Gazeta Mapo

aktualitet

aktualitet

Agora

Pamjet ekskluzive Berisha: Referendum për imunitetin, në shtator nga kamerat e sigurisë, ja si u vra tregtari zyrtarizohet nisma Kreu i qeverisë: Një grup deputetësh do të paraqesin kërkesën për referendum. Nisma, në bazë të nenit 150 të Kushtetutës Faqe 6

Dom Gjergj Meta e Gilman Bakalli

Faqe 26-27

Hylli i Dritës Ardian Ndreca

Faqe 14

Policia 10 mijë euro shpërblim për këdo që ka informacion, shpërndahen fotot e vrasësit me kapelë të kuqe dhe qese të zezë në dorë

Faqe 4-5

Economicus Ardian Civici Foto nga vrasja e tregtarit. Vrasësi me kapele të kuqe

Faqe 28

E shtunë 25 Gusht 2012

Drejtor Artur Zheji - Kryeredaktor Arion Sulo - E shtunë, 25 gusht 2012. Numër 667. Viti III botimit. Çmimi 30 lekë. 1.5 euro. www.mapo.al e-mail: gazetamapo@gmail.com. Adresa: BLV "Gjergj Fishta"

Drejt një poli të tretë?

Një nga të panjohurat e shumta të zgjedhjeve të vitit tjetër duket se është rezultati i Frymës së Re Demokratike dhe Aleancës Kuq e Zi. Ka një diskutim për mënyrën e konkurrimit të tyre në zgjedhje; të krijojnë një pol të ri të djathtë duke tentuar dhe përfshirjen e partive të tjera, apo të bashkohen me koalicionin e PS për të formuar një Front të përbashkët Opozitar?

Flasin për MAPO-n Mustafa Nano, Armand Shkullaku, Shpëtim Nazarko, Sokol Balla, Mero Baze dhe Afrim Krasniqi

Përtej privatësisë

personazh

Çështje (jo vetëm) kafshësh Psikologët bëjnë analizën e tyre të ftohtë. Njerëzit që jetojnë me to, japin një rrëfim më të ngrohtë. Si Andis Harasani e Bledi Strakosha. Apo edhe si mbretëresha Elizabeta, Obama, Vladimir Putin.

Faqe 18-19

Ditari i pashkruar i Ornela Bregut Unioni i Gazetarëve të Shqipërisë, gjatë një proteste para Ministrisë së Jashtme, i kanë dorëzuar një letër ministrit Edmond Panariti. Ky reagim vjen pas ndalimit të gazetarit të “Top Channel”, Marin Mema, për të hyrë në territorin grek.

Kryeministri Berisha: Të kthyerit nuk përbëjnë rrezikshmëri për askënd.

Ne e trajtojmë me autoritet greke me seriozitet këtë problem. editorial

Kur tjetër duhet të flasë ministri i Jashtëm?

Artur zheji Faqe 3

Ritet dhe ritmin e ditës e ka të diktuar nga fëmijët. Ditar nuk ka mbajtur sepse nuk gjeti kurrë vend të sigurt për ta fshehur. Sekretet ua rrëfen vetëm dy motrave. Na ka besuar dhe ne disa detaje intime të jetës së saj. Krejt thjesht e me humor, siç di të flasë ajo..

Faqe 22

Është krijuar idea se...

profil

…kriza vjen Gjithmonë për keq

Nazime Visha Një kronikë pa histori

henri Çili Faqe 27

Alfred Lela Faqe 11

2

E shtunë, 25 gusht 2012

www.mapo.al

fondacioni për liri ekonomike foundation for economic freedom fondation pour la liberté economique

tregu është një demokraci ku çdo qindarkë të jep të drejtën për të votuar ludwig von mises

Që nga viti 2010 FLE synon të promovojë idetë dhe të lobojë për derregullim sa më të madh të sektorëve të caktuar të ekonomisë dhe parimin e një qeverie sa më të vogël, e cila duhet të jetë aktive vetëm për garantimin e një konkurrence të lirë e të ndershme mes operatorëve ekonomikë.

qëllimi i ligjit nuk është të shfuqizojë apo kufizojë lirinë, por ta ruajë dhe ta zgjerojë atë. në të gjithat shtetet e krijuara, atje ku nuk ka ligj, nuk ka liri john locke

nuk mund të ketë liri, pa pasur liri ekonomike margaret thatcher

NA GJENI: Web: www.fondacionifle.al Adresa: Blvd."Dëshmorët e Kombit", Kullat Binjake, Kulla 1, Kati. 14, A2, Tiranë Tel: 04 2280 461/ 4500967

Fondacioni për Liri Ekonomike mendon se zgjerimi i influencës publike në vendimarrje është një element kyç për garantimin dhe zgjerimin e lirisë ekonomike pasi krijon një mjedis liberal e transparent duke nxitur reduktimin e korrupsionit, të monopoleve, të burokracive negative, etj. është për këtë arësye që FLE-ja është e orientuar drejt forcimit të kapaciteteve të grupeve të interesit dhe shoqërisë civile në përgjithësi, e bashkërenduar kjo me nxitjen dhe mbështetjen e vendosjes së një dialogu dhe bashkëpunimi përherë e më efikas të shoqerisë civile me insitiucionet vendimarrëse/qeverisëse qendrore e lokale.

E shtunë, 25 gusht 2012

3

www.mapo.al

25 08 2012

Unioni i Gazetarëve të Shqipërisë, gjatë një proteste para ministrisë së Jashtme, i kanë dorëzuar një letër ministrit Edmond Panariti. Ky reagim vjen pas ndalimit të gazetarit të “Top Channel”, Marin Mema, për të hyrë në territorin grek.

Kryeministri Berisha: Ka disa ndalime për të cilat ministria e Jashtme po negocion me autoritetet greke. Natyrisht në çdo vend mund të ketë persona, që për një arsye ose tjetrën nuk pranohen. Por personat të cilët janë refuzuar gjykoj se nuk kanë patur asnjë lidhje me kategoritë e delikuentëve apo rrezikshmëri të kësaj natyre. Ndaj edhe ne e trajtojmë me autoritetet greke me seriozitet këtë problem

Dilema e Topit dhe Spahiut; poli i tretë apo front opozitar?

Flasin analistët Mustafa Nano, Armand Shkullaku, Shpëtim Nazarko, Sokol Balla , Mero Baze dhe Afrim Krasniqi

zgjedhje; të krijojnë një pol të ri të djathtë duke tentuar dhe përfshirjen e partive të tjera, apo të bashkohen me koalicionin e PS për të formuar një Front të përbashkët Opozitar?

Faqe 8-9

04 kronikë

Eksluzive, ka momentet e vrasjes së tregtarit Kurti, zbulohen fotot Policia shpërndan fotot dhe pamjet filmike të vrasësit me kapelë të kuqe dhe qese të zezë në dorë

weekend

Redaktore përgjegjëse: Zefina Hasani Gazetare: Arta Çano. Bashkëpunëtor: Iva Tiço, Adrian Civici, Gjergj Meta, Gilman Bakalli

Gazetamapo@gmail.com cel: 068 20 55 477

Private

Drejtor: Artur Zheji Kryeredaktor: Arion Sulo. Zv/kryeredaktor: Alfred Lela, Aleksandra Bogdani.

Politika: Nevila Përndoj, Fejzi Braushi.

Kronika: Leonard Bakillari. Rrethe: Vladimir Karaj.

Ekonomia: Blerina Hoxha, Sabina Veizaj.

Sociale: Jonida Tashi. Kultura: Jorida PASKU, Aida Tuci. Sporti: Jeton Selimi.

Karikatura: Bujar Kapexhiu. Faqosja: Florenc Elezi. Ilir DRIZARI, Koordinatore: Shkëndi çili.

Korrektore: Lila Plasari, Brunilda Meno.

Adresa: Bulevardi Gjergj Fishta pranë UET

Ide / agora

Pas gjurmëve të luftërave civile romake në Shqipëri

Çështje (jo vetëm) kafshësh

Libri që duam dhe teknologjia që “na merr mendtë”

Neritan Ceka

Arta Çano

Gilman Bakalli VS Gjergj Meta

Është pothuaj një rregull i përgjithshëm që ngjarjet e mëdha të lashtësisë të kenë lënë gjurmët e tyre arkeologjike. Kjo nuk kishte si të mos ndodhte, veçanërisht me ato ngjarje të luftërave civile romake, që u...

Qen në makina, në plazhe, në dasma, në parukeri, të thirrur “bir” e të përkëdhelur më shumë se të vegjlit.

Mos po e teprojmë? Psikologët bëjnë analizën e tyre të ftohtë. Njerëzit që jetojnë në një shtëpi me ta, japin ...

Milan Kundera, në testament ua ka ndaluar botuesve që librat e tij të botohen në formë elektronike, ciladoqoftë ajo, duke mbetur vetëm në variantin ‘print’. A është një dorëzim që i pafuqishmi bën para...

> Sport

> Grafiti elektoral

> Hylli i Dritës

Fobi nga Shqipëria, apo nga dështimi i tyre?

Nga një shpëlarje truri në tjetrën Luljeta Progni

Shqipnia në “Meeting-un e Miqsisë së Popujve” në Rimini Ardian Ndreca

> Single and the city

> Planeti single

> Përtej privatësisë

Një i dashur për shopping Iva Tiço

Anila Basha kur martohen miqtë

Ditari i pashkruar i Ornela Bregut

editoriali

Kur tjetër duhet të flasë ministri i Jashtëm?

N

politikë

Një nga të panjohurat e shumta të zgjedhjeve të vitit tjetër duket se është rezultati i Frymës së Re Demokratike dhe Aleancës Kuq e Zi. Ka një diskutim për mënyrën e konkurrimit të tyre në

Dosje

ë asnjë vend tjetër të qytetëruar dhe europian nuk ndodh që një gazetar, dhe aq më tepër një gazetar i mirë dhe profesionalisht i ndershëm, të ndalohet dhe të kthehet mbrapsht në kufi, si të ishte një kriminel apo bandit. Kjo është një ngjarje e përsëritur. Një ngjarje tronditëse e përsëritur. Republika e Greqisë i njeh të drejtën vetes, që të shkelë në një mënyrë të njëanshme, të g jitha marrëveshjet ndërkombëtare dhe marrëveshjet dypalëshe. Kjo është e drejta e saj, ose më saktë është stili i saj në marrëdhëniet arrogante që ky vend aplikon me një Republikë të mefshtë dhe me komplekse të thella inferioriteti. Ne jemi pra një Shtet, që nuk mundet apo nuk do të na mbrojë qoftë edhe me një notë verbale, sepse me sa duket, mund të na marrin edhe me shpulla e shqelma në tokën greke, vetë autoritetet greke, për arsyet apo pseudoarsyet që i dinë vetëm autoritetet greke. Dhe bile habitem që pse ata, ‘vëllezërit tanë grekë’, nuk na e bëjnë edhe këtë. Të kthesh mbrapsht në kufi një gazetar të njohur televiziv, t’i mohosh në mënyrë absurde hyrjen, është padyshim një skandal i rëndë. Por është një skandal edhe më i rëndë, që politika zyrtare shqiptare të heshtë. Të heshtë apo të mos ketë një koment të mirëfilltë. Kryeministri, në konferencën e djeshme për shtyp, u detyrua të mbyllë apo mbulojë boshllëqet e Ministrit të Jashtëm duke folur se është dhënë porosi e posaçme në këtë drejtim, Lideri i Opozitës hesht dhe mbi të gjitha, vijon të heshtë Ministri i Jashtëm i Republikës së Shqipërisë, Panariti. Kjo çka ndodh, është de facto një miratim dhe inkurajim për arrogancën primitive të autoriteteve greke që shpallin ‘rrezik për sigurinë kombëtare’ një gazetar shqiptar. Është kjo një heshtje absurde dhe jo pa pasoja në opinionin publik. Është kjo një ‘sakrificë’ e panevojshme për hir të marrëdhënieve të ‘mira’, përgjithësisht të njëanshme, që Republika e Shqipërisë mundohet të mbajë dhe kësisoj të përkulet deri në puthje të tokës, për hir të humor-

Artur Zheji

it detyrimisht të mirë, të Athinës zyrtare. Kjo ndërvartësi apo përultësi kaq e dukshme dhe kaq antipatike, fyen padrejtësisht jo vetëm Marin Memën, por shumëkënd që ndjehet pa kompleks shqiptar dhe nënshtetas i Republikës së Shqipërisë.

Mirëpo është në funksionin primar të Ministrisë së Jashtme që të reagojë me ndjeshmërinë përkatëse, kur konsumohen gafa të tilla, të cilat cenojnë integritetin e qytetarit shqiptar edhe kur ai është anonim. Por kujdes, cenimi i integritetit dhe lirisë së lëvizjes së një gazetari, për arsye të detyrës dhe punës si gazetar, është shumë më e rëndë. Bërja automatikisht e pavlefshme e pasaportës shqiptare, sa herë që pala greke ta mendojë të tillë, është një ‘atentat’ ndaj të gjitha marrëveshjeve midis dy Shteteve.

Mosreagimi i Ministrisë së Jashtme është de facto një mosekzistencë e Ministrisë së Jashtme Shqiptare.

Pavarësisht vizitave të ‘suksesshme’ të zotit Panariti, në Kinë apo në Australinë e largët, optikës së Ministrisë së Jashtme, nuk mund t’i shpëtojë një incident i tillë. Sepse marrëdhëniet me Australinë edhe mund të presin kur vihet në pikëpyetje dinjiteti kombëtar.

Nëse Panariti katapultohet si Ministër i Jashtëm, nga një forcë politike që logo themeluese të vetën ka integrimin, si mund të jetë pra ‘integrues’ ky Ministër, kaq i pavëmendshëm dhe kaq i shkujdesur, kur disintegrohet, ditën për diell, dinjiteti i një gazetari shqiptar 24 karat, serioz dhe objektiv?

Si do të integrohemi ne në Europën e Brukselit?

Si një Vend i kategorisë së dytë?

Sepse ne shqiptarët, si komb, si qytetërim i lashtë, jemi pasardhësit e atyre pak popujve dhe qytetërimeve që këtë Evropë, dikur barbare dhe të egër, e kemi pjellë! Ashtu si mund të mburren grekët për këtë, mund të mburremi edhe ne. Por ndoshta Ministri ynë i Jashtëm këtë nuk e di dhe ndoshta për këtë mosdije ai, kulturalisht, nuk ka faj.

Mos vallë Marin Mema është pa Atdhe?

Mos vallë pasaporta shqiptare, që ka një shqiponjë dhe përkrenaren e Gjergj Kastriotit në çdo faqe, që është biometrike, që mbrohet nga marrëveshje ndërshtetërore shumëpalëshe, na qenka e pavlerë thjesht sepse Marin Mema bën reportazhe dhe thotë të vërteta të çiltra historike, që politika jonë çalamane i ndryn në sëndukët e thellë të hipokrizisë?

Mos vallë qytetarët shqiptarë nuk e meritojnë mbrojtjen e Shtetit të tyre, të përfaqësuar në këtë rast nga Ministri i Jashtëm, qoftë edhe për të artikuluar një gërmë dhe një ‘notë të vockël’ verbale, aq sa së paku të na kujtojë ekzistencën e Shtetit të vëmendshëm për shtetasit e vet, aq më tepër tani që ky Shtet mbush 100 vjet?

Dhe presim pra, vetëm nga Kryeministri zgjidhje dhe drejtësi publike? Shumë i thjeshtë ky ekuacion për të qenë brenda tij e gjithë e vërteta. Sepse një gjë duhet nënvizuar.

Ndonëse jo spontanisht, deri më tash vetëm Berisha foli. Le të presim nëse dikush tjetër do ta bëjë. E deri atëherë, gazetarët shqiptarë duhet të bëhen gardh dhe gardë morale mbrojtëse ndaj fyerjes së padenjë të një shqiptari të mirë dhe të një gazetari si ai.

Punë të mbarë Marin, sot je më i madh dhe më i rëndësishëm se dje.

Dhe dije, kjo është një përkëdhelje e madhe, por edhe një bezdi jo e vogël, sepse pritet gjithnjë më shumë prej teje. Thjesht për të përgënjeshtruar edhe më tej miopinë e ca burokratëve të përtej kufirit. Si dhe për të shkaktuar ndonjë refleksion më shumë tek ndonjë burokrat sivlla, përkëtej kufirit.

Në Tiranën zyrtare e kisha fjalën.

4

E shtunë, 25 gusht 2012

ekskluzive Ja momentet e vrasjes së tregtarit Kurti, zbulohen fotot Policia shpërndan fotot dhe pamjet filmike të vrasësit me kapelë të kuqe dhe qese të zezë në dorë Dashamir Biçaku

V

rasja e tregtarit Petrit Kurti, mbrëmjen e së enjtes, në Yzberisht në dyqanin e tij, ka bërë që krerët e policisë së kryeqytetit të mbledhin të gjithë efektivët blu, kryesisht agjentët e krimeve, por edhe efektivët e policisë së rendit, për të parë pamjet filmike marra prej kamerave të vëzhgimit në dyqanin e Kurtit, në momentin kur ai është qëlluar nga agresori. Gazeta “Mapo” ka mundur të sigurojë dy nga pamjet e riprodhuara nga ekspertët e policisë në laboratorin kriminalistik të saj. Ndërkaq, mësohet se janë në total afërsisht 5 pamje fotografike të nxjerra nga regjistrimi i kryer nga kamerat e sigurisë së godinës trekatëshe, që ishte në pronësi të vëllezërve të gruas së tregtarit të vrarë Petrit Kurti. Pikërisht në këtë godinë ndodhej edhe dyqani i 56-vjeçarit Kurti, nga fshati Selitë Mal i Tiranës dhe banues në Yzberisht të komunës së Kasharit.

Specialistët dhe ekspertët e policisë si dhe njerëz të specializuar mësohet se kanë punuar për disa orë pas mesnatës së të enjtes, deri sa kanë mundur të pastrojnë në një cilësi të pranueshme fotot dhe filmimin e kamerave të sigurisë.

Autori i dyshuar në pamje, duket të ketë veshur një bluzë ngjyrë blu, me vija të bardha në krahët e tij, ndërsa në kokë mban një kapelë me strehë.

Po ashtu nga pamjet e siguruara duket se personi mban veshur një palë pantallona xhins në ngjyrë gri.

Nga këqyrja që i kanë kryer specialistët e policisë, duket qartë i gjithë momenti i hyrjes së agresorit, debatimit me pronarin e dyqanit Petrit Kurti si dhe me bashkëshorten e tij Meleqen. Në video fillimisht autori duket teksa futet nga dera që ndodhet brinjazi dyqanit të familjes Kurti. Bashkëshortët Kurti janë në pjesën e pasme të banakut, jo shumë larg njëri-tjetrit. Përpara banakut janë vendosur shumë artikuj, kryesisht fruta e perime. Në pamjet e regjistruara duket qartë një grumbull i madh shalqish, ndërsa rreth gjysmë metri larg duket autori. Në fotot dhe pamjet filmike duket që agresori mban në dorë një objekt të zi dhe po ashtu edhe duart i ka të futura në një objekt të zi, që sipas dëshmisë së gruas mendohet të ketë qenë një qese e zezë. Kjo sipas specialistëve të hetimit dyshohet se është bërë për të mos lënë gjurmë në dyqan, si dhe për të mos lënë gëzhoja nga arma, e cila mbahej brenda në qese.

Gëzhojat, pasi kryhet qitja, dalin nga arma dhe mbeten në qese, ndërsa predhat që shkëputen nga fisheku, i drejtohen objektit. Në këtë mënyrë autori arrin të fshehë në mënyrë të pjesshme një provë të rëndësishme për hetimin, siç është gëzhoja. Pas debatit me çiftin,

�

Petrit Kurti

Policia 10 mijë euro shpërblim për këdo që ka informacion Një ditë pas vrasjes së ndodhur në Yzberisht, Policia e Tiranës ka vënë një shpërblim në masën e 10 mijë eurove për personin që do të japë informacionin, që do të bëjë të mundur kapjen dhe arrestimin e autorit të mundshëm të vrasjes së tregtarit 52-vjeçar Petrit Kurti. Alma Katragjini, zëdhënësja e policisë së Tiranës, tha se janë shoqëruar disa persona dhe dëshmitarë për zbardhjen e ngjarjes, ndërkohë që po punohet në disa pista hetimi, por kryesisht në konfliktet e mëparshme midis viktimës dhe autorit, motive pronësie apo vjedhje me dhunë. Ndërkaq policia zyrtarisht tha se po punohet në disa pista, që nga ajo e vrasjes pas një konflikti për motive pronësie e deri te vrasja që ka pasur si qëllim grabitjen, por që më pas ka precipituar keq. Gjithsesi, burime të policisë thanë se më shumë hetuesit po i mëshojnë pistës së grabitjes. tregtari i vrarë, i afrohet agresorit dhe arrin t’i bllokojë për një moment pistoletën këtij të fundit.

Por vrasësi arrin të reagojë shpejt dhe tërheq pistoletën, duke qëlluar dy herë në kokë Kurtin. Pas të shtënave, tregtari rrëzohet dhe bie përballë autorit në dysheme, thuajse në këmbët e tij. Menjëherë pas këtij momenti, gruaja e Kurtit dëgjohet teksa ulërin, ndërsa afrohet pranë vendit ku ndodhet trupi i të shoqit, ndërsa vrasësi largohet në drejtim të derës së dyqanit. Kjo është pamja e vrasjes e fiksuar në kamerat e sigurisë, që tashmë administrohet nga policia.

Pamjet e mësipërme, sipas burimeve të policisë, përfshijnë një periudhë kohore prej më pak se një minutë.

www.mapo.al

Një ditë

Vrau ish-vjehrrin dhe veten, djali mohon babanë, nuk i shkon në varrim

Fier-Në mesditën e së Premtes dy trupat e pa jetë të vrasjes e vetëvrasjes së dy ditëve më parë janë përcjellë për në banesën e fundit, mes tensionit të të afërmve të viktimave që jetonin pranë njëri-tjetrit. Ndërkohë mësohet se djali i personit që vrau ish-vjehrrin dhe veten ka refuzuar të shkojë në varrimin e babait, ndërsa ka marrë pjesë në atë të gjyshit të tij. Në të dyja shtëpitë që ndodhen përballë njëra-tjetrës kanë shkuar dhjetëra njerëz për ngushëllim. Rreth orës 10 00 është përcjellë për në banesën e fundit trupi i pajetë i 65-vjeçarit Dhimitër Koçi. Ndërsa ka dalë arkëmorti jashtë portës së shtëpisë, situata ka qenë paksa e tensionuar. Të afërmit e tij duke qarë kanë shprehur indinjatë për atë që ndodhi në drejtim të banesës përballë që deri para dy vitesh ishte shtëpia e dhëndrit të tyre. Në ceremoninë e varrimit të babait ka marrë pjesë edhe ish-bashkëshortja e Gentianit, Aida Koçi. Kjo e fundit ka mbërritur nga shteti fqinj me një nga fëmijët e saj nga martesa me autorin e kësaj ngjarjeje. Ajo nuk ka shkuar në ceremoninë mortore të ish-bashkëshortit, por ka bërë ashtu as fëmija, që kishte me vete, që nuk ka marrë pjesë në varrimin e babait. Ndërkohë forca të shumta policie kanë mbajtur gjatë gjithë kohës nën vëzhgim situatën. Ndërsa ka përfunduar ceremonia mortore e Koçit, rreth orës 13 00 është mbajtur ceremonia mortore edhe e Gentian Nushit. Një ditë pas ngjarjes së rëndë në fshatin Seman, komuna Topojë Fier, ka reaguar dhe opinioni publik i kësaj zone.

Kreu i komunës Topojë, Arben Voja, tha se kjo ngjarje është e rëndë, ndërsa theksoi se ajo ka rënduar atmosferën në fshat. “Është e para në llojin e vet në zonën tonë. I gjithë opinioni publik është i shqetësuar, kjo sepse harmonia e këtij komuniteti është për t’u lakmuar. Ngjarja ka ardhur si pasojë e disa problemeve të vogla që kanë pasur dy viktimat. Jemi të shokuar dhe nuk dimë se çfarë shpjegimi t’i japim”- tha ai. Brenda dy ditëve në Fier humbën jetën tre persona të vrarë me armë zjarri. Njëri prej tyre, Shpëtim Heqimi, u ekzekutua me pistoletë në lagjen ‘Liri Gero’ në Fier dhe krimi i dyfishtë ndodhi në Seman, ku me një armë gjah tip teke autori Gentian Nushi, një 44-vjeçar, vrau vjehrrin e tij Dhimtër Koçi, rreth 65 vjeç dhe më pas vrau dhe veten.

Vendi ku ndodhi vrasja

1

Në foto vrasësi i tregtarit Petrit Kurti, i filmuar nga kamerat e sigurisë

foto vrasësi i tregtarit Petrit Kurti, 2 Në i filmuar nga kamerat e sigurisë.

Majtas bashkëshortja e Petrit Kurtit pas vrasjes

E shtunë, 25 gusht 2012

5

www.mapo.al

pas krimit

Vrau bashkëfshatarin se i dëmtoi barin, pendohet autori Fier-Gjykata e shkallës së parë

rrethit gjyqësor Lushnjë ka vendosur masën e sigurisë “Arrest në burg” pa afat, ndaj 35-vjeçarit Nezir Mehmetaj.

Ky i fundit është akuzuar për vrasjen me dashje të bashkëfshatarit të tij, 34-vjeçarit Servet Snalla. Në seancën e zhvilluar në ambientet e gjyqësorit, organi i akuzës ka kërkuar caktimin e masës së sigurisë “arrest në burg” pa afat, e cila është vlerësuar si e drejtë nga gjykata. Ndërkaq, mësohet se i arrestuari e ka pranuar akuzën.

Madje 35-vjeçari Mehmetaj ka shprehur pendesë për krimin e kryer, duke pohuar se, pasi e ka qëlluar me thikë bashkëfshatarin e tij, është përpjekur ta transportojë të plagosurin për në spital. Ndërkaq, ai ka shpjeguar se e ka qëlluar në gjaknxehtësi e sipër, pasi ishin ofenduar e qëlluar me grushta më parë me njëri-tjetrin. Ngjarja në fjalë ndodhi pasditen e 21 gushtit në fshatin Grabian të rrethit të Lushnjës.

Autori i ngjarjes ka qenë në tokat e tij duke korrur barin, kur lopa e viktimës ka konsumuar një pjesë të tij. Për këtë arsye mes dy bashkëfshatarëve ka lindur sherri dhe janë ofenduar e janë qëlluar me grushta e më pas janë kapur trup me trup.

Pikërisht në këtë moment 35-vjeçari Nezir Mehmetaj ka qëlluar disa herë me thikë në zemër 34-vjeçarin Servet Snalla.

Tre kalimtarë të vdekur në tre aksidente në Tiranë Tre persona humbën jetën dje në kryeqytet në tre aksidente ku drejtuesit e mjeteve, mes të cilëve dhe një autobus i Unazës, përplasën për vdekje kalimtarë të ndryshëm.

Aksidenti i parë ndodhi gjatë paradites së djeshme, në kthesën e Bathores, ku një automjet tip Volsvagen me targa angleze ka aksidentuar një grua, e cila ka ndërruar jetë menjëherë. Viktima u identifikua si Drane Beka, 46 vjeç.

Aksidenti i dytë ka ndodhur tek Ura e Tabakëve, në orët e pasdites së djeshme, kur një makinë përplasi për vdekje një kalimtar të moshuar, i cili u transportua në gjendje të rëndë në Spitalin Ushtarak, ku më pas edhe vdiq. Policia bëri të ditur se në këtë aksident humbi jetën shtetasi Novruz Koçi, 73 vjeç. Pak më vonë një tjetër aksident me pasojë vdekjen e një personi ndodhi te zona e ‘Stacionit të Trenit “, në kryeqytet.

Mësohet se autobusi i Unazës ka përplasur drejtuesin e një motori, duke shkaktuar edhe plagosjen e rëndë të tij. Personi, identiteti i të cilit nuk bëhet ende i ditur, u dërgua në Spitalin Ushtarak, ndërkohë mjekët bënë me dije se gjendja e tij ishte tepër e rëndë. Pavarësisht ndihmës së mjekëve, personi vdiq pas 2 orësh, ndërsa policia shoqëroi drejtuesin e autobusit.

Gjin Guri , i vrarë të enjten

Katër familje kanë qenë të ngujuara prej pesë vitesh, ndërsa pas ngjarjes së të enjtes në mbrëmje atyre mund t’u shtohet në ngujim edhe familja e “hasmit”

Historia e gjakmarrjes, për një fjalë gojë 2 të vrarë 16 të ngujuar Në qershor të 2008-s kanë qenë disa fjalë të pamenduara, të thëna në kalim e sipër, mes dy të rinjve Pëllumb Guri dhe Nard Lisi, që kanë sjellë vrasjen e Lisit, dhe fundin e një historie të fqinjësisë së mirë mes dy fiseve që ishin shpërngulur nga Temali dhe vendosur pranë e pranë në Bardhaj pranë Shkodrës. Historia e gjakut mes dy familjeve ka tashmë dy viktima, pa llogaritur 5 vitet në ngujim të anëtarëve meshkuj të palëve.

Vrasja e para dy ditëve e 22-vjeçarit Gjin Mark Guri në fshatin Bardhaj në Shkodër ka rikthyer pasigurinë, ndërsa është e katërta në qarkun e Shkodrës, që nga fillimi i këtij viti, që ka për motiv gjakmarrjen, duke shkaktuar 5 viktima. Gjin Guri 22 vjeç dhe vëllai i tij Xhevahiri 24 vjeç ishin të ngujuar që nga 10 qershori i vitit 2008, kur kushëriri i tyre i parë, djali i xhaxhait, Pëllumb Guri, aktualisht 26 vjeç, pati vrarë me thikë komshiun e tij Nard Lisi 22 vjeç. Familjet Lisi dhe Guri janë nga komuna Temal në Dukagjin të Shkodrës dhe prej vitesh janë zhvendosur në fshatin Bardhaj të komunës Rrethina, ku dhe shtëpitë i kanë pranë. Banorët e Bleranit, lagjes ku jetojnë dy fiset në hasmëri prej mbi katër vitesh, tregojnë se asnjëherë ato nuk kanë pasur konflikte me njëra-tjetrën deri në qershorin e 2008-ës. Ngjarja që solli konfliktin mes dy familjeve ka ndodhur më 10 qershor të atij viti, rreth orës 22.00, në fshatin Bardhaj. Nard Lisi dhe Pëllumb Guri kishin pasur një grindje mes tyre disa orë më parë. Konflikti ka nisur për shkak se Guri nuk donte që Lisi të kalonte në rrugën pranë shtëpisë së tij, por në një rrugë tjetër, ndërsa viktima nuk ishte dakord me të. Pasi kishin debatuar e ishin sharë, të tjerë banorë kanë ndërhyrë për t’i ndarë dhe pajtuar, por të rinjtë janë ritakuar, për fatin e keq të tyre, disa orë më vonë në një nga rrugët e fshatit, ku viktima Nard Lisi ka qenë duke u kthyer në shtëpi pasi kishte ndjekur një ndeshje futbolli të euro 2008 në një prej lokaleve të fshatit. Ai ka qenë duke

lëvizur në këmbë së bashku me një person tjetër kur është ndeshur me vrasësin, i cili po ecte me disa familjarë të tij.

Sipas prokurorisë, ka qenë viktima që ka lëshuar disa fjalë ndaj Gurit dhe ky i fundit është ndjerë i fyer. Pasi ka lënë të kalojë më përpara familjarët e tij me të cilët po ecte, Guri është ndaluar dhe pasi ka shkëmbyer disa fjalë me viktimën e ka goditur atë me thikë jo shumë larg derës së shtëpisë së tij. Lisi është goditur me thikë në formë brisku nga 23-vjeçari Guri, i cili e ka shtëpinë fare pranë asaj të viktimës.

Kanë qenë persona të tjerë që po kalonin nëpër rrugën e fshatit, pasi kishin parë në mënyrë të organizuar ndeshjen e futbollit në një lokal, ata që i kanë dhënë ndihmën e parë të dëmtuarit, duke e dërguar në spitalin e Shkodrës.

Sipas mjekëve, goditja ka qenë e fortë dhe i ka prekur zemrën në afërsi të brinjëve, duke i dëmtuar aortën. Ai ka mundur të mbijetojë vetëm pak orë, deri në orët e para të 11 qershorit dhe më pas ka vdekur. Polica ka ndaluar një orë pas ngjarjes autorin e saj Pëllumb Guri, lindur në Malagji të Temalit dhe banues në Bardhaj, i cili është vetëdorëzuar. Pas kësaj familja e Pëllumb Gurit me 10 anëtarë, dhe tre familjet e xhaxhallarëve të tij Markut, Gjonit e Sokolit janë ngujuar, duke bërë që 16 meshkuj të qëndrojnë të mbyllur, përfshirë dhe fëmijët. Ndërsa Pëllumb Guri ndodhet në burg, i dënuar me 8 vjet e 8 muaj për vrasjen e Nard Lisit, hasmëria ka qenë e hapur. Mark Guri, xhaxhai i tij, kishte katër djem, dy prej të cilëve të martuar, ndërsa dy të tjerë, Xhevahiri e Gjini, ishin beqarë. Këta kanë dalë për të luajtur me raketa tenisi në pjesën e prapme të shtëpisë së tyre që është si kodër dhe aty janë pikasur nga i dyshuari Lazër Lisi, i cili ka qëlluar duke vrarë Gjinin 22-vjeçar, djali i vogël i Mark Gurit, dhe plagosur lehtë vëllanë e tij Xhevahirin, 24 vjeç. Ka qenë Xhevahiri që ka lajmëruar policinë dhe kjo ka bërë të mundur kapjen e Lazër Lisit si i dyshuar për këtë ngjarje, i cili është vëllai i viktimës Nard Lisi.

Nard Lisi, i vrarë në vitin 2008

6

�

politika

E shtunë, 25 gusht 2012

www.mapo.al

“Ai do të hetohet në mënyrën më absolute dhe ata të cilët organizuan përpjekjen për të përmbysur me dhunë një pushtet të dalë nga vota, çdo gjë, ato fjalë që iu kam thënë në datën 21 janar, ora 19, këtu ato fjalë u përsëritën nga miqtë tanë më kryesorë, u përsëritën nga Komisioni Europian”

Berisha: Pse u shkarkua Shaqiri, do ta hetojmë për 21 janarin Shefi i ekzekutivit ka paralajmëruar se me ndryshimin e kreut të Prokurorisë do nisin hetimet për të gjithë organizatorët e 21 Janarit, përfshi ish-kreun e SHISH-it. Ai akuzoi ishpresidentin Topi si pjesëmarrës në të.

Kryeministri Sali Berisha ka paralajmëruar se me ndryshimet që pritet të shoqërojnë edhe organin e akuzës, do mund të bëhet një hetim i plotë dhe i pavarur i ngjarjes së 21 Janarit 2011, të cilën mazhoranca e ka konsideruar si një përpjekje për puç institucional.

Hetim ky që kreu i ekzekutivit ka lënë të kuptohet se do të përfshijë dhe ish-presidentin Bamir Topi, apo edhe ish-kreun e shkarkuar të SHISH-it, Bahri Shaqiri, mbi veprimet dhe mosveprimet e tyre lidhur me këtë ngjarje. “Ai do të hetohet në mënyrën më absolute dhe ata të cilët organizuan përpjekjen për të përmbysur me dhunë një pushtet të dalë nga vota, çdo gjë, ato fjalë që iu kam thënë në datën 21 janar, ora 19, këtu ato fjalë u përsëritën nga miqtë tanë më krye-

sorë, u përsëritën nga Komisioni Europian.

Nuk është problemi im fare. Ky është një problem në interes të qytetarëve shqiptarë.

Hetimi do të jetë i plotë”, - tha Berisha, duke iu përgjigjur interesit të gazetarëve gjatë konferencës së djeshme. Për Berishën, në atë ngjarje ka padyshim një rol të rëndësishëm ish-presidenti Bamir Topi, pa garancitë e të cilit, sipas tij, Rama nuk do mund të hidhte asnjë hap atë ditë. “Më 21 janar, po të mos dilte Topi në pozicionin që doli, qëndrimi do të mbahej, sigurisht. Ajo ngjarje do të zbardhet, pasi ky është interesi i vendit, jo interesi im. Vendi kërkon disa gjëra, pasi në qoftë se kapërdihen qëndrime të tilla të pahetuara dhe të pazbardhura plotësisht, atëherë ato përsëriten. Topi ishte absolutisht tërësisht prapa veprimit të Edi Ramës. Zoti Rama nuk kishte kurrë kurajë të ndërmerrte një veprim të tillë në qoftë se nuk kishte garanci të plota nga zoti Topi, i cili dëshmoi se çfarë ishte dhe se ç’fatkeqësi ishte për vendin që ai shndërroi Presidencën, institucionin kryesor, në një partiçkë të vogël, siç nuk ka ndodhur kurrë në historinë e një vendi”, - tha Berisha. Por Kryeministri ka lënë të kuptohet se hetimin nuk mund ta kryejë kjo prokurori, e cila sipas tij, shiti informacio-

Bahri Shaqiri

nin e hetimit te media. “Ata që do të hetojnë ndershmërisht çështjen, dhe nuk mund ta hetojnë kurrë ata që shitën çdo ditë dokumente, shitën veten e tyre, ata që i çojnë çdo ditë dokumentet në media, ata bëjnë antihetim”, - shtoi Berisha. Më tej ai ka bërë të ditur se dy ishin arsyet që e detyruan atë që t’i propozonte Presidentit shkarkimin e Bahri Shaqirit: bindja e tij se askush nuk mund të

� “Se çfarë e vendosi atë në heshtje totale të paimagjinueshme, ky është një problem që sqarohet”

ketë mandat të pakufizuar dhe, së dyti, se ai nuk informoi Kryeministrin për atë që do ndodhte më 21 Janar. “Zëvendësimi i kreut të SHISH-it ka patur dy arsye themelore. Së pari, ju garantoj se në bindjet e mia më të thella, në këtë vend nuk mund të ketë mandat më shumë se 4 x 2 apo 7 x 1. Kjo do të ishte e mjaftueshme për mua. Ka një çështje të dytë, meqenëse e kam deklaruar dhe e deklaroj prapë: 21 janari ishte një nga ngjarjet më tragjike në historinë e këtij kombi. Për të gjitha këto burime, nga më të shumtat, përfshi agjenci të huaja, informuan qeverinë se më datë 21 janar do të jetë një përpjekje shumë e rëndë për dhunim dhe përdorim force. Institucioni i vetëm që me ligj varet nga Kryeministri i vendit, pasi Shërbimi Informativ varet nga Kryeministri, kështu thotë ligji i bërë nga paraardhësit e mi, pra ky shërbim nuk dha qoftë edhe një germë informacioni. Se çfarë e vendosi atë në heshtje totale të paimagjinueshme, ky është një problem që sqarohet, por ky do të ishte një motiv i dytë absolut për shkarkimin e tij”, tha Kryeministri duke shtuar se, për shkak të implikimit që sipas tij kishte kreu i shtetit, Bamir Topi në këtë ngjarje, ai nuk mund të zgjidhte çështjen e Bahri Shaqirit me të.

Mazhoranca referendum për imunitetin, në shtator zyrtarizohet nisma Kreu i qeverisë ka bërë të ditur se një grup deputetësh do të paraqesin kërkesën për referendum. Nisma, në bazë të nenit 150 të Kushtetutës Politika shqiptare do ta nisë sezonin e ri politik pikërisht aty ku e la, me debatin për çështjen e imunitetit. Kjo pasi mazhoranca ka vendosur ta çojë deri në fund nismën e saj për t’iu drejtuar popullit të vendosë nëpërmjet referendumit nëse zyrtarët e lartë duhet të kenë imunitet apo jo. Një vendim të tillë e ka bërë të ditur dje vetë lideri i shumicës së djathtë, kryeministri Sali Berisha, nëpërmjet një konference të posaçme për mediat, ku ndërmjet të tjerave theksoi se një grup deputetësh të mazhorancës do të paraqesin brenda dy javëve të para të muajit shtator kërkesën për mbajtjen e referendumit për ndryshimet kushtetuese për imunitetin. Për të përmbushur këtë nismë, të djathtët kanë vendosur t’i referohen pikërisht nenit 150 të Kushtetutës, çka pritet të hapë debat me opozitën, e cila ka bërë të qartë ndërkohë se Gjykata Kushtetuese e ndalon referimin në këtë nen kur bëhet fjalë për referendume kushtetuese, duke vënë si kusht që qoftë amendamentet, qoftë edhe kërkesa, duhet të miratohen në Kuvend me 2/3-at e votave, pra edhe me mbështetjen e socialistëve.

Imuniteti Kryeministri Sali Berisha ka ndërprerë pushimet dhe në këto ditë të nxehta ngushti i është kushtuar një çështjeje po aq të nxehtë politike, imu-

Rama: Duhet të jesh budalla të besosh ato që thotë Berisha Për kryesocialistin Edi Rama, duhet të jesh budalla që të besosh ato që thotë Kryeministri Sali Berisha për çështjen e imuniteteve. Nga Korça, ku ka qenë i pranishëm në një takim dyditor me drejtuesit më të lartë të PS-së, Rama ka reaguar nëpërmjet faqes së tij në rrjetin social Facebook për deklaratat e bëra dje në mesditë nga Berisha lidhur me imunitetin, ku ka komentuar mes të tjerash se, nuk është imuniteti ai që mban peng statusin e vendit kandidat, por keqqeverisja e mazhorancës së djathtë. “Sa më shumë Saliu flet për imunitetin, aq më shumë mendoj se duhet të jesh vërtet shumë budalla për të besuar se thotë të vërtetën!...S’është imuniteti që pengon hyrjen tonë në BE, por qeverisja që s’përmbush dot detyrat e BE-së, institucionet e kapura dhe mungesa e shtetit ligjor. Nuk është as opozita që e bllokon integrimin, por është qeveria që fajëson në kor opozitën për të justifikuar dështimin e vet me integrimin”, - u shpreh Rama.

Berisha gjatë konferencës së djeshme për shtyp

nitetit. Në një dalje për mediat dje ai ka njoftuar ndërmarrjen e nismës së deputetëve të mazhorancës për të kufizuar apo hequr imunitetin me anë të një referendumi popullor. . Por ndryshe nga sa kishte bërë të ditur më parë, mazhoranca ka hequr dorë nga rruga për të thirrur referendum duke mbledhur 50 mijë firma dhe ka ven-

dosur që të shfrytëzojë mundësinë që i jep Kushtetuta 1/5-ës së deputetëve të Kuvendit të Shqipërisë. “Jam sot këtu për të njoftuar se deputetët e mazhorancës do të jenë ata që do të dorëzojnë kërkesën për referendum popullor për heqjen e imunitetit brenda dy javëve të para të muajit shtator. Midis tyre, këshillime të shumta nga depu-

tetë e juristë sugjeruan që të jenë deputetët ata që do të ndërmarrin nismën”, - u shpreh Berisha, ndërsa ka akuzuar gjatë gjithë fjalës së vet opozitën se në vijimësi ka qenë kundër heq jes së imunitetit për zyrtarët e lartë, duke penguar kështu drejtësinë të bëjë punën e vet dhe të favorizojë korrupsionin.

Debati Berisha ka bërë të ditur se neni 150 (Kryeministri, gabimisht iu referua në fjalë nenit 155) i jep të drejtën 1/5-ës së deputetëve që të kërkojnë verdiktin e popullit kur bëhet fjalë për ligje të veçanta apo çështje të rëndësisë së veçantë, siç është imuniteti. “Neni 155 (150) i Kushtetutës së vendit njeh tri mundësi. Ky nen autorizon Këshillin e Ministrave, si institucion me të drejtën për të kërkuar mbajtjen e referendumit; autorizon 50 mijë qytetarë, autorizon 1/5-ën e Parlamentit”, - tha Berisha. Por pikërisht referimi në këtë nen pritet të ngjallë debat me opozitën, e cila thekson se Kushtetuta sheh si domosdoshmëri që në rastin e amendimeve kushtetuese, si amendamentet, ashtu edhe kërkesa për referendum, të miratohen nga Kuvendi me 3/5-at. Dhe për këtë, ata i referohen vendimit 25 të vitit 2009 të Gjykatës Kushtetuese, i cili thekson se nuk është neni 150 ai që bën përcaktimet procedurale dhe ligjore për mbajtjen e referendumeve, por neni 177 i saj, ku ndërmjet të tjerave vendoset si kusht votimi me 2/3 i kërkesës apo i amendamenteve nga Kuvendi. Por mazhoranca e lexon ndryshe këtë vendim dhe sipas Kryeministrit, Gjykata Kushtetuese nuk ka mohuar në asnjë rast të drejtën e popullit për të vendosur me referendum. “Gjykata Kushtetuese në asnjë rast e në asnjë rrethanë nuk ka ndaluar e bllokuar të drejtën e sovranit për verdiktin e tij, për çështje kaq madhore.”, - tha Berisha. Gjithashtu, edhe në rast se do të kishim një zyrtarizim të kësaj kërkese, referendumi në fjalë nuk do mund të mbahej para zgjedhjeve të ardhshme parlamentare.

Na ishte një herë fushata elektorale

Nga një shpëlarje truri në tjetrën Luljeta Progni

hylli idritës

Shqipnia në “Meeting-un e Miqsisë së Popujve” në Rimini Ardian Ndreca

I n t e rv i st ë h i sto r i r e p o rta z h n o sta lg j i K u lt u r ë Çdo të shtunë

www.mapo.al

dosier

Pas gjurmëve të luftërave civile romake në Shqipëri Nga Neritan Ceka Ngjarjet e mëdha të lashtësisë lënë gjurmët e tyre arkeologjike. Kjo nuk kishte si të mos ndodhte veçanërisht me ato ngjarje të luftërave civile romake, që u zhvilluan me përmasat e historisë botërore në territorin e Shqipërisë gjatë viteve 48- 31 p. Kr. Siç ishin dhe luftat civile romake që u zhvilluan ndërmjet Çezarit, Pompeut, Antonit dhe Brutit në trevën midis Durresit dhe Apollonisë

Dilema e Topit dhe Spahiut

nostalgji

Flasin analistët Mustafa Nano, Armand Shkullaku, Shpëtim Nazarko, Sokol Balla, Mero Baze dhe Afrim Krasniqi

I vjetri pazar i ri Nga Pazari i Vjetër i Tiranës sot nuk ka mbetur asgjë. Pazari i Ri funksionon edhe në këto kohë, në të njëjtin vend e me të njëjtin emër. Jo më vetëm ditëve të enjte, siç ishte zakon njëherë e një kohë

zgjedhjet 2013

Poli i tretë apo front opozitar?

Një nga të panjohurat e shumta të zgjedhjeve të vitit tjetër duket se është rezultati i Frymës së Re Demokratike dhe Aleancës Kuq e Zi. Ka një diskutim për mënyrën e konkurrimit të tyre në zgjedhje; të krijojnë një pol të ri të djathtë duke tentuar dhe përfshirjen e partive të tjera, apo të bashkohen me koalicionin e PS për të formuar një Front të përbashkët Opozitar?

Faqe 7

M

otorët elektoralë janë ende duke u ngrohur në dy kampet e mëdha. Në pamje të parë duket se asgjë nuk lëviz dhe të gjithë presin shtatorin.

Por ata që i njohin mirë zgjedhjet e dinë se llogaritë kanë kohë që kanë nisur të bëhen. Nëse për programet elektorale dhe qeverisëse, për premtimet për vazhdimësi apo ndryshim, për arritjet që duhen amplifikuar apo dështimet që duhen evidentuar, shtabet elektorale kanë ende disa muaj kohë. Ajo

që nuk pret shumë duket se është zgjidhja e dilemës: Me kë do të jemi në këto zgjedhje dhe kundër kujt?”

E stimuluar shumë nga sistemi zgjedhor që në 2009-ën tregoi se fitues del jo partia më e madhe, por koalicioni më i madh, llogaritja e çdo vote, kërkimi i çdo aleati të mundshëm ka kohë që është kthyer në një debat që zien brenda partive. Në të vërtetë, më shumë se për këdo kjo pyetje rëndon mbi kokën e Bamir Topit...

8

E shtunë, 25 gusht 2012

www.mapo.al

Zgjedhjet 2013 Dilema e Topit dhe Spahiut

Poli i tretë apo front opozitar?

Flasin analistët Mustafa Nano, Armand Shkullaku, Shpëtim Nazarko, Sokol Balla, Mero Baze dhe Afrim Krasniqi Arion Sulo

M Më shumë se për këdo kjo pyetje rëndon mbi kokën e Bamir Topit dhe Kreshnik Spahiut.

Dy partitë e reja, Fryma e Re Demokratike dhe Aleanca Kuq e ZI deri tani janë munduar që të krijojnë profilin e tyre

otorët elektoralë janë ende duke u ngrohur në dy kampet e mëdha. Në pamje të parë duket se asgjë nuk lëviz dhe të gjithë presin shtatorin.

Por ata që i njohin mirë zgjedhjet e dinë se llogaritë kanë kohë që kanë nisur të bëhen. Nëse për programet elektorale dhe qeverisëse, për premtimet për vazhdimësi apo ndryshim, për arritjet që duhen amplifikuar apo dështimet që duhen evidentuar, shtabet elektorale kanë ende disa muaj kohë. Ajo që nuk pret shumë duket se është zgjidhja e dilemës: Me kë do të jemi në këto zgjedhje dhe kundër kujt?”

E stimuluar shumë nga sistemi zgjedhor që në 2009-ën tregoi se fitues del jo partia më e madhe, por koalicioni më i madh, llogaritja e çdo vote, kërkimi i çdo aleati të

mundshëm ka kohë që është kthyer në një debat që zien brenda partive. Në të vërtetë, më shumë se për këdo kjo pyetje rëndon mbi kokën e Bamir Topit dhe Kreshnik Spahiut. Dy partitë e reja, Fryma e Re Demokratike dhe Aleanca Kuq e ZI deri tani janë munduar që të krijojnë profilin e tyre; e para djathtas, duke synuar përfaqësimin e shtresave shoqërore që nuk kanë zë, apo që janë harruar nga kjo qeverisje dhe AK-ja duke atakuar të gjithë tranzicionin 22-vjeçar. Por në fund të ditës, si Topi dhe Spahiu nën diktatin e sistemit zgjedhor do të duhen të bëjnë zgjidhjen e tyre; Konkurrim si koalicion më vete, pra një pol i tretë apo bashkim me PS-në për të krijuar një Front të gjerë opozitar?

Mapo iu drejtua për këtë disa prej analistëve më të njohur në vend.

Mustafa Nano:

K

Armand Shkullaku: Poli i tretë, aventurë e vështirë

Pse s’ ka gjasa të krijohet fronti i gjerë opozitar

am artikuluar një tezë timen para ca kohësh, të cilën, me synimin për të mos e lënë të humbë në tollovinë mediatike, e formulova në mënyrën më provokative të mundshme: “Jemi përballë një regjimi, dhe në rrethana të tilla, deri dhe çdo qelbësirë që ka arsyet e veta të jetë kundër regjimit, duhet parë si një resurs opozitar”. Dhe këtë e kam thënë përpara se Berisha të merrte presidencën dhe SHISH-in. Rrjedhimisht, merret vesh se, po të varej nga unë, do të inkurajoja që ç’ke me të një aleancë parazgjedhore të dy partive të reja me partinë më të madhe të opozitës.

Ka gjasa që kjo të bëhet realitet? Nuk duket se ka gjasa, pasi PS-ja nuk ka charm-in për t’i ndjellë, dhe FRD-ja e AK-ja janë shumë të dhëna pas një identiteti të tyre të supo-

zuar e të pretenduar, e para si një parti e qendrës së djathtë dhe e dyta, si një parti kundër sistemit e rendit të gjërave. Sikur të kisha mundësi, do t’i bindja këto të fundit (ngaqë PS-në nuk e bëj dot më charm-ante), se beteja kundër regjimit është më e rëndësishme se çdo merak identitar, dhe se çdo kompleks i tyre përballë sulmeve e akuzave që mund t’u vinë nga regjimi për “bashkëpunim me të majtët”.

E në rrethanat që nuk do t’i bindja, s’do mend që do të inkurajoja krijimin e një poli të fortë të tretë.

Por në këtë mes nuk kanë nevojë për ndonjë inkurajim nga jashtë. Është vetë Kodi Elektoral që i detyron të hyjnë në zgjedhje ose si një pol i gjerë i tretë, ose si një front i gjerë opozitar. Alternativa e tretë, dihet cila është: dështimi total i tyre.

Nano “Jemi përballë një regjimi, dhe në rrethana të tilla, deri dhe çdo qelbësirë që ka arsyet e veta të jetë kundër regjimit, duhet parë si një resurs opozitar”.

Shkullaku "Për sa i takon z. Topi, kam përshtypjen që partia e tij, Fryma e Re Demokratike, do të provojë forcat, do të matet e vetme në këto zgjedhje"

F

i l l i m i s ht du h e t thënë se si lëvizje politike, si elementë që i shtohen pluralizmit shqiptar, këtu dy parti e kanë një lloj pozitiviteti. Sa i takon rezultatit të tyre në zgjedhje, është shumë herët për të bërë parashikime. Këto janë zgjedhjet e para ku ato konkurrojnë dhe mendoj është shumë pak kohë që të lënë gjurmë domethënëse në rezultatet e 2013-ës.

Sa i takon formimit të një poli të tretë, do të thosha se është një aventurë e vështirë, dhe nuk ka për të ndodhur. Këto parti, ose do tentojnë të hyjnë në një koalicion me një parti më të madhe që sipas gjasave, ose sipas asaj që pamë në deklaratat e fundit të Kreshnik Spahiut, AK duket më afër me një afrim me Partinë Socialiste, për më tepër që kjo e fundit po vëren

se ka një krizë aleatësh d h e p a r t i s h t ë vogla rreth saj, gjë që mund të ndikojë në rezultatin e zgjedhjeve.

Ndërsa për sa i takon z. Topi, kam përshtypjen që partia e tij, Fryma e Re Demokratike, do të provojë forcat, do të matet e vetme në këto zgjedhje, dhe pas tyre nëse arrin një rezultat të shohin sesi do të përdorin ndonjë mandat të mundshëm që mund të arrijnë në këto zgjedhje.

Por për të krijuar një pol të ri politik, nuk mjafton vetëm ideja. Pavarësisht se si Aleanca Kuq e Zi, si Fryma e Re Demokratike mundohen që të tregojnë se janë të pavarur, që janë parti më vete, anti-berishizmi i çon dashje pa dashje në oborrin e së majtës. Por që të kenë një rezultat të lartë elektoral, më duket pak e vështirë…

E shtunë, 25 gusht 2012

9

www.mapo.al

Një nga të panjohurat e shumta të zgjedhjeve të vitit tjetër duket se është rezultati i Frymës së Re Demokratike dhe Aleancës Kuq e Zi. Ka një diskutim për mënyrën e konkurrimit të tyre në zgjedhje; të krijojnë një pol të ri të djathtë duke tentuar dhe përfshirjen e partive të tjera, apo të bashkohen me koalicionin e PS për të formuar një Front të përbashkët Opozitar?

Sokol Balla: FRD dhe AK duhet të thonë SOT se KUNDËR kujt janë

V

aret cili është prioriteti i tyre: nëse janë opozitë apo nëse janë edhe opozita e opozitës. Opinioni publik në Shqipëri është dukshëm i ndarë në dysh, dhjetë muaj para zgjedhjeve. Ai do ndahet edhe më fort në muajt që pasojnë. Për momentin, ose më saktë, edhe në këto zgjedhje, ky opinion publik nuk ka nevojë të ushqehet me idenë: ky është i keq, po edhe ky t j e t r i . . . N j e r ë z it duan të dinë nëse Berisha është më i mirë se Rama, apo më i keq se ai. Poli i ri politik që po lind, mund ta qartësojë këtë dilemë, në të cilën Partia Socialiste nuk po i ndihmon dot, pasi qoftë sondazhet, qoftë bindja e përg jithshme, tregojnë se megjithëse ajo i fiton zgjedhjet, nuk bën dot diferencën e dukshme dhe të padukshme. Pra nuk akaparon dot gjithë fr ymën opozitare në vend dhe nuk siguron dot diferencë të bollshme votash, që të asgjësojë “aksionin elektoral” që tashmë PD ka specialitet ditën e zgjedhjeve. Grupimet e reja

drejtohen nga politikanë të fuqishëm, si Bamir Topi, i cili nëse zgjedhjet mbaheshin sot, do të kishte të njëjtën ose të afërt, peshën specifike politike, ashtu si Rama e ndoshta dhe Berisha, por pa diskutim më të madhe se Meta. Këto grupime, ku të rinjtë po besoj n ë , s i ç ë sht ë A l e a n c a Kuqezi, duhet të jenë të qartë në atë që thonë, edhe nëse është ende herët për të thënë me kë do bëjnë aleancë; ato duhet të thonë SOT se KUNDËR kujt janë. Të tjerat më vonë, do jenë thjesht llogari matematike. Nëse këtyre grupimeve për shkak të formulës elektorale dhe asgjëje tjetër u intereson të futen vetëm apo në koalicion me dikë. Sa kohë debati i aleancave vazhdon të jetë politik, këto grupime kanë dështuar që pa nisur: sepse duhet të lindnin për “shkak” të Berishës e jo të siguronin qëndrimin e tij në pushtet, politikisht dhe matematikisht. Kur debatin ta kthejnë me sukses në diskutim matematik, atëherë mund të flasim p ë r “r r e z i ku n” q ë at a paraqesin për të marrë pushtetin. Për “shkak” të Ramës, sigurisht.

Mero Baze Front kundër regjimit, vetëm nëse PS heq dorë nga protagonizmi ideologjik

A

leanca Kuqezi dhe Fryma e Re Demokratike kanë të përbashkët faktin që janë parti të reja, por jo të njëjta. E para është një parti e re edhe si rrymë politike në vend, bazuar tek nacionalizmi i moderuar dhe fryma e fortë antiqeveritare, e dyta është e bazuar tek një identitet politik që ekziston tek e djathta shqiptare. Për këtë arsye nuk shikoj ndonjë arsye ideologjike për të qenë bashkë në një koalicion. Secila prej tyre ka terrene krejt të ndryshme politike dhe mund të konkurrojë më vete. E vetmja arsye për të qenë bashkë këto dy parti, është të bashkohen në një koalicion kundër regjimit. Për këtë duhet që Partia Socialiste të heqë dorë nga protago-

nizmi ideologjik i saj dhe nga tentimi për ta ngjyrosur politikisht frontin opozitar, duke krijuar lirshmërinë e duhur për t’u bërë bashkë kundër Berishës. Kjo mund t’i mbrojë votat e këtyre partive që të mos shkojnë dëm pro Berishës dhe t’u rrisë vlerën brenda koalicionit opozitar. Vet Berisha ia ka arritur të heqë dorë nga PD-ja dhe sigla e saj në zgjedhjet e fundit për hir të koalicionit. Opozita duhet ta bëjë këtë me shumë guxim, pasi do jetë e vetmja gjë e re që do prodhojë politika në këtë vend, pas deformimit të sistemit zgjedhor nga ky ligj as proporcional, as mazhoritar, as kombëtar, as lokal, as për partitë, as për individët, por vetëm për kryetarët.

Shpëtim Nazarko: LSI precizon konturimin e koalicioneve

P

ër të përcaktuar frymën apo mënyrën e rreshtimit të partive të ndryshme nuk mund të gjykosh apriori. Baza e të menduarit për këtë problem vjen nga kuptimi i sistemit zgjedhor. Ky i fundit i jep përparësi koalicioneve duke e precizuar avantazhin për partinë e parë dhe të dytë të tyre. Partitë e tjera në radhë pas dy të parave kanë probleme të mëdha.

Mbi bazën e sa thamë më lart, shikohet spektri i dy partive të mëdha. Në të djathtë qëndron LSI dhe PDIU. Në të majtë pas PS qëndron PBDNJ. Duke u nisur nga sistemi zgjedhor duket evidente se taktikat e zgjedhura do të vijnë nga qëndrimi i LSI-së. Nëse p.sh, ajo rri djathtas, atëherë PDIU do të kërkojë të bëhet e dyta në një front tjetër. Po ku?

Në të majtë është PBDNJ, e cila nuk rri dot në një front. Ka shumë variacione mbi temën, por thuajse të gjitha janë derivate që vijnë prej sistemit zgjedhor

që do të imponojë rreshtimin e palëve.

Besoj se FRD do të tentojë qendrën dhe të grumbullojë rreth vetes partitë e dyta që nuk kanë vend si të dyta as majtas dhe as djathtas. Po ky përcaktim vjen nga qëndrimi përfundimtar i LSI. Ajo precizon mënyrën e konturimit të koalicioneve.

Ndërkaq nuk kam shumë dyshime se edhe Poli i Qendrës nëse formohet do t’i bashkëngjitet fituesve, që besoj do të jetë Opozita në rastin normal.

Nuk besoj t’i vërë njeri serioz kartat politike te një qeveri e konsumuar dhe pa para, që nuk mund të ecë dot më. Në një pikëpamje më të ngushtë besoj që në zgjedhjet e ardhshme do të kemi tollovi për shkak të ekonomisë që ka falimentuar dhe çdo r r e sht i m k a vl e r ë shu m ë t ë përkohshme. Shqipëria do të notojë në një periudhë të gjatë mosqeverisjeje, kushdo që të fitojë.

Afrim Krasniqi:

FRD e AK, diferencim nga partitë e vjetra, ndryshe rrezikojnë të zhduken

U

në mendoj se janë dy faktorë që pamundësojnë ndarjen e politikës në dy grupime dhe shkojnë në favor të një grupimi të tretë konkurrues ndaj partive të vjetra. Faktori i parë është politik: ekziston një frymë zhgënjimi dhe lodhjeje tek mazhoranca dhe opozita, programet dhe liderët e tyre nuk frymëzojnë më, nuk japin shpresë dhe as siguri dhe se një shumicë qytetare mirëpret nevojën për një politikë të re, fytyra dhe sjellje politike të reja, të cilat të mendojnë më shumë për qytetarin sesa për pushtetin personal. Dy palët kanë së bashku rreth 1.2 milion vota, dhe nëse numri i votuesve rritet, nuk ka asnjë arsye të besohet se ato vota do të shkojnë tek këto palë, por tek grupet e reja politike. Ky është një fenomen rajonal, një trend zhvillimi dhe një nevojë për sistemin tonë politik. Grupet e reja kanë nevojë të diferencohen nga partitë e vjetra, ndryshe rrezikojnë tërësisht identitetin e tyre, bazën mbështetëse, motivimin politik dhe në planin afatgjatë, edhe ekzistencën e tyre. Në moçalin politik ekzistojnë hapësira e shanse të mëdha që një grupim i tretë politik të imponojë një sistem trepartiak, të përcaktojë mazhorancën e ardhshme postzgjedhore dhe mbi të gjitha modelin e ardhshëm politik, pavarësisht humbjeve që vijnë për shkak të sistemit elektoral dhe kostos që vjen nga refuzimi i modelit aktual politik të koalicioneve me përqindje pushteti e vende pune. Skema e PD për aleatë me këdo për të mbajtur pushtetin apo e PS për aleancë pa kufi për të marrë pushtetin, janë dy anë të së njëjtës medaljeje, janë oferta të pandershme, fyese për votuesin dhe në thelb një kërcënim serioz për demokracinë konkurruese dhe zgjedhjet e lira e të ndershme.

Faktori i dytë është teknik dhe moral. Dy grupet politike rreth PD e PS e kanë bërë zgjedhjen e tyre ditën

kur së bashku formuluan ndryshimet kushtetuese dhe Kodin Zgjedhor, përmes të cilave tentuan të krijojnë barriera ligjore kundër lëvizjeve të reja politike. Ata nuk pranuan korrektimin e sistemit elektoral, votën e emigrantëve, depolitizimin e administratës zgjedhore dhe as të drejtën e partive për vëzhgimin e procesit të votimit dhe numërimit. Ato, me pak diferenca, janë përgjegjëse direkte për g jërat që nuk kanë shkuar dhe nuk po shkojnë mirë në Shqipëri dhe bashkimi me to në çdo rast mendoj se është bashkim me përgjegjësit e dështimeve të tranzicionit. Dhe nëse ndodh kjo, përse votuesi duhet të zgjedhë ndryshe m o de l i s i a m e z B e r i sh a/ R a m a?

Votuesi kërkon ndryshim dhe ndryshimi nuk mund të vijë nga ata që e krijuan këtë gjendje, kërkon aktorë të tjerë politikë, sjellje të tjera, mentalitete të tjera dhe mbi të gjitha një riformatim moral e logjik të sistemit politik, - ku format e reja politike kanë dhe duhet të luajnë një rol thelbësor. Grupet e reja synojnë të përfaqësojnë atë që nuk përfaqësohet, pra të mbushin hapësirën përfaqësuese dhe tematike të braktisur konsensualisht nga PD/P S. Kjo është një sfidë e madhe për cilësinë e de m o k r ac i s ë . Nu k k a shu m ë rëndësi nëse grupimi i ri bëhet numerikisht shumicë, mbetet pakicë, mbetet jashtë tortës së pushtetit ap o at ij i ku n d ë r v i h e t nj ë ko alicion bashkëqeverisjeje PS-PD; rëndësi ka që ai të imponojë rregulla të reja loje, të ketë një vëmendje reale për interesat publike e kombëtare, që me sjelljen e tyre politika të fitojë identitetin dhe vlerat morale të humbura, si edhe që sistemi partiak të funksionojë sa më afër modeleve perëndimore, larg pazareve të pista ballkanike të deritanishme.

04

10

E shtunë, 25 gusht 2012

Na ishte një herë fushata elektorale

www.mapo.al

Historia e zgjedhjeve dhe fushatatve elektorale në Shqipëri mund të shihet përmes,ndoshta më qartë se asgjëje tjetër, imazhit. Si ka ndryshuar nga fushata në fushatë qënga fletushkat, fletëpalosjet, parullat, grafiti, posterat; për të kaluar aty ku është sot, tespotet e kushtueshme televizve apo billboardet e forma të tjera të elaboruara të komunikimit elektoral. MAPO Weekend, në disa numra, do të sjellë intervista protagonistësh të fushatave që do flasin pikërisht për imazhin dhe evoluimin e tij.

Nga një shpëlarje truri Fushatat që e tejkalojnë cakun. Që shndërrohen në artin ekstrem të trullosjes së mendjeve. Që ndërtohen mbi një kombinim deri diabolik, regji-spiker-media për të mos lënë asnjë pikëpyetje, asnjë dyshim, asnjë hapësirë dialogu, debati, komunikimi mes njerëzve dhe produkteve politike. Ose thënë ndryshe, fushatat nën gjykimin e Blendi Gonxhes. Në të gjitha kohët, që kur ishte bashkëthemelues i PD-së e kandidat për deputet i PAD-së, Kryetar i Këshillit Rinor Shqiptar, shef Kabineti i Ministrit të Kulturës, Rinisë e Sporteve, Edi Rama, apo dhe nënkryetar i Bashkisë së Tiranës...

Luljeta Progni

A jeni angazhuar në ndonjë prej fushatave elektorale të partive të mëdha politike në Shqipëri? Në çfarë rrethanash dhe me çfarë statusi?

Rasti, fati, rrethanat e kanë sjellë që të kem parë, në vite, nga shumë afër, tërë biologjinë dhe anatominë e fushatave elektorale në Shqipëri. Duke filluar nga fushatat e PD 1991,1992 pastaj atë të PAD në 1996, atë të PS në 2001 e ndërkaq, nga shumë më afër kam ndjekur fushatën për Kryetar Bashkie të Tiranës, të kandidatit Edi Rama në vitin 2000, më pas atë të vitit 2003, për të përmbyllur angazhimin tim me fushatën e PS-së dhe aleatëve në vitin 2005. Në shumicën e rasteve kam qenë organizator kryesor, drejtues, ideues, përgjegjës për aspektet vizuale, të përmbajtjes deri në realizim

teknik e operativ në terren.

A ka patur këshilltarë apo firma të huaja të specializuara, që asistonin fushatën e partisë me të cilën jeni angazhuar?

Me kalimin e viteve, andej nga viti 2001, filloi aktivizimi i këshilltarëve të huaj, ekspertëve të huaj të fushatave elektorale, ndonëse kjo jo me baza institucionale të mirëfillta, e më shumë shtyrë nga rrethana private. Gjithsesi, mund të them se në vitin 2001 pranë PS u aktivizuan disa këshilltarë amerikanë. Në fushatën e PS të 2005-ës po ashtu u aktivizuan këshilltarë amerikanë.

Në fushatën e Edi Ramës për kryetar bashkie të Tiranës, në vitin 2000 dhe 2003 u aktivizuan disa këshilltarë, ku më kryesori ishte profesori Erwin Berkowitz, i cili pati një rezultat të shkëlqyer sidomos në fushatën e vitit 2000, në formimin e kandidatit dhe në krijimin e një dimensioni krejt të ri të liderit në politikën aktive shqiptare të atyre viteve.

Cili ishte mekanizmi se si formuloheshin e miratoheshin elementët vizualë të fushatës përkatëse?

Për sa lidhet me angazhimin dhe eksperiencën time personale, puna realizohej në fillim nga një grup dizajnerash, të orientuar nga stafi politik i fushatës dhe nga kandidati ose lideri përkatës, e në këtë rast më duhet

të theksoj që roli, si shembull, i kandidatit Rama në vizatim, përzgjedhje, përpunim, frymëzimin e imazheve për fushatat e kauzave të tij politike ka qenë i pakrahasueshëm me asnjë eksperiencë tjetër timen.

Rama si rast ka qenë vetë kompozitori, autori, oratori i “veprës” së tij elektorale. Stafi në rastin e Ramës ka ndjekur, mbështetur, realizuar idetë e tij në shumicën e rasteve, për sa i përket pjesës vizuale, imazheve, mesazhit elektoral, skenës elektorale të fushatave të kandidatit apo liderit Rama. Fushata elektorale nuk mbahet dot në këmbë vetëm me imazhin, aq më pak në një shtet me kulturë të vogël demokratike apo me kurrikulum violent zgjedhjesh, e shpesh kjo pjesë, në dukje e padukshme merr tërë fuqitë dhe volumin e punës së stafeve elektorale në qendër, bazë, terren.

Në fushatën ku ju jeni angazhuar, a mund të na thoni cili ka qenë (dhe pse u zg jodh) ai slogan dhe ajo tërësi elementësh vizualë?

Në fushatën e vitit 2000 dhe 2003, në thelb u synua të jepej ideja e një projekti origjinal, ndryshe nga ofertat e tjera klishe të politikës, ndryshe nga e shkuara, por edhe që të godiste elektoratin në zemër, në qendër të dëshirave të ndrydhura, që të jepte shpresë reale, ngjyrë, kuptim. Fushata e vitit 2000 e kandidatit Rama për kryetar bashkie vinte

me element dizajni fëminor, madje nga vizatime realisht të realizuara nga disa fëmijë, për të sjellë idenë e ëndrrës që duhej bërë realitet, të një Tirane që duhej të rilindte përmbi kioskat e mbeturinat, përmbi paaftësinë e gjeratëhershme për të ndryshuar gjendjen, përmbi qytetin gri, pis, kioskë-qytet. Ndërsa në vitin 2003 situata vinte me mesazhin e një vazhdimësie të një projekti super të suksesshëm, të nisur e të dashuruar nga kryeqytetasit. Kryetari në detyrë i Bashkisë së Tiranës nuk fliste më për ëndrra, por tashmë për nevojën e një projekti që do ndryshonte përfundimisht cilësinë e jetës në Tiranë. Duhej të jepej në sfond edhe ideja e një politike të re administrimi të qytetit, administratës, mundësive, taksave, gjithçkaje në funksion të qytetarit.

Pra, mesazhet, sloganet, gjithçka duhet të sillnin këtë nevojë për sigurinë e një vazhdimësie dhe mbështetjeje.

Cili është komenti juaj mbi aspektin imazhor të fushatave elektorale sot tek partitë e mëdha?

Mendoj se niveli teknik, teknologjik, në përgjithësi tërë sistemi i parapërgatitjes së një fushate elektorale sot në Shqipëri është përsosur, madje tejkalon nivelin e jetesës dhe shpesh tenton të shkelë mbi kokat e atyre që janë në fund të fundit target-i i kësaj fushate, elektorati ynë. Vetë tendenca për një megalomani elektorale, për një produkt të

E shtunë, 25 gusht 2012

11

www.mapo.al

Një fushatë elektorale e menduar dhe e realizuar më shumë me formë sesa me përmbajtje është më efikase në afatshkurtër, dhe në vetvete fushatat kanë qëllime afatshkurtra.

në tjetrën parapërgatitur enkas dhe që ka 1 formë, 1 subjekt, 1 qëllim e bën shpesh vetë fushatën joefikase për shkak të ekzagjerimeve në formë, apo për shkak të superkontrollit të ushtruar nga forcat politike në procesin e pasqyrimit të emocioneve që një fushatë natyrshëm duhet të ngjallë në opinion. Shpesh forcat kryesore e tejkalojnë cakun e të bërit fushatë duke e kthyer në një shpëlarje truri të organizuar, të ngritur në sistem, në një kombinim deri diabolik regji-spiker-media për të mos lënë asnjë pikëpyetje, asnjë dyshim, asnjë hapësirë dialogu, debati, komunikimi organik gjatë vetë fushatës mes njerëzve dhe produkteve politike që kërkojnë mbështetjen e tyre për të qeverisur interesat e shoqërisë. Fushatat vitet e fundit, një fenomen global ky, janë “art” ekstrem i trullosjes së mendjeve në mënyrë që fituesi të lidhë kontratën sa më avantazhuese me elektoratin, apo që humbësi të sigurojë mbijetesën e tij brenda grupimit përkatës pas humbjes duke tentuar fushata 1-shash, Fyhrer-ash, tone super autoritare, superkultdashëse etj. Në të dy rastet, edhe fituesit edhe humbësit, të dyja palët (sepse gjatë një fushate perceptohet realisht rezultati) duket se mendojnë më shumë për formën sesa për përmbajtjen, mendojnë më shumë për veten sesa për ata që kanë përballë, largohen nga turmat ku zhvillojnë takimet

politike ndonëse qëllimi i një fushate është e kundërta.

Sipas jush, cili është më i rëndësishmi për komunikimin me elektoratin g jatë një fushate, komunikimi verbal apo ai organizativ, në terren?

Një fushatë elektorale e menduar dhe e realizuar më shumë me formë sesa me përmbajtje është më efikase në afatshkurtër, dhe në vetvete fushatat kanë qëllime afatshkurtra. Për këtë arsye ato mendohen dhe realizohen pa pretendime për të bërë histori, por në historinë botërore kemi disa raste kur fushatat kanë lënë gjurmë, kanë edukuar breza, kanë ndryshuar botën, mjaft të përmendim “I Have a Dream” të Luther Kingut, pra në këtë këndvështrim mendoj se fushatat në Shqipëri janë shumë larg së qeni të bëra për njeriun, të bëra për të ndryshuar cilësinë e jetës së njerëzve, ato rëndom janë skenar i radhës i një gare të radhës për pushtet.

A po bëhen fushatat elektorale virtuale dhe në fund të fundit, a është rezultative kjo?

Mendoj se kemi mbërritur në ditën që vërtet fushatat janë kthyer në ekzibicione vizuale e mediatike. Gjithnjë e më larg zbulimit apo deklarimit të të vërtetave apo të potencialeve reale që një forcë përfaqëson për ndryshimin e situatës në favor të shoqërisë.

Në fushatën e Edi Ramës për kryetar bashkie të Tiranës, në vitin 2000 dhe 2003 u aktivizuan disa këshilltarë, ku më kryesori ishte profesori Erwin Berkowitz, i cili pati një rezultat të shkëlqyer sidomos në fushatën e vitit 2000, në formimin e kandidatit dhe në krijimin e një dimensioni krejt të ri të liderit në politikën aktive shqiptare të atyre viteve.

Gjithnjë e më shumë për të mbuluar me mjeshtëri të frikshme pikat e dobëta, defektet, trashëgimitë, hijet e errëta të një formacioni që kërkon pushtetin. Fushatat elektorale sot janë më shumë një garë e ethshme e një numri njerëzish ambiciozë që ftojnë ose detyrojnë një shumicë të caktuar njerëzish të bashkohen me ta, për të akaparuar një pozicion të caktuar kundër një pozicioni tjetër, kundër një krahu apo qëndrimi tjetër, sesa një fushatë e dëlirë vullnetesh të bashkuara për një qëllim të mbarë. Koncepti “vullnetar” apo aq më shumë ai “vullnetare” sot janë një status, një parathënie e një punësimi pa garë, pa merita, pa cilësi, pa vlerë, ky në vetvete në dëm të sistemit, administratës, shtetit e më pas edhe të vetë pushtetit. Ky cirk që fillon me një ambicie të shfrenuar për të “marrë punët e shtetit në dorë”, pra fuqinë, komandën, territorin, vendin, jetën, rrezikon pastaj të kthehet në një spirale të pambarimtë dëmesh për tërë shoqërinë që është e paaftë të parandalojë, lexojë, evitojë një rezultat të mjerë elektoral si ky – pra, që një tufë zuzarësh e sekserësh të mirëfilltë të bëjnë ç’të duan me pjesën tjetër të shoqërisë. Fatkeqësisht Shqipëria është mbrapa dhe aktualisht përjeton këtë epokë, pavarësisht logove, ngjyrave, efekteve grafike.

12

E shtunë, 25 gusht 2012

dossier

www.mapo.al

Është pothuaj një rregull i përgjithshëm që ngjarjet e mëdha të lashtësisë të kenë lënë gjurmët e tyre arkeologjike. Kjo nuk kishte si të mos ndodhte veçanërisht me ato ngjarje të luftërave civile romake, që u zhvilluan me përmasat e historisë botërore në territorin e Shqipërisë gjatë viteve 48- 31 p. Kr. Siç ishin dhe luftat civile romake që u zhvilluan ndërmjet Çezarit, Pompeut, Antonit dhe Brutit në trevën midis Durresit dhe Apollonisë

Pas gjurmëve të luftërave civile romake në Shqipëri Nga Neritan Ceka

L

ufta midis ushtrive të Cezarit dhe Pompeut në bregdetin ilir ka tërhequr vëmendjen e studiuesve që herët. Arkeologu francez Leon Hëzei, i dërguar nga Napoleoni III më 1865, i kushtoi një libër të veçantë operacioneve luftarake të vitit 48 p. Kr , në një kohë kur ende zhvillimi intensiv i bujqësisë nuk kishte zhdukur gjurmët e lashtësisë. Do të ishte studiuesi austriak i historisë ushtarake, koloneli austriak Georg Fait, që do t’i kushtonte një studim edhe më të detajuar zhvillimit të luftimeve midis ushtrive të Cezarit dhe atyre të Pompeut në territorin e fushës bregdetare midis Durrësit dhe Apollonisë. Ky kufizim i hapësirës së trajtuar prej tij ndodhi për arsyen e thjeshtë se kërkimet në terren të G. Faitit u bënë gjatë viteve 1914, në kohën e qeverisë jetëshkurtër të Princ Vidit, kur treva e Palasës dhe Llogorasë ishte e pushtuar nga trupat greke, dhe më pas, në funksionin e komandantit të një regjimenti të artilerisë malore, gjatë vjeshtës së vitit 1917 dhe tërë vitit 1918, kur treva në jug të Vjosës ndodhej nën kontrollin e trupave italiane. Gjatë këqyrjeve të vëmendshme të terrenit G. Fait arriti të dallojë mbetje të qarta të punimeve ushtarake që ushtria e Cezarit kishte bërë në afërsi të Petrës (Shkambi i Kavajës), ku gjendej kampi i Pompeut. Nga veriu, midis Petrës dhe Durrësi, në vendin e quajtur Meterici, mbi përroin e Shëmhillit, ai gjeti hendeqet e hapura nga ushtarët e Cezarit. Në jug të Petrës, në vendin e quajtur Shpia e Hoxhë Kolës ai dalloi qartë ledhet e njërit prej kampeve të njësive të Cezarit, ndërsa pranë fshatit Rrakull, hendeqet e ledhit të dyfishtë që mbronte nga jugu kampin e ri të ndërtuar nga Cezari.

Duke qenë i bindur për një lëvizje të ndjeshme të vijës bregdetare në përfitim të tokës, G. Fait ka përjashtuar një pjesë të bregdetit nga kërkimet e tij për mbetjet e fortifikimeve të dy strategëve romakë. Në fakt ka pasur një fundosje të ndjeshme të këtij bregdeti që nga antikiteti, gjë që provohet nga një lagje e tërë e Durrësit antik që gjendet sot në thellësi deri 2 m nën ujë përgjatë vijës ujore që nga porti deri në Currila. Megjithatë, në Golem, në vendin e zënë sot nga hotel Florida, ruhej më parë një ledh me gjatësi rreth 100 m, me drejtim veri-jug, që përshkohej në mes nga një hapësirë rreth 5 m. Midis tij dhe detit, në një largësi prej rreth 80 m kishte një numër të madh ledhesh më të vegjël, që duket se lidheshin me ndërtime të përkohshme prej druri.

Për shkak të ndërtimeve intensive në këtë zonë, sot ka mbetur vetëm krahu jugor i ledhit. Ky ndërtim të kujton përshkrimin e Cezarit për ledhet që ai ndërtoi paralel me bregdetin, në mënyrë që të pengonte një zbarkim të befasishëm të Pompeut midis dy kampeve të tij. *** Një kategori e dytë gjetjesh arkeologjike lidhen me situatën e krijuar në prapatokën e Dyrrahut, ku veprimet luftarake të ushtrive kundërshtare u shoqëruan me grabitjen e pasurisë së popullsisë vendase, bashkësisë ilire të parthinëve. Cezari na ka lënë një përsh-

Porta e burimit në qytetin ilir të Lisit ku ishte vendosur njëri nga mbishkrimet latine

krim të shkurtër, por dramatik të kësaj gjendje kur shkruan: “ (Cezari)...urdhëroi Lisin, parthinët e të gjitha qytetet që të mblidhnin sa grurë që kishin. Por ata kishin fare pak drithë, sepse duke qenë vende më të shumtën malore e të ashpra, ushqehen më tepër me grurë të sjellë nga jashtë. Përveç kësaj, Pompeu i kishte paraparë këto dhe disa ditë më parë kishte plaçkitur parthinët, duke u çveshur deri në themel shtëpitë dhe duke u marrë me anë të kalorisë së tij gjithë drithin që ishte grumbulluar aty”. Hasan Ceka ishte i pari që lidhi me këtë situatë të turbullt fshehjen e dy thesareve, të cilët u zbuluan nga punime të rastit në vitet ’60 . I pari u zbulua në vitin 1963 në kodrën ku ngrihet Pallati i Brigadave dhe përmbante 63 monedha argjendi, nga të cilat17 drahme të Dyrrahut, 7 drahme të Apollonisë dhe 39 denarë romakë. I dyti u zbulua në vendin e quajtur Rrapi i Trishit, në Lindje të Tiranës, me 119 monedha argjendi, nga të cilat 39 drahme të Dyrrahut, 31 drahme të Apollonisë, tri drahme të imituara të dy qyteteve, si dhe 46 denarë romakë. Monedhat më të vona të dy thesareve datoheshin saktësisht nga emrat e konsujve L. Cornelius Lentulus dhe C. Claudius Marcellus, që kishin ushtruar funksionin e tyre në vitet 49-48, pikërisht në kohën e veprimeve luftarake të Pompeut e Cezarit në prapatokën e Dyrrahut. Nuk ka dyshim se groposja me ngut e këtyre thesareve lidhej me panikun që krijuan kontrollet dhe rekuizimet e ushtruara nga ushtritë e të dy palëve në trevën e parthinëve.

Hasan Ceka mendonte, me të drejtë, se monedhat më të vona të dy thesareve ishin prodhuar në punishten monetare të Dyrrahut, që krahas drahmeve tradicionale me Lopë e Viç dhe katror të stilizuar, filloi të prodhojë denarë me emrat e konsujve romakë, për të bërë pagesat e ushtrisë. Tek simboli i faqes së denarëve të prerë me emrat e të dy konsujve ro-

‘ 60

Hasan Ceka ishte i pari që lidhi me këtë situatë të turbullt fshehjen e dy thesareve, të cilët u zbuluan nga punime të rastit në vitet ’60

63

I pari u zbulua në vitin 1963 në kodrën ku ngrihet Pallati i Brigadave dhe përmbante 63 monedha argjendi, nga të cilat17 drahme të Dyrrahut, 7 drahme të Apollonisë dhe 39 denarë romakë

119 I dyti u zbulua në vendin e quajtur Rrapi i Trishit, në Lindje të Tiranës, me 119 monedha argjendi, nga të cilat 39 drahme të Dyrrahut, 31 drahme të Apollonisë, tri drahme të imituara të dy qyteteve, si dhe 46 denarë romakë

makë ai identifikon perëndinë vendëse të njohur si Jupiter Parthinus, gjë që dëshmon se Koinoni i Parthinëve ruante ende në këtë kohë identitetin e vet etnik dhe rëndësinë politike. *** Një gjurmë tjetër arkeologjike e veprimeve luftarake gjatë luftës civile ndërmjet Cezarit dhe Pompeut vjen nga trevat veriore të veprimeve luftarake. Gjatë gërmimeve arkeologjike në portën kryesore të anës juglindore të qytetit të Lisit, u gjetën dy mbishkrime latine, i pari brenda korridorit të saj, ndërsa i dyti, i rrokullisur rreth 20 m jashtë murit.

Përmbajtja e tyre është e njëjtë, sepse bëjnë fjalë për rindërtimin e murit rrethues nën drejtimin e qytetarit romak Lucius Gaviarius, që mbante funksionin e lugurit dhe duumvirit, si dhe të Iulius Meges, skllav i liruar i Cezarit, që kishte arritur funksionin e duumvirit. Punimet ishin bërë me shpenzimet publike dhe me urdhër të këshillit të dekurionëve, gjë që dëshmonte se Lisi gëzonte statusin e një municipi romak. Cezari në shënimet e tij për luftën civile tregon se si Mark Antoni zbarkoi në bregdetin e labeatëve dhe pikërisht në Nymfeum, që korrespondon me Godullën, pranë Shëngjinit të sotëm. “ Pas kësaj”-vazhdon Cezari“këshilli i qytetarëve romakë që kishin në dorë Lisin, që ua kishte besuar më parë Cezari dhe ishte kujdesur ta fortifikonte, e priti Antonin dhe e ndihmoi me të gjitha mjetet”. Në të vërtetë Cezari e kishte instaluar këtë bashkësi në kohën kur ju zgjat mandati i tij i parë konsullor, në vitin 57 p. Kr., për të qeverisur Galinë Cisalpine dhe Ilirikumin. Si rrjedhim komuniteti romak në Lis ishte atje që prej nëntë vjetësh dhe ne nuk mund të jemi të sigurt nëse rindërtimi i mureve të Lisit u bë gjatë asaj kohe, apo në katër muajt që pasuan zbarkimin e Cezarit, deri në ardhjen e flotës së Mark Antonit në Nymfeum. Teksti latin (Quo facto conven-

tus civium Romanorum, qui Lissum obtinebant, quod oppidum eis antea Caesar attribuerat muniendumque curaverat, Antonium recepit omnibusque rebus vuvit) e trajton veprimin -u kujdes - në numrin njëjës- curavera,, gjë që mund t’i referohet qoftë Cezarit, qoftë bashkësisë-conventus. Sidoqoftë rindërtimet e kësaj periudhe janë të dukshme në disa trakte të mureve rrethuese, pavarësisht se mjeshtërit ilirë që u angazhuan, përdorën të njëjtën teknikë poligonale. Dallimi qëndron vetëm në trajtimin e fasadave të pjesëve të reja me vija të pjerrëta të bëra me dalta. *** Në trevën jugore të operacioneve luftarake gjendet përsëri një grup mbishkrimesh që lidhen me veprimtarinë e flotës romake të komanduar nga djali i Pompeut, Gnaeus Pompeius Iunior.

Cezari na ka lënë një përshkrim të detajuar të rrethimit të Orikut prej asaj flote me tre aksione kryesore. Së pari me hapjen e rrugës për futjen e flotës së tij brenda portit te lagunës, nëpërmjet heqjes së një anije të ngarkuar me gurë që Cezari e kishte fundosur në hyrje të atij porti. Së dyti , nëpërmjet kalimit mbi rrula të katër anijeve bireme nga deti për në portin e brendshëm të Orikut dhe, së treti, me djegien e anijeve të Cezarit, që ishin strehuar në portin e Brendshëm.

Duhej pritur që këto veprime të kishin lënë gjurmë në rrethinat e Orikumit, por ndryshimi i thellë i ambientit gjatë punimeve ushtarake për krijimin e bazës ushtarake detare të Orikumit, ka bërë që këto gjurmë të mbulohen. Rasti e ka sjellë që Pompeu Junior t’i linte gjurmët e tij në anën tjetër të Akrokerauneve, në Gjirin e Gramës, ku detarët strehoheshin me anijet e tyre në rast shtërngatash, duke lënë edhe emrat e tyre të incizuar në faqet shkëmbore të gjirit.

Një numër mbishkrimesh në gjuhën latine që janë skalitur së bashku me em-

E shtunë, 25 gusht 2012

Një kategori e dytë gjetjesh arkeologjike lidhen me situatën e krijuar në prapatokën e Dyrrahut, ku veprimet luftarake të ushtrive kundërshtare u shoqëruan me grabitjen e pasurisë së popullsisë vendase, bashkësisë ilire të parthinëve.

Lart , Rrethimi i Pompeut nga Cezari në shkëmbin e Kavajës, Hartë nga l.Heuzey Poshtë, Bruti, Portret romak ne bronz

ra anijesh në njërën nga faqet kryesore shkëmbore të Gramës, duket se lidhen me ekuipazhet e flotës egjiptiane të komanduar nga Pompeu Junior Ka edhe një mbishkrim tjetër që i pat shpëtuar epigrafistëve në identifikimin e personit të cilit i kushtohej, por që lidhet me fazën e dytë të Luftës Civile që zhvillohet në territoret midis Apollonisë dhe Dyrrahut, në vitet 44-42 p. Kr. Mbishkrimi i gjetur në Apolloni është i gdhendur mbi një pllakë guri me përmasa 0.51x0.45x30.5 m, të zbukuruar me një reliev, ku paraqiten tri mburoja më këmbë. Të katër rreshtat e tij janë shkruar mbi mburojën e mesit, që është e rumbullakët, ndërsa anësoret janë eliptike.

Mbishkrimi transkriptohet: Μα̃ρκος / Τύλλιος / Μάρκου / υὶός / ΄Ρωμαι̃ος (Mark Tuli, djali i Mark Tulit, romak). Pra kemi të bëjmë me një monument triumfi të tipit tropaion, ku paraqiten armët e zëna armikut, si dhe emri i komandantit fitimtar. Një lexim i Plutarkut (Brut., 25-26) e vendos këtë mbishkrim në kontekstin historik. Në vitin 44 p. Kr., pas vrasjes së Cezarit, veprimet luftarake midis pasuesve të Cezarit, të drejtuar nga Mark Antoni dhe Augusti, dhe komplotistëve të drejtuar nga Bruti, u vendosën midis Dyrrahut dhe Apollonisë. “ Kur u hap lajmi se Kai, vëllai i Antonit, pasi kishte përshkuar Italinë, po marshonte që të bashkohej me forcat e që Vatini komandonte në Dyrrah dhe Apolloni, Bruti vendosi që t’i paraprinte atij dhe t’i pushtonte më parë, prandaj lëvizi përpara me të gjithë ata që kishte me vete. Marshimi i tij ishte shumë i vështirë, përmes vendesh të ashpra dhe në borë të madhe, por kaq i shpejtë, sa i la shumë prapa ata që transportonin rezervat për ushqimin e mëngjesit. Si pasojë, kur ishte afruar shumë pranë Dyrrahut, nga lodhja dhe të ftohtit ai ra në atë gjendje që e quajnë bulimia” Plutarku tregon se si pastaj rojet e Brutit u detyruan t’i kërkojnë ushqim armiqve të tyre, pra rojeve romake të Dyrrahit dhe “Për këtë arsye, Bruti i trajtoi njerëzisht jo vetëm ata, por edhe të gjithë qytetarët e tjerë, për shkak të tyre”. Pas kësaj ngjarjet zhvillohen rreth

13

www.mapo.al

Apollonisë “ Kur Kai Antoni erdh pranë Apollonisë, ai i ftoi ushtarët që ishin aty pranë. Por ata, përkundrazi, shkuan te Bruti dhe Kai e kuptoi se popullsia e Apollonisë mbështeste kauzën e Brutit.

Si rrjedhim, ai e la qytetin mënjanë dhe u nis për në Butrot. Si fillim ai humbi tre kohorte gjatë marshimit, të cilat u copëtuan nga Bruti. Më pas, kur ai u përpoq të përforconte pozitat pranë Bylisit, të cilin e kishin pushtuar më parë kundërshtarët e tij, dhe pranoi betejën, u thye nga Ciceroni. Sepse Bruti e përdorte këtë djalosh si gjeneral dhe pati shumë suksese prej tij. Por kur ai e ndoqi Kain në vende moçalore me forcat e tij tepër të shpërndara, Bruti nuk ja lejoi ushtarët e tij që ta sulmonin atë, por shkoi atje duke dhënë urdhër që të kurseheshin jetët, me besimin se së shpejti ata do të bëheshin me të. Dhe kjo ndodhi me të vërtetë, sepse ata u dorëzuan vetë bashkë me komandantin, kështu që Bruti kishte një forcë të madhe me vete”. Nuk ka dyshim se tropaioni me emrin Mark Tullius, i biri i Mark Tullit i takon pikërisht djalit të Ciceronit të famshëm, që ishte rreshtuar në anën e komplotistëve për të mbrojtur republikën. Beteja, ku ai doli fitimtar, është zhvilluar pranë Bylisit, në rrugën që Kai Antoni zgjodhi për të marshuar nga rrethinat e Apollonisë drejt Butrotit.

Duket se mbishkrimi i lartpërmendur nuk është e vetmja dëshmi për ngjarjet e zhvilluara në Apolloni dhe rreth saj pas zhvendosjes së luftës civile nga Roma në territoret rreth saj dhe Dyrrahut. Në vitin 1975 në Apolloni u gjet një thesar që përmbante 1874 monedha argjendi romake të periudhës republikane.

Monedhat më të vona të këtij thesari i takonin vitit 45 p. Kr., gjë që tregon se thesari duhet të ketë qenë groposur në vitin 44 p. Kr., pra pikërisht në kohën e turbullt të krijuar nga lëvizja e trupave romake rreth Apollonisë dhe brenda në qytet. *** Interpretimi i mbishkrimit na lejon që t’i shikojmë ngjarjet e mësipërme në një prizëm më të gjerë porsa i përket ven-

Cezari na ka lënë një përshkrim të shkurtër, por dramatik të kësaj gjendje kur shkruan: “ (Cezari)...urdhëroi Lisin, parthinët e të gjitha qytetet që të mblidhnin sa grurë që kishin. Por ata kishin fare pak drithë, sepse duke qenë vende më të shumtën malore e të ashpra, ushqehen më tepër me grurë të sjellë nga jashtë.

Lart, Mbishkrimi i Ciceronit junior në monumentin e ngritur në Bylis për fitoren e tij kundër Kai Antonit Poshtë, Cezari, portret romak ne mermer i shek. I p.Kr.

Thesaret e monedhave të gjetura në Apolloni, përveç situatës së pasigurtë që përcaktoi fshehjen e tyre, dëshmojnë edhe për një politikë të re monetare të imponuar nga Roma dit që zënë në historinë e lashtë të Shqipërisë. Për shkak se burimet antike mbi këtë periudhë janë sporadike dhe nga që duket se lidhen më shumë me historinë romake, se sa me atë të vendit, këto ngjarje kanë mbetur zakonisht jashtë vëmendjes së historianëve modernë. Në të vërtetë i gjithë shekulli I p. Kr., me përjashtim të periudhës së luftave civile, ka qenë një periudhë e qetë, kur vazhdoi të ruhej sistemi urban i krijuar që nga shek.

IV p. Kr., së bashku me autonominë lokale të disa prej koinoneve. Cezari gjeti në Orik një garnizon të përbërë nga ushtarë parthinë. Gjithashtu ai i pushton edhe qendrën e tyre oppidum parthinorum, që është Partha, apo Berati i sotëm. Më parë ai kishte vënë nën kontroll edhe bylinët dhe amantët, të cilët i quan civitates, një term romak që korrespondon me koinonin.

Një lajm i shkurtër i Dion Kasit (XLIII, 41,7) na bën të ditur se, “...u bë një lëvizje te parthinët në Iliri dhe këtë lëvizje e shoi me luftë Pollioni”. Ne dimë se bëhet fjalë për konsullin e vitit 39 p.

Kr., Asin Pollioni, i cili festoi triumfin në Romë më 25 tetor të atij viti. Nuk i dimë arsyet e kësaj fushate, që është interpretuar si ndëshkim për anësinë e parthinëve me Brutin, por që nuk rezulton nga burimet. Duket se bëhet fjalë më tepër për një kryengritje për shkak të administrimit të keq të nëpunësve romakë, siç

përmendet edhe nga Ciceroni, që flet për “ parthinët dhe bylinët të gënjyer”. Dërgimi i një ushtrie konsullore, si dhe festimi i triumfit në Romë, që bëhej zakonisht për luftime të rëndësishme, dëshmon për një ngjarje jo rastësore. Për më tepër edhe Virgjili i kushtoi Asin Pollionit kur luftonte kundër parthinëve eklogun e tij të katërt. Nuk do të mbaronte me kaq, sepse tre vjet më pas, në vitin 36 p. Kr. Mark Antoni do të ndërmerrte një fushatë të dytë në prpatokën e Dyrrahut, siç na njofton Apiani (B.Civ., V, 75): “Ushtrinë, që do të dimëronte bashkë me të, me qëllim që ta pasuronte dhe njëkohësisht ta stërviste, ai e dërgoi kundër parthinëve, fis ilir pranë Epidamnit, që ishte treguar përkrahës i Brutit, të tjerët kundër dardanëvve, gjithashtu fis ilir...të tjerët i urdhëroi të qëndronin në Epir...”. *** Të dhënat arkeologjike në trevën e parthinëve dëshmojnë për një shkatërrim të plotë të qendrave të banuara. Shtresa djegie të datuara në këtë ngjarje janë dëshmuar në disa qendra të fortifikuara të trevës së Elbasanit. Si zakonisht shkatërrime të tilla shoqëroheshin me kthimin e një pjese të popullsisë në skllevër për tu shitur në tregjet romake.

Ka mundësi që kësaj kategorie t’i ketë takuar edhe Asin Epikadi, që mbante emrin Asinus, me sa duket të marrë nga padroni i tij Asin Pollioni, si dhe emrin ilir Epikad. Ai u bë i njohur për organizimin e një komploti kundër Augustit. “ Një gjysmak me prejardhje nga parthinët” e quan atë Suetoni (Aug.18). Edhe komplotist tjetër, Audasius, kishte një emër ilir, ndërsa ushtari që u kap përpara dhomës së Augustit dhe u dyshua se kishte si qëllim vrasjen e tij, ishte nga ushtria e Ilirikut. “Audasi dhe Epikadi kishin planifikuar të merrnin me forcë vajzën e tij, Julian, dhe nipin e tij, Agripën, nga ishujt ku ishin internuar, për t’i dërguar tek ushtria”. Ishte edhe ky komplot pjesë e asaj pakënaqësie dhe revolte që po shoqëronte në Iliri humbjen graduale të autonomive lokale të toleruara gjatë dy shekujve të parë të push-

Pompeu i kishte paraparë këto dhe disa ditë më parë kishte plaçkitur parthinët, duke u çveshur deri në themel shtëpitë dhe duke u marrë me anë të kalorisë së tij gjithë drithin që ishte grumbulluar aty”.

Lart, Mbishkrimi për rindërtimin e mureve të Lisit nga komuniteti i qytetareve romakë të instaluar nga Cezari Poshtë, Pompeu i madh. Portret romak ne mermer i shek. I p. Kr.

timit romak? Sidoqoftë, kryengritja parthine e vitit 39 p. Kr. dhe kryengritja panilire e vitit 6-9 m. Kr., do të ishin dy ngjarje që do të mbyllnin historinë pavarur politike në Ilirinë e Jugut. *** Një përballje e të dhënave historike me gjurmët arkeologjike të lëna prej tyre në terren krijon një tabllo krejt të re mbi gjendjen politike dhe urbane të Ilirisë së Jugut në gjysmën e dytë të shek. I p.Kr., kur u përgatit kalimi i dhunshëm drejt centralizimit në perandorinë Romake, të njohur si sistemi i principatit. Në fakt që nga vitet ‘70 p. Kr. kishte filluar një proces shpronësimi masiv i popullsisë vendëse, të dëshmuar nga vendosja e latifondistëve romakë, si në rastin e Pompon Atikut, apo nga iniciativat kolonizuese të Cezarit në Butrint e Lis, por periudha e luftave civile shënoi një etapë të re për popullsinë ilire-epirote. Në mënyrën më dramatike e përjetoi atë treva në prapatokën e Dyrrahut dhe Apollonisë, ku pati një shuarje pothuaj të plotë të jetës në qendrat e vjetra qytetare.

Nuk do t’i shpëtonin kësaj vale as Apollonia dhe Dyrrahu, që kishin qenë që prej vitit 229 aleatë besnikë të Romës. Thesaret e monedhave të gjetura në Apolloni, përveç situatës së pasigurtë që përcaktoi fshehjen e tyre, dëshmojnë edhe për një politikë të re monetare të imponuar nga Roma. Ndërprerja e prodhimit të drahmeve prej argjendi të dy qytetve ndodh pikërisht në periudhën midis dy etapave të zhvillimit të luftave civile romake në Iliri. Kjo ishte masa e parë që kufizoi autonominë financiare të Apollonisë, që do të ruante vetëm të drejtën e prerjes së monedhave prej bronzi.

Dyrrahu, kryeura e rrugës ushtarake Egnatia, do të kthehej në një koloni romake, së bashku me Bylisin dhe Butrintin, menjëherë pas marrjes së pushtetit nga Augusti. E gjithë kjo tabllo do të kisht qenë kalimtare dhe e zbehtë, pa dramacitetin që transmetojnë të dhënat arkeologjike: frika dhe pasiguria e fshehjes së thesareve, por edhe drama njerëzore me shkatërrimin e thellë të një qytetërimi të krijuar për disa shekuj.

14

K

ëtë vit Meeting-u tradicional i Riminit ka arrit në edicionin e vet XXXIII dhe tema e zgjedhun prej organizatorëve ishte “Natyra e njeriut dhe raporti i tij me infinitin”. Temë e thellë filozofike, në dukje të parë larg preokupimeve të përditshme të politikës, financës, krizës globale, por në të vërtetë nji temë gjithëpërfshirëse. E veçanta e këtij edicion ishte edhe përzgjedhja e Shqipnisë si objekt i gjithanshëm reflektimi, tue pasë si fill përshkues rolin e besimit të krishtenë në eksperiencën historike të popullit shqiptar. Titulli i takimit të veçantë kushtue Shqipnisë ishte: “Albania Athleta Christi”, tue huazue shprehjen që Papa Kaliksti III përdorte kur i drejtohej Gjergj Kastriotit.

Nuk asht pak që në nji takim kaq të madh ku ndër të ftuemit ma në za ketë vit ishin Usama Elabd rektor i Universitetit të Al Azharit, Tatjana Kazatkina e Akademisë Ruse të Shkencave, ndër ma të mirët njohëse të Dostojevskit, presidenti i Europarlamentit Martin Schulz, Alon Goschen-Gottstein, drejtor i Qendrës së Studimeve të mendimit rabinik në Jeruzalem, John Milbank, docent i Universitetit të Nottingham-it, drejtori i përgjithshëm i FAO-s, kryeministri italian Monti etj., të flitej kaq gjanësisht për Shqipninë. * * * Nji grup intelektualësh shqiptarë prej muejsh kanë punue për me përgatitë nji ekspozitë kushtue Shqipnisë dhe rrugëtimit të saj në shekuj. Me të vërtetë nji punë e konsiderueshme dhe mjaft e vlerësueme prej mija vizitorëve të ekspozitës. Gjithashtu nji pièce teatrale e shkurtë me nji akt solli në skenë nji dialog imagjinar mes poetit dhe klerikut Vinçens Prendushi dhe diktatorit Hoxha.

Të rinjtë Teodor Nasi, Zhirajr Moki-

E shtunë, 25 gusht 2012

ni, Miranda Mulgecaj, Bardha Karra, Florenc Kola, Denis Spahaj kishin marrë si pikënisje për përgatitjen e kësaj ekspozite, që synonte me ilustrue thelbin e identitetit shqiptar, disa prej veprave ma të fundit të shkrimtarit Ismail Kadare. Çështja e identitetit shqiptar mbetet gjithnji e hapun mbasi vetë identiteti asht nji proces dinamik që pasunohet apo vorfnohet me prumje të reja. Por në rranjët e identitetit shqiptar gjendet nji substrat esencial, i përbashkët me atë të popujve tjerë të Europës perëndimore.

Identiteti dhe liria janë nji binom. Në filozofi kemi parimin e identitetit, parim themelor që lejon përkufizimin e diçkaje si të tillë dhe mundëson komunikimin e vërtetë mes subjekteve. Identiteti ynë asht karta me të cilën ne paraqitemi para botës, në rastin konkret përpara Perëndimit.

E gjithë historia jonë dëshmon për vetëdijen me të cilën ne kemi afirmue dhe mbrojtë ketë përkatësi identitare. Në ‘500 dhe ‘600 gjuha e eruditëve arbën ishte latinishtja e po në ketë periudhë ata, shumica – jo rastësisht - priftën katolikë, lavruen gjuhën shqipe për me mbajt gjallë e për me plazmue nji identitet etnik e kulturor që rrezikonte me u shue. Ka disa momente kyçe që dëshmojnë se si dhe se prej kujt asht mbrujtë identiteti ynë kombtar. Për me kuptue ketë mjafton të kujtojmë disa fakte. Dokumenti i parë i shkruem në gjuhën shqipe asht Formula e Pagzimit (1462), libri i parë asht Meshari (1555) i Gjon Buzukut, mandej kemi Doktrinën e krishtenë (1618) të Budit, Fjalorin latinisht-shqip (1635) të Bardhit, Çetën e profetëve (1685) të Bogdanit, kemi kryengritjen kundër turqve të Budit (1621), ndeshim Kuvendin e Arbnit (1703) të thirrun me ngulmimin e Papës me origjinë shqiptare Klementi XI, kemi Grama-

Hylli i dritës Ardian Ndreca

Shqipnia në “Meeting-un e Miqsisë së Popujve” në Rimini tikën e parë shqipe (1716) të françeskanit Francesco da Lecce, kemi dy kuvende provinciale në ‘800, kemi pjesmarrjen vendimtare të klerikëve katolikë në Kongresin e Monastirit (1908) ku u zgjodh jo pa vështirsi alfabeti latin dhe jo ai arab, kemi pjesmarrjen e rolin organizues të klerit katolik në Kryengritjen e Malsisë së Madhe në vigjiljen e pamvarsisë sonë kombtare etj.

E gjithë kjo epope që shtrihet përgjatë gjithë shekullit XX, si dhe shumë faqe tjera ma pak të njohuna përbajnë palcin e identitetit tonë kombtar dhe si përfundim kanë vulosë së bashku me mendjet ma të ndrituna që populli ka nxjerrë drejtimin që do të merrte shteti i porsalindun ballkanik në shekullin e kaluem.

Edhe sot e kësaj dite identiteti ynë vijon me u formue dhe me u forcue, por edhe sot, ashtu si gjatë shekujve të kaluem, atij i kanosen rreziqe të mëdhaja.

Nji prej “mosmarrveshjeve” të mëdha mes hullisë identitare shqiptare dhe forcave qendërikëse qëndron edhe në faktin që Shqipnia tash dy dekada asht pjestare e Konferencës Islamike. Politikanët tanë shpallin se janë miq të Perëndimit, të Izraelit, ShBA-së, por në anën tjetër marrin pjesë në nji Konferencë që jo rrallë del me rezoluta që janë krejtsisht në kundërshtim me vizionin Perëndimor të demokracisë dhe me vetë parimet laike të shtetit shqiptar.

Nuk ekziston asnji arsye që ne të jemi pjesë e nji organizmi të tillë, as arsye

www.mapo.al

gjeografike, as arsye historike dhe madje as arsye që kanë lidhje me përbamjen fetare të popullsisë shqiptare.

Shqipnia nuk asht sot nji vend me shumicë myslimane siç thonin statistikat e fundit të viteve ’30 të cilave i referohen paturpsisht edhe do kinse studjuesa. Mos të harrojmë se për ma se katër dekada ateizmi komunist ka veprue d h e k a n d r ys h u e e ku l ib r at e maparshëm në Shqipni. Nuk mund të themi ma se në Shqipni ekzistojnë 70% myslimanë, 20% ortodoksë dhe 10% katolikë. Po të ishte kështu nuk do të dinim se ku t’i çonim ateistat, agnostikët, protestantët dhe ata që ndjekin besime tjera fetare. Gjithashtu pjesmarrja e Shqipnisë në atë konferencë asht antikushtetuese dhe nuk asht rektifikue asnjiherë prej parlamentit shqiptar.

Vitin e kaluem në Shqipni, mbas shumë protestash farsa, u ba nji census, rezultatet e të cilit do të duhej të ishin shpallë të paktën para 3 muejsh, por qeveria shqiptare i mban për vete ato rezultate dhe ende nuk i ban publike.

Vetëm kultura mundet me na shpëtue si popull, dhe kur them kultura nënkuptoj kulturën e ligjit, qytetnimin, artin, arsimin, kulturën politike, traditën.

Mjerisht sot kultura në Shqipni nuk përban nji prioritet për qeverinë tonë, prandaj forcat e errëta, në frustrimin e tyne përpiqen me na largue prej Europës dhe me na kthye në nji bisht apo në nji zgjatim të nji bote tjetër që nuk ka asgja të përbashkët as me aspiratat dhe as me të traditat tona.

Për ta kjo asht nji betejë e humbun, por për ne kjo luftë e vonon rrugëtimin drejt Europës dhe ban që të humbim kohë dhe energji të çmueshme.

(Marrë nga fjala e mbajtur në Meeting)

E shtunë, 25 gusht 2012

15

www.mapo.al

�

Pazari i Tiranës ka qenë i përqendruar në dy zona: Pazari i Vjetër pas Pallatit të Kulturës dhe Pazari i Ri (ku është edhe sot)

I vjetri pazar i ri Nga Pazari i Vjetër i Tiranës sot nuk ka mbetur asgjë. Pazari i Ri funksionon edhe në këto kohë, në të njëjtin vend e me të njëjtin emër. Jo më vetëm ditëve të enjte, siç ishte zakon njëherë e një kohë Pazari i Tiranës ka qenë i përqendruar në dy zona: Pazari i Vjetër pas Pallatit të Kulturës dhe Pazari i Ri (ku është edhe sot).

Në Pazarin e Vjetër të Tiranës tregtia zhvillohej në dyqane, numri i të cilave, sipas dokumenteve të kohës dhe udhëtarëve të huaj në Shqipëri, shkonte deri në 700. Zhvillimi dhe rritja e këtij tregu ndodhi në fillim të shekullit XX, ndjeu një ulje në Luftën e Parë Botërore, derisa në fundin e viteve ’60 u prish fare. Sot nga ai pazar nuk ka mbetur asgjë.

Në Pazarin e Ri tregtia zhvillohej në tezga e në tokë. Te ky Pazar, me një vendim të mbretit, u bë ndarja e fruta-perimeve dhe gjetheve me artizanin. Fshatarët ngarkonin kafshët e punës me mallrat dhe niseshin në drejtim të qytetit. Frutat dhe perimet futeshin në kaçilet e kashtës për të ruajtur freskinë.

Shumica e shitësve mbanin kostumin e trevës së Shqipërisë së Mesme, qeleshe apo shall të lidhur në kokë, brez dhe xhokë (jelek pa mëngë); kurse gratë, veç veshjes karakteristike, mbanin edhe merhaman (shami) të bardhë në kokë.

Pazari i grave ka qenë sheshi pranë kullës së sahatit dhe ka qenë veçmas nga pjesa tjetër.

Pazari më i madh bëhej ditëve të enjte, kur të gjithë njerëzit dilnin për të blerë e shitur.

Fotot: Ortens Meçani, Arkivi Qendror i Shtetit

CMYK

16 6

E shtunë, 25 gusht 2012

www.mapo.al

BUJAR KAPEXHIU

Errësirë. Në telat e hollë që harkojnë në rrugët e lagjes nuk kalon energji. Dikush ka ulur çelësin. Energjia mungon.

Statistika e fundit.eGjysma e energjisë Kolonën time në të përditshmet sipërpërmenvidhet.

Konsumohet por nuk paguhet. dura e pagëzova me emrin “Guri filozofal”,Edhe termata që paguajnë të rrinë errësirëpasepse nuktime paguajnë që më patido joshur dhenë intriguar Kolonën fqinjët e tyre. Paguan, s’paguan, do tëembështillesh në të përditshmet e sipërpërmendura pagëzome errësirë.

CEZ vendosi.

Ndërprerje të energjisë va me emrin “Guri filozofal”, term që më pati për të gjithë ata që nuk paguajnë.

Pa dallim. joshur dhe intriguar pa masë që përpara Kolon

Çdo ditë një lajm i ri. Sukses! Rekord në investime.

Rekord në arsim. Rekord në rritje pagash. Rekord në reforma.

Rekord politikën ee sipërpërmenjashtme. Rekord Kolonën time në tënë përditshmet në not. Çdo verëme njëemrin përmirësim rekorditerm personal. dura e pagëzova “Guri filozofal”, Qëndron nëjoshur zyrë 16dhe orë.intriguar Flet në mbledhje 5 orë. që më pati pa Kolonën timeNoton pa në valëteesipërpërmendura detit jugor plot 2 eorë.

Sinjal për nëpushim të përditshmet pagëzotë gjithë.

Sinjal parazgjedhor.

Një ogur mirë va me emrin “Guri filozofal”, term që më pati për zgjedhjet ardhshme.

Rekord në not.

Fitore në zgjedhje. joshure dhe intriguar pa masë që përpara Kolonë

Kohë e nxehtë. Temperatura të larta politike. Avull ndryshimesh në kodin zgjedhor dhe elektoral.

Mazhoranca propozon.

Ndërkombëtarët presin.

Kolonën time në të përditshmet e sipërpërmenOpozita nguron. me “Prit të mendohemi.

Ndoshta dura e pagëzova emrin “Guri filozofal”, term më vonë” 12 kërkesa.

Mazhoranca, që mëNga patindërkombëtarët joshur dhe intriguar pa Kolonën time 12 Opozita, 12 kundërshtime.

“Presim. Të nëpropozime. të përditshmet e sipërpërmendura e pagëzomos ngutemi.

E pësuam një herë.

Të mos përsërisim va me emrin “Guri filozofal”, term që më pati gabimet”.

Shtyje.

Këpute.Godite. joshur dheTërhiqe. intriguar pa masë që përpara KoBojkot.

Ngjala. Specie ujore, rrëshqitës e përdredhës.

Këto na kujtojnë një ngjarje politike në Gjirin e Lalzit.

Edhe ngjalat në linjën politike.

Ato shoqëruan Kolonën timefuten në të përditshmet e sipërpërmenedura zbukuruan tavolinën në“Guri darkën e vonë midis dy e pagëzova me emrin filozofal”, term që më pati joshur intriguar Kolonën time kryetarëve.

Ramadhe dhe Meta. pa Edhe ata, në bisedë, në të përditshmet e sipërpërmendura e pagëzoimituan ngjalat. Rrëshqitën e u përdrodhën.

Hëngrën va me emrin “Guri filozofal”, term që më pati pësëri ngjala por nuk u ngopën politikisht.

Mbetën joshur dhe intriguar pa masë që përpara të uritur. Ngjala, shëmbull manovrimi nëKolonën politikë.

Një logo. Kuq e zi. Dy ngjyra. Vetëm dy? Jo! Janë tre. Edhe e bardha, në mes. Shqiponja. Përherë e zezë, shqiponjën flamurit, padrejtësisht Kolonën time në tëepërditshmet e sipërpërmen-ata e ç’ngjyrosën.

E bardhë.

Ndoshta mendojnëterm se kjo do dura e pagëzova me emrin “Guri filozofal”, më pati joshur dhe intriguar paku Kolonën iqë nxjerrë faqe bardhë.

Po e zeza shkoi?time Mos vall në fytyrën të përditshmet e sipërpërmendura e pagëzonë e tyre me që Berisha i quan “faqe zinj”? va me emrin “GuriEfilozofal”, term,eqë më pati Ngjyrat aty janë. kuqja, e zeza bardha.

Pa pushim joshur dhe intriguar pa masë që përpara Ko ato lëvizin nga flamuri në faqe e nga faqja në logo.

Plehra. Kudo plehra. Vetëm plehra. Ankohen të gjithë. “Po na mbulojnë plehrat!” Por ka edhe më. Tani eKolonën tutje, sipas të qeverisë, grumbuj plehrash timevendimt në të përditshmet e sipërpërmendura pagëzova filozofal”, term do tëevijnë edhe me ngaemrin jashtë“Guri shtetit.

Listës së impoqë më pati joshur dhe intriguar pa Kolonën time rteve iu shtua edhe një artikull. Plehra. Ambienë të përditshmet e sipërpërmendura ntalistët kundërshtojnë.

Protestojnë.e pagëzo“Qeveritarë va me emrinQeveria “Guri filozofal”, term që më pati jeni plehra!” përgjigjet: “Nuk janë plehra, por joshur dhe intriguar pa masë që përpara Kol lëndë e parë për industrinë e riciklimit”. Kaq.

Çiklizmi

sport

Një i dashur për shopping

Lance Armstrong, rrëzimi i një miti

Nga Iva Tiço

personzh planeti single privatësi foto file Stil ndryshe Çdo të shtunë

www.mapo.al

Çështje (jo vetëm) kafshësh Qen në makina, në plazhe, në dasma, në parukeri, të thirrur “bir” e të përkëdhelur më shumë se të vegjlit. Mos po e teprojmë? Psikologët bëjnë analizën e tyre të ftohtë. Njerëzit që jetojnë në një shtëpi me to, japin një rrëfim shumë më të ngrohtë. Si Andis Harasani e Bledi Strakosha.

Apo edhe si mbretëresha Elizabeta, Obama, Vladimir Putin. përtej privatësisë

planeti single

Ditar nuk ka mbajtur sepse nuk gjeti kurrë vend të sigurt për ta fshehur.

Sekretet ua rrëfen vetëm dy motrave.

Na ka besuar dhe ne disa detaje intime të jetës së saj.

Një vajzë aktive që nuk rri dot në një vend.

Prandaj dhe shpenzimet më të mëdha janë ato për karburant. Përveç të dielës, kur përpiqet ta bëjë pushim absolut, në apartamentin e saj 2+1 në periferi ku jeton vetëm.

Ditari i pashkruar i Ornela Bregut

Anila Basha Kur martohen miqtë

Faqe 17

18 Kemi krijuar kështu kafshë në krizë identiteti: Labradorë, një nga racat më të mira të qenve të gjuetisë, të detyruar të jetojnë si shtëpiakë; Husky-t, me origjinë nga Siberia, të përshtatur për të tërhequr slita në Siberi, që ecin rrugëve të ngushta të Tiranës në 40 gradë.

E shtunë, 25 gusht 2012

www.mapo.al

fenomen

T

ë martë e mira…unë kujtova se e kishe fëmijë”, thërret një i moshuar nga fundi i autobusit, kur nga poshtë batanijes me të cilën zonja ka mbështjellë qenushin dëgjohen dy të lehura. E të mendosh që burri sapo i kishte liruar vendin, pasi e kishte parë dhe kishte pandehur që nën batanijen e butë ishte një foshnjë! Gati të dhimbsej burri pothuaj i trembur nga “foshnja” që lehu e nga pamja që i shfaqej para syve...

Një kone e veshur me paliçeta dhe e mbështjellë me batanije, e zhytur në përqafimin e një zonje që e çonte te veterineri, sepse qenushi ishte ftohur, siç sqaronte ajo më pas për udhëtarin e veçantë në linjën e Unazës të atij mëngjesi.

Një provë e gjallë se kohët kanë ndryshuar. Dikur ishin vetëm dhe vetëm fëmijët që e kishin këtë kujdes. Sot janë qentë dhe macet. Qen jo qen dhe mace jo mace, që mbahen në krahë si të ishin bebe, që ulen në tavolina baresh, apo në sediljen e parë të makinës. Të llastuar, të përkëdhelur, të veshur me fustane rozë, ose me paliçeta bojëqielli, me varëse e kordele, fiks si të ishin fëmijë. Nga të dhënat e fundit, në Japoni ka 22 milionë ose pak më shumë kafshë shtëpiake, krahasuar me 16 600 000 fëmijë nën 15 vjeç. Edhe në Italinë fqinje, sipas një studimi të fundit, në Milano, Romë, Torino dhe Palermo ka më shumë kafshë shtëpiake sesa fëmijë nga 0 në 5 vjeç. Po ne ku po vemi? Në Tiranë mund të jetë duke u shtruar kjo rrugë... Diçka e ka zhvendosur me lëvizje rrotulluese kuadron tradicionale të raporteve dhe nevojave njerëzore që kujtonim se qëndronte në pozicion drejt. E ndërkohë, sipas specialistëve, kjo po i dëmton dhe vetë kafshët.

Kemi krijuar kështu kafshë në krizë identiteti: Labradorë, një nga racat më të mira të qenve të gjuetisë, të detyruar të jetojnë si shtëpiakë; Husky-t, me origjinë nga Siberia, të përshtatur për të tërhequr slita në Siberi, që ecin rrugëve të ngushta të Tiranës në 40 gradë. Por duket se asgjë nuk mund t’i ndalojë të obsesionuarit pas kafshëve shtëpiake, padronët e një kafshe-bir. Dashuri është kjo? Për veten ndoshta, nga halli, por jo për kafshët. Kjo është si të luash me kukulla, duke i shndërruar në lodra patetike prej pelushi. Kafshët kanë rroba firmë, lodra design-i, aksesorë me gurë të çmuar, edhe profile në Facebook, hanë akullore dhe pinë birra të prodhuara enkas për to... Njerëzit u bëjnë dhurata për Vit të Ri (që për qenin është sigurisht një ditë si gjithë të tjerat) dhe për datëlindje dhe e konsiderojnë kafshën anëtar të familjes.

Në ShBA vitin e fundit janë shpenzuar 5 miliardë USD për “pet”ët. Në Shqipëri nuk e dimë sa shkojnë shpenzimet për kafshët shtëpiake në total, por mund të thuhet me siguri se ato asnjëherë nuk kanë qenë më të larta se sot. Konfirmohet nga spitalet apo dyqanet e aksesorëve për kafshë, biznes që nuk

Njeri, mos më duaj kaq shumë!

Arta Çano

Qen në makina, në plazhe, në dasma, në parukeri, të thirrur “bir” e të përkëdhelur më shumë se të vegjlit. Mos po e teprojmë? Psikologët bëjnë analizën e tyre të ftohtë. Njerëzit që jetojnë në një shtëpi me to, japin një rrëfim shumë më të ngrohtë. Si Andis Harasani e Bledi Strakosha. Apo edhe si mbretëresha Elizabeta, Obama, Vladimir Putin.

Kafsha e vetmisë së madhe Sipas piskologëve, kafshët janë bërë pikë referimi emocional, japin siguri, mbushin plasaritjet e besimit social dhe... vetminë sigurisht. “Pleqtë e vetmuar janë blerësit kryesorë”, thotë një shitës kafshësh në Tiranë. “Ata duan të kenë dikë për t’i folur, dikë për të cilin të kujdesen e të ndihen të dobishëm. Te ta shfryjmë dëshirën për të qenë lider, apo frikën se mos lihemi pas dore”, e mbyllin rrethin e shpjegimit psikologët. Por nuk janë vetëm të moshuarit, shumë të rinj që jetojnë vetëm vendosin të mbajnë një kafshë. “Të marrësh një qen për të plotësuar nevojat e tua afektive është një gabim i madh, vërtet ndajmë jetën me të, por duhet të dimë që nuk është një shok, as një bir apo bijë: është qeni ynë”, porosisin etologët.

300-500 lekë Kushton limimi dhe prerja e thonjve për qentë dhe macet

2500-5000 lekë Kushton prerja dhe krehja e pelushit

10000 lekë Kushton heqja e një dhëmbi të kafshës

3000 lekë Kushton mesatarisht ushqimi mujor për një qen

ka njohur këtë zhvillim asnjëherë dhe prej faktit që megjithë çmimet tronditëse përsëri vazhdojnë të lulëzojnë (në veterinaritë në Bllok, ose në spitalin e qenve në Sauk, macja dhe qeni mund të presë e limojë thonjtë për 300-500 lekë dhe mund të presë dhe të krehë gëzofin nga 2500-3500 lekë-nëse qenit do i bëhej narkozë, e dëmshme për më tepër, prandaj dhe në spitalin e Saukut nuk e aplikojnë, qethja kushton 5000 lekë-, një dhëmb i hiqet për 10 000 lekë… gjithmonë në Shqipëri, ku statistikat e nxjerrin nivelin e shëndetit dentar për turp të Zotit). Sigurisht jo të gjithë arrijnë çmendurinë e Paris Hilton-it, që ka shpenzuar 350 mijë dollarë për të ndërtuar një shtëpi identike me të sajën për chihuahuan e vet. Por gjithsesi biznesi kushtuar kafshëve nuk njeh krizë.

Bota në këtë lloj marrëdhënieje funksionon me rregulla të tjera.

Duket se njerëzit nuk kanë ndërmend të kuptojnë se kafshët nuk

janë fëmijë, as shok apo shoqe.

“Trajtimi si të ishin qenie njerëzore, quhet antropomorfizim: duam t’i bëjmë të duken si ne dhe ky është një nga veset kryesore të atyre që kanë një mace apo një qen”, paralajmëron një etolog i njohur italian, Gabriele Bono. Rezultati, shpjegojnë etologët, është bivalent: kafshë gjithmonë e më pak kafshë, por edhe qen të aftë për një fazë evoluimi që dikur u njihej vetëm primatëve: “Nga kjo anë, qentë kanë pësuar mutacione që bëjnë që të komunikojnë me njerëzit në një mënyrë të pa precedentë, duke kapërcyer shimiet”.

Kafshët janë në hall serioz nga kjo lloj dashurie që i ka kapur njerëzitas shqiptarët nuk përjashtohen-për ta. Edhe vetë dashuria është e paprecedentë. E shndërruar prej një lloj mutacioni që ka ndodhur këto vite.

Dashuri e cila ndjek modën. Absolutisht asnjëherë më parë nuk ka pasur nëpër rrugë në Shqipëri kaq shumë njerëz që dalin me qentë e tyre të shtrenjtë të racës (një Pekinez që është më i liri kushton 150 Euro në Tiranë dhe një Pit-Bull blihet jo më pak se 450 Euro). Djem të vegjël e të rinj, që nuk do zbrisnin kurrë për të blerë një bukë, sikur t’u luteshe gjithë ditën, që e bëjnë tërë kënaqësi detyrën për të nxjerrë qenin me pamje e konstrukt të egër dhe adoleshente e të reja që, pasi vishen e zbukurohen (vetë ndonjëherë janë më pak të veshura se qeni i tyre), dalin xhiro me kafshëzën-aksesor.

Konrad Lorenz, etologu që ka marrë çmim ‘Nobel’, në librin e tij “Dhe njeriu takoi qenin”, tregon sesi njeriu i paleolitit zbuti çakallin.

Kishte nevojë: kishte frikë dhe donte të ndihej i mbrojtur. Në këtë mënyrë, krijoi një marrëdhënie besnikërie që ka ardhur e pandryshuar deri te ne.

Por pjesa tjetër e marrëdhënies ka ndryshuar shumë, ka kapërcyer veten, ka kapërcyer nevojat e kafshës dhe masën e normalitetit. Kafshët, hë për hë, e kanë kuptuar se kjo nuk është gjë e mirë.

E shtunë, 25 gusht 2012

19

www.mapo.al

Diplomacia ecën (edhe) me katër putra Vladimir Putin dhe Koni, Labradori I tij I dashur I zi, e bëjnë të stepet pak Angela Merkelin: duket se kancelarja gjermane nuk I ka shumë qejf qentë.

Mbretëresha Elizabeta II nga ana tjetër, I do shumë: kur mbushi 18 vjeçe I dhuran Korgin e parë Pembroke, dhe që atëherë ka pasur shumë qenushë të kësaj race. Në foton tjetër Barack Obama me Bo, qenin e tij portugez të ujit.

Një qen prej vërteti për Andis Harasanin

Idhujt e Bledi Strakoshës

K

A

a dhe nga ata që e duan kafshën e që i gëzohen mbajtjes së tij në shtëpi, pa e shndërruar në lodër pelushi. Si deputeti i PS-së, Andis Harasani, që kur e bija, Thea, mbushi një vjeç i bleu një Golden Retriever, nga një familje që prej dy brezash merrej me rritjen e kësaj race. Qeni që quhet Duke, sot është katër vjeç. “Më shumë e mbaj unë se Thea”, thotë Andisi, edhe pse Duke jeton në ShBA, ku është familja e Harasanit, ndërsa deputeti është vetëm me sezone atje. E mbajnë në oborr, sepse ai është një qen i madh (peshon 40 kg) dhe ka nevojë për hapësirë. Këtë Andisi e di mirë, ashtu si shumë karakteristika dhe nevoja të tjera të qenit të tij, për të cilin ka lexuar pa fund që pa e zgjedhur… “Një nga shakatë me ishmiqtë e mi para disa kohësh ishte se Dukes i njihen shtatë breza”…Është ndoshta që prej kohës që ka qenë në Moskë, që tregon kaq kujdes për racat e pastra të qenve, një evoluim i dukshëm i asaj dashurisë pa kushte për kafshët, kur ishte fëmijë, kur mbante “nga peshqit e liqenit artificial që i kapnim me ato qeset e pista dhe i hidhnim bukë sipër poçes së qelqit që na pëlqente ta quanim akuarium, deri te pëllumbat për të cilët detyroheshim të shkonim natën dhe të vidhnim grurë e misër te fabrika e çokollatave pranë Pallatit të Sportit”…. Nuk e di dhe aq saktësisht sesi e ndërtoi këtë marrëdhënie që ka sot me qentë, por di të thotë diçka për kohën që e ka ndikuar.

“Gjithsesi, kultura për kafshë shtëpiake të pastra gjenetikisht dhe të racave të pastra, besoj m’u kultivua në Moskë më ’97-ën. Aty kam blerë dhe qenin e parë të racës. Ishte një Irish Setter, që quhej Richi. Një qen që supozohej të ishte qen gjuetie, por që e mësova aq keq duke e mbajtur me vete dhe duke fjetur me mua, sa herën e parë që e mora për gjueti, sapo dëgjoi zhurmën

e çiftes iku nga sytë këmbët dhe e gjetëm pas disa orësh në shtëpinë e dikujt në fshat, ku ishte futur poshtë divanit dhe nuk lëvizte”.

Me gjithë këtë rast, Andisi nuk është nga ata që i çnatyrizon qentë, për t’i përshtatur me tekat vetjake. Madje, është kundër kësaj. “Besoj që ka dy lloje njerëzish që mbajnë kafshë shtëpiake. Ka nga ata që i duan kafshët shtëpiake, që ndihen mirë me to dhe fatkeqësisht ka dhe një grup tjetër njerëzish që i mbajnë për t’u dukur. Fatmirësisht ky grupi i dytë është në zhdukje”.

Ai nuk e tepron me blerjen e objekteve vanitoze për Duke, nuk e thërret me emra të tjerë përveç atë që e ka pagëzuar, i mundëson gjithë kujdesin për të cilin ka nevojë (vizitë te mjeku një herë në gjashtë muaj dhe një herë në muaj te veterineri që e qeth dhe e lan, pa harruar se qeni nuk është kukull që duhet të shkëlqejë nga pastërtia), i ble shpesh lodra dhe kaq: “Ai është qen, jo …”.

Faturën mujore të shpenzimeve nuk e thotë, sepse as nuk e ka menduar ndonjëherë ta llogarisë. “Ai është pjesë e familjes dhe për anëtarët e familjes nuk llogaritet sa shpenzojmë”.

Nuk e merr me vete kur del, përveçse kur del për basketboll, nuk flet për të me të tjerët, sepse marrëdhënien që ka me Duke e konsideron personale: “Jam shumë xheloz për Duke”. Aq sa as nuk do që të tjerët ta prekin, prandaj dhe ai nuk i përkëdhel qentë e të tjerëve. Po nëse nuk flet për Duke me të tjerët, sigurisht me Duke flet…për çdo gjë. “I flas, dhe shumë shpesh. Ka raste kur jam shumë i mërzitur ,që flas me të dhe gjëra që nuk i flas me askënd”. Kafshët mund ta bëjnë mirë këtë rol. Dhe Andisi e di. “Besoj nuk bëj përjashtim nga shumica e njerëzve kur them që ka raste kur më pëlqejnë dhe i kuptoj më shumë se dhe njerëzit”.

Harasani “Besoj që ka dy lloje njerëzish që mbajnë kafshë shtëpiake.

Ka nga ata që i duan kafshët shtëpiake, që ndihen mirë me to dhe fatkeqësisht ka dhe një grup tjetër njerëzish që i mbajnë për t’u dukur.

Fatmirësisht ky grupi i dytë është në zhdukje”

të historinë e Andis Harasanit, që ndonjëherë me qentë kuptohesh më mirë se me njerëzit, të nisur kohë më parë nga të tjerë, e vazhdon dhe Bledi Strakosha, duke thënë i bindur se qentë janë ”dashuria më e pastër dhe lumturia më jetëgjatë”, ndryshe nga ajo që të japin njerëzit. Qentë e tij quhen Uilli dhe Ushi, i pari është një mashkull që ka mbushur pesë vjeç në maj, ndërsa e dyta, bën 9 më tetor. Janë të dy Labrador Retriever, racë kanadeze, qen gjuetie, me një të zot që e urren gjuetinë.

Megjithatë, për shumë kërkesa të tjera ai bëhet copë për t’ua plotësuar, mirë ushqimi që nuk diskutohet dhe pastrimi sigurisht, por ai u ble lodra, aksesorë, madje dhe rrip për në makinë. Dhe nuk mendon aspak se ca prej tyre janë të tepërta, pasi

qentë nuk dinë t’i vlerësojnë. ”I shijojnë të gjitha thuajse si fëmijët e vegjël”. Bledi kujdeset për ta, fle në një krevat (është mësuar me praninë e qenve në shtëpi, pasi gjyshja e tij shumë vite më parë ka mbajtur qen...”në shtëpi, jo në fund të oborrit”), i merr me vete kur mundet, luan, dhe u flet... pa fund, madje dhe u këndon. ”Së fundmi u këndova duke stonuar pafund, por u shijoi dhe ishin shumë të vëmendshëm J”. Sigurisht, nuk lë emër e përkëdheli pa përdorur për ta: shpirti im, zemra ime, ju bëfsha kurban, edhe kur nuk i ka me vete e flet për ta me miqtë e tij, të cilët nuk duhet të guxojnë të thonë një gjysmë fjale të keqe për qentë. ”Për mua le të thonë, por te qentë s’fal”. Le të themi se ndonjëherë i vë para vetes, siç bëjnë njerëzit me fëmijët.

Të drejtat e qenve (dhe maceve) 1987 Konventa Evropiane për mbrojtjen e kafshëve të fshatit nënshkruhet në Strasburg, në vjeshtë.

1991 Sipas ligjit për parandalimin e braktisjes së kafshëve ndërtohet regjistrari i qenve. Detyrimisht duhen identifikuar dhe regjistruar qentë.

1992 Ligji zviceran u njeh atyre statusin e qenies dhe jo të gjësë . Në Evropë është një hap I parë drejt të drejtave të vërteta për kafshët shtëpiake.

900 banorët e Talkeenta-s në Alaska zgjedhin kryetar bashkie nderi Stubs: një felin. Pas 15 vitesh është akoma në postin drejtues.

1998 Mbush 10 vjeç Baubeach, në rajonin roman, plazhi I parë në Itali I menduar enkas për kafshët shtëpiake. Komuna e Aulla-s në Toskanë është ndër të parat që ka ndërtuar një varrezë për kafshët shtëpiake.

2004 Në Itali. Sipas ligjit 189 të 20 korrikut, faji I keqtrajtimit quhet krim. Nga 3 në 18 muaj burg për kë vret një kafshë pa arsye.

2005 Pamela Anderson organizon martesën e parë të qenve. Çifti: Golden Retriever-I I saj Star dhe Chihuahua Luca.

2007 Aidaa (shoqatë për të drejtat e kafshëve në Itali)I jep kujt e kërkon një listë të përditësuar të plazheve ku lejohen qentë. Nga ky vit lista mund të shikohet në blogun e shoqatës.

2008 Urdhër për microchip për qentë, transponder që vendoset nën lëkurë dhe që përmban një numër identifikues: më I besueshëm se tatuazhet.

Nis të funksionojë linja e parë ajrore

për kafshë shtëpiake Pet Airways.

2009 Identifikim nëpërmjet microchipave edhe për macet.

Ndryshe nga qentë, funksionon me dëshirë. Gucci lançon një linjë aksesorësh pr qentë: nga kockat e arta të verdha në xhinglat me Swarovski që varen në qafore.

2010 Krijohet Shoqata për mbrojtjen e të drejtave të kafshëve në Shqipëri ARA (Animal Rights Albania) që ka një aktivitet dhe në rrjete sociale për adoptimin e kafshëve të gjetura në rrugë të cilave u jep ndihmën e parë. U krijua menjëherë pas një marshimi për mbrojtjen e të drejtave të kafshëve në Tiranë, më 3 tetor, dita ndërkombëtare e mbrojtjes së të drejtave të tyre, ku morën pjesë njerëz të thjeshtë dhe të njohur.

2011 Në Moskë hapet Grum Rum restorant për qen e mace. Në meny: karpaço viçi dhe fileto lope.

20

E shtunë, 25 gusht 2012

www.mapo.al

Mos shfleto, lexo!

70 libra të botuar 100 libra në proces 500 tituj për 5 vite në vijim

Adresa: Bulevardi Gjergj Fishta, Nd. 70, H.1, Tiranë uetpress@uet.edu.al Cel: 068 40 111 44 / 068 20 55 440

E shtunë, 25 gusht 2012

21

www.mapo.al

planeti single Një vajzë aktive që nuk rri dot në një vend. Prandaj dhe shpenzimet më të mëdha janë ato për karburant. Përveç të dielës, kur përpiqet ta bëjë pushim absolut, në apartamentin e saj 2+1 në periferi ku jeton vetëm. Dhe na e tregon si është kjo jetesë me të mirat dhe të këqijat e saj, si për shembull ku shumë miq kanë krijuar familje e nuk ta kanë ngenë

Anila Basha

kur martohen miqtë Me kë jeton?

Jetoj vetëm në një shtëpi dy dhoma e një kuzhinë, në një zonë në periferi të Tiranës.

Cila është gjëja më e bukur e të qenit single?

Nëse e keni fjalën për shtëpinë, aty rri si të duash bën çfarë të duash pa pasur presionin e mamit mbi kokë se e ke lënë dhomën rrëmujë apo pse nuk e ngritur tavolinën p.sh. Nëse e keni fjalën për jashtë dyerve të shtëpisë, ke një liri të pafundme për të bërë gjërat si i mendon.

Po gjëja më e keqe?

Kur kërkon të mbushësh kohën që e ke bosh dhe vëren se çdo person që merr në telefon dhe që deri dje kanë qenë miqtë e tu të pandashëm, kanë krijuar familjet e tyre dhe ty nuk ta kanë shumë ngenë.

Ke dalë në “blind date”, në takim të sajuar nga të tjerët me dikë që nuk e ke njohur më parë?

Pooo, dhe të më falësh, kush nuk ka dalë në takime të tilla…

Si ka përfunduar?

Përderisa jam single akoma, ka përfunduar si mos më keq apo jo?

Kush e ka “problem” beqarinë tënde?

Prindërit më shumë, unë pak më pak. Ata kanë qejf që unë të rregullohem si të gjitha vajzat e tjera, të kem një familje, fëmijë, një jetë të qetë, pa shumë strese.

Gënjen ende kur del në takim me dikë? Kë gënjen dhe si?

Si të gënjej? Pse duhet të gënjej dhe kë duhet të gënjej. Jo, jo nuk gënjej fare për gjëra të tilla.

Mbrëmjet e tua tipike të fundjavës si janë?

Pas punës nga ora 23.00 tani në verë me shoqëri nëpër pub-et e Tiranës, ose në fundjava me shoqëri nëpër rrethe. Gjithmonë aktive, nuk më ka shkuar ndonjëherë në mend që të ulem përpara televizorit me një gotë verë përpara dhe të shoh tërë natën filma.

Në ç’orë kthehesh në shtëpi, kur del natën?

Varet, ka raste kur nuk më tërheq ambienti dhe jam shumë e lodhur në orën 1 pas mesnate jam në shtëpi, ndërsa kur gjendem në shoqëri gazmore dhe argëtohem, mund të qëndroj deri në 4 të mëngjesit. Sepse të dielën e kam pushim.

Kur e ke dëgjuar për herë të parë urimin “me një fat të mirë” ose “në dasëm”?

Nuk e mbaj mend se kur e kam dëgjuar për herë të parë. Mos ka ndodhur që kur kam qenë 20 vjeçe? Nuk e mbaj mend më beso. Por e dëgjoj shumë shumë shpesh. Ka ditë që e dëgjoj dy apo tre herë në ditë, ka ditë të tjera që s’kujtohet kërrkush ta thotë. Çfarë mendon kur e dëgjon?

“Aman të njëjtën gjë më thonë, sikur u kam mbetur këtyre në derë”.

Të pëlqejnë dasmat e të tjerëve?

Po më pëlqejnë shumë. Dhe shkoj në të gjitha dasmat që më ftojnë.

Dhe kërcej shumë.

Po për tënden a mendon?

Dikur mendoja, tani sikur kam harruar ta mendoj. Por ja tani që ma kujtove prapë them që do të jetë një dasëm shumë e madhe ajo imja.

Shumica e miqve dhe mikeshave të tua janë të martuar apo single?

Të martuar, pak ka që janë single.

Sa shpesh fton njerëz në shtëpi?

Shumë rrallë, për të mos thënë asnjëherë. Vetëm ndonjë ditë të diele që përtoj të dal nga shtëpia. Por vetëm një, jo shumë sepse të dielën e dua qetësi pa njerëz.

Për çfarë shpenzon më shumë?

Karburant, lëviz shumë me makinë. Nuk rri dot në një vend.

Sa herë në javë gatuan?

Asnjëherë, ose shumë shumë rrallë. Skuq ndonjë vezë apo bëj ndonjë supë.

Cili është specialiteti yt?

Dikur kam pas bërë shumë mirë tavë kosi, nuk di nëse arrij ta bëj dot tani. Në familjen time në Lushnjë, të gjithë lëpinin gishtat kur unë bëja tavë kosi.

Mund të gatuash edhe vetëm për vete?

Po, po gatuaj, por një vakt mund të ha, pjesën e mbetur e hedh.

Cilin nga këto numra shërbimesh ke në celular: taksi, ambulancë, polici, elektricist, hidraulik, shërbim taksi...

Numrat e shërbimit Vodafone për rastet kur kam nevojë emergjente për zgjidhjen e problemeve me celularin. Të tjerët i kërkoj po të më duhen.

Deri kur do vazhdosh të jesh single?

Pse ka kohë dhe planifikim një gjë e tillë? Nuk e dija. Dhe nuk e di se deri kur do të vazhdoj të jem single.

Nuk e mbaj mend se kur e kam dëgjuar për herë të parë “me një fat të mirë”. Mos ka ndodhur që kur kam qenë 20 vjeçe?

Nuk e mbaj mend më beso. Por e dëgjoj shumë shumë shpesh. Ka ditë që e dëgjoj dy apo tre herë në ditë, ka ditë të tjera që s’kujtohet kërrkush ta thotë.

Iva Tiço

Drejtore e Revistës Madam Mapo

Kjo rubrikë është trillim. Çdo përkim me ngjarje dhe personazhe realë nuk është aspak i rastit

Një i dashur për shopping

K

a ca teori që askush nuk i vë në dyshim. Si përshembull që burrat pëlqejnë biondet. Apo që peshku shoqërohet me verë të bardhë (unë vetë vdes ta shoqëroj me të kuqe, por në shoqëri mashkullore bëj dhe unë si të gjitha, e zgjedh edhe fricante madje, që të dukem delikate). Apo që shopping-u është sporti i preferuar i çdo femre në planet dhe tortura më e madhe të cilës mund t’i nënshtrohet një burrë.

Ne kemi gjithmonë nevojë për dikë, që të na japë këshilla dhe të na mbushë mendjen që të blejmë ato xhinset e ngushta (edhe nëse me to nuk arrijmë të marrim frymë) kurse ata dalin vetëm për të blerë, i marrin veshjet pa i provuar fare dhe gjithë gjithë kjo u harxhon 10 minuta (9 prej të cilave tek kasa). Por, gjëja më e keqe, është kur dalim me ta për të pasur një këshillë (të sinqertë). Ata, të mërzitur, mbështeten tek ajo poltrona përballë dhomës së provës, ndërsa ne provojmë gjysmën e dyqanit, duke menduar se me çfarë veshjesh të “arkivës” mund t’i kombinojmë gjërat e blera, duke stresuar shitësen e duke i kërkuar një palë taka të larta për të provuar një fund tub dy numra më të vogël, që nuk arrijmë ta mbërthejmë... Kur më në fund hapim perden, thithim barkun, drejtojmë shpatullat dhe ecim si të kemi gëlltitur okllai, ai të thotë “të rri shumë bukur!”. (I ka sytë në ballë ky, apo thjesht do që të ikim sa më shpejt që këtu?!) Pikërisht në këtë moment ne nisim paradën para pasqyrës dhe një tufë pyetjesh, që ai nuk denjon t’u kthejë përgjigje: A shkon me xhaketën kafe? Këmisha e mëndafshit, ajo ngjyrë panna, e ke parasysh, po u vesh me ketë fundin, do perla apo varëse floriri? Ja e vesha me këpucë të zeza me takë, mos dukem si grua? Po me ato me takë katrore, mos më duken këmbët e shkurtra? Herë pas herë ai lëshon ndonjë “po”, ose “ti e di”, sa për të thënë që është aty. Derisa prekim argumentin kryesor: “Zemra, sikur po më rri pak i ngushtë ky numri 40? Mos ia kanë futur kot numrave këta?” Kot sa për provë (justifikim pra) provoj një 42. “Tani po, të rri shumë mirë”, thotë ai menjëherë teksa (ca do të thotë ai, që jam e shëndoshë unë, ëëëëë) dhe kur e kupton se çka këputur, shton shpejt e shpejt “Je shumë në formë zemër, thjesht ia kanë futur kot numrave”.

Pikërisht në këtë pikë ne nuk e kuptojmë më, nëse ai po tallet, apo e ka seriozisht... por vlerësojmë përpjekjen.

Mirëpo ja që teoria e mësipërme e shopping-ut i ka ca anë të errëta. Me të provuar e të dëgjuar mendoja që skena në çift në një dyqan rrobash ishte kjo që përshkrova, derisa u gjenda në një udhëtim me Zemrën time dhe teksa unë mendoja njëqind mënyra se si t’i thoja me stil, që nuk do ishte fundi i botës nëse nuk i shihnim gjithë muzetë e qytetit, por të shkonim edhe njëçik dyqaneve, ai thotë “A do ketë ndonjë qendër të madhe tregtare këtu në qendër?!” (Uuurrraaaaa, ky është mashkulli i ëndrrave). Meqë reparti i burrave është në katin e dytë dhe mendoj se do mbarojmë punë shpejt aty, e nisim pikërisht prej aty. Pas një endjeje treçerek orëshe, ku ai sheh me kureshtje shkencëtari çdo gjë në varëse, i sheh nga lart poshtë, pastaj nga poshtë lart, pastaj anash, pastaj kontrollon tegelat, pastaj çmimin, pastaj flet për kombinimin, pastaj i kërkon shitëses gjithë rripat e mundshëm... dorëzohem dhe ulem tek poltrona, teksa ai provon e provon. Pastaj më thërret dhe më pyet nëse ato pantallonat kaki që ka provuar, mos ngjajnëshumëmeatopantallonat kaki që ai ka në shtëpi (sinqerisht unë nuk e kam parë kurrë me pantallona kaki, ose e kam parë por nuk e mbaj mend), pastaj nis sfilatën para pasqyrës dhe thotë se i rrinë të ngushta, pastaj provon një palë më të gjera, pyet shitësen si është puna me numrat italianë dhe si konvertohen në numra francezë. Pastaj kalon dhe ca kohë me rripat, duke studiuar dy togëza, që mua më duken identike, por që qenkan tmerrësisht të ndryshme, sepse njëra e paska bordurën me cepa e tjetra të lakuar... Pas një tjetër ore e gjysmë vuajtjeje, ngjitemi në katin e tretë, aty ku duhej të isha endur unë. E mbaj frymën tek një firmë e njohur, që e di që ka fustanetipikezyredhetërheqngavarësjamëtëthjeshtinfare,numër 42 (ai le të thotë ç’të dojë ai, në daç e shëndoshë në daç e dobët, nuk ma ndienfarefare) dhedrejtohempërtekkasa.“Zemramosështëpak i shtrenjtë?!”, pyet ai nën zë, ndërkohë që unë mezi kam pritur të shpërthej t’i mbaj një fjalim sesi firmat e mira janë investim, nuk ka pse t’i provosh dhe nuk ka pse blen njëqind gjëra koti që prishen e dreqosen shpejt, marrin pluhur e piprrohen, siç ka bërë ai pak më parë dhe se unë jam “pak e saktë”... Vetëm se dy ditë pasikemiardhurnëTiranëshohqëaipak-e-saktëfustan,mbushet me push dhe duket i vjetër që në orën 11 të paradites. Dhe nuk mundtëmospyesveten:ponëçiftintonëkushekasporttëpreferuar shopping-un?!

CMYK

22

E shtunë, 25 gusht 2012

www.mapo.al

PëRTEJ PRIVATëSISë

Ritet dhe ritmin e ditës e ka të diktuar nga fëmijët. Ditar nuk ka mbajtur sepse nuk gjeti kurrë vend të sigurt për ta fshehur. Sekretet ua rrëfen vetëm dy motrave. Na ka besuar dhe ne disa detaje intime të jetës së saj. Krejt thjesht e me humor, siç di të flasë Ornela Bregu...

Ditari i pashkruar i Ornelës Cili është mëngjesi yt i rutinës? Është vërtetë rutinë...një kivi dhe më pas një filxhan kafe me pak qumësht.

Cili do të ishte mëngjesi yt ideal?

Ky që sapo thashë, i provuar prej kohësh nga unë dhe ka rezultuar me sukses për lehtësi gjatë ditës dhe për të ngrënë drekën me shije dhe oreks.

Jashtë shtëpisë, cili është vendi i preferuar për kafen e mëngjesit?

Gjatë javës sigurisht që është në punë, në fundjavë në një bar, mundësisht me kënd lojërash.

Me kë dëshiron të jesh në këtë gjerbje kafeje mëngjesi?

Me miq, me miq të mirë.

A të pëlqen puna që bën, profesioni që ke?

Po, unë punoj në një qendër kulturore për fëmijë. E ku ka më bukur se të punosh me fëmijë!?

A i devijon shpesh detyrimeve apo afateve ditore që ke?

Jo, përkundrazi, jam korrekte me datat dhe ditët. A mos e ke fjalën për pagesën e energjisë dhe ujësjellësit!?

J Cila është “gënjeshtra e bardhë” më e përdorur në kësi rastesh?

S’më ka kaluar rroga akoma J A je dembele? Nëse po, kur të ka kushtuar më shumë ky dembelizëm?

Jo, nuk besoj se jam dembele, vetëm në rastet kur duhet të bëj diçka pa dëshirë.

Ku të zë dreka zakonisht?

Në shtëpi, duke shtruar tavolinën.

Cilat janë restorantet më të preferuara për drekën tënde?

Në rast se nuk kam gatuar vetë, në përgjithësi janë restorantet me gatime që nuk arrij t’i bëj në shtëpi.. meksikane, japoneze etj.

A fton apo të ftojnë më shpesh për dreka?

Them se ftoj më shumë.

A je kursimtare?

Do të bëhem J A ke në rit gjumin, apo pushimin e drekës?

Rrallë, ose më mirë të them e evitoj, se pastaj zgjohem me vështirësi.

Kur ke qenë e vogël a ta kanë diktuar prindërit pushimin e detyruar të drekës?

Po. Sa isha e vogël, e kisha të detyruar pushimin, por më pas filluan mësimet dhe koha ishte e shkurtër.

A bëje rrenga për t’i shpëtuar?

Nuk mbaj mend shumë, por kam qenë fëmijë i urtë dhe bindesha shpejt. Çfarë ke ruajtur që nga fëmijëria?

Pothuajse asgjë. Keq më vjen, po duke qenë tri motra, lodrat, ashtu si dhe veshjet pasoheshin tek njëratjetra. Fotografitë e dëshmojnë këtë.

Cila është koha që mbart për ty kujtimet më të bukura?

Fëmijëria me lojërat jashtë pallatit, ku mblidheshin fëmijët e 4- 5 pallateve dhe luanim deri vonë, sidomos në muajt e verës. Kjo pjesë që iu mungon fëmijëve në ditët e sotme.

Po kujtimet e hidhura?

Eeee, shumë e hidhur dhe e dhimbshme... vdekja e shokut të klasës dhe të pallatit, poshtë ballkonit, në një natë vere, ku çdo dritare ishte e hapur për të pritur pak fllad të freskët.

Nuk më hiqet kurrë nga mendja kur dëgjuam britmën e shpirtit të tij. Ç’ndodh me sekretet e tua? I rrëfen diku, i shkruan diku, i mban vetëm për vete...? Ke mbajtur ditar?

Ditar nuk kam mbajtur, ndoshta dhe se kam menduar se një bllok i thjeshtë hapet dhe lexohet kollaj dhe nga familjarë të tjerë, ose pse nuk gjeta asnjëherë vend sekret në shtë-

Nuk kam ruajtur pothuajse asgjë nga fëmijëria. Keq më vjen, po duke qenë tri motra, lodrat, ashtu si dhe veshjet pasoheshin tek njëra- tjetra. Fotografitë e dëshmojnë këtë

pi. Për fatin tim të mirë, kam motrën e madhe dhe të voglën për t’iu rrëfyer sekretet, se gjërat e përditshme zgjidhen duke marrë dhe duke dhënë mendime. Çfarë ka në portofolin tënd?

Karta e identitetit, patenta, karta marketesh, fatura pagesash, para për të bërë pazaret e ditës dhe në një xhep të vogël mbaj foto dokumentesh të fëmijëve.

Në mëngjes a e gjen gjithmonë menjëherë atë që kërkon në dollapin e rrobave?

Jo gjithmonë, se ndoshta nuk e kam hekurosur ose është ende në tel veshja që kam menduar. Në të kundërt, kaloj të shoh në dollapin e vajzës, se me siguri është ngatërruar “pa dashje” mes rrobave të saj.

Cila është ngjyra që mbizotëron në shtëpinë tënde?

Ngjyra lejla me të kuqe...zgjedhje të miat këto. Të paktën kështu kanë qenë në fillim kur janë lyer, se tani për momentin mbizotëron lapsi i zi i djalit J. A ekziston një aromë të cilën ti e preferon për produkte kozmetike, ushqime të paketuara, aromatizues ambienti apo makine?

Tani ekziston çdo gjë dhe unë zgjedh shpesh aroma të lehta, me përbërje uji, ajër të freskët. Çfarë CD ke në makinë?

Dvd thuaj më mirë, me filma vizatimorë. Çfarë muzike ke zile telefoni?

Muzikë klasike, harqe.

A ke miq të vjetër? Nëse po, a takoheni shpesh me ta?

Patjetër. Kam që jetojnë në Tiranë dhe takohemi shpesh dhe mike jashtë Shqipërisë, me të cilat na bashkojnë muajt e pushimeve.

A je e hapur për miqësi të reja,

Mëngjesi Gjatë javës kafen e mëngjesit sigurisht e pi në punë, në fundjavë në një bar, mundësisht me kënd lojërash.

Dreka Në rast se nuk kam gatuar vetë, në përgjithësi shkoj në restorantet me gatime që nuk arrij t’i bëj në shtëpi... meksikane, japoneze etj.

Mbrëmja Idealen e krijoj vetë. Sigurisht kam net romantike me bashkëshortin nën dritën e qirinjve dhe verë të kuqe...Eëë, tepër e zbukuruar si fjali kjo ëëë?! Por vërtet, një mbrëmje të tillë e kam qejf.

apo duhet kohë e prova për t’u bërë mik i yti?

A, në këtë pikë jam pak skeptike.

Njohjet e reja, në vite të ndryshme të jetës kanë vendin e tyre në kohë, por miqtë tashmë i numëroj me gishta.

Ku rri zakonisht me miqtë?

Në ambientet e shtëpive tona, më komode për fëmijët tanë.

Në ç’orë mbyllesh zakonisht në shtëpi? Pra kur mbaron zakonisht dita jote?

Nga momenti që dal në mëngjes, kthimi në shtëpi është rreth orës 4 e ca, pas pune. Pasditet organizohen sipas dëshirave të fëmijëve. Pra, dita ime mbaroka vonë me sa po llogaris J. Cila është mbrëmja e zakonshme në shtëpinë tënde?

Gatimi për darkën dhe ditën e nesërme, duke i shoqëruar me filma vizatimorë dhe shpjegimet pse fillon dhe pse mbaron kështu ky film.

Po idealja, cila do të ishte?

Idealen e krijoj vetë dhe është kjo që më pëlqen e më bën të ndjehem mirë.

Sigurisht kam net romantike me bashkëshortin nën dritën e qirinjve dhe verë të kuqe...Eëë, tepër e zbukuruar si fjali kjo ëëë!? Por vërtet, një mbrëmje të tillë e kam qejf.

Kur shkon për të fjetur?

Rreth orës 11 e gjysmë.

Cila është uniforma jote e gjumit?

E thjeshtë, e lehtë, asnjëherë pizhama, 100% pambuk.

Kush është njeriu i fundit që i thua “Natën e mirë dhe gjumë të ëmbël”?

Aaa, shumë e bukur kjo. Kur shtrihemi njëkohësisht, “natën e mirë” e themi me 4 zëra. Gërmat e fundit dëgjohen me vonesë, nga djali i vogël. Ai është i fundit.

CMYK

E shtunë, 25 gusht 2012

www.mapo.al

23

24

E shtunë, 25 gusht 2012

�

sport

Gjithë kjo karrierë e shkëlyqer dhe ikona e tij prej heroi, po shpërbëhen. Lance Armstrong do të humbasë 7 tituj e Tour de Francë të fituar nga viti 1999 deri në 2005

Fobi nga Shqipëria, apo nga dështimi i tyre?

Tumoret në tru iu hoqën me operacion, ndërsa më pas do të niste faza e fundit e kimioterapisë.

Gjithçka ka mbaruar në vitin 1998 dhe Armstrong, tashmë 28-vjeç, kërkon të hipë sërish mbi biçikletë

Lance Armstrong Rrëzimi i një miti

N

ë vitin 1996, kur i s h t e 2 5-v j e ç , Lance Armstrong do të diagnostikkohej me kancer në testikuj. Metastazat i ishin përhapur në kokë, mushkëri dhe abdominal. Pasi bën operacionin e parë, mjeku i tij do t’i jepte vetëm 40% mundësi mbijetese. Kura do të ishte kimioterapia dhe një “koktej” drogërash me bazë bleomycin, ifosfamide dhe cisplatin, çka i eliminoi toksicitetin e mushkërive. Tumoret në tru iu hoqën me operacion, ndërsa më pas do të niste faza e fundit e kimioterapisë.

Gjithçka ka mbaruar në vitin 1998 dhe Armstrong, tashmë 28-vjeç, kërkon të hipë sërish mbi biçikletë. Në Vuelta do të dilte i katërti, ndërsa në Turin e Francës së vitit 1999, do të triumfonte me një kohë prej 7 minutash e 37 sekondash nga vendi i dytë, teksa do të arkivonte edhe katër etapa të fituara. Por në atë Tur nuk ishte Ulrih (i dëmtuar) dhe Pantani (probleme me drogën). Në vitin 2000, rivalët e tij do të ishin mbi biçikleta, por për Armstrong, ata do të ishin “kafshata” të lehta.

Amerikani do të fitojë Turin e tij të dytë me 6 minuta e 2 sekonda ndaj Ulrih, ndërsa një vit më pas gjermani e sheh veten 6 minuta e 44 sekonda pas. Turin e fundit do ta

www.mapo.al

fitonte në vitin 2005, pas një dominimi shtatëvjeçar në rrethin çiklistik më prestgjioz të planeti, ndërsa pas këtij triumfi, ai do të tërhiqej nga garat.

Në vitin 2009, Armstrong rikthehet, por do ta mbyllë Turin në vendin e tretë, pas Fabian Cancellaras dhe shokut të tij të skuadrës, Alberto Contador. Herën e fundit që do të garojë në Tur, në vitin 2010, do të jetë i 23-ti me mbi 39 minuta pas Alberto Contador, fituesit të garës.

Gjithë kjo karrierë e shkëlyqer dhe ikona e tij prej heroi, po shpërbëhen. Lance Armstrong do të humbasë 7 tituj e Tour de Francë të fituar nga viti 1999 deri në 2005. Çiklisti amerikan vendosi të mos luftojë më kundër akuzave të ngritura ndaj tij, në muajin qershor, për përdorimin e substancave të ndaluara g jatë kësaj periudhe kohore. Lajmin e bëri të ditur Agjensia Amerikane e Antidopingut (Usada) sipas të cilës Armstrong është përjashtuar përgjithmonë nga garat e ciklizmit.

40-vjeçari në deklaratat e tij, duket i dorëzuar edhe pse nuk harron të thumbojë numrin një të Usada-s Travis Tygart.

� Vjen një moment në jetën e cdo burri kur duhet të thotë se kupa është mbushur.

Për mua ky moment është tani

“Unë e di kush i ka fituar këto 7 Ture. Asnjeri nuk mund ta ndryshojë këtë fakt, as Travis Tygart.

Vjen një moment në jetën e cdo burri kur duhet të thotë se kupa është mbushur. Për mua ky moment është tani. Jam përballur me akuza të cilat thonin se jam tradhtar dhe se jam favorizuar në të 7 turnet e fituara.”

Nga ana tjetër Tygart në komunikimin e vendimit është shprehur se kjo është një ditë e trishtë për të gjithë sportdashësit, pasi ky është një shëmbull që tregon sesi ambicja për të fituar me çdo kusht në sport, kur nuk kontrollohet, tejkalon atë çfarë është e drejtë dhe ndershmërinë në kompeticione.

Usada hapi një procedure formale ndaj Armstrong në muajin qershor me një dokumentacion prej 15 faqesh ku agjensia deklaronte se kishte prova që akuzonin 7 herë fituesin e Turit të Francës, midis të cilave dhe kampion gjaku të çiklistit në vitet 2009 2010. Gjithashtu institucioni theksonte se kishte dhe dëshmintarë të cilët pohojnë se Armstorng është dopuar.

Jeton Selimi

Greqia e saposhpallur kampione e Europës do të luante ndeshjen e parë me kurorën në krye në “Qemal Stafa”, ku do të niste edhe fushatën eliminatore për në Kupën e Botës Gjermani 2006. Pavarësisht se kujtimi i asaj mbrëmjeje të 4 shtatorit është i bukur dhe të bën të zgjerohesh në të, po përmend vetëm se fituam 2-1 me gola të Edvin Muratit dhe Ardian Aliajt, realizuar brenda 11 minutave të para të takimit.

Theqafja që do të pësonte skuadra e drejtuar asokohe nga Oto Rehagel, gjermani që e ngjiti Greqinë në çatinë e Europës, do të ndikonte në të gjithë shtrëgimin eliminator të saj. Por, natyrisht që ata do të bënin çmos për të rikuperuar terren dhe, në sfidën e kthimit me kuqezinjtë që do të luhej në “Karaiskaqi”, numri i tifozëve shqiptarë në shkallët e stadiumit ishin 0. Po , po 0. Sepse fqinji ynë i dashur vendosi një rregull të pabesushëm pak ditë nga ndeshja: biletat mund të bliheshin vetëm me pasaportë.

Nëse je shqiptar, nuk mund të pajisesh me një vend në stadium. Por sjellja, që është pak të etiketohet e poshtër, u përkeqësua edhe më.

1500 biletat që u takonin me të drejtë shqiptarëve (që ishte edhe shifra e barabartë me 5% të stadiumit), iu shitën tifozëve vendës me arsyetimin se pala shqiptare nuk i kishte kërkuar (!). Ndeshja shkon si shkon. Mposhtemi 2-0 në një klimë armiqësore ku edhe skuadra jonë Shpresa, që mundi të ishte prezente në stadium, ruhej nga objektet që fluturonin në drejtimin saj dhe nuk shikonte thuajse asgjë në fushë. Në fund, grekët nuk do të kualifikoheshin sepse 21 pikët e mbledhura nuk do t’u mjaftonin sepse u renditën të katërtit.

Ngjarja a ndodhur në mars të vitit 2005 dhe prej asaj kohe sjellje të kësaj natyre ishin harruar. Deri pak ditë më parë, kur në sajtet kosovare, që iu referoheshin atyre zvicerane, fantazmat e shtatë viteve më parë u rikthyen.

Zvicra kërkon t’i shesë biletat me pasaportë dhe me një çmim të kripur. Situatë analoge me atë që na rezervoio Greqia në të shkuarën, ndërsa helvetët kanë zgjedhur edhe një stadium ‘mikroskopik’ në krahasim me impiantet e Gjenevës, Zyrihut apo Bazelit. Luhet në Luzernë, stadiumi i të cilës ka një kapacitet jo më të madh se 17 mijë vende. A thua vallë edhe Zvicra të ketë frikë nga Shqipëria? Nga skuadra nuk besoj se ka, por nga impakti i tifozërisë po. Po sepse edhe në radhët e skuadrës së Otmar Hicfedit ka shqiptarë të shndërruar në templarë që do të kërkojnë kualifikimin e parë personal në një eveniment të madh. Ndërsa hap arkivën e ngjarjeve të përfaqësueses zvicerane, lexon shumë polemika në lidhje me favorizime të ndryshme të kësaj skuadre nga ana e gjyqtarëve për shkak se ai i madhi, ai që u jep pagat është zviceran.

Duke i qëndruar analogjisë së rasteve, nuk mund të lë pa theksuar se pavarësisht faktit që Greqia doli kampione, Zvicra e këtij brezi ka një futboll të shkëlqyer, argëtues dhe të shpejtë.

Ndaj, nuk ka sesi të mos na shkojë mendja te Xherdan Shaqiri, Granit Xhaka, Valon Behrami, Blerim Xhemaili apo Admir Mehmeti, të cilët më 11 shtator do të këndojnë kundër vullnetit të tyre himnin zviceran, sipas një qarkoreje të vendosur nga vetë federate helvete, e skandalizuar nga Granit Xhaka, që kur i kërkuan të këndonte një këngë çfarëdo, këndoi “Himnin e Flamurit”!

Ndaj, është lehtësisht e kuptueshme që Zvicra nuk i druhet potencialit futbollistik të Shqipërisë, sepse ka të sajin në nivele elitare, por i druhet një shkarjeje që do të kompromentonte të gjithë ecurinë në eliminatore në një grup ku rivalët kanë thuajse të njëjtin nivel, çka përkthehet një betejë e egër.

Economicus

është krijuar IDEA se...

profil

Maria Dos Santos “Sudja” e Portugalisë

…kriza vjen gjithmonë për keq

Nazime Visha Një kronikë pa histori

Adrian Civici

Henri Çili

Alfred Lela

Këdvështrime Pikëpamje Duel Economicus Ideologji Çdo të shtunë

www.mapo.al

Dom Gjergj Meta versus

dr.Gilman Bakalli Rrëfenja si ato të Ngjelës

Enver Hoxha, i papërgatitur në marksizëm

Libri që duam dhe teknologjia që “na merr mendtë” Milan Kundera në testament ua ka ndaluar botuesve që librat e tij të botohen në formë elektronike, ciladoqoftë ajo, duke mbetur vetëm në variantin ‘print’. A është një dorëzim që i pafuqishmi bën para faktit të kryer, d.m.th. para asaj se libri nuk është më Guttenberg-as por është, tashmë e përfundimisht, Zuckerbergas, apo një romanticizëm i tepruar konservatorësh të cilët mendojnë se gjërat janë më mirë brenda paketës tradicionale? Si e shihni fatin e librit në përgjithësi, dhe librit në Shqipëri në veçanti, duke ditur se penetrimi i Kindle apo iPad është ende i ulët, por duket se edhe në formën tradicionale libri nuk njeh shpërthime. Do e çlirojë elektronikja librin edhe për shqiptarët, apo nuk do ndryshojë asgjë?

Kënaqësia e një libri të shtypur që merret në dorë, lexohet, shfletohet, nuhatet, vendoset në bibliotekë apo te koka e krevatit, sigurisht që është diçka e veçantë. Historia e njerëzimit me librin e shtypur është një histori e gjatë dhe sigurisht vështirësisht e zëvendësueshme, të paktën jo menjëherë. Nënvizimi i një libri, kthimi i një flete për ta rifilluar aty ku e le, kontakti pothuajse ndjesor që krijohet me librin e shtypur, janë tashmë pjesë e kulturës sonë të thellë edhe në botën më të përparuar.

Por nuk mund as të mos hapim sytë përballë mundësisë që na ofron teknologjia bashkëkohore, e në fushën e librit atë që na ofron iPad dhe si-

Faqe 25

motrat e tij: luks, thjeshtësi, kursim, komoditet, prakticitet. Një iPad mund të jetë një bibliotekë e tërë që njeriu nuk mund ta ketë në shtëpinë e tij, por e ka në dorë. Në pak minuta dhe me pak para mund të kesh në një ekran veprat më të mëdha të kulturës botërore, të letërsisë, artit, religjionit, filozofisë etj. Por nga ana tjetër iPad nuk është vetëm libër, ai është edhe internet, edhe facebook, edhe twitter, skype, lajme etj., dhe prandaj përqendrimi nuk është krejt i duhur.

Unë nuk mendoj për një zëvendësim, por për një përzgjedhje momentesh.

Do të thotë që të dyja mund të bashkëjetojnë dhe duhet të bashkëjetojnë, sikurse nuk mund të humbim...

26

E shtunë, 25 gusht 2012

www.mapo.al

Agora Milan Kundera në testament ua ka ndaluar botuesve që librat e tij të botohen në formë elektronike, ciladoqoftë ajo, duke mbetur vetëm në variantin ‘print’. A është një dorëzim që i pafuqishmi bën para faktit të kryer, d.m.th. para asaj se libri nuk është më Guttenberg-as por është, tashmë e përfundimisht, Zuckerberg-as, apo një romanticizëm i tepruar konservatorësh të cilët mendojnë se gjërat janë më mirë brenda paketës tradicionale? Si e shihni fatin e librit në përgjithësi, dhe librit në Shqipëri në veçanti, duke ditur se penetrimi i Kindle apo iPad është ende i ulët, por duket se edhe në formën tradicionale libri nuk njeh shpërthime. Do e çlirojë elektronikja librin edhe për shqiptarët, apo nuk do ndryshojë asgjë?

Lexues librash dhe përdorues të Kindle® Gilman Bakalli

I

magjinoni pak ritmin frenetik të evolucionit kulturor të njerëzimit. 4300 vjet nga shkrimi tek kodeksi, 1500 vjet nga kodeksi tek shkronjat e lëvizshme (Gutenberg), 524 vjet nga Gutenbergu tek interneti, 19 vjet nga interneti tek motorët kërkues kompjuterikë, 7 vjet nga motorët kërkues tek Google. Dhe tani Kindle®, teknologjia që mundëson librin elektronik, pa letër.

Jo vetëm për Kunderën, edhe për mua, Kindle® është një aparat elektronik më shumë në shtëpi! Dëshmi e faktit se njeriu s’paska të ngopur me aparatura! Jemi në pikën kur, siç thotë Aristoteli, pasuria nuk është gjë tjetër veçse një grumbull veglash për organizimin e punëve të shtëpisë. Problemi është se këto proteza kanë tendencën të shumohen si mizat. Ende pa rënë alarmi i zgjimit nga gjumi, dëgjohet nga ekrani televiziv zëri i lexuesit të gazetave të mëngjesit, pastaj zhurma e ekspresit, pastaj e thekëses së bukës, e shtrydhjes së frutave, dhe, më pas, të armatosur si turistë japonezë me celularë, kamera dixhitale, iPad, Blackberry, playstation e navigatorë, nisim ditën me energji...

Tani është shtuar edhe Kindle®, një protezë më shumë edhe për teknikën e stërlashtë të leximit. E lehtë, me kapacitet të jashtëzakonshëm ruajtës, fleksibël, me madhësinë e xhepit dhe me një emër fëmijëror, kjo pajisje duket se i vjen përshtat një mentaliteti gjithnjë e në rritje që gjërat kërkon t’i ketë falas. Sa më shumë libra të rrasim brenda pajisjes! Shpeshherë jo edhe aq për t’i lexuar, sa thjesht për faktin se janë falas!

Lind pyetja nëse e drejta e autorit, një ide gati 200-vjeçare, një e drejtë që duhet paguar, do t’i mbijetojë epokës elektronike.

Brezat e rinj e kanë të qartë se duhet të paguajnë për rroba, ushqim apo cigare, por nuk e kanë edhe aq të qartë se pse duhet të paguajnë edhe për këngë, gazeta, libra apo esé.

Ndërkaq, në pritje të kohës për të lexuar ato qindra librat e ngjeshura brenda kutisë plastike prej 300 gramësh, përdoruesin e Kindle® e shqetësojnë të tjera gjëra: ndoshta tastet e vogla të përshtatshme për gishta liliputësh, ndoshta fjalitë e ndërprera vende-vende, ndoshta mungesa e atyre funksioneve, me të cilat është mësuar tek kompjuteri personal. Por të gjitha këto janë sëmundje fëmijësh të llastuar, të cilat do të zhduken me daljen e versioneve të reja të Kindle®.

••• Libri i mirëfilltë, për shijen time, rri vetëm në letër. Është tejet i gjallë për t’u

ndrydhur në virtualitetin e shenjave pajetë elektronike. Një libër i shkruar në letër të fal emocione. Janë një mori elementesh të gjalla e të prekshme që të magjepsin: kopertina me emrin e shkrimtarit, cilësia e letrës, ngjyra e saj, ilustrimet, ngjyrat, formati, kompozimi grafik, aroma e letrës, shpeshherë ai dedikimi brenda kapakëve si dëshmi e njohjes personale me autorin, e emocioneve nga shtrëngimi i duarve, e admirimit personal. Leximi fjalive të shtypura në letër të nxit imagjinatën, sepse jemi mësuar që, kur reflektojmë apo transhendojmë të kemi një pikënisje, një objekt me jetë, një formë të gjallë. Libri tradicional na e mundëson këtë. Një libër tradicional është si një organizëm i gjallë, i cili merr frymë, mbart mbi vete shenjat dhe aspiratat e kohës së tij. Është memorie dhe dëshmi shpirtërore dhe filozofike e një epoke e një brezi të caktuar.

Kur prekim një libër të shtypur në letër, na duket sikur prekim personazhet e ndryshme, dhimbjet, vuajtjet, gëzimet, sakrificat e tyre. Përveç kësaj, kush mund ta imagjinojë një shtëpi pa bibliotekë personale? Vetmi absolute! Një libër i shkruar në letër është një mysafir i shtrenjtë dhe i përhershëm në bibliotekën time personale.

Fati i librit?

S’kemi pse biem në sentimentalizma për gjendjen aktuale të gjërave e as në pozitat e një parashikuesi optimist apo apokaliptik.

I vlen ama të theksohet se libri vështirë të ndalet e aq më pak të zhduket apo të zëvendësohet nga elektronikja. Rruga e komunikimit me shkrim, në sensin më të gjerë të fjalës, është një rrugë e gjatë, e mundimshme që fillon nga shkrimet nëpër shpella dhe rrasa gurësh tek papiruset egjiptiane, nga simbolet politeiste tek shkrimet e shenjta, nga epitafet mbi gurët e varreve tek letërsia. Duket se në fund të kësaj rruge qëndron një sfidë e re, përballja me epokën dixhitale. Duhet të mësohemi me idenë e librit pa letër, e librave në ekranin dixhital? Jo detyrimisht! Në çdo epokë, njerëzit kanë menduar se shpikjet e reja do të eliminojnë ato pararendëset. Por “Video killed the radio star” (një hit i viteve ’80) nuk rezultoi e vërtetë. As televizioni nuk arriti ta “mbyste” yllin e kinemasë. As libri elektronik nuk do mund ta kapërcejë e ta dominojë një shpikje gati 6000 vjeçare, siç është shkrimi.

Libri s’ka nevojë as për bateri e as për antena. Mund ta shfletosh, ta dhurosh apo ta flakësh tutje. I ka rezistuar shekujve dhe nuk plaket brenda një dekade si homologët e tij elektronik. Librin mund ta prekësh. Libri është i këndshëm për syrin, për dorën dhe gishtat. Për kaq sa thashë kërkoj mirëkuptimin dhe tolerancën e atyre, të cilët tek Kindle® shohin diçka më tepër se një kuti plastike.

Libri që duam dhe teknologjia që “na merr mendtë” Dom Gjergj Meta

K

Unë nuk mendoj për një zëvendësim, por për një përzgjedhje momentesh.

Do të thotë që të dyja mund të bashkëjetojnë dhe duhet të bashkëjetojnë, sikurse nuk mund të humbim traditën e narracionit gojor, të shkrimit të një letre me dorë

ënaqësia e një libri të shtypur që merret në dorë, lexohet, shfletohet, nuhatet, vendoset në bibliotekë apo te koka e krevatit, sigurisht që është diçka e veçantë.

Historia e njerëzimit me librin e shtypur është një histori e gjatë dhe sigurisht vështirësisht e zëvendësueshme, të paktën jo menjëherë. Nënvizimi i një libri, kthimi i një flete për ta rifilluar aty ku e le, kontakti pothuajse ndjesor që krijohet me librin e shtypur, janë tashmë pjesë e kulturës sonë të thellë edhe në botën më të përparuar.

Por nuk mund as të mos hapim sytë përballë mundësisë që na ofron teknologjia bashkëkohore, e në fushën e librit atë që na ofron iPad dhe simotrat e tij: luks, thjeshtësi, kursim,

E shtunë, 25 gusht 2012

27

www.mapo.al

është krijuar

IDEA

se...

nga Henri Çili

…kriza vjen gjithmonë për keq T

komoditet, prakticitet. Një iPad mund të jetë një bibliotekë e tërë që njeriu nuk mund ta ketë në shtëpinë e tij, por e ka në dorë. Në pak minuta dhe me pak para mund të kesh në një ekran veprat më të mëdha të kulturës botërore, të letërsisë, artit, religjionit, filozofisë etj. Por nga ana tjetër iPad nuk është vetëm libër, ai është edhe internet, edhe facebook, edhe twitter, skype, lajme etj., dhe prandaj përqendrimi nuk është krejt i duhur.

Unë nuk mendoj për një zëvendësim, por për një përzgjedhje momentesh. Do të thotë që të dyja mund të bashkëjetojnë dhe duhet të bashkëjetojnë, sikurse nuk mund të humbim traditën e narracionit gojor, të shkrimit të një letre me dorë. Ashtu sikurse nuk do të mjaftojë kurrë të shikosh një person në skype dhe nuk do të jetë e barabartë me takimin me të, shtrëngimin e dorës, përqafimin, shikimin në sy, përlotjen nga hidhërimi apo nga gëzimi, situata që mundet t’i përçojë vetëm një takim personal.

Gjithsesi, pavarësisht avantazheve apo disavantazheve funksionale të njërit apo tjetrit format libri, reflektimi mendoj se shtrihet në një rrafsh më të thellë, atë të marrëdhënies së njeriut me zhvillimin teknologjik.

Nuk e dimë çfarë mund të na sjellë e ardhmja. Unë kam besim tek aftësia përzgjedhëse dhe shoshitëse e njeriut të atyre gjërave që e ndihmojnë atë në rritjen dhe evoluimin e tij. Sigurisht është i njëjti njeri që mendoi se mund të përdorë njohjen e atomit për të krijuar energji, por e shfrytëzoi edhe mbi Hiroshimë. Zhvillimi i

teknologjisë është thikë me dy presa: varet sesi e përdor. Shpesh refuzimi ndaj së resë dhe teknologjisë është shenjë dembelizmi për ta kuptuar atë dhe përparësitë që ky zhvillim sjell dhe sidomos për ta edukuar këtë përparim dhe jo duke e lënë që të na “edukojë” ai ne. Duke e refuzuar, thjesht humbet. Nga ana tjetër, ne shpesh e shohim zhvillimin si një zëvendësim të së vjetrës me të renë. Ky konceptim i zhvillimit sigurisht është humbës, pasi çdo herë krijon rrënjë të reja e për këtë arsye jo të thella dhe të qëndrueshme. Zhvillimi duhet të jetë në shenjën e vazhdimësisë.

Duke u kthyer te testament i Kunderës, nuk e di çfarë e ka shtyrë atë të bëjë një gjë të tillë.

Duke dashur të mos ia dorëzojë veprën e tij zhvillimit më duket si një baba që do të mbrojë fëmijët e tij nga shokët e këqij dhe kështu e mban të mbyllur në shtëpi. Ka njëfarë të drejte, sepse e njeh jetën më mirë se fëmijët e tij, por tanimë fëmijët duhen lënë të lirë, sepse vetëm kështu do të kuptojnë se çfarë babai të mirë kanë pasur.

Ndoshta i ngjan ende frikës nga zbrazëtia, rënia në zbrazëti. Na e thotë vetë Kundera te Pesha e papërballueshme e qenies: “Kush dëshiron të shkojë lart, herët a vonë duhet ta dijë se do t’i merren mendtë. Çfarë është marramendja? Frika nga rënia? Po atëherë pse na merren mendtë edhe në një belvedere që ka një rrethim të sigurt? Marrja e mendve është diçka e ndryshme nga frika e rënies.

Marrja e mendve është zëri i zbrazëtisë poshtë nesh që na tërheq, na ndjell, është dëshira për të rënë, nga e cila mbrohemi me frikë”.

honë gjithmonë kështu, e jo vetëm në ekonomi, por më gjerë se kaq. Por fillimisht le të shohim pse ky argument i ekonomistëve në lidhje me krizën, mund të transferohet më gjerë, në planin shoqëror, kulturor, apo aq më tepër edhe në planin intelektual.

Kriza është bërë kryefjala e 4-5 vjetëve të fundit, sepse pas krizës së fundit të viteve ’70, kjo ka qenë me të vërtetë tronditja më e madhe, e përgjithshme që kanë pësuar tregjet, shoqëritë dhe rajone të tëra të botës. Ndaj me të drejtë kriza është bërë kryefjalë, psikozë, është bërë një shqetësim i qenë dhe i paqenë i të gjitha shoqërive.

Titujt e gazetave, lektorët e bursave, intelektualët, madje ndoshta dhe mediumet flasin apo preokupohen për krizën.

Por tani le t’i prekim me radhë argumentet, më së pari ato të ekonomistëve, në lidhje me “të mirat e krizës”.

Kriza sigurisht që sjell dështim, shkatërrim, depresion, falimentim dhe shumë të këqija të tjera si këto dhe, për të mund të thuhet ashtu si për një fatkeqësi “mos të të rëntë në derë”. Por nga krizat, dhe për këtë ekonomistët kanë një mendim më të konsoliduar, shoqëria del më e fituar kur cikli i saj mbyllet.

Kriza është një arsye e mjaftueshme për rinovim, përtëritje, novacion teknologjik, përmirësim produktesh e shërbimesh.

Këtë e kanë provuar të gjitha ekonomitë dhe ciklet e zhvillimit të kapitalizmit gjatë historisë njerëzore.

Pas krizës kanë mbijetuar ndërmarrjet më performante, më të zhvilluara, më mirëfunksionuese, në funksion të mallrave dhe shërbimeve, sepse u është dashur të mbijetojnë në

treg. Ndoshta as kjo krizë nuk mund të bëjë përjashtim në sektorë të ndryshëm. Për shkak të saj do të përshpejtohet dalja nga tregu e shumë aktorëve që nuk meritojnë të vazhdojnë më tej, do të skualifikohen mallra e shërbime deficitare, me cen apo që u ka ikur koha dhe moda.

A nuk ka nevojë ekonomia shqiptare në këtë fazë të saj pikërisht për këtë krasitje që vjen si pasojë e krizës, por edhe si pasojë e mbylljes së një cikli ekonomik!? A nuk kemi nevojë për më shumë konkurrencë, të cilën kriza e përshpejton duke ndihmuar dhe për të pasur mallra e shërbime më cilësore!? A nuk kemi nevojë të shohim daljen nga skena, të logove aspak domethënëse dhe triumfin e markave më reputacionale kombëtare dhe ndërkombëtare!? Në fund të fundit, a nuk kemi nevojë për standarde dhe për t’i dhënë fund amatorizmit, rastësisë dhe gjithçkaje që është aksidentale!? Në planin shoqëror, a nuk kemi nevojë për një strukturim të shoqërisë në bazë të kritereve të epokës së re, duke i dhënë fund dukjes, apo asaj që nuk është në të vërtetë ajo që duket!? E kush më shpejt se kriza mund t’i çojë gjërat në vendin e vet, në planin kulturor dhe atë intelektual! Kjo gjë dihet. Nuk ka kohë më të mirë për kreativitet, për produktivitet artistik e intelektual se sa koha e krizës. Mendja e stresuar, depresioni, kriza, janë pjellore artistikisht dhe intelektualisht dhe dihet se në të gjitha epokat kështu ka qenë.

Ja pra, edhe pse nuk mund të themi me cinizëm “e ku ka më mirë se kriza”, të paktën mund të dëshpërohemi përgjysmë prej saj.

28

E shtunë, 25 gusht 2012

www.mapo.al

economicus

Maria dos Santos (1902-1992), e njohur si “zonja e bardhë’ dhe e bërë e famshme si “bankierja e popullit”, shkaktoi në vitin 1983 një nga skandalet më të mëdha financiare në historinë e Portugalisë.

Maria Dos Santos � “Sudja” e Portugalisë ADRIAN CIVICI

A

ktivitetin e filloi që në fund të viteve 1950, në kohën e regjimit diktatorial të Salazarit, kur në Portugali mbizotëronte varfëria dhe konflikti shumë i ashpër politik. Për më se 25 vjet u bë shumë e njohur, sidomos në Lisbonë për cilësimin që masmedia apo popullsia e varfër i bënte vazhdimisht si “bankierja e popullit”, si pasojë e një rrjeti të gjerë paralel shoqatash dhe ndërmarrjesh financiare që ajo krijoi dhe administroi gjatë gjithë kësaj periudhe. Por, siç u konstatua në mars të vitit 1983, kur çështja e saj u bë publike, gjithshka kishte qenë thjesht një skemë Ponzi e sofistikuar dhe e “shitur” si “mundësi e njerëzve të thjeshtë për të fituar më shumë para” falë aftësisë së jashtëzakonshme të “Dona Branca” për të menaxhuar kursimet e tyre.

Në fakt, duke parë me kujdes kontekstin e përgjithshëm të kohës, aktivitetet e kësaj “zonje të jashtëzakonshme” nuk janë gjë tjetër veçse një reflektim i situatës së vështirë ekonomike e sociale që përjetoi Portugalia në vitet 1958-1985. Nga zgjedhjet presidenciale shumë të kontestuara e konfliktuale të vitit 1958 e deri në anëtarësimin e saj në Bashkimin Europian në vitin 1986, Portugalia kaloi mjaft situata të vështira ekonomike e të komplikuara politike : pasojat e krizave të naftës të viteve 1970-80, papunësinë e lartë mbi 20%, inflacionin galopant që arriti deri në 30%, deficit të lart tregtar dhe borxh publik të jashtëzakonshëm, falimentime në masë të bizneseve, konflikte të forta sociale, presione nga institucionet ndërkombëtare për reforma radikale, rritje çmimesh dhe zvogëlim të ndjeshëm të fuqisë blerëse, zgjerim të varfërisë,etj.

Në këtë kohë kryefjala e gjithshkaje ishte “korrupsioni”, ishin “fitimet e lehta dhe të menjëhershme nga njerëzit me pushtet apo ata që zhvillonin ekonomi ilegale”, ishte “dobësia e shtetit dhe administratës për të evidentuar dhe ndëshkuar shkelësit e ligjit dhe korrupsionin masiv”, ishin “skandalet e vazhdueshme financiare që krijonin një klimë mbytëse në gjithë vendin’,etj.

Në këtë mjedis të mbytur nga korrupsioni dhe lufta e ashpër politike, Maria dos Santos, një grua 50 vjeçare shumë fine në sjelljet dhe pamjen e saj, krijon një “lloj të veçantë bankash shërbimesh” të cilat tërhoqën menjëherë me mijëra njerëz të cilët shpresonin të fitonin më shumë para se sa nga depozitat normale që ata

kishin në bankat tradicionale. Biznesi i tyre dukej i thjeshtë dhe efektiv : në bankën paralele të Dona Branca-s interesi ishte 10% në muaj apo 120% në vit, ndërkohë që guximtarët e parë tashmë kishin filluar të shijonin fitimet e tyre. Megjithëse në raport me ligjin ky ishte një aktivitet i ndaluar, në fakt gjithshka zhvillohej qetësisht në atmosferën e rënduar të Lisbonës.

Maria dos Santos e filloi aktivitetin e saj “bankar” si grumbulluese e të ardhurave ditore të shitësve ambulantë të produkteve artizanale e qeramike që vepronin në periferinë e Lisbonës. Nëse ata pranonin ti depozitonin të ardhurat e tyre modeste në zyrën e saj, Maria ju garantonte atyre një fitim të vogël plus shumës bazë. Duke u treguar shumë e ndershme dhe e dashur me këtë kategori sociale mjaft të varfër, ajo morri shpejt namin e “bankieres së popullit”, megjithëse aktiviteti në thelb ishte ilegal. Por, nëse njerëzit ishin të kënaqur, sidomos të varfrit, diktatorë si Salazari dhe administrata e tij apo dhe udhëheqësit e tjerë pas tij, mbyllnin me dëshirë një sy në emër të politikave dhe demagogjisë së tyre populiste se “gjithshka shkonte mirë dhe njerëzit po fitonin gjithnjë e më shumë nën drejtimin e tyre”.

Maria dos Santos jepte interesa të larta, të cilat ishin proporcionale me shumën e depozituar. Pra, sa më shumë depozitoje, aq më të larta bëheshin interesat dhe aq më i madh fitimi, ndërkohë që fitimi rritej akoma më shumë nëse dikush i ridepozitonte të ardhurat e tij për një afat të dytë, të tretë, etj., pa i prekur ato. Me dhjetëra mijëra njerëz filluan të ishin klientë të rregullt të bankës së popullit, sidomos shtresat varfra si peshkatarë, tregtarë të vegjël, artizanë, nënpunës modestë, muratorë, fshatarë, pensionistë, shitës, etj. Gjithshka funksiononte me llogikën e skemës Ponzi: depozituesit e dytë paguanin për të ardhurat apo fitimet e depozituesve të parë, depozituesit e valës së tretë paguanin për fitimet e depozituesve të dytë, e kështu me radhë duke u shtuar me një progresion gjeometrik. Kjo skemë mbijetoi akoma dhe më gjatë, si pasojë e faktit se shumë depozitues nuk i tërhiqnin paratë e tyre duke i ridepozituar me vite me radhë dhe “ëndërruar” fitime kolosale. Dona Branca e zgjeronte vazhdimisht klientelën në gjithë Portugalinë duke hapur “zyra” të reja në gjithë vendin, ku të punësuarit kryesorë ishin vetëm të afërm dhe njerëz të besuar të saj.

Goditja erdhi kur Maria dos Santos kërkoi që të shijonte publikisht luksin në të cilin jetonte si dhe të kërkonte të ishte njeri i famshëm

Duke parë me kujdes kontekstin e përgjithshëm të kohës, aktivitetet e kësaj “zonje të jashtëzakonshme” nuk janë gjë tjetër veçse një reflektim i situatës së vështirë ekonomike e sociale që përjetoi Portugalia në vitet 1958-1985.

e i njohur në gjithë Portugalinë. Ajo filloi të tregonte hapur shtëpitë e saj të shumta, veshjet e shtrenjta, jetën luksoze,etj., duke tërhequr vëmendjen e shtypit dhe gjithë mjedisit social portugez por dhe atij ndërkombëtar.

Një intervistë e saj e dhënë në të përjavshmen e njohur portugeze “Tal & Qual” u shoqërua me mjaft pyetje e supozime se “si ishte e mundur që fitimet e saj shumëfishoheshin vazhdimisht?”, “cilët ishin bashkëpunëtorët e saj, ndërkohë që për disa prej tyre dihej se ishin përzierë në çështje korrupsioni e mashtrimesh”, “çfarë aftësie të veçantë kishte kjo grua dhe banka e saj që garantonte një fitim 8-10 herë më të lartë se bankat normale?”, “a duhej që gjithë portugezët të braktisnin bankat tregëtare tradicionale dhe ti depozitonin paratë në sistemin e Dona Brancas?”, etj.

Jehona u përhap shpejt edhe nga mediat ndërkombëtare. E gjithë kjo paqartësi u përforcua akoma më shumë nga intervista e një klienti të Dona Branca-s i cili tregoi në një emision shumë të parë të televizionit kombëtar portugez se “kur kishte depozituar paratë e tij, në një nga zyrat e saj kishte parë se pjesa e mbrapsmë e tyre ishte e mbushur plot me

� Maria dos Santos jepte interesa të larta, të cilat ishin proporcionale me shumën e depozituar. Pra, sa më shumë depozitoje, aq më të larta bëheshin interesat dhe aq më i madh fitimi, ndërkohë që fitimi rritej akoma më shumë nëse dikush i ridepozitonte të ardhurat e tij për një afat të dytë, të tretë, etj., pa i prekur ato

kartëmonedha të futura nëpër thasë që po ngarkoheshin në një makinë...ku po shkonin këto para?”. Ndërkohë, klientela e saj ishte zgjeruar ndjeshëm dhe në klasat e mesme të cilat megjithëse fitonin nga ky sistem, gjithsesi “pyesnin më shumë” se ku qëndronte sekreti i kësaj gruaje dhe a ishin vërtet 100% të sigurta paratë e tyre?

Kaq mjaftoi që të lindte paniku. Banka qëndrore e Portugalisë dhe Ministria e Financave u shprehën publikisht se nuk kishin asnjë lidhje me këtë skemë financiare dhe se nuk mund të garantonin paratë që qarkullonin në të. Në të njëjtën linjë u distancua dhe qeveria portugeze. Shumë klientë kërkuan menjëherë që të tërhiqnin paratë e tyre, aq më tepër që në shoqërinë portugeze të asaj kohë fantazmat e mashtruesve dhe të korruptuarve ishin mjaft prezente. Brenda pak ditëve zyrat e Dona Branca-s nuk kishin më asnjë mundësi që të paguanin klientët dhe u mbyllën duke lënë me gisht në gojë me dhjetëra mijëra klientë. Maria dos Santos u arrestua dhe u dënua me 10 vite burg plus detyrimin që tu kthente klientëve shumat e depozituara në bankën e saj. Bashkë me të u arrestuan dhe 25 bashkëpunëtorë të saj të ngushtë.

Dona Branca vdiq në vitin 1992 në moshën 90 vjeçare nga një atak kardiak, duke premtuar apo ëndërruar deri në ditët e fundit të jetës së ajo kishte diku një pasuri të madhe me anën e të cilës do dëmshpërblente viktimat e saj. Jeta dhe vepra e Dona Branca u pasqyrua në një roman dhe më vonë në një telenovelë prej 130 episodesh të titulluar “A Banqueira do Povo” (bankierja e të varfërve) të prodhuar dhe transmetuar nga Televizioni Portugez në vitet 1993-94. Është historia e Dona Benta-s, një gruaje 70 vjeçare, karizmatike, me personalitet të fortë e impulsiv që ju premtonte fitime të mëdha klientëve të “bankës” së saj, por që në fund i falimentoi të gjithë. Sondazhet televizive tregonin se për shumë muaj kjo telenovelë kishte një audiencë rekord në gjithë Portugalinë. Cuditërisht njerëzit e vlerësonin “mencurinë” dhe “guximin” e saj, dhe ajo që ishte më interesante, ishte fakti se shumë prej tyre shpreheshin se “për hir të fitimeve të lehta dhe aventurore do të ishin gati të merrnin pjesë në skema të tilla në të ardhmen...natyrisht duke qenë të kujdesshëm të fitonin në fillimet e këtyre skemave dhe të tërhiqeshin kur ta kuptonin se skema po shkonte drejt fundit”!

Dhjetw vite më vonë në Shqipëri, një Maria dos Santos e quajtur Sude, bashkë më shumë “Sude të tjerë” do të bënte të njëjtën gjë.

E shtunë, 25 gusht 2012

29

www.mapo.al

RRëFENJA

sI ato të Ngjelës

Enver Hoxha trajtohej vetëm si një udhëheqës popullor dhe prandaj të gjithë mbetën të habitur kur befas, në mesin e viteve ‘60, ai nisi të propagandohej si njeri i jashtëzakonshëm, si njeriu më i ditur i globit dhe një njohës i thellë i marksizmit

Enveri, i papërgatitur në marksizëm

B

edriu e kishte urryer gjithmonë Enver Hoxhën, më tha më pas Shemsi Totozani në burgun e Ballshit gjatë fundit të viteve ‘70. Shemsiu ishte baxhanaku i Bedriut, por edhe ky, moshatar me Hoxhën dhe i lindur në të njëjtin qytet, në Gjirokastër. Komunistë, që të dy, e sidomos Bedriu, por që kishin mbetur të habitur kur kishin dëgjuar se Enver Hoxha kishte hyrë në lëvizjen komuniste. Madje, Bedri Spahiu, thuhet se pikërisht për këtë fakt nuk kishte pranuar të merrte pjesë në mbledhjen themeluese të Partisë Komuniste të Shqipërisë, në nëntorin e vitit 1941. Dhe Hoxha e dinte mirë këtë gjë, madje Shemsiu më shpjegonte me shumë qartësi se moralisht nuk kishte sesi të bashkohej Bedriu me Enverin, në një kohë kur Bedriu e kishte marrë gjithmonë seriozisht komunizmin në bindjet e tij, kurse Enveri kishte qenë vetëm një aventurier që i ishte qepur Koço Tashkos1 nëpërmjet të motrës së tij dhe kishte hyrë deri lart në këtë lëvizje. nuk kishte qenë e re dhe e padëgjuar ndonjëherë përgatitja jo e mirë e Enver Hoxhës në marksizëm, sepse deri në vitet ‘60 kjo gjë thuhej hapur në të gjitha rrethet e nomenklaturës së lartë komuniste. Arsyeja ishte se, në të vërtetë, ky kishte qenë mendimi i sovjetikëve. Lidershipi i lartë komunist i Bashkimit Sovjetik, por sidomos ai i vendeve të tjera të Lindjes, e theksonin gjithmonë këtë, dhe Enver Hoxha, si dinak që ishte, e pranonte gjithë duke shtuar se marksizëm-leninizmi është shkollë. E kështu thoshin edhe të tjerët. Por gjithsesi, kjo e vërtetë asnjëherë nuk përmendej me ligësi, por vetëm si një gjë normale, sepse marksizmi ishte i vështirë dhe Enveri po e mësonte përditë. Por dhe punët e Partisë dhe të atdheut nuk e linin.

Në fund të fundit, Enver Hoxha trajtohej vetëm si një udhëheqës popullor dhe prandaj të gjithë mbetën të habitur kur befas, në mesin e viteve ‘60, ai nisi të propagandohej si njeri i jashtëzakonshëm, si njeriu më i ditur i globit dhe një njohës i thellë i marksizmit.

Shemsi Totozani, që ishte nga krerët e Partisë në Gjirokastër dhe që ende nuk dinte gjë se çfarë mund të ishte Enver Hoxha në Partinë e porsaformuar, kishte parë aty nga viti 1942 një shkresë të firmosur nga Enver Hoxha e që u dre-

jtohej të gjitha qarqeve të Partisë nëpër Shqipëri. Totozani ishte habitur e tronditur njëherësh, prandaj, në atë gjendje shqetësimi e habie bashkë, i ishte drejtuar Bedri Spahiut me këto fjalë: “Pse, Enveri qenka në krye të këtyre punëve, o Bedri?” Habia e Shemsiut kishte pasur edhe një farë frike brenda saj dhe këtë Bedriu e dinte mirë. Në të vërtetë këtë lloj frike Shemsiu e lidhte me karakterin tepër aventurier të Enver Hoxhës dhe me papërputhshmërinë absolute të tipit të tij me marksizmin dhe komunizmin. Por Bedriu kishte heshtur për një hop e mandej pat shtuar me një zë që tregonte siguri: “Nuk ka problem, Shemsi, se do ta zgjidhë Partia këtë çështje, dhe shumë shpejt… Le që nuk është se ka ndonjë gjë të madhe në dorë.” Bedriu atëherë ishte kryetari i Partisë Komuniste për qarkun e Gjirokastrës, kurse Partia në fakt drejtohej nga jugosllavi Miladin Popoviç.

“Që nga ai moment, -më tha Shemsiu- kurrë nuk më iku pezmi dhe pasiguria në lidhje me perspektivën e Partisë që kishim formuar”. Ai ishte shumë i moshuar në ato kohë që ne rrinim bashkë në burgun e Ballshit, të dënuar që të dy për agjitacion e propagandë kundër regjimit të Tiranës. Ishte viti 1978 dhe ai, i plakur, ashtu, me shpirt në dhëmbë fliste me neveri për Enver Hoxhën, gjithë duke pritur vijimisht vdekjen e tij, pasi edhe ai si të gjithë të burgosurit e dinte faktin që Hoxha kishte kaluar një infarkt miokardi në nëntor të vitit 1973. Por, gjithsesi, ai e theksonte shpesh se Hoxha kurrë nuk kishte pasur lidhje me doktrinën që pretendonte se po e mbronte me hekur. Kurse vetë Shemsiu ishte komunist, fanatik i Bashkimit Sovjetik dhe ashtu duhet të këtë vdekur. Por kjo s’ka rëndësi; mua më dukej një njeri me integritet moral, ndonëse kishte zëra se kur kishte qenë në pushtet ishte tepër i rreptë. Kurse për

Shemsiu ishte baxhanaku i Bedriut, por edhe ky, moshatar me Hoxhën dhe i lindur në të njëjtin qytet, në Gjirokastër. Komunistë, që të dy, e sidomos Bedriu, por që kishin mbetur të habitur kur kishin dëgjuar se Enver Hoxha kishte hyrë në lëvizjen komuniste. Madje, Bedri Spahiu, thuhet se pikërisht për këtë fakt nuk kishte pranuar të merrte pjesë në mbledhjen themeluese të Partisë Komuniste të Shqipërisë

Por për mua nuk kishte qenë e re dhe e padëgjuar ndonjëherë përgatitja jo e mirë e Enver Hoxhës në marksizëm, sepse deri në vitet ‘60 kjo gjë thuhej hapur në të gjitha rrethet e nomenklaturës së lartë komuniste

Bedri Spahiun dhe Tuk Jakovën, Kiçoja më tha më vonë se që të dy nuk mund ta pranonin tiraninë e Hoxhës dhe as që mund ta mendonin se mund t’i nënshtroheshin atij për pushtet. Kishin qenë që të dy sekretarë të Komitetit Qendror deri në vitin 1953 dhe ishin tërhequr vetë nga postet e larta, gjë e cila e kishte shqetësuar shumë Hoxhën atëherë. Rrinin gjithmonë bashkë dhe nuk ngatërroheshin thuajse fare më të tjerët që ishin pranë Enver Hoxhës. Kishin që të dy personalitet të veçantë, njëri nga Jugu e tjetri nga Veriu i vendit; Tuku ishte katolik.

“Disa muaj para se të eliminoheshin, më erdhën edhe mua në shtëpi për vizitë që të dy”- më ka thënë im atë, duke shpjeguar se atë ditë që të dy i kishin shprehur dyshime për trajtimin e historisë së krijimit të Partisë dhe Kiçoja ua kishte pranuar, gjithë duke vënë re se ishin shumë të revoltuar me Hoxhën. Madje Tuku kishte nisur të fliste hapur në lidhje me deformimet që i ishin bërë historikut të themelimit të Partisë Komuniste të Shqipërisë. Por Kiços nuk i kishin kërkuar ndonjë lloj bashkëpunimi, vetëm se i ishin shprehur hapur. “Me habiti përgjigjja e tyre kur i pyeta me se po merreshin -më tha Kiçojasepse që të dy më thanë se po lexonin Gjergj Elez Alinë, baladën e famshme të Eposit të kreshnikëve. Dhe as vetë nuk e kuptova dot në ato çaste se cili ishte nënteksti i këtij pohimi”. Por, gjithsesi, gjithçka është e qartë dhe e kuptueshme, se ata që të dy nuk mund ta pranonin Enver Hoxhën dhe sigurisht që u duhej ta eliminonin. Por e kishin pasur të pamundur. Thuhet se Bedriu ia kishte kërkuar arrestimin e Hoxhës Tukut kur ky i fundit ishte sekretari organizativ i Partisë, por Tuku i kishte thënë se kjo gjë ishte e pamundur, sepse nuk ishte dakord Mehmet Shehu, i cili në ato vite kishte qenë ministër i Brendshëm. Dhe që të dy, Bedriu dhe Tuku, u eliminuan mu në prag të zhvillimeve antistaliniane në Bashkimin Sovjetik.

1 Koço Tashko: kryetar i Grupit Komunist të Korçës. Njeri i kulturuar që vinte nga një familje me veprimtari të madhe patriotike. Vetë kishte mbaruar Universitetin e Harvardit dhe kishte hyrë shume herët në lëvizjen komuniste ndërkombëtare. Ishte i njohur për veprimtarinë e tij edhe në analet historike të Partisë Komuniste të Bashkimit Sovjetik.

30

E shtunë, 25 gusht 2012

Horoskopi javor DASHI (20/III-20/IV)

Periudhë e ngrohtë pritet të jetë kjo javë për çiftet.

Saturni do i ndihmojë beqarët jo vetëm të kenë takime interesante por të përdorin dhe fjalët e duhura për të bërë për vete atë që do pëlqejnë. Me shpenzimet duhet të tregoheni shumë të kujdesshëm. Në përgjithësi gjendja shëndetësore do jetë e mirë. Edhe ata që kanë pasur probleme me tretjen apo me rrugët e frymëmarrjes do ndihen më të qetë. Në punë gjithçka do shkojë mirë, por derisa të merrni suksesin e merituar mos u ndalni për asnjë moment. Marrëdhënia me familjaret do përmirësohet.

www.mapo.al

Fjalëkryqi klasik Fjalëkryqi klasik është një nga lojërat enigmatike më të përhapura në botë. Fjalëkryqet e para filluan të botoheshin që në shekullin e XVIII dhe vazhdon të jetë e preferuar edhe në ditët e sotme.

DEMI (21/IV-20/V)

Situata në çift ka të gjitha mundësitë të rregullohet gjatë kësaj jave. Rruga që beqarët të gjejnë personin e zemrës do jetë e lirë. Bëjini sytë katër në mënyrë që ta dalloni personin që do bëhet pjesë e jetës suaj. Lojërat e fatit do ju tërheqin shumë. Kujdes sepse do humbni shumë dhe do ngeleni pa asnjë lek në xhep.

Shëndeti nuk do jetë ashtu si e prisnit-Ecni më shumë në këmbë dhe praktikoni ndonjë sport. Në punë do ju bëhen propozime interesante. Gjithsesi analizoni gjithçka deri në detajin e fundit para se të merrni vendime. Familja nuk do ketë probleme.

Koha e fillimit ____:____

BINJAKET (21/V-20/VI)

GAFORRE (21/VI-22/VII)

Gjithçka do shkojë mirë për çiftet gjatë kësaj jave dhe ata do e kenë të lehtë të kuptohen me njëri-tjetrin.

Beqarët do kenë më shumë se kurrë fat në dashuri.

Personi që keni ëndërruar prej kohësh do të shfaqet para jush. Në planin financiar do përdorni çdo mënyrë të lejueshme për të përmirësuar të ardhurat. Do ia arrini qëllimit! Nuk do keni as problemin më të vogël shëndetësor. Ambienti në jetën profesionale do jetë stimulues. Ndërmerrni iniciativa dhe do e shihni që rezultatet do jenë mjaft premtuese. Jeta familjare do jetë e mbushur me mirëkuptim dhe mirësi.

Mjedisi yjor do të nxitë disa debate dhe konflikte me partnerin gjatë kësaj jave. Beqarët duhet të përgatiten për surpriza të mëdha në planin sentimental. Ka gjasa që vetmia të marrë fund për ju.

Nëse i menaxhoni me kujdes financat jo vetëm që do stabilizoni buxhetin por edhe do e përmirësoni atë. Shëndeti do jetë përgjithësisht i qëndrueshëm, me ndonjë dhimbje të lehtë koke ndonjë ditë. Pas një periudhe jo shumë të mirë në punë, do të dalë dielli. Edhe me familjarët marrëdhënia do të përmirësohet.

LUANI (23/VII-22/VIII)

Perspektivat për jetën në çift gjatë kësaj jave janë të mira. Më në fund do arrini edhe lumturinë që keni pritur prej kohësh. Beqarët duhet të mos mendojnë për ato që kane kaluar dhe të pranojnë ftesat që do u bëhen. Edhe pse situata financiare nuk do jetë e mirë ju nuk duhet të dorëzoheni. Me pak diplomaci dhe duke shmangur shpenzimet gjërat mund të rregullohen.

Shëndeti do jetë pak problematik. Konsumoni pak më tepër kamomil për t’u qetësuar. Në planin profesional do keni shumë fat dhe do filloni realizimin e disa projekteve të rëndësishme. Familjarët do kërkojnë më shumë përkujdesje nga ana juaj.

PESHORJA (23/IX-22/X)

Do kërkoni qetësinë dhe harmoninë në çift gjatë kësaj jave. Beqarët nuk duhet të presin mrekulli të mëdha.

Takimet do jenë të shumta por nuk do ketë dashuri të rëndësishme. Në planin financiar do keni tronditje. Jo vetëm që duhet të pakësoni sa më shumë shpenzimet por nuk duhet të jepni as para borxh. Përsa i përket shëndetit mund të keni shqetësime me kockat. Konsumoni me tepër qumësht dhe nënprodukte të tij. Në punë pritet një periudhë e mirë. Do merrni vendime të rëndësishme për një propozim që ju është bërë. Raportet me familjarët do jenë më të ngrohta.

SHIGJETARI (22/XI-21/XII)

Pasion apo zënka në çift? Të gjitha do jenë të mundura gjate kësaj jave. Beqarët do bëjnë një takim mjaft të veçantë por që do ju sjellë emocione të mëdha. Përfitoni! Me ndikimin e Jupiterit në planin financiar, do i harroni problemet që keni pasur. Do jetë javë me fat dhe buxheti do fillojë të stabilizohet. Shëndeti nuk do jetë i keq por lodhja do bëjë të sajën. Në planin profesional do ju hapen dyert drejt arritjeve të mëdha. Ata që do marrin pjesë në konferenca do përgëzohen më shumë sesa mendonin.

Në familje tregohuni më tolerantë.

UJORI (20/I-19/II)

VIRGJERESHA (23/VIII-22/IX)

Këtë javë ju që jeni në një lidhje do tentoni të joshni persona të tjerë. Beqarët do kenë ndryshime të mëdha në jetën sentimentale. Studiojini me kujdes personat që do ju afrohen sepse disa do kenë vlera. Mos shpenzoni më tepër se duhet gjatë kësaj periudhe. Mund të lindin disa probleme me tretjen e ushqimit. Kujdes me ato që hani. Në jetën profesionale nuk do keni asnjë pengesë. Vazhdoni atë që keni nisur dhe shumë shpejt do arrini suksesin që keni pritur gjithmonë. Jeta familjare do jetë e qetë.

Koha e mbarimit ____:____

Horizontalisht:

Vertikalisht:

1. Anë ose pikë e një pune a e një dukurie, që ka nevojë të shqyrtohet e të

1. Kafshë gjitare mishngrënëse. 2. Që bashkohet me idetë, qëllimet dhe ve-

zgjidhet. 5. Udhëtar në një mjet. 12. Trajtim i pabarabartë i njerëzve, duke

primet e një tjetri. 3. Bashkim monopolist i disa ndërmarrjeve të mëdha

parapëlqyer pa të drejtë dikë. 14. Nënndarje e një ligji. 16. Kontrolli dhe pro-

kapitaliste. 4. Luarasi, aktore. 5. Copë dheu. 6. Pacino i kinemasë ameri-

va që i bëhet një makine para se të vihet në punë. 19. Ajo që kërkojmë të ar-

kane. 7. Pezmatimi i zgavrave të brendshme të hundës. 8. Niseshte, ndry-

rijmë, gjëja drejt së cilës synojmë. 21. Vizatim që paraqet vetëm vijat krye-

she. 9. Mekanizëm që përdorej dikur për të dënuarit me vdekje. 10. Orga-

sore të diçkaje dhe që mund të plotësohet më pas, mbrapsht. 22. Emër i

nizata, ose... 11. Notë muzikore. 13. Njësi për të matur fuqinë e rrymës ele-

trilluar që e mban dikush. 24. Pjesë të një makinerie. 26. Titulli i një gazete

ktrike. 15. Merre! 17. Organizatë Civile. 18. Masë për sipërfaqen e tokës, që

të përditshme. 27. Organizatë Çlirimtare. 29. Metal me shumë vlerë. 30.

përdoret në Angli. 20. Gjenin në mes. 23. Thjeshtësi në sjellje. 25. Jashtë-

Qytet në Itali. 31. Mendimi kryesor që përshkon një krijim. 32. Targa e qytetit

tokësorë. 28. Enë për të pjekur bukën. 31. Përemër pronor. 32. Raki orozi.

më jugor të vendit tonë. 33. Në majë të bishtit. 34. Shifër. 36. Pjesëz mo-

33. Tërësia e të lindurve të një gjaku kundrejt të parëve të përbashkët. 35.

huese. 37. Lumë i madh në SHBA. 41. Orendi për të vënë rrobat. 42. Agjensi

Pa bërë zhurmë. 36. Shumë mirë, ashtu si duhet. 37. Dhoma në dialekt. 38.

Kulturore. 43. Zvogëlimi, a ulja me qëllim e vlerëve të dikujt. 46. Tepelena

Garnizon Italian. 39. Tognazi i kinemasë italiane, mbrapsht. 40. Ndërmar-

në makina. 47. Që i ka plasur cipa, që nuk ka turp. 48. Fëmijë femër.

rje Rumune. 41. Mbërrij, ose... 44. Instituti Veterinar. 45. Mama, shkurt.

Sudoku | nivel mesatar

Plotësoni vendet bosh në mënyrë që çdo rresht e kolonë të ketë numrat nga 1-9.

AKREPI (22/X-21/XII)

Të ndikuar nga Saturni, do jeni më të predispozuar të bëni lëshime ndaj partnerit në mënyrë që ambienti të ngrohet më tepër në çift. Beqarët do afrohen gjithmonë e më tepër me personin që pëlqejnë. Nga fundi i javës mund të merrni ose të bëni edhe ndonjë propozim.

Me financat do tregoheni të vendosur dhe do bëni çmos që t’i stabilizoni. Pak më shumë vigjilencë kërkohet me shëndetin. Energjia nuk do ju mungojë, por mund të keni disa probleme me mëlçinë. Në jetën profesionale do keni përparime. Mos kini frikë të tentoni edhe pse mund të keni dështime. Jeta familjare do jetë si zakonisht.

Koha e fillimit _____:____ Koha e mbarimit ____:____

Numërkryq

BRICJAPI (22/XII-20/I)

Xhelozia do pushtojë lidhjen tuaj gjatë kësaj jave.

Periudhë premtuese për jetën sentimentale të beqarëve. Venusi do sjellë mundësi të mira për takime. Me financat do keni fat dhe të gjitha sakrificat që keni bërë do ju shpërblehen. Me shëndetin duhet të bëni më tepër kujdes. Ata që vuajnë nga zemra duhet të shmangin diellin dhe lodhjen. Disa mund të kenë probleme të vogla nervore. Në punë situata do jetë më e kënaqshme sesa mendonit. Qëndroni pak më shumë kohë me familjarët këtë javë.

Gjeni figurën duke bashkuar pikat

PESHQIT (20/II-19/III) Plotësoni tabelën me numrat e dhënë!

Jeta sentimentale e çifteve do të lulëzojë gjatë kësaj jave. Jupiteri dhe Venusi do krijojnë ambientin e duhur që ju të dashuroni qetësisht. Beqarët duhet të përgatiten për ndryshime. Keni për ta mbajtur mend gjithë jetën këtë javë. Periudhë e mirë edhe për financat. Shëndeti nuk do jetë problematik por gjithsesi do ketë një rënie të energjive dhe të gjallërisë. Në punë do jeni plot ide të mira për të arritur qëllimin përfundimtar. Vendosini në zbatim dhe do shihni që do keni sukses. Me familjarët do keni disa debate të vogla.

Numra me 3 shifra:

Gjate kësaj jave do bëni projekte të rëndësishme për lidhjen tuaj. Tregohuni sa më të hapur të mundeni me të. Periudhë e favorshme edhe për beqarët. Një histori dashurie qe e keni menduar prej kohësh do fillojë të konkretizohet.Sektorifinanciarkërkonmëshumëkujdes.

Për të mos pasur shqetësime në planin shëndetësor shmangnikafendhekonsumonimetepërfrutadheperime të freskëta. Puna në ekip do sjellë arritje të mëdha këtë javë. Mos ngurroni ta aplikoni këtë nëse doni që t’ju hapen edhe më tepër dyer. Familja nuk do ketë probleme.

164, 263, 530, 592, 632, 659, 698, 952.

Numra me 4 shifra:

1012, 1030, 1547, 1771, 5645, 6215, 8046, 8574.

Ngjyrosni pjesën me pikë dhe zbuloni figurën

Familja Rice nga Cambridgeshire në Britaninë e Madhe shtëpinë e vet e ndan me Lillyin – pitonin albin të gjatë pesë metra. Ata thonë se gjarpri është kafsha e tyre e preferuar dhe se janë shumë krenarë me të.

Pete, Kim dhe vajza e tyre Chloe, për

shumë vite po rruajnë gjarpinj në shtëpinë e tyre, ndërsa më së shumti e pëlqejnë Lillyn. “Lilly ka karakter të mahnitshëm. Është shumë i qetë dhe fëmijët e duan shumë. Sinqerisht, më shkakton më pak probleme sesa dy qentë e mi”, ka thënë Chloe .

Gjeni 10 ndryshimet

Jetojnë me pitonin pesëmetrash

Numra me 5 shifra:

00560, 05992, 11147, 14788, 20156,

24444, 45756, 48411, 55556, 56999, 65041, 65210, 65511, 78014, 81858, 84381.

Numra me 6 shifra:

044531, 152248, 154447, 170512, 256325, 414722, 452957, 478965, 517225, 563251, 620154, 651412, 731257, 854152, 888741, 918623.

E shtunë, 25 gusht 2012

31

www.mapo.al

Nazime Visha duke qenë vajzë, duke qenë e përdhunuar, duke qenë vrasëse, duke qenë e bija e njërit, e fejuara e tjetrit dhe ‘dashnorja’ ndoshta e dikujt, është shumë gjëra, të gjitha të ndryshme, për shumë njerëz. Për disa është kronikë, për të tjerë është histori.

Kronikën e kanë dhënë gazetat. Një përmbledhje e ka kulmin në një natë mesgushti, kur ajo vrau me armë zjarri Fiqiri Muçën

faqja e fundit

NAZIME VISHA Një kronikë pa histori Alfred Lela

N

azime Visha u duk se e bëri me histori gushtin, një muaj që qe mbushur me kronika. U duk, sepse duka, siç e ka stof, është e rrejshme dhe nuk i rri vetes deri në fletë të fundit. U pa, më shpejt se ç’pritej, se drama me personazhe kryesore Nazime Vishën e Fiqiri Muçën, ishte një shtresëzim kronikash të ditëve të tyre të përditshme, që kur nuk mbajtën më, kur erdhën te pika e të bërit histori, u shkërmoqën, pa histori, nën një batare kallashnikovi të kalbur e të ndryshkur, thanë kronikat e gazetave, në një përrua, nën një kodër, diku mbi kryeqytet, ndanë rrugës që lidh Tiranën me Elbasanin, në fshatin Kërrabë, në gushtin, si mosozot, e ngulfatur në kronikë të zezë.

Nazime Visha duke qenë vajzë, duke qenë e përdhunuar, duke qenë vrasëse, duke qenë e bija e njërit, e fejuara e tjetrit dhe ‘dashnorja’ ndoshta e dikujt, është shumë gjëra, të gjitha të ndryshme, për shumë njerëz. Për disa është kronikë, për të tjerë është histori. Kronikën e kanë dhënë gazetat. Një përmbledhje e ka kulmin në një natë mesgushti, kur ajo vrau me armë zjarri Fiqiri Muçën.

Narrativa këtu ndahet. Fillimisht

u tha përdhunuesin prej disave e partnerin prej të tjerëve. Mikun e shtëpisë, e kështu me radhë.

Pikërisht këtu fillon edhe tentativa për ta historizuar kronikën e Nazime Vishës. Nëse i vrari ka qenë përdhunuesi, ‘ah, më i lumtë dora’ kumboi shpejt e shpejt nga shtëpia në shtëpi, nga kafeneja në kafene e deri aty ku fytyra nuk skuqet, nuk merret, por jepet në shumicë, në Facebook. Fiqiri Muça ishte shkandullosur në një përrua fshati, si shenjë hakmarrjeje ndaj përdhunës së disa viteve. Shpagimi i tij ishte haku i marrë i të gjitha të përdhunuarave. Shpaguesja, Nazime Visha, duhej himnizuar. Akti i saj i kishte dhënë zë të g jitha të pazëshmeve që e fshehën përdhunën e pësuar nën tutën se një dhunë edhe më e madhe e opinionit do t’i përndiqte përjetë. Gratë kishin gjetur Norën e tyre postmoderne.

Lidhja intime mes një 18-vjeçareje e një 45-vjeçari, shtoji kësaj edhe faktin se dy familjet kishin krushqi, u bë fushëbetejë e moralistëve. Gjindej te ky çiftim i pazakontë elementi i flligështisë, i teposhtjes morale që ka kapluar, sipas tyre, shoqërinë shqiptare. I shkakut se pse ‘dita e gjykimit’ nuk është larg dhe hakërrimit me llavën e ferrit të botës së përtejme.

Ka edhe një grupim të tretë, siç mund të ketë edhe të tjerë, sigurisht, dhe ky qe ndoshta edhe më i shumti në numër. Aty futen pa ndonjë zor edhe shpagimtarët e grupit të parë edhe moralistët e të dytit. Këta janë lukunia e përhershme e vojeristëve. Për ta portreti, edhe fizik edhe social, i Nazime Vishës ka formën e vrimës së çelësit; shqetësimi i kronikës me adoleshenten që vret mesoburrin zgjat sa ç’vazhdon vargu i sms-ve mes dy personazheve. Apo derikur të mbarojë pingpongu i dëshmive: gjyshi i Nazimes, vëllai i Fiqiriut, taksisti, fshatari nga Kërraba, gjyshi në Zall Bastar, bashkëshortja në Sukth. Kur vdes kronika e së gjithës, kur krimi nuk ka më ‘histori’ për të prodhuar, vdes edhe vëmendja e vojeristëve. Ata shqyejnë sytë dhe mprehin veshët për ngjarjen e radhës.

Nazime Visha mbet’ ajo që ishte, edhe para se jeta e saj, me të gjitha sekretet pothuajse, të shpalosej për të gjithë, një vajzë fshati. Një që shkrimin dhe leximin i kishte nxënë mundimshëm deri diku nga klasa e pestë a e gjashtë. Një që perspektivën e jetës e shihte te një martesë me një djalë të ri, apo një burrë më të madh se vetja, në varësi të këmbëve të fatit, diku nga fshatrat pas Dajtit, ku Tirana humbet në Mat

� Nazime Visha mbet’ ajo që ishte, edhe para se jeta e saj, me të gjitha sekretet pothuajse, të shpalosej për të gjithë, një vajzë fshati. Një që shkrimin dhe leximin i kishte nxënë mundimshëm deri diku nga klasa e pestë a e gjashtë. Një që perspektivën e jetës e shihte te një martesë me një djalë të ri, apo një burrë më të madh se vetja, në varësi të këmbëve të fatit

e Mati s’mbërrin dot as deri në Krujë. Figurën e burrit ideal mund ta ketë sendërtuar pas telenovelash, por meqë burra të tillë nuk para bëheshin në anët e saj, ajo shihte t’i shembej ditën ç’ndërtonte pasditeve a darkave nën hijen e televizorit.

Dhe kështu deri në vitin e katërmbëdhjetë të jetës, kur u shfaq ai që do të ishte diçka mes Iljazit dhe mujsharit për Shamikuqen dhe viktimën tek ajo. Fjalët e këmbyera në fillim kanë qenë të thjeshta e ndoshta banale; më shumë të tilla u bënë teksa koha kalonte e kronika e ditëve të tyre kërkonte një shteg për dalje.

(Dëshmitë e mëpasme nuk mjaftojnë sepse ato janë gjithmonë të njëanshme. Të tilla edhe kur jepen nga viktimat e kthyera në vrasës.)

Dëshmitë, më shumë se te fjalët e protagonistëve apo të atyre afër me ta, qëndrojnë gjakftohta tek e përditshmja e Nazimes dhe Fiqiriut. Kronika e asaj përditshmërie emëtohet përmes sms-ve këmbyer mes tyre.

Vendimi për kundërvajtësit i mb e t e t g j yk at ë s , p o r e d h e shoqëria do të vazhdojë në të sajën me gjykimet. Si Nazimja ashtu dhe Fiqiriu janë vrarë: nga njëherë secili. Pyetja mbetet: a mund të dënohen ata që janë vrarë njëherë?

CMYK

32

E shtunë, 25 gusht 2012

www.mapo.al