk na lëshon; ai na flet në çdo çast... njeriu mundet fare mirë të zbusë natyrën, por ai i nënshtrohet besimit.” E tillë është ideja e Qytetit antik.

dja e shpërndarjes individuale në një trup politik. Atje ku Rusoi vendos kontratën si motor të këtij kalimi, Fusteli vendos fenë. Kush thotë besim, ka thënë kult i të vdekurve e menjëherë bashkë me të, familje, martesë, pronë: cikli mbyllet; nuk ka gjendje natyre dhe gjithnjë jemi, qysh në fillim, në fushën “civile”; ose më saktë, familja është njëherazi, si nga njëra anë ashtu edhe tjetra, ose “djep” ose produkt i këtij besimi, ajo është e vetmja gjendje e vërtetë e natyrës, ku të izoluar nuk janë individët, por familjet. “Për besimin e lashtë shtëpiak, familja përfaqësonte trupin e vërtetë, qenien vërtetë të gjallë, ku individi nuk ishte veçse një pjesëtar i pandashëm”. Megjithatë, familja nuk është gjithnjë dhe krejtësisht një gjendje e natyrës. Ajo shpesh nuk njeh ose nuk pranon të drejtën apo ndjenjat natyrore. Pse? Sepse ajo është më shumë “një shoqërim fetar sesa natyror”. Historia e Antikitetit është histori e shkëputjes graduale prej këtij “vargoi” që e mbante individin “të skllavëruar”. Krishterimi i jep dorën e fundit asaj që filozofia kishte përgatitur: babai i familjes, duke humbur atributin priftëror, ruan vetëm autoritetin që “i jep natyra”, e drejta afrohet drejt “barazisë dhe natyrës”; prona “nuk rrjedh më nga feja, por nga puna”. Pikërisht në këtë moment nis shoqëria moderne dhe merr fund “studimi ynë, i cili duhet të ndalet pikërisht në këtë kufi, që ndan politikën e lashtë nga politika moderne”. Krejt vepra përshkohet nga një forcë e pamohueshme bindëse, e cila i krijon lexuesit përshtypjen se ai po kupton lindjen, lidhjen dhe funksionimin e asaj bote të perënduar njëherë e përgjithmonë. Por rreptësia shkencore, më e dukshme sesa reale, ka të bëjë më tepër me stilin e përkryer sesa me saktësinë e demonstrimit apo me lidhjen e saktë të arsyetimit. Ndërkohë që shkruante Qytetin antik, Fusteli mendonte për “qytetin modern”. Mes dy mënyrave të të krahasuarit - ose t’u referohesh ngjashmërive, ose, përkundrazi, të nxjerrësh në pah ndryshimet - Fusteli zgjodhi vendosmërisht variantin e dytë. Në vitet që do të pasonin botimin e librit të tij (gjithsesi para vitit 1870), ai përpunoi idenë për të shkruar një pjesë të dytë, nën formën e një “qyteti frëng”, nga fillesat e veta e deri më 1879. Përfundimisht rezultati ishte krejt tjetër; por i tillë ishte edhe qëllimi fillestar. Pasi i nënshtrohet nga fillimi në fund kritikës, pasi nënvizohet koherenca e tij jokoherente, Qyteti antik mbetet gjithsesi një vepër e rëndësishme: ajo ka bërë epokë, përmes modifikimit të një fushe studimi (të paktën në Francë), ngritjes së pyetjeve reale, duke krijuar një objekt të ri mendimi. Genos-i apo gens-i i Fustelit nuk kanë ekzistuar kurrë nën këtë formë. Mbetet që ky objekt i rremë, që është bërë subjekt debatesh të rreme, të ketë tërhequr vëmendjen lidhur me rolin e luajtur nga farefisnia në lindjen e qytetit e akoma më tej në të gjithë formacionin shoqëror dhe atë të grupeve të institucionalizuara. Faktori indoeuropian, që i dha mundësinë Fustelit të mos ndalej nga hendeku kronologjik që ekzistonte mes grekëve dhe romakëve, ka mundësuar ndërtimin e qytetit antik, duke e vendosur theksin në përmasën fetare të këtij objekti të ri mendimi: një lloj “tabloje e mendimit” që mund të përqaset me tipin - ideal weberian. E kritikuar, e ripërpunuar, e riformuluar, ajo do të mbetet gjithsesi e pranishme, jo vetëm në fushën e historisë së lashtë, por edhe më gjerë. Fusteli, për të cilin ngurohet të cilësohet mendimtar i lirë edhe pse ai nuk ishte katolik në mendim, e konceptoi qytetin antik si një botë të strukturuar fund e krye nga feja, e cila përfaqëson vetë zanafillën e botës shoqërore. Pa fenë, në fillimet e veta, nuk mund të kishte jetë të përbashkët. Në Qytetin antik mund të lexohet një përkufizim i historisë që nuk ka mbetur pa jehonë, e mbi të cilin Fusteli është kthyer e rikthyer shumë herë: “Historia nuk studion vetëm faktet materiale dhe institucionet; objekti i vërtetë i studimit të saj është shpirti njerëzor; ajo duhet të aspirojë të njohë atë që ky shpirt ka besuar, ka menduar, ka ndjerë, në epokat e ndryshme të jetës së racës njerëzore”: historia si shkencë historike e psikës ose besimeve; historia, “shkencë e njeriut”, por edhe e asaj “që ndryshon tek ai”.

E shtunë-diel, 17-18 maj 2014

www.mapo.al

PYETESORI Një takim me shkrimtarë dhe lexues përmes pyetje-përgjigjesh që zbulojnë ‘të fshehta’ të lehta të procesit të leximit. Si dhe përse lexojmë ? Cilat janë huqet tona në lexim? Cilët janë librat tanë ‘të shenjtë’?

STEFAN

ÇAPALIKU

Don Kishoti është personazhi im i preferuar Nuk e kemi pasur kurrë luksin t’i kemi të gjitha librat e një autori, kështuqë dashjepadashje kam lexuar rryshëm, domethënë ç’më ka rënë në dorë nga një autor. Nuk kam preferenca ndaj së bukurës. Sublimiteti i saj më robëron.

Libri më i vjetër që keni në bibliotekën tuaj… Nga leteratura shqipe më duket se është Dhjata e re, versioni në gegnisht i vitit 1869 nga Kostandin Kristoforidhi. Librat i zgjidhni nga autori apo zhanri? Autori zakonisht është shumë i lidhur me zhanrin, por edhe kur s’është besoj tek autori. Megjithatë, më duhet të shtoj se preferenca për zhanrin ndryshoka sipas moshës. Duke ikur mosha dhe duke u miqësuar më shumë me zhanret dokumentare. I keni lexuar të gjithë librat që keni në bibliotekë? Fatkeqësisht, jo. Libri i parë që keni lexuar… S’e mbaj mend. Libri i parë që keni kursyer për ta blerë… Më duket se ka qenë «Fjalori i Gjuhës së Sotme Shqipe» Me kë i ndanit librat kur ishit gjimnazist apo student? Me thënë të vërtetën, më shumë e mbaj mend veten si distributor librash meqenëse kisha trashëguar një bibliotekë të mirë. A keni patur kartë anëtarësimi në Bibliotekën e qytetit? Asnjëherë. Sa shpesh shkonit në Bibliotekë dikur, dhe a vazhdoni ta frekuentoni edhe sot? Shkoja vetëm kur isha në sezon provimesh, se ishte qetësi dhe kisha mundësi të isha më i përqendruar. Kur isha student pata shkuar edhe të konspektoj disa libra që nuk gjendeshin tjetërkund. Mbaj mend se kam konspektuar me ditë të tëra në bibliotekë «Labirinti i Teatrit» nga Francis Fergusson, “Arti i të shkruarit” nga Antoine Albala dhe “Gjuha e filmit”, autori i të cilit më ka humbur nga mendja. I keni marrë ndon-

jëherë një mikeshe apo miku një libër dhe me ndërgjegje nuk ia keni kthyer më? Nëse po, cili është ai libër dhe përse? Po. Kam grabitur një histori arti në italisht me titull «Athena» në dy vëllime. Ishte koha e urisë së madhe për dije. Keni humbur libra që i keni pasur shumë të dashur? Sigurisht që kam humbur shumë. Çfarë më dhëmb më fort ka qenë një «Lahutë Malcie» me autografin e vetë Fishtës në fontespic. A lexonit dikur libra të ndaluar? Mund të na përmendni disa tituj dhe si i siguronit? Po, kam pasur për shembull në shtëpi të gjithë koleksionin e «Hyllit të Dritës» nga 1913 deri më 1944, që ka qenë njëfarësoj enciklopedia ime e parë. Gjithashtu kam lexuar në italisht disa filozofë të ndaluar si puna e Benedetto Croce «L’Estetica come scienza dell’espressione e linguistica generale (1902)» Dhurimin e librave është një rit që e vlerësoni, apo librat preferoni t’i zgjidhnit vetë? Zakonisht përpara se të m’i dhurojnë më pyesin se çfarë më mungon. Cilat janë zakonet tuaja të leximit? Lexoni shtrirë në kurriz, përmbys, në tryezën e punës…? Më së shumti ndënjur në poltronë, por dikur kur isha mirë me sy edhe shtrirë. Në çfarë gjuhe tjetër përveç shqipes lexoni? Italishtja ka qenë gjuha e parë e huaj e më pas anglishtja.

Çfarë po lexoni këto ditë? «Hapësira boshe» e Peter Brooke, një libër zanati mbi teatrin. Mbani shënime kur lexoni? Jo. I besoj kujtesës. Në letërsi ju tërheq më shumë proza apo poezia? Kur shenjoni një autor që ju pëlqen, lexoni gjithçka të tij apo vetëm librat më përfaqësues? Nuk e kemi pasur kurrë luksin t’i kemi të gjitha librat e një autori, kështuqë dashje-padashje kam lexuar rryshëm, domethënë ç’më ka rënë në dorë nga një autor. Nuk kam preferenca ndaj së bukurës. Sublimiteti i saj më robëron. Cilët janë ata libra apo autorë që ju rekomandoni se duhen lexuar patjetër? “Iliada” e Homerit, “Komedia hyjnore (Ferri)” i Dantes, “Hamleti” i Shekspirit, “Të mjerët” e Hygoit, “Xha Gorio” i Balzakut, “Lufta dhe paqja” e Tolstoit, “Vëllezërit Karamazov” të Dostojevskit, “Tregimet” e Çehovit, si dhe poezitë spanjolle, italiane e greke të shekullit XX. A ka një libër që ju e konsideroni si Librin Total? Bibla. Po t’ju thonë se në Arkën e Noes së Librave duhet të shtini 3 libra për t’i shpëtuar nga Apokalipsi, cilët do ishin? Vetëm “Libri i Apokalipsit”. Na thoni një maksimë për librat, që e mbani mend ose e përsërisni shpesh… “Kaq shumë libra e sa pak kohë” e Frank Zappa-s. Na thoni një varg të preferuar poezie… “Të gjitha letrat e dashurisë janë qesharake / Nuk do kishin qenë dashurie, po të mos ishin qesharake”- Fernando Pesoa. Cili është personazhi i preferuar i romaneve që keni lexuar? Don Kishoti. Autografi më i çmuar apo më i çuditshëm që keni në bibliotekën tuaj? E kam nga Martin Camaj, i cili pak përpara se të vdiste më nisi bashkë me një letër të mrekullueshme edhe kompletin e veprave të tij me dedikimin: “Zotit Stefan Çapalikut dhuratë vëllime 1-6 me urime e sukses në gjurmime të letrave shqipe”, (Mars 1991).

E shtunë-diel, 17-18 maj 2014

www.mapo.al

Librari

Libri është e vetmja vepër letrare nga bota grekoromake që shqyrton kushtet e shtresës së ulët...

Titulli: Elektra Autori: Euripidi Gjinia: Dramë Përktheu: Aristotel Spiro Shtëpia botuese: Onufri

“Elektra” e Euripidit, për herë të parë në shqip Aristotel Spiro

1001 libra që duhen lexuar para se të vdisni

Tirant lo Blanc Joanot Martorell Jetëgjatësia: b. 1413 (Spanjë), d. 1468 Botuar për herë të parë: 1490 Botuar për herë të parë nga: Nicolou Spindeler (Valencia) Gjuha origjinale: katalane Servantes shkroi se kjo novelë kalorësiake ishte “një thesar kënaqësie dhe një minierë argëtimi”. Joanot Martorell-i arrit të kombinojë përvojën e tij reale si kalorës me burimet letrare (si Ramón Llull, Boccaccio dhe Dante), duke e pasuruar të gjithë me një imagjinatë pjellore që gjithsesi i qëndronte besnike jetës reale. Për rrjedhojë, Tirant lo Blanc është shpagimi i kalorësisë dhe një korrigjim letrar për prozën letrare, e prirur për fantazi, që e vendos atë në piedestal. Incidente të vërteta të luftës dhe dashurisë mbizotërojnë mbi episodet e shkurtra imagjinare, si ai i vashës së kthyer në dragua. Vetë Tirant-i është i krijuar nga hekuri i kalorësve legjendarë, por fitoret e tij janë rezultat i aftësive të tij si strateg, zgjuarsisë së tij dhe fuqisë së karakterit të tij, dhe jo të cilësive të tij supernjerëzore. Kështu ai bie nga kali, rraskapitet dhe plagët i dhembin. Udhëtimi i tij kalon në territoret e sotme të Anglisë, Francës, Siçilisë, Rodesit dhe Kostandinopojës dhe fushatat ushtarake janë historike, si bllokada e ishullit të Rodesit në 1444 dhe përpjekja për të pushtuar Kostandinopojën. Sot novela ende e ruan freskinë e vet për shkak të humorit dhe sensualitetit djallëzor të shumë episodeve: për shembull, një skenë në të cilën vasha Plaerdemavida e dërgon Tirant-in te krevati i të dashurës së tij Carmesina, që ai ta përkëdhelë sa shumë të dojë. Plaerdemavida e vendos kokën e saj midis të dyve, që princesha të mendojë se pranë i është shtrirë shërbëtori i saj. La Celestina Fernando de Rojas Jetëgjatësia: b. c. 1465 (Spanjë), d. 1541 Publikuar për herë të parë: 1499 Publikuar për herë të parë nga: Fadrique de Basilea (Burgos) Gjuha origjinale: spanjisht Titulli i botimeve më të hershme të këtij libri, Komedia apo Tragjikomedia e Calisto-se dhe Melibea-s, iu referohej dy dashnorëve të tij, por shumë shpejt u zëvendësua me La Celestina, që është emri i shtrigës plakë që i jep Melibea-s ilaçin magjik që e bën të bjerë në dashuri me Calisto-n. Enigmat e tekstit nuk mbyllen këtu. Autori i këtij libri, Fernando de Rojas, një studiues me prejardhje çifute, deklaroi që po vazhdonte një punë anonime të papërfunduar, që duket se është e vërtetë. Në fakt, gjithë ky mister kontribuon në mbresën e thellë që lë vepra, që lexohej me pasion dhe trajtohej si pronë e përbashkët. Vepra ka një skemë teatrale të menduar për t’u lex-

uar me zë të lartë (në publik dhe në privat), por jo të performohet: kjo është ajo që njihet si komedia njerëzore. Por liria dhe çiltërsia e dialogëve të saj, depërtimi psikologjik i personazheve të shumtë, shumëllojshmërinë e gjendjeve shpirtërore (nga ato më të edukuarat dhe sofistikuara tek ato shumë të egra), paracaktuan që kjo kryevepër influencoi më shumë novelën që po zhvillohet sesa teatrin. Megjithëse deklarohet si një vepër moraliste, për një dashuri të jashtëligjshme dhe dënimi i saj, si edhe të këqijat e shtriganisë dhe ambicies, libri zbulon një perceptim të hidhët të natyrës njerëzore dhe, shpesh, një nihilizëm të thellë. Servantes-i, që e lexoi me shumë kujdes, e përmblodhi në një kuplet të famshëm me rrokjen e fundit që mungon: “Një libër i së vërtetës hyjnore, nëse do të fshihej më shumë njerëzorja.” Amadis of Gaul Garci Rodríguez de Montalvo Jetëgjatësia: b. c. 1450 (Spanjë), d. 1505 Publikuar për herë të parë: 1508 Publikuar për herë të parë nga: Jorge Coci (Saragossa) Gjuha origjinale: spanjisht “...dhe duke mbajtur mburojën para vetes, shpatën në dorë, ai bëri përpara drejt luanit; as britmat e forta që Mbreti Garinter lëshoi, atë dot nuk e ndaluan.” Amadis-i i Gaulit është një novelë primitive, një histori dashurie dhe një libër kalorësiak, dhe është kontributi spanjoll më origjinal dhe më i rëndësishëm për legjendën arturiane të aventurave të kalorësve-endacakë. Ka prova që historia ka qenë e njohur që nga shekulli i katërmbëdhjetë. Aventurat qarkulluan në katër libra, që Rodrigues de Montalvo i përmblodhi dhe i riparaqiti midis 1470 dhe 1492, duke bërë vend për sagën e tij të re kalorësiake për djalin e Amadis-it dhe Oriana-s, Aktet Heroike të Esplandian-it (1510). Borxhi i Amadis-it ndaj legjendës arturine është i dukshëm në incidentet e pranishme, si emërimi i kalorësit dhe në profecitë dhe shfaqjet e magjisë. Për shembull, Merlin-i dhe Morgan-i gjejnë homologët e tyre kastelian te Misteri Urganda dhe Magjistari Arcalaus. Ashtu si në zhanrin e kalorësisë, forca shtysë është dashuria dhe martesa. Por Amadis mbetet larg nga tema rapsodike e dashurisë tradhtare për një grua të martuar, që është në zemër të aventurave kalorësiake që kanë influencuar më shumë Amadis-in: Tristan-i i Leonis-t dhe Lancelot-i i Liqenit. Oriana, me të cilin Amadis ishte i dashuruar, ishte e bija, jo e shoq ja, e mbretit të Britanisë. Cikli i Amadis-it, i vazhduar tek Aktet Heroike të Esplandian-it, mishërojnë elemente moralizuese, që e afrojnë tekstin më shumë nga libri mësimor teorik i Shkollës së Princit. Vepra e Montalvo-s është kristianizimi i kodit kalorësiak, duke e bërë model folklorik arturian të besueshëm në Spanjën e mbretërve katolikë.

Ky përkthim u krye falë një rastësie fatlume. Në të vërtetë nuk më pëlqen ta quaj përkthimin tim, por zbulimin e një teksti që ekziston në gjuhë para se të shprehet. Një tekst që qëndron përtej çdo përkthyesi, një provë e transcendencës së kulturave, e konfirmuar me realizimin e një shprehjeje tjetër gjuhësore. Kjo është puna e përkthyesit, të endë atë pëlhurë tekstore me respekt për autorin, por edhe për përkthyesit dhe lexuesit e gjuhës bujtëse, si dhe për korpusin ekzistues letrar të cilit i bashkohet teksti i përkthyer rishtas. Dy mikesha të mia aktore të reja kishin një dëshirë të pamposhtur për ta pasur në shqip tragjedinë, me synimin për ta ngjitur në skenë. Pas shumë ngurrimeve vendosa t’i hyj punës. Për këtë, krahas tekstit origjinal, që e kam pasur si pikë referimi në marrjen e vendimeve përfundimtare përkthimore, kam përdorur paralelisht disa tekste të përkthyera, kryesisht tekstin nga greqishtja e re në përkthimin e Angjelos Tanagras nga botimet Feksi dhe, paralelisht, dy versione anglisht, njëri në përkthimin e Edward Philip Coleridge-it (1891), New York: Random House, 1938 dhe tjetri nga Gilbert Murray, London: Allen & Unwin, 1905, si dhe një version italisht, në përkthimin e Ettore Romagnoli-t, Bologna: Zanichelli, 1930. Çdo përpjekje përkthimore në përgjithësi është e vështirë, sidomos kur na ndan një largësi e madhe kohore në gjuhë. Por ka pasur dy faktorë të tjerë të rëndësishëm që ma bënë të lehtë këtë përpjekje mundimi dhe ndërmarrje përgjegjësie: Afria e madhe me qytetërimin e lashtë grek, që e ndien çdo njeri i orientuar nga vlerat e qytetërimit perëndimor, si dhe ekzistenca e një ndërtekstualiteti - dhe rrjedhimisht e një bashkëtekstualiteti - në të cilin u ndjeva si në mjedisin tim të natyrshëm. Pas përfundimit të versionit shqip të “Elektrës” së Euripidit, që i jepet lexuesit për herë të parë, e ndiej se kumtet që gjejmë në të janë të gjithëkohshme dhe mund të mishërohen pagabueshmërisht në formën gjuhësore të shqipes. Së fundi, nuk mund të lë pa falënderuar Shtëpinë Botuese “Onufri” dhe presidentin e saj Bujar Hudhri, që e përfshiu këtë përkthim në planet e tij botuese, dhe sidomos redaktoren Afërdita Cesula, e cila e shpëtoi tekstin përfundimtar nga disa lajthitje gjuhësore përkthimore. “Elektra”, si çdo vepër e përkthyer, me ardhjen në gjuhën shqipe e zgjeron sot pas rreth 2500 vjetësh hapësirën e saj shprehëse, por, si çdo vepër dramaturgjike, quhet e plotësuar atëherë kur ngjitet në skenë dhe realizon qëllimin e vet për të cilin është shkruar, duke u kthyer në një seancë jo vetëm argëtuese, por edhe edukative, ashtu si në skenat e Greqisë së lashtë. *përkthyesi i veprës Titulli: Ferdydurke Origjinali: Ferdydurke Gjinia: Roman Autori: Witold Gombrowicz Shqipëroi: Edlira Lloha Shtëpia botuese: Pika pa sipërfaqe

Ekstravagant, brilant, turbullues, për të qeshur… rroftë tallja e tij sublime “Ferdydurke” u botua më së pari në Varshavë më 1937. Gombrowicz e shkroi atë në moshën 30-vjeçare, në kohë krize të thellë personale. Dy vite më pas, ai udhëtoi për në Argjentinë. Pak ditë pas largimit të tij, në Europë shpërtheu Lufta e Dytë Botërore. Autori mbeti në mërgim edhe pas luftës, i panjohur në atdheun e ri dhe i lënë në harresë në vendlindje. Me kalimin e viteve, reputacioni i tij nisi të rritej. Sot Gombrowicz konsiderohet si një prej autorëve më të mirë të shek. XX dhe ky roman si kryevepra e tij. “Ekstravagant, brilant, turbullues, i guximshëm, për të qeshur, i mrekullueshëm... rroftë tallja e tij sublime.”- shkruan mbi librin Susan Sontag. “E konsideroj ‘Ferdydurke’ një prej tre – katër romaneve më të mëdhenj të shkruar pas vdekjes së Proust-it”, - komenton Milan Kundera Titulli: Një gur zemrës Gjinia: Roman Autor: Douglas Kennedy Përktheu: Lindita Gjata Shtëpia botuese: Dudaj

Kur njeriu i bën ballë ekzistencës Amerikani Nik Hothorni, personazhi kryesor i romanit, udhëton drejt Australisë për të ngjyrosur paksa jetën e shpëlarë e pa ndonjë farë keqardhjeje që bënte në vendlindje. Ai pendohet menjëherë për udhëtimin turistik që bën, sepse asgjë e veçantë s’e tërheq atje. Megjithatë, në një çast, rrugëtimi bëhet papritmas më shumë se interesant: një darë mikpritjeje vendase shtrëngohet rreth tij dhe e detyron ta zgjasë qëndrimin “turistik” jashtë planit. Niku do të rrëfejë më pas një histori rrëmbyese, ku shënjohet mbi gjithçka lidhja e ngushtë mes ekzistencës së të papriturës në jetën e njeriut dhe forcës së brendshme, ndoshta të panjohur nga ai, për t’i bërë ballë. Douglas Kennedy e ka nisur krijimtarinë e tij me romanin “Një gur zemrës”, shkruar më 1994. Ka shkruar njëmbëdhjetë romane dhe tre prej tyre - “Çasti”, “Fotografia e madhe”, “Në ndjekje të lumturisë” - janë bestseller e janë përkthyer në 22 gjuhë të botës. Prej vitit 2007 ai është Kavalier i Urdhrit të Arteve dhe Letrave në Francë. Në vitin 2009 është vlerësuar me të parin “Grand Prix du Figaro” dhënë prej kësaj gazete franceze.

E shtunë-diel, 17-18 maj 2014

www.mapo.al

ex libris

dalimi i librave për shkaqe fetare është ndoshta forma më e vjetër e ndalimit të librave. Që në kohërat e hershme të grekëve, tek konkuistadorët, e deri tek Rajhu i Tretë i Hitlerit, raca njerëzore ka vënë në dyshim besimet e njëri-tjetrit. Pushteti ka ofruar dominim të një pale ndaj tjetrës, pushtet që i ka dhënë formë historisë. Shumë jetë njerëzore janë humbur, ashtu si janë humbur edhe libra të rëndësishëm e të pakthyeshëm. E megjithatë, çfarë është mbrojtur dhe çfarë është shpëtuar me anë të ndalimit të librave? Ndalimi për shkaqe letrare i letërsisë është praktikuar prej mijëra vitesh. Në Athinë, në shekullin 5, traktati i Protagorës u hoq mënjanë dhe u akuzua si fyes. Në fjalinë e parë të tij thuhej: “Në lidhje me perënditë, unë nuk jam në gjendje të them nëse ato ekzistojnë, apo nëse ato nuk ekzistojnë”. Protagora u dëbua jashtë vendit dhe të gjitha kopjet e traktatit të tij u dogjën. Sokrati u dënua me vdekje për mendime të ngjashme. Akuza ndaj tij ishte: “Së pari, për shkak se mohon perënditë e njohura nga shteti dhe se prezanton hyjni të reja, dhe së dyti, sepse prish të rinjtë”. Në vitin 360 para Krishtit, Platoni shkruante në lidhje me republikën e tij ideale: “Puna jonë e parë do të jetë të mbikëqyrim krijimin e fabulave dhe legjendave; të hedhim poshtë të gjitha ato që janë të papërshtatshme”. Në Perandorinë Romake, shteti dhe magjistratët e tij kontrollonin zyrtarisht fenë. Livi ka shkruajtur se para vitit 186 para Krishtit, Senati grumbullonte dhe digjte librat që profetizonin. Roma u përpoq gjithashtu të censurojë “Odisenë”, për arsye se në të paraqiteshin idealet greke të lirisë, të cilat qenë një rrezik për Romën. Dorëshkrimet më të hershme, si ato të gjendura në Romë, Greqi apo Kinë, ishin kopje teke apo dyshe, që pasi digjeshin, zhdukeshin një herë e përgjithmonë. Me mbërritjen e shtypshkronjës më 1450, qarkullimi i librave pësoi rritje. Djegia e tyre u kthye më shumë në diçka simbolike, sesa e dobishme. Censura nuk u kufizua në djegien, dhe zakonisht botuesi fillimisht përndiqej. Vetëm 20 vite pas shpikjes së Johan Gutenberg-ut, një zyrë censure u hap në Gjermani. Henri VIII i Anglisë krijoi një sistem të ngjashëm, i cili kërkonte që fillimisht të gjitha botimet të paraqiteshin tek Kurora. Në vitin 1535, mbreti francez Franci I nxori një urdhër që nxirrte jashtë ligji printimin e librave. Kisha Katolike krijoi listën e parë të librave të ndaluar, të quajtur Index Librorum Prohibitorum, apo Indeksi i Librave të Ndaluar në vitin 1559. Indeksi shërbeu si një guidë për censorët laikë, që vendosnin se çfarë mund të printohej. Indeksi vazhdoi të shtojë tituj me kalimin e shekujve, deri kur u shfuqizua në vitin 1966, me 5000 tituj. Kisha Spanjolle dhe Kisha Irlandeze krijuan secila listat e tyre, të cilat u shfuqizuan edhe ato në fundin e viteve gjashtëdhjetë. Bibla, në shumë versionet dhe përkthimet e saj ka një histori të gjatë ndalimesh dhe djegiesh. Në vitin 553, perandori romak Justiniani ndaloi përdorimin e Midrashit hebre dhe ofroi përdorim ekskluziv të versioneve në greqisht dhe latinisht të Biblës. Uilliam Tandeili nisi të përkthejë Testamentin e Ri në vitin 1525, pavarësisht hidhërimit të klerit anglez. Ai u bë libri i parë i printuar i ndaluar në Angli, dhe kopje të tij u dogjën shpeshherë. Për shkak të trysnisë së vazhdueshme për të lejuar një Bibël në anglisht, Henri VIII më pas lejoi Biblën e Mateut, një bashkëpunim i punës së Tandeilit dhe Xhon Roxhersit. Në vitin 1555, Mbretëresha Meri urdhëroi që askush nuk duhet të sjellë në këtë mbretëri libra, letra etj., me emrin e Martin Luterit, Xhon Kelvinit, Majëlls Kovërdejëllit, Erasmusit, Tandeilit etj., apo libra të tjerë që përmbanin doktrina false kundër besimit katolik. Në Gjermani, përkthimi prej Martin Luterit i Biblës u konsiderua heretik dhe u dogj nga Kisha. Bibla e keqe, e quajtur kështu për shkak të heqjes aksidentale të fjalës “mos” në komandamentin e shtatë u botua në vitin 1631. Në vitin 1900, Papa Lei XIII nxori një urdhër që versionet në gjuhë të ndryshme të Biblës lejoheshin vetëm nëse miratoheshin nga Selia e Shenjtë. Talmudi është ndaluar për shumë shekuj. Gjatë mesjetës, Kisha Katolike nisi të veçojë libra të “rrezikshëm”. Në vitin 1239, Papa Gregori IX urdhëroi djegien e të gjithë librave hebrenj. Deri në 1244, Talmudi digjej në sasi shumë të mëdha në Paris. Në vitin 1415, Papa Benedikti XII urdhëroi që të gjitha kopjet e Talmudit t’u dërgoheshin peshkopëve për t’i ruajtur. Hebrenjtë u ndaluan që të zotëronin kopje materialesh që ishin antagonistë ndaj Krishtërimit. Një pushim i shkurtër i ndalimit të librave u sigurua nga Papa Leo X në vitin 1520, por

një histori censure deri në vitin 1555 ndalimi u rikthye dhe hebrenjtë kërcënoheshin tashmë deri me vdekje, nëse nuk dorëzonin të gjitha materialet që përbënin blasfemi. Në Itali u shkatërruan 12 mijë vëllime. Talmudi ka qenë në listën origjinale të Indeksit të Kishës. Më pas, versioni i parë në arabisht i Kur’anit nuk ka dalë përpara vitit 1925. Çdolloj përkthimi i librit të shenjtë të fesë islame konsiderohet nga shumica e myslimanëve si joperfekt. Ai mund të riprodhohej vetëm në formë të shkruar. Gjatë Mesjetës, kryqëzatat kundër vendeve arabe ushqyen një armiqësi të vazhdueshme mes krishterimit dhe islamit. Një përkthim i hershëm në latinisht u realizua në viti 1141 nga Pjetri i Nderuar, abati i Cluny-t. Deri më 1215, Kisha i konsideronte myslimanët si të pafe dhe u miratuan ligje që kufizonin myslimanët. Botimi i radhës në arabisht i Kur’anit në Evropë ndodhi në vitin 1530, dhe ai gjithashtu u dogj. Në fund të shekullit 17, Ibrahim Myteferrika siguroi lejë nga sulltani turk që të printonte libra, por jo Kur’anin. Aktualisht ekzistojnë 43 përkthime të Kur’anit, të gjitha të paautorizuara. Kur’ani dhe Bibla janë tekstet e shenjta më të lexuara. Më shumë pjesë të Kur’anit janë të memorizuara se çdo lloj shkrimi të ngjashëm. Në Bashkimin Sovjetik, Talmudi, Bibla dhe Kur’ani, të gjitha u ndaluan. Direktivat e qeverisë sovjetike për libraritë thoshin se libra dogmatikë fetarë si Ungjijtë, Kur’ani dhe Talmudi mund të mbeteshin vetëm në libraritë e mëdha, dhe lejoheshin të lexoheshin vetëm nga studentë të historisë, por duhej të hiqeshin nga libraritë e vogla. Ndalimi i librave me përmbajtje fetare ka shumë aspekte dhe gjithmonë është gjykuar prej ideve bashkëkohore. Në vitin 1632, një astronom me emrin Galileo Galilei shkruajti “Dialogun mbi Dy Sistemet Kryesorë të Botës”. Galileo ishte një mbështetës i teorisë heliocentrike të Kopernikut, pra që toka dhe trupat e tjerë qiellorë rrotulloheshin përreth Diellit. Libri u shkrua si një bashkëbisedim mes tre njerëzve: “një fiorentinas që beson në sistemin e Kopernikut, një mbështetës i teorisë gjeocentrike të Aristotelit, si dhe një aristokrat venecian, në dobi të të cilit ata prezantojnë argumentet e tyre”. Libri ishte strukturuar në mënyrë të tillë që të pajtohej me urdhrin e Kishës, sipas të cilit, Galileo duhej të paraqiste teorinë e tij heliocentrike si një koncept matematik dhe jo si një “realitet fizik”. Megjithatë, në tekst bëhej e qartë se Galileo besonte që teoria heliocentrike ishte e saktë. Kjo vepër ishte shumë e rëndësishme në krijimin e metodave moderne shkencore. “Së pari, deklarimet dhe hipotezat për natyrën duhet të bazohen gjithmonë në vëzhgimin, dhe jo në urdhrat; dhe së dyti, proceset natyrore mund të kuptohen më mirë nëse paraqiten në terma matematikorë”. Galileo e botoi librin e tij pas paralajmërimeve të përsëritura për të mos botuar teoritë kopernikase. Ai u tregua i mençur kur shtoi një parathënie të një

teologu të Vatikanit, i cili e pranonte librin si një ushtrim intelektual. Por nuk ia doli të bindte Papën. Shpejt, Galileo u burgos në Romë për herezi. Ai tërhoqi mbrapsht librin në mëngjesin e 22 qershorit 1633. Libri u ndalua dhe Galileo u vendos nën arrest shtëpie. Në vitin 1824, një astronom roman me emrin Kanon Setele botoi një studim për teoritë moderne shkencore. Më në fund, Kisha pranoi “mendimin e përg jithshëm të astronomëve modernë”. Megjithatë, u desh të kalonte kohë deri në indeksin e 1835, që të hiqej emri i Galileos, Keplerit dhe Kopernikut. Në librin “Oliver Tuist” të Carls Dikensit, personazhi me emrin Fagin përshkruhet si “Cifuti” në skena të ndryshme gjatë librit. Flokët dhe mjekra e kuqe e Faginit lidheshin zakonisht me imazhet e djallit në lashtësi. Ai kish një hundë në formë harku, një të ecur të hallakatur, një gabardinë të gjatë… dhe portretizohet si Satanai, i ngjashëm me një gjarpër. Një version i ripunuar i Oliver Tuistit u botua në vitin 1867, në të cilin Dikensi kish eliminuar “Çifutin” dhe e kish zëvendësuar me “ai”, ose “Fagin”. Në vitin 1949, disa prindër hebrenj në Bruklin, Nju Jork, protestuan përdorimin e këtij materiali në letërsinë e shkollës së mesme. Ata deklaruan se fëmijët e tyre duhet të arsimoheshin pa anime fetare, duke përmendur Faginin tek Oliver Tuist dhe Shajlokun tek Tregtari i Venecias. Gjykata e Lartë e Kings Kauntit vendosi që veprat nuk duhej të ndaloheshin në shkolla. Por ka edhe libra më aktualë që janë ndaluar nga Kisha Katolike. Tek libri “E pagabueshme; një kërkim”, Hans Kyngu ka vënë pikëpyetje mbi pagabueshmërinë e kishës katolike. Kyngu ishte një teolog katolik, si dhe një prift, gjë që dukej se i përkeqësonte gjërat. Sipas doktrinës, “pagabueshmëria është tipar i Papës kur ai flet si kreu i kishës për çështjet e fesë dhe moralit”. Kyngu argumentonte se duhej të lejohej hapësirë për gabime dhe Kisha gjithsesi do të mbizotëronte. Ai kritikoi enciklikën e Papa Gjon Palit VI për kontrollin e lindjeve, “Humanae Vitae”. Ai pretendonte se ungjilli i Krishtit është injoruar dhe tradita papnore është më e rëndësishme. Kyngu shkruan se duhet të ketë një lidership, ku “Papa ekziston për Kishën dhe jo Kisha për Papën”. Kur libri i tij u botua në vitin 1970, ai krijoi polemika shumë të mëdha. Si përgjigje ndaj librit të tij, Kisha Katolike botoi “Deklaratën kundër disa gabimeve të kohëve të sotme”. Këtu konfirmohej pagabueshmëria e Papës dhe peshkopëve. Si ndëshkim i mëtejshëm, Kyngu u ndalua që të vazhdojë të përfaqësojë Kishën, për arsye se ai po “shkaktonte konfuzion mes besimtarëve”. Ai gjithashtu u ndalua që të predikonte doktrinën katolike dhe institucionet katolike nuk u lejuan ta afrojnë. Hera e parë që një libër u dogj në Amerikë ndodhi në 1650, kur një pamflet fetar i botuar nga Uil-

liam Pyncen u dogj në tregun e Bostonit. Censura moderne amerikane u krijua nga Antoni Komstoku, i cili krijoi “Shoqërinë e Nju Jorkut për shtypjen e vesit” në 1872. Ligji Komstok u krijua një vit më vonë, pasi Komstoku loboi në kongres për “moral, jo art e letërsi”. Ligji Komstok ndalonte postimin e materialeve që konsideroheshin “të turpshëm, të pahijshëm, të ndyrë”. Për shkak të këtij ligji, 3500 vetë u përndoqën dhe 350 libra u ndaluan. Këtu përfshiheshin klasikë si “Rrëfimet e Kentërbërit” të Shoserit apo “Lizistra” e Aristofanit. Më vonë do të ndaloheshin klasikë të tjerë të Ernest Hemingueit, Xhon Shtajnbekut dhe Xhejms Xhoisit. Nën udhëheqjen e Hitlerit dhe partisë së tij kombëtare socialiste (naziste), djegia e librave u shndërrua në një simbol të fuqishëm e të shpeshtë të doktrinës së tyre. Në 10 maj 1933, studentët mblodhën 25 000 vëllime nga autorë hebrenj dhe i dogjën përpara Universitetit të Berlinit. Mes autorëve, librat e të cilëve u dogjën, ishin Xhek Londoni, Albert Ajnshtaini, Upton Sinkleri, Ernest Heminguej dhe Hainrih Mani. Demonstrime të ngjashme pasuan. Studentët nisën të sulmojnë dyqane librash për të gjetur materiale për t’i hedhur në flakë. Në Salsburg, 15 mijë vetë morën pjesë në një “zjarr purifikimi” ku u dogjën 2000 vëllime, shumë prej të cilëve libra hebrenj apo katolikë. Gjatë djegies masive, turma u mblodh bashkë duke kënduar “Deutschland Über Alles”. Sot, shumica e librave kundërshtohen për arsye se përmbajnë blasfemi apo dhunë, seks, homoseksualizëm, shtrigani dhe magji, “humanizëm laik” apo filozofi të epokës së re, paraqitje të fëmijëve rebelë, apo gjuhë politikisht jokorrekte, raciste apo seksiste. Në dhjetë vitet mes 1990 dhe 2000, nga 6364 kundërshtime, 1607 ishin për përmbajtje seksuale, 1427 për gjuhë ofenduese, 1256 konsideroheshin të papërshtatshëm për grupmoshat, 737 u konsideruan të dhunshëm, si dhe 419 për nxitje të një këndvështrimi fetar. Në kohërat moderne, ndalimi për shkaqe fetare përmban të njëjtat tipare. Shembujt më të zakonshëm janë ata ku përdoret më kot emri i Perëndisë, nxitja e këndvështrimeve antikristiane apo shpifjet ndaj Kishës. Vargjet Satanike është ndaluar për shkak të përmbajtjes antimyslimane. Veprat e Shtajnbekut janë hequr mënjanë për arsye se mallkojnë emrin e Zotit. Ndalimi i librave për shkaqe fetare është ndoshta forma më e vjetër e ndalimit të librave. Që në kohërat e hershme të grekëve, tek konkuistadorët, e deri tek Rajhu i Tretë i Hitlerit, raca njerëzore ka vënë në dyshim besimet e njëri-tjetrit. Pushteti ka ofruar dominim të një pale ndaj tjetrës, pushtet që i ka dhënë formë historisë. Shumë jetë njerëzore janë humbur, ashtu siç janë humbur edhe libra të rëndësishëm e të pakthyeshëm. E megjithatë, çfarë është mbrojtur dhe çfarë është shpëtuar me anë të ndalimit të librave?

Përtej privatësisë

Arbër Kadia

“Ti s’je dhe aq burrë për mua»

vizioni i një rruge të re Nuk e kishte menduar kur u largua nga detyra si drejtor i Trashëgimisë në Ministrinë e Kulturës, se puna në televizion do të ishte aq interesante dhe jo vetëm në “Vizioni i pasdites” ku Arbri është prezantues, por e gjithë bota televizive duket se e ka joshur aq shumë, sa do të donte të vazhdonte ta eksploronte edhe më shumë këtë shteg. faqe 22

Nga Iva Tiço faqe 22

personzh single & The City privatësi Fenomen Çdo të shtunë e të diel

www.mapo.al

Genc Tukiçi

Ambasadori mbi piano

Disa kohë më parë, në përfundim të një koncerti për piano, një diplomat i huaj pasi kish dëgjuar që ylli i mbrëmjes ishte shqiptar, iu afrua dhe i tha: “Ti bën për vendin tënd me një koncert, atë që mund të bëjë një ambasador për katër apo pesë vite”. Kështu e ka parë veten pianisti i njohur Genc Tukiçi, një ambasador që flet mirë për Shqipërinë me muzikën e tij që duartrokitet dhe vlerësohet në skenat botërore. Genc Tukiçi rrëfen për lidhjet me Shqipërinë dhe dëshirën që ka të ruajë origjinalitetin e vendit nga vjen mbi pianon e tij Suadela Balliu

isa kohë më parë, në përfundim të një koncerti për piano, një diplomat i huaj pasi kish dëgjuar që ylli i mbrëmjes ishte shqiptar, iu afrua dhe i tha: “Ti bën për vendin tënd me një koncert, atë që mund të bëjë një ambasador për katër apo pesë vite”. Ishte një fjali që e mikloi më shumë se të gjitha duartrokitjet dhe komplimentet që i vërshuan nga publiku sapo bëri përkuljen tradicionale në nderim të atyre që e dëgjuan me ëndje –teksa muzika e luajtur me mjeshtëri dhe ndjenjë nga gishtërinjtë e tij, sikur i merrte peshë për t’i dërguar në viset ku jetojnë ëndrrat... Vijon në faqen 25

Giffoni, Shqipëria kthehet qendra e festivalit të filmit për fëmijë

dicioni i 9-të i Festivalit Ndërkombëtar të Filmit për Fëmijë “Giffoni” përmbylli fazën e parë të tij, për t’u rikthyer sërish në muajin nëntor me të tjera evenimente dhe ngjarje. Ndryshe nga vitet e tjera, ky aktivitet u nda në dy pjesë të vitit; në maj dhe nëntor. Në fazën e parë që u mbyll dje, 2500 fëmijë e të rinj u bënë pjesë e jurive në katër qytete ku “Giffoni Shqipëria” pati rrugëtimin e tij. Faza finale e parashikuar në nëntor do të vijë me një tjetër format, atë të krijimtarisë, ku fëmijë dhe të rinj do të bëhen dhe protagonistë si krijues, të përzgjedhurit nga juritë. Në fazën finale do të jepet edhe çmimi ‘Xhanfize Keko’. Në fazën e parë të edicionit të 9-të të “Giffoni Shqipëria” u projektuan plot 12 filma për fëmijë dhe të rinj. Shqipëria u bë kësisoj bërthama e Ballkanit e Festivalit Ndërkombëtar të Filmit për Fëmijë dhe të

Rinj. Qëllimi i këtij festivali është tërheqja e të rinjve dhe fëmijëve drejt kinemasë. “Giffoni Shqipëria” është festivali që i dedikohet kinemasë për fëmijë dhe të rinj. Si pjesë e projektit “Giffoni World Alliance”, pjesë e “Giffoni Experience”, Festivalit Ndërkombëtar të Filmit për Fëmijë e të Rinj, edicioni i 9-të i Festivalit mbushi ditët e majit me projektimin e filmave në katër qytete kryesore; Tiranë, Durrës, Elbasan dhe Shkodër. Qëllimi i këtij festivali, sipas organizatorit Namik Ajazi, mbetet si gjithmonë tërheqja e të rinjve dhe fëmijëve drejt kinemasë, por përveç kësaj është bërë tashmë traditë që çdo edicion të përcillet përmes një tematike të caktuar. Këtë vit tema ishte “Be different”. Të jesh ndryshe dhe ta shohësh këtë si një mundësi për të ndryshuar botën rreth teje e për të çuar përpara pranimin e diferencave të shoqërive

sot. Paralelisht me festivalin, gjatë pesë ditëve të para në Tiranë u zhvillua dhe konferenca “Giffoni Voyager”, ku ishin ftuar përfaqësues dhe organizatorë të festivaleve të filmit për fëmijë e të rinj nga 12 vende të ndryshme të botës. Gjatë këtij edicioni u dhanë dhe premierat e 6 filmave botërorë; “Mike says Goodbye”, filmi që vinte nga Holanda dhe që fliste për dëshirën universale të fëmijëve për të ndenjur me

Faqe 24

prindërit e tyre, “Pendimi”, ku në qendër të tij ishte Johemi, një adoleshent viktimë e dhunës dhe poshtërimeve të shokëve të klasës, “The pieces of me” që jepte portretin e një adoleshenteje të ditëve të sotme, “Goli i fundit”, i regjisorit Federico di Cicilia, që rrëfente për përpjekjen e Pepinos për të realizuar ëndrrën e babait, i cili dëshironte që djali i tij të bëhet një ‘Platini” i futbollit italian, “Black diamonds”, një film mbi trafikimin e fëmijëve mes Afrikës dhe Evropës, dhe “Kafazi i artë”, një film që flet për jetën e tre adoleshentëve në lagjet e varfra të Guatemalës. Filmi shqiptar ka qenë prezent në “Giffoni” në vitin 1985 e 1989. Prej këtij viti Shqipëria nuk prodhon asnjë film për këto grupmosha, ndaj organizimi i këtij Festivali në Shqipëri merr edhe më shumë rëndësi për të sensibilizuar producentët që të kthejnë kokën dhe nga filmi për fëmijë.

E shtunë - e diel 17-18 maj 2014

www.mapo.al

Me sopranon Inva Mula

Vijon nga faqja 24 Për Genc Tukiçin, edhe kur luan repertorin më të famshëm klasik për piano në koncert recital, edhe kur shoqëron me soliditetin dhe solemnitetin e pianofortes zërin engjëllor të sopranove më të famshme dhe tenorëve të mëdhenj, e shoqëron gjithnjë –herë vetëdijshëm e herë jo –tipari i theksuar shqiptar. “Më kanë thënë që e ruaj një lloj individualiteti, origjinaliteti shqiptar. Ma kanë dalluar shpesh. Dhe jo prej flokëve të dendur apo hundës tipike”, - thotë Genci duke qeshur gjatë një interviste të realizuar në “Skype” nga studioja e tij në Paris, ku po mbyll detajet e fundit të koncertit të mbrëmjes së sotme të 17 majit. Një gala në Les Chorégies d’Orange- një festival i artit lirik nga opera te muzika simfonike në mjediset e një amfiteatri gjigant prej 4 mijë vendesh, ku Genci do të prezantohet me oratorion “Napoleon” nga Yves Gilbert. Për të qenë i pranishëm në këtë festë madhështore të muzikës botërore, diktati i fortë prej profesionisti e ka bërë të mbyllet me ditë të tëra për nëntë orë pa pushim brenda studios, duke bërë prova mbi piano. Genci do të jetë në piano solo, i rrethuar nga një orkestër gjigante e një kor po i atyre përmasave, sa edhe publiku që do e ndjekë. Por sqima e Gencit kur vjen puna te cilësia dhe mbërthimi i perfeksionit- për të mos e lëshuar më nga dora- nuk bën dallime nëse një eveniment është i përmasave disa mijëshe apo edhe i atyre me një grusht njerëzish. “Për mua nuk ka angazhim të madh apo të vogël. Janë të gjitha njëlloj të rëndësishme, por ky festival është i përmasave gjigante. Në vitet ’90 ka pasur sukses fenomenal dhe i tanishmi është një lloj rimarrje e këtij spektakli”, - zbulon Genci, i cili edhe këtë eveniment e sheh si një tjetër rast për ta ngritur emrin e vendit nga vjen me punë shumë kualitative. Kjo është motoja e tij; nëse do të bëjë diçka, ajo patjetër duhet të kullojë cilësi

të pastër. Pavarësisht se ku është; në Paris, në Luksemburg, Bruksel, Vjenë, Tokio apo Shqipëri, muzika e Gencit është njëlloj e magjishme. Kur vjen fjala te Shqipëria, ai i sheh gjithmonë me prioritet ftesat për të qenë i pranishëm në evenimentet kulturore e artistike që kanë kryefjalë muzikën klasike- edhe nëse i duhet ta shtrëngojë axhendën apo të anulojë ndonjë pjesëmarrje gjetiu. “Tre vitet e fundit e kam pasur edhe më intensive pjesëmarrjen në evente në Shqipëri. Kam ardhur dy apo tri herë në vit për aktivitete të ndryshme. Madje edhe kur më jepet rasti unë luaj muzikë shqiptare”. Ishte për festivalin “Marije Kraja”, “Tre tenorët” në muajin dhjetor, po ashtu për Krishtlindje iu përgjigj ftesës së Kryeministrit, i cili mblodhi të gjithë artistët që punojnë e jetojnë jashtë Shqipërisë, po ashtu me një intervistë të gjatë në “Agon Channel” për festa, në shkurt të këtij viti në një koncert për Pavarësinë e Kosovës dhe më 6 maj, në Shkodrën e tij të dashur për koncertin “Tre tenorët”, ku Genci ishte i ftuar nderi dhe shoqëroi në piano tenorët Kastriot Tusha, Francesco Malapena dhe Aranit Hoxha dhe sopranon Ramona Tullmani. “Ishte koncert i bukur dhe gjithçka shkoi mjaft mirë. Ajo që më bëri përshtypje ishte publiku shkodran; shumë artdashës dhe e njeh shumë mirë muzikën klasike”. Aty, në sheshin e qytetit të vendlindjes së babait të tij, të madhit Ibrahim Tukiçi, merrte të gjithë ngrohtësinë që mund t’i dhuronte një publik dhe teksa dëgjonte duartrokitjet dhe korin e spektatorëve që iu bashkoheshin zërave të këngëtarëve, ndërsa fjalimi i tij për publikun bëhej edhe më emocional dhe nderohej me të gjithë qetësinë që meriton një artist i madh. “Në Shkodër e duan muzikën, këndojnë. Shihje me qindra qytetarë të mbledhur në shesh. Ishte tamam kthim në shtëpi. Kisha shumë mall dhe kisha

"Ishte tamam kthim në shtëpi. Kisha shumë mall për Shkodrën dhe kisha shumë kohë pa shkuar atje. Ishte si të kisha marrë leje ushtari dhe u riktheva në familje. Dhe publiku më priti aq ngrohtë saç të pret edhe familja. Është bukur kur kthehesh në shtëpi”

shumë kohë pa shkuar atje. Ishte si të kisha marrë leje ushtari dhe u riktheva në familje. Dhe publiku më priti aq ngrohtë saç të pret edhe familja. Është bukur kur kthehesh në shtëpi”, - tregon Genci me emocionet ende të freskëta dhe me shumë përulësi që vetëm artistë të mëdhenj si ai mund të jenë të pajisur. “Sigurisht kur zgjedh të vij në Shqipëri, dua ta bëj me kualitet, jo me gjëra të çdollojti. Por Shqipëria është e vogël dhe mendoj se duhet ruajtur imazhi; më mirë pak dhe saktë”, - pohon Genci, ndërsa zbulon projektet e afërta në Amfiteatrin e Durrësit për një koncert, ku mbretëresha e skenës antike do të jetë padyshim pianoja, pranë saj Genci dhe rrotull saj orkestra simfonike. Nuk e zbulon datën e saktë, pasi pritet ende një

Në koncertin "Tre Tenorët" në Shkodër

konfirmim, por duket shumë i entuziazmuar mbi këtë projekt, edhe pse karriera e tij profesionale është e mbushur me koncerte madhështore në skenat më prestigjioze të muzikës klasike dhe emri i tij, megjithëse tipik shqiptar është emri i virtuozit që njihet dhe vlerësohet ndërkombëtarisht. Genc Tukiçi i përket botës po aq sa edhe Shqipërisë, dhe Shqipërisë po aq sa edhe botës. Me shqiptarë të tjerë, emra të njohur të kantos lirike, si sopranoja e madhe Inva Mula, kanë bërë të flitet gjatë për vendin e vogël të Evropës Juglindore. “Projekte me shqiptarë në skena të huaja kam pasur dhe vazhdoj të kem si me balerinin Eno Peçi, që po mendoj ta realizoj së shpejti; Frank Jasë, Vikena Kamenicën, Ramona Tullmanin, Oriana Kurteshin etj.”, - vijon Genci, duke shtuar se mjaft të caktohet një eveniment dhe një datë dhe ai është aty, i pranishëm në familjen e madhe të artistëve shqiptarë . Kur vjen fjala te familja, sa herë vjen në Shqipëri është edhe një rast për të kaluar kohë të mirë me të vëllain, kompozitorin David Tukiçi, i cili aktualisht është drejtor i Orkestrës Simfonike të Radio-Televizionit shqiptar. Katër vite më parë, kur të dy jetonin jashtë, erdhën në Teatrin e Operës dhe Baletit me një projekt të përbashkët për operën “Jeta është ëndërr”, që ishte si një amanet i çuar në vend për babain e tyre. Këtë vit do të vijnë sërish bashkë me një tjetër projekt muzikor. “Davidi ka menduar që për ditëlindjen time- më 30 tetor- të bëjmë një koncert. Davidi do të sjellë për publikun simfoninë që ka shkruar vetë dhe një koncert solo për piano”, - tregon Genci , ndërsa e mbyll bisedën virtuale që e ka shkëputur disi nga Parisi, për t’u rikthyer në studion e tij e për ta bërë edhe një provë të fundit përpara se të veshë smokingun elegant e të përkulet me nderim përpara katër mijë njerëzve, sytë dhe veshët e të cilëve mezi presin të transportohen në viset magjike të muzikës klasike...

E shtunë E shtunë - e- diel e diel 13-14 17-18prill maj 2014 2013 www.mapo.al

pertej privatësisë

single and the city

Nuk e kishte menduar kur u largua nga detyra si drejtor i Trashëgimisë në Ministrinë e Kulturës, se puna në televizion do të ishte aq interesante dhe jo vetëm në “Vizioni i pasdites” ku Arbri është prezantues, por e gjithë bota televizive duket se e ka joshur aq shumë, sa do të donte të vazhdonte ta eksploronte edhe më shumë këtë shteg.

Iva Tiço Kjo rubrikë është trillim. Çdo përkim me ngjarje dhe personazhe realë nuk është aspak i rastit

“Ti s’je dhe aq burrë për mua»

Arbër Kadia

vizioni i një rruge të re Cili është mëngjesi yt rutinë? Sapo zgjohem hap macbook-un tim dhe mundohem të lexoj në shtrat disa nga website-t e mi të preferuar të informacionit. Kjo ndodh në mënyrë religjioze. Nëse leximi do kohë, atëherë kjo pasohet nga një filxhan kafeje filtër pa sheqer. Cili do të ishte mëngjesi yt ideal? Të zgjohesha po njëlloj, por në një dhomë me pamje nga deti, ose në ndonjë dhomë në një kat shumë të lartë, që ka pamje të një megametropoli. Jashtë shtëpisë, cili është vendi i preferuar për kafen e mëngjesit? Kafen, nëse e marr jashtë, e marr me vete nga një prej kafeneve të reja të Tiranës, që e shërben në filxhanë kartoni. Me kë dëshiron të jesh në këtë gjerbje kafeje mëngjesi? Preferoj ta pi vetëm kafen, të them të drejtën! Të paktën të parën. A të pëlqen puna që bën, profesioni që ke? Puna që bëj tani është tepër interesante. Nuk e kisha menduar kurrë se do të bëja një punë të tillë, paçka se televizioni më ka tërhequr shumë për fuqinë e madhe komunikuese që ka. Do të doja shumë të vazhdoja ta eksploroja këtë shteg të ri të jetës që po përshkoj tani. A u devijon shpesh detyrimeve apo afateve ditore që ke? Ndodh ndonjëherë që po. Koha bëhet komoditeti më i rëndësishëm kur punon në TV. Cila është “gënjeshtra e bardhë” më e përdorur në kësi rastesh? Mundohem t’i evitoj, por nëse duhet, ndodh që kam një punë në dorë. Kjo në fakt ndodh shpesh, pasi puna në TV nuk ka afate fikse, kur je jashtë transmetimit. A je dembel? Nëse po, kur të ka kushtuar më shumë ky dembelizëm? Nëse diçka nuk më tërheq jam edhe dembel, por nuk i tutem asnjë sfide. Ku të zë dreka zakonisht? Këto kohë, në punë. Cilat janë restorantet më të preferuara për drekën tënde? Restorant “Patricia” është restoranti im i preferuar; kam mbi 5 vjet që shkoj atje shumë shpesh. Fton apo të ftojnë më shpesh për dreka?

Të dyja bashkë. Për shkak të punës që kam bërë si titullar institucioni dhe tani në TV, ndodh që ftesat t’i bëj dhe të m’i bëjnë shpesh. A je kursimtar? S’besoj. J A ke në rit gjumin apo pushimin e drekës? Jo, fare! Nuk e kuptoj nevojën për gjumin e drekës. Kur ke qenë i vogël, a ta kanë diktuar prindërit pushimin e detyruar të drekës? Kanë tentuar, por nuk e kanë arritur dot gjithnjë. Jam natyrë impulsive, kështu që dua të jem gjithnjë në lëvizje. Bëje rrengje për t’i shpëtuar? Jam munduar disa herë. Çfarë ke ruajtur nga fëmijëria? Kujtimet më të bukura dhe më të gjalla. Marrëdhënia me gjyshërit dhe me kushërinjtë dhe ambientin e varfër të atyre viteve, por çuditërisht tepër evokuese. Besoj se kështu është për çdo njeri. Cila është koha që mbart për ty kujtimet më të bukura? Koha kur isha në Kolegj në Britani. Ishte një eksperiencë që do e ruaj me shumë kujdes gjithë jetën. Kujtimet e basketbollit, ku im atë ishte prezent, janë gjithashtu të shtrira gjatë në kohë, por kanë të njëjtën vlerë. Po kujtimet e hidhura? Humbja e njerëzve të dashur janë kujtime të trishta për këdo. Ç’ndodh me sekretet e tua? I rrëfen diku, i shkruan diku, i mban vetëm për vete...? Ke mbajtur ditar? Jam munduar pas këmbënguljes së një mikeshe. Do të kishte qenë shumë mirë ta kisha dëgjuar, pasi kam takuar shumë njerëz të veçantë dhe kam qenë pjesë e shumë ndodhive që vlejnë për t’u risjellë të gjalla, nëse do vendosja të

shkruaja për to. Çfarë ka në portofolin tënd? Përveç parave ka një monedhë që më ra kur ndamë kulaçin. J Në mëng jes e g jen g jithmonë menjëherë atë që kërkon në dollapin e rrobave? Po. Cila është ngjyra që mbizotëron në shtëpinë tënde? Jeshilja në oborr dhe ngjyrat e tokës. Ekziston një aromë të cilën ti e preferon për produkte kozmetike, ushqime të paketuara, aromatizues ambienti apo makine? Aromën e detit. Çfarë CD ke në makinë? S’kam. Dëgjoj vetëm radion; BBC është preferenca ime. Çfarë muzike ke zile telefoni? SAIL AWOLNATION A ke miq të vjetër? Nëse po, a takoheni shpesh me ta? Po! Do të doja t’i takoja më shpesh. Mbetemi në kontakt sidoqoftë. A je i hapur për miqësi të reja apo duhet kohë e prova për t’u bërë mik i yti? I besoj njeriut. S’e kam problem të bëj miq të rinj. Ku rri zakonisht me miqtë? Në kafe, restorante apo edhe pushime. Me miqtë e vjetër fare darkojmë dhe drekojmë nëpër shtëpitë e njëri-tjetrit. Në ç’orë mbyllesh zakonisht në shtëpi? Pra kur mbaron zakonisht dita jote? S’kam orar. Qëllon që takoj shumë njerëz gjatë ditës, zakonisht edhe pas mesnatës. Cila është mbrëmja e zakonshme në shtëpinë tënde? Rri pak në shtëpi. Do të doja të shpenzoja më shumë kohë aty. Po idealja, cila do të ishte? Darka në shtëpi. Pas orës 8 të mbrëmjes. Kur shkon për të fjetur? Midis orës 01-03 të mëngjesit. Cila është uniforma jote e gjumit? S’kam uniformë. Shpesh rroba sporti. Kush është njeriu i fundit që i thua “Natën e mirë dhe gjumë të ëmbël”? Prindërve.

jë nga kënaqësitë më të mëdha të një të shtune, është dhe blerja e një reviste femërore, nga ato të huajat me njëmijë faqe, që teksa e blen, mendon se mund të shtysh gjithë javën duke e lexuar (ndodh që sapo e fut pastaj në makinë, e harron në sediljen e pasme për nja tre javë të tjera, derisa blen një tjetër revistë). Gjithsesi, nëse arrin ta çosh në shtëpi për ta lexuar, në vend të kënaqësisë së leximit mund ta ndiesh veten keq për dy gjëra. E para dhe kryesorja është se rrobat e tua nuk bëjnë dhe ke nevojë urgjente të blesh disa (domethënë sa më shumë) të reja dhe e dyta se aty do gjesh gjithmonë një artikull që do të të fusë në mendime dhe pastaj në krizë. Sipas një artikulli të tillë, që s’mungon kurrë aty, lidhja jote nuk është dhe aq e përsosur sa e mendoje ti, apo që ka shumë gjëra elementare. që kanë të bëjnë me seksin dhe ty s’të shkojnë kurrë në mend (edhe pasi, i lexon nuk i kupton fare, se flitet për ca pozicione të çuditshme sa dhe artistët e Cirkut të Tiranës s’do i bënin dot), apo që meshkujt vijnë nga Marsi, ti po nga Afërdita dhe për ty “i duhuri” nuk ekziston (epo burrat që vijnë nga Afërdita e janë fiks tipi jonë, edhe ata kërkojnë një burrë që vjen patjetër nga Marsi). Revista e kësaj të shtune merret pikërisht me këtë, se përse ti nuk e ke gjetur ende “të duhurin”. Kanë bërë sondazhe bota, kanë pyetur meshkujt dhe kanë arritur në ca përfundime. Domethënë në pesë përfundime, që na qenkan nja pesë sjellje femrash, që i bëkan meshkujt të ikin me vrap. I hedh një sy shpejt e shpejt, e bindur që maksimumi ti mund të shohësh pjesërisht veten tek njëra. Por ja që e sheh plotësisht aty. Tek të pesta. Por që sillen e nga sillen, në thelb janë e njëjta gjë: nëse ti je një tip i fortë femre, nëse je e pavarur, ata nuk të duan se të kanë frikë, ndaj dhe ikin. Edhe nëse ti je një tip i butë, nga ato që të duhet patjetër një burrë në krah, sepse nuk arrin të bësh as gjënë më të vogël vetëm, ata prapë ikin, sepse prapë kanë frikë të rrinë me një qaramane e qullace që varet prej tyre (nuk ikin në Mars prej nga kanë ardhur, as në të s’ëmës ku duhej të iknin, por ikin të rrinë me një femër që është e fortë, e kundërta jote). Në të dyja rastet ikin dhe ti mund ta gjesh veten duke menduar (rrallë e tek duke e thënë, se ne femrat jemi goxha të zonjat të frenojmë gojën për të ofenduar ata): “Ti s’je dhe aq burrë për mua». Eshtë një nga ato frazat që nëse ia thua, ata i lëndon aq sa nuk mbajnë, sepse tek burrëria ata s’duhet të preken kurrë. Por si ta thuash, si thjesht ta mendosh ti sërish do trishtohesh dhe vetë. Sepse nuk është ndonjë gjë e bukur të zbulosh që ai që ke përballë, ai që ke dashur nuk është dhe aq burrë për ty. Nuk është burrë për aq kohë sa thotë “dua por nuk mundem”. Apo “mundem por nuk duhet”. Ose dhe “duhet, por po sikur të mos të duhet”. Ose “duhet patjetër, por unë nuk i bëj gjërat me zor, thjesht se duhet, se jam spontan”. Në të gjitha rastet thjesht nuk është burrë. Kur e kupton këtë nuk ke ç’bën më. Mirë është të mos arrish në këtë përfundim. Sepse është e kotë të rrish e të mendosh se ai mund të ndryshojë, se me kalimin e kohës nuk do jetë ai i papjekuri dhe i pavendosuri, por do bëhet burrë. Se ja, i ndodhi shoqes sime, e kaloi kalvarin disa vjeçar me ‘po’ dhe me ‘jo’, me ‘ndoshta’ dhe me ‘po sikur’-e, me presione e me ndarje, me kthime e me premtime - ishte e fortë dhe bleu një shtëpi, pastaj u bë e butë dhe i tha atij se vetëm pasi ai nisi t’u rrinte në kokë ustallarëve për të montuar kuzhinën problemet u zgjidhën dhe se shtëpia kishte një burrë siç duhej… Por ç’ndodhi? Me sherrin më të parë mamaja e atij mbërriti në shtëpi dhe i tha shoqes sime që nuk e kishte tepër djalin ajo, që kjo ta tallte e t’i bënte sherre. Dhe e mori me vete në fund, në shtëpinë e saj (epo ky të paktën paska shkuar aty ku duhet, në të s’ëmës). Apo shoqja tjetër, që jeton me të prej dhjetë vjetësh në një shtëpi, gjatë të cilave ai ka ndërruar nja njëzetë punë (gjithmonë ankohet se ata të tjerët e pengojnë, se meriton gjithmonë më shumë) dhe nuk vendos që nuk vendos të bëjnë fëmijë sepse janë ende të pastabilizuar (epo stabilozohu praaaaa, çfarë pret, qëndro së paku një vit në një punë, se ndërkohë shoqja ime ka 12 vjet në të njëjtin institucion). Apo mikja ime më e mirë, me të cilën nis të diskutoj atë artikullin tek revista njëmijëfaqëshe, e cila sapo ka kuptuar, se njeriu me të cilin sapo kishte nisur të dilte dhe dukej se adhuronte çdo gjë që ajo bënte, befas kishte nisur t’i bënte vërejtje për gjithçka, t’i mbyllte me “ku merr vesh ti nga kjo” çdo argument, dhe të thoshte ekzakt të kundërtën e asaj që ajo mendonte për çdo lloj gjëje. “Ndihet i parealizuar përpara teje”, i nxjerr unë menjëherë diagnozën e gatshme, mësuar nga përvoja dhjetëra vjeçare e leximit të të tilla revistave. “Po pse burrë është ky, që reagon kështu?!” thotë ajo. Me fat shoqja ime. E ka kuptuar që javët e para dhe mund të largohet e qetë, pa ndjerë ndonjë bosh të madh, sepse tjetri s’kishte bërë ende vend tek ajo dhe pa pasur frikë se po i doli përpara ndonjë ditë, do mjaftojë një buzëqeshje apo një shikim për ta bërë të kthehet aty ku ishte, me shpresën se mund ta ndryshojë… Me kaq fat, sa nuk na duhet të dalim me ankth dyqaneve, për t’iu vërsulur terapisë së shopping-ut, edhe pse revista që sapo pamë na mësoi që rrobat tona këtë sezon nuk bëjnë fare dhe na duhen ca blerje të reja. Domethënë sa më shumë blerje të reja, thjesht për qejfin tonë.

koment

POLITICAL MIND

Luftë e Ftohtë apo llogari të freskëta?

Ish-sportistët e dështuar, çfarë politikanësh bëhen?

Ian Bremmer

Ylli Pango

Me përshkallëzimin e dhunës në Ukrainën jugore dhe

lindore, dhe kur në horizont nuk po shfaqet asnjë zgjidhje, kriza e Ukrainës është shndërruar në konfliktin...

Një pjesë e politikanëve, por sidomos drejtuesit politikë

të partive, përdorin shpesh në fjalime a biseda, krahasime, metafora, terminologji huazuar nga fusha...

Pikëpamje intervistë Economicus Ideologji esse Çdo të shtunë / dielë

www.mapo.al

FERIT DUKA kontrapedal / Vladimir Myrtezai

Koha si diktaturë!

Periudha e Zogut, shumë më lart se ajo e Enver Hoxhës 50 biseda me protagonistë të jetës publike në Shqipëri dhe jashtë saj do vijnë çdo fundjavë në MAPO. Për të debatuar ide klasike, sjellë ide të reja dhe ndoshta anatemuar ide të mbrapshta. Ekonomistë, politikanë, shkrimtarë, gazetarë, politologë e të tjerë do të shpjegojnë idetë e veta dhe nëpërmjet tyre veten dhe shoqërinë.

Unë mendoj se në një shoqëri demokratike ku pranimi i ndryshueshmërisë së pikëpamjeve, opinioneve, përkatësive fetare, ideologjike, politike etj., është kusht themelor për ekzistencën e saj, është normale që edhe sot e kësaj dite të ketë në hapësirën shqiptare idhtarë të Enver Hoxhës. Çudi do të ishte nëse të tillë nuk do të kishim mes nesh, po të merret parasysh fakti që regjimi komunist në Shqipëri jetoi për afro gjysmë shekulli. Megjithatë, duhet theksuar se për fat të mirë, adhuruesit apo nostalgjikët e Hoxhës, formojnë një minorancë të papërfillshme, me ndikim politik e ideologjik mjaft të dobët në shoqërinë e sotme shqiptare. Por kjo nuk do të thotë se nuk ekziston mundësia e rritjes dhe fuqizimit të nostalgjisë për sistemin komunist. Nëse shoqëria shqiptare do të ndërtojë një demokraci të fortë e të qëndrueshme, do të luftojë me sukses papunësinë

Faqe 27

e varfërinë, duke garantuar siguri e mirëqenie për të gjithë qytetarët, enverizmi dhe vetë sistemi nuk kanë asnjë shans rikthimi në Shqipëri. Në të kundërt, ky rrezik do të jetë gjithnjë pas derës. Nuk ka dyshim që Enver Hoxha është një nga figurat historike më të rëndësishme të kombit shqiptar, me një rol përcaktues në fatet e Shqipërisë dhe shqiptarëve. Para gjyqit të historisë ai është përgjegjësi kryesor për ndërtimin dhe funksionimin e sistemit totalitar komunist, një sistem brutal e çnjerëzor, ku mbretëronte ankthi, frika dhe terrori. Sundimi i Hoxhës topiti energjitë krijuese të popullit, imponoi një kolektivizim gjysmëskllavërues, ideologjizoi dhe politizoi deri në ekstrem jetën shoqërore, ndaloi fenë, qendërzoi ekonominë dhe e orientoi në një drejtim krejt të gabuar zhvillimin e saj, si dhe e izoloi tërësisht Shqipërinë nga bota...

E shtunë-diel, 17-18 maj 2014

www.mapo.al

INTERVISTa

50 biseda me protagonistë të jetës publike në Shqipëri dhe jashtë saj do vijnë çdo fundjavë në MAPO. Për të debatuar ide klasike, sjellë ide të reja dhe ndoshta anatemuar ide të mbrapshta. Ekonomistë, politikanë, shkrimtarë, gazetarë, politologë e të tjerë do të shpjegojnë idetë e veta dhe nëpërmjet tyre veten dhe shoqërinë.

FERIT DUKA

Periudha e Zogut, shumë më lart se ajo e Enver Hoxhës

Alfred Lela

Gazetari Mustafa Nano ka hedhur një ide, sipas meje interesante dhe të gjetur. Ai thotë, pak a shumë, se simpatizantët e Hoxhës janë në absurd sepse mbrojnë Enverin pasi, sipas tyre ishte ‘komandanti i luftës’ dhe kjo mjafton për të harruar qind të zezat që ka bërë. Ndërkohë, kolaboracionistët që kanë bërë shumë të mira për Shqipërinë, zhvlerësohen pikërisht për një të zezë, bashkëpunimin gjatë luftës. A është e ‘analizueshme historikisht’ kjo? Unë mendoj se në një shoqëri demokratike ku pranimi i ndryshueshmërisë së pikëpamjeve, opinioneve, përkatësive fetare, ideologjike, politike etj., është kusht themelor për ekzistencën e saj, është normale që edhe sot e kësaj dite të ketë në hapësirën shqiptare idhtarë të Enver Hoxhës. Çudi do të ishte nëse të tillë nuk do të kishim mes nesh, po të merret parasysh fakti që regjimi komunist në Shqipëri jetoi për afro gjysmë shekulli. Megjithatë, duhet theksuar se për fat të mirë, adhuruesit apo nostalgjikët e Hoxhës, formojnë një minorancë të papërfillshme, me ndikim politik e ideologjik mjaft të dobët në shoqërinë e sotme shqiptare. Por kjo nuk do të thotë se nuk ekziston mundësia e rritjes dhe fuqizimit të nostalgjisë për sistemin komunist. Nëse shoqëria shqiptare do të ndërtojë një demokraci të fortë e të qëndrueshme, do të luftojë me sukses papunësinë e varfërinë, duke garantuar siguri e mirëqenie për të gjithë qytetarët, enverizmi dhe vetë sistemi nuk kanë asnjë shans rikthimi në Shqipëri. Në të kundërt, ky rrezik do të jetë gjithnjë pas derës. Nuk ka dyshim që Enver Hoxha është një nga figurat historike më të rëndësishme të kombit shqiptar, me një rol përcaktues në fatet e Shqipërisë dhe shqiptarëve. Para gjyqit të historisë ai është përgjegjësi kryesor për ndërtimin dhe funksionimin e sistemit totalitar komunist, një sistem brutal e çnjerëzor, ku mbretëronte ankthi, frika dhe terrori. Sundimi i Hoxhës topiti energjitë krijuese të popullit, imponoi një kolektivizim gjysmëskllavërues, ideologjizoi dhe politizoi deri në ekstrem jetën shoqërore, ndaloi fenë, qendërzoi ekonominë dhe e orientoi në një drejtim

krejt të gabuar zhvillimin e saj, si dhe e izoloi tërësisht Shqipërinë nga bota. Mbi të gjitha, regjimi i Enver Hoxhës i mpaku Shqipërisë lëngun e saj jetësor duke e kthyer atë në një pemë gjysmë të tharë, të stërmunduar nga skamja dhe mjerimi. Megjithatë edhe vlerësimi i figurës së Hoxhës, si çdo figurë tjetër historike duhet t’u nënshtrohet rreptësisht kritereve metodologjike të shkencës së historisë. Nga ky pikëvështrim, shqyrtimi i rolit dhe vendit të Enver Hoxhës në historinë shqiptare duhet të bëhet me paanësi dhe në mënyrë profesionale, si në rrafshin sinkronik ashtu edhe në atë diakronik, duke marrë në konsiderim të gjithë kompleksitetin e rrethanave në të cilat ai ka jetuar e vepruar. Në këtë mënyrë, do të dalin si duhet në pah edhe ana e errët, negative dhe e dëmshme e veprimtarisë së Hoxhës, por edhe disa segmente dhe aspekte pozitive të kësaj veprimtarie. Këtu kam parasysh rolin e tij si udhëheqës i Luftës Çlirimtare Antifashiste, disa arritje të shënuara gjatë viteve të socializmit në fushën e arsimit, shkencës, shëndetësisë, energjetikës etj. Është e nevojshme që sot, në kuadër të thellimit e zgjerimit të studimeve për historinë e periudhës komuniste, të trajtohet edhe tema e Enver Hoxhës. Ka ardhur koha që të braktisen tabutë dhe historiografia jonë t’u qaset me seriozitetin e duhur temave të tilla me interes shkencor e publik, duke u mbështetur fort në burimet e shumta që studiuesve u ofrohen për një tematikë të tillë. E njëjta gjë mund të thuhet edhe kur është fjala për figurat e tjera historike, përfshij këtu edhe kolaboracionistët. Këta të fundit në të shumtën e tyre kanë qenë pjesë e rëndësishme e elitës politike, intelektuale dhe atdhetare të Shqipërisë së para Luftës II Botërore, me kontribute të çmuara në shërbim të afirmimit kombëtar të shqiptarëve. Mirëpo në një moment delikat për fatet e atdheut që lidhet me pushtimin fashist, ose për shkak të egoizmit politik, ose për shkak të një keqkuptimi në lidhje me imperativin e kohës, ata zgjodhën anën e gabuar të historisë. Sigurisht që duke mos e toleruar kurrë këtë qëndrim të tyre, pavarësisht se si ai motivohej, historiografia shkencore ka për detyrë t’u japë vendin e merituar këtyre figurave, duke i paraqitur

Qeveritë e reja duhet të sjellin ide të tilla. Kjo e tanishmja kish premisa të mira, them unë, por si mund të ecë puna kur mes vedit ajo ka LSI-në e Metës që është në thelb problemi vetë? Një ide e re mund të ketë problem dhe mund të dështojë, por nuk duhet të njësohet me idenë që do përmbyste. Pra, ne në Shqipëri vazhdojmë teatrin absurd të idesë.

në dritën e tyre të vërtetë, me meritat dhe gabimet apo fajet e tyre në segmente të caktuara të jetës dhe veprimtarisë së tyre. Historianët nuk e kanë të drejtën për t’u ngritur atyre buste apo përmendore, por nga ana tjetër, kanë detyrimin moral dhe profesional që të mos i injorojnë dhe të mos i denigrojnë këto figura historike vetëm për hir të të qenit “kolaboracionistë”. Ne duhet t’i ruhemi rrallimit pa shkak të panteonit tonë kombëtar. Kryeministri Rama ka hedhur idenë e 9 majit si Ditë të Dëshmorëve, që është njëkohësisht edhe Dita e Europës, e cila festohet si fitorja mbi nazi-fashizmin. A do të mjaftonte 9 maji, pra një këmbim datash, për të hequr peshën ndarëse e ideologjike të 5 majit? Nuk më duket e paarsyeshme kjo ide e kryeministrit, por unë i qëndroj mendimit se ne nuk duhet të luajmë shumë me datat, veçanërisht me ato data që, pavarësisht se si e kush i ka vendosur, sot janë bërë pjesë e kujtesës sonë historike. Shembulli i 28-29 Nëntorit është i mjaftueshëm për të na bindur për karakterin delikat të këtyre lëvizjeve. Ndoshta është më mirë të përkujtojmë dy data, një kombëtare dhe një europiane, sesa të ngarkojmë shoqërinë tonë me kosto debatesh të pakuptimta. A ju duket se kjo frenezi e nderimit të diktatorit, e shoqëruar me përpjekjen për të përdhosur bustin e Mbretit Zog, është edhe njëfarë ‘hakmarrjeje’ politike që duket sikur thotë ‘tani që pushtetin e kemi ne…”? Një eksponent i Legalitetit i tha një kundërshtari të majtë në një studio debati televiziv se ‘unë e kam për krenari të them që jam zogist. Po ti, a mund ta pranosh me krenari se je enverist?’ A mendoni se Zogu ka dalë që poshtë baltës së hedhur nga historiografia komuniste dhe po jeton, si të thuash, ‘një jetë të dytë’?

E shtunë-diel, 17-18 maj 2014

www.mapo.al

Luftë e Ftohtë apo llogari të freskëta? Ian Bremmer

Shpesh lufta politike dhe debati publik në Shqipëri bien në kurthin e enverizmit. Enver Hoxha e kishte në stilin e tij që të vendoste përballë një armik në mënyrë që ta denigronte e mallkonte pafund, me qëllim që në sytë e shqiptarëve të mund të legjitimonte e të lartësonte pa fund vetveten dhe sistemin e tij. Për fat të keq, edhe sot ky stil të menduari e të vepruari mbi bazën e këtij sistemi të kundërtash zë vend në segmente të caktuara të opinionit publik ose në individë të veçantë. Stereotipe të kësaj natyre shfaqen në trajta gjykimi sipas formulës “o unë o ai” ose “o ky o ai”. Sipas grupeve apo individëve të tillë, historia rezervon vetëm një vend dhe këtë vend duhet ta zërë ose Zogu, ose Hoxha. Në të vërtetë historia e ka nga një vend për secilin. Vetëm se vendet se ku duhet të rrijë njeri ose tjetri janë të ndryshme. Pavarësisht se për të dyja këto figura të rëndësishme kërkohen studime të mëtejme, deri më sot disa të vërteta janë nxjerrë si duhet në dritën e diellit. Zogu dhe periudha e tij kanë shumë gjëra për t’u qortuar, por kur ato krahasohen me Hoxhën dhe periudhën e tij, është fare e qartë se në disa parametra themelorë mbi bazën e të cilëve gjykohet për natyrën e një sistemi politik, periudha e Zogut qëndron shumë më lart se ajo e Hoxhës. Së paku ajo ishte një etapë normale zhvillimi në historinë e shtetit dhe shoqërisë shqiptare, ndërsa periudha komuniste e Hoxhës, për të gjitha ato që kemi thënë më parë, rezultoi një anormalitet i tmerrshëm, një eksperiment tragjik në kurriz të popullit shqiptar. Duket se dy debatet e mëdha kulturore në Shqipëri por edhe Kosovë janë mbërthyer te rishikimi i standardit dhe rishkrimi i historisë. Çfarë domethënë në thelb ‘rishikim i historisë’, meqë ju jeni historian? Valët e debatit të zhurmshëm për një rishikim të teksteve të historisë bërë nga përfaqësues të shtetit turk në Kosovë nuk është

se janë fashitur, ose më saktë gjejnë rast e përsëriten. A mendoni se në tekstet e Historisë së Shqipërisë turqit ‘kanë marrë hakun’ apo është tepruar me ta? Kam qenë dhe vijoj të mbetem partizan i pikëpamjes se rishikimi dhe rishkrimi i historisë është një proces normal, që lidhet me faktin se historiografia si çdo shkencë tjetër zhvillohet e përparon pareshtur. Kjo është arsyeja që edhe sot shoqëria jonë me të drejtë kërkon nga historianët që të thellojnë e zgjerojnë më tej kërkimet në këtë fushë, në mënyrë që jo vetëm të ndreqet çka është thënë e shkruar gabim, por edhe të pasurohet më tej njohja për të kaluarën tonë. Në këtë optikë, nuk ka se si të mos vlerësohet edhe kërkesa e kahershme e Këshillit të Europës, shteteve të ndryshme që të inkurajojnë rishikimin e teksteve të historisë, me qëllim që këto të pastrohen nga gjuha e urrejtjes dhe tonet nacionaliste. Nisur nga këto rrethana, edhe Shqipëria edhe Kosova janë përfshirë në nisma dypalëshe dhe shumëpalëshe bashkë me shtetet e tjera të Ballkanit për të zbatuar këtë direktivë të Këshillit të Europës. Prandaj edhe përfshirja e Turqisë në përpjekje të tilla nuk ka pse të na habisë. Veçse këtu duhet mbajtur mirë parasysh që ekipet tona që merren me këtë punë duhet ta bëjnë atë si duhet, pa cenuar parametrat shkencorë dhe didaktikë mbi të cilët janë përpiluar tekstet e historisë. A mendoni se në Europë ka qarqe albanofobe, ndjenjë kjo e shtyrë sidomos nga përkatësia në fenë muhamedane të një pjese të mirë të shqiptarëve? Nuk jam ndeshur personalisht me këtë dukuri, por nuk mund të mohohet ekzistenca e saj. Jemi ne shqiptarët të parët që mund ta luftojmë albanofobinë. Po qe se punojmë dhe sillemi si europianë brenda dhe jashtë Shqipërisë, ne e kemi të fituar betejën me albanofobinë.

Me përshkallëzimin e dhunës në Ukrainën jugore dhe lindore, dhe kur në horizont nuk po shfaqet asnjë zgjidhje, kriza e Ukrainës është shndërruar në konfliktin më të trazuar gjeopolitik që nga koha e konfliktit që shkaktuan sulmet terroristë të 11 shtatorit. Strategjia e sanksioneve e udhëhequr nga SHBA as nuk do të ulë tensionet mes Perëndimit dhe Rusisë, dhe as nuk do të fuqizojë një qeveri properëndimore ukrainase që tashmë është në rrezik. Por, edhe ndërkohë që sanksionet për Rusinë shtrëngohen dhe në Ukrainë dhuna sa vjen e rritet, ka shumë pak shanse që të fillojë një Luftë e Ftohtë Nr. 2. Qasja e SHBA ka qenë e tillë që të shtrëngojë sanksionet në përgjigje të agresionit rus, ndërkohë që edhe të garantojë që aleatët e Amerikës të qëndrojnë të bashkuar. Në një konferencë të përbashkët për shtyp muajin që kaloi, presidenti Barack Obama dhe Kancelarja e Gjermanisë, Angela Merkel, shpallën një prag të ri, më të ulët, për sanksione të reja. Më parë, ky prag kishte qenë një ndërhyrje e drejtpërdrejtë ushtarake e Rusisë. Tani, siç shpjegoi Merkeli, nëse Rusia do të prishë zgjedhjet e 25 majit në Ukrainë, “sanksionet e mëtejshme do të jenë të pashmangshme”. Por, Merkeli dhe Obama ulën edhe stekën se si do të jenë këto “sanksione të mëtejshme”. Në vend që të lançonin masa sektoriale gjithëpërfshirëse, që do të shënjestronin pjesë të mëdha të ekonomisë ruse – një hap i madh ky drejt sanksioneve si ato të Iranit, por tani kundër Rusisë – tashmë duket se raundi i ardhshëm do të jetë “thjesht diçka më tepër”. Kushti i mosprishjes së zgjedhjeve e bën praktikisht të pashmangshëm një raund të ri sanksionesh, por nga ana tjetër lejon që shtrëngimi i tyre të jetë më modest dhe më gradual. Përse duhej ngadalësuar reagimi përmes sanksioneve? Amerikanët e kuptojnë që, nëse shkojnë shumë larg dhe shumë shpejt, Europa do të ndahet publikisht me qasjen amerikane, sepse ekonomikisht europianët kanë shumë më tepër për të humbur. Ndërkohë që SHBA dhe Rusia kanë një marrëdhënie tregtare shumë të kufizuar – afro 40 miliardë dollarë vitin që kaloi, ose afro 1% e vlerës totale të tregtisë së SHBA – ekspozimi financiar i Europës ndaj Rusisë, ashtu si dhe varësia e saj nga gazi rus, ia bëjnë asaj shumë më të vështirë që t’i vërë zjarrin kësaj marrëdhënieje ekonomike. Më e rëndësishmja, varësia nga Rusia varion në shtete të ndryshme të BE-së, gjë që do të pengonte një koordinim thelbësor, si dhe kufizon rreshtimin e Europës përkrah SHBA. Prandaj kur u shpallën sanksionet më të fundit, europianët ofruan vetëm një zgjatje modeste të listës së tyre ekzistuese – fokusuar kryesisht në zyrtarë ushtarakë dhe politikë – ndërkohë që SHBA shkoi më tej, duke përfshirë edhe disa institucione ruse. Kur u shpallën sanksionet, tregjet ruse u mblodhën, një tregues i qartë se reagimi i Perëndimit ishte shumë më poshtë sesa pritshmëritë. Në fakt, ndonëse sanksionet kanë një impakt të vërtetë ekonomik mbi Rusinë (sidomos sa i përket largimit të kapitalit), shtrëngimi i mëtejshëm i vidhave nuk do të ndryshojë materialisht vendimmarrjen e presidentit rus, Vladimir Putin. Rusia e Putinit ka shumë për të humbur në Ukrainë, dhe veprimet e tij kanë patur një mbështetje të madhe popullore në Rusi. Por, edhe ndërkohë që tensionet përshkallëzohen dhe nuk ka shpresë që Rusia të sprapset, bota nuk po shkon aspak drejt diçkaje të ngjashme me Luftën e Ftohtë. Si fillim, interesat e Amerikës në Ukrainë nuk justifikojnë dërgimin e trupave në terren, ndërkohë që Eu-

ropa e ka mbështetur me shumë hezitim pozicionin diplomatik të SHBA. Veç kësaj, Rusia është në një rënie kohëgjatë. Ekonomia dhe buxheti qeveritar janë bërë gjithnjë e më të varur nga nafta dhe gazi. 110 rusët më të pasur kontrollojnë më shumë se një të tretën e pasurisë në vend. Dhe Rusia është më pak e aftë ushtarakisht nga sa ishte gjatë epokës sovjetike, me një buxhet për mbrojtjen që është sa një e teta e atij të Amerikës. Panorama demografike është e zymtë, me një popullsi në plakje dhe një normë të ulët lindjesh. Me qëllim që të formojë një bllok koherent, i cili do të mund t’i kundërvihej rendit botëror të udhëhequr nga SHBA, Rusia do të kishte nevojë për miq të fuqishëm, të cilët i mungojnë. Kur Asambleja e Përgjithshme e Kombeve të Bashkuara votoi për ligjshmërinë e aneksimit të Krimesë, vetëm dhjetë shtete – fqinje në orbitën e Rusisë (Armenia dhe Bjellorusia), vende amerikano-latine tradicionalisht simpatizuese (Bolivia, Nikaragua dhe Venezuela) dhe shtete “batakçinj” (Kuba, Koreja e Veriut, Zimbabveja, Sudani dhe Siria) – u bënë palë me rusët. I vetmi vend që mund të sjellë anim të peshores dhe të krijojë një dinamikë si ajo e Luftës së Ftohtë është Kina. Por kinezët janë shfaqur aspak të gatshëm që të marrin njërën anë apo tjetrën, pasi përfitojnë nga rritja e blerjeve të gazit dhe naftës së Rusisë, si dhe nga shanset e reja që shfaqen tani kur kompanitë perëndimore fillojnë e i largohen të bërit biznes me Rusinë. Kina mund t’i shfrytëzojë këto mundësi pa i zemëruar partnerët e saj më të mëdhenj tregtarë, BE dhe SHBA. Dhe Kina heziton të mbështesë një përpjekje të Rusisë për të krijuar trazira brenda kufijve të Ukrainës, pasi provincat e saj të pashtruara, si Xinjiangu dhe Tibeti mund të nxjerrin mësimet e gabuara nga precedenti i Ukrainës. Kështu që, lajmi i mirë është se ne nuk po shkojmë aspak drejt një lufte globale, e ftohtë apo e nxehtë qoftë. Por pasojat e një politike perëndimore të keqorientuar po bëhen më të dukshme. SHBA nuk mund ta izolojë Rusinë për faktin që nuk u bindet ligjeve ndërkombëtare dhe rrëmben territorin e një shteti fqinj. Ndërkohë fuqitë e tjera të mëdha mund të mos e mbështesin Rusinë, por nga ana tjetër ato nuk është se po “firmosin” për qasjen që ndjek Amerika. Nxitja e sanksioneve të mëtejshme do të sjellë një çarje me Europën, ndërkohë që do e shtyjë Rusinë më pranë Kinës ekonomikisht. Ndërkohë, qeveria e Ukrainës është në rrezik. Asaj i mungon kapaciteti ushtarak për të ndalur forcat separatiste në jug dhe në lindje të vendit, por do të përballet me rritje të trysnisë së brendshme dhe paligjshmërisë nëse nuk vepron. Rruga më e mirë për SHBA për të ecur përpara është që t’i ofrojë më shumë “karota” Ukrainës, në vend që t’i japë më shumë “shkopinj” Rusisë. Deri tani, SHBA ka ofruar 1 miliard dollarë në formën e garancive për huatë, që është shumë pak. Qeveria properëndimore po humbet përditë terren përballë Rusisë. Perëndimi duhet të fokusohet në mbështetjen e saj. Konferenca për shtyp e Obamës dhe Merkelit ishte e dobishme simbolikisht për të krijuar një front të bashkuar kundër Rusisë, pavarësisht mosmarrëveshjeve mes dy udhëheqësve, se si dhe sa duhet ndëshkuar Kremlini. Por mbështetja e qeverisë ukrainase dhe hedhja e parave aty ku janë “gojët e tyre” – edhe atëherë kur Ukraina të zhduket nga faqet e para të gazetave dhe kriza të zbutet – është më e rëndësishme për interesat e SHBA dhe Europës, dhe përbën një rrugë më të besueshme përpara për të dyja palët. *President i Eurasia Group dhe autor i “Secili komb për vete: fitues dhe humbës në botën e Ground Zero”

E shtunë-diel, 17-18 maj 2014

www.mapo.al

POLITICAL MIND Ish-sportistët e dështuar, çfarë politikanësh bëhen? Prof. Dr. Ylli Pango Një pjesë e politikanëve, por sidomos drejtuesit politikë të partive, përdorin shpesh në fjalime a biseda, krahasime, metafora, terminologji huazuar nga fusha e sportit. Kështu flitet për “skuadra” politike, shpirt gare politike, fitore me zero, luftë në ekip, grinta etj. Këto krahasime nga sporti veç faktit që përdoren për efekt në fjalimet e tyre, vënë në dukje një cytje a ngacmim të politikanit, në koshiencë a subkoshiencë, një shfaqje pa dashur të një dëshire të fshehtë të hershme, për t’u ndjerë si dikur, në një garë të madhe, sportist, kampion. Këtu del në pah se politikanët janë shpesh njerëz që kanë ëndërruar dikur të jenë të parët në një mjedis ku mijërat e spektatorëve duartrokasin a admirojnë heroin e fushës, fitimtarin, idhullin e tyre në futboll fjala vjen. E kush nuk e ka dëshiruar këtë lavdi kur ka qenë i vogël. Dikush më i realizuar si sportist e më vonë edhe si politikan, dikush më pak, dikush i dështuar në sport e së fundmi i dalë në dritë si politikan; në thelb shpirti i garës mbetet po ai. Synimi për kapjen e majës, për të qenë i pari, për të dalë mbi të tjerë, për t’u shquar, për të qenë njësh, mbetet klasik, i hershëm, njerëzor. Ky synim qoftë për t’u arritur a vetëplotësuar në formë si sportist, artist a politikan, mbetet një thelb i natyrës sonë, në lojën e madhe a garën e madhe të jetës njerëzore a në iluzionin e saj për një pavdekësi sado të parealizueshme a gënjeshtare të rezultojë ajo në të ardhmen. Nuk është koincidencë që një pjesë e politikanëve, në moshë të re kanë tentuar të bëjnë karrierë edhe në sport dhe në pamundësi të këtij realizimi e kanë zhvendosur vektorin e motivacionit drejt fushash të tjera, ku natyrisht politika është ndër më interesantet apo konkurrueset. Kryetarë partish të mëdha, presidentë, kryetarë parlamentesh etj., edhe tek ne janë marrë me sport, madje jo si amatorë, por duke bërë pjesë në ekipe të njohura. Të tillë shembuj në botë ka më shumë, duke nisur nga më i freskëti në Itali, kryeministri Renzi, i cili ka luajtur futboll me ekip, Shvarzeneger kampion në body building e më vonë guvernator etj., etj. Në disa aspekte, gara në politikë është aq e ngjashme me atë në sport, sa të duket se janë dy variante të së njëjtës lojë: asaj të lavdisë, pushtetit, parasë, të qenët i pari. Në një pjesë të saj, sa i takon motiveve, vullnetit të hekurt tek më të mirët, emocioneve që të fal fitorja, tifozerisë (në politikë ajo ngjason aq shumë në disa raste me atë të sportit) ato identifikohen pothuaj krejt. Apo edhe në aspektin e “stërvitjes a punës së palodhur për të arritur rezultat”. Berisha në 1992 nuk pranonte as të hante e as të ndalonte për pushim midis dy takimeve-udhëtim elektorale. Madje kur i propozonin një pushim të vogël 15 minutash, mes “ndeshjeve elektorale”, përgjigjej “çfarë pushimi, 15 minuta është një takim elektoral”. Jeta e politikanëve (atyre të vërtetë a liderëve partiakë), sidomos në garat paraelektorale (tifozeria, brohoritjet, nxitjet,) ngjason aq shumë me atë të sportistëve. Në një aspekt tjetër, meqenëse politikani ngjason me sportistin apo edhe vjen prej tij herë-herë, do të ishte interesante të shihej nëse ka ngjashmëri mishëruar nga këta njerëz, situata qeverisëse në tërësi me atë të sportit, madje edhe në zhvillimet e tyre ciklike. Dhe e lidhur ngushtë me qeverisjen, edhe situata në ekonomi e ajo në sport. A ka edhe mes tyre ndonjë lidhje a ngjashmëri me sportin? Apo mos vallë dështimet e njerëzve në këto fusha a suksesi i tyre në to, jo vetëm ngjasojnë por shpesh shkojnë në një korrelacion pozitiv a negativ me njëra-tjetrën? Bota njeh mjaft shembuj kur kjo është e vërtetë. Situata të zhvillimeve të suksesshme politike a ekonomike pas diktaturës a rënies së inkuizicionit në Spanjë, janë shoqëruar me suksese të mëdha botërore të ekipeve spanjolle të futbollit e sporteve të tjera në botë. Po kështu, individë të shquar në të gjitha këto fusha kanë ecur paralel a shpesh kanë kaluar nga njëra fushë tek tjetra. Po raporti i sportistit me politikanin tek i njëjti njeri tek ne, a ndikimi tek ne i qeverisjes së

individëve që na drejtojnë mbi një lloj baze edhe të profilit të tyre të dikurshëm sportiv? Le të marrim shembullin e kryetarit të Kuvendit dhe të stilit të tij qeverisës të dikurshëm e atij të sotshëm. A ka ndikim profil i tij i dikurshëm si sportist i arteve marciale në qeverisjen a stilin e tij qeverisës? Apo, a ka ngjashmëri stili i një politikani dikur sportist, që vazhdimisht në ndeshje u binte duarve të kundërshtarit për të mos e lënë të shënonte e dilte jashtë me 5 personale me stilin që shfaqte a shfaqi ai në politikë? A u “binte” ai sërish “duarve që punonin” të kundërshtarit duke penguar a mohuar e hedhur poshtë çdo gjë që bënte apo mund të bënte kundërshtari e ekipi i tij politik, sot e në të shkuarën? Dhe kush mund ta nxjerrë atë me pesë personale nga politika? A ka nga ana tjetër, ndonjë lloj lidhjeje dembelizmi a hilja në sport me dembelizmin, hilen a ndonjë tipar tjetër të mëvonshëm në politikë? Nëse bazohemi në veçoritë karakteriale të individit, në thënien e famshme “l’home c’est le style”, (njeriu është stili), nuk ka asnjë çudi që ato që kemi parë a njohur si tipare të individit në sport, t’i shohim të reflektuara edhe në politikë. Por le të rikujtojmë shembullin e Spanjës, e le ta shohim problemin në një plan më të gjerë e të lidhur me ngjarje me rëndësi për vendin e për të gjithë ne. Në aspektin që lidh jo thjesht individin politikan e sportist njëherazi, por me gjerë në atë që lidh fushat e sportit e politikës. Ja një paralelizëm: A nuk dështuam ne disa herë në marrjen e statusit ashtu siç po dështojmë gjithnjë në kualifikime a parakualifikime për t’u bërë qoftë edhe një herë pjesë e një kampionati të vetëm botëror a europian? A nuk ka ndonjë lloj paralelizmi a së paku ngjashmërie këtu? Natyrisht duke mos u krahasuar as me të mëdhenjtë (Itali, Gjermani etj) e as me më të avancuarit e vegjël (Kroacia) në këto fusha. Por madje me më të vegjlit se ne e të përafërtit në statuse me ne. Me vende të tillë si Mali i zi, Maqedonia, Bosnja etj., që gjoja pretendojmë se ua kalojmë a herë-herë politikanët tanë çuditërisht i konsiderojnë diku poshtë nesh etj. Ndërkohë që ose nuk dinë ose nuk duan të dinë që këta kanë dhe kampionë europianë e botërorë të shumtë, madje dhe ekipe kampionë europianë (Mali i Zi, doli pak vite më parë, kampion europian në vaterpolo), kanë marrë pjesë në evenimente botërore madje edhe kanë organizuar të tillë si olimpiada (Bosnja), në vendet e tyre, kanë edhe shumë kualifikime në botëror e europian jo vetëm në futboll por në mjaft sporte, apo së paku kanë kaluar deri në play off, ndërkohë që ne s’kemi asnjë të tillë. Ne në këto aspekte jemi kërkund, si askush tjetër në Europë. Madje edhe Kosova e re ka gjasë të shfaqet shumë më lart se ne e shumë më shpejt edhe në këtë fushë, në sport, pasi të bëhet pjesë e OKB, e madje ka goxha argument se tashmë dihet se janë lojtarët e vet, kontributori kryesor i njëfarë suksesi (nëse mund të quhet i tillë), të ekipit tonë të futbollit në arenën ndërkombëtare. Por vendet më të vogla se ne, që përmendëm më sipër si Mali i Zi e Maqedonia, janë njëherazi edhe kandidatë për në BE e së shpejti, shumë më së shpejti se ne, edhe anëtarë të këtij Komuniteti. Por jo më kot. Ashtu si dhe në politikë, në cilin nga këto vende, më të vegjël se ne, një trajner a drejtues sporti vazhdon të mbetet në drejtim pas dështimeve konsekutive bindëse? Cili president? Po t’i referohemi paralelizmit, po në politikë kush vazhdon të komandojë për një kohë të gjatë, edhe pse me rezultate a katastrofa të panumërta? Cila parti do të mbetej në pushtet? Vetëm tek ne ndodh kjo deri aty ku nuk mban më ujë e ndryshimet ndodhin në mënyrë drastike. Ne jemi kaq të mbërthyer në nepotizmin, familjaritetin tonë të fshatit të madh, varfërinë, shitjen për një hiçgjë e meskinitetin e interesave, sa nuk arrijmë as të themi hapur si në politikë, ashtu edhe në një fushë kaq elitare si sporti se ku jemi në të vërtetë e të vëmë pikat mbi i. Ndonëse sporti fjala vjen është aq i lidhur dekadat e fundit me progresin shkencor e teknologjik, e ka kohë që aty ka nevojë për njerëz e stafe krejt të tjera, të reja, me njerëz të ditur të

përgatitur në Perëndim, me kulturë të gjerë e horizont, ne nuk ndryshojmë asgjë veç ndonjë trajner të importuar një herë në 4 apo 8 vjet që na bën të shpresojmë se do jetë ai shpëtimtari e së fundmi me të do realizohet shpresa për të “rraf botën”. Dhe vazhdojmë të mbetemi në dorë e shpresë të njerëzve e stafeve të vjetra që nuk kanë asnjë perspektivë por as edhe mundësi për shkak të sklerotizimit, as të mësojnë e as të përpiqen të mësojnë se si e me kë punon bota e përparuar në këtë fushë. Këto pastaj natyrshëm shkojnë sinkron me ekonominë e politikën në aspektin e mentalitetit, që lejon të vazhdojë të drejtojë e të sundojë i paafti. Kësisoj si komb mbetemi kurdoherë të fundit në Europë në sport, politikë, ekonomi (vendi më i varfër në Europë). Profili politik i liderit e ai i ish-sportistit të pasuksesshëm, përputhen e kryqëzohen nga lindja e deri në muzgun e mossuksesit të tyre. Kështu mund të thuhet se kur politikën e dështuar e drejtojnë ish-sportistë të dështuar, nuk mund të pritet progres. Në të kundërtën, në vendet me demokraci të zhvilluar, ka mjaft ishsportistë të suksesshëm që kanë drejtuar me sukses shtete a province të gjera. Kampionatet tona vazhdojnë me njëmijë e një probleme, me ekipe që falimentojnë, a zhduken nga arena pas dhjetëra vitesh tradite, a rishfaqen krejt papritur e katapultohen jo natyrshëm me lloj-lloj manipulimesh, me skandale në stadiume e rrahje arbitrash, lojtarësh, me shitblerje ndeshjesh, e tifozeri gjithnjë e më të paktë e përgjithësisht nivelesh të ulëta. Të shëmbëllejnë me po ato tablo e rezultate të politikës në garat elektorale a më pas në takimet formale të drejtuesve partiakë ku asgjë nuk zgjidhet e asgjë nuk shihet, përveç show-t mediatik a publik. E nëse po kështu, si në dështim-kualifikimet në sport, nuk marrim statusin e kandidatit përsëri, do të jetë për të disatën herë një situatë paralele negative. Ndërkohë që në botë të zhvilluar, ai që është i suksesshëm në sport, kur qëllon të zgjidhet a të jetë në krye në politikë a në ekzekutiv, ia del mbanë edhe aty, sepse ka jo vetëm grintën, talentin por edhe psikologjinë e fitores, energjitë që e bëjnë të zgjidhë edhe problemet e njerëzve në katastrofë, situatat në krizë etj. Më e keqja është se ne nuk vëmë mend e as nxjerrim kurrë mësime. Kështu situata përsëritet. Si në politikë edhe në sport. Kështu lojtarët e komentatorët tanë, analistët a trajnerët, sa herë që zënë fill ndeshjet kualifikuese për evenimentet botërore a europiane, flasin herë për ndoca ekipe tonat që po bëjnë bujë, e herë për ca lojtarë të mëdhenj tanët superyje, për suksese e shpresa të papara…deri sa vjen për të njëqindtën herë momenti kur për të njëqindtën herë skualifikohemi, klasifikohemi të fundit në grup, shfryhemi e së fundmi u hyjmë analizave të cekëta, të shpejta, formale, pse humbëm etj. Kurrë nuk e themi me plot gojën se mbetëm të fundit e të fundmëve” e duhet t’i thërrasim mendjes ç’duhet të bëjmë së fundmi për të dalë nga kjo gjendje. Dhe po kështu në politikë: pas fishekzjarrëve të fitoreve të mëdha, arritjeve që nuk i ka parë bota, dështojmë e plandosemi, rikthehemi tek reputacioni ynë negativ në Europë, vlerësohemi si të pandreqshëm, e gjejmë lloj-lloj arsyesh për dështimet. Shpesh themi se nuk ka para, nuk ka mundësi, do kohë etj., etj. Si në ekonomi, politikë, e po kështu në sport. Vini re pra se sa pika të ngjashme ka sërish mes politikës e sportit, tek ne e në botë. Këtu në sensin negativ e atje në atë pozitiv. Sepse qëndrimet e politikanëve e njerëzve që drejtojnë sportin tek ne i kanë rrënjët thellë në të njëjtën psikikë, në të njëjtin mentalitet. Në atë të humbësit, inferiorit, të paaftit, por edhe të atij që nuk e ka të rrënjosur thellë në ndërgjegje e mentalitet se edhe mund të fitohet. Një aspekt tjetër, ai emocional e i këndvështrimit panoramik të ngjarjeve, situatave, vetë jetës. Tek ne edhe humbja e fitorja në politikë a në sport, përjetohen si vdekje a si jetë. Ndjehemi keq kur humbasim ndonëse gjithnjë humbasim, (pas gjithë atyre shpresave të ngritura kot e pa marrë

parasysh se ne jemi shumë poshtë në raport me të tjerët e ka shkaqe bazale që humbasim e gjithnjë do humbasim po vazhduam kështu). Dhe reagimet tona emocionale pas humbjeve, si fillim, por vetëm si fillim, janë shumë të forta. (Pastaj marrim veten e sërish fillojmë e fryhemi nga e para, për një tjetër cikël humbës të përsëritur po thuaj pikë për pike, për të dhjetën herë, njëqindtën, të kushedisatën herë.) Ngjason deri diku me atë që ndodhi në PD në 2013, që kur humbi betejën pas 8 vjet pushtet, e ndjeu kaq thellë atë humbje a thua se u përmbysën qiejt e se ishte paracaktuar se do të ishte e destinuar të fitonte gjithnjë. Humbja ashtu si fitorja, janë pjesë e jetës dhe duhen përjetuar natyrshëm si një cikël që përsëritet në njëfarë mase. Problemi është të gjenden shkaqet e humbjeve, për të shkuar sërish tek fitorja dhe të mos mendohet fitorja si monopol vetëm i dikujt, por as edhe humbja si “monopol” (në rastin e sportit tek ne), me pretekste tashmë pa peshë si populisa e vogël, fati apo arsye e mosarsyesh të tjera. Ne jemi kësisoj ende në një fazë regresive, foshnjarake, të pazhvilluar, edhe të zhvillimit emocional, të cilin nuk dimë ta trajtojmë a ta edukojmë në mënyrën e duhur, dhe kjo sjell reagime naive a joadekuate e as që japin perspektivë ndryshimi, ashtu si edhe në raportet tona të përditshme. …Kur ishim të vegjël ziheshim a grindeshim shpesh kush ishte lojtari më i mirë, ai yni, jo ai i ekipit tjetër, a kush është ekipi më i mirë, ai i yni, a ai tjetri, dhe pastaj në varësi të asaj a fitonim a humbisnim në debatet tona, mërziteshim, gëzoheshim, përjetonim thellë emocionalisht. Por kjo ishte veç një fazë kalimtare e jetës apo e pjekjes së ndjeshmërisë a sensibiliteteve të njerëzve. Kur u rritëm, kuptuam se jeta vazhdon, pavarësisht faktit se cili ekip fiton, kush është lojtari më i mirë a kush dilte kampion, a kush binte nga kategoria etj. Natyrisht do të na vinte keq që do të duheshin apo u deshën 20 vjet fjala vjen, që ekipi ynë i zemrës të dilte sërish kampion ose që të vinin sërish lojtarë të mirë edhe tek ekipi ynë i zemrës. Por këta janë veçse pak momente të jetës të cilët kalohen, përjashto rastet e njerëzve me probleme të rënda emocionale që kalojnë deri në trauma, pushim zemre a vetëvrasje (ka ndodhur ndonëse rrallë edhe në sport). Njerëzit gjithsesi mbijetojnë…Ashtu si dhe në politikë kur humbet ekipi a partia “e zemrës”. Problemi është se ata vetë, njerëzit, i zgjedhin politikanët që do t’i përfaqësojnë në parlament, në qeveri, dhe po ashtu paguajnë për të parë sportistët që admirojnë a kanë zgjedhur të bëjnë tifo, futbollistët në veçanti. Për rrjedhojë ata nuk i meritojnë por edhe i meritojnë problemet që vinë syresh, ato çka përjetojnë nga lidhja shpirtërore por edhe materiale me ta. Përtej kësaj, ata, politika, sporti, ndofta edhe fusha të tjera të aktivitetit njerëzor, janë mbi të gjitha reflektimi ynë, i vetes tonë, i asaj çka mund të bëjmë, a çka nuk mund të bëjmë ne, si popull. Dhe në këtë pikë, njerëzit si në sport edhe në politikë, sidomos në vendet si i yni, me demokraci të pazhvilluar, janë të paaftë jo më të gjejnë zgjidhje kur shumë gjëra nuk ecin mirë si në politikë ashtu edhe në sport, si me politikanët ashtu edhe me sportistët e ekipit që kanë zgjedhur për zemër, por madje as të marrin pjesë në vendimmarrje a të japin ndonjë mendim për ta. Madje as për probleme të thjeshta, por ngushtë të lidhura me ato që quhen apo paraqiten si probleme shumë komplekse. Ndërkohë si në politikën e vendeve të zhvilluara, ashtu edhe në sport, bota ka ndërtuar një sistem ku pjesëmarrja e njerëzve është e gjerë dhe ndërhyrja e vazhdueshme apo edhe efikase. Në politikë, nëpërmjet forumeve të hapura, pjesëmarrjes së qytetarit në vendimmarrje, në këshilla bashkiakë me mbledhje të hapura, protestave efikase të fuqishme e në sport nëpërmjet pjesëmarrjes në klube, me debate, me aksione (pjesëmarrje aksionare) të masave të gjera të tifozëve dhe ndërhyrjes së tyre edhe decizive në disa raste. Paralelizmi mes sportit e politikës, edhe këtu pra siç shihet, nuk mungon. Tek ne negativ, e në botë pozitiv.

E shtunë-diel, 17-18 maj 2014

www.mapo.al

Kontra

edal

Ngritja drejt lirisë nuk duhej të qe një lugë e zbrazët, por si një mundësi e re në favor të jetës së ndryshuar cilësisht dhe mirëqenies. Këtu çdo gjë u komplikua rëndë, pasi të gjithë mbushën lugët e urisë së natyrshme, pa kuptuar një detyrë të madhe të sistemit

Vladimir Myrtezai

y shkrim i drejtohet të gjithë asaj kategorie njerëzish të thjeshtë dhe të gjithë asaj race humane që sapo kanë rënë dakord e hyrë në një sistem të ri e të pranuar vlerash. Sistem me të cilin, symbylltazi, në njëfarë mënyre ne ramë dakord. Sistem me të cilin nuk patëm asnjë mundësi të bënim llogari apo të zgjidhnim(si përpara çdo alternative), por e pranuam si një ndryshim me çdo kusht. çfarë do të ishte ky sistem i ri vlerash që iu ra përpara duarve shqiptarëve?! Mundësisht jo më, si ai sistem që kalëruam për pesëdhjetë vite radhazi, që sot nga larg parë e quajmë si një sistem përkohësisht i favorshëm në rrethana specifikisht të veçanta të historisë. Që nisi si një kahje entuziaste e pozitive historiciste dhe që më pas degjeneroi në një kapitullim dëshpërues kundrejt të gjitha vlerave që propozoi e shkruajti përballë popullit dhe vetvetes në misionin e propozuar. E megjithatë, për të fituar pak kohë e për t’u up-date me këtë sistem që kemi hyrë, jemi marrë në formë marramendëse në një turr të panumërt për ta distancuar me të gjitha teoritë dhe favoret e mundshme e të pamohueshme të gjithë luzmën e kalvarin traumatik të shkaktuar kundrejt së kaluarës sonë. Ndoshta duhet edhe më (në fakt është një devijancë objektive tashmë) për t’u distancuar nga ajo e kaluar krejt e mbyllur edhe nga një brez, që thënë të vërtetën, e ka hequr e vuajtur në kurriz thekshëm atë sistem. Por çfarë ndodhi në të vërtetë pas kësaj të kaluare që e hodhëm tej në distancë?! A janë më të lumtur dhe të sigurt në ekzistencën e tyre shqiptarët? Pas më se një dekade, në çfarë gjendje janë shqiptarët! Të gjithë ne nuk llogaritëm gjënë më të rëndësishme, kohën si faktor peshë apo forcë rregulluese. Kohën si një element shumë të rëndësishëm, të faktorizuar nga elementë të përveçëm historikë në jetën e njerëzimit. Nuk llogaritëm shumë gjëra të qenësishme që, duke rendur drejt përfitimit dhe realizimit shpejt të njeriut në gjërat primare harruam për shembull investimin e madh dhe perspektiv të gjërave që ndërtojnë një shtresë të strukturuar e të rëndësishme në murin njerëzor të sistemit të përqafuar tashmë dhe në turravrapin tonë mundëm të humbasim shanse që në raport me kohën, nëse nuk i kap, i bie të të nxjerrë jashtë me ose pa vullnetin e pavarur të gjithsecilit prej nesh. Në start të parë në raport me kohën në shumë gjëra jetësore ishim në një prapambetje historike si formë të jetuari (nënkuptuar të pasurit një shtëpi apo një pronë) këtu e njëqind vjet mbrapa e kusur dhe u turrëm të gjithë me etjen e marrë për të ndërtuar dhe pasë tonën këtë element faktik si një natyrshmëri e urisë njerëzore dhe e përballjes së bashku tok përballë tokës së djegur. Kishim mbetur pas në kohë po aq shumë dhe në nevojat për t’u vënë në garë e në zeje në format e ndërtimit të një gjëje private të pronësuar, apo në mirëmbajtjen dhe angazhimin individual të vetë së ashtuquajturës mundësi për t’u përballur me atë që e quajmë një e mirë materiale. Nga ky fakt i thjeshtë kuptojmë të gjitha format e mundshme për të shuar uritë e para në të gjitha format, duke nisur nga modele të vjedhura në forma të sipërfaqshme drejt ngopjes dhe “modernizimit” e ngjashmërisë së jetës përtej perëndimore në të gjitha dukjet e lexuara në formë të menjëhershme apo të fotografuara në sipërfaqe, gjë që në përgjithësi qe shumë shpejt e realizueshme lehtësisht nga ne. Harbuam në të gjitha format e mundshme, në festa kolektive, gëzime të përbashkëta, takime të shtrenjta, bashkime fatesh, risjellje nostalgjish dhe shansesh të humbura në qendër, e ç’nuk bëmë e pozuam nga brenda dhe jashtë vetes, harxhuam me uri shumë gjëra të ngjashme dhe shumë të tjera të pangjashme nga ato që sjellin uritë e popujve që dalin nga një sistem që e menduam krejtësisht të gabuar. çfarë ndodhi më tej me shqiptarët por dhe më gjerë. Kuptuam që në një stil-jete me lehtësi do mund të gjenim shtigje për t’u pasuruar shpejt dhe kapur limite të paimagjinueshme më parë nga sfondi i formës të jetesës dhe trajtave të

Koha

diktaturë! anashdala të natyrës njerëzore dhe bëmë çfarë është e mundur dhe jo e mundur për të rënë pre e këtyre kërkimeve të munguara apo të shtypura më parë nga një rregull shoqëror më se i kontrolluar. Harbuam si shenjë e derdhjes totale të lirisë së pakontrolluar me gjithçka. Më pas nuk harruam që, përveç harbimit dhe rrugës së ngopjes ka dhe një moment që duhet ndaluar për të shqyrtuar vetërefleksionet dhe bilancet e efekteve në të mbarë e në të kundërt të gjithë kësaj lirie të shpërdoruar me pasion, mund dhe liri. Përsëri në të gjitha nismat e para u ndjemë më të talentuarit nga brenda dhe jashtë vetes dhe kontekstit gjeofizik që na rrethonte dhe ndaj vendit më të afërt të identifikuar dhe që filluam të bëjmë disi prokopi. Dhe si me ngadalë të dallonim profilet tona të dominojnë dukshëm, aq sa mund të spikasim si individë, si pjesë e ciklit të kësaj zallamahie njerëzore deri aq sa mundet që këto dominime të dallueshme ta bëjnë të mundshëm ndryshimin e shpejtë. Por jeta e një populli dhe e gjithë kjo lëvizje e shpejtë është në gjuhën e shkencave sociale statistikë dhe talentet janë vektorë pa atdhe dhe kufij të ndërprerë. Të pamjaftueshëm në identifikimin në masë të një realizimi të përgjithshëm. Pas rreth një dekade kuptuam që nuk mund të jetojmë vetëm si interesantë edhe si shkak i talentit apo pjesëve vitale të natyralizuara si pak ata të talentuar që janë mes nesh. Atëherë, çfarë mungon për të rregulluar balancat e strukturuara të para dhe arritjeve që duhej të realizojmë në raporte të mëdha? Do na duhej një analizë! Do na duhej pikësëpari të rreshtohej detyrimisht politika si një rregullator i lartë për t’i dhënë karar sistemit për ta bërë e kthyer atë në një rregullator të mundshëm në një shoqëri ku të linte të kënaqur një shumicë mesatare të popullsisë, pa hendekun e frikshëm në rritje të krijuar derimë tani. Për këtë fakt shprehës dhe për të lënë të lirë elitat ekonomike që të vagonojnë sistemin drejt kësaj gjëje që do mund ta quanim një sistem rregullues i balancave dhe shtresimeve si statistikë. Por sërish si pamundësi koha nuk u llogarit në këtë balancë të bënte të mundur sistemin, ku ndonjëri i favorizuar nga cilësitë, si fati, dhe era në favor, ndërsa të tjerët, të pakapur në kohë e të paormisur mirë në ritmin e mundshëm të kohës, pothuaj përfituan asgjë. Lind pyetja: A mundet të jetë në rrugë të drejtë e ardhmja e normalizuar e një populli kështu? Ngritja drejt lirisë nuk duhej të qe një lugë e zbrazët, por si një mundësi e re në favor të jetës së ndryshuar cilësisht dhe mirëqenies. Këtu çdo gjë u komplikua rëndë pasi të gjithë mbushën lugët e urisë së natyrshme pa kuptuar një detyrë të

madhe të sistemit që duhet të kontrollohej nga mençuria e menaxherëve në up-date me kohën, njerëzve të dalluar të politikës. Shprehja më e keqkuptuar e sistemit në ngjitje që “të gjithë për vete dhe Zoti për të gjithë” si një kundër-rregull i shprehjes postulat i trashëgimisë sonë të mëparshme të kulturës së politikës si “të gjithë për një dhe një për të gjithë” qe mundësi rraskapitëse e papërputhur dhe hakmarrëse për të shumtët si mundësi e pamenaxhuar e politikës së rekrutuar, ku u rreshtuan në fitimtarë pa rregulla që dalë e me ngadalë u kthyen në një ekuacion të pashmangshëm të humburish në balancën e të pasuruarit të shpejtë pa një rend të riorganizuar të vlerës së kontributeve në qarkullim. Dhe ky çrregullim i “fajit” zullumit të përbashkët të bashkësisë do kish një çmim si ç’organizim I pamatur dhe se zor do e rregullojnë këta ustallarët e njëzet-viteve që nuk panë më larg se çanaku i afërt i tyre. Qenë të gjitha justifikimet e mundshme për të vërtetuar të kundërtën e kësaj që them - me një ndryshim të vogël - se nuk llogaritën kohën, e cila do i kthehej gjithsecilit në shmangie të zgjatur si bjerrje në përllogaritjen e saj si kundërkthesë në kahje apo pashmangshmërisht në bomerang! Do të ma mbushnit mendjen me modele e jo-modele shtetesh të ndërtuar e ri-ndërtuar e të rimëkëmbur njësh duke ndjekur politika për një klasë të mesme bazë, por aftësia për një klasë të mençur burrash nuk qe e mundur ta rregullonte këtë balancë për ne. Shqipëria nuk pati fatin sërish të modelonte lirinë dhe shanset e saja në as dhe një mënyrë të mundshme për shumë faktorë në një mosrakordim me kohën si një element kyç i vetëkuptimit të saj. Në një panoramë rrënqethëse të mungesës tashmë të dukshme të një tradite të munguar në favor të guximshëm të ndërtimit të rregullave ndërvedi të saj. Në një parehati të munguar tashmë të vetëkuptuarit që ky territor nuk duhej të ish vend sprovë për të artikuluar frikshëm individë të vetëpersonalizuar skajshëm në format e aplikimit të politikave të tyre, duke lënë jashtë saj formën e ftohtë të arsyes shtetformuese dhe në radhë të mbarë për një shtresë që do dominonte shumicën. Dhe për këtë arsye ndodh të mos jesh në gjendje të dërgosh anijen e shpresës të vendit tënd drejt destinacioneve dhe modeleve shpresëdhënëse për mirëqenie e prosperitet. Gjithfarë floknajash e fantazmash në paranojë u shfaqën në politikën arkaike e vetëdeformuese të shqiptarëve, që me çdo kusht dhe me të gjitha mënyrat shfaqën inferioritetin e tyre përkundër modeleve të Europës së re. Në mos më tepër duhet të kishin lartësinë e misionit që fatalisht shumë prej tyre iu

ra në dorë si favor i erës së mbarë kohës që jetojnë ta kthenin në një marrëveshje të urtë e të kulturuar burrash e grash dhe jo si një kryqëzatë për jetë a vdekje në hullitë sharëse ndarëse e depersonalizuese kundrejt njëri-tjetrit në nga më monstruozet e shpalljes dhe thellësive verbuese të tyre. Një maskaradë lojtarësh pufesh sesa burrash shteti që përveçse lugës së tyre do duhej të hidheshin më larg topit të lodrës që e identifikuan me të qenit politikanë. Do mund të presësh dikë të piqet apo një tjetër të maturohet e të deklarohet qytetar i parë i vendit dhe të shkëputet nga matësit dhe limitet e ngjizjes së instinkteve, por kurrsesi nuk do mund të ndodhë kaq lehtë dhe kaq lirisht për të rrezikuar një mision që të troket në krye të herës që jo shpesh duhet të ndodhë. Përndryshe jam i detyruar të mendoj që të gjitha historitë janë dhe mbeten histori gangsterësh dhe mafiozësh në gjuhët moderne, ku veçse vetëshfaqjes së tyre, këta politikanë nuk na vërtetojnë tjetër gjë. Dhe koha është dhe do mbetet një nga treguesit e ftohtë që do na e tregojë më së miri këtë gjë. Historia duhet përkthyer si mundësi cilësisht e kuptueshme në rrugëtimin e vetëshpalljes së saj si akte të shumta politike që të ketë luajalitetin të përmbushë skakierën e lojtarëve në fushë të saj, por koha nëse nuk mban në vetvete hapin e shpejtë e të vendosur të misionit të këtyre lojtarëve, ne do kemi humbur shumë ose do të jemi të kavërdisur apo përmbysur sa andej-këndej në një marrëveshje të ftohtë e objektive me të, përndryshe të jeni të bindur që koha të kthehet në një formë tjetër të bumerangut të saj. Të kthehet në një diktaturë të re në cilësi, në shfaqje, në stereotip dhe në ndëshkim bash si diktaturë me rregulla të shpallura nga neodiktatorë të maskuar. Mjeranë e aventurierë të tillë të shkalafitur në libido dhe në egocentrizmin e tyre duke i kaluar kohës lehtësisht do jenë viktimat e para të ndëshkuara në të gjallë e të vdekur me padyshim. Nuk flas për një botë jashtë njerëzve, përkundër flas për një botë të mbarëvajtur. Të rregulluara në kod dhe skema derdhjesh të të gjithë atyre mekanizmave që e rregullojnë apo e vënë në shina atë. Dhe pa treguar përralla me mbretër dhe sundimtarë apo xhonglerë e barqe të pasurish e fantazish të honepsura flas për popuj që shpesh ngjajnë si individë që ringrihen në trendin historicist të tyre, flas për misionarë që duhet të ndërtojnë në rend të ftohtë e të klasifikuar me rregulla loje e modele që bota tash e shumë vjet i ka eksperimentuar e vënë në vijë. Si një gjë e thjeshtë, e kalkuluar mundësisht në favor të bashkësisë së dalluar globale duke u nisë nga bazat e tyre të përveçme të thjeshta e njerëzore thellësisht të tilla. Askush nuk do ta kish menduar që këtu e njëzet e kusur vjet më parë një popull do niste rrugëtimin e tij përthyes me shumë shpresa dhe ëndrra nga më të zjarrtat e drithëruese për kufij të rinj, jo vetëm të ëndrrës materialiste thjesht, por dhe kufij të tjerë libertarë të vetërealizimit të tij dhe kjo ëndërr nuk mund të ndrydhet e flaket si një iluzion i humbur pasi ka koston e vet të kushtueshme. Dhe nuk mund të ndodhë që fill pas një dekade nga një liri e dhuruar apo e impostuar si trofe të gjendesh ngushtë në shtypjen e vetë saj nga propozues të lirisë. Këtu ka një përgjegjësi sa historike po aq dhe në lexim të misionit që do duhej ta tejçojë sa më larg shijen e lirisë, qoftë dhe si ëndërrimi një populli dhe jo më si një pangjashmëri objektive e rrathëve ciklikë të historisë së ftohtë! Diferencat e reja në mes të të barabartëve në një kohë të shpejtë na bëjnë të besojmë që nuk se është vetëm sistemi që na e sjell si shuplakë syve shansin për t’u diferencuar, por dhe si një shkak njerëzor që nuk ka ndryshuar për të rishfaqur dhunën e diferencës me një arrogancë të pashoqe që i ngjan një diktature. Sa vjen dhe më ky hendek ndarës e çnjerëzor do kapitalizojë pushtet dhe më për të bërë sa më të dukshëm karshillëkun e pështirë që të dhurojnë po këto pushtetet në çfarëdo emër qoftë, por asesi me portret njerëzor. Nuk mjafton të bëjmë sikur dhe të mbajmë ekuilibër duke u matur vetëm me të kaluarën si pikënisje me konotacione negative, por duhet të jemi syçelët për të gjithë këtë arrogancë “moderne” që duhet të hyjë në analizë të shqiptarëve për të parë më përtej çanakut të të ushqyerit ca më larg e për të frenuar këtë inerci që nuk ndalon si një kohë tranzit që nxiti me dhjetëra prirje në devijancë të modeleve më të mira që kontinenti i ka. Nëse nuk ndodh që shqiptarët e urtë të reagojnë, së shpejti në Shqipëri do kemi një panoramë të mjerë tregtarësh pa flamur që në forma të reja do sundojnë pa rend dhe rregull dhe vetë rregullat e lojës të këtij vendi. Ja pse mendoj se demokracitë të fshehura në një diktaturë të pashpallur ende do jenë vdekjeprurëse në dëm të një modeli që burra dhe gra të urta duhet ta vënë re sa më shpejt e mundur. Ky shkrim do kish mundësi të zgjerohej dhe të merrte në analizë edhe më të gjerë dhe shtruar të gjitha shkaqet e studiuara për mbarëvajtjen e për të shprehurit me posikur për të vërtetat që duhen pohuar dhe megjithatë, ne do mund të hedhim sinjalet e para për të lajmëruar që aventurat e lirisë të mund t’i nënshtrohen analizës për të penguar falsifikatorët, xhonglerët dhe lojtarët e pavërtetë që politika pa kohë na servir.

shtunë- e - ediel diel13-14 17-18prill maj 2014 EEshtunë 2013 www.mapo.al www.mapo.al

Për më shumë informacion, ju lutem na kontaktoni: Shoqëria Administruese e Fondit të Pensionit SiCRED sh.a. Adresa: Rr."Brigada VIII", Vila Nr.3/1, Tiranë tel.: +355 44538674 e-mail: pensions@sicred.com.al web: www.sicred-pensions.com.al Shoqëria e Sigurimit të Jetës SiCRED sh.a.: Adresa:Rr. "Brigada VIII", Vila Nr.3/1, Tiranë tel.: +355 4 22 37 549 e-mail: contact@sicred.com.al web: www.sicred.com.al

Të gjithë anëtarët e Fondit të Pensionit Vullnetar “SiCRED Pensions” përﬁtojnë FALAS: Sigurimin e Jetës Zbritje deri në 40% në shërbimet mjekësore! Oferta është e vlefshme deri në 31 Gusht 2014! Mjafton të jeni anëtar apo të anëtarësoheni tani në fondin e pensionit vullnetar “SiCRED Pensions” dhe përveç shërbimeve profesionale të ofruara nga SiCRED Pensions, ju përﬁtoni FALAS nga SiCRED: • Sigurimin e jetës • Ulje deri në 40% në klinikat dhe spitalet e rrjetit mjekësor SiCRED

Për të përﬁtuar sigurimin tuaj, si dhe zbritjet në rrjetin mjekësor, paraqituni sa më shpejt në degën më të afërt të SiCRED.