24 25 maj ok

intervistë

denoncimi

kontrapedal

Dashamir Shehi: Qeverisja e sotme nuk rrëzohet nga qeverisja e djeshme

Berisha: "Shefi i antikorrupsionit është furnitori i kokainës së kryeministrit"

Kryetari i LZHK-së vlerëson stilin e ri të protestave të PD dhe pohon se “inercia” Berisha duhet të shkojë drejt fundit. “…Qeverisja e sotme nuk rrëzohet me qeverisjen e djeshme, sepse gjykoj se mbi këtë qëndron e gjithë filozofia e projektit të ri politik...

Faqe 10

Ish-kryeministri, në studion e Çim Pekës pohon se protestat kundër Ramës do të vazhdojnë. Sa do të qëndrojë në politikë dhe si po drejton Basha PD-në Faqe 5

Vladimir Myrtezai

esse

Moikom zeqo

POLITICAL MIND ylli pango

single & the city Iva tiço

E shtunë-diel 24-25 maj 2014

Drejtor artur Zheji- Kryeredaktor Arion Sulo - Numër 1217 Viti V botimit. Çmimi 30 lekë. 1.5 euro. www.mapo.al e-mail: gazetamapo@gmail.com. Adresa: BLV "Gjergj Fishta"

Basti i Kryeprokurorit

4 dosjet e nxehta që do të ndërrojnë fatin e shqipërisë?

Nga “bosët” e kanabisit të Lazaratit, tek hetimet për njerëzit e drejtësisë; ja çfarë fshihet pas deklaratës së fortë të Kryeprokurorit. Kurba apatike e organit të akuzës dhe, a do të mundet ky institucion të përballet me sfidat e integrimit?

Faqe 8-9

dekriptimi i censusit 2011

Shqipëria e re, më e plakur, më e papunë dhe më urbane Konkluzionet janë nxjerrë në përpunimin që INSTAT iu ka bërë të dhënave të censusit të popullsisë më 2011 Faqe 12

Adoleshentja e vrarë, Gesara Keqi

Facebook-u që vret, nëna masakron të bijën me plumb mbas shpine Tragjedi e dyfishtë në Fushë-Kuqe të Laçit, ku 15-vjeçarja Gesara Keqi u ekzekutua me kallashnikov nga nëna e saj në oborrin e shtëpisë. Pas krimit, Mimoza Keqi vret edhe veten.

Policia sekuestron lap-topin me ekran të thyer të adoleshentes, ku ishte hapur faqja e Facebook-ut. Shoqet e Gesarës mohojnë ekskursionin. I afërmi: Debatuan deri vonë në darkë. Faqe 6

Meta në Skrapar

Punësimi mbi gjithçka

Nëna Mimoza Keqi

Faqe 5

kapexhiu exibition

Shtëpia e familjes Keqi ku ndodhi vrasja e dyfishtë

editorial

MAPO LUNCH

Sipas meje

Përse opozita e ndihmon kaq shumë Qeverinë?

AGIM BAJKO: Gjëja me vlerë që mund të bëjë një burrë…

Laviri i Prishtinës në Gjirokastrën e kurvit

Mira kazhani

Edison Ypi

Artur zheji

Faqe 3

personazh Elsa Ballauri: Mall për gjyshet që sollën emancipimin

Faqe 28

mapo libri

Blendi kajsiu

historia e prostitutave në kohën e zogut

Të jesh shqiptar së pari do të thotë që vazhdimisht t’i përgjigjesh pyetjes; “Ç’do të thotë të jesh shqiptar?”. Në fakt kjo është e vërtetë për çdo identitet kombëtar. Do të thotë që vazhdimisht të prodhosh identitetin tënd shqiptar, duke e dalluar veten nga greku...

Faqe 26

Ideja e librit "Gra të përgjithshme" me autor Fatos Baxhakun dhe Klodiana Kapon lindi vite më parë kur në rubrikën “Exclusiv” në Top Channel, gazetarja Kapo pas muaj kërkimesh në Arkivin e Shtetit zbuloi shumë histori të prostitucionit shqiptar, siç e emërtojmë sot, apo “kurvnisë” siç emërtohej në Faqe 17 fillim të shekullit të kaluar

Sot i ka mbledhur të gjitha sendet e vjetra që ka mundur të ruajë në vite për t’i ekspozuar në një seksion të titulluar “Mall për gjyshet”.

Janë veshje e bizhuteri të gjysheve të saj korçare, që më shumë sesa një histori familjare, tregojnë statusin dhe zhvillimin e gruas në epokën ’20-30 të shekullit të kaluar.

Protesta e opozitës, Basha: Rama Në Shqipëri mund të ndërtosh ik, vendi ka nevoje për zot shtëpie një koloni, por jo një demokraci PD dhe aleatët e saj protestuan dje para Kryeministrisë kundër drogës. Basha: Shqipëria nuk është xhungla e një grushti oligarkësh të drogës, por demokracia e qytetarëve të saj.

Edi Rama, kryeministri akoma në detyrë, që ka rënë moralisht ditën e rënies së avionit të drogës Faqe 4

Faqe 31

2

EEshtunë shtunë--eediel diel13-14 24-25prill maj 2014 2013 www.mapo.al

Rudolf MaRku Komunistët e djeshëm janë islamikë të sotëm

5 Maji Dëshmorët tuaj, të atyre dhe ndoshta tanët

fRaNCY Një austriake në jetën e Ahmet Zogut

Nr. 26 (271), Viti iX botimit maj 2014 Çmimi 300 Lekë

Jo vetëm politikë si zakonisht

e përmuajshme

MAKS VELO

Më ka tradhtuar shoqëria Rrëfimi i pazakontë i arkitektit dhe shkrimtarit atipik. I lindur në Paris, i rritur në Korçë dhe Tiranë dhe i degdisur zgafellave të Gulagut komunist shqiptar; i tradhtuar, siç thotë, ‘nga shoqëria’. Jeta dhe fati i një personazhi që nuk bën paqe as me veten dhe as me botën, i dikujt që nuk di dhe nuk do të jetë ‘politikisht korrekt’.

E shtunë-diel, 24-25 maj 2014

3

www.mapo.al

editorial

Përse opozita e ndihmon kaq shumë Qeverinë?

N

dër gjërat që shkruhen sot me të tepërt, jam ushtruar të përzgjedh penat që ngjyhen në bojën e kokave të mençura, andaj nuk mund të rri pa lexuar kur shkruan Preç Zogaj. Tek këndoja shkrimin e tij më të fundit dhe ndërsa pashë e dëgjova çfarë u tha në protestën e djeshme të opozitës, diçka e rëndësishme nuk më bind fare: kjo ndihmë indirekte politike, kaq e madhe dhe kaq e bollshme, që opozita po i jep dyshes Rama-Meta, nën petkun e luftës antiqeveritare pa kompromis.

Le t’i marrim gjërat me radhë dhe me qetësi analitike, duke u përpjekur të vërtetojmë këtë përfundim, në dukje të parë paradoksal.

Së pari, më 23 qershorin e kaluar, shqiptarët me votë dhe pa KQZ, e rrëzuan me një tërsëllimë të paparashikueshme qeverinë Berisha. Një ndër arsyet e zgjedhësve të shumtë, me sa duket ishte, se kjo qeveri nuk kishte më kontrollin e duhur mbi dukuritë ekonomike të vendit. Segmente të përhapura të bejlurçinave qendrore dhe lokale që bënin kërdinë mbi paranë publike në emër të pazëvendësueshmërisë politike dhe partiake.

Arsye tjetër ishte se ‘timonieri’ Berisha, i cili, pavarësisht energjisë së tij të pashtershme, nuk ishte më bindës për të krijuar një shumicë në opinionin e përgjithshëm shqiptar. Një arsye tjetër akoma është edhe fakti se me iluzione apo bindje, oferta politike dhe alternative e Ramës në rezonancë me qëndrueshmërinë, ekuilibrin dhe forcën e numrave të Ilir Metës, ishte një ofertë më bindëse për shqiptarët. Dhe jashtë çdo ekuivoku shqiptarët votuan, me eufori apo me largpamësi në favor të kësaj alternative. Pavarësisht kujt i ëmbëlsoi dhe kush u thartua nga ky rezultat.

Së dyti, qeveria e re, shumë e re në përbërjen e më së shumtës së saj, rrëfeu se kishte vështirësi në marrjen nën kontroll të territorit, pasiqë inercia e qeverisjes së gjatë të Berishës vijonte të ishte e fortë edhe pas rrokadës së pushteteve. Incidenti i parë i bujshëm i armëve kimike, ishte

Foto e javës

një dush i ftohtë për kryeministrin e ri, që dëshmonte se kohët kanë ndryshuar, se shqiptarët, në shumicë të tyre kanë nerv politik dhe dinë të vetorganizohen kur nuk e pëlqejnë substancialisht një gjë. Kjo vështirësi dhe ky incident që rrëfeu një pasiguri fillestare, por edhe vullneti i qeveritarëve të rinj për të gërmuar mbi dhe nën dosje të kundërshtarëve politikë, ish-qeveritarë, krijoi me sa duket një alarm jo të vogël në radhët e ish-qeverisë, tanimë pakicë opozitare. Këto subjekte, me ose pa dashjen e Lulëzim Bashës, po e çojnë drejt radikalizimit trendin e Partisë Demokratike. Dhe kjo është e dukshme dhe e prekshme krejt qartazi.

Së treti, mazhoranca kishte dhe ka padyshim interes të bëjë diversion në radhët e opozitës, që të ketë një kundërshtare sa më të dobët ndaj qeverisjes së saj. Edhe kjo nuk ka dyshim dhe është e dukshme. Zgjedhjet e parafundit të majit të vitit 2011 në Tiranë, pak muaj mbas 21 Janarit të përgjakur nga ku qeveria Berisha kishe dalë e sfilitur, të fituara përmes ngërçesh, dëshmuan se personazhi i ri që mund të rigjeneronte PD, ishte Lulzim Basha dhe guximi i tij për të mos qenë tradicional. Pikërisht në PD. Që domethënë, për të mos qenë një kopje e atit të tij shpirtëror dhe politik, Berishës. Basha në fushatën e Tiranës ishte vetvetja, ishte ‘holandezi’ që pëlqehej dhe krijonte besim. Nëse do të ndiqnim këtë fill arsyetimi, mbas dorëheqjes së Berishës, megjithë dhimbjen që mund të kenë ndjerë berishistët, PD ishte sakaq më e rrezikshme politikisht, sepse do të udhëhiqej nga një fytyrë e re, me buon sens, europianiste dhe dashamirëse. Një ëndërr me sa duket e fshehtë dhe e shumëpritur që shqiptarët kanë përjetuar me vite, për t’u larguar nga gjuha e përballjes dhe helmit verbal, të sendërtuar më së shumti nga Doktori dhe Jozefina në radhë të parë. Një komunikim verbal, të cilin, sondazhet dhe zgjedhjet e pohuan si katërcipërisht humbës. Kërcënimet populiste të mazhorancës pra, për hapje

Artur Zheji

dosjesh ndaj ish-Kryeministrit dhe e shoqëruar kjo me kallëzime të njëpasnjëshme për ish-ministrin e Mbrojtjes, krijuan një alarm të lexueshëm në PD. Duke i dhënë hov rrymës radikale dhe luftarake në këtë parti, rrymë që kryesohet nga Berisha dhe pasohet nga Flamur Noka, Jozefina Topalli apo Edi Paloka. Në optikën e zgjedhjeve të ardhshme të brendshme në parti, për koincidencë e ndjenin veten politikisht të rrezikuar në kupolën e PD. Përjashto Berishën, që e ka për pasion, egocentrizëm dhe protagonizëm, këta të tjerët dhe të tjerë pas tyre, e kanë interes jetik që rryma radikale të mbizotërojë mbi gjithçka, edhe mbi Bashën, edhe kundër Bashës.

Dhe fakt është që rryma radikale, e përfaqësuar nga persona përgjegjës për humbjen elektorale të 23 qershorit, është sot padrone e PD, duke e vënë frymën e moderuar të Bashës në minorancë të dukshme. Dhe për pasojë, në ngërçe komunikative të panevojshme.

Së katërti, kjo rrymë radikale, kryesisht servile e Berishës e ysht atë, në shumë mënyra drejt protagonizmit të tejskajshëm, të cilat i japin gëzim të dukshëm ekzistencial dhe politik ishkryeministrit. Kjo rrethanë e detyron Lulzim Bashën të ndërmarrë veprime politike që nuk përputhen me ritmin dialektik të periudhës politike që jetojmë, pasiqë radikalët ndjekin dialektikën e tyre personale që nuk ka fare të bëjë me dialektikën e përgjithshme.

Kjo u pa fare qartë me rastin e letrës së hapur të Kryeministrit ndaj Bashës, ftesë për bashkëpunim për reformën territoriale. Përgjigja e Bashës ishte një pothuajse pranim për takim.

Një përgjigje krejt e natyrshme, e hijshme dhe në interesin e tij politik dhe të partisë që drejton.

Mirëpo sulmi i hapur dhe i fshehur ndaj këtij hapi, e detyroi Bashën të bëjë pas, duke humbur një rast shumë elokuent politik. Çështja e aeroplanit të drogës dhe e trafikut është një çështje e rëndë, por e fryrë tejmase poli-

intervista e javës

Dashamir Shehi: Qeverisja e sotme nuk rrëzohet nga qeverisja e djeshme Kryetari i LZHK-së vlerëson stilin e ri të protestave të PD dhe pohon se “inercia” Berisha duhet të shkojë drejt fundit. “…Qeverisja e sotme nuk rrëzohet me qeverisjen e djeshme, sepse gjykoj se mbi këtë qëndron e gjithë filozofia e projektit të ri politik, e alternativës politike, ndryshe ne do të vetëmbyllemi brenda... Faqe 10

6 5 12 26

tikisht. Të dyja demonstrimet më të fundit e rrëfyen me numra në dorë se kërkesa për dorëheqje ndaj Ramës ishte një dëshirë për të zhbërë realitetin subjektiv të ca të paktëve, por që nuk kanë lidhje me realitetin e shumicës së shqiptarëve.

Për më tepër këto tentojnë të zhbëjnë atë gjë ndryshe, që Lulëzim Basha shpalosi dhe spikati në fushatën elektorale të Majit 2011.

Kjo gjëja ndryshe, i dashur Preç që të ka tërhequr edhe ty këto kohët e fundit pranë Lulit, megjithëse nuk ia pranove legjitimitetin e zgjedhjes të Majit 2011, në të drejtën tënde, ti nuk mund të mos e mbrosh. Porse mendoj se kjo nuk mbrohet vetëm duke sulmuar brinjë më brinjë kryeministrin e sotshëm vend e pavend, aq më tepër për çështjen e fryrë të narkotrafikut qeveritar. Sulmet jo objektive dhe të pambështetura e zvogëlojnë dhe nuk e rrisin asfare opozitën, sëbashku me këtë, edhe kryetarin e saj.

Sot Edi Rama është ende në zenithin e vet dhe të bërtasësh ‘Rama ik!’, si dikur ‘Nano ik!’, është si të hedhësh guriçka.

Dhe hedhja e guriçkave, nuk më duket një sport për sërën, moshën dhe staturën e kryeministrit të ardhshëm Basha.

Dhe nuk di që mund të ndihmohet qeveria më shumë se kaq. Nuk di se si mund të mbështetet koalicioni Rama-Meta, që të kolaudohet dhe duke mbyllur kësisoj çdo korridor për disidencat e brendshme në PS. Sot, rendja drejt qendrës dhe drejt konkurimit bashkëpunues, është dhe do të jetë arena e vetme e pranueshme, që shqiptarët e sotshëm europianistë dhe aq më tepër ata të nesërm, do të pranonin dhe do të votonin një politikan.

Për të mos u zgjatur, mendoj se kështu dhe në këtë mënyrë opozita po i shton vaj të bollshëm kandilit të kësaj qeverie dhe kjo më duket e habitshme, në respekt të inteligjencës së atyre që udhëheqin apo këshillojnë opozitën sot.

Por, nesër do të jetë sërish një ditë e re, pavarësisht çfarë shkruajmë ne.

libri

Njihuni me prostitutat e kohës së Zogut!

Kronikë

Ekskursioni tragjik, vdes 18-vjeçarja në aksident

Politikë

Meta rikthehet në Skrapar për inaugurimin e 300 vendeve të punës

Ekonomi

Shqipëria e re, më e plakur, më e papunë dhe më urbane

Mapo Ide

Blendi Kajsiu: Në Shqipëri mund të ndërtosh një koloni, por jo një demokraci

Elsa Ballauri Mall për gjyshet që sollën emancipimin

4

EEshtunë shtunë--eediel diel13-14 24-25prill maj 2014 2013 www.mapo.al

aktualitet PD dhe aleatët e saj protestuan dje para Kryeministrisë. Një pjesë e tyre kërkuan largimin e Ramës edhe para çadrave, ku qëndrojnë në grevë urie 16 punonjës të larguar nga puna

Ngjela: Rama s’ka lidhje me drogën, opozita u nxitua me protestën Për kreun e Partisë Ligj dhe Drejtësi, Spartak Ngjela, opozita u tregua e nxituar me nisjen e kësaj proteste që ka si kauzë trafikun e drogës, pasi sipas tij në Shqipëri trafik droge ka pasur gjithnjë. “Nuk e bëjnë dot këta opozitën, protesta ishte e nxituar, Saliu të largohet se është bërë qesharak dhe barrë e rëndë për opozitën”, - tha Ngjela. Sipas tij, Rama nuk ka lidhje direkte me

drogën, edhe pse e ka ditur që në Shqipëri droga qarkullon. Ngjela shtoi se në rastin e drogës që lëviz me avion, Rama nuk diti t’i përgjigjej politikisht akuzave të opozitës. “Rama e dinte që droga ecte këtu, kanabisi ecte, si kryeministër ishte në dijeni, por Rama s’ka lidhje me drogën, mund ta ketë lejuar se s’ka fuqi ta ndalojë, nuk ka fonde. Nuk ka lidhje Rama me drogën,

droga ka qenë konstante, e kanë pasur të gjitha qeveritë. Rama e dinte për drogën, por nuk diti të mbrohej politikisht. Rama ra në kurthin e Saliut.

Kur e akuzuan për drogë ai tha jo, nuk ka pasur, në vend që të thoshte do ta investigoj këtë çështje. Kur avioni ra, ra dhe deklarata e tij. Në politikë duhet të jesh shumë i kujdesshëm edhe ndaj të pavërtetave”, - komentoi Ngjela.

Opozita protestë në shesh

Basha: Rama ik, vendi ka nevoje për zot shtëpie “Shqipëria nuk është xhungla e një grushti oligarkësh të drogës, por demokracia e qytetarëve të saj. Edi Rama, kryeministri akoma në detyrë, që ka rënë moralisht ditën e rënies së avionit të drogës në Divjakë si simbol i drogës me avionë, është sot më larg se kurrë me ketë Shqipëri të punës dhe nderit, parimeve dhe vlerave” TIRANË Në harkun kohor prej 60 minutash, Partia Demokratike dhe opozita protestuan dje kundër trafikut të drogës. Me të njëjtën skemë si ajo e para një jave, me të njëjtat parulla ku kërkohej largimi i Ramës, por me mungesën kësaj here të kryetarit të Komunës së Lazaratit, Dasho Aliko, demokratët u bashkuan dje në sheshin “Skënderbej”. Kundrejt një kordoni të gjatë të policëve që kishin rrethuar Kryeministrinë dhe një pjesë të piramidës, demokratët protestuan dje paqësisht dhe pa ndonjë entuziazëm të madh. Protestës iu bashkuan edhe drejtuesit e partive aleate, që marshuan përgjatë bulevardit “Dëshmoret e Kombit” bashkë me deputetët e grupit parlamentar demokrat, ndërsa Basha dhe Berisha u bënë pjesë e saj vetëm kur protestuesit u stacionuan para Kryeministrisë. Në përfundim të tubimit, disa prej protestuesve janë ndalur rreth 30 minuta para çadrave të grevistëve, distanca mes të cilëve nuk ka qenë aq e vogël. Katër çadrat e vendo-

sura në të majtë të Kryeministrisë para piramidës ishin rrethuar me shirita dhe kalimi i tyre ishte i mundur vetëm për përfaqësuesit e medias. “Jemi me ju”, “Rama ik!”, “Jepe ore dorëheqjen”, ishin disa nga thirrjet e protestuesve para çadrave. Për praninë e tyre nuk u shqetësua shumë as kordoni i gjatë i policisë, që pas protestës filloi të shpërbëhej aty rreth orës 12:20 të mesditës së djeshme.

Basha Pas fjalimeve të shkurtra të disa protestuesve kryesisht të rinj, në podium u ngjit kryetari i PD-së, Lulzim Basha. Ai kërkoi dorëheqjen e kryeministrit Rama, duke theksuar se vendi ka nevojë për “zot shtëpie në krye të qeverisë”. “…Shqiptarët në këmbë, shqiptarët në shesh, shqiptarët e bashkuar pa dallime politike, shqiptarët kundër një armiku shumë të rrezikshëm që po kërcënon vendin tonë, po minon bazat e civilizimit tonë, po kërkon të prishë traditat tona, të marrë peng dhe të shtypë liritë tona, të asgjësojë ëndrrën tonë europiane. Ky armik është droga, është narkotrafiku në përmasa të frikshme, i ngritur në sistem me një shpejtësi të pabesueshme gjatë pesë-gjashtë muajve të fundit, është oligarkia financiare e bosëve dhe baronëve të paprekshëm të drogës, që administrojnë këtë ndërmarrje kriminale tashmë gjiganteske me symbyllje, syshkelje dhe përfshirje të Edi Ramës dhe kupolës së tij”, - tha dje Basha. Edhe pse kërkojnë largimin e Ramës dhe kësaj qeverie, kryetari i opozitës u shpreh se Shqipëria e meriton statusin e vendit kandidat. Basha gjatë fjalës së tij iu drejtua edhe partnerëve ndërkombëtarë. “…E meritojmë statusin e vendit kandidat edhe

për këtë protestë që po bëjmë sot në këtë bulevard të nderit dhe shpresës, për ketë mesazh të madh që po i japim të gjithë bashkë Europës dhe partnerit tonë strategjik, Shteteve të Bashkuara të Amerikës: Shqipëria nuk është narkotrafiku, por populli i saj i lirë. Shqipëria nuk është xhungla e një grushti oligarkësh të drogës, por demokracia e qytetarëve të saj. Edi Rama, kryeministri akoma në detyrë, që ka rënë moralisht ditën e rënies së avionit të drogës në Divjakë si simbol i drogës me avionë, është sot më larg se kurrë me ketë Shqipëri të punës dhe nderit, parimeve dhe vlerave”, - tha ai. Kryetari i PD-së kujtoi edhe njëherë se shkarkimet në kupolën drejtuese të Policisë, por edhe emërimet e disa njerëzve të lidhur me trafikun kanë si përgjegjës këtë qeveri dhe kryeministrin Rama. “…Opozita dhe mbarë qytetarët shqiptarë kuptojnë sot më mirë se pse u shkarkua me një të rënë të lapsit e gjithë kupola drejtuese e Policisë së Shtetit, siç nuk ka ndodhur asnjëherë në këto 23 vite. Pse janë punësuar aq shumë trafikantë në poste të rëndësishme nga qeveria e Edi Ramës?!

Pse të jesh narkotrafikant është një avantazh në sistemin e tij të emërimeve dhe meritës?! Bumi i narkotrafikut nuk ra si rrufe në qiell, por mori zemër dhe hov në këtë kontekst emërimesh, shkarkimesh e politikash të këtij kryeministri.

Ne e kemi akuzuar dhe e akuzojmë Edi Ramën për fshehje dhe inkurajim të krimit të narkotrafikut me gjithë qëndrimet që ka mbajtur. Ne kemi kërkuar e kërkojmë largimin e tij nga drejtimi i qeverisë si përgjegjësi numër një për këtë situatë kaq të nderë dhe përgjegjësia kërkon dorëheqje…”, - tha ai.

N.Perndoj

Rama: Rrota e avionit të ish-qeverisë ngeci në bulevard TIRANË Protesta e opozitës e zhvillu-

ar dje në bulevardin “Dëshmorët e Kombit” nuk ka mbetur pa u komentuar edhe nga kryeministri Edi Rama. Madje në të njëjtën kohë që opozita protestonte poshtë zyrës së tij, Rama ka postuar një koment të tijën në rrjetin social facebook, ku ironizonte sa i përket qoftë pjesëmarrjes së njerëzve në të, ashtu edhe kauzës për të cilën protestohej.

“Rrota e avionit të ish-qeverisë ngeci në bulevard, piloti nuk foli, shoferi bërtiti, pasagjerët morën furgonët për të ikur nga vendngjarja”, – do të shkruante Rama thuajse në të njëjtën kohë që poshtë dritares së zyrës kërkohej dorëheqja e tij. Ndërkohë që pak orë më pas, duke kundërshtuar pretendimet e opozitës për rritje të trafikut të drogës dhe të kriminalitetit në vend, ai ka njoftuar se ka marrë

mbështetje nga ndërkombëtarët për luftën kundër këtyre fenomeneve. “Përgëzime inkurajuese nga BE për rezultatet kundër krimit dhe korrupsionit. Faleminderit ministrave të ngarkuar me detyrat e BE për punën këmbëngulëse”, - shkruajti Rama. Pak ditë më parë, kryeministri Edi Rama tha se rrëzimi i avionit në Divjakë nuk ishte thjesht një rastësi pas deklaratave të bëra nga opozita në Kuvend, por një shfaq je e inskenuar keq. Gjithashtu, ai për të hedhur poshtë pretendimet e opozitës për rritje të trafikut të drogës, dy ditë më parë u përpoq të argumentoi se rritja e kapjes së drogës tregon efikasitetin e strukturave shtetërore dhe jo rritje të këtij trafiku, i cili sipas tij ka ekzistuar dhe më parë, por në ndryshim nga tani, ai nuk luftohej.

Berisha: “150 mijë në shesh, Rama ia mbath nga zyra!”

“Rrota e avionit të ishqeverisë ngeci në bulevard, piloti nuk foli, shoferi bërtiti, pasagjerët morën furgonët për të ikur nga vendngjarja”

“Lumë protestuesish, qindra mijëra qytetarë të revoltuar firmosën në sheshin para Kryeministrisë nekrologjinë politike të Ediskobarit në protestën e tyre madhështore Rama IK. Edvini i tmerruar nga protesta ia mbathi si frikacak nga zyra dhe la aty një badiguard të tij. Nderimin më të madh të rejave, të rinjve, burrave, grave që me protestën e tyre lemeritën Ramën dhe klikën e tij të narkotrafikut. Beteja vazhdon! Lëvizja Rama IK vazhdon misionin e saj historik deri në përmbysjen e Ramës dhe aleancës së tij të qelbësirave të kombit. Rama IK! IK! IK!”, shkruante Berisha në Facebook, pak orë pas përfundimit të protestës.

E shtunë - e diel 24-25 maj 2014

5

www.mapo.al

Meta tha se qeveria do iu ofrojë mbështetje bizneseve fasone, të cilat do të nxisin zhvillimin e atyre zonave që janë larg qendrave urbane apo tregjeve të mëdha, duke hapur fronte të reja pune

Meta në Skrapar: TAP do t’i japë një cilësi të re jetës së zonës Zhvillimi i biznesit fason mbetet një nga prioritetet e qeverisë së majtë. Këtë e ka theksuar dje kreu i Kuvendit, Ilir Meta, gjatë inaugurimit të një fabrike këpucësh në Skrapar, ku ai bëri të ditur se vetëm me këtë investim hapen 300 vende pune në Skrapar. Në fjalën e tij, Meta tha se qeveria do iu ofrojë mbështetje bizneseve fasone, të cilat do të nxisin zhvillimin e atyre zonave që janë larg qendrave urbane apo tregjeve të mëdha, duke hapur fronte të reja pune. “Ky investim iu jep mundësi punësimi rreth 300 qytetarëve të Çorovodës. Ky është një lloj bilanci se çfarë

bëmë dhe ç’do bëjmë. Kam tre vjet që e pres këtë ditë. Rasti i sotëm është zhvillim i ideve të reja. Nëse mbështesim këtë fason, mbështesim zhvillimin e vendit.

Kjo është një fabrikë moderne me standarde europiane, ku do të bëhet e mundur punësimi i shumë grave. Një falenderim shkon për deputetët, por dhe për kryetarin e Bashkisë së Skraparit, padyshim dhe për qeverinë”, -bëri me dije gjatë fjalës së tij kreu i Lëvizjes Socialiste për Integrim, Ilir Meta. Ai theksoi më tej se përgjatë katër viteve të ardhshme qeveria ka si prioritet hapjen e mijëra

vendeve të punës. Sipas Metës, një ndër projektet më strategjike që do ndihmojë në zhvillimin e ekonomisë dhe përmirësimin e jetës së qytetarëve në Skrapar por edhe në Poliçan, do të jetë dhe gazsjellësi TAP. “Shumë shpejt nis projekti strategjik i TAP, ku Skrapari është një vend i cili do përfitojë. Do i japim një cilësi të re jetës së këtyre banorëve, të të gjithë qarkut të Beratit. E vetmja rrugë e mirëqenies dhe begatisë është ajo e punësimit”, - përfundoi fjalën e tij Meta. Të pranishëm në këtë inaugurim ishin dhe ministrat Arben Ahmetaj, Erion Veliaj dhe Nasip Naço.

Berisha: "Shefi i antikorrupsionit është furnizuesi i kokainës për kryeministrin" Si do ta përkufizonit ju kundërshtarin tuaj, Ramën, i cili ishte edhe kundërshtari i vetëm në këto njëzet e ca vjet që ju mundi me zgjedhje të lira, si do ta përcaktonit psikologjikisht?

Unë mendoj se humbja pas dy mandateve nuk përbën një meritë të Ramës. Çfarë ka ai një element dallues, që në një shoqëri të qytetëruar kurrë nuk e kapërcen. Ai paraqiti një set mashtrimesh. Fushata elektorale para së gjithash dhe mbi të gjitha ndikohet nga premtimet dhe kjo është eksperiencë e jetës sime. Fushata elektorale ndikohet nga premtimet programore dhe skandalet në një komb që ndjek fushatën më shumë se nga çdo gjë tjetër. Të dyja, premtimet e pranueshme dhe skandalet e papranueshme, deklaratat e papranueshme janë dy faktorët që ndikojnë më fuqishëm se çdo gjë tjetër në një fushatë elektorale. Të ndërtosh një fitore mbi mashtrimet siç e ndërtoi ai, unë gjykoj se kjo është fitore e ...., unë jam njeriu i premtimeve dhe i premtimeve që unë i kam mbajtur në tërësinë e tyre. Unë jam mjek dhe do të doja shumë që të premtoja shëndetësi falas, por unë e di që është falimentim, e ka vetëm një vend i botës atë apo dy dhe ai sistem absolutisht është më i miri. Më i miri është sistemi gjerman, sistemi francez, sistemi italian, por me kosto më të lartë.

Meqë i humbët zgjedhjet për këto arsye, pse e shpërqendruat fokusin te droga dhe nuk u morët kaq shumë me këto pika të qeverisë ‘Rama’ në këto 8 muajt e parë?

Pyetja është shumë e drejtë. Ne si opozitë kemi influkset, informacionet tona jo gjithnjë kaq të bollshme apo krejtësisht të sakta, por ato ekzistojnë. Nëpunësit, punonjësit e administratës, mediat, qytetarët, kur nuk kanë siguri tek autoritetet zyrtare qeveritare ato kthehen dhe ia përcjellin opozitës. Kjo është e vërteta. Në bindjen time më të thellë situata me drogën është dhe do të bëhet gjithnjë e më dramatike dhe me këtë, unë nuk mohoj se ka patur trafik droge, nuk mohoj se është mbjellë drogë, është mbjellë kanabis, por një gjë ka. Cilido që merr statistikat, mbjellja e kanabisit në vitin 2010, 2009, 2008 e me radhë deri më 2011, ka shënuar rekordet minimale historike dhe këto janë fakte. Lazarati, ne vërtet nuk kemi përdorur forcën dhe nëse pyetem, unë nuk këshilloj përdorimin e forcës dhe unë mendoj se shteti duhet të përdorë forma të tjera, respektive dhe kufizuese, të cilat dhanë efekt shumë serioz.

Përse ju nuk kërkoni zg jedhje të parakohshme, por kërkoni dorëheqjen e Ramës?

Së pari, tradita dhe dëshira jonë është dhe mbetet që të respektonim katër vite qeveri. Absolutisht. Ka një nen Kushtetuta, që ky sistem bazohet në zgjedhje periodike, por në mënyrë absolute situata është në emergjencë kombëtare dhe ky është fil-

limi i një beteje multidimensionale. Nuk nxirren dhe nuk mund të nxirren nga axhenda mashtrimet e tij elektorale. Pse? Nëse ne nuk qëndrojmë ndaj tyre, Shqipëria do të jetë vendi më gaztor i zgjedhjeve në Europë, ku shko në Shqipëri, gënje çfarë të duash dhe do të marrësh vota. Por ne do të qëndrojmë. Ne do të qëndrojmë në kohën më të parë, më të përshtatshme tonën, por atë ne nuk e heqim nga axhenda, dhe nëse e heqim atë nga axhenda opozita nuk mund të shkojë drejt zgjedhjeve.

A dispononi foto për Kardhiqin?

Dokumentet do të dalin në kohë. Por unë këto i them me përgjegjësi të plotë. Avionët që janë ulur më datë 11 dhe 12 dhjetor në Kardhiq, janë ulur në zonë të rrethuar nga policia. Po ju them një të vërtetë, që nuk di si do t’ju duket. Si President, si Kryeministër natyrisht unë kam patur shërbime, por të jeni i bindur që informacionet më kryesore unë i kam nga qytetarët. Në mënyrë më absolute. Në 98 % janë të vërteta. Unë i verifikoj. Psh, më erdhi informacioni për Bedatin, u them gazetarëve shkoni verifikoni; kur i verifikuan, ata thanë që është shumë e sigurt.

Rama lidhi aleancën më të gjerë të mundshme me parti edhe ekstra-parlamentare, katër parti komuniste dhe rezultati i zgjedhjeve i dha të drejtë, pasi ai është në pushtet. Çfarë qasje do të ketë PD-ja karshi mundësisë për ta zgjeruar koalicionin e saj…?

Së pari do të flasim për periudhën që më takonte. Edi Rama, në një rast unik në historinë e njerëzimit besoj, doli me moton “qelbësira të të gjitha llojeve, bashkohuni për të përmbysur Sali Berishën”… Dhe kush ishte aleanca e ngjalave? Një kontrabandist, botërisht i njohur… A dini ju se shumica e atyre aleatëve të tij janë të ndjekur për trafiqe dhe për probleme të tilla? E vetmja aleancë reale që u bë në mënyrën më të pabesueshme është se i mori dhe i vuri të gjithë këta në poste dhe funksione të ndryshme. Do të thoni juve se pse i vuri? Absolutisht për shkakun e vetëm se ata kanë paguar, ata i kanë blerë ato vende o miqtë e mi. As nuk shkonte drejtor në postin më kyç të portit të Durrësit, as nuk shkonte drejtor i antitrafikut në vendin më kyç që ishte Vlora, as nuk vinte në zyrën e kryeministrit si eksponent i Malavitës drejtori i antikorrupsionit që kapet me targa të trafikantëve…Ky është post jashtëzakonisht delikat dhe i rëndësishëm dhe gjendet nga policia me targa trafikantësh dhe gjendet nga policia me targa diplomatike në makinë… Ja cila është aleanca e tij. Aleanca e tij është e Malavitës. Dhe nga të gjithë njerëzit, ky Ergysi (Hoxha), ky është njeriu më i afërt. Ky sot është furnizuesi i kokainës…Nuk e di a është apo nuk është e vërtetë, por…

Do dilni nga Parlamenti?

Jo nuk do dalim, jo në këtë periudhë.

Ish-kryeministri Berisha dje në emisionin "Fakt"

Avionët që janë ulur më datë 11 dhe 12 dhjetor në Kardhiq, janë ulur në zonë të rrethuar nga policia. Po ju them një të vërtetë, që nuk di si do t’ju duket. Si President, si Kryeministër natyrisht unë kam patur shërbime, por të jeni i bindur që informacionet më kryesore unë i kam nga qytetarët.

Është statusi...dhe një dalje nga Parlamenti mund të ishte i vetmi moment që mund të ndikonte në mosmarrjen e statusit. Ne e kapërdijmë këtë. Kjo është shumë e përkohshme. Që ti t’i shkelmosh të drejtat kushtetuese një opozite, atëherë ti i jep të drejtë opozitës që të përgjigjet me të gjitha mjetet për të mbrojtur të drejtat e veta dhe ky po çon drejt një konfrontimi të paimagjinueshëm. Çfarë nënkuptoni me konfrontim të paimagjinueshëm?

Shkelja kushtetuese e tjetrit, atij i lind e drejta t’i mbrojë ato me çdo mjet. Absolutisht me çdo mjet. Nëse ata mendojnë se mund të shkelmojnë të drejtat, edhe atë “IK”, do shohin se si do marrë pastaj, sepse ne kemi dhe mekanizma të tjerë.

Ben Blushi është shprehur se Saimir Tahiri është trim, por nuk e lë Rama të hyjë në Lazarat…

Blushi është një shkrimtar i dëshpëruar.

Por ama është shumë i shitur…

Lërini ato tani. Nëse Blushi mendon kështu, them se duhet ndërhyrë me metoda të tjera. Nuk mund të hyhet me forcë në Lazarat.

Qëndrimi juaj për reformën administrativo-territoriale, a shërben si hap për të kundërshtuar zgjedhjet e ardhshme vendore?

Jo. Qeveria po bën një hap për të grabitur me çdo kusht zgjedhjet e ardhshme vendore.

A e shihni të mundur bojkotin e opozitës në rast se reforma do të miratohet pa PD-në?

Personalisht nuk jam për bojkot Do jeni gjithnjë e më aktiv apo pak më pak në politikë?

Unë kam pasur një zotim që, do të largohem nga drejtimi sapo të humbas zgjedhjet.

Por do të tërhiqem nga politika kur të bëhem i paaftë fizikisht. Pra, unë do të vazhdoj me të gjitha energjitë e mia të mbroj ato që besoj se janë të drejta.

Si e ndjeni veten fizikisht tani?

Kjo është një nga vitet e një performance më të mirë fizike që kam pasur ndonjëherë.

Ju jeni shprehur i pakënaqur ndaj disa ish-ministrave që nuk janë aktivë dhe opozitarë të fortë, madje edhe disa aleatë. A ekziston një shqetësim i juaji, jeni penduar për një pjesë të tyre?

Jo, nuk jam penduar. Grupi i PD-së ka 90 për qind të tij në përbërje që nuk kanë qenë në opozitë… Por ky është grupi i PDsë më kompetent që ka pasur ndonjëherë PD-ja. Unë s’i kam njohur më parë, por e vlerësoj përkushtimin e tyre.

A do t’i kërkoni z. Basha një rikandidim për Bashkinë e Tiranës?

Ato do t’i zgjidhë vetë kryetari i Bashkisë. Nëse më pyet, atëherë do ia them. Çfarë do t’i thoni?

Më parë do t’i them atij.

Marrë nga emisioni "FAKT"

6

E shtunë - e diel 24-25 maj 2014

aktualitet

Tragjedi e dyfishtë në Fushë-Kuqe të Laçit, ku një 15-vjeçare u ekzekutua me kallashnikov nga nëna e saj. Pas krimit, 40-vjeçarja vret edhe veten. Policia sekuestron lap-topin me ekran të thyer të adoleshentes, ku ishte hapur faqja e Facebook-ut. Shoqet e Gesarës mohojnë ekskursionin

I afërmi: Debatuan deri vonë në darkë për ekskursionin

Mimoza Keqi

Gesara Keqi ka qenë në shtëpinë e saj kur ka debatuar me nënën e vet për motive, që policia thotë se ende nuk i ka të konfirmuara zyrtarisht. Në banesë ndodheshin vetëm nëna dhe vajza, ndërsa djali i vetëm i familjes jeton prej një viti në SHBA. Ai menjëherë mbërriti në shtëpi, por qe tepër vonë për të ndaluar tragjedinë. Policia mbërriti shpejt në vendin e ngjarjes për të nisur hetimet, ndërsa nuk qe e vështirë të kuptohej se ngjarja ishte një tragjedi, pasi nëna kishte vrarë të bijën e më pas edhe veten. Nga kontrolli i banesës policia ka gjetur një armë gjahu e llojit teke, si dhe një armë zjarri karabinë, të cilat u administruan në cilësinë e provës materiale. Në vendin e ngjarjes policia pyeti fqinjët si dëshmitarë të mundshëm, ndërsa pjesëtarët e familjes u morën në ambientet e policisë për t’u pyetur. “Marku ishte në lagunë, kurse në shtëpi është vetëm Mimoza dhe Gesara”, - tregon një kushëri i familjes. Edhe ky kushëri di të njëjtin version, atë të konfliktit për shkak të ekskursionit, ndërsa mohon që vajza të ketë pasur ndonjë lidhje me ndonjë djalë.

“Sara nuk ka qenë e lidhur me ndonjë djalë, sepse ishte ende në klasën e 9-të dhe ishte ende e vogël për të pasur një lidhje apo për t’u fejuar”, - tregon kushëriri. “Mimoza, nusja e djalit të axhës, kishte nxjerrë lopën nadje (në mëngjes) për të kullotur dhe në këtë kohë ka shkuar për ta marrë. Di që kanë debatuar deri vonë mbrëmë për punën e ekskursionit”,thotë kushëriri, ndërsa shton se nuk di gjë më shumë.

Gesara Keqi

Nëna ekzekuton të bijën, pasi i zbulon lidhjen në Facebook Dashamir Biçaku Laç Një adoleshente nga Fushë-Kuq ja

e Kurbinit u ekzekutua nga nëna e saj, pas dyshimeve se kishte një lidhje dashurie. Tragjedia ndodhi në familjen Keqi, ku pasi i mori jetën së bijës, nëna 40-vjeçare vrau edhe veten. Krimi i rëndë ndodhi dje paradite rreth orës 10:30, në kopshtin e familjes Keqi. Nënë e bijë kishin ditë që grindeshin me njëra-tjetrën. Fqinjët tregojnë se Mimoza Keqi ka ndjekur të bijën e “rebeluar” deri në oborrin e shtëpisë, dhe më pas e ka qëlluar me një automatik “Kallashnikov”. Plumbat e zunë 15-vjeçaren Gesara Keqi në shpinë, duke i marrë menjëherë jetën. Pas kësaj situate, gruaja ia ka drejtuar armën vetes në kokë, duke e shkrepur një herë të vetme. Nënë e bijë u gjendën të vdekura në oborrin e shtëpisë nga fqinjët, pasi kryefamiljari dhe djemtë e shtëpisë ndodheshin për peshkim, aktivitet ky me të cilin siguronin jetesën. Policia dyshon megjithatë se ekskursioni ka qenë vetëm një pretekst i tragjedisë së djeshme. Hetuesit dyshojnë se vajza mund të kishte krijuar një lidhje dashurie, të cilën nëna mendohet se e ka zbu-

luar vetëm një ditë më parë. Një dyshim i tillë është ngritur nga hetuesit e zyrës së krimeve të rënda në Komisariatin e Policisë së Laçit, pasi ata kanë gjetur me ekran të thyer lap-topin e vajzës. Edhe pse i pluhurosur dhe me ekran të nxirë, ende dukej i hapur rrjeti social “Facebook”. Nisur nga ky fakt, policia ka ngritur dyshimet se vrasja e dyfishtë në familjen Keqi mund të ketë ndodhur për këtë shkak. Më herët, policia kishte ngritur dyshimet se konflikti nënë e bijë kishte ndodhur për shkak se shkolla 9- vjeçare ku mësonte vajza adoleshente, kishte planifikuar të realizonte një ekskursion. Një fakt i tillë është hedhur poshtë nga shoqe të klasës së vajzës, si dhe nga mësuesja kujdestare e saj, Diella Papa. Kjo e fundit si dhe dy nxënëse të tjera të së njëjtës klasë me Gesarën, mohuan dje që ata të kishin planifikuar ndonjë ekskursion me shkollën. Këto dëshmi kanë shtyrë policinë të hedhë poshtë këtë version si motiv të mundshëm të krimit, duke i çuar ata drejt një tjetër piste. Gjatë këqyrjes së vendit të ngjarjes si dhe gjatë kontrollit të kryer të banesës, oficerët e krimeve dhe

Fqinjët tregojnë se Mimoza Keqi ka ndjekur të bijën e “rebeluar” deri në oborrin e shtëpisë, dhe më pas e ka qëlluar me një automatik “Kallashnikov”.

Plumbat e zunë 15-vjeçaren Gesara Keqi në shpinë, duke i marrë menjëherë jetën.

ekspertët kriminalistë gjetën një laptop të ndezur në ngjyrë të zezë, ekrani i të cilit ishte i thyer. Por ekspertët kanë vënë re se pavarësisht kësaj, në ekran arrihej të dallohej qartë e hapur faq ja e rrjetit social Facebook. Kjo ka bërë që hetuesit e policisë të ngrenë dyshime se vajza mund të ketë qenë duke komunikuar me ndonjë djalë, fakt që mund të jetë konstatuar nga e ëma.

Pikërisht ky version po hetohet nga policia si mundësi e vrasjes së dyfishtë që solli tragjedinë në familjen Keqi në Fushë- Kuqe të Laçit. Burimet thanë se lap-topi është administruar nga grupi hetimor në cilësinë e provës materiale, ndërsa pritet që pas një këqyrjeje në ambientet e policisë, ai të dërgohet në Laboratorin e Policisë Shkencore për ekzaminim. Burimet e policisë thanë se veç kësaj rrethane, që pritet të sqar o h e t n ë p ë r m j e t e k s p e r t ë ve t ë teknologjisë së informacionit, hetimet do të përqendrohen edhe në marrjen e dëshmive të tjera që kanë të bëjnë me i de nt i f i k i m i n e r r e t h a n ave d h e shkaqeve të mundshme të tragjedisë së rëndë të ndodhur paraditen e djeshme në fshatin Fushë-Kuqe të Laçit.

Ekskursioni tragjik, vdes 18-vjeçarja në aksident Dibër - Ka përfunduar në mënyrë tragjike një ekskursion i disa maturantëve nga Dibra.

Makina me të cilën ata udhëtonin nga qyteti i tyre drejt Maqellarës është aksidentuar dhe për pasojë, një vajzë 18-vjeçare ka humbur jetën dhe tre shokët e saj janë plagosur. Njëri prej maturantëve të plagosur është në gjendje të rëndë shëndetësore.

Automjeti tip “Audi” me targa AA 209 FA, me të cilin po udhëtonin 4 maturantët, ka dalë nga rruga për shkak të shpejtësisë me të cilën po udhëtonte. Mësohet se viktima është Irida Reçi dhe aksidenti ka ndodhur në zonën e quajtur “Maranica”, në afërsi të Urës së Topojanit Maturantët ishin nisur nga Bulqiza drejt Peshkopisë dhe po ktheheshin nga ekskursioni. Ata i kanë besuar shokut të tyre në timon, maturantit Arnold Hoxha, i cili sipas

www.mapo.al

policisë nuk kishte dokument për drejtimin e mjetit. Shoferi pa patentë ka marrë vetëm disa plagë të lehta dhe ndodhet jashtë rrezikut për jetën. Të aksidentuarit janë transportuar në spitalin e Peshkopisë, ndërsa policia po heton për rrethanat e ngjarjes së rëndë.

Kjo nuk ishte e vetmja makinë me maturantë që po udhëtonte nga Bulqiza. Klasat e maturës së gjimnazit të përgjithshëm “Said Najdeni” të Dibrës ishin organizuar me makina të ndryshme për të festuar fundin e shkollës dhe fillimin e përgatitjeve për provimet e maturës. Sipas policisë rrugore në Bulqizë, nga kontrollet e ushtruara gjatë ditës së sotme janë arrestuar për drejtim mjeti pa dëshmi aftësie shtetasit: Nderim K., Armand M., Erald C., Renato J., Albjon K., Hysni E., Ismail Ll., dhe Ervis E, që të gjithë maturantë nga Maqellara e Dibrës.

tu r izimi

Himara mblidhet për rehabilitimin e bregdetit Në prag të sezonit turistik, Himara i kthen sytë nga mbrojtja dhe rehabilitimi i bregdetit. Konferenca për Rehabilitimin Arkitektonik të Bregdetit, një nismë e deputetit Koço Kokëdhima mblodhi në Himarë përfaqësues të qeverisë dhe pushtetit vendor. Kryetari i Bashkisë së Himarës, Gjergji Goro, tha se deri më tani, në zonën e Himarës ka pasur ndërhyrje kaotike nga ana e banorëve, përsa i përket ndërtimit të banesave, të cilat janë ndërtuar në kundërshtim me arkitekturën institucionale dhe kanë prishur dhe dëmtuar ndërtimin arkitekturor të fshatrave të Himarës. “Fillimi i kësaj nisme nga zoti Kokëdhima është një moment historik, pasi qeveria aktuale i ka kthyer sytë nga kjo zonë, për ta pasuruar e për t’i ruajtur vlerat e saj”, - tha ai. Ndërsa deputeti i zonës, Kokëdhima u bëri thirrje qytetarëve të Himarës të marrin pjesë në bërjen e gjërave. “Dua të shpreh këtu dëshirën se në qendër të bisedimeve tona do të jenë njerëzit e thjeshtë. Nuk do merremi me Saliun, do merremi me qytetarët dhe me nevojat e tyre. Rruga jonë është që të përmbushim premtimet që i kemi bërë popullit në 23 qershor”,-tha Kokëdhima. Ai premtoi se në tre vitet e ardhshme, do të përfshihen në projekt të gjitha vërejtjet e qytetarëve për ujësjellës e kanalizime, por edhe për çështjen e pronës. I pranishëm në këtë konferencë, kreu i ALUIZN-it, Artan Lame tha se po projektohet një plan urbanistik për të gjithë bregdetin dhe se të gjithë duhet të heqin dorë nga ndërtimet pa leje. “Kemi një vullnet politik të shprehur dhe që po jetësohet, për të dhënë një plan të detajuar për të gjithë bregdetin shqiptar.

Nuk mund të themi që janë ndaluar të gjitha ndërtimet pa leje, sepse edhe sot duke ardhur këtu pamë duke u ndërtuar objekte pa leje, por megjithatë është bërë një punë e jashtëzakonshme deri më tani”, deklaroi Lame. Të njëjtin apel për t’i dhënë fund ndërtimeve pa leje bëri edhe kreu i INUK, Zyhdi Dajti.

I n t e rv i st ë h i sto r i r e p o rta z h n o sta lg j i K u lt u r ë Çdo të shtunë e të diel

www.mapo.al

intervista

Dashamir Shehi:

Qeverisja e sotme nuk rrëzohet me qeverisjen e djeshme

“…Qeverisja e sotme nuk rrëzohet me qeverisjen e djeshme dhe po e përsëris edhe njëherë këtë koncept, sepse gjykoj se mbi këtë qëndron e gjithë filozofia e projektit të ri politik, e alternativës politike, ndryshe ne do të vetëmbyllemi brenda vetvetes dhe do të jetojmë me kujtimet e lavdisë që në politikë nuk prodhojnë asgjë”

Faqe 10-11

Basti i Kryeprokurorit

me 4 dosjet e nxehta Leonard Bakillari

Si është transformuar Shqipëria në 10 vite Shqipëria pas dhjetë vitesh gjendet më e plakur, me më shumë të papunë, me shumë fshatra dhe vetëm me 5 qytete, me 480 mijë persona të larguar nga vendi, por edhe me ekonomi më të kamur familjare.

Faqe 12-13

Nga “bosët” e kanabisit të Lazaratit, tek hetimet për njerëzit e drejtësisë; ja çfarë fshihet pas deklaratës së fortë të Kryeprokurorit. Kurba apatike e organit të akuzës dhe, a do të mundet ky institucion të përballet me sfidat e integrimit?

N

jë viti e gjysmë pasi mori drejtimin e Prokurorisë, Adriatik Llalla theu heshtjen me një deklaratë të bujshme: Kemi në duar çështje, që do ndryshojnë të ardhmen e vendit! Edhe pse e vonuar, deklarata ka ngjallur sa interes, aq edhe skepticizëm, për shkak të historikut apatik të organit të akuzës, përballë krimit të organizuar apo atij të veshur me pushtet. Por çfarë fshihet pas “tymnajës” që krijoi premtimi publik i Prokurorit të Përgjithshëm? Cilat janë dosjet e nxehta në duart e Prokurorisë dhe, a mundet ky institucion t’u përgjigjet sfidave të një vendi që kërkon të integrohet në Bashkimin Europian? MAPO ka mundur të sigurojë të dhëna mbi çështjet që ndodhen aktualisht në ingranazhet e verifikimit e që pritet të bëjnë një diferencë me startin e ngadaltë të kryeprokurorit të zgjedhur nga mazhoranca e shkuar, por “të dënuar” për të bashkëpunuar me mazhorancën aktuale. “Bosët” e drogës së Lazaratit kryesojnë këtë listë dosjesh, pasuar më tej me denoncimet

Faqe 7

e shumta të qeverisë për çështje që lidhen me korrupsionin apo hetimet e nisura për personazhe të njohur të sistemit të drejtësisë.

Dosja e zezë e Lazaratit

Në majën e piramidës së dosjeve që po heton prokuroria shqiptare, mbetet fshati simbol i kultivimit të hashashit, që prej vitesh është kthyer në problem shqetësues jo vetëm për qeverinë shqiptare, por edhe për partnerët dhe autoritetet e vendeve fqinje. Pamundësia e shtetit shqiptar për të ndryshuar situatën në Lazarat ka detyruar Italinë t’i “kopsisë” dosjen, fshatit të vogël në jug të Shqipërisë, që deri tani ia ka dalë të triumfojë mbi ligjin. Në tetor të vitit të shkuar prokuroria italiane vuri në dispozicion të drejtësisë shqiptare një dosje të plotë me ata që konsiderohen “baronë” të kanabisit të Lazaratit.

Përgjime, filmime, fotografi, emra personash si dhe aktiviteti që ata kryejnë, janë disa nga materialet e dosjes italiane, që tashmë i është dorëzuar Prokurorisë së Përgjithshme. Asokohe, kryeprokurori urdhëroi...

8

E shtunë - e diel 24-25 maj 2014

www.mapo.al

Dossier Nga “bosët” e kanabisit të Lazaratit, tek hetimet për njerëzit e drejtësisë; ja çfarë fshihet pas deklaratës së fortë të Kryeprokurorit. Kurba apatike e organit të akuzës dhe, a do të mundet ky institucion të përballet me sfidat e integrimit?

Basti i Kryeprokurorit

me 4 dosjet e nxehta Leonard Bakillari

N

Por çfarë fshihet pas “tymnajës” që krijoi premtimi publik i Prokurorit të Përgjithshëm? Cilat janë dosjet e nxehta në duart e Prokurorisë dhe, a mundet ky institucion t’u përgjigjet sfidave të një vendi që kërkon të integrohet në Bashkimin Europian?

jë viti e gjysmë pasi mori drejtimin e Prokurorisë, Adriatik Llalla theu heshtjen me një deklaratë të bujshme: Kemi në duar çështje, që do ndryshojnë të ardhmen e vendit! Edhe pse e vonuar, deklarata ka ngjallur sa interes, aq edhe skepticizëm, për shkak të historikut apatik të organit të akuzës, përballë krimit të organizuar apo atij të veshur me pushtet. Por çfarë fshihet pas “tymnajës” që krijoi premtimi publik i Prokurorit të Përgjithshëm?

Cilat janë dosjet e nxehta në duart e Prokurorisë dhe, a mundet ky institucion t’u përgjigjet sfidave të një vendi që kërkon të integrohet në Bashkimin Europian? MAPO ka mundur të sigurojë të dhëna mbi çështjet që ndodhen aktualisht në ingranazhet e verifikimit e që pritet të bëjnë një diferencë me startin e ngadaltë të kryeprokurorit të zgjedhur nga mazhoranca e shkuar, por “të dënuar” për të bashkëpunuar me mazhorancën aktuale. “Bosët” e drogës së Lazaratit kryesojnë këtë listë dosjesh, pasuar më tej me denoncimet e shumta të qeverisë për çështje që lidhen me korrupsionin apo hetimet e nisura për personazhe të njohur të sistemit të drejtësisë.

Dosja e zezë e Lazaratit

Në majën e piramidës së dosjeve që po heton prokuroria shqiptare, mbetet fshati simbol i kultivimit të hashashit, që prej vitesh është kthyer në problem shqetësues jo vetëm për qeverinë shqiptare, por edhe për partnerët dhe autoritetet e vendeve fqinje. Pamundësia e shtetit

shqiptar për të ndryshuar situatën në Lazarat ka detyruar Italinë t’i “kopsisë” dosjen, fshatit të vogël në jug të Shqipërisë, që deri tani ia ka dalë të triumfojë mbi ligjin. Në tetor të vitit të shkuar prokuroria italiane vuri në dispozicion të drejtësisë shqiptare një dosje të plotë me ata që konsiderohen “baronë” të kanabisit të Lazaratit. Përgjime, filmime, fotografi, emra personash si dhe aktiviteti që ata kryejnë, janë disa nga materialet e dosjes italiane, që tashmë i është dorëzuar Prokurorisë së Përgjithshme.

Asokohe, kryeprokurori urdhëroi ngritjen e një strukture të posaçme nën drejtimin e Prokurorisë së Krimeve të Rënda, për të verifikuar çdo informacion që lidhet me Lazaratin dhe prej më shumë se 6 muajsh kjo çështje është duke u hetuar. Ky fakt u konfirmua zyrtarisht edhe nga Ministri i Brendshëm, Saimir Tahiri i cili në emisionin “Top Story” tha policia ka një databazë të plotë për Lazaratin. “Kemi një plan së bashku me Prokurorinë dhe SHISH-in. Kemi një bazë të dhënash të mirë për të garantuar që në të gjitha rastet, ndërhyrja në Lazarat të jetë efektive. Ndërhyrja nuk do të jetë luftë, por do ketë elementë force”,-iu përgjigj Tahiri presionit të shtuar publik se çdo të bëhet me Lazaratin. Dhe menjëherë pas kësaj deklarate, policia deklaroi zyrtarisht se të hënën do të fillojë monitorimi i gjithë territorit të vendit me avion të posaçëm, për të evidentuar parcelat e kanabisit. Edhe këtë radhë, në ndihmë të policisë shqiptare vijnë autoritetet italiane të cilat, për herë të dytë vënë në dispozicion një avion të posaçëm

me të cilin do të kryhet monitorimi i gjithë vendit. “Shtatori nuk do gjejë Shqipërinë me situatën që gjetëm sa i përket trafikut dhe mbjelljës së lëndëve narkotike”,- premtoi Tahiri. Nëse premtimi i ministrit të Brendshëm do të mbahet, kjo mbetet për t’u parë.

Kapitulli për ish-pushtetarët

Në tetor të vitit të shkuar prokuroria italiane vuri në dispozicion të drejtësisë shqiptare një dosje të plotë me ata që konsiderohen “baronë” të kanabisit të Lazaratit. Përgjime, filmime, fotografi, emra personash si dhe aktiviteti që ata kryejnë, janë disa nga materialet e dosjes italiane, që tashmë i është dorëzuar Prokurorisë së Përgjithshme.

E ndërsa lufta me krimin e organizuar kërkon guxim, ajo me korrupsionin, e veçanërisht me atë të nivelit të lartë “lyp” më së shumti vullnet. Në këtë pikë, kryeprokurori Llalla po lundron mes Shilës dhe Karibdës! Me një “borxh” në shpatulla ndaj demokratëve, muajt e fundit Kryeprokurori është gjendur gjithnjë e më tepër nën presionin e mazhorancës aktuale, që së bashku me furinë e dosjeve, kërkon publikisht edhe rezultate. Kallëzimi i parë penal që u dorëzua në prokurori ishte ai ndaj ish-ministrit të Mbrojtjes, Arben Imami, i akuzuar nga qeveria e majtë si përgjegjës për një sërë skandalesh. Përgjimi i opozitës, abuzimet me pronat e ushtrisë, afera të dyshimta me spotet televizive, si dhe keqpërdorimi i forcave të ushtrisë ishin disa nga akuzat që janë artikuluar ndaj ish-ministrit Imami dhe stafit të tij. Ndaj tij janë depozituar të paktën katër kallëzime penale, të cilat janë duke u shqyrtuar nga njësia “Task-Forcë” në Prokurorinë e Tiranës. Dosja e parë ka të bëjë me abuzimet e dyshuara që Ministria e Mbrojtjes

E shtunë - e diel 24-25 maj 2014

9

www.mapo.al

Me një “borxh” në shpatulla ndaj demokratëve, muajt e fundit Kryeprokurori është gjendur gjithnjë e më tepër nën presionin e mazhorancës aktuale, që së bashku me furinë e dosjeve, kërkon publikisht edhe rezultate.

Raportet e mazhorancës me Prokurorin e zgjedhur nga Berisha Vladimir Karaj

R

ka bërë me reklamat dhe spotet televizive, por nuk mungojnë as akuzat për blerje të paligjshme të pajisjeve përgjuese me të cilat qeveria pretendon se është përgjuar gjatë kohës që ishte në opozitë.

Pas Imamit janë kallëzuar në prokurori dhe ish-drejtues të Policisë së Shtetit e Ministrisë së Brendshme, si dhe një sërë zyrtarësh të niveleve të ndryshme të qeverisë së shkuar. Të gjitha këto çështje tashmë ndodhen në prokurori dhe i takon akuzës të shprehet për kallëzimet penale, që sipas qeverisë hedhin dritë mbi abuzimet skandaloze të qeverisë “Berisha”.

Korrupsioni në Drejtësi

Gjatë vitit të shkuar, por edhe në 5 muajt e parë të 2014-s, përpjekjet e prokurorisë për të hetuar “vëllezërit” e gjyqësorit kanë qenë krejt modeste. Në fund të 2013, një gjyqtar dhe një prokuror u arrestuan pas denoncimit publik të emisionit “Fiks Fare” për një aferë korruptive në Gjykatën e Pukës. Ish-kryetari i kësaj gjykate, Shtjefën Lleshi dhe ish-prokurori i rrethit, Pëllumb Prençi u vunë në pranga nën akuzën e korrupsionit. Ata ia dolën të rifitojnë lirinë pas pak javësh, kjo falë Gjykatës së Apelit në Tiranë. Këto dy raste u pasuan nga arrestimi i një tjetër gjyqtari, këtë radhë në Pogradec, pas hetimeve për korrupsion. Dhimitër Pojanaku u arrestua në flagrancë duke marrë 25 mijë lekë

nga një grua që kishte një proces gjyqësor në Gjykatën e Pogradecit. Por përpjekjet e institucioneve për të luftuar fenomenin e korrupsionit nuk kanë ndalur këtu. Inspektorati i Lartë i Deklarimit dhe Kontrollit të Pasurive kallëzoi në prokurori gjyqtarin e Gjykatës së Apelit Tiranë, Gjin Gjoni, i cili është edhe anëtar i KLD-së, për fshehje pasurie dhe falsifikim dokumentesh. E njëjta akuzë u ngrit edhe për gjyqtarët Ken Dhima dhe bashkëshorten e tij Klorinda Çela. Për të tre gjyqtarët, prokuroria kërkoi pezullimin e tyre nga detyra, por kjo kërkesë është pranuar pjesërisht vetëm për gjyqtarin Dhima. Pavarësisht qëndrimit të Gjykatave të Elbasanit dhe Durrësit, çështjet penale ndaj njerëzve të drejtësisë vijojnë të jenë ende nën hetim nga prokuroria. Për të forcuar luftën kundër këtij fenomeni, qeveria bëri ndryshime ligjore, ndërsa prokuroria pritet t’i implementojë ato nëpërmjet krijimit të një strukture të posaçme antikorrupsion në Prokurorinë e Krimeve të Rënda. Sipas ndryshimeve në ligj, Prokuroria e Krimeve të Rënda ka tagrin të hetojë gjyqtarë, prokurorë dhe të zgjedhur vendor, të cilët dyshohen apo akuzohen për korrupsion. Me deklaratën pompoze të pak ditëve më parë, Llalla arriti të kthejë sytë e publikut tek institucioni që ai drejton.

Gjithë sa pritet tashmë prej Kryeprokurorit janë aktet!

Dosjet e vjetra… mbeten të vjetra Krahas “dosjeve të nxehta”, nuk mungojnë as ngjarje të vjetra, ende të pazbardhura, për të cilat Prokurori i Përgjithshëm urdhëroi rihapjen e hetimeve menjëherë pasi mori detyrën. Vrasja e deputetit socialist Fatmir Xhindi apo ekzekutimi publik me shpërthim tritoli i gjyqtarit Skerdilajd Konomi, janë disa prej çështjeve të deklaruara si prioritete nga Prokurori i Përgjithshëm. Megjithatë, asgjë e re përtej deklaratave nuk ka dalë prej rihapjes së dosjeve të pluhurosura prej vitesh, që kërkojnë drejtësi.

aportet e shumicës së re me Prokurorin e Përgjithshëm janë të vështira për t’u diktuar dhe lexuar. Në fillim kur Adriatik Llalla u zgjodh, opozita edhe pse nuk dha konsensus dhe as e votoi, zgjodhi të heshte në abstenim. Një formë kundërshtimi që e la të hapur derën që palët të bashkëpunonin pas 23 qershorit. Sa po ndodh kjo, është ende e paqartë. Për herë të parë që kryeministri e përfshiu prokurorinë në fjalimet e tij ironike në seancat parlamentare, ishte jo më shumë se një javë më parë, kur ai aludoi se Prokuroria e Përgjithshme “është ende nën hijen e frikës nga ai (Berisha), gjykatat nuk diskutohet”. Kryeprokurori duket sikur u përgjigj të nesërmen e fjalimit.

Një reagim i menjëhershëm. “Takime si ky i sotmi janë shumë të rëndësishme për luftën kundër kriminalitetit në vend. Kemi në proces hetimi mjaft raste të rëndësishme, të cilat nëse do të rezultojnë të suksesshme mund të kenë ndikim të rëndësishëm në të ardhmen europiane të vendit”, u shpreh kryeprokurori Llalla pas një takimi me ministrin e Brendshëm, Saimir Tahiri.

Kjo mund të lexohet dy herë. E para, do ishte një lexim i një kryeprokurori në detyrë dhe tjetra, si përgjigje për t’i bërë “qejfin” kreut të shumicës. Disa ditë më vonë, duke ruajtur tonet për të mos u diktuar si sulm, Rama sërish tërhoqi vëmendjen drejt prokurorisë. “Unë pres, ne presim që ta shikojmë Prokurorinë të përgjigjet dhe përgjigja e prokurorisë është që, nga dosjet që ne kemi depozituar me prova të qarta për korrupsion, të kalohet në procese gjyqësore për korrupsion”, tha kryeministri në intervistën e dhënë për “Studio e Hapur”. A do të ketë pas kësaj një reagim të prokurorisë dhe dosje që hapen.

Spartak Ngjela, që ishte pjesë e koalicionit që fitoi zgjedhjet, ka qenë i ashpër me qëndrimin e mazhorancës ndaj Prokurorit të Përgjithshëm. “Të shumtë janë ata që me entuziazëm flasin se “filloi goditja e korrupsionit”, por gabohen. Denoncimi nuk është asgjë, sepse akuzën e ngre vetëm Prokurori. Kush ju tha që të gëzoheni apo të shpresoni para kohe? Prokurori është i emëruar nga Sali Berisha. Kaq naivë nuk duhet të jenë entuziastët. Shenjat janë që Prokurori i Përgjithshëm nuk do ta pranojë fillimin e kësaj çështjeje penale”, shkruante Ngjela disa muaj më parë, duke sulmuar Llallën dhe kritikuar shumicën se nuk po merrte asnjë iniciativë që do të nxiste luftë kundër korrupsionit.

Prokuroria gjatë kësaj kohe ka preferuar të rrijë larg gjullurdisë politike që përfshin vendin dhe herë-herë e thërret edhe atë të flasë, sidomos kur akuzat e hedhura prej palëve për njëra-tjetrën mbeten të paprovuara dhe të pahetuara. Pohimi i Kryeprokurorit se kishte dosje që mund të ndryshonin të ardhmen e vendit ishte deklarata më e fortë e tij deri tani, krahasuar me paraardhësen që haptazi iu desh të përballej me politikën. Nga ana tjetër, as opozita nuk duket se ka ndonjë gjë për të thënë për prokurorinë, ndryshe nga pjesë të tjera të shtetit që janë shenjestruar prej saj, kjo e fundit është lënë jashtë akuzave.

Në një profil të Kryeprokurorit në ditën kur ai u zgjodh, Alfred Lela shkruante se “Adriatik Llalla, kreu i Inspektoratit të Deklarimit të Pasurive, futet në petkun e ri të kryeprokurorit pikërisht nën shenjën, që në kulturën urbane njihet si ‘ai nuk prish qejf’”. Mbetet për t’u parë nëse Llalla do ta mbyllë mandatin me të tillë miratim të heshtur apo kundërshtim të qetë të palëve.

10

E shtunë-diel, 24-25 tetor 2013

Intervistë

www.mapo.al

Kryetari i Lëvizjes për Zhvillim Kombëtar, Dashamir Shehi komenton protestën e opozitës para Kryeministrisë, strategjinë e ndjekur për largimin e kryeministrit, çfarë i mungon PD-së në mënyrën e të bërit opozitë, pse Berisha duhet t’i japë zë edhe anëtarëve të tjerë të grupit parlamentar demokrat, si dhe debatin e fundit për reformën administrativo-territoriale.

Dashamir Shehi:

“Qeverisja e sotme nuk rrëzohet me qeverisjen e djeshme” “…Qeverisja e sotme nuk rrëzohet me qeverisjen e djeshme dhe po e përsëris edhe njëherë këtë koncept, sepse gjykoj se mbi këtë qëndron e gjithë filozofia e projektit të ri politik, e alternativës politike, ndryshe ne do të vetëmbyllemi brenda vetvetes dhe do të jetojmë me kujtimet e lavdisë që në politikë nuk prodhojnë asgjë” Intervistoi: Nevila Perndoj

Trans Adriatic Pipeline AG

FTESË PËR PJESËMARRJE NË PARAKUALIFIKIM PËR NDËRTIMIN E TUBACIONIT TRANS ADRIATIK NË SEKSIONIN TOKËSOR NË GREQI DHE SHQIPËRI Më 10.05.2014, Trans Adriatic Pipeline AG (TAP) publikoi njoftimin e dytë për kontratë për një kontratë madhore Inxhinierie, Prokurimi dhe Ndërtimi në Gazetën Zyrtare të Bashkimit Evropian. Kontrata është e disponueshme në faqen e internetit të TAP: https://www.trans-adriatic-pipeline.com/news/news/detailview/article/441/ ose mund të gjendet drejtpërdrejtë në faqen e internetit: http://ted.europa.eu/udl?uri=TED:NOTICE:1582712014:TEXT:EN:HTML Objekti i kësaj kontrate përfshin Inxhinierinë, Prokurimin dhe Ndërtimin e përafërsisht 760 km tubacion me diametër 1.2 m (48-inch) që do të përshkojë të gjithë pjesën tokësore në Greqi dhe Shqipëri.

Kompanitë e interesuara për t'u para-kualifikuar për kontratën e ndërtimit të tubacionit në pjesën tokësore, duhet t'i drejtohen TAP për të kërkuar një pyetësor jo më vonë se data 26.05.2014. Kjo kërkesë mund t'i dergohet TAP nëpërmjet emailit në adresën pqq.pipecon@tap-ag.com.

Më shumë informacion jepet në njoftimin për kontratë.

Vetëm një numër i përzgjedhur kompanish të cilat do të kenë kaluar procesin e para-kualifikimit do të ftohen për të pjesëmarrë në fazat e tenderimit të procesit të prokurimit të ndërtimit të tubacionit në pjesën tokësore.

TIRANË Kryetari i Lëvizjes për Zhvillim Kombëtar, Dashamir Shehi ishte një prej deputetëve të opozitës që iu bashkua protestës së djeshme kundër trafikut të drogës. Pas përfundimit të tubimit, Shehi del me një përshtypje pozitive për këtë protestë, pasi siç shprehet ai, opozita po kuoton tema të cilat deri dje janë konsideruar nën zë si të hershme për shoqërinë shqiptare. “Pra, e rëndësishmja e kësaj proteste është fakti se opozita shqiptare ka filluar që ta trajtojë këtë temë në një prizëm modern evropian, duke e përfshirë atë në sërën e problematikave që ka shoqëria shqiptare”, shprehet Shehi në një interviste për gazetën “Mapo”. Shehi e sheh në këtë prizëm protestën, pasi ai e mirëkupton faktin se kryeministri nuk mund largohet pas nëntë muaj qeverisjeje, edhe pse ky rregull, sipas tij, nuk ia heq të drejtën morale opozitës që të kërkojë të bëjë protesta. Deri këtu, kryetari i LZHK-së dhe një prej njerëzve më me eksperiencë në politikë nuk sheh asgjë anormale. Por ajo që atij i duket handikap në mënyrën e të bërit opozitë është fakti se kjo qeveri nuk mund të rrëzohet me qeverisjen e djeshme.

“Koha e qëndrimit në opozitë është e shkurtër dhe shpesh herë na duhet që të godasim qeverinë e sotme me qeverinë e djeshme, kur në fakt logjika e opozitarizmit është që qeveria e sotme goditet me qeverinë e të nesërmes, domethënë në të gjithë këtë lloj dialektike kemi një defekt kohor”, - nënvizon ai. Dhe Shehi këmbëngul shumë në këtë logjikë, saqë e thekson sërish në një tjetër pjesë të intervistës. Edhe pse kryetar i LZHK-së, Shehi është pjesë e grupit parlamentar demokrat si pasojë e një pakti parazgjedhor që PD-ja ka bërë me disa prej partive aleate të saj. Duke qenë pjesë e saj në grup por edhe në Kuvend, Shehi komenton edhe protagonizmin e theksuar që Berisha ka në axhendën parlamentare të opozitës. Por si e komenton ai këtë situatë? “Mendoj që kjo inerci në një farë mënyre duhet t’i afrohet fundit. Duhet të ketë një stacion ndalese, sepse ndryshe nuk do të shërbejë më opozitarizmi “Koha e qeverisjes të së djathtës ka qenë realisht e gjatë.

Koha e qëndrimit në opozitë është e shkurtër dhe shpeshherë na duhet që të godasim qeverinë e sotme me qeverinë e djeshme, kur në fakt logjika e opozitarizmit është që qeveria e sotme goditet me qeverinë e të nesërmes, domethënë në të gjithë këtë lloj dialektike kemi një defekt kohor”

E shtunë-diel, 24-25 tetor 2013

si armë politike…”, shprehet ai ndër radhë. Shehi sheh gjithashtu të domosdoshme pjesëmarrjen e opozitës në zgjedhjet e ardhshme lokale, pavarësisht ngjarjeve politike që do të rrjedhin me reformën administrativoterritoriale. Ai thekson se ka ende kohë për bashkëpunim dhe e cilëson reformën të përfunduar vetëm kur ajo të ketë marrë edhe mbështetjen politike. “…Kjo është një lloj reforme që ka nevojë të qëndrojë në këmbë dhe për pasojë i duhen të dyja këmbët, mbështetje politike nga të gjitha krahët dhe sigurisht një zgjedhje teknike sa më profesionale që t’i durojë kohës”, - shton Shehi Z.Shehi, ju ishit një ndër politikanët e opozitës që iu bashkuat protestës, e cila pritej të ishte më masive nga ajo që pamë sot. Juve si ju duk protesta e sotme?

Mua mu duk normale sepse të them të drejtën, protesta e sotme kundër drogës është diçka e re për shoqërinë shqiptare dhe mentalitetin shqiptar. Zakonisht, shqiptarët kanë protestuar për problematikën imediate, për vendin e punës, për legalizimet, ndërsa sot protestuam për një temë që është shumë më e madhe, më e rëndësishme, më e rrezikshme, por që është një temë afatgjate në një farë mënyre.

A e ka përgatitjen e duhur kulturore shoqëria shqiptare për të dalë dhe për të protestuar për drogën në Shqipëri?

Përgatitjen kulturale për tu konfrontuar me tematika të tilla nuk e ka. Sidoqoftë, unë gjykoj se kjo është në nderin dhe dinjitetin e opozitës shqiptare e cila në këtë rast tregon edhe maturinë e saj për të pasur kurajën që të përballojë dhe të kuotojë tema të cilat deri dje janë konsideruar nën zë të hershme për gjithë shoqërinë shqiptare. Pra, e rëndësishmja e kësaj proteste është fakti se opozita shqiptare ka filluar që ta trajtojë këtë temë në një prizëm modern evropian duke e përfshirë atë në sërën e problematikave që ka shoqëria shqiptare.

Por, a mund të jetë kjo arsyeja kryesore për të larguar kryeministrin Edi Rama? Sa e besueshme është tek publiku?

Unë gjykoj që Rama vazhdimisht do të përplaset me protestën e opozitës për këtë temë por dhe për tema të tjera dhe kjo është pjesa klasike e opozitarizmit që të kërkojë largimin e kryeministrit. Ne e dimë shumë mirë që kryeministri nuk largohet pas nëntë muajsh, por kjo nuk ia heq të drejtën morale opozitës që të kërkojë të bëjë protestat e saj. Unë e

11

www.mapo.al

konsideroj absolutisht normale protestën e sotme e cila mbi të gjitha ishte edhe shumë civile. Pra opozita e sotme me në krye PD-në dhe me në krye Bashën (sepse PD-ja ka qenë edhe dje) ka futur një frymë civilizuese në protestat e saj. Pra, manifestohet qetësisht në bulevard, kthehen qetësisht njerëzit nëpër shtëpi, pa pasur ide të errëta.

Duke mbetur tek strategjia politike e opozitës a është kontradiktore fakti që kërkohet largimi i Ramës dhe i kësaj qeverie, por jo zgjedhje të parakohshme?

Nuk mund të kërkohen zgjedhje të reja nëntë muaj pas kësaj qeverisjeje. Kjo do të ishte jashtë politikës reale. Largimi i kryeministrit apo ministrave, targeti i identifikuar për tu larguar është kërkuar dhe do të kërkohet vazhdimisht nga opozita sepse në fund të fundit protesta popullore, kritika opozitare, të gjitha këto duhet të kenë një objektiv të opozitës sepse ndryshe nuk bëjmë më politikë pastaj. Kështu që, nga ky këndvështrim unë e konsideroj normale…

Por, a i takon opozitës që t’i imponojë mazhorancës kryeministrin që nuk duhet të ketë?

Opozita kërkon atë që e quan të mundur politikisht. Ky është debati politik… Brenda mjeteve demokratike, opozita do të shkojë të kërkojë maksimumin e atyre që janë të mundshme, përmes votimeve parlamentare, protestat në rrugë, debatet televizive, nga analizat në shtypin e shkruar, pra të gjitha ato mjete të cilat fatmirësisht liria dhe demokracia i ofron.

Si ju duket mënyra e të bërit opozitë sot, kur bëhen gjithnjë krahasime të punës së kësaj qeverie me qeverisjen e djeshme?

Opozita e sotme e ka një handikap.

Që është?’

Që koha e tanishme është shumë e shkurtër. Dhe koha e qeverisjes të së djathtës ka qenë realisht e gjatë. Koha e qëndrimit në opozitë është e shkurtër dhe shpesh herë na duhet që të godasim qeverinë e sotme me qeverinë e djeshme, kur në fakt logjika e opozitarizmit është që qeveria e sotme goditet me qeverinë e të nesërmes, domethënë në të gjithë këtë lloj dialektike kemi një defekt kohor. Të gjithë këto elemente nuk janë në një sinkron. Politika e të bërit politik ka kronusin e vet. Kështu që nga kjo pikëpamje sigurisht që është defektoze, por sidoqoftë kjo është shkollë e madhe e të bërit opozitë. Ashtu si në gjithë hapësirën katërvjeçare, mazhoranca konfrontohet me zgjedhësit e vet, ashtu edhe opozita do ta konsiderojë të gjithë këtë hapësirë, mundësi, shans politik për të ringritur shanset e veta. Pra duke u larguar nga dita e zgjedhjeve, gjykoj se gjithnjë e më logjik bëhet edhe qëndrimi opozitar.

largimi i ramës “Largimi i kryeministrit apo ministrave, targeti i identifikuar për t’u larguar është kërkuar dhe do të kërkohet vazhdimisht nga opozita sepse në fund të fundit protesta popullore, kritika opozitare, të gjitha këto duhet të kenë një objektiv të opozitës sepse ndryshe nuk bëjmë më politikë pastaj. Kështu që, nga ky këndvështrim unë e konsideroj normale…”

“PD-ja dhe gjithë opozita është një shans i madh për të verifikuar mjetet e veta politike, për të konfirmuar ringjitjen edhe morale të opozitës, ndaj dhe gjykoj që do të ishte një ide shterpë mungesa e opozitës në zgjedhjet lokale.

Ky do të ishte një dorëzim pa kushte sepse nëse pushteti lokal do të kontrollohej i gjithi në një dorë, atëherë do të krijohen premisat që edhe zgjedhjet politike të jenë të cunguara”

Ju jeni pjesë e grupit parlamentar të PD-së dhe besoj e keni vënë re edhe ju protagonizmin e theksuar të Berishës në axhendën parlamentare, që opozita ndjek…A shihni ju një lloj dualiteti mes Bashës dhe Berishës në mënyrën e të bërit opozitë?

Defekti i kësaj pune është që Bashës mundësia parlamentare i mungon. Pra, kjo hapësirë politike sepse ai nuk është deputet.

Por unë mendoj se Basha i ka të gjitha mjetet e mjaftueshme për ta plotësuar këtë boshllëk që janë konkurrenca shtypi, tribuna e madhe opozitare si sot në protestë. Ai ka të gjithë hapësirën mediatike gjithashtu, që besoj se nuk i mungon. Ndërsa çështja e debatit brenda kuvendit unë gjykoj se duhet diskutuar brenda vetë shefave të PD-së, nëse kanë ndërmend që t’ia lënë gjithë hapësirën Berishës apo kanë ndërmend që brenda hapësirës parlamentare të promovohen edhe personazhe të tjerë të cilët duhet t’i takojnë të ardhmes Për ju kjo situatë është pasojë e mungesës së organizimit brenda grupit, apo e diçkaje tjetër?

Unë e shkoj si një inerci të politikës, ose më saktë e pushtetit që ka ushtruar Berisha në mënyrë tradicionale si kryetar i PD-së, por dhe si kryeministër. Mendoj që kjo inerci në një farë mënyre duhet t’i afrohet fundit. Duhet të ketë një stacion ndalese, sepse ndryshe nuk do të shërbeje më si armë politike dhe unë gjykoj që Berisha me pjekurinë dhe maturitetin që ka duhet ta kuptojë që brenda grupit parlamentar ka nevojë për zëra të tjerë, për personazhe të tjera, që do të projektojë qeverisjen e të nesërmes. Qeverisja e sotme nuk rrëzohet me qeverisjen e djeshme dhe po e përsëris edhe njëherë këtë koncept sepse gjykoj se mbi këtë qëndron e gjithë filozofia e projektit të ri politik, e alternativës politike, ndryshe ne do të vetëmbyllemi brenda vetvetes dhe do të jetojmë me kujtimet e lavdisë që në politikë nuk prodhojnë asgjë.

Ju keni folur shumë për rëndësinë e reformës administrative- territoriale.

Opozita nuk është bërë ende pjesë e saj, ndërkohë që në varësi të zhvillimeve për këtë çështje, kryetari i PD-së, Lulzim Basha në një debat televiziv të dy ditëve më parë nuk dha përgjigje nëse PD-ja do të merrte pjesë në zgjedhjet e ardhshme lokale. Si e shini raportin e PD-së me reformën dhe vetë zgjedhjet lokale?

Unë shpresoj që do të gjendet një formulë kompromisi përsa i përket reformës administrative sepse e konsideroj të domosdoshëm kontributin opozitar, jo thjesht si kapacitet teknik apo organizativ sepse këto mjete mund t’i ketë qeveria por si mbështetje politike. Kjo është një lloj reforme që ka nevojë të qëndrojë në këmbë dhe për pasojë i duhen të dyja

roli i berishës në kuvend “Mendoj që kjo inerci në njëfarë mënyre duhet t’i afrohet fundit.

Duhet të ketë një stacion ndalese, sepse ndryshe nuk do të shërbejë më si armë politike dhe unë gjykoj që Berisha me pjekurinë dhe maturitetin që ka duhet ta kuptojë që brenda grupit parlamentar ka nevojë për zëra të tjerë, për personazhe të tjera, që do të projektojë qeverisjen e të nesërmes”.

këmbët, mbështetje politike nga të gjitha krahët dhe sigurisht një zgjedhje teknike sa më profesionale që t’i durojë kohës. Por, në qoftë se do t’i mungojë mbështetja politike, sigurisht që do të jetë gjithnjë e lëkundur në sytë e opinionit publik, do të prodhojë efekte negative, do të jetë e kontestueshme dhe do të hapë një debat që nuk do t’i lërë realisht pushtetit lokal të marrë maksimumin e asaj që në fakt reforma duhet të prodhojë.

Nëse reforma do të jetë e njëanshme, a është kjo arsye e mjaftueshme që PD-ja të mos futet në zgjedhje e ardhshme lokale?

Unë gjykoj që PD-ja do të marrë pjesë në zgjedhjet e ardhshme. PD-ja dhe gjithë opozita është një shans i madh për të verifikuar mjetet e veta politike, për të konfirmuar ringjitjen edhe morale të opozitës, ndaj dhe gjykoj që do të ishte një ide shterpë mungesa e opozitës në zgjedhjet lokale. Ky do të ishte një dorëzim pa kushte sepse nëse pushteti lokal do të kontrollohej i gjithi në një dorë, atëherë do të krijohen premisat që edhe zgjedhjet politike të jenë të cunguara. Unë uroj që PD-ja të marrë pjesë edhe në riorganizimin e reformës sepse jo vetëm që është posedues i gjysmës së pushtetit lokal sot për sot dhe e ka për detyre që të jetë, por sepse vetëm kështu reforma do të quhej e qenësishme dhe e plotë. Shpresoj që ka akoma kohë të mjaftueshme për të gjetur rrugën për të negociuar me qëllim bashkëpunimin në këtë fushë.

Jeni njohur besoj me pesë variantet e qeverisë si dhe selektimin që ajo u ka bërë dyve prej tyre. Si ju duken në përmbajtje?

Unë do të thosha që ka nevojë për një debat pak më të gjerë se aq dhe nuk duhet menduar thjesht se si ta thjeshtëzojmë skemën sepse riorganizimi i pushtetit nuk duhet të tentojë mënyrën sempliciste që të bëhet sa më e thjeshtë për të qeverisur pushtetin lokal. Ky është prizmi i gabuar për ta parë problemin. Ideja duhet të niset nga fakti se kush është formula më e mirë që pushteti lokal të vetëqeveriset dhe të marrë maksimumin e autonomisë pra ta bëjë funksionale maksimimin e autonomisë dhe jo se si do të jetë më e kollajtë për shembull që Tirana të qeverisë provincat e veta.

Funksioni kryesor duhet të jetë se si provincat të vetëqeverisen në vetvete, sigurisht me mbështetjen e Tiranës, por në mënyrë autonome. Pra sa më i madh dimensioni duhet të shkojë paralel edhe me kapacitetet vetadministruese. Prandaj gjykoj se ka një lloj ngutjeje në këtë punë. Ka një lloj dëshire për t’i thjeshtuar gjërat, sikur thjesht numri është treguesi kryesor, por në fakt ekuacioni është pak më i vështirë dhe ka më shumë se një të panjohur.

reforma territoriale “Kjo është një lloj reforme që ka nevojë të qëndrojë në këmbë dhe për pasojë i duhen të dyja këmbët, mbështetje politike nga të gjithë krahët dhe sigurisht një zgjedhje teknike sa më profesionale që t’i durojë kohës. Por, në qoftë se do t’i mungojë mbështetja politike, sigurisht që do të jetë gjithnjë e lëkundur në sytë e opinionit publik, do të prodhojë efekte negative, do të jetë e kontestueshme”

12

E shtunë-diel, 24-25 maj 2014

www.mapo.al

Shqipëria pas dhjetë vitesh gjendet më e plakur, me më shumë të papunë, me shumë fshatra dhe vetëm me 5 qytete, me 480 mijë persona të larguar nga vendi, por edhe me ekonomi më të kamur familjare. Konkluzionet janë nxjerrë në përpunimin që INSTAT iu ka bërë të dhënave të censusit të popullsisë më 2011

Si është transformuar Shqipëria në 10 vite Popullsia në plakje të shpejtë Popullsia banuese e Shqipërisë është zvogëluar me 8% nga Censusi i vitit 2001 dhe nëse popullsia do të vazhdojë të ulet me këto ritme, në vitin 2033 ajo parashikohet të arrijë rreth 2.5 milionë banorë, nëse faktorët e tjerë merren të pandryshuar. Bazuar në projeksionet e popullsisë në vitin 2027, rritja natyrore mund të bëhet negative, pra numri i vdekjeve do të tejkalojë atë të lindjeve. Pas dhjetë vitesh, në 2024-ën, prurjet e grupmoshës 15-19 vjeç në tregun e punës do të jenë më të vogla sesa daljet e grupmoshës 65-69 vjeç. Tendencat e vërejtura nga analizat e të d h ë nave de m og r a f i ke tregojnë rënie të shpejtë në nivelin e riprodhimit.

Popullsia parashikohet të jetë më e plakur, por më jetëgjatë. Gratë jetojnë mesatarisht 4.6 vjet më shumë se meshkujt. Më shumë se 480 mijë persona janë larguar jashtë vendit në 10-vjeçarin 20012011.10 për qind e të gjithë popullsisë ka ndryshuar vendbanimin e zakonshëm, ndërkohë femrat janë ato që dominojnë këtë lëvizje me 59 për qind. Tirana vazhdon të mbetet qarku më tërheqës i emigrantëve të brendshëm dhe në fund të vitit 2031 mendohet se mbi 35% e popullsisë do të jetojë në qarkun e Tiranës. Raporti gjinor në lindje vazhdon të jetë i lartë, 109 djem për 100 vajza, nga 105 që është norma biologjike natyrore.

më pak banesa pa asnjë lloj sistemi të furnizimit me ujë, ndërsa është rritur me 40,7 % numri i banesave më furnizim me ujë brenda banesës. Sipas të dhënave nga Censusi i vitit 2011, familjet shqiptare kanë dy herë më shumë makina larëse, 9,4 herë më shumë soba me mikrovalë, 8,5 herë më shumë kondicionerë,14,2 herë më shumë kompjuter dhe 3,1 herë më shumë makina sesa në matjen e Censusit të vitit 2001. Sipas të dhënave nga Censusi i vitit 2011, rezulton se

vetëm 18,5 % e familjeve shqiptare kanë dekoder si dhe vetëm 2,7 % e tyre kanë panel diellor. Sipas të dhënave nga Censusi i vitit 2011, rezulton se vetëm 12,3% e familjeve shqiptare kanë shërbim internet në banesë. Ndërkohë që mësohet se 86,8% e familjeve ka të paktën një anëtar që zotëron telefon celular.

5

Familja dhe ekonomia e saj Madhësia mesatare e Njësisë E ko n o m i ke Fa m i l j a r e ë s ht ë zvogëluar deri në 3.9 anëtarë nga 4.2 që ishte në vitin 2001. Nga të dhënat e Censusit 2011, rezulton se ka 16,8 për qind më shumë ndërtesa dhe 28,9% më shumë banesa sesa në vitin 2001. Në vitin 2011, numri mesatar i banesave për ndërtesa është 1,7 kundrejt 1,5 që ishte në vitin 2001. Në vitin 2011 ka 4,3 herë

Punësimi Shkalla e papunësisë në vend nga 22,7 për qind që ishte në vitin 2001, shkoi në 29,3 për qind në 2011.

Papunësia te të rinjtë (15-24 vjeç) në Censusin e vitit 2001 ishte 35,5% dhe në Censusin e vitit 2011 ishte 52,9%. Sipas të dhënave të 2011, bujqësia angazhon rreth 26 për qind të të gjithë të punësuarve, ndërsa në Censusin e vitit 2001 kjo e dhënë ishte 50 për qind. Sektori i shër-

29

480

Mijë persona të larguar nga vendi që nga viti 2001

10

Për qind e të gjithë popullsisë ka ndryshuar vendbanimin e zakonshëm, ndërkohë femrat janë ato që dominojnë këtë lëvizje me 59 për qind.

2027

Në këtë vit, rritja natyrore mund të bëhet negative, pra numri i vdekjeve do të tejkalojë atë të lindjeve.

Qendra urbane në Shqipëri do të përmbushnin kriteret për t’u quajtur qytete, sipas përkufizimit statistikor europian.

Shkoi shkalla e papunësisë në vend më 2011, nga 22,7% që ishte në vitin 2001.

bimeve angazhon rreth 50 për qind të të gjithë të punësuarve, ndërsa në Censusin e vitit 2001 kjo e dhënë ishte rreth 36 për qind. Të dhënat tregojnë se 74.1 për qind e të punësuarve, banues të zakonshëm në Shqipëri, punojnë në një vend fiks pune larg shtëpisë, 11,9 për qind nuk kanë një vend fiks pune, 13 për qind punojnë kryesisht në shtëpi, dhe 1 për qind punojnë jashtë kufijve të vendit (6.546 persona). Më shumë se një e treta e të punësuarve që punojnë në një vend fiks pune larg shtëpisë (487.795 persona) jetojnë në rrethin e Tiranës (34%). Por më shumë se 50 për qind e të punësuarve të cilët kanë një vend

fiks pune larg shtëpisë së tyre brenda territorit të Shqipërisë shkojnë në punë në këmbë, 22,7 për qind udhëtojnë me makinë private dhe 18,7% përdorin autobusin, ndërsa të gjitha përqindjet e mjeteve të tjera janë mjaft të ulëta. Ndryshimi midis të punësuarve që vijnë për të punuar çdo ditë në Tiranë dhe të atyre që dalin nga Tirana është një fluks pozitiv neto prej 25 mijë individësh.

Bazuar në të dhënat e Censusit 2011 dhe sipas përkufizimit statistikor europian, popullsia urbane e Shqipërisë është 58,2%, kurse sipas përkufizimit ligjor shqiptar, me ndarjen e qytet\fshat popullsia urbane rezulton të jetë 47,7%.

Shpallje ankandi Zyra Përmbarimore Kurmaku shpall për shitje në ankand : 1. Pasurinë "Truall+Ndërtesë", regjistruar në ZVRPP Elbasan, me nr. pasurie 7/226, vol 24, faqe 134, me sip. trualli 100 m2, sip ndërtimi 100 m2, ZK 8521, pasuri e ndodhur në lagjen "Luigj Gurakuqi" Elbasan, në pronësi të shtetasve Llambri e Adriana Risto. Kjo pasuri është vënë në hipotekë në favor të BKT. Ankandi zhvillohet ditën e mërkurë më dt. 03.06.2014, ora 16.oo me çmimin fillestar 4,480,000 (katermilionekaterqindetetedhjetemije) leke.

E shtunë-diel, 24-25 maj 2014

13

www.mapo.al

Drejtori i INSTAT, Gjergj Filipi analizon të dhënat e Censusit, që tregojnë se sa shumë ka ndryshuar Shqipëria në dekadën e fundit

INSTAT: Kemi 74 qytete, por vetëm 5 sipas definicionit të BE Intervistoi: Pandi Gjata

C Sipas përkufizimit statistikor europian, vetëm 5 qendra urbane në Shqipëri do të përmbushnin kriteret për t’u quajtur qytete.

Sa i përket komunave, 10 syresh mund të konsiderohen urbane, 57 të ndërmjetme dhe 306 rurale

Vetëm 5 qytete Sipas përkufizimit statistikor europian, vetëm 5 qendra urbane në Shqipëri do të përmbushnin kriteret për t’u quajtur qytete. Sa i përket komunave, 10 syresh mund të konsiderohen urbane, 57 të ndërmjetme dhe 306 rurale. Sipas përkufizimit statistikor evropian, në Shqipëri vetëm Tirana mund të konsiderohet qark me dominancë urbane, 2 qarqe konsiderohen të ndërmjetëm dhe 9 qarqe tregojnë dominancë rurale. Bazuar në metodën deduktive, identifikohen 17 aglomerate urbane në Shqipëri.

Bashkitë e Tiranës, Durrësit dhe pjesërisht ajo e Vlorës, tërheqin të punësuar që udhëtojnë çdo ditë nga një numër i madh njësish vendore dhe karakterizohen nga një zonë gravitacionale që mbulon një sipërfaqe të madhe. Për herë të parë në historinë e censuseve në Shqipëri u realizua vlerësimi i cilësisë së të dhënave, si dhe mbulimit të Censusit të Popullsisë dhe Banesave 2011.

familjet shqiptare kanë dy herë më shumë makina larëse, 9,4 herë më shumë soba me mikrovalë, 8,5 herë më shumë kondicionerë,14,2 herë më shumë kompjuter dhe 3,1 herë më shumë makina sesa në matjen e Censusit të vitit 2001.

ensusi i fundit i realizuar në Shqipëri, nxjerr në dritë ndryshime thelbësore të ndodhura përgjatë dekadës së fundit. Drejtori i INSTAT-it, Gjergj Filipi shpjegon se si ka ndryshuar mosha mesatare e popullsisë, cilat janë pasojat e emigrimit masiv të shqiptarëve dhe ç’ka ndryshuar në kompozimin e qendrave urbane dhe atyre rurale.

Prej dy ditësh po publikohen të dhëna dhe detaje interesante që vinë nga Censusi. Të gjitha këto analiza që ju keni bërë, sa afër të vërtetës janë?

Analizat tentojnë t’i çojnë shifrat sa më afër realitetit në mënyrë që t’i interpretojnë ato. Censusi në vetvete është një ushtrim statistikor, i cili tenton të fotografojë realitetin, ky është synimi parësor. Diskutimi është se shoqëria i kupton fenomenet statistikore në një mënyrë të ndryshme, prandaj është e domosdoshme të bëhen analiza të kësaj kategorie.

Mund të na thoni disa nga gjetjet më të fundit që përbëjnë interes edhe për publikun?

Ne kemi analizuar të dhënat e dala në dhjetor të vitit 2012. Ne thërritëm një sërë ekspertësh ndërkombëtarë, të cilët mbi këto të dhëna prodhuan 12 produkte për publikun shqiptar. Nëse do të bëjmë projeksionet e popullsisë, si do të jetë avancimi ndër vite i popullsisë shqiptare. Kemi disa të dhëna relativisht shqetësuese. Nga 2001 deri në 2011 kemi pasur një fluks migrator sërish të lartë. Karakteristika parësore e këtyre është që në dekadën e fundit kemi edhe emigracion të disa grup moshave femrash, që janë nënat e popullsisë, për rrjedhojë ritmet e rënies së popullsisë. Së pari ka rënë ritmi i lindshmërisë për nënë, ndoshta edhe si pasojë e bashkimit me emigrantët. Ky ritëm është alarmant dhe rreth 13 vjet më pas, në 2027, do të arrimë një pikë ku lindjet nuk do të na zëvendësojnë dot vdekjet.

Do të kemi një popullsi të plakur?

Tashmë e kemi një popullsi më të plakur dhe më jetëgjatë, deri diku, sepse kemi lindje shumë të ulëta. Ky nuk është një fenomen që është hasur edhe në vende të tjera, sidomos në Europë. Tashmë është një nevojë absolute që të shihen disa instrumente. Në 2024, prurjet që do të vinë nga 15-19 vjeçarët në tregun e punës nuk do të balancojnë dot daljet që do të bëhen nga 65-69 vjeçarët. Një tjetër problem është papunësia e të rinjve. Censusi i 2011 tregon një normë alarmante të papunësisë së të rinjve, jemi diku te 50% i papunësisë së të rinjve.

Ndalemi te një shifër që lidhet edhe me kontekstin e reformës territoriale. Si janë shifrat për popullsinë në zonat rurale, por

edhe në ato urbane, kë mund të quajmë sipas analizave qytet apo fshat?

Ne bëmë një eksperiment, i cili doli shumë i suksesshëm. Ne tentuam të shohim se si të dhënat e shpërndarjes së popullsisë të analizoheshin, jo sipas kontureve që i kemi vënë bashkive, komunave, apo qyteteve dhe fshatrave, të analizoheshin sikur Shqipëria të ishte e gjitha e zbrazët nga ndarjet e brendshme. Me këtë studim, ne arritëm në një konkluzion shumë interesant. Nëse vendi do të ndahej në katrorë nga 1 km katrorë, do të shikonim se si shpërndahej dendësia e popullsisë. Ne u referuam Eurostat-it, i cili përdor një kriter të tillë për të ndarë urbanet nga ruralet dhe thotë nëse një qelizë ka më shumë se 300 banorë për kilometër katror dhe nëse një grup qelizash të cilat ndërlidhen me njëra tjetrën dhe përbëjnë të tëra një popullsi prej 5 mijë banorësh, atëherë zona konsiderohet urbane. Pasi ne përfunduam këtë eksperiment, kuptuam që në vendin tonë kemi të bëjmë me 37 zona urbane, ndërkohë që ligji njeh 74 qytete, kështu kuptuam një nevojë për një ndarje të re. Iu referuam sërish Eurostat-it për të kuptuar si përkufizohen ato zona urbane, të cilat konsiderohen qytete të mirëfillta, në fakt rezultati nuk ishte shumë i mirë, vetëm 5 qendra urbane të vendit mund të përmbushin definicionin e BE-së për të qenë qendra urbane në formën e qyteteve. Me siguri që reforma territoriale do të prodhojë një rezultat.

A është hera e parë që këto shifra analizohen në këtë formë, a mund t’i bëjë dikush tjetër dhe nëse po, për çfarë mund të përdoren? Është herë e parë që shifrat e ndarjes së popullsisë në urbane dhe rurale bëhen po ashtu si homologët tanë në BE. Shifrat janë të vështira për t’u perceptuar nga të gjithë, a mund t’i preki çdo person?

Jo, nëse ato nuk marrin një dimension të tretshëm për popullsinë. Ne tashmë kemi hapur një faqe të re që quhet Instatgis, ku qytetarët aty mund të zgjedhin nivelin gjeoadministrativ që duan të analizojnë.

Presim të tjera rezultate nga këto analiza?

INSTAT-i i ka të kufizuara kapacitetet analitike sepse ne kemi ngarkesë të madhe kërkimore dhe pjesën e analizave ta kemi si vlerë të shtuar, por që nuk na ndërhyn në punën tonë të përditshme. Nuk ka asnjë census në Shqipëri të jetë shoqëruar me 12 analiza të kësaj kategorie. Kemi pasur ekspertët më të mirë të censuseve që ekzistojnë në glob.

Marrë nga Top Channel

14

K

E shtunë - e diel 24-25 maj 2014

y libër tregon historinë e pushtimit të Shqipërisë nga Italia në prag të Luftës së Dytë Botërore dhe përmban rrëfimin e sinqertë të shefit të misionit diplomatik amerikan në Tiranë, Hugh Gladney Grant (Hju Glledni Grant).

Ilir Ikonomi E përmuajshme, Nr. 43, Viti III i botimit, 2014, Çmimi 300 Lekë

PUSHTIMI

www.mapo.al

36 / scripta manent

8

MAPO MADAME

Ilir Ikonomi

“Mendoj se Zogu, në procesin e drejtimit të vendit nga stili oriental tek ai perëndimor i jetesës - dhe ky ishte një vend me tradita shekullore e me zakone të vjetra myslimane, siç qe mbulimi i grave - në mënyrë të pavetëdijshme e çliroi veten nga një farë orientalizmi dhe kjo, duke i shtuar edhe rininë e tij, e bëri atë paksa naiv në çështjen e nënshtrimit ekonomik të vendit. Natyrisht, ka mundësi edhe që ai të ketë qenë qysh në fillim një PËLLUMB KULLA kumarxhi i guximshëm që i kuptonte kartat e veta dhe që luante një lojë të dëshpëruar ÇILJETA XHILAGA për gjëra që i donte me çdo kusht, para dhe më shumë para, për të qëndruar në pushtet si “Mbret i shqiptarëve”. Sigurisht, ai kishte barrën e një familjeje të madhe me shumë femra ALTIN RRAKLLI dhe veç kësaj donte të themelonte një dinasti që kërkonte një tjetër femër dhe akoma më DRINI ZEQO shumë para. Për Zogun ky ishte një rreth vicioz.”

me Madame

Ministri amerikan në Tiranë, Hugh Grant, rrëfen 7dossier prillin shqiptar Nr. 43 Viti III i botimit maj 2014

PUSHTIMI

Çmimi 300 Lekë

EVI REÇI MERTIRI Hugh G. ENDRIT Grant Ministër i SHBA në Shqipëri 1935-1939 JERIDA SAKAJ “Mendoj se Zogu, në procesin e drejtimit të vendit nga stili HARIS VONGLI

E GJITHË BOTA ME NJË SELFIE

Gjoka oriental tekBrigel ai perëndimor i jetesës - dhe ky ishte një vend me BALET PAe me zakone të vjetra myslimane, siç qe tradita shekullore mbulimi i KONVENCIONE grave - në mënyrë të pavetëdijshme e çliroi vetenfashion nga RAPSODI Vlashent Satadhe kjo, duke i shtuar edhe rininë e tij, një farë orientalizmi e BOHEMËSH IKONOMI ARTI I TË DHËNIT bëri atë paksa naiv nëIlirçështjen e nënshtrimit ekonomik të vendit. Është gazetar i Zërit të Amerikës në Uashington.

Natyrisht, ka mundësiAi është edhe tëKonica: ketë qenë qysh në fillim autor iqë libraveai “Faik Jeta në Uashington” dhe “Pavarësia: Udhëtimi i paharruar i Ismail Qemalit”. një kumarxhi i guximshëm që i kuptonte kartat e veta dhe që luante një lojë të dëshpëruar për gjëra që i donte me çdo kusht, para dhe më shumë para, për të qëndruar në pushtet si “Mbret i 36 shqiptarëve”. Sigurisht, ai kishte barrën e një familjeje të madhe me shumë femra dhe veç kësaj donte të themelonte një dinasti Prej ndikimit të të atit. Gjyshit. Rolit ekuilibrues të grave jetës së tij.dhe Më vonë kanë qenë Prusti, Bahu, Frojdi…që që kërkonte një tjetërtëfemër akoma më shumë para. ePër kanë bërë këtë që është. Jo thjesht violinistin e madh që Zogun ky ishte një rreth vicioz.” njohim të gjithë. Por edhe Tedin me profilin e vet psikologjik, për të cilin vendos të flasë Hugh G. Grant Ministër i SHBA në Shqipëri 1935-1939 info@uet.edu.al

www.uet.edu.al

Çmimi 800 L

TEDI Papavrami

ISBN 978-9928-4181-9-7

ILIR IKONOMI

PUSHTIMI

Ministri amerikan në Tiranë, Hugh Grant, rrëfen 7 prillin shqiptar

9 789928 418197

PROMOVIMI I LIBRIT BËHET DITËN E SHTUNË, 3 MAJ 2014, ORA 17:00 NË HOLLIN E UET

E shtunë-diel, 24-25 maj 2014

www.mapo.al

Kontra

Vladimir Myrtezai

E

kisha të sigurt që në një ditë si kjo e sotmja, me shi, do shkruaja për të: Xaken, për Riza Qorrin. Jo për shkak të shiut të shtruar që po më pikon në shpirt, por siç dhe presin krijuesit në përgjithësi, poetët, piktorët dhe të tjerë njerëz që banojnë në art – për gjendje: një ditë e veçantë qartësie dhe me elemente të padukshme shtytës, që të ndërmendin me një qartësi gati të dhunshme, fjala vjen, një personazh, që ia beh mu përpara teje, dhe nuk mund ta anashkalosh; të cilit je i detyruar që t’i japësh zë dhe frymë, pavarësisht ligjeve biologjike.

Xakja i takon atij soj njeriu që të rri i fshehur në kujtesë, dhe të del përpara atëherë kur nuk e pret, ose të duket si çast jo i favorshëm për ta sjellë përpara, duke qenë se nuk ka një profil solemn të kërpitur, distancues, apo të angazhuar në mundësitë njerëzore për të zhurmuar arritje. Më shumë të del përpara si pengesë e pavetëdijshme, një shprehje e mekët, e nevojshme dhe e panevojshme njëherësh; por, gjithsesi nuk përhumb lehtë në galerinë që ke përzgjedhur ndër koleksione njerëzore.

Nganjëherë kam besuar se arsyeja se pse ndalojmë te disa personazhe, që janë bashkudhëtarët tanë, është sepse ne ngjajmë me ta, ose kemi diç të përbashkët, dhe riciklimi i tyre në honet e kujtesës, nën një qasje analizuese, ka të bëjë pikërisht me një lloj stacioni prehjeje, një vetëpasqyrim i qenies sonë për ta vështruar atë figurë të projektuar diku, larg dhe afër, në ecejaken e ftohtë të arsyes. Por, në këtë rast nuk se është përputhshmërisht e njëjta gjë. Gjithsesi të duket sikur ke hedhur përpara një projeksion të jetuar më parë. Por, në ujëra disi më të përziera ka pjesë ngjashmërish, ose veshje ngjashmërish për të zbutur e marrë me të mirë modele që na lëngojnë afër, si përafri e identiteteve tona.

Gjithsesi, nëse është kështu, do kemi fituar një udhëtim të dyfishtë prej binjakësh, që në çdo sekondë të plagosin në rrëmbim dhe në shumë kohëzgjatjeje të duan fshehur si gëzim përsëritës i qenies humane, që na ka mbirë para syve tanë. Në njëfarë mënyre, Xakja është një mbirje e hershme e shfaqjes humane nga malësitë e thella të jugut, që fill pas luftës qe vendosur në Tiranë. Një natyrë e butë në dukje, por që për shkak të traditës së hapësirës nga vinte, ishte dendur në modë: reflekset e thërrisnin të vishej si ushtarak, si oficer me gradë.

Dhe që nga ky moment luftoi në hierarkinë e rrobës që veshi, për të bërë kështu udhëtimin e zakonshëm, si ai i shumë ushtarakëve që u veshën me rrobën uniforme të rregullit. Përtej botës së urdhrave që e bashkëshoqëruan që kur qe i vogël, kur shkonte me dhi në mal e deri në luftën partizane, e më pas në regjimin ushtarak të pasluftës, Xakja ishte mbrujtur për të qenë nën dhe sipër urdhrit. Një jetë sa e ashpër e po aq me kthesa të çuditshme formulimesh njerëzore, që e mbushën jetën e tij me zigzage dhe tensione të larta.

Në të gjithë kurbën historike nën urdhër nuk se pati një karrierë të admirueshme e me thekse komande të forta. Udhëtoi ulët dhe, si të thuash, në mesin e artë të një udhe ku në përgjithësi dukej se qe një dëshmitar me vlerë i të gjitha ulje-ngritjeve dhe rrymave të jetës në ushtri. Për shkak edhe të fluksit të madh në farefis dhe lidhjeve të tij martesore, jetoi më shumë me famën dhe jehonën e më të mëdhenjve në gradë brenda llojit dhe në skuta jete, sesa vetë, në procesin e hapave të hedhur me mundime vetjake.

Xakja kish lindur si njeri shumë i ndjeshëm, por edhe si njeri me fat. Ndërtoi një familje që i erdhi përshtat tipit të tij, dhe në përshtatje për të ruajtur një frymë që e ndihmon njeriun të hedhë hapat deri në fund, nën përkujdesjen e vetë familjarëve.

Ishte i ngjashëm me një artist të butë, i cili pret që

edal

Simbiozë nga anonimati, që më afrohet me shiun jeta t’i sillet me surpriza, për ta mbështjellë e përcjellë deri në fund me përkujdesje. Xakja formoi një familje të madhe në numër, ku për mungesë fati i ra për pjesë të ishte mashkulli i vetëm në një familje me gjashtë femra: gruaja dhe pesë vajzat.

Kjo anije e brishtë familjare jetoi peripecinë e pasluftës dhe të ndërtimit të vendit, e mbështetur nga njerëzit e afërm, si në një fabul që pret të hidhet në letër. Një rast i çuditshëm për të rrëfyer, se si jeta përsëritet në miliona forma dhe të shtron trasenë e fatit tënd si në një tregim gati të sajuar, që në një shumë jete të kemi fituar një karakter spontan e të ylltë si ai i Rizait.

Feedback-u i këtij personazhi është thelbi i këtij rrëfimi të afërt, me një strukturë kujtese që, e ngjashme me teknikat e sotme të high tech-ut i ngjan një hard disk-u të mbingopur me të dhëna, që nuk pranon më asgjë, dhe kështu na duhet vetëm të kryejmë rikthimin e tij në një distancë kohe në forma reagimesh emocionale ndaj këtij objekti, në këtë rast të historisë, dhe ndjejmë se si reagohet në postime të drejtpërdrejta, si bjerrje të shkundura mekanikisht, në fjalë dhe fjali automatike e gati pa kuptim. Duket si një cikël i mbaruar jetësor, që herë mbushet me tinguj dhe zëra që vijnë nga një botë e shpjegueshme, herë sublime e me tinguj, herë si një kurth emocional e i pambrojtur i kohës së shkuar... si një dëshmi e rrallë në favor të jetës dhe njerëzve, si për t’iu kujtuar atyre në një fjali të vetme thelbe të jetës së thjeshtë e të njerëzishme.

Në këtë pikëshikim do mund ta shquajmë të gjithë formën e reagimit të personazhit tonë, që më del përpara kohë e pa kohë, ngjashëm me historinë e stërshkruar të ithtarëve të fatalitetit njerëzor, që rrinë pranë figurave pozante, shtrirë në kohë, si modele profetësh të pluhurosur nga barbaria e qytetërimit, pavarësisht se ky personazh është ushtarak, pensionist, partizan ose apologjet i jetës së gjallë, që kryen misionin e tij ndër rite kalimi.

Në mëngjesin e sotëm, pranë një shiu që nuk di të pushojë, po vëreja një fotografi të tij gjatë Çlirimit, dalë diku në Jugosllavinë e atëhershme, dhe pa mëdyshje kuptoja se si koha në veshje apo në shenja trupi krijon epokën e saj, një fenomen ky që nuk i shpëton dot asnjë. Xakja është një produkt tipik i kohës së tij: në një trend poze në modë dhe shikim të përcaktuar në krah të fitimtarëve, dhe në një gjuhë trupi mjaft të entuziazmuar. Flokët e krehur kalipso, shprehi ose postim masiv ngjashmërie për atë kohë, dhe pozicionet e fotove klasike në krah, sipër tjetrit, duke pozuar në forma serioziteti dhe lumturie fitimtarësh të periudhës. Në këtë përfytyrim transferoj me kujdes një tjetër gjendje

psikofizike të Xakes, në fillimet e lëvizjeve të nëntëdhjetës, në gjendje të mbipozuar, me një shikim disi më të shuar e mosbesues dhe me format e traumës provokuar nga humbja në rrugët e Tiranës, që përsëri në format e shenjës së trupit, më shumë se si njeri real, më dukej si një personazh pa kohë, që ka humbur kauzën e yllit të tij. Një krahasim për t’u zhbërë lehtësisht për forcën hekur të shndërrimeve që ia behën në skenë dhe e bënë këtë personazh të dhimbshëm, si një i humbur i madhërishëm. Ai nuk po e nuhaste më kohën... dhe ecte si somnambul në kryeqytetin të cilin e kishte çliruar vetë në kohën e rinisë së vrullshme. Gjatë kohës që i jepeshim kërkimeve me të ndër biseda të gjata, histori nga më të ndryshmet e fort tërheqëse në bashkëkohën tonë nuk qe e mundur që në njëfarë mënyre t’i shpjegoja hapur se si historia dhe jeta e njeriut ishte e paparashikueshme, dhe se si shpërbëhej një pjesë e jetës, asaj që i ke besuar qenësinë si fat. Kisha një dhimbje si për një fëmijë që kishte humbur një lodër të shtrenjtë, që në njëfarë mënyre qe pjesë e ndërtimit të tij ideo-emocional dhe nuk pranonte që kjo lodër mund të ndryshonte për fëmijë të tjerë në kushte dhe ideale të tjera. Qe e pamundur... dhe kështu u përpoqa që të mbetem i pashpjeguar, në heshtje, duke e lënë personazhin tim në inercinë e pashpjegueshme e të mospranuar nga ana e tij.

Rizai më zbulohej shpesh përmes përjetimeve të së shkuarës, në filtrat e tij të verdhë, me një mall të pamundur për t’u shkronjëzuar. Në sytë e tij ndieja ndihmë, si një pamundësi përkthimore për ta bërë të gjallë gjithë atë lundrim jetësor, që i ngjante filmave që nuk mund të shihen nga brezat e sotëm. E dëgjoja me ëndje, si një qenie në bjerrje e sipër të fuqisë së tij për t’u përballur e ushqyer me imazhe të praruara të vetë jetës së tij përjashta një realiteti të rindërtuar po përpara syve të tij, që nuk i jep dot trajtën e një refuzimi të pathyeshëm. Një personazh në konflikt me kohën dhe i thëthirë në një pjesë të saj, kthyer në përjetime të humbura, në gojëdhëna e shtigje plot ngjyrë... të një jete pa kuptim, e skontuar, por që ushqehej e shtynte ditët pikërisht në këtë formë të patrazuar të fundit të tij.

I kapur në zgrip të jetës dhe i paakomoduar, i mësuar me atë që ndodh çdo ditë, Rizai kish humbur jetën reale dhe mbijetonte në të shkuarën si një prani e lumturisë vetjake. Kjo mbivendosje emocionale dhe e mbyllur ndaj një përditshmërie të ndryshuar, hidhte hapat e saj në formë shenjash natyrale, duke na dyzuar krejtësisht realitete paralele që vinin si përjashtim i njëra-tjetrës. Por, aftësia njerëzore, motorët e saj që praninë e realiteteve

15

e bëjnë të mbivendosur, normale, dhe i dhurojnë qetësinë e siguruar njerëzimit, që të dijë si të jetë i dorëzuar përballë asaj që ke ëndërruar e gabuar, në terjen e avashtë të avullit të së vërtetës në historinë e jetuar të tij. Xakja hyri në një regjim moshe ku, dalë e me ngadalë, pjesët e tij të rrëfimit të mos kishin kurrfarë lidhjeje me realitetin, pasi që të gjithë bashkëkohësit e tij e kishin lënë këtë jetë, dhe ndërkaq e kishin ormisur veten tashmë në ritualet e kujtesës.

Pavarësisht gjykimit që njeriu pret në jetë, Xakja sa vinte dhe më dukej më i qetë në zgjedhjen e tij për të braktisur të sotmen, dhe tallazet e ndërgjegjes së tij përkonin me një kohë tjetër, të pavarur nga gjykimet dhe të paprekura në bukuritë rrëfyese që ai konservonte në biseda të ngushta. Me koloritin e një malësori të jugut, Xakja kryente ritualet e vetërrethuara të tij në një ngazëllim krejt njerëzor për një epokë që në perceptimin e tij qe e ndritur, e pastër në ideale, një epokë e njeriut pranë shijeve të jetës, e dëlirë, kurrë e çliruar më parë në emër të njeriut. Mësova nga ai për thirrjen në zë të parë, si një këngë për t’u hedhur në mal për luftë; për dashuritë e pastra, se si burra e gra putheshin në buzë; për femrat në nevojë e trimëresha, të ngjashme në trimëri me burrat; mësova për kontraste drithëruese që në emër të ligjit të luftës sot je dhe nesër nuk do mund të jesh; dëgjova nga ai se si djem kërthinj merrnin përgjegjësi dhe ishin në rresht të parë për t’u sakrifikuar; dëgjova sërish për vende të paprekura e histori njerëzish anonimë; për gra burra e burra të ndrojtur; për trima e këngë që gurgullonin si uji e shumë gjëra e ndodhi që lëshon vrulli njerëzor në mision.

Shumë herë e kisha menduar si gur stralli, ose si gëmushë e pleksur shumë herë... e shihja si një gorricë e egër ndanë udhe; të tjera herë më vinte si një topitje dekadente dhe pamundësi e të qenurit në kohë, dhe sido që e shihja, më kujtonte hapat e parë të ekzistencës së njeriut në shpresë. Me thjeshtësinë e tij më sillte ndërmend mungesën e heroit për gjëra të mëdha, për misione apo të tjera gjëra të matshme që njeriu ngutet t’i arrijë.

Xakja, burrë i vetmuar... rrethuar nga gjashtë gra në kohën e pakuptimtë më sillej në mend si një nga ato shumë fate që ndërton njerëzimi buzë rrugës, si një fatalitet, si një hedhje në shans të kryerjes së udhëtimit të tij dhe kalvarit përzgjedhës.

Xakja ishte një dëshmitar i gjallë i jetës që jetoi në formë të mbrame, ku hapat e fundit, zhvendosur në kohë reale, i kthente në shembull të gjallë, duke e defaktorizuar jetën si një personazh tragjikomik. Të tilla fate, që lundrojnë në formë kujtese në vëzhgimet e kohës, sigurinë qenësore e lidhin vetëm më të shkuarën, si formë e dematerializuar e vetë të tashmes, ku jo në çdo moment do jetë në favor të kauzës që jetoi. Një hero anonim, i gjallë me kohën e tij të vdekur në trup, që i ngjan fantazmave të një optimizmi abstrakt, në një inerci përcjellëse që koha e pamëshirë ta ndërton si udhë.

Më kujtohet ditëve të fundit në të gjallë, se si ecte me ngadalë, disi i sforcuar, por i mbajur drejt, si një ushtarak race, me kujdesin e hapit të avashtë.

Kohëve të fundit Xakja nisi të ndryshonte ushqimin: hante gjëra që i kujtoheshin në fillesat e tij në fshat, gjëra bazike dhe të thjeshta, të harruara nga menytë e kohës. Në mbrëmje vinte një peshqir në kokë dhe mbulohej gati i tëri. Nuk ishte i trishtuar, e megjithatë fliste pak. Nuk lëngoi kur vdiq... iku qetë, në një krizë të papritur përgjatë transportimit për në spital. Më kishte kërkuar te vajzat, duke thënë se nuk po e shoh më djalin e filanit: e kam mik të vjetër, pat thënë, dhe çoç do bëjë për njerëzit, e ndjej, dhe mbylli sytë.

Xakja, heroi i radhës në rrëfimet e mia, me një gravurë të ethshme në të vërtetat e brishta të njeriut, që e kisha vizatuar sa herë në pauzat kur zhgarravisja diçka, por thellë në mua kish një dekompozim të natyrshëm me kohën kundër, si një lëndë e athët për ushqim letrar në format e pasforcuara të tij; si një karat njerëzor, thellësisht njerëzor, ose si një keqkuptim i mundshëm në skaletën e ndërtimit jetësor...pushoi në mbresat e mia qetë, për të riardhë sërish në pasqyrën njerëzore, ashtu i heshtur, si gurgullimë uji, ose si piklinë shiu, që njom aty ku bie.

Larg në ndërgjegje dëgjoj shpesh brohorima të pakuptimta, të unifikuara nën urdhra të rreptë, që i ngjajnë hovit të turmave – sot më duket sikur dëgjoj Xaken në rininë e tij. Çfarë trishtimi...

Marr rrugën qetë, i ngushëlluar për fundin disi të qetë të personazhit tim, në të njëjtin stil si dikur, kur ai hidhte hapa të ngadaltë, mbushur me të kaluarën, teksa unë hyja në të njëjtin ritual, thjesht letrar, duke e jetuar formën e tij në ecje me shikim, në thjeshtësi dhe në trokun e reshjeve që nuk pushonin përgjatë gjithë asaj dite.

8

16

E shtunë - e diel 24-25 maj 2014

www.mapo.al

Për më shumë informacion, ju lutem na kontaktoni: Shoqëria Administruese e Fondit të Pensionit SiCRED sh.a.

Adresa: Rr."Brigada VIII", Vila Nr.3/1, Tiranë tel.: +355 44538674 e-mail: pensions@sicred.com.al web: www.sicred-pensions.com.al Shoqëria e Sigurimit të Jetës SiCRED sh.a.: Adresa:Rr. "Brigada VIII", Vila Nr.3/1, Tiranë tel.: +355 4 22 37 549 e-mail: contact@sicred.com.al web: www.sicred.com.al

Të gjithë anëtarët e Fondit të Pensionit Vullnetar “SiCRED Pensions” përfitojnë FALAS: Sigurimin e Jetës Zbritje deri në 40% në shërbimet mjekësore!

Oferta është e vlefshme deri në 31 Gusht 2014!

Mjafton të jeni anëtar apo të anëtarësoheni tani në fondin e pensionit vullnetar “SiCRED Pensions” dhe përveç shërbimeve profesionale të ofruara nga SiCRED Pensions, ju përfitoni FALAS nga SiCRED: • Sigurimin e jetës • Ulje deri në 40% në klinikat dhe spitalet e rrjetit mjekësor SiCRED

Për të përfituar sigurimin tuaj, si dhe zbritjet në rrjetin mjekësor, paraqituni sa më shpejt në degën më të afërt të SiCRED.

librari

1001 libra

Lirika e poezisë së Jamarbër Markos

Jeta e Lazarillo de Tormes-it Është shumë e gjasshme që ne kurrë të mos e marrim vesh se kush e shkruajti këtë vepër. Për një kohë shumë të gjatë mendohej që autori ishte një fisnik, Diego Hurtado de Mendoza; pastaj është...

“Pro Nobis”, libri me poezi i Jamarbër Markos u botua për herë të parë në vitin 2001. Pas 13 vjetësh Shtëpia botuese “Pika pa Sipërfaqe” risjell në vëmendje të lexuesit lirikat e poezisë së të riut Marko. Jamarbër Marko, djali...

recensë personazh pyetesori shënime librari Çdo të shtunë / dielë

www.mapo.al

në brendësi

BELINA BUDINI

Jeta është e trishtë, dhe as i kam lexuar të gjithë librat…

“Je sais l’art d’evoquer les minutes heureuses!” nga Charles Baudelaire tek “Les Fleures du mal”, një nga poetët e mi të preferuar....

recensë

Për Kinën që nuk njohim Një seri librash nga Kina vjen së fundmi në gjuhën shqipe: “Tregime dhe legjenda kineze”, “Tridhjetë e gjashtë skemat strategjike dhe taktike”, “Figura të historisë kineze” dhe “Idioma kineze”

hulumtimi

Një libër për “historinë e kurvave” në kohën e Zogut Ideja e librit "Gra të përgjithshme" me autor Fatos Baxhakun dhe Klodiana Kapon lindi vite më parë kur në rubrikën “Exclusiv” në Top Channel, gazetarja Kapo pas muaj kërkimesh në Arkivin e Shtetit zbuloi shumë histori të prostitucionit shqiptar, siç e emërtojmë sot, apo “kurvnisë” siç emërtohej në fillim të shekullit të kaluar Faqe 17

Maqedonia ju fton në shoqërim aktiv me natyrën Duke udhëtuar nëpër Maqedoni, natyra ju befason në çdo moment me kushte ideale për lloje të ndryshme të sporteve dhe aktiviteteve rekreative, duke ju ofruar përvoja emocionuese dhe unike larg nga përditshmëria.

M

aqedonia është një vend malor i qetë dhe i bukur, prandaj ecja është gjithashtu sport shumë i zhvilluar. Ekzistojnë shumë klube për ecje në të gjithë vendin. Vendet të cilat shpesh vizitohen nga turistët për aktivitetet e tyre në male janë: Jakupica, mali Shar dhe Korabi.

Këto male janë më tërheqëse për turistët për shkak të pamjes së pabesueshme nga majet malore, ku mund të bëhen fotografi të bukura për koleksione private. Çiklizmi malor është një sport në rritje në Maqedoni, ku më saktë ekzistojnë mijëra shtigje jashtë rruge. Çdo klub malor jep me qira biçikleta dhe organizon udhëtime rajonale malore të çiklizimit. Më tërheqëse është rruga për biçikleta e cila është 33 kilometra e gjatë në Parkun Nacional në Mavrovë. Çdo stinë e vitit ka bukurinë e vet në Parkun Nacional të Mavrovës. Prandaj ky destinacion është i përkryer edhe në periudhë të verës edhe në periudhë të dimrit. Dimri në Mavrovë është magjepsës. Atëherë mund ta vizitoni qytetin e dëborës Bunecin dhe të shkoni drejt tereneve të skijimit. Shtigjet e bukura të mbuluara me dëborë në malin Bistra do të zgjojnë sportistin në ju, kurse tereni ofron mundësinë për ski të natës.

Qendra turistike Kodra e Diellit është vendosur në zemër të masivit të malit Sharr, në një lartësi mesatare mbidetare prej 1700 metra. Kjo qendër karakterizohet me një numër të madh të ditëve me diell, prandaj në verë është një vendfilllim për disa ngjitje malore dhe shëtitje nëpër peisazhet piktoreske, kurse tereni është ideal edhe për dashamirët e çiklizmit. Çdo verë këtu mbahet maratona malore e çiklizmit “Ujërat e Sharrit”.

Tipari më karakteristik i Kodrës së Diellit është se gjysma është e mbuluar me borë. Këtu bie borë nga nëntori deri në maj, dhe me bukurinë e saj qetësuese fton të gjithë dashamirët e vet në sportet dimërore. Kjo qendër sportive dhe rekreative më e vjetër dhe më e njohur në Maqedoni e zbukurojnë terenet e e bukura të skijimit me një sipërfaqe prej 35 km2. Kodra e Diellit ka disa shtigje të skijimit, tre shtigje të homogjenizuara sipas standardeve të FIS-it, dy teleferikë dhe nëntë ski-lifta, me kapacitet prej 8000 skijues në orë. Kohët e fundit, Kodrën e Diellit e vizitojnë gjithnjë e më shumë fansa të snowboarding dhe skiimit ekstrem. Në këto shtigje mbahet edhe Kupa tradicionale e Sharrit në velesllallom dhe sllallom.

Maratona tradicionale Ohrit në not. Noti është sport rekreativ dhe konkurues që është i përhapur shumë në Maqe-

Faqe 22

doni. Çdo vit, në gjysmën e dytë të gushtit, elita e notit nga e gjithë bota mblidhet në Ohër. Në Ohër mbahet maratona e notit që fillon nga manastiri i Shën Naumit dhe notohet përgjatë bregdetit të limanit të qytetit, një rrugë prej rreth 30 km. Që nga viti 1998 Maratona e Ohrit në not ka hyrë në Klubin botëror të notit nën kujdesin e FINA - Shoqata Botërore të notit.

Peshkimi në Maqedoni - bashkimi me paqen dhe qetësinë në natyrë. Peshkimi ka qenë dhe mbetet një nga rekreacionet më të njohura sportive në Maqedoni. Peshkim ka pothuajse në të gjitha lumenjtë dhe liqenet në Maqedoni.

Liqeni i Dojranit, Mavrovës dhe Tikveshit dhe lumi Radika janë më tërheqëse dhe vizitohen në mënyrë masive. Peshkimi me ndihmën e fermë të qumështit është më tërheqës prej të gjitha llojeve të peshkimit në liqenin e Dojranit, që zgjat rreth gjashtë muaj dhe fillon në tetor dhe përfundon në fund të marsit të vitit tjetër.

Mënyrë e pazakontë për të zbuluar bukuritë e Maqedonisë.

Kalërimi në Maqedoni është një turn emocionues malor larg nga presionet dhe stimujve të përditshëm të jetesës urbane.

Një përvojë që mbahet mend dhe pamje të cilën nuk mund të shihni diku tjetër. Pejsazhet e bukura në Parkun Nacional të

E shtunë-diel, 24-25 maj 2014

19

www.mapo.al

Më intrigon shumë Ahmet Zogu si personazh historik. Me intrigon zgjuarsia natyrale e pakultivuar që ai ka pasur. Ishte aq i egër kur duhej, sa dhe i butë kur nevojitej

Fatos Baxhaku: Historia e një vendi oriental, që don të bëhet shpejt perëndimor

e një ushtari drejtuar bashkisë që kërkon informacione për ‘gruan e përgjithshme’, një bionde që kishte qenë një natë më parë, me të cilën ai kishte rënë në dashuri. Ai përshkruan gruan që i mori mendjen dhe kërkon emrin e saj në regjistrat e grave të përgjithshme.

Ky ushtar i dashuruar kishte trokitur në dyert e të gjitha shtëpive publike me shpresën se do ta gjente këtë grua. Fatkeqësisht, ai s’e gjeti kurrë atë. Libri ka dhe shumë histori të tilla dashurie. Pra kish ndodhur që klientë kishin rënë në dashuri me këto gra. Ka shumë kërkesa nga meshkuj të dashuruar pas këtyre grave që i drejtonin bashkisë që emri i saj të hiqej nga regjistri i grave të përgjithshme me argumentimin se ai e dashuronte dhe do të martohej me të.

Ose p.sh., është kërkesa e një prostitute rreth të 60-ve që kërkon ç’regjistrim nga lista sepse ka hequr dorë nga profesioni. Në thelb të këtij libri janë historitë e dashurisë. Megjithatë mendoj se ky është një libër që do të ngrejë edhe shumë pikëpyetje.

Pikëpyetje të çfarë natyre?

Qoftë dhe për pikëpyetjen e madhe nëse duhet legalizuar apo jo ky profesion. Me këtë libër ne japim dëshmi sesi kjo formë ka funksionuar në periudhën e Zogut. Ne dëshmojmë që Zogu pati kontroll mbi këtë fenomen.

Ky libër i jep përgjigje pikëpyetjes së madhe?

Ne kemi sjellë shembuj sesi ka ekzistuar dhe si ka funksionuar. Nuk themi hajde të hapim shtëpitë publike, por sjellim një dëshmi që legalizimi i prostitucionit në një periudhë të shtetit shqiptar ka funksionar dhe ka sjellë 2-3 gjëra pozitive. Ne sot kemi probleme të mëdha me prostitucionin ilegal dhe pasojat e tij. Në atë kohë, ky fenomen nuk shihej më si plagë sociale sepse ishte i kontrolluar nga shteti në të gjitha drejtimet. Nuk bëhej fjalë në atë kohë që prostitucioni të ushtrohej në rrugë, sepse dënohej, ndaj ishin shtëpitë publike, që i paguanin rregullisht taksa shtetit për veprimtarinë që ushtronin.

Përmes historive të këtij fenomeni tregohen dhe kontradiktat e kohës; të një vendi oriental që do të bëhet me shpejtësi perëndimor.

Prostitucioni në atë kohë duhet parë në dy aspekte; prostitucioni zyrtar, ai modern i kontrolluar nga shteti dhe tjetri çingijet, një model që vinte nga Orienti

Pse kjo temë sipas jush duhej trajtuar në një libër?

Unë them se ky libër duhet parë në dy plane; në atë historik dhe të kuriozitetit. Një nga masat e para që ndërmori Ahmet Zogu, atë kohë vetëm 21 vjeç, kur ishte ministër i Brendshëm, ishte miratimi i një ligji të posaçëm mbi rregullimin e prostitucionit. Në atë Shqipërinë me ferexhe, ai mori si model ligjin për prostitucionin më të avancuar të kohës që ishte ai austriak. U miratua një rregullore prej 26 nenesh dhe u vu në zbatim pas asnjë diskutim. Është e çuditshme sesi ndonjëherë këto ligje revolucionale e adaptojnë një shoqëri, siç ishte ajo e mijëvjeçarit të tretë. Në libër është trajtuar periudha e Zogut, duke pasur parasysh Ahmet Zogun si ministër të Brendshëm, më pas si kryeministër dhe Mbret të shqiptarëve.

Si ishin marrëdhëniet e vetë Ahmet Zogut me këto femra? Është trajtuar kjo në libër? Është e trajtuar në një pjesë të vogël.

Dihet dhe është shkruar shumë për marrëdhëniet e Zogut me femrat. Për dashuritë e fshehura dhe publike të tij.

Ndoshta pikërisht se ka patur këtë lloj jete të mbyllur dashurore, ai ka dashur që të tjerëve t’u japë një mundësi për më shumë.

Besoj jeni i ndërgjegjshëm se është një libër i pazakontë?

Për mua është i zakontë, edhe pse ndryshe nga tematikat që janë trajtuar në botime deri më sot. Por unë mendoj se ka ardhur koha ta shkruajmë historinë jo më me kryeministra, ministra, heronj dhe dëshmorë. Historinë e bëjnë njerëzit e thjeshtë, ata që qëndrojnë poshtë këtyre. E bëjnë ai polici, doktori, këto gra të përgjithshme. Ka ardhur koha ta shohim historinë edhe në një këndvështrim ndryshe; përmes njerëzve. Në këtë kuptim mund të jetë i pazakontë ose më mirë, ndryshe nga të tjerët.

A është ky libër një histori e prostitucionit në Shqipëri?

Janë copëza rrëfimi. Ne nuk marrim përsipër të bëjmë një histori të prostitucionit. Si autorë të librit kemi shfrytëzuar aq dokumente sa ka nga kjo periudhë për temën që trajtojmë. “Gra të përgjithshme” është një libër që ka dhe histori njerëzore. Histori të grave, pronarëve, klientëve të tyre, të konflikteve për pronësinë apo dhe për mënyrën sesi duhej të vendosej tabela dhe çfarë emri duhej shkruar apo jo.

P.sh., në libër kemi sjellë ngjarjen që ka ndodhur me një shtëpi publike këtu në Tiranë. Pronari i saj kishte marrë një lokal për ushtrimin e kësaj veprimtarie, që më parë quhej ‘Skënderbeu’. Dhe kur ky lokal u kthye në shtëpi publike, ‘trashëgoi’ të njëjtin emërtim. Kjo krijoi skandal në atë kohë sepse një shtëpi publike nuk mund të mbante emrin e heroit kombëtar. Në dokumente tregohet se u mobilizua ushtria për ta fshirë emërtimin.

Ka dhe ironi?

Jo vetë ngjarjet, disa prej tyre e kanë ironinë brenda.

Keni zgjedhur si titull për librin emërtimin zyrtar të këtyre grave.

Për shkak të temës që trajtohet mund dhe të kishe provokuar që në titull lexuesin…

Nuk kemi dashur të ofendojmë njeri.

Sipas dokumenteve, ato gra ashtu njiheshin; gra publike ose grua e përgjithshme.

Gjithmonë kaq etike ishte gjuha

që përdorej për këto gra në komunikimin zyrtar?

Varej nga personi që hartonte dokumentin. Nëse prefekti ishte njeri i shkolluar dhe me kulturë, siç është rasti i prefektit të Gjirokastrës që shkruante gjysmë shqip e gjysmë frëngjisht, me shumë elegancë ai i referohej këtyre grave me fjalën Zonjë.

Por ka dhe prefektë që u drejtohen në shkresat zyrtare me “kurva filan”.

Terminologjia sesi u drejtoheshin ishte e ndryshme; gra të përgjithshme, gra publike, gra të përdaluna, kurva etj.

Thoni se ka ardhur koha të shihet historia në një këndvështrim tjetër. Përse zgjodhët këtë temë për ta parë atë periudhë?

Përmes historive të këtij fenomeni tregohen dhe kontradiktat e kohës; të një vendi oriental që do të bëhet me shpejtësi perëndimor. Prostitucioni në atë kohë duhet parë në dy aspekte; prostitucioni zyrtar, ai modern i kontrolluar nga shteti dhe tjetri çingijet, një model që vinte nga Orienti. Çingijet ishin femrat që shkonin pas beut, të cilat kërcenin apo bënin dhe shërbime të tjera. Është interesante sesi të dyja; çingijet, prostitutat e modelit oriental dhe prostitutat e modelit perëndimor kanë bashkëjetuar në atë periudhë.

Në libër janë sjellë dhe historitë e çingijeve. Fatet e tyre zakonisht janë të trishtueshme sepse ishin një shtresë shumë e varfër dhe e keqtrajtuar nga pijanecët apo të fortët e lagjeve. Por për aq kohë sa Ahmet Zogu vendosi që këtë veprimtari ta kishte nën kontrollin e shtetit, që përfitimet prej saj t’i shkonin shtetit dhe jo kriminelëve.

Ka madje një debat mes bashkisë dhe prefekturës se kush duhet t’i vjelë taksat nga ky biznes apo kush duhet të paguaje mjekun që kontrollonte këto gra. Në asnjë mënyrë nuk lejohej që vetë gratë e përgjithshme të paguanin mjekun. Nuk guxonte njeri as t’i keqtrajtonte këto gra sepse dënohej me burg.

Policia kishte të drejtë të kontrollonte pa paralajmërim shtëpitë publike, në të

cilat ishin të ndaluara dhe pijet alkoolike. Pra ishin vendosur rregulla të forta kontrolli.

Cilat sipas jush ishin arsyet që këto femra zgjidhnin këtë rrugë?

Sigurisht ekonomike. Por për mua, ky është profesion dhe s’ka pse të turpërohet njeri.

Njeriu që punon, çfarëdo qoftë zanati, nuk duhet të turpërohet. Ai që vjedh duhet të turpërohet. Ka dhe tendenca nga këto gra për të dalë nga kjo rrugë.

Në libër tregohen shumë histori, secila është një histori për të bërë film. Pjesa më e madhe e këtyre grave ishin të huaja, gati 80 për qind e tyre. Ato ishin; serbe, malazeze, bullgare, rumune greke franceze. Ishin siç thashë edhe çingijet.

Të gjitha janë të regjistruara dhe kartelat e tyre kanë dhe fotografi që nuk i kemi shfrytëzuar.

Përse periudha e Zogut?

Mua më intrigon shumë Ahmet Zogu si personazh historik. Me intrigon zgjuarsia natyrale e pakultivuar që ai ka pasur. Ishte aq i egër kur duhej, sa dhe i butë kur nevojitej. Ndaj më ka ngjallur gjithmonë kureshtje si figurë historike. Zogu është një ato figura që i mungojnë sot politikës.

Ndoshta për këtë ka debat rreth figurës së tij?

Mendoj se ka qenë koha e tij e debatueshme. Shumica e akuzave që i bëhen sot Zogut është për vrasjet politike. Por në atë kohë vrasjet politike ishin një gjë krejt normale. Opinioni i kohës e pranonte vrasjen politike si diçka krejt normale. Pra historia duhet gjykuar me frymën dhe duke pasur parasysh vështirësitë e kohës. Brenda frymës dhe këtyre vështirësive Ahmet Zogu u tregua shumë i mençur. Zogu jo vetëm nga ky libër, por gjithmonë më ka intriguar me dritëhijet e tij. Në fund të jetës ai u bë një figurë e trishtueshme.

Kishte atë vështrimin dhe pamjen e një njeriu që mendon se i ka shkuar jeta pa lënë dot asnjë gjurmë mbrapa. Figura e Ahmet Zogut e meriton të trajtohet pa ato pasionet tona të dikurshme.

20

E shtunë-diel, 24-25 maj 2014

Recensa

B

jtja e Chang E-së në hënë”, janë të përhapura gjerësisht në popull.

ota e sotme po bëhet gjithnjë e më e ndërvarur, prandaj është shtuar edhe nevoja që popujt e vendeve të ndryshme ta njohin sa më mirë historinë, kulturën, mendësinë, doket dhe zakonet e njëri-tjetrit, për të shtuar mirëkuptimin e ndërsjellë dhe për të krijuar marrëdhënie sa më harmonike mes tyre. Për ta bërë edhe më të njohur te publiku shqiptar një prej qytetërimeve më të vjetra, më të pasura e më të veçanta në botë, siç është ai kinez, CRI Shqip (Radio “Ejani” FM 106 në Tiranë dhe Durrës), në bashkëpunim me shtëpinë botuese “Onufri”, botojnë serinë e librave për historinë dhe kulturën kineze.

Idioma kineze

“Idioma kineze” përfshin vetëm një pjesë të vogël, por përfaqësuese, nga thesari i pafund i idiomave të gjuhës kineze. Idiomat janë një pjesë thelbësore e çdo gjuhe, dhe kur është fjala te gjuha kineze, ato vlerësohen si perla të çmuara të saj. Çdo idiomë e gjuhës kineze mbart me vete një histori. Ndër to disa janë mjaft interesante, disa kanë një domethënie të thellë, të tjera janë dëshmitare ngjarjesh në historinë kineze. Një gjë e tillë është me rëndësi të madhe, pasi lexuesi mund të njihet me historinë e gjatë, mençurinë e mprehtë dhe gjuhën e bukur të kombit kinez.

Botimi i një libri të veçantë me idioma kineze dhe historinë e krijimit të tyre shpresojmë do të hapë një faqe të re në botimet mbi kulturën kineze në gjuhën shqipe dhe do të japë ndihmesën e vet në thellimin e shkëmbimeve kulturore mes Kinës dhe Shqipërisë.

Tridhjetë e gjashtë skemat strategjike dhe taktike

“Tridhjetë e gjashtë skemat strategjike dhe taktike” është një libër i famshëm mbi artin ushtarak të lashtësisë, i zbuluar në vitet ‘40 të shekullit të 20-të, i vlerësuar po ashtu si libri “Arti ushtarak” i Sun Zi-së, një vepër e lashtë kineze me famë botërore mbi strategjitë dhe taktikat ushtarake. Mendimet e shtjelluara në librin “Tridhjetë e gjashtë skemat strategjike dhe taktike” janë vënë në zbatim në fushën politike, diplomatike, ekonomike dhe teknikoshkencore. Në këtë libër rëndësi nuk i kushtohet shtjellimit të teorisë ushtarake, por zbatimit praktik të strategjisë ushtarake. Në të shprehet mendimi se, përballë situatës në betejën e luftës, që ka paqartësi të shumta dhe që ndryshon në çdo çast, gjëja më e rëndësishme për fitoren mbi armikun është që të bëhet shpejt gjykimi i saktë dhe të merret masë e drejtë përballuese. Në këtë vepër, mendimet strategjike dhe taktike të Kinës së lashtë përmblidhen shkurtimisht në 36 skema betejash dhe secila prej tyre tregon qëllimin e qartë dhe zbatimin praktik. Ndër to ka më shumë dredhi të fshehta, të çuditshme, të ndryshueshme dhe të papërfytyrueshme. Në këtë libër, skemat strategjike dhe taktike janë emërtuar me idioma dhe fjalë të urta të gjuhës kineze, që përdoren dendur në pjesët teatrore dhe romanet kineze. Në këtë libër, me një gjuhë të kuptueshme dhe me shembuj tipikë të luftës ose të jetës së përditshme, shpjegohen të fshehtat e këtyre skemave. Përshkrimet janë interesante, të sakta dhe të kuptueshme, prandaj ai u pëlqen shumë lexuesve. Të marrim për shembull skemën e 18-të me emrin “Qin Zei Qin Wang”, që do të thotë se, për të kapur hajdutët, duhet ta kapësh në radhë të parë kreun e tyre. Në këtë skemë shprehet mendimi se, në betejë, po të kapësh komandantin e trupave kundërshtare, ke siguruar fitoren, sepse në këtë rast kundërshtari pështjellohet.

Skema e 36-të quhet “Zou Wei shang ji”, që do të thotë se, në rrethanat e pafavorshme përballë armikut të fuqishëm, taktika më e mirë është tërheqja, që të ruhen forcat e gjalla. Për arsye të përmbajtjes së kuptueshme, libri “Tridhjetë e gjashtë skemat strategjike dhe taktike” tërheq edhe sot vëmendjen e shtresave të ndryshme shoqërore dhe quhet “arti strategjik i masave”. Vlera e tij është shtrirë në fusha të shumta të jetës shoqërore, madje kanë dalë mjaft botime të tjera me të njëjtin titull.

Ky libër është përhapur fillimisht në Japoni, duke u quajtur “Dredhitë për marrjen e vendimeve në komandë”, dhe tani është përkthyer e botuar në gjuhë të shumta, si në gjuhën holandeze, italiane, angleze, franceze, ruse, portugeze, spanjolle, turke etj. Një gjeneral francez i quajtur Lakost botoi dikur një artikull për t’i njohur lexuesit me këtë libër, duke e quajtur atë “enciklopedi e vogël” dhe duke e përshkruar në mënyrë të figurshme si “labirinti në rrugën e dredhive”. Sidoqoftë, më shumë sesa këshilla se si të fitosh, këto 36 skema strategjike mund të shihen si fjalë të urta: ato janë vëzh-

www.mapo.al

Kjo është Kina

Për Kinën që nuk njohim

Një seri librash nga Kina vjen së fundmi në gjuhën shqipe: “Tregime dhe legjenda kineze”, “Tridhjetë e gjashtë skemat strategjike dhe taktike”, “Figura të historisë kineze” dhe “Idioma kineze” gime e përfundime mbi jetën e përditshme pavarësisht në kohë lufte apo paqeje.

Tregime dhe legjenda kinezë

“Tregime dhe legjenda kineze” pasqyron nëpërmjet mitologjisë e folklorit pasurinë dhe lashtësinë e kulturës kineze. Ndonëse autorë të ndryshëm shpesh flasin për një “histori e qytetërim kinez mbi 5000-vjeçar”, në të vërtetë historia kineze e shënuar në shkrime të sakta është 3600-vjeçare, ndërsa historinë e më shumë se 3600 vjetëve më parë e shkruan historianët kinezë të lashtësisë në bazë të gojëdhënave të atëhershme. Për këtë arsye, tregimet dhe legjendat e lashtësisë së largët kanë ngjyrime të theksuara mitologjike. Për shembull, mitet e krijimit si “Pangu ndan qiellin nga toka”, “Nuwa shkrin shkëmbin dhe mbush vrimat e qiellit” etj., që janë përfshirë në këtë libër, sigurisht përshkruajnë ngjarje të trilluara, por ato pasqyrojnë në një shkallë të cak-

tuar luftën e njerëzve të lashtësisë së largët kundër fatkeqësive të natyrës. Ç’është e vërteta, këto mite dhe legjenda me ngjyra të gjalla janë ruajtur brez pas brezi. Në historinë e gjatë kineze kanë ndodhur mjaft ngjarje mbresëlënëse dhe kanë dalë mjaft heronj.

Pjesa më e madhe e tregimeve dhe legjendave në këtë libër janë ngjarje të vërteta historike. Ato janë redaktuar dhe përkthyer nga krerët përkatës të librave “Shënime historike”, “Shënime biografike të Zuo Qiuming-ut për periudhën e Pranverës e Vjeshtës”, “Strategjitë e taktikat e Shteteve Ndërluftuese” dhe të veprave të tjera historike klasike. Në to gjen figura të vërteta historike dhe kohën e vendin ku kanë ndodhur ngjarjet e ndryshme, si edhe flitet për ecurinë dhe përfundimin e këtyre historive. Disa nga rrëfimet e këtij libri i përkasin folklorit kinez. Legjenda të tilla si “Dashuria e Bukuroshes së Bardhë”, “Dashuria në Rrugën e Qumështit”, “Va-

Vendet janë si njerëzit, kanë të mirat dhe të metat e tyre. Por ky është një libër kryesisht për të bukurën, me të cilën Kina, vendi me një ndër qytetërimet më të lashta në botë, është e bekuar me shumicë.

Mund të tingëllojë si një shprehje klishe, por kur shkruan për një vend si Kina, nuk ia del dot të mos ndiesh peshën e një barre të rëndë, peshën e një kulture që të mrekullon me larminë e veçanësinë e saj, peshën e një historie që s’ka të dytë, peshën e një vendi të stërmadh jo vetëm nga numri i banorëve, por edhe prej asaj çka i ka dhënë mbarë njerëzimit e qytetërimit të përbashkët botëror. Peshë të cilën asnjë libër e as një mijë nuk mund ta mbajnë dot. Por ky që keni në dorë është një libër mjaft larg të mëtuari të diçkaje të tillë. Synimi i tij është më i thjeshtë: t’i flasë lexuesit shqiptar me sytë e një bashkatdhetari të tyre që ka jetuar prej vitesh në këtë vend sa larg, edhe pranë tyre. Jo për të qenë një surrogat i njohjes së drejtpërdrejtë të këtij vendi, por në të kundërt, një ftesë për ta vizituar atë dhe për të parë e provuar vetë se çka ofron.

Bukuria e një vendi nuk lidhet vetëm me anën pamore, por edhe, e mbase edhe më shumë, me njerëzit e tij dhe me kulturën që ata kanë krijuar ndër shekuj. Prandaj në këtë libër do të trajtohen disa përfaqësues të kulturës materiale e shpirtërore të popullit kinez, si festat, kuzhina, zejet e artet, por theksi do të vihet te njerëzit dhe shoqëria e sotme kineze, që po përjeton një ndryshim të shpejtë. E pjesë e këtyre njerëzve e shoqërie janë tashmë edhe të huajt, siç është edhe autori i këtij libri, që përkohësisht, por mjaft prej tyre edhe përgjithmonë, e kanë bërë Kinën atdheun e tyre, të tërhequr nga magjepsja e saj, por njëkohësisht edhe duke ia shtuar ngjyrat e joshjen këtij vendi të lashtë e të ri njëkohësisht.

Figura të historisë kineze

“Figurat historike kineze” trajton jetën dhe veprimtarinë e personaliteteve të famshme që ka nxjerrë Kina gjatë historisë së vet mijëravjeçare. Rrëfimet për mbretërit Yan Di, Huang Di, Yao, Shun dhe Yu, që jetuan në periudhën deri në shekullin e 16-të para erës së re, janë nxjerrë nga shënimet e historianëve të lashtësisë në bazë të gojëdhënave popullore, ndërsa tregimet për jetën dhe veprimtarinë e dhjetëra figurave historike, që nga Cheng Tang-u, i cili themeloi dinastinë skllavopronare Shang në shekullin e 16-të para erës së re, e deri te Sun Yat Sen-i, udhëheqësi i revolucionit demokratik kinez në fillim të shekullit të 20-të, janë përpunuar mbështetur në librat klasikë historikë dhe pasqyrojnë ngjarje të vërteta.

E shtunë-diel, 24-25 maj 2014

21

www.mapo.al

PYETESORI Një takim me shkrimtarë dhe lexues përmes pyetje-përgjigjesh që zbulojnë ‘të fshehta’ të lehta të procesit të leximit. Si dhe përse lexojmë ? Cilat janë huqet tona në lexim?

Cilët janë librat tanë ‘të shenjtë’?

BELINA BUDINI

Jeta është e trishtë, dhe as i kam lexuar të gjithë librat…

“Je sais l’art d’evoquer les minutes heureuses!” nga Charles Baudelaire tek “Les Fleures du mal”, një nga poetët e mi të preferuar. Nuk guxoj ta përkthej dot këtë varg, megjithëse poezitë e tij dhe të Rimbaud i kam kopjuar lirisht në shkollë të mesme, duke i përkthyer në mënyrën time në shqip.

Libri më i vjetër që keni në bibliotekën tuaj…

Një libër interpretimi ëndrrash, që më ka mahnitur kur isha fëmijë dhe jo pse e dija që ishte i ndaluar, por se ishte krejt ndryshe nga çdonjëri nga librat e tjerë në formë dhe përmbajtje.

Megjithëse ndoshta ekzemplari më jo-libër nga një bibliotekë mjaft e madhe në shtëpinë e gjyshërve të mi, ai libër mbetet më i vjetri që kam poseduar, ndaj për mua ka vlerën e një antikuari.

Daton në 1921 dhe është në gjuhën shqipe. Nga të paktat libra me përmbajtje okulte që merr një vlerë të veçantë për mua…

Librat i zgjidhni nga autori apo zhanri?

Kur autori përputhet me zhanrin, atëherë leximi është i garantuar…

I keni lexuar të gjithë librat që keni në bibliotekë?

Jo, gjithnjë ka disa që më mbeten pa u lexuar në kohë. Kam një seksion të veçantë librash megjithatë në një kënd leximi pranë bibliotekës, të cilëve u rikthehem rregullisht, duke gjetur gjithnjë kohë për ta…

Libri i parë që keni lexuar…

Macja dhe hëna. Asnjë libër tjetër pas tij nuk më ka mahnitur aq fort. Më kujtohet ndjesia e zbulimit të një universi tjetër, sepse në fakt me atë libër kisha zbuluar të gjithë librat.

Libri i parë që keni kursyer për ta blerë…

Fjalor sinonimesh frëngjisht-frëngjisht, gjatë një udhëtimi në Francë dhe duke hequr dorë nga ca aksesorë mode, por nuk e di në mund të quhet kursim ky…Pastaj, në fëmijëri isha e gatshme të hiqja dorë shpesh nga akulloret, çokollatat dhe lodrat për një nga titujt e rinj në librarinë e qytetit…

Me kë i ndanit librat kur ishit gjimnaziste apo studente?

Kisha një zakon të keq, nuk i ndaja me askënd.

I doja vetëm për vete…Më duket se më ka mbetur ky zakon…

A keni patur kartë anëtarësimi në Bibliotekën e qytetit?

Patjetër, që herët.

Sa shpesh shkonit në Bibliotekë dikur, dhe a vazhdoni ta frekuentoni edhe sot?

Herën e parë që bëra regjistrimin, e mora librin paradite dhe e ktheva pasdite pasi e kisha lexuar me një frymë, për të marrë lajmin e keq që librat kishin afat dorëzimi. I kam frekuentuar shumë bibliotekat, por vetëm për t’i transportuar librat në shtëpi, pasi tentativat për të lexuar dhe studiuar në bibliotekë kanë qenë të pasuksesshme. Gjithë aktiviteti im në bibliotekë përmblidhet te përzgjedhja e literaturës, fotokopjimi i materialeve, regjistrimi i titujve dhe mbajtja e shënimeve nga librat, për t’iu rikthyer mandej studimit dhe leximit të ngeshëm në shtëpi…Në

biblioteka të mëdha si ajo e University of London apo Stanford University, ku kam rrëmuar për libra, ky proces kërkonte të paktën 2-3 orë kërkime në ditë, online dhe offline. Tani mundësitë e aksesimit të librave online më kanë larguar nga mjediset fizike të bibliotekës, por jo nga zakoni i të printuarit të librave për t’i lexuar ngeshëm në letër, sigurisht në shtëpi.

I keni marrë ndonjëherë një mikeshe apo miku një libër dhe me ndërgjegje nuk ia keni kthyer më? Nëse po, cili është ai libër dhe përse?

Po, më ka ndodhur të mos e kem kthyer një libër, por nuk di të them nëse ka qenë vetëdija apo nënvetëdija ajo që e ka kryer mëkatin fillestar.

Pastaj çështja ka kaluar në harresë të ndërgjegjshme, sigurisht…

Keni humbur libra që i keni pasur shumë të dashur?

Librat e fëmijërisë, po. Pastaj kur fitova kontrollin mbi bibliotekën time, nuk ka lëvizur më gjë nga vendi.

Dhurimin e librave është një rit që e vlerësoni, apo librat preferoni t’i zgjidhnit vetë?

Librat janë padyshim dhurata ime e preferuar.

Më pëlqen të blej për të tjerët, por edhe t’i marr si dhuratë. Më ka rastisur që ta kem blerë një libër si dhuratë për dikë dhe pastaj ta kem mbajtur për vete, për fat të keq, ose për fat të mirë J Librat i kam dhuratë për më të dashurit, zakonisht. Kohët e fundit u dhuroj pa fund libra dy fëmijëve të mi dhe magjepsemi të tre bashkë pas tyre me orë të tëra.

Cilat janë zakonet tuaja të leximit? Lexoni shtrirë në kurriz, përmbys, në tryezën e punës… ?

Në të gjitha mënyrat, por më tepër kruspull në këndin tim të leximit pranë bibliotekës.

Në çfarë g juhe tjetër përveç shqipes lexoni?

Kam lexuar shumë në frëngjisht dhe për një kohë të gjatë, pasi më është dashur edhe të përkthej nga frëngjishtja letërsi dhe gazetari. Por tani gjithnjë e më shpesh në anglisht dhe pothuajse vetëm në anglisht, edhe për arsyen se anglishtja është tanimë thuajse një kriter për botimet shkencore që më duhet të konsultoj dhe të shkruaj vetë.

Me italishten jam divorcuar pothuajse fare, tani që nuk më duhet të përkthej më nga kjo gjuhë si dikur, për lehtësi. Umberto Eco dhe artikujt e tij te revista “Espresso” janë i vetmi fill aktual që më mban lidhur me italishten. Çfarë po lexoni këto ditë?

Autobiografinë në shqip të Tedi Papavramit, Fugë për violinë. Pastaj lista e leximeve për nevoja studimore është e gjatë dhe e mërzitshme, ndaj po citoj vetëm njërin prej këtyre titujve atë që

mund të jetë më tërheqësi nga titulli, edhe pse i hidhur në përmbajtje: “Amusing Ourselves to Death: Public Discourse in the Age of Show Business” nga Neil Postman.

Mbani shënime kur lexoni?

Po, mbaj gjithnjë shënime.

Në letërsi ju tërheq më shumë proza apo poezia? Kur shenjoni një autor që ju pëlqen, lexoni gjithçka të tij apo vetëm librat më përfaqësues?

Për fat të keq jam bërë gjithnjë e më prozaike në lexim. Ka autorë që më shenjojnë, por jo me çdo libër, ndaj preferoj të lexoj më të mirën prej tyre.

Cilët janë ata libra apo autorë që ju rekomandoni se duhen lexuar patjetër?

Ka lexime të detyrueshme patjetër, por në varësi të fushës apo interesit të gjithkujt. Shkrimtarë të pashmangshëm për mua janë Kafka, Kadare dhe Kamy. Libra përcaktues dhe në njëfarë mënyre të domosdoshëm për mua kanë qenë përveç Biblës, edhe disa nga veprat e autorëve të mësipërm si Metamorfoza, Breznitë e Hankonatëve dhe I huaji.

A ka një libër që ju e konsideroni si Librin Total?

Librat e shenjtë.

Po t’ju thonë se në Arkën e Noes së Librave duhet të shtini 3 libra për t’i shpëtuar nga apokalipsi, cilët do ishin?

Tre libra janë shumë pak për të shpëtuar, por unë do të kisha shpëtuar librat që më kanë influencuar mua, ata që përmenda më lart.

Na thoni një maksimë për librat që e mbani mend ose e përsërisni shpesh…

“La chair, hélas, est triste, et j’ai lu tous les livres.” Një shprehje e Stéphane Mallarmé, që e them me pak humor sigurisht pasi nuk marr përgjigjet që dua as nga librat…

Na thoni një varg të preferuar poezie…

“Je sais l’art d’evoquer les minutes heureuses!” nga Charles Baudelaire tek “Les Fleures du mal”, një nga poetët e mi të preferuar. Nuk guxoj ta përkthej dot këtë varg, megjithëse poezitë e tij dhe të Rimbaud i kam kopjuar lirisht në shkollë të mesme, duke i përkthyer në mënyrën time në shqip.

Cili është personazhi i preferuar i romaneve që keni lexuar?

Joseph K., i Franc Kafkës.

Autografi më i çmuar apo më i çuditshëm që keni në bibliotekën tuaj?

Nuk jam aq e dhënë pas këtyre detajeve fetishizuese. Nuk para kërkoj autografe dhe as nuk kam ndjerë ndonjë gjë të veçantë kur kam lënë autograf mbi ndonjë nga librat e mi të shkruar apo të përkthyer.

22

E shtunë-diel, 24-25 maj 2014

www.mapo.al

Librari

Gjithçka që autori ka shkruar ka qenë më parë pjesë e folklorit apo e repertorit të rrëfenjave anti-klerikale; por ajo që është radikalisht e re është toni i pafre dhe aftësia me të cilën ai e ktheu të gjithë koleksionin në një eksperiencë të vetëm një jete

Histori Titulli: Murgjit bazilianë të Italisë në Shqipëri, shënime mbi misionet në Himarë, shek. XVI – XVIII Autori: Nilo Borgia Shqipëroi: Mimoza Hysa Shtëpia botuese: Naimi

Himara e shek XVI-XVIII, në sytë e murgjve italianë Merita e parë e veprës së Borgia -s qëndron në faktin se ajo përshkruan një ndër periudhat më të dendura të kulturës mbarëshqiptare, e cila patjetër duhet thelluar e studiuar më tej, duke mbetur një imperativ për historiografinë e sotme shqiptare. Merita e dytë ka të bëjë me kontributin e jashtëzakonshëm të njohurive që jepen nga burimet arkivore dhe dokumentet e shumta që botohen për të parën herë.

Dokumentacioni i përpunuar nga misionarët dhe nga Borgia përbën një burim të rëndësishëm që i lejon historianët dhe studiuesit të rindërtojnë, edhe pse me rezervat që rrjedhin natyrshëm nga dëshmi të tilla, dinamikën e disa zhvillimeve në trevat jugore të Shqipërisë, ku më shumë se gjetkë është ndierë pesha e konflikteve etnike, sociale dhe fetare.

Nëse Himara e shek. XVIII gëzon privilegjin të jetë përshkruar gjatë periudhës historike të tranzicionit të vështirë kulturor dhe fetar, kjo u detyrohet misionarëve bazilianë që punuan aty, por edhe historianit që disa shekuj më vonë e ringjalli veprën e tyre të jashtëzakonshme. Matteo Mandalà

1001 libra që duhen lexuar para se të vdisni

Jeta e Lazarillo de Tormes-it Anonim Publikuar për herë të parë: 1554 Publikuar për herë të parë nga: Alcalá de Henares, Spain Titulli në origjinal: La vida de Lazarillo de Tormes y de sus fortunas y adversidades Është shumë e gjasshme që ne kurrë të mos e marrim vesh se kush e shkruajti këtë vepër. Për një kohë shumë të gjatë mendohej që autori ishte një fisnik, Diego Hurtado de Mendoza; pastaj është sugjeruar që autori ka qenë Alfonso de Valdès, një zyrtar perandorak shumë i edukuar me tendenca erasmusiane. Askush nuk do të mendonte që kjo rrëfenjë është shkruar nga personazhi vetë. Rrëfenja është për jetën e djalit të një gruaje që përfundoi duke jetuar me një skllav të zi---fëmija bëhet udhërrëfyesi i burrit të verbër, shërbëtor i disa pronarëve dhe, në fund, kasneci i Toledo-s si rezultat i ndikimit të një arqipeshkvi, i cili padyshim ishte i dashuri i nënës së tij. Megjithatë, ky libër i shkurtër do që ne të besojmë që, me gjithë ndershmërinë, është një letër në të cilën Lázaro shpjegon “situatën” që ka zgjuar kaq shumë interes te burri anonim apo gruaja anonime të cilit/ së cilës ky tekst i drejtohet.

Gjithçka që autori ka shkruar ka qenë më parë pjesë e folklorit apo e repertorit të rrëfenjave antiklerikale; por ajo që është radikalisht e re është toni i pafre dhe aftësia me të cilën ai e ktheu të gjithë koleksionin në një eksperiencë të vetëm një jete. Kjo vepër ishte fillimi i rrëfenjës aventureske, por gjithashtu ishte edhe shumë më shumë: novela moderne si një shprehje personale e botës.

Gargantua dhe Pantagruel François Rabelais Jetëgjatësia: b. c. 1494 (Francë), d. 1553 Publikuar për herë të parë: 1532–1564, nga F. Juste (Lion) Titulli i plotë: Grands annales tresueritables des gestes merveilleux du grand Gargantua et Pantagruel Publikuar nën pseudonimin anagramatik të Alcofribas Nasier, Pantagruel krijoi një zhanër të ri të të shkruarit, me një përzierje të tërbuar energjie retorike, humori gjuhësor dhe mprehtësie të mësuar.

Në krijimin e një komedie të skajshmërive ndijore, duke vënë përballë orekse të shthurura, të trullosura dhe të zjarrta, Rabelais gjithashtu kumton për historinë e novelës, që nga Don Kishoti tek Uliksi. Ndoshta arritja e tij më e madhe është shpirtlirësia e tij, që kombinon materializmin vulgar me një zgjuarsi humaniste të thellë dhe skeptike.

Vetë novela tregon historinë e gjigantit Gargantua

dhe djalit të tij Pantagruel. Libri i parë përshkruan me detaje incidente fantastike në vitet e para të Pantagruel-it dhe shoqëruesit të tij të pandershëm Panurge. I dyti, Gargantua, kthehet pas në kohë te prejardhja e të atit të Pantagruel-it, teksa satirizon skolastikën dhe metodat e vjetruara arsimore. I treti zhvillohet si një satirë e të mësuarit intelektual, kryesisht nëpërmjet veprave heroike dhe thënieve të Pantagruel-it. Në librin e katërt, Pantagruel-i dhe Panurge nisen për një lundrim për te Orakulli i Shishes së Shenjtë në Cathay, që ofron premisat për satirën për teprimet fetare. Libri i pestë dhe më i idhëti i çon ata te tempulli i Shishes së Shenjtë, ku ata ndjekin këshillën e orakullit për të pirë. Fabula me zor ngrihet në nivelin pikaresk, por është një banket të qeshurash në tregimtari.

Lusiada Luís Vaz de Camões Jetëgjatësia: b. c. 1524 (Portugali), d. 1580 Publikuar për herë të parë: 1572 Publikuar për herë të parë nga: Antonio Gõçaluez (Lisbon) Titulli në origjinal: Os Lusíadas Linja kryesore e poemës epike kombëtare portugeze Os Lusídas është një rrëfenjë e lundrimit të Vasco de Gama-s, që shënon edhe udhëçeljen e rrugës detare nga Portugalia në Indi në 1498. Si një njeri i Rilindjes, i magjepsur nga klasikët latinë dhe grekë, autori e qëndis këtë tregim me një mori historirash dhe rrëfenjash, gjigantësh dhe nimfash, dhe kundërshton zotat në Olimp. Megjithatë, Os Lusídas i ka rrënjët te përjetimet në lëkurë të vet të autorit. Në rini të vet, Camões-i humbi një sy duke luftuar Morët në Marok dhe kaloi shtatëmbëdhjetë vite duke udhëtuar nëpër kolonitë portugeze në Indi dhe Azinë Lindore.

Nuk mund të ketë pretendime që Os Lusídas është një lexim i lehtë, megjithatë vargjet e stërzgjatura zbulojnë një imagjinatë novelistike të bindur që faktet historike mund të bëhen më dramatike se sa heroizmat romantikë. De Gama çuditërisht është një hero pesimist, finok dhe i arsyeshëm, i prirur për gabime dhe shumë borxhli ndaj fatit. Camões ishte një njeri i kohërave të veta, ai e sheh lundrimin drejt Indisë si çuarja e civilizimit te barbarët, dhe inkurajon mbretin e tij të nisi një kryqëzatë për të shkatërruar islamizmin.

Megjithatë autori nuk është loloja i askujt. Ai i sheh tmerret e kryera nën petkun e përhapjes së krishterimit, korrupsionin që pjell perandoria dhe iluzionet e zaptimeve heroike. Kritiku anglez Maurice Bowra e përshkroi Os Lusídas si “poemën e parë epike në të cilën madhështia dhe universaliteti flet edhe për botën moderne.” *Përgatiti: Ina Xhani

Histori Titulli Historia e Belgjikës Autori: Geer V. Isendael Përktheu: Krenar Hajderi Shtëpia botuese: Dituria

Belgjika, histori e dyzuar mes dashurisë dhe urrejtjes E dua Belgjikën sepse aty jetohet më mirë, më rehat, më lirë e më lehtë se në çdo vend tjetër. E urrej Belgjikën, sepse ndërtesat i ka të shëmtuara dhe fodulle, të hedhura andej-këndej, dhe sepse kudondodhja e tyre shpërfytyron peizazhin e ëmbël. E dua Belgjikën, sepse aty flitet frëngjisht dhe sepse në shkollë kam arritur ta mësoj atë në majë të gishtave-këtë gjuhë të qartë, njëherazi të përzgjedhur e shpirtërore, e cila, teksa e dëgjoj, e flas apo e lexoj, nuk rresht së më dhuruari një kënaqësi të rafinuar, këtë gjuhë të masës dhe të arsyes, këtë gjuhë të Parisit dhe Mesdheut. E urrej Belgjikën, sepse ajo ka dashur që me këtë frëngjishte arrogante të shkatërronte gjuhën time flamande, ta vërviste, sikundër bëri, në stallën e derrave, sepse ajo e dëboi gjuhën time nga shkolla, dhe sepse Belgjika ia njohu asaj të drejtat vetëm pas një shekulli dredhish dhe shkeljesh, pas një qëndrese kokëfortë ndaj padrejtësisë...Autori Geer V. Isendael bën kështu përshkrimin më origjinal të historisë së vendit të tij, i dyzuar mes dashurisë dhe urrejtjes.

Poezi/ribotim Titulli: Pro Nobis Autori: Jamarbër Marko Shtëpia botuese: Pika pa sipërfaqe

Lirika e poezisë së Jamarbër Markos

“Pro Nobis”, libri me poezi i Jamarbër Markos u botua për herë të parë në vitin 2001. Pas 13 vjetësh Shtëpia botuese “Pika pa Sipërfaqe” risjell në vëmendje të lexuesit lirikat e poezisë së të riut Marko. Jamarbër Marko, djali i shkrimtarit Petro Marko dhe piktores së njohur Safo Marko, kishte trashëguar shpirtin artistik të prindërve. Jamarbër Marko është autor i disa botimeve në poezi, si “Rastësisht me dashje”, Tiranë 1995 “Pro nobis”, Tiranë 2001 dhe shumë poezive poemave dhe artikujve të botuar në mediat e ndryshme të vendit.

Që në rininë e hershme, dashuria e Madusë, siç e thërrisnin, ishte poezia. Siç rrëfen në një intervistë të hershme, kur kish qenë i ri i kishin thënë se poezia nuk të jep bukë, por ai ishte përgjigjur se, as buka nuk të jep poezi.

Psikologji Titulli: Më afër nga sa mendoni Autore: Deborah Heneghan Përktheu: Kozeta Kurti Shtëpia Botuese: Ombra GVG

Një libër që lehtëson dhimbjen

“Më afër nga sa mendoni” nuk është thjesht një libër. Ky nuk është një nga ata librat e zakonshëm mbi hidhërimin që sjellin humbjet e njerëzve të dashur dhe trajtimi i vdekjes. Nuk është as ndonjë prej atyre historive individuale që njerëzit “në këtë anë” përpiqen të kuptojnë sinjale të të dashurve të tyre nga “ana tjetër”. Libra të tillë kanë vlerë reale, por ky që keni në dorë, ka më shumë. Shumë më tepër! Gërshetimi i të gjitha llojeve të historive, që kanë edhe një pjesë të saj brenda, e bëjnë Deborah Heneghan-in të përfshijë çdo aspekt të vdekjes dhe asaj që po mbaron, jetës dhe asaj çka vazhdon të jetojë në zemrat e mbushura plot e të lartësuara, krejtësisht unike dhe të mrekullueshme pa fund! Gjithçka që ajo ka shkruar, është një udhëzues i dashur dhe i dhembshur, i pakrahasueshëm me asgjë tjetër që kam lexuar më parë. Na ka bërë të gjithëve një nder... me këtë libër na hapi zemrat dhe më në fund, ne mund të shikojmë se ç’ka aty brenda.

personzh single & The City privatësi Fenomen Çdo të shtunë e të diel

www.mapo.al

Elsa Ballauri

Mall për gjyshet që sollën emancipimin Sot i ka mbledhur të gjitha sendet e vjetra që ka mundur të ruajë në vite për t’i ekspozuar në një seksion të titulluar “Mall për gjyshet”. Janë veshje e bizhuteri të gjysheve të saj korçare, që më shumë sesa një histori familjare, tregojnë statusin dhe zhvillimin e gruas në epokën ’20-30 të shekullit të kaluar. Elsa Ballauri ka në plan ta zgjerojë më tej; në një muze kushtuar emancipimit të gruas nga prehistoria deri në ditët e sotme në shoqërinë shqiptare. Për këtë ka zbrazur apartamentin e prindërve për të pritur vizitorët kureshtarë...

Foto: Armand Sallabanda

Ë

“Së shpejti, përpara sezonit veror po mendoj të hap një muze të grave.

Do ta hap si muze shtëpinë dhe do të ketë aty objekte që dëshmojnë emancipimin e gruas ndër shekuj; nga prehistoria, antikiteti, mesjeta, periudha otomane, rilindja etj.”

dre kompakte, mbajtëse bizhuterish prej argjendi, kuti suveniresh prej druri, disa revista të vjetra “Minerva” të vitit 1920, ku faqja qëndron e hapur enkas në një artikull ku thuhet sesi gratë të mbajnë trupin në formë dhe krahas tekstit, ilustrime fotografike të një gruaje me kilota që shpjegon posturat e drejta dhe të gabuara të trupit. Një çantë e vogël dore metalike, një makinë qepëse në miniaturë, ndoshta lodra e preferuar gjyshes së saj- e cila mund të kryente qepje të vërteta...Ka edhe sende të ruajtura nga gjyshja tjetër, nga ana e mamasë. Në këndin e rrethuar duket një baule druri për të mbajtur kapela dhe në krah gjyshja në foto me kapelë, një mbledhëse lëmshesh peri, një dorezë e bardhë lëkure, e vetmja që i është ruajtur kohës, e gjatë deri mbi parakrah, dy çadra dielli elegante që evokojnë epokën e lavdishme të aristokracisë, shami të qëndisura, punime me grep, sëndukë druri, i porositur nga punishtet më në zë të Evropës...të gjitha objekte me të cilat është rritur dhe ka kaluar disa epoka të jetës së saj, nga kutitë luksoze të ambalazheve për ëmbëlsira të pastiçerisë ‘Pranvera’ në Korçë, që në shtëpinë e tyre më vonë përdorej për të mbajtur bizhuteri, te baulja prej druri, ku i ati fshihte dhuratat e Vitit të Ri, të cilën kur u martua e mori në shtëpinë e saj.

shtë pasdite e zhegët mesmaji, ndërsa Elsa Ballauri shfaqet si një udhëtare e kohës, një përshtypje që të forcohet nga kundradrita që lë t’i dallohet vetëm silueta dhe nga kompjuteri tablet që ka në dorë- me të cilin ka mbyllur dërgimin e e-maileve të fundit të punës që e bëri të vonohej disa minuta, në sallën gjysmë të errët me ndriçim neon të Muzeut Kombëtar, në vendin që e bën të ritakohet me gjyshet e saj, kujtimet e të cilave i ka mbyllur brenda një kutie prej xhami dhe një këndi të rrethuar, sikur të mos kishte kaluar asnjë ditë nga koha kur ato i tregonin lloj-lloj historish për ato sendet e bukura që i kishin blerë jashtë shtetit nëpër Europë, me të cilat ajo mrekullohej...

Sot, i ka mbledhur të gjitha ato që ka mundur të ruajë në vite për t’i ekspozuar në një seksion të titulluar “Mall për gjyshet”.

Qëndismë delikate të personalizuara me inicialet e gjyshërve, që vihej mbi nënkresë në shtratin bashkëshortor, një palë rruaza prej qelibari me të cilat gjyshja e saj Olimbi Ballauri shfaqet në një foto që daton diku nga mesi i viteve ’20, dy shishe parfumi të ardhura nga Franca me pompat e vogla për spërkatje dhe tufëzat e fijeve që lodrojnë sa herë sprucon në duar dhe qafë nga lëngu aromatik; një kuti pu-

Faqe 23

Vijon në faqen 24

8

24

E shtunë - e diel 24-25 maj 2014

www.mapo.al

pertej privatësisë

Sidomos kur jetohet çdo ditë në kryeqytetin e artit, Firence. Shëtitjet në rrugicat e vjetra me dyqane luksoze, kafenetë e këndshme, vizitat në opera e teatro, koncertet në sheshe ku argëtohet me miqtë, drekat e shijshme me pastat e freskëta alla italiane dhe puna në radion lokale...gjithçka si në një film të bukur, që shoqërohet shpesh me sekuenca nostalgjie nga e kaluara kur luante me shoqet në oborret pranë shtëpisë, kur qante për detyrat e matematikës apo kur bënte zhurmë për t’i zgjuar prindërit nga kotja e drekës. Dhe mes netëve e zhytur në kujtimet e largëta dhe zgjimeve të së tashmes në natyrën e bekuar të Toskanës, Evi Reçi mundet vetëm të thotë se jeta është e bukur...

Vijon nga faqja 23 “Ishte gëzim i madh kur im atë e ulte baulen për Vit të Ri. E dinim që brenda kishte lodra. Të njëjtin funksion i dhashë edhe unë në shtëpinë time; për të mbajtur lodra.

Ose e ulja në shesh dhe mbi të vija pemën e Vitit të Ri. Janë të gjitha objekte funksionale, të mbajtura në shtëpinë tonë. Madje më vjen të qesh kur mikeshat e mia që vijnë shohin ekspozitën, e shoqërojnë çdo objekt me pasthirrma: Ua, këtë që e mbanit në tualet, ua dhe kjo tjetra...”- tregon Ballauri, duke shtuar se në atë kohën e ngushtimeve të diktaturës, ato objekte i jepnin të gjithë lirinë e munguar prej shtrëngimeve. Ishte rritur me to dhe nuk i bënte përshtypje nëse bota jashtë katër mureve të shtëpisë ishte e varfër, e zhveshur, pa ngjyra ...brenda ishin historitë e gjyshërve për udhëtimet nëpër Evropë, të pasura po aq sa edhe shtëpitë e tyre mbushur me sende të çmuara. “Kam një shoqen time me shumë humor, që thotë se shtëpia ime i dukej si një muze e mbushur me kuadro me të cilat ajo jetonte, fantazonte” .

Ishin ndoshta ato sende dhe historitë që kishin nga pas secila syresh që i yshtën pasionin për koleksionim Elsa Ballaurit. Nga gjyshja ka trashëguar një koleksion të vogël sendesh, nga i ati, i dhënë pas filatelisë dhe arkitekt muzesh, ka marrë shpirtin nismëtar për të realizuar aktivitete të këtij lloji, që duket se janë vetëm fillimi për të.

“Së shpejti, përpara sezonit veror po mendoj të hap një muze të grave”, - zbulon ajo. Të gjitha objektet që ka mbledhur për vite me radhë, të epokave të ndryshme – veshje, fotografi, literaturë, bizhuteri e deri te mobiliet antike- me të cilat ka pajisur edhe shtëpinë dhe zyrën- i ka bërë gati, të shoqëruara edhe me nga një skedë shpjeguese për t’i reklamuar në apartamentin e prindërve, që tani është bosh. “Do ta hap si muze shtëpinë dhe do të ketë aty objekte që dëshmojnë emancipimin e gruas ndër shekuj; nga prehistoria, antikiteti, mesjeta, periudha otomane, rilindja etj.”. Më shumë sesa kostumet e pasura tradicionale të trevave të ndryshme të vendit, ajo e ka fokusin te qytetaria, civilizimi i gruas.

“Nuk jam shumë pasionante e kostumeve popullore.

Më tërheqin vetëm simbolet e veçanta e të lidhura me psikologjinë dhe pozicionin që kishte gruaja në epoka të ndryshme”, - thotë ndërsa i drejtohet një xhublete të zonës së Dukagjinit, duke treguar funksionin e një zinxhiri të gjatë që përfundonte me një mashë në formë gërshëre. “Me këtë, gratë u ndiznin burrave cigaren, duke marrë thëngjij nga oxhaku” .

Por si kontrast janë vitet ’20 dhe ’30 të epokës kapitaliste të Mbretit Zog, i cili krijoi shtresat e shoqërisë dhe elitat, hapi shkollat e vajzave dhe hoqi ferexhetë...Epoka kur lulëzoi aristokracia shqiptare, që barazohej me atë të çdo vendi tjetër të Europës shumë denjësisht, pjesë e së cilës ishte edhe familja Ballauri, që rridhte nga qytetaria e Voskopojës.

Ata dhe familje të tjera i dhanë Korçës ajrin mondan e borgjez që thithej edhe jashtë kufijve, në perëndim, dhe gruas një emancipim që nuk është parë më që nga ajo kohë...“Sigurisht që emancipimi i gruas ka qenë histori evoluimi, që u ndërpre në mënyrë të panatyrshme. Nuk di të them si do të kishte shkuar, sepse komunizmi na e la të paqartë. Ndërsa edhe tani nuk e kemi stabilizuar emancipimin e gruas dhe jam shumë dyshuese në këtë pikë”, - thotë ajo.

Në muzeun e vogël-shtëpi që do të hapë pas pak ditësh e me të cilën po merret intensivisht tani për ta vënë në vijë, veç tendencave të veshjeve, këpucëve, çantave, kapelave të epokës ’20-’30 do të ketë edhe objekte nga koha e komunizmit, ku spikasin shalli i pionierit dhe kostumi i zboristes... një kronologji zhvillimi, ideja e së cilës lindi disa vite më parë kur atë e vlerësuan me një çmim nga Kombet e Bashkuara për mijëvjeçarin e grave, kur ajo u nderua me “Pishtarin e Dritës” nga Ambasada Daneze.

Ky është emri i një thirrjeje globale për veprim që shkon së bashku me parullën «Bëni diçka më shumë». Me pishtarin që i erdhi në Shqipëri dhe me ceremoninë që u bë në nder të këtij çmimi, asaj i duhej një zotim. I lindi ideja për të krijuar këtë muze, duke qenë se koleksionimi ishte edhe pasion. Vetëm se nga një fokus i gjerë u pozicionua te gruaja, te ajo grua shqiptare që do e sjellë në apartamentin-muze, që nga hapësirë e vogël ka dëshirë t’i japë një jehonë më të madhe dhe ta çojë në ekspozita të ndryshme, ku do të evokohen epoka të lavdishme dhe më pak të gruas dhe rolit të saj në shoqërinë shqiptare.

Suadela Balliu

Evi Reçi: Sepse jeta është e bukur Cili është mëngjesi yt rutinë?

Briosh me kapuçino.

Cili do të ishte mëngjesi yt ideal?

Briosh, fruta, kafe, qumësht...

Jashtë shtëpisë, cili është vendi i preferuar për kafen e mëngjesit?

Te bari afër shtëpisë, kur dal në mëngjes.

Me kë dëshiron të jesh në këtë gjerbje kafeje mëngjesi?

Jam vetëm, zakonisht.

A të pëlqen puna që bën, profesioni që ke?

Normal! Përndryshe s’do e bëja fare!

A u devijon shpesh detyrimeve apo afateve ditore që ke?

Mmm...ndonjëherë po, por ndodh kur kam mbingarkesë dhe koha është e kufizuar.

Cila është “gënjeshtra e bardhë” më e përdorur në kësi rastesh?

Nesër në mëngjes e ke gati.

A je dembele? Nëse po, kur të ka kushtuar më shumë ky dembelizëm?

Edhe pse do duket çudi për një femër, jam dembele për të bërë shopping. Nuk më pëlqen të kërkoj midis miletit të madh. Dhe në fakt kur blej, nisem me mendimin e qartë çfarë dua dhe mbaroj shpejt.

Ku të zë dreka zakonisht?

Ose në universitet, ose në punë.

Cilat janë restorantet më të preferuara për drekën tënde?

Në Itali, ku jetoj, restorantet në drekë nuk preferohen shumë. Njerëzit ose marrin një panine të shpejtë në dorë, ose kthehen në shtëpi për një pjatë spaghetti.

Fton apo të ftojnë më shpesh për dreka?

Asnjëherë nuk e ha drekën vetëm. Jam ose me shoqëri, ose me kolegë. Besoj se vetëm është shumë e trishtë të hash, pasi me muhabetet dhe shakatë ky ritual bëhet edhe më i këndshëm.

A je kursimtare?

Pak po…Por jo kur e ndjej se është diçka për të cilën duhet shpenzuar. Nuk jam tipi i fiksuar pas firmave dhe preferoj që paranë të mos e shpenzoj pa motiv.

A ke në rit g jumin apo pushimin e drekës?

Jo, sepse jam jashtë në atë orë. Por edhe s’me pëlqen të fle në drekë.

Kur ke qenë e vogël, a ta kanë diktuar prindërit pushimin e detyruar të drekës?

Bëje rrenga për t’i shpëtuar?

Kur kam qenë e vogël, për prindërit e mi ishte vuajtje të më vinin në gjumë gjatë drekës.

Por asnjëherë s’kam fjet. Madje nuk i lija as

ata dhe bëja zhurmë që t’i zgjoja. J Çfarë ke ruajtur që nga fëmijëria?

Pafajësinë, shkollën që e kisha shumë qejf dhe shoqërinë me të cilën luanim në rrugicën poshtë shtëpisë.

Cila është koha që mbart për ty kujtimet më të bukura?

Fëmijëria. E kujtoj shpesh edhe tani. Do jepja gjithçka të kthehesha dhe një herë e vogël.

Po kujtimet e hidhura?

Nuk kam kujtime të hidhura, pasi familja ime është munduar të më mbajë larg nga problemet. I vetmi kujtim i hidhur ishte lënda e matematikës; qaja se s’më pëlqente fare. Ç’ndodh me sekretet e tua? I rrëfen diku, i shkruan diku, i mban vetëm për vete...?

Ke mbajtur ditar?

Kur isha adoleshente kam mbajtur, por tani jo dhe më vjen keq që s’e bëj më. Por jam tip që nuk i tregoj të gjitha. Shumë gjëra i mbaj për vete, ose kur shoh se nuk i përballoj dot më, i ndaj me njerëzit e mi të afërt. Çfarë ka në portofolin tënd?

Kam parà, karta, foton me babin dhe letra të vogla me shënime që s’di pse i kam.

Në mëngjes e gjen gjithmonë menjëherë atë që kërkon në dollapin e rrobave?

Në mendjen time i përgatis qysh në darkë. Por

Edhe pse do duket çudi për një femër, jam dembele për të bërë shopping. Nuk më pëlqen të kërkoj midis miletit të madh. Dhe në fakt kur blej, nisem me mendimin e qartë çfarë dua dhe mbaroj shpejt.

vetëm me mendje, jo konkretisht. Kjo më ndihmon disi që në mëngjes të bëhem gati shpejt, pa u vonuar.

Cila është ng jyra që mbizotëron në shtëpinë tënde?

Bezha dhe bluja.

Ekziston një aromë, të cilën ti e preferon për produkte kozmetike, ushqime të paketuara, aromatizues ambienti apo makine?

Era e Borotalco-s më pëlqen shumë për ambient, ndërsa për parfum era e luleve. Çfarë CD ke në makinë?

Buddha Bar compilation. Çfarë muzike ke zile telefoni?

Një instrumentale me kitarë nga kënga e Zaz – “T’attends quoi?”.

A ke miq të vjetër? Nëse po, a takoheni shpesh me ta?

Kam një shoqe, që edhe pse jetojmë larg njëratjetrës, është motër për mua, dhe kur flasim është sikur të ishim afër.

A je e hapur për miqësi të reja, apo duhet kohë e prova për t’u bërë mik i yti?

Jam hapur, por jo direkt. Nuk më pëlqejnë ato raportet që bëhen direkt shoqe. Jam skeptike dhe kam nevojë të kuptoj vërtet që personi që kam përballë është miku/mikja ime e re.

Ku rri zakonisht me miqtë?

Shkojmë nëpër koncerte, ndjekim shfaqje, dalim për kafe ose për aperitivë në vendin e zakonshëm, që e kemi tashmë të caktuar.

Në ç’orë mbyllesh zakonisht në shtëpi?

Pra kur mbaron zakonisht dita jote?

Rreth orës 9 të mbrëmjes jam gjithmonë në shtëpi.

Cila është mbrëmja e zakonshme në shtëpinë tënde?

Hapja e radios në stacionin tim të preferuar ku e di që në atë orë ka muzike lounge. Bëj dushin, ha darkën dhe lexoj librin tim të preferuar.

Po idealja, cila do të ishte?

Kjo që bëj. J Kur shkon për të fjetur?

Kur vjen puna te gjumi i darkës jam precize.

Po kaloi ora 12 e natës, asgjë s’mund të më mbajë zgjuar dhe më zë gjumi si të isha e programuar.

Cila është uniforma jote e gjumit?

Kanotierë me pantallona te shkurtra për vere, ndërsa në dimër 2 bluza, pizhame të trasha, dhe çorape, se kam shumë ftohtë.

Kush është njeriu i fundit që i thua “Natën e mirë dhe gjumë të ëmbël” Mamit dhe babit, kur i çoj mesazhin e darkës.

Sipas meje

POLITICAL MIND

Laviri i Prishtinës në Gjirokastrën e kurvit

Inteligjenca në politikë

Edison Ypi

Ylli Pango

Klyshat e kurvit të Tiranës do bëjnë nesër në Gjrokastër

promuovimin e “veprës” së lavirit të Prishtinës. Imagjinata e zhubravitur dalë nga trutë e grisur të mbretërve...

Në një testim për matjen e kuotientit intelektual(IQ), u

krahasuan IQ e artistit, shkencëtarit e politikanit (natyrisht atij me prirje e performancë të lartë në...

Pikëpamje intervistë Economicus Ideologji esse Çdo të shtunë / dielë

www.mapo.al

BLENDI KAJSIU Mapo Lunch / Mira Kazhani

AGIM BAJKO

Gjëja me vlerë që mund të bëjë një burrë…

Në Shqipëri mund të ndërtosh një koloni, por jo një demokraci 50 biseda me protagonistë të jetës publike në Shqipëri dhe jashtë saj do vijnë çdo fundjavë në MAPO. Për të debatuar ide klasike, sjellë ide të reja dhe ndoshta anatemuar ide të mbrapshta. Ekonomistë, politikanë, shkrimtarë, gazetarë, politologë e të tjerë do të shpjegojnë idetë e veta dhe nëpërmjet tyre veten dhe shoqërinë.

Euroskeptik është ajo apo ai që e shikon projektin e Bashkimit Europian me dyshim. Nuk ka një, por shumë euroskepticizma. Për lehtësi, unë do të veçoja tri lloje. Së pari, euroskepticizmin e djathtë konservator, që e shikon integrimin në BE si humbje të identitetit dhe traditave kombëtare. Së dyti, euroskepticizmin e majtë që e shikon BE-në si një projekt neoliberal që ka si prioritet zgjerimin e tregut në fitim të kapitalit dhe në kurriz të shtresave të tjera sociale. Së treti, euroskepticizmin e periferisë që e shikon BE-në si një projekt neo-kolonial që legjitimon marrëdhënien asimetrike mes qendrës europiane që shfrytëzon periferinë për nevojat e saj; krah i lirë pune, mundësi investimi, tregtie dhe fitimi. Natyrisht, në praktikë këta euroskepticizma nuk janë të ndarë kaq qartë.

Unë si euroskeptik i përkas kryesisht gru-

Faqe 25

pit të tretë, dhe deri diku edhe grupit të dytë.

Ndonëse mendoj se çdo euroskepticizëm duhet të bazohet te realitete konkrete nga ku lind. Në rastin e Shqipërisë, unë e shikoj procesin e integrimit në BE me shumë dyshim sepse mendoj se premisa e tij themelore se zhvillimi politik dhe ekonomik buron nga jashtë, është e gabuar. Kjo qasje ka prodhuar një shtet shqiptar gjithnjë e më të dobët dhe gjithnjë e më shumë në borxh tek financat ndërkombëtare.

Premisa politike e integrimit në BE është se demokracia do të ndërtohet në Shqipëri nën kujdesin dhe monitorimin e BE-së. Sipas kësaj premise, integrimi në BE dhe demokratizimi janë dy anë të së njëjtës medalje. Ndërkohë që për mendimin tim, këto janë dy procese kontradiktore. Demokracia nënkupton një sistem ku qeveria i përgjigjet, i jep llogari...

26

E shtunë-diel, 24-25 maj 2014

www.mapo.al

INTERVISTa

50 biseda me protagonistë të jetës publike në Shqipëri dhe jashtë saj do vijnë çdo fundjavë në MAPO. Për të debatuar ide klasike, sjellë ide të reja dhe ndoshta anatemuar ide të mbrapshta. Ekonomistë, politikanë, shkrimtarë, gazetarë, politologë e të tjerë do të shpjegojnë idetë e veta dhe nëpërmjet tyre veten dhe shoqërinë.

BLENDI KAJSIU

Në Shqipëri mund të ndërtosh një koloni, por jo një demokraci

Alfred Lela

Çfarë është një euroskeptik dhe, a jeni ju i tillë?

Euroskeptik është ajo apo ai që e shikon projektin e Bashkimit Europian me dyshim.

Nuk ka një, por shumë euroskepticizma. Për lehtësi, unë do të veçoja tri lloje. Së pari, euroskepticizmin e djathtë konservator, që e shikon integrimin në BE si humbje të identitetit dhe traditave kombëtare. Së dyti, euroskepticizmin e majtë që e shikon BE-në si një projekt neoliberal që ka si prioritet zgjerimin e tregut në fitim të kapitalit dhe në kurriz të shtresave të tjera sociale. Së treti, euroskepticizmin e periferisë që e shikon BE-në si një projekt neokolonial që leg jitimon marrëdhënien asimetrike mes qendrës europiane që shfrytëzon periferinë për nevojat e saj; krah i lirë pune, mundësi investimi, tregtie dhe fitimi.

Natyrisht, në praktikë këta euroskepticizma nuk janë të ndarë kaq qartë.

Unë si euroskeptik i përkas kryesisht grupit të tretë, dhe deri diku edhe grupit të dytë.

Ndonëse mendoj se çdo euroskepticizëm duhet të bazohet te realitete konkrete nga ku lind. Në rastin e Shqipërisë, unë e shikoj procesin e integrimit në BE me shumë dyshim sepse mendoj se premisa e tij themelore se zhvillimi politik dhe ekonomik buron nga jashtë, është e gabuar. Kjo qasje ka prodhuar një shtet shqiptar gjithnjë e më të dobët dhe gjithnjë e më shumë në borxh tek financat ndërkombëtare.

Premisa politike e integrimit në BE është se demokracia do të ndërtohet në Shqipëri nën kujdesin dhe monitorimin e BE-së. Sipas kësaj premise, integrimi në BE dhe demokratizimi janë dy anë të së njëjtës medalje. Ndërkohë që për mendimin tim, këto janë dy procese kontradiktore. Demokracia nënkupton një sistem ku qeveria i përgjigjet, i jep llogari, dhe reflekton nevojat e atyre që qeverisen. Pra, është një sistem politik në të cilin legjitimiteti i qeverisjes buron nga brenda. Integrimi në BE

nënkupton një proces ku qeverisja u jep llogari atyre jashtë po aq sa, në mos më shumë, se atyre brenda. Edhe sot shumica e ligjeve dhe reformave që ndërmerren nga shteti shqiptar bëhen duke kopjuar, dhe për të kënaqur ata jashtë, më shumë sesa u përgjigjen realiteteve të brendshme. I tillë është i gjithë procesi ‘integrues’ i përafrimit të legjislacionit.

Ndaj integrimi në BE ndikon në rritjen e hendekut mes qeverisjes, politikëbërjes, procesit legjislativ dhe realitetit social shqiptar.

Sa më shumë Shqipëria i afrohet BE-së, aq më shumë thellohet kriza e përfaqësimit, moszbatimi i legjislacionit, problemet e gjyqësorit, e kështu me radhë. Pra, ajo që prodhon integrimi në BE është thellimi i distancës mes idealit Europian dhe realitetit shqiptar. Në këtë mënyrë, BE-ja pafundësisht mund të kritikojë dhe monitorojë dështimet e Shqipërisë, pa kritikuar asnjëherë qasjen e saj. Në marrëdhënien e dështuar BE-Shqipëri, e para gjithnjë i vë në dukje fajin të dytës.

Premisa ekonomike e integrimit në BE se zhvillimi i Shqipërisë do të burojë nga jashtë është gjithashtu e gabuar. Një vend nuk mund të zhvillohet pa ditur të mobilizojë së pari burimet e veta të brendshme. Ideja se në Shqipëri do vijnë kapitalistë të fuqishëm që do hedhin lekë pafund për ta zhvilluar atë është një variant i sofistikuar i ëndrrës së xhaxhait nga Amerika. Në pritje të investimeve të huaja sot shteti shqiptar ka shitur dhe dorëzuar gjithçka që nga tregjet strategjike, si telekomunikacioni, deri tek burimet e rëndësishme natyrore si nafta, bakri apo kromi, nga të cilat mund të nxirrte fitim dhe krijonte punësim masiv. Pasi ka shitur gjithçka, shteti shqiptar tashmë futet gjithnjë e më tepër në borxh tek institucionet ndërkombëtare si FMN-ja, duke humbur kështu çdo lloj pavarësie politike për të kryer reforma që i përshtaten realiteteve të brendshme dhe jo nevojave të jashtme. Së fundi, hapja e tregjeve lokale dhe integrimi në tregun global nuk kanë prodhuar veçse deficit

Të jesh shqiptar së pari do të thotë që vazhdimisht t’i përgjigjesh pyetjes; “Ç’do të thotë të jesh shqiptar?”. Në fakt kjo është e vërtetë për çdo identitet kombëtar. Do të thotë që vazhdimisht të prodhosh identitetin tënd shqiptar, duke e dalluar veten nga grekut, turku, italiani, apo maqedonasi, duke theksuar se ‘feja e shqiptarit është shqiptaria’, duke përdorur gjuhën shqipe, e kështu me radhë...

tregtar këto 20 vitet e fundit në mungesë të forcimit të kapaciteteve lokale për të konkurruar në ekonominë globale.

Si përfundim, rezultati i procesit të integrimit është një shtet tejet i dobët, ku legjislacioni nuk ka lidhje me realitetin, ku shteti ka gjithnjë e më pak mundësi për t’iu përgjigjur nevojave të shoqërisë, dhe ku legjitimiteti buron nga jashtë më shumë se nga brenda. Politikisht procesi i integrimit ka prodhuar një popullatë që ka më shumë besim tek Brukseli sesa tek Tirana. Në një vend ku qytetarët besojnë më shumë zyrtarët e huaj që nuk i zgjedhin sesa politikanët për të cilët votojnë mund të ndërtosh një koloni, por jo një demokraci.

A janë britanikët euroskeptikë dhe gjermanët euroentuziastë, dhe a do e bëjë kjo Europën g jermanocentrike, siç thuhet?

Mendoj se po. Kapitali gjerman ka përfituar më shumë nga projekti i BE-së sesa kapitali anglez që është mjaft i lidhur me kapitalin financiar amerikan. Këtë e tregon edhe fakti se në kulmin e krizës globale Gjermania ishte nga vendet e pakta europiane me miliarda euro suficit. BE-ja është një treg i madh dhe i vyer për kapitalin gjerman që i ndihmuar shumë dhe gjatë edhe nga shteti ka aftësi të mëdha konkurruese. Ndaj nuk është çudi që elita gjermane është euroentuziaste dhe lobuese e fortë për hapjen e tregjeve europiane. Çudia qëndron tek euroentuziazmi i elitës shqiptare me një ekonomi ku sektorët më fitimprurës i ka kapitali i huaj ndërsa kapitali shqiptar mezi konkurron në tregun e brendshëm dhe jo më në atë europian. Çudia është akoma më e madhe po të kemi parasysh se pozita e fortë e Gjermanisë dhe ekonomisë së saj në BE ka shumë mundësi që në të ardhmen të prodhojë një BE gjermano-centrike. Ky është një lajm i keq për Shqipërinë, sepse nevojat dhe prioritet e ekonomisë shqiptare janë tejet të ndryshme nga ato të asaj gjermane. Një Europë gjermanocentrike do të

E shtunë-diel, 24-25 maj 2014

thotë kufizim të mëtejshëm të vendimmarrjes lokale dhe harmonizim të saj me politika që u përgjigjen nevojave të ekonomisë gjermane.

Kjo do të prodhojë thellimin e varësisë qendër – periferi.

Rritja e partive të djathta populiste, a do ta shtojë atë që quhet enlargement fatigue të BE-së, dhe a mund ta ‘pësojë’ nga kjo Shqipëria?

Mendoj se nuk duhen shtruar më pyetjet ‘si’ dhe ‘kur’ do të anëtarësohet Shqipëria në BE. Këto janë pyetje pa vlerë sepse anëtarësimi i Shqipërisë në BE nuk mendoj se do të prodhojë ndonjë mrekulli, përkundrazi. Për të kuptuar këtë mjafton të shikoni fqinjët tanë Rumaninë dhe Bullgarinë, që gjithsesi janë ekonomi më konkurruese se ne. Pyetjet që duhen shtruar janë më themelore sesa një proces formal anëtarësimi që nuk prodhon asgjë. Mjafton të kujtoni se me sa aheng u festua nënshkrimi i Stabilizim-Asociimit në vitin 2006 si arritje e madhe. Ja ku jemi 8 vjet më vonë, në një krizë të thellë politike dhe ekonomike që nuk zgjidhet edhe sikur të na fusin nesër në BE. Sot duhen shtruar disa pyetje shumë më themelore: Si dhe me çfarë do të konkurrojë ekonomia shqiptare në tregjet globale në 20 vitet e ardhshme? Nga buron dhe si do tejkalohet kriza e përfaqësimit? Nga buron dhe si do urëzohet hendeku mes ligjit në letër dhe zbatimit të tij në praktikë? Si do të prodhojmë ligje që u përgjigjen realiteteve, nevojave dhe synimeve që ne kemi për të ardhmen? Si do prodhohet dhe stimulohet mendimi, intelekti dhe arti shqiptar që sot më shumë se kurrë janë në krizë? Të gjitha këto janë pyetje të vështira, të cilat kërkojnë që ne t’i drejtojmë sytë dhe veshët nga vetja dhe jo nga BE-ja.

Nëse ka një projekt neo-otoman, siç thuhet e shkruhet, si e kundërshton ky një projekt europian të Shqipërisë? Apo janë të përputhshëm?

Nuk e di.

27

www.mapo.al

Të jesh shqiptar do të thotë gjithashtu të debatosh pafund në lidhje me përkatësinë e Shqipërisë mes Lindjes dhe Perëndimit.

Në këtë aspekt identiteti shqiptar nuk është unik pasi ky debat është pjesë themelore edhe e identitetit rus, ukrainas, polak, hungarez, rumun, bullgar, grek, turk, serb, boshnjak, kroat, e kështu me radhë.

A është e vërtetë se ndër shqiptarë gjen pak ose aspak ksenofobë dhe shumë ksenofilë?

Kjo do të ishte e vërtetë nëse Botën do ta barazonim me Perëndimin. Adhurimi që kemi ndaj vendeve europiane dhe perëndimore nuk duhet ngatërruar me mungesë të ksenofobisë. Aq sa adhurojmë Perëndimin, po aq shikojmë me përçmim vende që nuk i quajmë perëndimore. Në këtë aspekt shoqëria shqiptare është mjaft raciste në raport me afrikanët, aziatikët, arabët, dhe amerikano-latinët. Një

nga dy tmerret e prindit shqiptar është se mos fëmija i martohet me ndonjë zezak (tjetri është se mos i del homoseksual). Shikoni racizmin me të cilin trajtohen afrikanët në shfaqet e humorit si Portokallia.

Fatkeqësisht, shoqëria shqiptare përqafon shumë lehtë stereotipet më të këqija që prodhon Perëndimi për vendet jo-evropiane. Si ilustrim mund të marrim mënyrën ksenofobike të përdorimit të Kolumbisë në debatin e trafikut të drogës. Pa pikë turpi dhe reflektimi Rama, Basha dhe opozita e njehsuan Kolumbinë dhe popullin 50 milionësh kolumbian me drogën nëpërmjet sloganeve “Shqipëria, jo Kolumbi”.

Ironia qëndron në faktin se, pavarësisht mjaft problemeve të brendshme, Kolumbia është një vend dhe ekonomi më e zhvilluar se Shqipëria. Të ardhurat për frymë në Kolumbi janë gati dy herë më të larta sesa në Shqipëri.

Ndërkohë qytete si Medellin, dikur të famshëm për kartelet e drogës, sot janë shembuj globalë të zhvillimit dhe transformimit të suksesshëm urban, të paktën sipas ekonomistit nobelist Stiglitz. Ndryshe nga Tirana ku kryetari Basha nuk bëri dot as një metër tramvaj, Medellin ka sot një metro mjaft moderne që integron qendrën me periferitë. Pa përmendur kontributin e Kolumbisë në kulturën botërore; jo vetëm Gabriel Garcia Markez apo Shakira, por edhe një nga piktorët më të mëdhenj botëror sot, Fernando Botero, është kolumbian.

Pavarësisht të gjitha fakteve të mësipërme, elitat tona politike dhe mbështetësit e tyre përqafuan me një injorancë mjaft të guximshme stereotipet më të këqija për Kolumbinë dhe popullin e saj. Nga ana tjetër, janë po këta politikanë që ankohen se imazhi i Shqipërisë stereotipizohet me pa të drejtë në Evropë duke u njehsuar thjesht me krimin dhe drogën.

A janë shqiptarët të kompleksuar me rolin dhe ndikimin e ambasadorëve të huaj në Tiranë?

Nuk mendoj se shqiptarët janë të kompleksuar me rolin e ambasadorëve të huaj. Ata që janë të kompleksuar janë elitat politike dhe mediatike. Edhe këto të fundit nuk janë aq të kompleksuara sa duken. Arsyeja se përse flitet kaq shumë për ambasadorët është sepse palët përpiqen t’i përdorin ata në funksion të axhendës së tyre politike. Kur i konvenon e citojnë një ambasador dhe kur jo, e sulmojnë. Ambasadorëve nga ana tjetër u pëlqen diçka e tillë, sepse në këtë mënyrë faktorizohen dhe ndihen të rëndësishëm.

Kjo vjen si pasojë e faktit që në mungesë të kredibilitetit të brendshëm palët përpiqen të përdorin kredibilitetin që buron nga jashtë.

Problemi është se ambasadorët e jashtëm janë bërë aq të brendshëm në lojën tonë politike saqë ky mekanizëm nuk po funksionon më. Ç’mendoni për ‘kolaboracionistët’: për Ernest Koliqin, Mustafa Krujën e të tjerë, dhe ç’mendoni për ‘nacionalçlirimtarët’, Enver Hoxhën, Mehmet Shehun e të tjerë?

Nuk i njoh mjaftueshëm kolaboracionistët për të pasur një opinion të mirinformuar për ta. Por natyrisht, fakti që kanë bashkëpunuar me pushtuesit nazi-fashistë nuk u bën ndonjë nder. Ndërsa nacionalçlirimtarët ishin pjesë e një lëvizjeje më të gjerë, që deri diku arriti ta mobilizojë dhe sovranizojë popullin shqiptar.

Fatkeqësisht, pikërisht ky moment sovranizimi dhe çlirimi u përdor për të justifikuar robërinë.

A mendoni se në Shqipëri ka qarkulluar një ide shumë e mirë e cila nuk është marrë parasysh, nuk ka patur përpjekje për ta zbatuar dmth?

Po, gjatë viteve 1990 Partia Socialiste kishte disa ide të mira për të bërë një tranzicion ekonomik më gradual dhe për të ruajtur kontrollin shtetëror dhe kombëtar në disa sektorë strategjikë që nga mineraret deri tek telekomunikacioni. Këto ide nuk u morën parasysh pasi Partia Socialiste ishte në opozitë dhe i mungonte kredibiliteti.

A mendoni se në Shqipëri ka patur një ose disa ide shumë të këqija, të cilat megjithatë janë zbatuar?

Mendoj se janë zbatuar shumë ide të këqija.

Ndër këto modeli neoliberal i zhvillimit dhe procesi i integrimit në BE besoj se janë dy kryesoret.

A qarkullojnë apo a lindin në Shqipëri ide origjinale apo ka imitime të shartuara me ngjyra lokale?

Asnjë ide nuk është tërësisht origjinale apo tërësisht imitim. Edhe imitimi më i plotë është “i shartuar me ngjyra lokale”. Gjithsesi mendoj se për momentin, në Shqipëri dominon im-

itimi i Perëndimit, natyrisht i përthyer sipas realitetit lokal. Vetë procesi i demokratizimit më shumë se sa një proces i maturimit të brendshëm politik është kuptuar si një proces i imitimit të demokracive perëndimore. Kjo frymë reflektohet qartë te një nga shprehjet lapidare të ditëve tona; “nuk ka nevojë të shpikim rrotën”. Sipas kësaj shprehjeje, gjithçka është shpikur tashmë dhe ne thjesht duhet të gjejmë modelin e gatshëm që na përshtatet më mirë dhe ta zbatojmë atë. Kjo logjikë reflekton dhe riprodhon paradigmën dominuese të integrimit europian, sipas së cilës zhvillimi buron nga jashtë dhe jo nga brenda.

Nëse do të bënit një përzgjedhje, cila do ishte ajo ide shumë e mirë e majtë, e djathtë dhe religjioze?

Një ide e mirë ku e majta dhe e djathta konservatore bashkohen, mendoj se është theksi tek rëndësia e komunitetit apo e shoqërisë në formimin e individit. Ose e thënë ndryshe ideja se njeriu para së gjithash është qenie sociale që përcaktohet shumë nga konteksti social ku lind, rritet dhe zhvillohet. Kjo është një ide që balancon deri diku qasjen dominuese liberale që e shikon individin si gjenezë të shoqërisë, dhe jo anasjelltas.

Ndërsa ideja më e mirë fetare për mendimin tim është pavdekshmëria e shpirtit në përgjithësi, dhe koncepti i ri-inkarnimit në veçanti. Ideja se jeta që jetojmë është një fragment shumë i shkurtër në ciklin e pafund të ekzistencës mendoj se na bën më të urtë, duke na treguar se sa të vogla janë ambiciet, urrejtjet, apo tahmatë tona materiale, dhe sa e rëndësishme është qetësia shpirtërore.

Rendet shoqërore dështojnë, zhduken ose transformohen. Ndërkohë që dimë fatin e skllavopronarisë, feudalizmit, komunizmit, çfarë do të ndodhë me kapitalizmin? Gjasat janë për një shndërrim, apo jo? Kapitali do të vazhdojë të jetë në qendër të këmbimeve dhe interesave njerëzore?

Komunizmin nuk e kemi parë ende si rend shoqëror, ajo që mendojmë se kemi “parë” është ai që quhet komunizmi primitiv kur njerëzit ishin ende ‘primitivë’ pasi jetonin në shpella, ende nuk njihnin bujqësinë, pronën private dhe tabutë seksuale. Megjithatë si komunizmi primitiv, si skllavopronaria, ashtu edhe feudalizmi, janë rende që kanë zgjatur të paktën nga 1000 vite, në mos shumë më tepër.

Ndaj po t’i referohemi jetëgjatësisë së rendeve të kaluara, dhe po të kemi parasysh aftësinë e kapitalizmit për tu transformuar dhe përshtatur i bie që edhe kapitalizmi si rend shoqëror duhet të zgjasë rreth 1000 vite. Nëse si gjenezën më të hershme të kapitalizmit marrim shekullin e 16-të, i bie që kapitalizmi duhet të vazhdojë minimalisht edhe nja 500 vite të tjera.

Natyrisht nëse nuk ndodh ndonjë e papritur.

Ama e vetmja gjë që dimë me siguri nga historia është se e papritura është ajo që gjithmonë pritet të ndodhë. Ç’do të thotë të jesh shqiptar?

Të jesh shqiptar së pari do të thotë që vazhdimisht t’i përgjigjesh pyetjes; “Ç’do të thotë të jesh shqiptar?”. Në fakt kjo është e vërtetë për çdo identitet kombëtar. Do të thotë që vazhdimisht të prodhosh identitetin tënd shqiptar, duke e dalluar veten nga grekut, turku, italiani, apo maqedonasi, duke theksuar se ‘feja e shqiptarit është shqiptaria’, duke përdorur gjuhën shqipe, e kështu me radhë. Të jesh shqiptar do të thotë gjithashtu të debatosh pafund në lidhje me përkatësinë e Shqipërisë mes Lindjes dhe Perëndimit. Në këtë aspekt identiteti shqiptar nuk është unik pasi ky debat është pjesë themelore edhe e identitetit rus, ukrainas, polak, hungarez, rumun, bullgar, grek, turk, serb, boshnjak, kroat, e kështu me radhë.

Ajo që është e veçantë në rastin e identitetit shqiptar është se është i vetmi identitet kombëtar në Europë që nën petkun e shqiptarisë ka arritur të përmbledh me sukses tre fe të ndryshme; islamin, ortodoksinë dhe katolicizmin. Kur them ‘me sukses’ nuk nënkuptoj se mes këtyre feve nuk ka tensione, problem apo paragjykime. Pra, nuk po flas për marrëdhënien mes feve me njëra-tjetrën, por për marrëdhënien e secilës fe me identitetin shqiptar.

Me sukses nënkuptoj faktin që në raport me shqiptarinë asnjëra nga fetë nuk ka prioritet.

Pra si islami, si ortodoksia ashtu edhe katolicizmi janë njësoj ‘shqiptare’. Diçka e tillë është e paimagjinueshme në Europë, ndaj atje flitet pafund për multikulturalizëm dhe tolerancë.

Në këtë aspekt identiteti shqiptar ka një potencial mjaft emancipues për qytetërimin europian dhe atë botëror.

28

E shtunë-diel, 24-25 maj 2014

POLITICAL MIND

www.mapo.al

Inteligjenca dhe politika kanë edhe raporte të tjera komplekse. Mënyra se si pikëpamjet politike lidhen me inteligjencën, varen edhe nga konteksti social, ideologjia apo pikëpamjet politike, kultura e politikanit.

Kështu lidhur me ideologjinë, Stankov,( 2009) mendon se politikanët që ndjekin ideologjitë konservatore kanë kuotient më të ulët inteligjence

Inteligjenca në politikë Prof. Dr. Ylli Pango

N

ë një testim për matjen e kuotientit intelektual(IQ), u krahasuan IQ e artistit, shkencëtarit e politikanit (natyrisht atij me prirje e performancë të lartë në politikë).

Ka rezultuar se ky i fundit ka nivel IQ më të lartë. Pavarësisht nga besueshmëria e testit, ka disa argumente që të bëjnë të besosh se politikani qëndron më lart në disa komponentë të gjithëpranuar të inteligjencës. Po të marrim parasysh fjala vjen të menduarit, si aspekt me rëndësi i inteligjencës, dihet se artisti shquhet më shumë për kreativitetin e fantazinë përpara telajos, pentagramit, a fletës së letrës; shkencëtari për atë kreativitet, por edhe analizë të thellë e përgjithësim në një aspekt a drejtim të caktuar të dijes që e qëmton, analizon, përsërit deri në “eurekën triumfuese”(në disa raste); ndërkohë që politikanit i takon të jetë “artist”, studiues, fantazist në situata a masshtabe të mëdha, aktor në sheshe e beteja shumë më të mëdha se ato të skenës së vogël, autor e protagonist në skenën e madhe të jetës, e jo më pak figura nga ato që manipulohen kollaj nga regjisori, si ato në teatër, a piktori në telajo a shkrimtari në letër, ku siç thotë një shkrimtar i njohur, është ai perandori a gjenerali i ushtarëve të vet personazhe që i komandon a manipulon si do vetë.

Por në rastin e politikanit, ai aktron në skenën e madhe të jetës, me peshën e vendimeve të mëdha mbi supe e atë të përgjegjësisë për fatet e miliona njerëzve. Në fund të fundit artistët imitojnë, frymëzohen a u shërbejnë të mëdhenjve të kësaj bote, liderëve, personazheve të mëdhenj politikë, heronjve legjendarë a prijësve. Madje rolet më të mëdha të tyre janë ato vënies së vetes, në rolet e personazheve të mëdhenj politikë e ekzekutivë. Shkencëtarët u shërbejnë me shpikjet e tyre njerëzve, por së pari më të fuqishmëve që ua shfrytëzojnë më së gjëri gjetjet e tyre, por dhe i mbështesin a financojnë në gjetjet e tyre…

Cili është lloji më i spikatur i inteligjencës së politikanit? Në sensin psikologjik, pa asnjë konotacion negativ, inteligjenca më e spikatur e politikanit është ajo spekulative. Nëse sipas Gardner, inteligjenca spatiale (hapsinore) lidhet me aftësinë për të operuar me format hapësinore, ajo matematike me numrat, ajo manipulative me shprehitë e shkathtësitë për të vepruar me mjetet e objektet etj., inteligjenca spekulative është inteligjenca që për më së shumti shfaqet në aftësinë për të folur, për të shkruar, për t’u shprehur, në oratorinë, në inteligjencën emocionale për t’u shfaqur i preokupuar me problemet e njerëzve, për t’u treguar empatik, për t’i bërë për vete ata, e për të arritur deri në shkallën më të lartë të pëlqyeshmërisë politike: karizmën. Por edhe të qenurit “furbo”, batakçi politik, dinak në politikë, është pjesë sado negative e inteligjencës spekulative të politikanit, aftësisë së tij për të zbuluar a shmangur veprimet kundra-sulmet, intrigat e kundërshtarit politik jashtë e brenda llojit e aftësisë së tij, e për t’i përdorur vetë këto mjete më me sukses ndaj kundërshtarëve. Një njeri pa këto tipare, pra pa këtë lloj inteligjence spekulative, qoftë në sensin e saj pozitiv, qoftë negativ, nuk do të mbijetonte dot në politikë, do të flakej shpejt prej saj, a maksimumi do të ishte argat i saj, ndër ata që ngrenë dorën për të votuar e nuk kuptojnë a

as duan të kuptojnë pse votojnë.

Në një kuptim më konkret, inteligjenca lidhet edhe me politikat e jashtme e të brendshme të qeverive, aktivitetin politik etj. Aftësia për të qenë i suksesshëm e për t’ia dalë mbanë me këto politika a aktivitete, është një tregues i inteligjencës politike. Por jo gjithnjë rezultati pozitiv në këto, përbëjnë kriter a provë për ta konsideruar politikanin të suksesshëm, të këndshëm, simpatik a inteligjent në politikë. Presidenti Obama është një shembull tipik për të sqaruar këtë ide. Ai është admiruar që në fillim e vazhdon admirohet për temperamentin e tij, inteligjencën, qetësinë, elokuencën, ndershmërinë. Historia e tij është ndër më impresivet në SHBA. Nga statusi i një djali të varfër me ngjyrë nga Çikago, me një emër të çuditshëm afrikan, pa mbështetje, e pa ndonjë spikatje tjetër veç aftësisë për fjalime të shkëlqyera(inteligjenca spekulative) e kujtesë letrare introspektive e fine, ai arriti të bëhet presidenti i perandorisë më të fuqishme moderne të botës. Ky është një shembull i qartë se si disa tipare të inteligjencës së politikanit, pavarësisht nga rezultati i deriatëhershëm modest në jetë, (por edhe më vonë),i siguruan atij një arritje aq të madhe. Por edhe këto tipare të inteligjencës së tij politike, nuk do të mjaftonin pa emocionin që i jep ai retorikës së tij. Përndryshe, ai nuk do të ishte ai që është, por një njeri i ftohtë që nuk ushqen, madje as retorikën e tij më të nxehtë. Brenda kësaj inteligjence është dhe tipari që e bën atë pothuaj të mos marrë kurrë inat a të zemërohet, të arrijë të pajtohet a të gjejë paqe edhe me gabimet a reagimet jo të vogla të vetes a të të tjerëve. Ai ka thënë a ka shfaqur shumë rrallë në jetën publike ndonjë veprim a gjest zemërimi apo pamaturie. Obama është i qetë, gjakftohtë, Ai kurrë nuk është shfaqur në publik si njeri që kërkon a ka nevojë për diçka nga të tjerët, në ndonjë farë mënyre. Dhe kjo mungesë nevoje a varësie nga të tjerët, ndryshe nga e zakonshmja, nga tensionet, varësitë a frikërat që shfaqin të tjerë, e bën atë aq të ndryshëm a të shkëputur, shumë larg nga mediokriteti i zakonshëm i politikanit të vogël problematik. Kujtoni këtu sa nevojtarë shfaqen politikanët tek ne, pothuaj për çdo gjë,lavdi, para, batuta, influencë, rrahje krahësh,poshtërim, dukje etj.

Ndërkohë që tek Obama, ajo gjysmë ftohtësi pervazive, që armiqtë e tij e kanë interpretuar edhe si shkëputje nga hallet e të tjerëve, ajo qetësi, për kundërshtarët tërbuese, apo ajo distance respektuese, vlejnë pikërisht për t’u shkëputur apo mos rrezikuar rënien në batakun e përditshmërisë së sharjeve e sulmeve politike, të mediokrizimit a banalizimit të diskurit a raportit politik. Kujtoni sa primitivë duken politikanët tanë në betejat e përditshme të fyerjeve e poshtërimeve reciproke apo në banalizimin e bejlegut politik në arenë përleshjesh personale. Kenedi që ka patur të njëjtën dhunti, si Obama, është akuzuar gjithashtu shpesh si i vetabsorbuar e indiferent ndaj të tjerëve. Kundërshtarëve u dukej sikur këta,edhe betejat politike i kanë fituar më lehtë, pikërisht për shkak të mosshfaqjes së ndonjë lloj stërmundimi në garë. Aq sa edhe prandaj janë urryer qoftë edhe për këtë nga kundërshtarët që garonin me ta e donin t’i shi-

hnin së paku të bënin më shumë përpjekje për të mos i bërë të ndjeheshin edhe më inferiorë.

Në këtë aspekt duket sikur duke qenë njerëz pa nevoja, ata nuk njihnin mirë as nevojat e të tjerëve. Në të vërtetë nuk është kështu. Janë tipare të tjera komponentë të inteligjencës politike, që i kanë bërë ata të suksesshëm, e njerëzit të besojnë tek ata. Mes tyre, këmbëngulja e besimi në një kredo, në një ideal. Ky tipar ka qenë e mbetet gjithnjë, pjesë e dhuntive të Obamës. Presidenca e tij ka qenë e vazhdon të mbetet a quhet e suksesshme. Madje edhe kur ai të largohet, presidenca e tij ka shumë të ngjarë të konsiderohet në mos një sukses, së paku e mire.

E ky do të jetë më shumë një sukses personal, lidhur me gjurmën që do të lerë ai në kujtesën e amerikanëve, përshtypjen pozitive, ndonëse ai nuk ka arritur deri tani e ka pak gjasë në kohën që i ka mbetur, t’i realizojë reformat e tij të mëdha, as në shëndetësi, as në ekonomi, në Gj yk at ë t ë L a r t ë , n ë d h ë n i e n f u n d torturave(Guantanamo) etj. Po kështu edhe lidhur me disa projekte të tjera politike. Gjithsesi në fillim të presidencës së tij, ai mendonte e kishte besimin se virtytet e tij personale si vullneti i mirë, inteligjenca, modestia, dëshira për kompromis, —virtute evidente tek ai- do t’i bënin kundërshtarët e tij, së paku ata më racionalët, të vinin tek ai,tek idealet e tij e të bashkëpunonin për reformat. Por nuk ndodhi. E megjithatë, prapë Obama është një president simpatik, i konsideruar i suksesshëm, një fenomen në politikë, dhe një nga arsyet kryesore për këtë, është inteligjenca e tij politike që është aq e mprehtë, saqë ai e di se kur madje ed-

he të qënurit jorealist, përsëri mund t’i shërbejë atij.

Inteligjenca politike tek politikani që e ka, është një dhunti aq e dalluar dhe intuitive, dhe e qenësishme, pothuaj siç janë dhe inteligjencat e tipeve të tjera si inteligjenca situative a ndryshe ajo e sportistit, veçanërisht e futbollistit, apo ajo analitike e intelektualit. Një komponent me shumë peshë i inteligjencës politike është të qënurit i bindur e besnik i besimeve, idealeve, kredos, madje edhe fiksioneve të tua. Kështu gjithë aktiviteti e bindja e Linkolnit bazohej në fiksionin që ndarja jug-veri, nuk kishte ndodhur kurrë e që jugu nuk do bëhej kurrë komb, por ishte më tepër një bandë rebelësh jashtë ligjit që me siguri do të dështonin. Ajo që mendohej në të kundërt, nga disa, nuk ndodhi. Një tufë shtetesh të jugut, nuk u bënë kurrë një komb i ndryshëm nga ShBA. Fiksioni i vijimësisë, i së ardhmes së një bashkimi të pandashëm, kur dukej se ndarja po ndodhte, ishte esenca e kredos, idealit, besimit të Linkolnit. Po tek politikani ynë, a ka kredo, ideal, fiksione a qoftë edhe fiksime të një të ardhmeje të vendit, që ai kërkon të arrijë a të realizojë? Kur një pjesë e mirë e jona, përsërit tashmë shekulloren, “ne nuk bëhemi kurrë”, po liderët tanë,udhërrëfyesit tanë a idealisti ynë këtë kredo kanë? Apo mos vallë duke mos e thënë, e pranojnë këtë e nuk vuajnë shumë të arrijnë “atë që bëhet”.

Inteligjenca dhe politika kanë edhe raporte të tjera komplekse. Mënyra se si pikëpamjet politike lidhen me inteligjencën, varen edhe nga konteksti social, ideologjia apo pikëpamjet politike, kultura e politikanit. Kështu lidhur me ideologjinë, Stankov,( 2009) mendon se politikanët që ndjekin ideologjitë konservatore kanë kuotient më të ulët inteligjence. Ata kanë respekt për autoritetin,traditën, rendin social, por janë refraktarë karshi ndryshimit dhe inovimit. Ata janë më rixhidë dhe kanë vështirësi me sfidat intelektuale që kërkojnë të procesojnë informacion origjinal a të ri. Kësisoj në testet e inteligjencës, njerëzit me pikëpamje konservatore arrijnë rezultat të ulët IQ. Ata kanë gjithashtu përgjithësisht një nivel të ulët arsimimi e kulture. Pikëpamjet më ekstreme qofshin ato ekstremale të majta a të djathta, tentojnë të shoqërohen me dogmatizëm e rixhiditet, tipare këto që shfaqen më shumë tek njerëzit më pak inteligjentë. Sipas një teorie tjetër alternative (Eysenck) nivelet më të larta të inteligjencës,nuk ndjekin pikëpamjet ekstremale politike në përgjithësi. Pra njerëzit më inteligjentë janë më të moderuar e centristë në pikëpamjet e tyre. Ata tentojnë të kenë vlera civile dhe janë për sistemet politike që fokusohen tek arsimi dhe edukimi. Raporti mes inteligjencës dhe qëndrimeve politike ka nevojën e studimit të vet edhe tek ne, duke marrë parasysh kuotientin modest intelektual të një pjese të madhe të njerëzve që zgjidhen a që merren me politikë, dhe për rrjedhojë edhe faktin që prej këtej mund të derivojnë qëndrime me pasoja për fatet e vendit e të njerëzve shqiptarë, qofshin këto vetjake konservatore, a ca më keq zbatime të verbra të politikave konservatore të liderëve me pikëpamje ekstremale a deviacione.

E shtunë-diel, 24-25 maj 2014

29

www.mapo.al

Laviri i Prishtinës në Gjirokastrën e kurvit K

lyshat e kurvit të Tiranës do bëjnë nesër në Gjrokastër promuovimin e “veprës” së lavirit të Prishtinës.

Imagjinata e zhubravitur dalë nga trutë e grisur të mbretërve të Horrorit, Alfred Hitchkok, John Carpenter, Dario Argento etj. nuk do kishte mundur të sajonte një intrigë kaq të ndyrë dhe kaq shtazarake që kapërcen të gjitha caqet e të gjitha etikave dhe moraleve.

Vepër kurvi - vepër laviri, ditar kurvi - ditar laviri, ngutja e lavirit të Prishtinës për t’i ngjarë kurvit gjithpërfshirës të Gjirokastrës, Tiranës dhe Edison Ypi Shqipërisë, kuptohet dhe besohet.

Por, që Laviri i Prishtinës në shkojë deri në Gjirokastrën e kurvit për promuovim libri, prek Gjirokastra nuk kufirin e pabesueshmërisë. Duket po aq e çuështë e lavirit ditëshme, sa kurvi i Gjirokastrës që po kalbet në varrezat e Sharrës, të ngjallet lugat, dhe ashtu i vulëhumbur të llangosur me baltë të lagësht varri të niset në Prishtinës, as e Prishtinën e lavirit për t’u bërë, ta zemë, “Qytetar nderi i Shtimjes” n’dhe të shokëve, domethënë kurvit të ngordhur atyre halabakëve që shkatërruan Shqipërinë, batë Tiranës, as e ballarët dhe xhaxhallarët e klyshave të kurvit të që i sajojnë promuovime lavirit të Prishtiklyshave të kurvit, sotëm nës në Gjirokstrën e kurvit.

Laviri dhe kurvi takohen vetëm në mbledhje klyshave të lavirit, partie, i dërgojnë shoqi-shoqit letra anonime dhe e asnjë klyshi kundër armiqve të klasës, vrasin njëri-tjetrin pas tjetër të shpine, shpallin shokun e krimeve poliagjent, bëjgarë kush e kush të pushkatojë pa gjyq sa më shqiptarisë. në tepër ballista dhe t’ua zhduki kufomat nëpër Gjirokastra është brigje dhe hendeqe.

Por që laviri i gjallë i Prishtinës të takohet me e Gjeniut të kurvin e ngordhur të Tiranës për një promuovim Letërsisë. libri në Gjirokastër, s’do ta besonte kush po të mos e kishte dhënë haberin një gazetë.

Gjeografia kurviste e lavirit të Prishtinës është halucinante; Titullin “Qytetar nderi i Gjirokastrës” ja kanë dhënë në Tiranë.

“Qytetar nderi i Vlorës”, me siguri në Pukë.

“Qytetar nderi i Tepelenës”, pse jo në Çorovodë.

Paska thënë laviri në një promuovim; “E konsideroj me disa vlera…” për veten e vet. Çfarë kllouni është laviri i Prishtinës.

Gërshetimi i kurvizmit me lavirizmin të lë pa ment.

Dihet që kurvi i Tiranës besonte se ishte i vetmi kurv i botës. Por që laviri i Prishtinës të ketë edhe ai aq oreks për zgjerim gjeografik të namit kurvist sa të vejë të promuovojë lëtyra letrare deri në Gjirokastër, mund të dukej e pabesueshme,

por është e vërtetë.

Bukur u ka punuar mendja kushurinjve të parë të lavirit të Prishtinës, klyshave të kurvit të Tiranës.

U lumtë atyre buçkove që i kanë shtëpitë dhe bizneset andej nga blloku, botojnë gazeta dhe bëjnë intriga.

I lumtë rrota e Divjakës edhe vetë lavirit të Prishtinës, i cili deri më sot s’ka bërë asgjë që mbahet ment ment veç dëngërrmëngërrave nëpër televizione dhe gazeta.

Ca gjëra nga laviri i Prishtinës unë i kam lexuar fshehtas dorë më dorë që në kohën e kurvit të Tiranës.

Pika më rëntë mua dhe të tjerëve si unë të asaj kohe.

Vonë e kuptova se “fshehtas” dhe “dorë më dorë” kishin qënë disa libra të tjera, dhe jo deliret ortografike të lavirit të Prishtinës që i qarkullonte Sigurimi i Shtetit.

Vonë kuptova edhe se përgjigjen e pyetjes mundonjëse; “Si ka mundësi që ka kosovarë që e duan kurvin vrasës të shqiptarëve dhe kosovarëve?!” nuk mund ta prisja prej lavirit të Prishtinës. Ç’është e vërteta, gjatë viteve kam pritur përgjigje, mes tjerësh edhe prej lavirit, edhe për pyetje të tjera.

Për shembull: Si qe puna që shumica e atyre që arratiseshin në Jugosllavi, Jugosllavia i kthente, dhe këtu i burgosnin për tërë jetën?

A dinte gjë laviri dhe lavirët e Kosovës për një të arratisur nga Kosova në Shqipëri të cilin pasi e kalbën së rrahuri disa muaj rrjesht, e pyetën; “Pse u hodhe këtej ?”. I mjeri kosovar që ishte hedhur këtej thjesht sepse andej ishte rrahur me dikend, i tha hetuesit; “Një ditë nona ime duke larë lëvëret i ra idhi në Drin. Erdha këtej të gjej idhin e nonës time” ?

Një miku im tentoi të arratisej nga Golloborda brenda një cisterne bosh që po shkonte në Bulqizë për t’u mbushur me karburant ose me acid.

Hyri fshehtas në cisternë, mbylli kapakun nga brenda. S’u muar vesh hiç ç’u bë me të. A e hapi a s’e hapi dot kapakun n’atë kthesën e ëndërruar afër kufirit, a e treti benzina apo acidi brenda cisternës. A dinte nga këto laviri? Apo u mor me letërsi dhe me çështjet e gjuhës, dhe të tillave që ndodhnin me qindra s’ua pati ngenë.

Kam edhe plot pyetje të tjera, përgjigjet e të cilave më kot i kam pritur, mes tjerve, edhe prej lavirit, por kush po rri e i numuron.

Tani jam i bindur se po të isha arratisur do kishte qënë pikërisht laviri që do t’i kishte urdhëruar jugosllavët; Kthejeni! Rriheni! Burgoseni!

Kalbeni!

Laviri i Prishtinës është një fatkeqësi totale; intelektuale, shoqërore, qytetare, kombëtare, madje me gjithatë oreks që ka për nam, edhe ndërkombëtare.

I ftohtë si gjarpër dhe lëvritës si skile, laviri i Prishtinës nuk ka asnjë aftësi dhe asnjë talent tjetër përpos tjerrjes së fjalëve si thurin gjyshet çorapet, mekanikisht, pa e pasur mendjen. Ashtu e përfytyroj unë lavirin e Prishtinës; Si plakat që thurin çorape leshi duke vringëllitur përpjetë shtizat si shpatat për të kërcënuar katundin.

Ik lavir ik, ik promuovoje mender veprën tënde në një vend ku nuk do të dëgjojnë, nuk do të pyesin, madje as nuk do flasin. Ky vend ekziston fare afër Gjirokastrës së kurvit. Është shkolla fillore e Lazaratit. Ku kalamajtë nuk flasin, nuk kuvendojnë, nuk shikojnë, nuk të dëgjojnë. Sepse sapo ulen koka u bie mbi bankë dhe i zë gjumi i hashit ngaqë gjithë natën janë marrë me ambalazhimin e hashit. S’ka problem. Ti s’do vish që vepër këllirën ta lexojnë, por vetëm ta promuovosh.

Ose po s’të pëlqen Lazarati, shko bëje promuovimin në Divjakë. Ku salla do jetë plot e përplot me rrota të prishura si ajo e aeroplanit të drogës që nga koha e kurvit. Do nisësh të flasësh, do t’u thuash rrotave të prishura; Dëgjoni rrota, unë laviri i Prishtinës që mbahem për usta i madh edhe i gjuhës…etj. etj. Të ngazëllyer nga oratoria jote edhe brilante edhe boshe, rrotat e prishura të Divjakës do ngrihen në këmbë dhe do të duartrokasin. Jo se do kuptojnë ndonjë gjë nga oratoria jote edhe e përsosur edhe e vdekur. Thjesht ngaqë janë të gjithë në Fejsbuk dhe qeflinj të faqeve pornografike atë “usta i gjuhës” do ta ngatërrojnë me seksin oral, dhe do të duartrokasin urra-urra aq fort sa do luajë nga vendi Guri i Gomares, do ndali rrjedhën Shkumbini, do tallazitet Karavastaja, do t’u çahen sotokarterat Mitsubishave të drogës që sillen andej rrotull. Pas gjithë këtij suksesi, kur të kthehesh në Prishtinë do t’u thuash gazetave se në Shqipëri pate sukses të madh, oral, verbal, laviror, kurvor.

Ta bëjë ku t’i dojë kokrra e qefit promuovimin laviri i Prishtinës.

Gjirokastra nuk është e lavirit vulëhumbur të Prishtinës, as e kurvit të ngordhur të Tiranës, as e klyshave të kurvit, klyshave të lavirit, dhe e asnjë klyshi tjetër të shqiptarisë.

Gjirokastra është e Gjeniut të Letërsisë.

30

E shtunë-diel, 24-25 maj 2014

esse

www.mapo.al

Migjeni shënon: “njerëzia, pa përgjegjësi lot në një valle shumë të rrezikshme, me pasionet pa fre, ndërsa një stuhi e pakuptueshme, si orkestër, lëshon melodina misterioze.” Orkestra e stuhisë? Ç’është kjo kozmogoni muzikore? U shurdhofsh Pitagorë që gjoja me dëgjuar tingujt që lëshojnë planetet në rrotullimet e pandalshme!

MOIKOM ZEQO

Përsiatje migjeniane (II) M

igjeni shkruan: “Një krijesë e dorës së mbrame i shpalli përdhimtimet e veta kufomës së ish-njeriut, ndërsa në sy i shkëlqente një lot krokodili, ku u pasqyronte tragjedia e kufomës. Një krijesë tjetër, e dorës së parë, u qesh, u qesh aq fort, saqë iu zhgatrruen qejnat e ftyra i merr një të dukun të shëmtuem. Ishte të qeshunit e njeriut përpara fatalitetit kozmik. E Mira, e Keqia, Perëndia, prej territ, nëpër njeriun, erdhën në dritë, edhe nëpër njeriun kanë me u zhdukë në terr.” Teoria elegante dhe e kotë e personazheve në këtë tekst ngec. Migjeni abstragon pamëshirshëm dhe naivisht. Ç’është krijesa e dorës së mbrame? Nënnjeriu? Nëse Zoti ka vdekur, sipas paradigmës niçeane ahere edhe njeriu ka vdekur. Postmodernistët e nëmur flasin sot për zombi dhe mutante. Estetizmi (humanizmi) nuk është më dukuri epokale. Migjeni asgjëson çdo largësi midis shkronjës dhe kuptimit, duke hequr fare transcendencën e vjetër të kuptimit në lidhje me tekstin. Imagjinoni një planet të mbushur me kufoma të ish njeriut. Ky është një dënim universal moral apo edhe epistomologjik? Fundi i “siécle des luméres”? Antimesianizmi i botës?

Kalimi tek trillimet letrare të Zamiatinit dhe Orwellit? Paranoja e pashmangshme? Pse Niçe flet për një “subtancializim fals të Unit”? A është krijesa e dorës së mbrame ajo që mbetet nga një evolucion darvinist sëprapthi? A të çon kjo tek bota Simulacrum e Jean Baudrillardit? Vdekje e qytetërimeve dhe e pozitivizmit shkencor? Migjeni përfytyron një nga variantet më të vrazhdë apokaliptikë. Gati një eufori dekadente. Për më tepër me lot të rremë krokodili. Kriminaliteti urban! Po a mund të ketë nën tokë një planet përrallash? Përtej çdo historicizmi? A është kufoma e ish-njeriut një relike? Arkeologji përvojash dhe katastrofash?

Kjo është çështja hamletiane! Po krijesa e dorës së mbrame a është një nënkrijesë? Kush mund ta thotë këtë? Le të çmendet vetë Niçja!

Migjeni është një melankolik i madh! Po krijesa e dorës së parë ç’dreqin është? Mbinjeriu?

Heronjtë kibernetikë? Aleksandri i Madh i klonuar? Krijesa ajnshtajniane e formulës E=MC2? Një eksperiment abstrakt? Golemi i alkimistëve? Homonkulusi i Paracelstit? Një ready mades? Postmodernizmi fals? Kancerizimi utopisë? Pjesë e modulit binar të matematikës së George Bul-it? Një indigjen i primitivitetit futorologjik të Claude Levy Strauss-it?

Dematerializim dhe formalizim i një njerëzimi alternativ tjetër? Krijesa e dorës së parë e ka një “të dukun të shëmtuem”. Migjeni niçean ironizon estetikisht shembëlltyrën e Zarathustrës së Niçes me të qeshurën para fataliteti kozmik, pra më të epërm. Po ç’është pra?

Jashtëtokësorët? Marsianët e mitizuar? Midis dy krijesave, asaj të dorës së mbrame dhe të dorës së parë a ka një krijesë të tretë? Pse nuk funksionon Triniteti teologjik? Pse e Mira, e Keqia, madje dhe vetë Perëndia vijnë nga ter-

ri nëpërmjet njeriut (në fakt ish njeriut) për t’u zhdukur në dritë? Migjeni hesht. Tjetërsimi i shkrimit! Askush nuk e ka konceptuar kështu dilemën ekzistenciale! Askush!

Migjeni shënon: “njerëzia, pa përgjegjësi lot në një valle shumë të rrezikshme, me pasionet pa fre, ndërsa një stuhi e pakuptueshme, si orkestër, lëshon melodina misterioze.” Orkestra e stuhisë? Ç’është kjo kozmogoni muzikore? U shurdhofsh Pitagorë që gjoja me dëgjuar tingujt që lëshojnë planetet në rrotullimet e pandalshme!

Aurum Canticum? Ku është organoja Sebastian Bach-ut? Violina demoniake e Paganinit? Teokrit, thyeji fyejtë e barijve të tu e ndiz me to një zjarr për të djegur çdo Arkodi të imagjinatës!

Po orkestra enigmatike e stuhisë nuk vdes! Si ta shkatërrosh? Video-game e Zotit? Ah, Zoti!

Karaoke e Universit! Cilat po vallëzojnë kështu? Ah, Zonjushet e Avinjonit të Pablo Pikasosë!

Përsëri Migjeni: “Si dikur murgjit e krishtenë nëpër shkretina dhe shpella vetmitare, që u futshin thelltë në ego të vet për të pa Zotin e mrekullina e për të ba mrekullina – qashtu unë, zhytem në veten teme, fundosem në një subjektivizëm më t’ekstremtë por jo për të pa Zotin e mrekullina, as për të ba mrekullina. Humba në vetë vetvetin e se gja tjetër – ma të pëlqyeshme për mue – s’kam ç’të baj ndër shëtinat e mbramjes nëpër këto fusha të shkreta (ndoshta dhe jo të shkreta, por të plota, një botë e pakuptueshme për mue!)” Ky tekst ka plot dilema. Perceptimi është kafkian. Kafka shtjellon subjektin e një kështjelle, metafora brutale e një misteri të pafund, ku burokracia dhe mitologjia janë aliazhi i pakuptimshmërisë. Një pëlhurë e helmuar osirike.

Kundërthënëse! Vetshkatërruese! Në vend të vertikalitetit të kështjellës monstruoze Migjeni tregon se edhe horizontaliteti i fushave të shkreta nuk është aspak një boshllëk naiv dhe i paqtë, përkundrazi, kjo pamje, mund të jetë e plotë (e mbushur nga mistere dhe qenie të padukshme po aq monstruoze dhe të frikshme!) Kështjella e Kafkës është alegorike, me fatalitetin hebraik të Testamentit të Vjetër. Një strukturë talmudiste, ndoshta edhe kabaliste.

Migjeni më i dlirë, më i çliruar, me një rebelizëm më të qetë, por më inkandeshent, më të hollë, më sfidant, ironizon murgun ikonë, shën Antoni e shkretëtirave Tebeane, i cili në delirin e agjërimeve asketike arrinte të shihte edhe Djallin në formën e një femre nudo, apo të një Kentauri fallik. Migjeni e di se s’mund të shoh edhe në subjektivizmin më të infinitshëm as Zotin, as mrekullitë vegimore! Po ahere ku qëndron misteri? Ku është pakuptimshmëria? Diçka nuk shkon në projektin hyjnor, ose kozmik.

Kundërt me një Van Gog, që shpërthen fshehtësitë magjepëse nga brendësia e peizazhit, Migjeni me

stilin e përkorë çmitizues shprehet shkurt: “Përqark, natyra në gjelbërim më ngjan si një koketë e burdelit, e veshun me një dekolte pikante.

Liqeni me prralla të marra të “Njëmijë e Një Netëve”, malet me një heshtje qesharake, e mbi këto Dielli i vjetër, Dielli njëmijë, pesëmijë, dhjetëmijë e kushedi se sa vjet i moçëm. Jo, jo, Diell, nuk pajtohem me ty, nuk pajtohem me të qeshunit tand, që ta ka ndy fytyrën! E vetmja dëshirë që ushqej tashti asht dëshira me iu ngërdheshë, ja dëftue gjuhën këtij Dielli, që aq indiferent prendon prapa maleve.” Bebëzat e Migjenit shikojnë ndryshe! Ah, Dielli, Sol Invictus! Të guxosh kaq shumë? Përtej të pamundurës? Pse kështu Migjen? Ikonoklast i falsitetit të natyrës dhe të Kozmosit si simbol i indiferencës totale?

Nëse flitet për kufomën e ish njeriut, a mund të flitet edhe për kufomën e ish natyrës dhe vetë Diellit? Asnjë shkrimtar (ah, shkrimtarët e panumrueshëm dot) nuk e koncepton, nuk e artikulon këtë perspektivë konceptuale! Por Migjeni po! Migjeni po!

Soren Kierkegard-i ka shkruar një parabolë aporike, zenoniane, ku flitet për organizimin e një ekspedite për në Polin e Veriut. Famullitarët danezë shpallin majë katedrave të kishave se pjesëmarrja në të tilla ekspedita ndihmon në shpëtimin e përjetshëm të shpirtit. Duke pranuar, njëherësh, se për të mbërritur në Polin e Veriut është e vështirë dhe ndoshta e pamundur dhe se jo të gjithë mund të ndërmarrin një nismë të tillë. Kur

vjen fundi, njoftojnë se cilido udhëtim nga Danimarka në Londër, fjala vjen, me vaporin e linjës ose edhe një shëtitje të së dielës me karrocë në park, janë, po ta shikosh hollë-hollë, ekspedita të vërteta për në Polin e Veriut.

Migjeni, (mendoj se ka lexuar patjetër diçka nga Kiergegard-i) e militarizon një subjekt: “U mblodhën taboret dhe u vunë në lëvizje. U lëvizshin m entuziazëm. Po ku asht armiku? Si nuk ja pamë ende g jurmat, - u ngritshin pyetjet në taboret.

Tashmë entuziazmi u ftoh, u ftoh, u ba akull. Armët u suellën përtokë, kundra thneglave, të cilat në këtë rast ishin të pafajshme. Ahere prijsit e taboreve u kuptuen. U sulën përballë taboreve e në ball të sejcilit ushtar lexuen një fjali tragjike rrudhash të shëmtueme…” Parabola migjeniane asht më tepër se sa një kapërcim pindarik Ç’janë këto njerëz me fjali rrudhash të shkruara në ballët e tyre? Ç’është ky libër kolosal epidermik (jo në pergamenë me lëkurë kafshësh) por me lëkurë të gjallë plot agoni të njerëzimit? Kush e lexon këtë libër, që tejkalon Biblën, Danten dhe Shekspirin? Nëse Poli i Veriut dihet e mund të mbërrish në të pa mbërritur në të vërtetë, po armiku a i ngjan sadopak dhe sofistikisht Polit të Veriut? A është kjo një dituri (apo bestytni) Konvencionale? Apo një grackë e pahonepsshme intelekti? Apo një tërësi imazhesh të brishtë dhe mashtruese?

Apo një regressus in infinitum? Apo një “videmus nuc per speculum in aenigmace”? Në shekullin XIII një poet persian Attar-i flet për një popull zogsh që kërkonin të gjenin Perëndinë.

Mbas shumë sprovave titanike dhe aventurave të udhëtimit të egër arritën tek Vendi i Perëndisë, ku ishte vetëm një Pasqyrë, ku zogjtë panë vetveten dhe kuptuan se secili prej tyre qe Perëndia. Tek parabola mizore dhe shpërthyese e Migjenit, armiku ishte secili njeri dhe njëkohësisht ai që e kërkonte për ta luftuar dhe zhdukur armikun. Çdo njeri e kishte në ballë tekstin profetik (me ç’alfabet, me ç’gjuhë nembrotase qe shkruar vallë?), por leximi nuk është asnjëherë identik me kuptimin.

Përsëri Migjeni: “A ka me sjellë historiku fletën krejt të re, të shkruajë – apo do të vazhdojë fletën e vjetër? Mos asht dhe kjo një ironi kohe?”

Këtë pyetje Migjeni e bën sikur të ishte vetë njerëzimi. Pyetje globale. Universale! Fleta e vjetër dhe fleta e re si dy kundërshtime, si dy gjeneza që anulojnë njëra tjetrën. Të papërputhshme! Futurizëm migjenian? Shqetësim që praron, ose shkatërron tërë pikëllimet dhe dilemat e botës? A mund të kalojmë në kohën alegorike, ku ironia përbën vetë nocionin? U djegsh përsëri bibliotekë e famshme e Aleksandrisë! Dituritë e vërteta janë tek pyetjet e vërteta! Ah, Libri i Pyetjes së Vetme!

E shtunë-diel, 24-25 maj 2014

Mapo lunch

31

www.mapo.al

AGIM BAJKO

Media dhe njerëzit e saj kanë për detyrë të ushqejnë shpirtin dhe mendjen. Një gjë tjetër që më shqetëson është lëvrimi i një shqipeje në zhargon. Duke i kthyer në modë. Dhe kam një irritim me ata që zgërdhihen në skenë. E patolerueshme.

Mira Kazhani Kjo javë ka qenë tërësisht e pazakonshme. Që nga një tërmet që më bëri të kujtoj në fraksionin e sekondit për vdekjen e cila u shfaq me një kujtim gati-ordiner; Në mesnatë kisha shijuar një fetë buke baget me sallam pikant duke më vrarë ndërgjegjja se sapo kisha bërë një mëkat me dietën. U desh të lëkundej toka që të ndihesha krenare për atë akt. Nuk do më besonit nëse do ju rrëfeja se mes çasteve, nuk m’u shfaq asnjë siluetë burri, asnjë trofe, veç fetës së hollë të bagetës. Java ishte e pazakonshme sepse u gëzova me një nip. Java u mbyll po e pazakontë, sepse në një kafe të gjatë më Gim Bajkon mësova që në përgjithësi jeta duhet dashur me forcën e bukës baget. Është një paradite plot diell dhe në telefon Bajko më përgjigjet me një humor të lehtë gjysmëironik. Jam në dyshim nëse ai po tallet apo vërtet do të vijë dhe do të pranojë një bisedë e cila për shkak të natyrës së saj, pa modesti e them, është e sinqertë në përshkrim. Disa miq kishin mbetur si tuhafë kur iu paralajmërova takimin në Lunch me Bajkon. I rëndë, i rezervuar, ironik, pak a shumë një arkë e mbyllur ai. Molekulat e para të dyshimit ishin që të tërhiqesha, po nuk di ç’magnet më çoi tek ai.

Biseda nis me moshën e tij. Isha e bindur që Bajko nuk ishte më shumë se 45 vjeç ose të paktën këtë moshë tregon.

-Mira, e kam hap dyqanin në ‘89 unë. Duhet të shtosh më shumë se 10 vite për të arritur moshën time të vërtetë.

Je nostalgjik për atë kohë?

-Unë jetoj kohën time, por për disa gjëra po.

Diktatura ishte e zgjuar, e ushqente artin. Sigurisht, këtë e bënte për favorin e saj, por ne artistët e asaj kohe ishim me fat sepse jetonim si artistë.

Kur shkoje diku të shikonin me atë magjinë që ata nuk e preknin dot. Ndihesha brenda një diference të bukur. Sot artistët postojnë çdo gjë në këto rrjetet sociale. Njësoj është si një artist, si një i zakonshëm. Që të dy bëhen të famshëm dhe që të dy palët janë të prekshëm. Ti dikur kishe distancë me aktorin, këngëtarin. E shikoje në televizion dhe dije shumë pak për jetën e tij. Sot postojnë edhe patatet e skuqura.

Me sa kuptoj, kjo kohë nuk të rri shumë përshtati? Nuk e kuptoj pse të nevojitet kjo distancë.

Gjithmonë më jeni dukur pak ishullor Bajko. Jeni pak natyrë e rëndë, siç mendojnë disa?

-Distanca është instinkti i vetëmbrojtjes. Nuk jam i rëndë, por jam përzgjedhës. Gjithmonë e kam urryer atë shprehjen: po ho mo lale ku je, ajde pi një birrë (e shqipton duke imituar me atë plastikën ironike të mimikës së tij). Kush je ti që më ofrohesh ashtu? Nuk të njoh, nuk dua të të njoh mbase. Për këtë lloj distance e kam fjalën, ajo që ruan kufijtë e vetes tënde me shumicën.

Unë jam i predispozuar të mos shkoj pas turmës.

Por, arrogant nuk besoj se jam.

Dhe në të vërtetë ai sot vetëm arrogant e i rëndë nuk po më ngjan. Më poshtë do të kuptoni pse nuk është një arkë në dry. Përkundrazi, është i sinqertë vetëm me një diferencë, ai nuk na ngjan shumë ne ‘popullit 2014’. Nuk beson te paraja, nuk beson më tek martesa (nuk besoi që pas vitit 1991 ku doli zemërthyer) nuk beson tek rrjetet sociale, tek artistët që mbledhin LIKE në fb.

-Ja më thuaj ti, çfarë do bëjë në moshën time Ermal Mamaqi?Artisti nuk mund të konsumohet kudo dhe për gjithçka.

Kjo është koha? Kështu matet suksesi dhe bëhet pasuri, - i them unë.- Ky është kuti i sotëm.

-E kujt i duhet? Unë besoj në një sukses afatgjatë. Unë gjithmonë e pyes veten: A jam bërë i pështirë me publikun? Në kuptimin alegorik të fjalës. Kam kthyer mbrapsht shumë oferta në jetë vetëm që të ruaj sensin e masës, dhe sidomos të mbetem artist. Për mua, kjo që jam është shumë më e fortë se ajo që kam, ose që do kem. 10 vjet përpara unë u ftova për të bërë ‘Portokallinë’

Gjëja me vlerë që mund të bëjë një burrë… bashkë më Agron Llakajn. Sot shumë pyesin: pse u ndamë? Nuk dua të ndalem në detaje, sepse në këtë pikë zgjedh vërtet të jem i rezervuar, i rëndë po deshe ti, ose ata miqtë e tu (më kthehet mua me humor). U ndamë sepse lëkura jonë artistike kishte domosdoshmëri të tjera. Unë nuk kam dashur kurrë të pasurohem.

Të pëlqen humori sesi bëhet sot? Ka një kritikë të vazhdueshme për banalitetin i cili është ngritur në art.

-Kur nuk arrin në krijimin artistik, të mbetet të kthehesh në banalitet. Nuk jam dakord për vulgaritetin. Besoj shumë që televizionet janë jo vetëm argëtuese, por edhe edukuese. Media dhe njerëzit e saj kanë për detyrë të ushqejnë shpirtin dhe mendjen. Një gjë tjetër që më shqetëson është lëvrimi i një shqipeje në zhargon. Duke i kthyer në modë. Dhe kam një irritim me ata që zgërdhihen në skenë. E patolerueshme.

E qartë, - i them unë, - e mora përgjigjën tuaj.

Por, a ka një aktor komik që ju pëlqen edhe pse është pjesë e së njëjtës furtunë?

-Po, Gazmend Paja. Ai nuk zgërdhihet dhe e ruan personazhin. Është mishërimi i një personaliteti arti. Më pëlqen edhe Albano Bozdo, por shpresoj që ai do të jetë i kujdesshëm në menaxhimin e famës së tij. Shpresoj të mos konsumohet.

Si Mamaqi e keni fjalën, - e ngacmoj unë.

- Nuk dua të mërzis askënd Mira, - më thotë ai dhe duket vërtet elegant në mënyrën sesi e shtron kërkesën e tij. Kur e pyeta nëse kishte mall për një film, ai mori frymë dhe më tha se isha e çmendur nëse do besoja se pyetja ime ishte normale.

-Të më pyesësh për një film mua është si të pyesësh një pijetar për pijen. Por nuk jeni aq e çmendur, - vazhdoi ai për çudinë time (ndonjëherë ai do muskuj e nerva për ta ndjekur sidomos në sarkazmë) sepse kohët e fundit më shumë do doja të bëja kritikë.

Sa mirë. Kur do nisni ta bëni këtë shërbim ndaj artit? - i them unë mjaft entuziaste.

-Nuk do ta nis asnjëherë! Jemi vend shumë i vogël. Këtu ke frikë të japësh një mendim, një sugjerim, një kritikë është akoma më e tmerrshme.

Mendojnë se ti i urren, se dikush po iu ngre skenarët e dështimit të tyre. Nuk kanë përulje artistët shqiptarë ndaj kritikës, sidomos këta të rinjtë.

Nuk janë kushtet sociale që të bësh kritikë. Do më quajnë djall dhe jo kritik.

Gim Bajko duket të jetë në paqe me veten. Ka rrymat e tij të brendshme hera-herës të cilat i qetëson një femër. Një vajzë me sy bojëqiell, që një ditë do të jetë diplomate e zonja për shkak të notave maksimale në Itali. Është e bija, Blerina!

-Sa herë që ndihem bosh, ajo është motori im.

Gjëja më me vlerë që një burrë mund të bëjë në jetën e tij, më së shumti të kotë, është një bijë. Jam me fat për Blerinën.

Ndërkohë që më flet për të bijën, hap celularin e tij Iphone (nuk është aq i rrjedhur sa të mos mbajë fare celular, mendoj unë në çast me pak sarkazmë sepse me të përballë ajo qenka ngjitëse si grip) fotot e Blerinës, e cila është një format buzëqeshjeje kudo. Jam e bindur se atë çast nuk do mund të përthithë asnjë aparat modern. Ndoshta edhe fjalët e mia nuk arrijnë dot të përshkruajnë sesi ai burri që bën ironi dhe i duket i ftohtë botës matanë, është me sytë plot xixa kur sheh fotot e së bijës.

Po ndonjë femër tjetër në jetën tënde? Pse nuk u rimartove kurrë?

-Unë kam besuar shumë tek familja. Zhgënjimi në martesën time vendosi që ajo të ishte një institucion i panevojshëm për t’u rivënë në kan-

Gim Bajko duket të jetë në paqe me veten. Ka rrymat e tij të brendshme hera-herës të cilat i qetëson një femër. Një vajzë me sy bojëqiell, që një ditë do të jetë diplomate e zonja për shkak të notave maksimale në Itali. Është e bija, Blerina! -Sa herë që ndihem bosh, ajo është motori im. Gjëja më me vlerë që një burrë mund të bëjë në jetën e tij, më së shumti të kotë, është një bijë. Jam me fat për Blerinën.

dar sërish. Sigurisht kam patur emocione, por në asnjë çast nuk jam tunduar të jetoj me dikë tjetër.

Dmth jeton vetëm. Po punët e shtëpisë kush t’i bën?

-Vjen një grua që kujdeset. Pjesa tjetër e shtëpisë është vetëm për mua.

Kjo tregon që kaloni kohë me miqtë. Cilët janë ata?

-Kam shumë miq, por me Andi Bejten dhe Çim Xhepën kam një miqësi të fortë. Mblidhemi shpesh bashkë dhe sidomos unë dhe Andi i thurim Çimit lojëra. Zakonisht shkojmë në një restorant, “Tirona” dhe aty janë foto të disa artistëve, kuptohet është aty dhe Çimi. Një ditë para se ai të vinte, dallova që diku ishte një rresht me ata që nuk jetonin më. U ngrita mora foton e Çimit dhe e vendosa aty afër. Kur ai erdhi i thashë: Shiko kush e paska radhën tani? Ai e pa dhe u çmend nga nervozizmi. Pronari i lokalit përpiqej të justifikohej derisa i treguam të vërtetën. Por kalojmë aq mirë me njëri-tjetrin sepse sidomos në këto kohë Çim Xhepa është në një periudhë të jashtëzakonshme.

E ka kapur një sens vëzhgimi dhe imiton këdo për cenet dhe tipat që ata kanë. Nuk ka kuptim tavolina pa atë, - tregon ai duke më thënë që kjo është arsyeja që lekët nuk i duhen fare.

Ke frikë nga vdekja?

-Pse duhet të kem? Kam një raport të mirë me të. Kam bërë një jetë ku kam jetuar gjithçka, të mirën dhe të keqen. Thjesht, lutem të vijë si ajo e nënës sime, tak-fak. Nuk dua të rri në krevat e aq më tepër të bëhem barrë e dikujt.

Ka një personazh shoqëria jonë që do donte ta kishte përgjithmonë?

-Po, Sali Berisha (përgjigjet ai pa u menduar asnjë grimë). Sepse pa atë nuk bëj dot emisionin.

Po dikush që nuk i duhet shoqërisë?

-Prapë Sali Berisha. (Qesh duke më këshilluar që mund edhe mos t’i shkruajmë të gjitha.)

Në rregull, - i them, - bëhemi seriozë. A ka një figurë që ju e doni?

-Faik Konica. Duke përjashtuar jetën e tij private e vlerësoj shumë atë. Por edhe raportin NoliKonica. Di shumë histori rreth tyre dhe më ironikja është se që të dy frekuentonin të njëjtin restorant dhe plot histori që nuk kemi kohë t’i themi sot të gjitha...

32

E shtunë - e diel 24-25 maj 2014 13-14 prill 2013 www.mapo.al www.mapo.al

Zgjidhni Kontratën

e Sigurimit të Jetës dhe Shëndetit në Udhëtim

Shoqëri Sigurimi Jete

Me këtë kontratë ju përfitoni mbulimet e mëposhtme: • Dëmshpërblim për vdekje natyrore • Ndihmë shëndetësore (në rast sëmundje ndje apo aksidenti) • Shpenzime riatdhesimi

Për më shumë informacion: Rr."Brigada VIII", Vila Nr. 3/1, Tiranë, Shqipëri Tel: + 355 4 22 37 549 Fax: +355 4 22 37 530 Cel: +355 69 20 84026 e-mail: contact@sicred.com.al

ju uron udhëtim të mbarë dhe të sigurt!