Gazeta Mapo

aktualitet

aktualitet

Studimi i NDI: Të gjithë politikanët të përfshirë në praktika korruptive “Përveç një numri shumë të vogël qytetarësh, shumica e tyre mendojnë se vendi po ecën në drejtimin e gabuar kryesisht për shkak të situatës së zymtë ekonomike, nivelit të lartë të papunësisë, kostos së lartë të jetesës dhe pagave të pamjaftueshme”.

Faqe 4

Agora

Bode-Meta, mesazhe për vazhdimin e koalicionit PD-LSI

Dom Gjergj Meta e Gilman Bakalli

Ministri i Financave: Koalicioni aktual ka të gjitha shanset që të qeverisë vendin edhe katër vitet e ardhshme. Meta: Të hapur për ato parti që integrojnë vendin

spartak ngjela

koment

Albert p. Nikolla

rrëfenja

single & the city Faqe 5

Iva tiço

E shtunë 29 dhjetor 2012

Kryeredaktor Arion Sulo - E shtunë, 29 dhjetor 2012. Numër 793. Viti III botimit. Çmimi 30 lekë. 1.5 euro. www.mapo.al e-mail: gazetamapo@gmail.com. Adresa: BLV "Gjergj Fishta"

2012

Dosja e nxehtë e ekonomisë

Çfarë ekonomie patën shqiptarët gjatë 2012-ës dhe cilat ishin shkaqet e rritjes më të ulët të dekadës. Pse mazhoranca dhe opozita i lexojnë ndryshe të njëjtat shifra, a jemi në krizë dhe çfarë na pret në vitin tjetër? Arben Malaj, Adrian Civici, Sybi Hida dhe Elvin Meka bëjnë skanerin ekonomik dhe parashikimin për 2013-ën

Personazhet e vitit

është krijuar IDEA se...

...2012 ishte vit i bardhë, ishte vit i zi, por në fakt, qe thjesht gri! henri Çili

Faqe 3

Është koha për të festuar, por edhe për të numëruar një nga një sukseset. Si Inva Mula që u bë nënë pas 16 vitesh, Floriana Garon, përfaqësuesen e Shqipërisë në “Miss World 2012” dhe prezantuesen e Festivalit të 51-të të Këngës që ka pasur një vit me fat, dhe Lorik Canën, futbollistin që paguhet 1 milion e 700 mijë euro në sezon dhe vjen e hap një vinotekë në Tiranë, bashkë me të dashurën e tij sexy!

Faqe 18-19

Pesë personazhet e 2012: Kadare, Berisha, Topi, ngjela dhe ora alfred lela

Faqe 28

Enciklopedia

Foto file

Selvitë e Elbasanit

Berisha feston me opozitën

Prof. Dr. Ferid Hudhri Monumentet natyrore që quhen në art. Siç janë dhe selvitë e Elbasanit, që dikur quheshin Selvitë e Namazgjasë. Ky monument i bukur natyror, një nga më të rrallët dhe më të veçantët në zonën e Elbasanit, është përmendur nga të huajt që para tre shekujsh Faqe 12-13

Një vit siç e urojnë kartolinat

profile

aktualitet

Topalli: Llallën nuk e votova, për t’i dhënë sinjal për korrupsionin Kryeparlamentarja pranon se në Kuvend ka deputetë që falsifikojnë firmën e kolegëve. “Quhen pianistë” Faqe 5

Ka shprehur mirënjohje ndaj gazetarëve, drejtuesve dhe botuesve të medias, në pritjen festive të organizuar enkas për ta, në Pallatin e Brigadave. I ka cilësuar de facto si opozitën e vërtetë në vend. I ka uruar të gjithë me radhë, duke lëshuar për çdo rast e çdokënd batutën e duhur. Sidomos me aktorët e “Portokallisë” Faqe 24

hylli i dritës 2012 viti i të përndjekunve politikë Ardian Ndreca

Faqe 29

2

E shtunë, 29 dhjetor 2012

www.mapo.al

E përmuajshme Nr. 29, Viti II botimit dhjetor 2012 Çmimi 300 Lekë

Nr. 29, Viti II botimit dhjetor 2012

Çmimi 300 Lekë

Kinkaleri

Eglantina Gjermeni Ilva Tare Xhani Shqerra Single & the city Libra, receta, ide

Në çift

Aritmetika e lidhjes

HOROSKOPI

2013

DOSSIER Nën yllin e festave I shkrujanë BABAGJYSHIT

Julka Gramo Ester Hoxha Viol Xhafaj

Ne që (s’)duam FESTAT

Fatma Haxhialiu Blendi Salaj Lori Haxhiu Endri Xhafo Ilir Shaqiri Veshja e festave

Jozefina

Si Estela Ujka

Parf�me, dhurata dekor gatime

DITËT E MIA TË ËMBLA

3

E shtunë, 29 dhjetor 2012 www.mapo.al

Dosje

Personazh

është krijuar idea se...

Ide / agora

...2012 ishte vit i bardhë, ishte vit i zi, por në fakt, qe thjesht gri!

Tregu i lirë është një përrallë moderne

Enciklopedia “Shqiptarët në artin botëror” Selvitë e elbasanit

Një vit siç e urojnë kartolinat

Prof. Dr. Ferid Hudhri

Arta Çano

Deri nga fundi i viteve ’70 të shekullit të kaluar, banorët e Elbasanit, si dhe udhëtarët që vinin nga krahina apo vende të tjera, vështronin thuajse çdo ditë disa selvi të larta dhe shumë të lashta, në pjesën jugore të qendrës së qytetit, drejt rrugës për në Cërrik. Pemët kishin krijuar imazhin e një qendre çlodhëse. Shumë vite më parë, kur ishin më të gjelbëruara, rreth tyre grumbulloheshin, takoheshin dhe argëtoheshin njerëz të moshave të...

Është koha për të festuar, por edhe për të numëruar një nga një sukseset e të suksesshmit e një viti më parë. Dhe ne në “Mapo Weekend” kemi zgjedhur personazhe të vitit, të cilët kanë pasur sukses e u ka ecur mbarë në ato fusha që përmenden nëpër kartolina: në familje, ose në karrierë, ose shumë para…Dhe kemi sjellë vitin e Inva Mulës që u bë nënë pas 16 vitesh, Floriana Garon, përfaqësuesen e Shqipërisë në “Miss Ëorld 2012” dhe prezantuesen e Festivalit...

Vit për vit në Shqipëri, ndjesia e këndshme e festave të fundvitit shoqërohet nga trishtimi mbarëqytetar që sjell rritja e papërgjegjshme dhe e pakontrollueshme e çmimeve të tregut, sidomos atij ushqimor. Me gjithë përpjekjet, Bashkia nuk ia doli as sivjet ta ndalonte atë “dorën e padukshme” që rregullon tregun e lirë dhe imazhet televizive risollën, për kushedi të satën herë, edhe këtë vit të njëjtat pamje të përvitshme klientësh të nervozuar ...

> Aktuale

> Mjekësi

> Single& the city

Nis shpërblimi i pensionistëve, ISSH: Ja grafiku me datat e shpërndarjes

Iart Shytaj... djali shpikës

Histori Krishtlindjesh me masa kundër mbrapshtive Iva Tiço

> Përtej privatësisë Zana Guxholli...me hapin e çdo kohe

> Planeti single Xhani Shqerra - ...single deri në një dashuri me koincidencë

> Foto file Berisha feston me opozitën

28 12 2012

Gilman Bakalli VS Gjergj Meta

ekonomi

Viti 2012 në shenjën e krizës Ky vit që lamë pas e çoi ekonominë shqiptare në zgrip të rënies. Në finale të bilanceve përfitimi maksimal do të ishte zero me zero. Por na mbetet të shpresojmë te një deklaratë e ministrit të Financave, Ridvan Bode, teksa tha pak ditë më parë se kriza e ka prekur fundin më 2012. Sipas ministrit më e keqja kaloi, tani do t’i rikthehemi rritjes. Ekonomia këtë u vit u luhat, dukë pësuar goditje jo vetëm nga kriza ekonomike e Eurozonës, por më fort nga kriza e brendshme e borxheve

4 politikë

Një burrë i veshur si Babagjyshi i Vitit të ri, duke ecur pranë skulpturavetë babagjyshëve të krijuara nga artisti indian Sudarshan Pattnaik dhe studentët e tij me rastin e kremtimit të Krishtlindjeve në plazhin e Purit, në Indi, më 25 dhjetor 2012

në tregun e energjetikës që përkeqësoi rëndë edhe financat e arkës së shtetit.

Rritja ekonomike pranë zeros Qeveria parashikoi që këtë vit, ekonomia të rritej 3 për qind, por gjasat janë që kjo rritje të jetë më afër zeros sesa njëshit. Në tremujorin e parë të vitit, për herë të parë gjatë dekadës ekonomia pësoi rënie -02 %. Ndërsa në dy tremujorët e tjerë rritja rrotullohet rreth 1 përqindëshit...

Faqe 8-9

Studimi i NDI: Vendi po ecën në drejtimin e gabuar Qytetarët shqiptarë mendojnë se vendi po ecën në drejtimin e gabuar dhe se perspektiva e tyre është tepër e zymtë. Ky është një nga konstatimet kryesore që bën raporti i Institutit Demokratik Amerikan (NDI), i nxjerrë pas një hulumtimi të grupeve të foku-

Gazetamapo@gmail.com cel: 068 20 55 477

mapo weekend

suara të realizuar nga IDRA Research & Consulting dhe i financuar nga Ndihma Amerikane për Demokraci (NED). Sondazhi në fjalë i realizuar në Tiranë, Shkodër, Fier dhe Korçë nga data 10-18 tetor 2012, megjithëse nuk del në përfundime me shifra ...

Kryeredaktor: Arion Sulo. Zv/kryeredaktor: Alfred Lela, Aleksandra Bogdani.

Politika: Nevila Përndoj, Fejzi Braushi.

Kronika: Leonard Bakillari. Rrethe: Vladimir Karaj.

Ekonomia: Blerina Hoxha, Sabina Veizaj.

Sociale: Jonida Tashi. Kultura: Aida Tuci. Sporti: Jeton Selimi.

Karikatura: Bujar Kapexhiu. Faqosja: Florenc Elezi. Ilir DRIZARI, Kujtim Bisha.

Korrektore: Lila Plasari, Brunilda Meno.

Adresa: Bulevardi Gjergj Fishta pranë UET

Redaktore përgjegjëse: Zefina Hasani Gazetare: Arta Çano. Bashkëpunëtor: Iva Tiço, Adrian Civici, Gjergj Meta, Gilman Bakalli

Henri çili

K

ryeministri Berisha proklamon një vit ekonomik të suksesshëm për shqiptarët, kur flet këto ditë të fundit të vitit në festa, takime, fjalime dhe kokteje. Kreu i opozitës Edi Rama, në të njëjtat evenimente për nga lloji flet për një vit të zi.

Më duket se kemi të bëjmë me një vit gri. Thjesht gri, që mund të bëhet një vit i zi në 2013, ose një vit i mbrapshtë po të marrim metaforën e famshme të veprës së Kadaresë, ose një vit i bardhë që mund të hapë një dekadë të re për Shqipërinë dhe shqiptarët në këtë shekull që ka nisur shumë kompleks.

Viti 2012 nuk ishte një vit i bardhë. Ai u shënua nga tregues ekonomikë në rënie, nga sektorë të tërë të ekonomisë që ose kanë stopuar, ose janë në rënie, ose mezi mbahen, mezi mbahen në këmbë. Investimet e mëdha publike si vrull kanë stopuar, të ardhurat nga cikli ekonomik i vendit janë ulur proporcionalisht në arkën e shtetit, borxhi publik është detyruar të kapërcejë pragun historik.

Viti 2012 politikisht ishte i varfër në ngjarje dhe ligjërim politik, i shenjuar fort nga protagonizmi i kryeministrit Sali Berisha, thuajse pa protagonizëm të ekipit qeverisës, i cili këtë vit u mbush me më shumë anonimë se një vit më parë, me një lloj paralizimi edhe më të madh të atyre që kabinetin qeveritar e kanë një kartëvizitë personale, kanë një histori dhe kanë një kapacitet. Për të dyja këto arsye, asgjë nuk funksionoi në këtë vit lidhur me një aksion qeverisës të guximshëm, të koordinuar dhe reformues për thelbin e problemeve që ka sot shoqëria shqiptare.

Ky vit u shenjua në planin institucional nga pushimi i luftës mes institucioneve për shkakun e thjesht se pjesa e politizuar e institucioneve, duke filluar nga ish–presidenti Topi dhe ish- nënkryetari i KLD-së, Kreshnik Spahiu i janë futur, secili me formacionin e vet, betejës politike me kryeministrin Sali Berisha. Thjesht e bukur tashmë, edhe pse formalisht sapo u larguan nga zyra e institucioneve të pavarura që drejtonin, ndërkohë që projektin politik e kishin ngjizur me kohë që kur ishin në ato zyra.

Dhe rasti e do të themi se për të njëjtën arsye, në krye të këtyre institucioneve kanë ardhur individë luajalë me shumicën që i ka votuar.

Por ky nuk qe një vit i zi sikurse e ka pikturuar Rilindja rozë e opozitës së Edi Ramës. Në kushtet kur qeveri dhe vende shumë më serioze e më të fuqishme, brenda e jashtë BE-së, janë dorëzuar në lidhje me parametrat ekonomikë të tyre të jo më shumë se 5 viteve më parë, të qëndrosh në vend apo të përkeqësohesh pak, në fakt është thjesht një shans dhe meritë për qeverinë, cilado qoftë ajo në pushtet.

Ky vit nuk solli, të paktën deri tani, një ekses të institucioneve të pavarura edhe pse në krye të tyre janë njerëz të votuar nga shumica. Nuk ka ndonjë të dhënë apo ankesë nga kush për ekses të shërbimit të ri informativ të drejtuar nga shefi i ri, Visho Ajazi. Kandidatura e re e Prokurorit të Përgjithshëm ishte normale, aq sa opozita mundi vetëm ta abstenonte, kurse zonja Topalli vetëm ta votonte individualisht kundër.

Ishte thjesht një vit gri. Përjashto gëzimin e ligjshëm për 100-vjetorin e shtetit shqiptar, ky vit ishte një si ndalesë e kohës shqiptare. Një si ndalesë e mendimit, një si ndalesë e iniciativës, një si ndalesë e imagjinatës kolektive për të ardhmen. Ndaj 2013 mund të jetë i bardhë ose i zi. Këtë herë vërtet i tillë.

4

E shtunë, 29 dhjetor 2012

www.mapo.al

Gjetjet e studimit bazohen në 10 grupe diskutimi me 83 pjesëmarrës. Jo vetëm mazhoranca, por të gjithë politikanët në përgjithësi u akuzuan pothuajse në mënyrë të barabartë për përfshirje në praktika korruptive.

Studimi i NDI:

Vendi po ecën në drejtimin e gabuar “Përveç një numri shumë të vogël qytetarësh, shumica e tyre mendojnë se vendi po ecën në drejtimin e gabuar kryesisht për shkak të situatës së zymtë ekonomike, nivelit të lartë të papunësisë, kostos së lartë të jetesës dhe pagave të pamjaftueshme”.

“Ekziston një ndjenjë e thellë mosbesimi ndaj politikanëve, të cilët akuzohen në mënyrë të përsëritur se aspirojnë pushtet vetëm për ta shfrytëzuar si një mjet për rritjen e përfitimeve personale”

Qytetarët shqiptarë mendojnë se vendi po ecën në drejtimin e gabuar dhe se perspektiva e tyre është tepër e zymtë. Ky është një nga konstatimet kryesore që bën raporti i Institutit Demokratik Amerikan (NDI), i nxjerrë pas një hulumtimi të grupeve të fokusuara të realizuar nga IDRA Research & Consulting dhe i financuar nga Ndihma Amerikane për Demokraci (NED). Sondazhi në fjalë i realizuar në Tiranë, Shkodër, Fier dhe Korçë nga data 10-18 tetor 2012, megjithëse nuk del në përfundime me shifra dhe përqindje të caktuara për vlerësimet që kanë të intervistuarit, jep një panoramë të përgjithshme të perceptimit të përgjithshëm që kanë qytetarët shqiptarë lidhur me çështje tepër të prekshme për jetën e tyre si ekonomia, korrupsioni, kriminaliteti dhe politika. Gjetjet e studimit bazohen në 10 grupe diskutimi me 83 pjesëmarrës. Perceptimet e pjesëmarrësve në grupet e diskutimit sipas vetë njoftimit për shtyp të NDI, jo domosdoshmërisht pasqyrojnë realitetin e situatës në terren. Qytetarët e zakonshëm shpesh e gjykojnë progresin nëpërmjet prizmit të jetës së tyre personale.

Pulsi publik

Qytetarët pjesëmarrës në grupet e diskutimit, sipas këtij raporti u shfaqën përgjithësisht të pakënaqur me situatën aktuale në Shqipëri.

“Përveç një numri shumë të vogël qytetarësh, shumica e tyre mendojnë se vendi po ecën në drejtimin e gabuar kryesisht për shkak të situatës së zymtë ekonomike, nivelit të lartë të papunësisë, kostos së lartë të jetesës dhe pagave të pamjaftueshme. Qytetarët u shprehën të shqetësuar për të ardhmen e pasigurt të të rinjve, lidhur kjo me mundësitë e kufizuara për punësim, ndërkohë që ata më të moshuarit nënvizuan nivelin e tyre të ulët të jetesës për shkak të pensioneve të pamjaftueshme dhe kostos së lartë

të jetesës”, - thuhet në këtë raport.

Më gjithë mbizotërimin e një ndjenje të thellë pesimizmi dhe zhgënjimi, në këtë raport theksohet se disa qytetarë gjithsesi nënvizuan ekzistencën e disa shenjave pozitive përmirësimi, ndërkohë që të tjerë theksuan se vendi është duke ecur në rrugën e duhur. Megjithatë shumë prej qytetarëve, duke përfshirë edhe ata që mendojnë se situata në vend ka marrë për keq, “u shfaqën të gatshëm të identifikojnë zhvillime pozitive përgjatë viteve të fundit, duke theksuar ndër to, investimet në infrastrukturën rrugore, shkolla dhe në rrjetin e furnizimit me energji elektrike”.

Prioritetet

Situata ekonomike familjare, sipas këtij hulumtimi u identifikua nga të gjithë pjesëmarrësit e grupeve të diskutimit pavarësisht moshës, gjinisë, statusit të punësimit apo vendbanimit, si problemi më i madh i qytetarëve. “Probleme të natyrës ekonomike duke përfshirë papunësinë dhe pamundësinë financiarë për të përballuar shpenzimet për produktet bazë të konsumit të përditshëm si pasojë e çmimeve të larta dhe pagave të pamjaftueshme u përmendën në të gjitha grupet si çështjet më prioritare të qytetarëve”, - evidentohet në këtë raport. Gjithashtu, situata aktuale e sistemit të shëndetësisë dhe arsimit u citua sipas NDIsë shpesh si fajtore për cilësinë e ulët të jetesës në vend. Bëhet e ditur se këta dy sektorë thelbësorë u kritikuan në mënyrë të përsëritur në grupe për shkak të korrupsionit të lartë, mosefikasitetin, si edhe mungesën e shërbimeve cilësore dhe profesionale.

Përgjegjësia

Sa i përket përgjegjësisë në këto përfundime theksohet se shumica e qytetarëve përgjithësisht fajësuan “ata që janë në pushtet”për situatën e zymtë ekonomike në vend, pasi ajo përbën “çështjen më kryesore të jetës së përditshme.” Nga ana tjetër, një numër i vogël pjesëmarrësish e justifikuan këtë situatë me argumentin se kriza ekonomike ka përfshirë tashmë edhe shtete shumë më të fuqishme europiane. “Qeveria gjithashtu u vlerësua negativisht nga qytetarët për sa i përket çështjeve sensitive të hapjes së vendeve të reja të punës dhe luftës ndaj korrupsionit”, - theksohet në raport. Gjithashtu bëhet e ditur se politikanët, si ata në pushtet ashtu edhe ata në opoz-

itë, u kritikuan pothuajse në të njëjtën masë për fokusin në mbrojtjen e interesave vetjake dhe partiake, si edhe për mungesën e vëmendjes ndaj problemeve të qytetarëve. Të zhgënjyer nga problemet e vazhdueshme në vend, qytetarët e shohin Bashkimin Europian si një mekanizëm që mund të shërojë të gjitha “sëmundjet” e vendit përmes funksionit të tij mbikëqyrës dhe monitorues.

Korrupsioni

Raporti thekson se pothuajse të gjithë pjesëmarrësit në grupet e fokusuara ishin në gjendje të tregonin një histori personale, ku iu ishte dashur të jepnin ryshfet një polici, infermier/e, mësuesi apo ndonjë punonjësi tjetër të administratës për të përfituar shërbimin e kërkuar.

“Korr upsioni, i konsider uar shpesh si një mjet i domosdoshëm për “të zgjidhur punë”, duket se përbën një pjesë të pandashme të jetës së qytetarëve. Përveç episodeve të përditshme të praktikave abuzive, sipas pjesëmarrësve, korrupsioni shfaqet në një formë edhe më të organizuar dhe sistematike tek politikanët. Jo vetëm mazhoranca, por të gjithë politika-

nët në përgjithësi u akuzuan pothuajse në mënyrë të barabartë për përfshirje në praktika korruptive.

Shumë prej pjesëmarrësve identifikuan mungesën e vullnetit real politik dhe dështimin e sistemit gjyqësor si arsye për shkallën e lartë të korrupsionit në vend.

Mjedisi politik

Pjesëmarrësit shprehën ndjenja të thella pakënaqësie dhe zhgënjimi me politikanët e vendit dhe skenën aktuale politike në Shqipëri. “Ekziston një ndjenjë e thellë mosbesimi ndaj politikanëve, të cilët akuzohen në mënyrë të përsëritur se aspirojnë pushtet vetëm për ta shfrytëzuar si një mjet për rritjen e përfitimeve personale”, - thuhet më tej në këtë raport. Pjesëmarrësit mendojnë se politikanët asnjëherë nuk kanë treguar interes të sinqertë për problemet e përditshme të qytetarëve dhe pothuajse gjithmonë i kanë zhgënjyer në mbajtjen e premtimeve elektorale. “Në vend të angazhohen në diskutime për zgjidhjen e problemeve prioritare në vend, politikanët shqiptarë, sipas qytetarëve, humbasin kohë në debate të kota në lidhje me çështje pa interes për ta”, - theksohet në raport.

E shtunë, 29 dhjetor 2012

5

www.mapo.al zgjedhjet 2013

Bode-Meta, mesazhe për vazhdimin e koalicionit Ministri i Financave: Koalicioni aktual ka të gjitha shanset që të qeverisë vendin edhe katër vitet e ardhshme. Meta në Fier: Të hapur për koalicione, por prioritet ato parti që kanë parësor integrimin e vendit.

E pyetur dje në daljen e saj të bilancit vjetor, lidhur me faktin se nga monitorimet e medias rezultojnë jo pak raste ku deputetët votojnë dhe firmosin listë-prezencat për kolegët e tyre, ajo ka pohuar se kjo është e vërtetë, duke i konsideruar këta deputetë me termin “pianistë”

Ethet e garës elektorale që pritet të finalizohet qershorin e ardhshëm tashmë kanë nisur zyrtarisht, duke përfshirë jo vetëm dy partitë kryesore, por edhe Lëvizjen Socialiste për Integrim, që rezultoi faktor përcaktues në zgjedhjet e shkuara. Në fokus të aktivitetit publik të ditëve të fundit, më shumë se kurrë theksi është vënë tek koalicionet parazgjedhore dhe rikonfirmimi ose jo i aleancës PD-LSI. Në deklaratat e para publike palët kanë lënë të hapur mundësinë e bashkëpunimit në zgjedhjet e ardhshme, duke konfirmuar se ky koalicion mund të qeverisë vendin edhe katër vitet e ardhshme. Nga Korça, sekretari i Përgjithshëm i PD-së, njëherësh ministri i Financave, Ridvan Bode tha se ky koalicion i ka të gjitha mundësitë të qeverisë vendin edhe katër vite të tjera. Në mbledhjen me Këshillin Kombëtar të PD-së në qarkun Korçë, Bode ka rikonfirmuar koalicionin me LSI-në, i cili sipas tij plotëson aspiratat e shqiptarëve. “Koalicioni aktual ka të gjitha shanset që të qeverisë vendin edhe katër vitet e ardhshme”,ka deklaruar ai nga Korça, ku nuk ka lënë pa përmendur as bllokimin e statusit nga opozita aktuale.

Ai ka deklaruar se alternativa e vetme që qëndron përballë qeverisjes aktuale është ajo e bllokimit.

“Përballë nesh ka një al-

ternativë të përvarur. Bllokmenët e murit të bllokimit bllokojnë statusin, ashtu siç donin të bllokonin edhe vizat. Përdorën qarkun e Fierit për të bllokuar”, - tha Bode. Nga Fieri, kreu i Lëvizjes Socialiste për Integrim, Ilir Meta ka lënë të hapur mundësinë e bashkëpunimit në zgjedhjen e ardhshme me të gjitha forcat politike që kanë synim integrimin e vendit.

Meta ka folur për koalicionet e ardhshme të forcës politike që ai drejton, duke u treguar i hapur për alternativën më të mirë që ofrohet.

“Ne jemi forcë e hapur për të bashkëpunuar me gjithë ata të cilët e kanë parësor integrimin e vendit”, - tha Meta. Më tej ai ka theksuar se vlerësohen më shumë ato alternativa që ofrojnë një bashkëpunim sa më të gjerë, një konsensus sa më të përgjithshëm, sepse nuk mund të ndërtohet një Shqipëri europiane mbi themelet e një konflikti të pashuar politik.

Gjithashtu, kreu i LSI-së u ka bërë apel dy partive kryesore të lënë mënjanë taktikat destruktive dhe të garantojnë që zgjedhjet e ardhshme të jenë një model demokracie. “Të lënë mënjanë taktikat destruktive dhe të përpiqen për një klimë sa më konstruktive për zgjedhjet e vitit të ardhshëm, në mënyrë që zgjedhjet e 23 qershorit të jenë një model i shkëlqyer i demokracisë dhe i qytetërimit europian të të gjithë qytetarëve shqiptarë”, - u shpreh Meta. Deklaratat e djeshme të dy përfaqësuesve në koalicionin qeverisë lënë të hapur mundësinë e vazhdimit të bashkëpunimit edhe në zgjedhjet e ardhshme. Më herët kreu i LSI-së ka deklaruar se vendimi përfundimtar për pozicionimin e LSI-së në zgjedhjet e 2013-ës do të merret nga strukturat më të larta të partisë.

Ndërsa Kryeministri aktual, njëherësh dhe kreu i PD-së, ka konfirmuar publikisht se koalicioni LSI-PD ka rezultuar i suksesshëm këto katër vite.

Topalli: Llallën nuk e votova, për t’i dhënë sinjal për korrupsionin “Zgjedhjet, në dyshim ndryshimi nëpërmjet votës” Raporti i bërë publik dje nga NDI i kushton një vëmendje të veçantë edhe pritshmërive për zgjedhjet e ardhshme parlamentare. Siç konstatohet në këtë hulumtim, perceptimi i qytetarëve për zgjedhjet e ardhshme parlamentare është se ato nuk mund të sjellin ndryshimin dhe kjo për shkak se mungon besimi se ndryshimi mund të vijë me votë. “Ata vënë seriozisht në dyshim mundësinë e arritjes së një ndryshimi domethënës përmes votës. Kjo për shkak të një shqetësimi të përgjithshëm që lidhet me manipulimin e zgjedhjeve.

Skepticizmi i tyre është pjesërisht i ndikuar nga shkelja e procedurave zgjedhore gjatë viteve të fundit, të cilat kanë dëmtuar ndershmërinë dhe besueshmërinë e rezultateve zgjedhore“, thuhet në raport. Sipas NDI-së, kontestimet e shumta të zgjedhjeve gjatë periudhës së shkurtër të pluralizmit në Shqipëri kanë ndikuar rrënjësisht në besimin

që qytetarët kanë përkundrejt dëshirës së politikanëve për të organizuar zgjedhje të lira dhe të ndershme. "Gjithsesi, shumica e pjesëmarrësve në diskutime, sipas NDIsë thanë se ata duan të votojnë në zgjedhjet e ardhshme, përfshirë këtu dhe ata pjesëmarrës që mendonin që vota e tyre ka një ndikim të vogël ose nuk ka ndikim fare. “Disa pjesëmarrës deklaruan me vendosmëri për të ushtruar të drejtën e tyre për të votuar si qytetarë të një demokracie dhe të tjerë e shpjeguan votimin e tyre si një mundësi për t’i bërë përgjegjës përfaqësuesit politikë”, theksohet në përfundimet e nxjerra nga NDI. Nga ana tjetër, NDI vëren se disa prej qytetarëve u shprehën se “janë në presion apo të detyruar që të votojnë për shkak se mirëqenia e familjes së tyre varet nga partia në pushtet, dhe si pasojë e shohin si detyrim apo “investim” për një të ardhme më të sigurt për familjet e tyre“.

“Koalicioni aktual ka të gjitha shanset që të qeverisë vendin edhe katër vitet e ardhshme”,- ka deklaruar ai nga Korça, ku nuk ka lënë pa përmendur as bllokimin e statusit nga opozita aktuale.

Ai ka deklaruar se alternativa e vetme që qëndron përballë qeverisjes aktuale është ajo e bllokimit"

Kryetarja e Kuvendit, Jozefina Topalli pranon se në Kuvendin e Shqipërisë ka deputetë që votojnë dhe firmosin për njëri-tjetrin me qëllim të përfitimeve financiare, por e justifikon këtë fenomen si jo vetëm shqiptar. E pyetur dje në daljen e saj të bilancit vjetor, lidhur me faktin se nga monitorimet e medias rezultojnë jo pak raste ku deputetët votojnë dhe firmosin listë-prezencat për kolegët e tyre, ajo ka pohuar se kjo është e vërtetë, duke i konsideruar këta deputetë me termin “pianistë”. “Kjo është e vërtetë. Ndodh ndonjëherë. Ndodh edhe në parlamentet e tjera. Këta deputetë quhen pianistë”, - tha kryetarja e Kuvendit. Vetëm dy ditë më parë gazeta MAPO publikoi të dhënat e një vëzhgimi në terren, ku deputetët në mbledhjet e komisioneve të Ligjeve firmosnin listë-prezencën edhe për kolegët e tyre që mungonin, me qëllim që këta të fundit të përfitonin pjesën e pagës që jepet për pjesëmarrjen në komisione si dhe honorarin përkatës, shumë që në total shkon diku tek 10 mijë lekë të reja.

Ndërkohë kryeparlamentarja për herë të parë ka shpjeguar edhe qëndrimin e saj për të mos shprehur vullnetin e vet me votë në zgjedhjen e kreut të ri të akuzës, Adriatik Llalla. Sipas Topallit, qëndrimi i saj për të mos votuar ka qenë për t’i përcjellë një mesazh të qartë kryeprokurorit për të bërë një luftë pa kompromis kundër korrupsionit dhe të mos përdoret politikisht.

“Jam e sigurt se Prokuroria e lexon mirë qëndrimin tim. Mbi të gjitha, ai është një qëndrim për të thënë dhe për të kërkuar fort që të bëjnë një betejë pa kompromis kundër korrupsionit, të mos konfortohen, të mos përdoren politikisht, të mos kthehen në instrumente politike, të mos

kenë frikë, të hapin të gjitha dosjet dhe të mbyllin kapitullin e pazareve, të shitblerjeve, të dosjeve dhe të çështjeve në prokurori. Është një betejë e vështirë, e rëndësishme dhe do burra, do shtyllë kurrizore. Të mos presë njeri se do t’i shtrohet rruga deri te shtëpia. Të mos e pranojë kurrë. Duhet ta bësh vetë me kurajë dhe t’i dalësh me gjoks përpara. Është ftesë. Është thirrje. Është kërkesë. Është një betejë kundër korrupsionit, është detyrë e tyre. Është betejë kundër krimit, është detyrë e tyre. Kanë marrë votën e të gjithëve, kështu që ta kthejnë në vepër. Kjo është ftesë, thirrje, kërkesë. Ky ishte qëndrimi im. Ata e lexojnë mirë dhe e dinë mirë se çfarë dua t’ju them”, - tha Topalli. Më tej ajo ka pranuar dhe tërheqjen e përkohshme nga nisja e ndërtimit të kompleksit të ri parlamentar, për shkak të krizës ekonomike.

6

E shtunë, 29 dhjetor 2012

kronikë

www.mapo.al

“U ka zënë leku sytë mjekëve, nuk pyesin më për jetë njerëzish. Vetëm të jesh prind e kupton dhimbjen time dhe atë që unë po përjetoj. Të çosh fëmijën 7 vjeç në spital dhe……”, - thotë babai i Arselës, Ilir Vladi

reagimet

Prokuroria: Do nisim hetim për vdekjen e Arselës

Arsela Vladi

Babai: Violina, ëndrra e Arselës, mjekët i prenë jetën në mes Një ditë pas vdekjes së Arsela Vladit, i ati pohon se pasioni i së bijës për muzikën i pengoi ta çonin më herët në spital. Ministria e Shëndetësisë pezullon nga puna dy shefa shërbimi dhe mjekun roje në Spitalin e Durrësit Jonida Tashi Elitjona Doko

Arsela Vladi ëndërronte të bëhej një violiniste e madhe. Edhe pse e sëmurë, vogëlushja 7-vjeçare nuk ankohej në ditët e fundit të jetës e kërkonte me ngulm të shkonte në shkollë. Studionte në shkollën e muzikës “Jani Kukuzeli” në Durrës, e pasioni për muzikën e mbante në këmbë, edhe pse gjendja sa vinte e rëndohej. Babai i Arselës, Ilir Vladi mbytet nga lotët teksa fajëson sa veten, ashtu edhe mjekët. Në ceremoninë mortore të Arselës, ai akuzon mjekët se ia prenë në mes jetës së bijës. “Nuk kisha mundësi financiare që ta dërgoja vajzën në spital privat për t’i bërë analizat. Ime shoqe, Alma u mundua me shpirt që ta shpëtonte jetën e vogëlushes sonë. Por mjekët na prenë jetën e va-

jzës në mes. E kishim vënë re që vajza qëndronte e zverdhur në fytyrë dhe kishte dhimbje koke, por pasioni i saj për të shkuar në shkollë, për t’u bërë një violiniste e madhe, na pengoi për ta çuar vajzën për vizitë më herët”, - thotë ai i brengosur.

Kërkon që drejtësia të vihet në vend e që fatin e së bijës mos ta kenë fëmijë të tjerë. “U ka zënë leku sytë mjekëve, nuk pyesin më për jetë njerëzish. Vetëm të jesh prind e kupton dhimbjen time dhe atë që unë po përjetoj. Të çosh fëmijën 7 vjeç në spital dhe……”, - thotë Iliri, ndërsa ngashërimi ia pret fjalët në mes.

Mjeku përgjegjës

Ministria e Shëndetësisë fajëson mjekun roje në spitalin e Durrësit për vdekjen e 7-vjeçares, i cili ka neglizhuar të trajtojë vogëlushen sipas protokollit mjekësor. Drejtori i Menaxhimit dhe Politikave Shëndetësore në Ministrinë e Shëndetësisë, Pëllumb Pipero ka shkuar dje në Spitalin e Durrësit për të marrë nga afër më shumë informacione rreth ngjarjes së rëndë. Ai ka deklaruar se kishte parregullsi në kartelën e vajzës që humbi jetën dy ditë më parë në Pediatrinë e QSUT-së. Pipero bën përgjegjës mjekun roje, Rasim Lusha që priti vajzën 7-vjeçare Arsela Vladi, i cili rrezikon push-

Mjekët e pezulluar • Shefja e Pediatrisë, Irena Lila • Shefja e laboratorit, Etleva Myshketa • Mjeku roje, Rasim Lusha

Ketoacidoza diabetike: a. Ketoacidoza shkaktohet nga mungesa e insulinës. Në mungesë të insulinës, mëlçia prodhon trupat ketonikë (beta-hidroksibutirat, acetoacetat, aceton). b. Shenjat dhe simptomat: dhimbje barku, dehidrim, frymëmarrje e tipit Kussmaul (frymëmarrje të ngadalta e të thella), rritje e hendekut anionik (anion gap), prani e ketoneve në gjak dhe në urinë, hiperkalemi, hiperglicemi. c. Trajtimi i ketoacidozës diabetike: lëngje intravenoze, kalium, dhe insulinë. Insulina jepet për të frenuar ketogjenezën, jo për të trajtuar hipergliceminë. Prandaj, nëse glukoza normalizohet, insulina vazhdohet e shoqëruar me glukozë.

imin nga puna. “Mjeku roje ka neglizhuar në trajtimin e vajzës, nuk ka zbatuar protokollin. Vajza është paraqitur në orën 21:00 të mbrëmjes në spital dhe nuk i janë bërë analizat. Të nesërmen në mëngjes, shefja e Pediatrisë ka mbledhur stafin për rastin në fjalë dhe vajzës i janë bërë analizat, ku i është përcaktuar edhe diagnoza, një sëmundje primare diabeti i shfaqur si ketoacidozë, një patologji e panjohur nga mjekët. Pasi i kanë bërë analizat, e kanë dërguar vajzën për trajtim të specializuar në Tiranë, sepse gjendja e saj ishte e rëndë dhe nuk mund të trajtohej në Spitalin e Durrësit”, shpjegon Pipero. Ndërkaq, ai bën të ditur se hetimet për vdekjen e 7-vjeçares po vazhdojnë dhe mbi bazën e përfundimeve do të merren edhe masat. “Përgjegjësia është në radhë të parë individuale, pastaj edhe institucionale, por më vjen keq t’ju them që mjeku që ka pritur fëmijën, në opinionin tim nuk ka qenë i përgjegjshëm. Në kontaktin e parë që pamë me kartelën, ka përgjegjësi dhe kjo përgjegjësi do të shkojë deri në fund”, - deklaron Pipero. Ai ka sqaruar se shërbimi shëndetësor nuk ka pushim me rastet e festave, siç ishte rasti i mosbërjes së analizave të 7-vjeçares të martën e Krishtlindjes.

Prokuroria e Përgjithshme ka reaguar për vdekjen e 7-vjeçares Arsela Vladi, e cila dyshohet se ndërroi jetë si pasojë e neglizhencës së mjekëve në spitalin e Durrësit.

Burime pranë akuzës qendrore thanë se po ndjekin me vëmendje rastin, edhe pse deri tani nuk ka asnjë kallëzim penal nga prindërit e 7-vjeçares. Megjithatë, prokuroria thotë se do të nisë hetimet nëse bindet që mjekët e repartit të Pediatrisë kanë kryer vepër penale në këtë rast. Deri në orët e vona të mbrëmjes së djeshme prokuroria nuk ka regjistruar procedim penal për mjekët e spitalit të Durrësit, edhe pse ministri i Shëndetësisë urdhëroi pezullimin e tyre nga detyra deri në sqarimin e plotë të rrethanave të ngjarjes. Për këtë rast janë ngritur dy grupe ekspertësh, të cilët do të japin përfundimin e tyre rreth shkakut të vdekjes së 7-vjeçares, raporte këto që do të merren në konsideratë edhe nga organi i akuzës për nisjen ose jo të hetimeve. Mësohet se mesditën e djeshme, prindërit e vogëlushes që humbi jetën në spital janë kontaktuar nga oficerë të policisë gjyqësore, të cilët po kryejnë verifikimet e nevojshme për ngjarjen e rëndë.

Urdhri i Mjekut: Do të presim analizat Për vdekjen e 7-vjeçares ka reaguar edhe Urdhri i Mjekut. Kreu i këtij institucioni, Din Abazi ka njoftuar se do të nisë një hetim të menjëhershëm për ngjarjen, dhe sipas tij, reagimi i Ministrisë së Shëndetësisë është i nxituar, pasi shkelet prezumimi i pafajësisë. “Do presim analizat mjekësore, do të dalim me vendim. Ne nuk mund të japim deklarata të nxituara për rastin.

Vendimi i Ministrisë, shkelet prezumimi i pafajësisë”, - u shpreh Abazi.

Avokati i Popullit: Do ndërmarrim hetim të pavarur Avokati i Popullit, Igli Totozani gjatë një vizite me prindërit dhe familjarët e vajzës 7- vjeçare nga Xhafzotaj e Durrësit, e cila ndërroi jetë të enjten te Pediatria në QSUT, shprehu ngushëllimet dhe keqardhjen e tij dhe u siguroi atyre që kjo çështje do merret në shqyrtim nga institucioni që ai drejton. Avokati i Popullit bëri me dije se në ditët në vijim do dërgojë një grup ekspertësh të institucionit, të cilët pasi të regjistrojnë ankesën e familjarëve të vajzës, do ndërmarrin një hetim të pavarur.

Tavo: Pezulluam tre mjekët e Durrësit Ministri i Shëndetësisë pohon se po hetohet kartela e 7-vjeçares, ndërsa janë ngritur dy grupe me specialistë Për ngjarjen ka reaguar ditën e djeshme edhe ministri i Shëndetësisë, Vangjel Tavo, i cili bëri të ditur se ka pezulluar nga puna tre mjekë të Spitalit të Durrësit deri në përfundim të hetimit. Të pezulluar

janë shefja e Pediatrisë së Durrësit, Irena Lila, shefja e shërbimit të laboratorit, Etleva Myshketa, si dhe mjeku roje, Rasim Lusha.

“Kam urdhëruar ngritjen e dy grupeve me specialistë, një në Durrës, tjetri në QSUT. Presim një hetim të hollësishëm, pas nxjerrjes së konkluzioneve do kemi edhe vendimmarrje. Paraprakisht kam pezulluar shefin e Pediatrisë dhe shefin e shërbimit të laboratorit në qytetin e Durrësit”, - u shpreh

ministri Tavo. Sipas të dhënave paraprake, 7-vjeçarja humbi jetën për shkak se iu injektua serum glukoze pa iu bërë më parë analizat. Vogëlushja Arsela Vladi u dërgua me urgjencë në kryeqytet mëngjesin e së mërkurës, menjëherë pasi u konstatua se niveli i glukozës në gjak ishte 380 mg. Sëmundja e pakonstatuar në kohë i shkaktoi asaj goditje në tru, një simptomë kjo e njohur si pasojë e ketoacidozës diabetike. Prej një

Vangjel Tavo

muaji 7-vjeçarja ankohej për dhembje të forta koke, ndërsa gjatë 10 ditëve të fundit ajo kishte rënë shumë në peshë. Në literaturën mjekësorë botërore këto janë disa nga simptomat që shfaqen nga ketoacidoza diabetike, gjendje në të cilën niveli i glukozës në gjak rritet mbi normën e lejuar në trup, ndërsa insulina ulet. Kjo gjendje që zakonisht zgjat 8-12 orë, shfaq komplikacione të rënda në shëndet që shkojnë deri në gjendje kome.

dosje

Selvitë e Elbasanit Monumentet natyrore që quhen në art. Siç janë dhe selvitë e Elbasanit, që dikur quheshin Selvitë e Namazgjasë. Ky monument i bukur natyror, një nga më të rrallët dhe më të veçantët në zonën e Elbasanit, është përmendur nga të huajt që para tre shekujsh

In t e rv i st ë h i sto r i r e p o rta z h n o sta lg j i K u lt u r ë Çdo të shtunë www.mapo.al

forum

Viti 2013

4 sfidat ekonomike

Çfarë viti ekonomik ishte 2012 në syrin e 4 ekspertëve të njohur dhe çfarë na pret në vitin që po vjen. Flasin Sybi Hida, Arben Malaj, Elvin Meka dhe Adrian Civici

ekonomia

Viti 2012 në shenjën e krizës

mjekësi

Djali shpikës Emri i 26-vjeçarit shqiptar po bën xhiron e botës, bashkë me zbulimin e ri: një koktejl ilaçesh që do të shpëtojë të sëmurët me SIDA prej mjekimit të përjetshëm. Eksperimenti i kaluar me sukses tek majmunët mund të provohet tek pacientët gjatë 2013-ës. Pjesë e grupit të shkencëtarëve të institutit italian “Istituto Superiore di Sanità” në Romë është dhe Iart Shytaj, djaloshi që po e prezanton këtë eksperiment jo vetëm në Itali por edhe në Amerikë.

Vendi përjetoi këtë vit rritjen ekonomike më të ulët të dekadës. Kriza e borxheve në tregun energjetik dhe rritja e borxhit publik në tërësi, dy sfidat që ndikuan negativisht zhvillimet e këtij viti. Si parashikohet viti 2013

Ky vit që lamë pas e çoi ekonominë shqiptare në zgrip të rënies. Në finale të bilanceve përfitimi maksimal do të ishte zero me zero. Por na mbetet të shpresojmë te një deklaratë e ministrit të Financave, Ridvan Bode, teksa tha pak ditë më parë se kriza e ka prekur fundin më 2012. Sipas ministrit më e keq ja kaloi, tani do t’i rikthehemi rritjes. Ekonomia këtë u vit u luhat, dukë pësuar goditje jo vetëm nga kriza ekonomike e Eurozonës, por më fort nga kriza e brendshme e borxheve në tregun e energjetikës që përkeqësoi rëndë edhe financat e arkës së shtetit.

Rritja ekonomike pranë zeros Qeveria parashikoi që këtë vit, ekonomia të rritej 3 për qind, por gjasat janë që kjo rritje të jetë më afër zeros sesa njëshit.

Në tremujorin e parë të vitit, për herë të parë gjatë dekadës ekonomia pësoi rënie -02 %. Ndërsa në dy tremujorët e tjerë rritja rrotullohet rreth 1 përqindëshit. Pak ditë më parë, Banka Botërore publikoi parashikimin e fundit për Shqipërinë, ku preten-

Faqe 7

don se rritja nuk mund të jetë më shumë se 0.8% këtë vit. Edhe kryeministri Berisha e ka pranuar këtë situatë, kur tha në mbledhjen e fundit të qeverisë se suksesi i këtij viti ishte mosrënia e vendit në recension.

Mesatarja e rritjes ekonomike gjatë 20012011 ishte rreth 6 %, rritje e cila zbuti ndjeshëm varfërinë e shqiptarëve. Por pas vitit 2009 këto ritme ranë ndjeshëm dhe për më tepër ekspertët po bëjnë thirrje që të ndërtohet një strategji e re zhvillimi, ku të mbështet rritja në të ardhmen. Burimet që kanë garantuar qëndrueshmërinë e ekonomisë gjatë 20 viteve të fundit kanë shterur, ndërkohë që duhen pikasur burime të reja zhvillimi për të garantuar stabilitet afatgjatë. Qeveria është shprehur se do t’iu kushtojë rëndësi investimeve në energjetikë dhe në bujqësi, si dy sektorë që do të garantojnë rritjen në të ardhmen.

Emigrantët, më pak para në shtëpi Ekonomitë e familjeve shqiptare këtë vit u financuan më pak se çdo vit tjetër i kësaj dekade. Emigrantët sollën më pak para...

8

E shtunë, 29 dhjetor 2012

www.mapo.al

ekonomi Kur do t'i ndezim motorët?!

Eko nom ia n ë rë nie të

lirë

Viti 2012 në shenjën e krizës Vendi përjetoi këtë vit rritjen ekonomike më të ulët të dekadës. Kriza e borxheve në tregun energjetik dhe rritja e borxhit publik në tërësi, dy sfidat që ndikuan negativisht zhvillimet e këtij viti. Si parashikohet viti 2013 Blerina Hoxha

Nëse 2012 konsiderohet një vit në shenjën e krizës për shqiptarët, 2013 do të shenjohet nga zgjedhjet.

Që sigurisht, gërshetohen ngushtazi edhe me ekonominë. Në gjysmën e parë të vitit, zgjedhjet pritet të krijojnë një ritëm pozitiv për shkak të shpenzimeve që kryhen në prag të tyre. Por kostot e zgjedhjeve kanë efekte prapavepruese, për shkak se energjia e klasës politike do të jetë e përqendruar te fushatat dhe pak vëmendje do të ketë për reforma.

Ky vit që lamë pas e çoi ekonominë shqiptare në zgrip të rënies. Në finale të bilanceve përfitimi maksimal do të ishte zero me zero. Por na mbetet të shpresojmë te një deklaratë e ministrit të Financave, Ridvan Bode, teksa tha pak ditë më parë se kriza e ka prekur fundin më 2012. Sipas ministrit më e keqja kaloi, tani do t’i rikthehemi rritjes. Ekonomia këtë u vit u luhat, dukë pësuar goditje jo vetëm nga kriza ekonomike e Eurozonës, por më fort nga kriza e brendshme e borxheve në tregun e energjetikës që përkeqësoi rëndë edhe financat e arkës së shtetit.

Rritja ekonomike pranë zeros Qeveria parashikoi që këtë vit, ekonomia të rritej 3 për qind, por gjasat janë që kjo rritje të jetë më afër zeros sesa njëshit. Në tremujorin e parë të vitit, për herë të parë gjatë dekadës ekonomia pësoi rënie -02 %.

Ndërsa në dy tremujorët e tjerë rritja rrotullohet rreth 1 përqindëshit.

Pak ditë më parë, Banka Botërore publikoi parashikimin e fundit për Shqipërinë, ku pretendon se rritja nuk mund të jetë më shumë se 0.8% këtë vit. Edhe kryeministri Berisha e ka pranuar këtë situatë, kur tha në mbledhjen e fundit të qeverisë se

suksesi i këtij viti ishte mosrënia e vendit në recension. Mesatarja e rritjes ekonomike gjatë 2001-2011 ishte rreth 6 %, rritje e cila zbuti ndjeshëm varfërinë e shqiptarëve.

Por pas vitit 2009 këto ritme ranë ndjeshëm dhe për më tepër ekspertët po bëjnë thirrje që të ndërtohet një strategji e re zhvillimi, ku të mbështet rritja në të ardhmen. Burimet që kanë garantuar qëndrueshmërinë e ekonomisë gjatë 20 viteve të fundit kanë shterur, ndërkohë që duhen pikasur burime të reja zhvillimi për të garantuar stabilitet afatgjatë. Qeveria është shprehur se do t’iu kushtojë rëndësi investimeve në energjetikë dhe në bujqësi, si dy sektorë që do të garantojnë rritjen në të ardhmen.

Emigrantët, më pak para në shtëpi Ekonomitë e familjeve shqiptare këtë vit u financuan më pak se çdo vit tjetër i kësaj dekade. Emigrantët sollën më pak para në shtëpi. Kriza në Greqi dhe Itali i tkurri remitancat me më shumë se 6%, të cilat për shumë buxhete familjare janë burim i vetëm i të ardhurave. Nga ana tjetër, bankat pothuajse mbyllën rubinetin e kreditimit sidomos për individët, duke lënë kështu në mes të rrugës planet e tyre për blerje shtëpish dhe investime të tjera. Këtë vit, qeveria hapi më pak fronte pune për shkak të të ardhurave të pakta në buxhet.

Arkës së shtetit i munguan plot 180 milionë euro nga parashikimet, të cilat përkthehen në më pak investime, në më shumë papunësi dhe më pak rritje ekonomike. Në këto kushte, ekonomia u mbajt me kontributin kryesisht të eksporteve, investimeve të huaja dhe të zhvillimit

Ekonomitë e familjeve shqiptare këtë vit u financuan më pak se çdo vit tjetër i kësaj dekade. Emigrantët sollën më pak para në shtëpi. Kriza në Greqi dhe Itali i tkurri remitancat me më shumë se 6%, të cilat për shumë buxhete familjare janë burim i vetëm i të ardhurave...

të sektorit të turizmit.

Viti i borxhit Kur kriza e borxheve ka vënë poshtë shumicën e vendeve të zhvilluara, edhe Shqipëria ndodhet në prag të saj. Me një buxhet relativisht të ulët në krahasim me këto vende, qeveritë vit pas viti do ta kenë të vështirë të shlyejnë interesat e borxhit gjithnjë e në rritje. Vetëm këtë vit u shlyen 300 milionë euro interesa, të cilat në vitet në vijim duket se do të rëndojnë arkën e shtetit, që në totalin e saj nuk shkon te 3 miliardë eurot në një vit. Borxhi si rrezik arriti kulmin gjatë nëntorit, kur qeveria vendosi të heqë kufirin ligjor 60 % të Prodhimit të Brendshëm Bruto.

Vendi në fund të vitit akumuloi një borxh më shumë se 8 miliardë dollarë në total, ku më shumë se 5 miliardë dollarë janë borxh i brendshëm, i cili rrezikon të rritet edhe më tepër në tre muajt e parë të vitit 2013, pasi qeveria ka marrë përsipër të importojë energji me paratë e buxhetit.

Agjencitë e vlerësimit, Standard & Poor’s dhe Moody’s e kanë vlerësuar me B+ aftësinë paguese të Shqipërisë, pasi pjesa më e madhe e detyrimeve janë hua të brendshme.

Në këtë mënyrë ne rrezikohemi më pak nga kursi i këmbimit, i cili për shumë vende të Ballkanit po rezulton fatal pasi ato pjesën më të madhe të borxhit e kanë të jashtëm. Vitin që vjen llogaritet të shlyhen rreth 400 milionë euro nga interesat e borxhit, duke e shndërruar borxhin në një nga zërat më të mëdhenj të shpenzimeve pas rrogave dhe pensioneve.

Kriza energjetike si rrezik shtesë Energjia nuk ka munguar në

E shtunë, 29 dhjetor 2012

9

www.mapo.al

Disa herë ekspertët bien dakord në një rregull bazë, por kanë mendime të ndryshme për mënyrat se si ai duhet të vihet në jetë. Kështu, të gjithë thonë që ju duhet të keni një fond emergjence të lënë mënjanë, por kanë mendime të ndryshme për sasinë e këtij fondi

manual për portofolin

8 rregullat për t'i mbijetuar krizës Këshilla se si duhet të përshtatni ekonominë shtëpiake për më shumë siguri dhe një të ardhme jo aq të turbullt ekonomike

shtëpitë e shqiptarëve, por kriza energjetike është rikthyer sërish. Spiralja e borxheve mes kompanive të energjisë, më shumë se familjet, ka goditur buxhetin e shtetit. Vetëm dy muajt e fundit qeveria dha mbi 100 milionë euro në formën e mbështetjes direkte me fonde dhe nëpërmjet letërgarancive në banka.

Por një telash i ri është në prag.

Kompania CEZ-Shpërndarje, për shkak të humbjeve të mëdha është në prag të largimit nga vendi, duke lënë pas një mal me borxhe, që sipas qeverisë arrijnë në 1 miliard dollarë.

Divorci me CEZ-in duket se do të zgjidhet në arbitrazh ndërkombëtar, duke lënë në sfond hijen e një fature që Shqipëria mund të paguajë edhe pas largimit të saj. Ndërsa reformat në sistemin energjetik kthehen prapa shumë në vite. Zinxhiri i borxheve në energjetikë që është përplasur si ortek në arkën e shtetit e ka lëkundur stoicizmin e ministrit Bode, i cili e ka cilësuar situatën, si rrezikun më të madh për ekonominë pas krizës së Eurozonës.

Privatizimet pezull Privatizimi i ndërmarrjes shtetërore të naftës, Albpetrol dhe katër hidrocentralet kanë qenë ngjarje themelore në zhvillimet ekonomike të vitit. Por në fund të vitit, qeveria nuk e ka të sigurt arkëtimin e fondeve nga shitja e tyre. Qeveria ende nuk ka vendosur se çfarë do të bëjë me procesin e privatizimit të kompanisë që zotëron të drejtën për kërkime dhe nxjerrje të naftës në shumicën e vendburimeve në vend.

Pak ditë më parë përfundoi edhe gara për blerjen e katër hidrocentraleve, Ulëz, Shkopet, Bistrica 1 dhe 2,

me një total 109 milionë euro të ofruar nga kompania “Kurum”, e cila ende nuk është shpallur zyrtarisht fituese. A do shtojnë këto privatizime, karburant në buxhetin e shtetit? Gjithçka mbetet për t’u parë në vitin e ardhshëm.

2013-ta, si do të jetë?

Nëse 2012 konsiderohet një vit në shenjën e krizës për shqiptarët, 2013 do të shenjohet nga zgjedhjet. Që sigurisht, gërshetohen ngushtazi edhe me ekonominë. Në gjysmën e parë të vitit, zgjedhjet pritet të krijojnë një ritëm pozitiv për shkak të shpenzimeve që kryhen në prag të tyre. Por kostot e zgjedhjeve kanë efekte prapavepruese, për shkak se energjia e klasës politike do të jetë e përqendruar te fushatat dhe pak vëmendje do të ketë për reforma. Nëse vjen në pushtet, Partia Socialiste ka paralajmëruar një ndryshim thelbësor në politikën fiskale, pasi pritet që taksa e sheshtë të kthehet sërish në progresive dhe do aplikohen skema përjashtimore për TVSH-në.

Por ende nuk ka një analizë se cili do të jetë efekti i tyre në buxhet.

Gjithashtu, vitin që vjen do të vendoset për kualifikimin ose jo të gazsjellësit TAP, i cili nëse përzgjidhet, parashikohet të sjellë një zhvillim të konsiderueshëm të vendit deri më 2020-ën. Më 2013-ën, kompania CEZ do të largohet nga vendi dhe nuk dihet se me çfarë kostosh, ndërsa pritet të zbardhet tërësisht se si do të procedohet me privatizimin e Albpetrolit. Nga ana tjetër, kriza në Eurozonë vijon të jetë një rrezik i jashtëm për ekonominë tonë. Mes kurbave rritëse e zbritëse, 2013 ofron megjithatë shpresë!

Të dhëna

0,5 -1

Për qind pritet të rritet ekonomia e vendit gjatë këtij viti. Niveli më i ulët i dekadës

8

Miliardë dollarë ka arritur borxhi i shtetit në total, i konsideruar niveli më i lartë në rajon

180

Milionë euro të ardhura të munguara në planin e buxhetit të këtij viti

6

Për qind më pak të ardhura sollën emigrantët në familjet e tyre

2- 2,5 %

Rritja mesatare e çmimeve gjatë këtij viti

Së fundmi e kam gjetur veten duke përdorur gjithmonë e më shumë rregulla bazë të ekonomisë. Një rregull bazë është një udhërrëfyes i përgjithshëm ekonomik që të ndihmon në rast emergjence. Kjo sidoqoftë nuk do të thotë që këto rregulla janë gjithmonë të saktë dhe të ngurtë. Për shembull, një rregull standard financiar është që të kurseni 10 për qind të të ardhurave tuaja. Një qëllim më i mirë do të ishte të kursenit 20%. Në MSN Money, Liz Ueston sugjeronte para disa kohësh që, nëse jeni të rinj, duhet të ndiqni këtë rregull: “Kurseni 10% si bazë, 15% për të qenë të sigurt, 20% për t’u arratisur.”

Disa herë ekspertët bien dakord në një rregull bazë, por kanë mendime të ndryshme për mënyrat se si ai duhet të vihet në jetë. Kështu, të gjithë thonë që ju duhet të keni një fond emergjence të lënë mënjanë, por kanë mendime të ndryshme për sasinë e këtij fondi. Gurut e financave këshillojnë sasi nga 500 mijë lekë të vjetra deri në një fond që duhet të mbulojë 12 muaj shpenzime. (Sugjerimet më të shpeshta variojnë nga 3 deri në 6 muaj shpenzime.) Sidoqoftë, një rregull i mirë është që fondi juaj i emergjencës të jetë i barabartë me X muaj shpenzimesh, ku X ka vlerën e shkallës së papunësisë. (Me fjalë të tjera, nëse papunësia zyrtarisht në Shqipëri është 13.4 për qind (SHBA, 7.9 për qind) ju duhet të synoni të mbuloni 13 muaj shpenzime.

Për vite me radhë ka një rregull bazë të sasisë së parave që ju duhet të investoni (në aksione) dhe që zakonisht është llogaritur të jetë X për qind, ku X ka vlerën e 100 minus moshën që ke në atë moment. Kështu, nëse jeni 30 vjeç, ju duhet të investoni 70 për qind të fitimeve në bursë dhe 30 për qind në bono. Për një farë kohe mjaft ekspertë sugjeruan që ta rrisni riskun duke investuar më shumë (140 minus moshën ) në bursë e aksione, por me trazirat në treg kjo do të ishte mjaft e rrezikshme.

Kur bankat llogarisin se sa para mund të përballojë një person që kërkon të blejë shtëpi, ato përdorin një masë mes borxhit dhe të ardhurave dhe masin se si mund të shkojnë të ardhurat e tua në krahasim me borxhin që po merr. Gjëja më e mirë për t’u bërë është të jeni konservativë në këtë pikë. Shpenzimet për të blerë shtëpi nuk duhet t’ia kalojnë 28 % e të ardhurave që keni, dhe detyrimet tuaja ndaj borxhit në total nuk duhet të jenë më

shumë sesa 36 për qind e të ardhurave. Këta numra nuk të lënë shumë hapësirë për manovra, por ndihmojnë borxhliun të mos bllokohet nën borxhe.

Pas shtëpisë shpenzimi tjetër i madh është makina. Një rregull i përgjithshëm për makinën është që të blini një të përdorur, ose të blini një të re dhe ta përdorni 10 vjet. Cilado nga këto zgjedhje do t’ju kursejë mjaft para dhe nëse i bëni të dyja (blini një të përdorur dhe e përdorni për 10 vjet), atëherë do të kurseni më shumë.

Kur vjen fjala te pensioni, këshilla standarde është të përpiqeni të ruani 80 për qind të të ardhurave që keni para pensionit. Ky rregull nuk është dhe aq korrekt, pasi ai nuk merr parasysh shpenzimet dhe në këtë rast të ardhurat nuk kanë shumë rëndësi. Është ajo që ju shpenzoni që ka rëndësi. Për këtë, ja ku është një rregull i ri për t’u ndjekur: Mendoni që t’i mbuloni nevojat pensionit tuaj duke pasur parasysh 100 për qind të shpenzimeve para pensionit dhe u shtoni këtyre një 10 % garanci.

Një tjetër mënyrë për të llogaritur se sa para ju duhen në kohën që do dilni në pension, është për të mbajtur mënjanë një shifër të barabartë me 20 herë fitimet tuaja vjetore. Kështu, nëse të ardhurat vjetore shkojnë 10 mln të vjetra, ju duhet të keni 200 milionë që të dilni në pension të qetë. (Llogarisni këtu kursimet tuaja dhe pensionin).

Rregullat bazë kanë të bëjnë përgjithësisht me numrat, por ka edhe disa rregulla udhërrëfyese që nuk janë me numra, por që mund t’ju shërbejnë. Disa prej tyre: 1) Në fillim paguani veten. Vendosni çdo muaj mënjanë kursimet para se të shpenzoni për gjëra të tjera, përfshi madje edhe faturat.

2) Garantohuni që të përfitoni nga sigurimet shoqërore.

3) Kurrë mos i prekni kursimet e pensionit, përveçse nëse keni dalë në pension.

4) Kurrë mos dilni garant apo nënshkruani me një tjetër një kredi.

5) Shmangni të paguani interesa për gjëra që humbin vlerën. (Këtu nuk janë përfshirë shtëpitë, pasi vlera e tyre lëviz ngadalë.)

6) Mos u përzieni me tatimet. Kur vjen puna te taksat, paguani atë që ju takon dhe mos u përpiqni të mashtroni.

7) Fillimisht lini mënjanë paratë e emergjencës, paguani më pas borxhet me interes të lartë, borxhet me interes të ulët dhe në fund mendoni të investoni.

8) Nëse nuk doni të paguani diçka me para të thata, atëherë nuk ka kuptim që ta blini atë duke përdorur kredinë. *J.D. Roth, Time Magazine (Përshtatur në shqip dhe për shqiptarë)

CMYK

10

E shtunë, 29 dhjetor 2012

forum

www.mapo.al

Viti 2013

4 sfidat ekonomike

Viti ekonomik 2012 në syrin e 4 ekspertëve të njohur dhe parashikimin për vitin që po vjen. Flasin Sybi Hida, Arben Malaj, Elvin Meka dhe Adrian Civici

Sybi Hida:

Ja pse 2013 do të ketë zhvillime pozitive

V

iti 2012 është viti që u pasqyruan të gjitha presionet negative të krizës globale e rajonale, si nëpërmjet ndikimit psikologjik ashtu edhe atij real. Ky ishte edhe viti që vuajti më shumë nga ndikimi negativ i politikës, duke konkretizuar efektet e kryengritjes së 21 janarit të vitit të kaluar, ashtu edhe të presionit publik të përditshëm nga opozita që shumë shpejt ekonomia jonë do të ketë fatin e Greqisë. Megjithatë, viti 2012 arriti të përballojë me sukses këto presione dhe përsëri vlerësohet me rritje pozitive dhe qëndrueshmëri të financave publike, bazuar këtu edhe tek pandryshueshmëria e vlerësimit nga MOODY’S. Ky vit tregoi edhe njëherë që ekonomia shqiptare ka hyrë në një stad të qëndrueshëm zhvillimi dhe di të përballojë edhe goditjet e papritura që vijnë nga jashtë ose nga faktorë jashtë kontrollit të saj.

Parashikimet për vitin 2013 tregojnë që presionet e jashtme të dobësohen, ndërsa presionet e politikës të rriten për shkak të zgjedhjeve elektorale.

Dobësimi i presioneve të jashtme, më së shumti, do të jetë rezultat psikologjik sesa real, pasi edhe në vitin që po vjen, vendet e BE-së, partnere me ne, do të përballen me vështirësi. Por kjo situatë nuk është më një e panjohur për ekonominë tonë dhe për këtë arsye agjentët ekonomikë kanë përshtatur sjelljet. Ky është një fenomen i vërejtur edhe në 2012-ën, kur edhe pse një vit i vështirë, investimet e huaja direkte janë rritur krahasuar me një vit më parë.

Mendoj që kjo rritje do të vazhdojë edhe në vitin 2013, si për shkak të planeve të nisura vite më parë, ashtu edhe për shkak të lehtësirave që u krijuan me heqjen e TVSH-së për makineritë e importit dhe lehtësirave në sektorin e

energjetikës. Nga ana tjetër, viti 2013 do të përballet edhe me fushatën elektorale, por mendoj që efekti do të jetë minimal, pasi agjentët ekonomikë kanë fituar imunitet nga lufta politike, duke qenë se lideri i opozitës ka përdorur të gjitha masat ekstreme gjatë viteve të fundit. Kështu që ajo do të trajtohet si një normalitet i luftës politike në vendin tonë. Gjatë vitit 2013 edhe biznesi privat, edhe sektori bankar do të jenë më të shëndoshë se në vitin 2012. Rritja e kredive të këqija është ndalur dhe të dy palët, si sektori bankar, ashtu dhe sektori privat kanë përshtatur sjelljet e tyre, duke bërë të mundur që rritja e depozitave të drejtohet në sektorin real. Madje, kjo situatë mund të trajtohet edhe si një periudhë korrektimi, duke përshtatur investimet e agjentëve ekonomikë drejt një realiteti të ri ekonomik. Nga ana tjetër, buxheti i vitit 2013 ka planifikuar që të rregullojë kontratat e pambyllura me kontraktuesit publikë dhe në këtë mënyrë do të rregullojë bilancet e tyre dhe, si rrjedhim, do të rritet kreditimi. Tjetër faktor pozitiv gjatë vitit 2013 do të jetë rritja e prodhimit bujqësor si rezultat i rikthimit të punës në fshat, ndërtimit të rrugëve rurale dhe subvencioneve në bujqësi. Po ashtu edhe sektori i turizmit do të vazhdojë me rritje, pasi potenciali i këtij sektori është mjaft i lartë. Investimet në këtë sektor janë rritur si nga buxheti i shtetit, rrugë e ujësjellës, ashtu edhe nga vetë operatorët privatë ndër vite, të cilat krijojnë bazën për rritjen e këtij sektori.

Në përfundim, viti 2013 jam i bindur që do të jetë një vit më i mirë se 2012-ta dhe rritja ekonomike do të vijë si për shkak të fuqizimit të sektorit privat ashtu edhe për shkak të mbështetjes nga sektori publik, nëpërmjet buxhetit të shtetit dhe rritjes së lirisë ekonomike.

Arben Malaj: 2012-ta thelloi impaktet negative në ekonomi

V

iti 2012 rezulton se i ka thelluar impaktet negative në ekonomi dhe buxhet, disa prej tyre do t`i transferojë në vitin e ardhshëm.

Në kushtet e keqqeverisjes së vendit dhe krizës globale, imponohet një fokus i veçantë në reformat dhe paketat e ndaljes së trendit përkeqësues të rritjes ekonomike, në mbështetjen e reformave që ndihmojnë ringritjen ekonomike, duke harmonizuar më mirë nxitjen dhe mbështetjen e sektorit privat me ndërhyrjet buxhetore nëpërmjet rritjes së investimeve publike.

Një analize pak më e detajuar e treguesve kryesorë ekonomikë, socialë dhe buxhetorë lejon që të jemi më të argumentuar. Mund të themi: e detajuar në argument…

Së pari - rritja ekonomike, sipas studimit të sapo publikuar të BB dhe vlerësimeve të FMN dhe BERZH, është 2-3 herë më e vogël se ajo që qeveria pretendon. Ata e vlerësojnë deri në 1%, ndërsa qeveria pretendon dhe kalkulon një rritje ekonomike 3-4%. Kjo rënie e madhe e rritjes ekonomike krijon vështirësi të mëdha në arritjen e objektivave socialë të qeverisë dhe në stabilitetin e financave publike. Kur rritja ekonomike vazhdon të bjerë (edhe pse ajo nuk ka arritur në rritje negative), ekonomia preket nga recessioni, papunësia rritet, mbledhja e të ardhurave në buxhet vështirësohet, deficiti i lartë rrit borxhin publik dhe koston e financimit të ekonomisë.

Elementi i dytë – punësimi si treguesi kryesor i uljes së varfërisë. Rritjet e ulëta ekonomike i bëjnë më të mprehta dhe

ndoshta edhe më të ashpra problemet sociale, papunësia, pabarazia dhe varfëria rriten.

Elementi i trete është stabiliteti i financave publike – rritja e dobët ekonomike ka dëmtuar stabilitetin e financave publike.

Të ardhurat buxhetore po zbresin në nivele edhe më të ulëta se më 2004. Shpenzimet vazhdojnë të rriten me ritme më të shpejta se rritja e të ardhurave, për pasojë deficiti dhe borxhi publik vazhdojnë të rriten në nivele që konsiderohen kritikë.

Kjo vërtetohet edhe në ndryshimet në fund të vitit 2012. Qeveria, për shkak se e kishte tejkaluar nivelin 60% të PBB-së, e hoqi këtë kufizim nga ligji bazë i manaxhimit të sistemit buxhetor. Qeveria edhe me aktin e fundit normativ për buxhetin 2012 pranoi përkeqësimin e stabilitetit të financave publike, ku borxhi publik pranohet të jetë rreth 61.6%.

Qeveria publikisht pranon se në borxhin publik nuk përfshihen disa detyrime ndaj kompanive private, që e kanë rënduar më shumë zinxhirin e borxheve të këqija të biznesit privat, duke rritur krizën e likuiditeteve të tyre dhe rritjen në nivele kritike të kredive të këqija në ekonomi.

Duhet të jemi realist për trendin e përkeqësuar të treguesve më të rëndësishëm të zhvillimit të ekonomisë dhe të financave publike gjatë vitit 2012. Vonimi i reformave dhe masave antikrizë, që në fokus të tyre duhet të kenë mirëqeverisjen e vendit, mund t`i bëjë më të rënda dhe më afatgjata këto pasoja negative.

11

E shtunë, 29 dhjetor 2012 www.mapo.al

Civici: “Gjithçka përputhet me shprehjen e famshme të Hegelit: “N.q.s. shifrat nuk përputhen me mendjen time... aq më keq për shifrat”.

Merita kryesore e ekonomisë shqiptare për 2012-n është rezistenca ndaj krizës

Sali Berisha: Vit i vështirë,

por ekonomia nuk u gjunjëzua

Në një pritje koktejl në vilën 31, për anëtarët e kabinetit qeveritar, ministra, zv. ministra, këshilltarë dhe pjesëtarë të stafit të tij, kryeministri Berisha bëri një bilanc të vitit 2012, duke konkluduar se viti që po mbyllet ka dëshmuar progresin e pandërprerë të Shqipërisë në të gjitha fushat. “Ky vit nuk ka qenë i lehtë dhe vitet në kohë krize globale dhe krize europiane nuk mund të jenë vite të lehta. Por ky vit përsëri ka dëshmuar progresin e pandërprerë të Shqipërisë në të gjitha fushat. Ky vit ka dëshmuar suksesin e padiskutueshëm të reformave të ndërmarra në të gjithë jetën e vendit, në të gjitha fushat. Natyrisht, më së pari dhe për një vend të lirë, si për çdo vend të lirë, e para është ekonomia, sepse ajo lidhet më shumë se çdo gjë tjetër me mirëqenien e qytetarëve. Në këtë kontekst, ekonomia shqiptare, falë reformave të mëdha të

ndërmarra, përsëri mbylli vitin me rritje të qartë ekonomike dhe nuk u gjunjëzua nga kriza. Ky ka qenë një vit i vështirë, por përsëri ka qenë një vit i përpjekjeve të mëdha dhe i guximit të

Adrian Civic: 2012 - Një vit plot kontraste

D

M

Elvin Meka: Rimëkëmbja do të jetë globale

inistri Bode në komentet e tij për mediat ka thënë se kriza ekonomike në vitin 2012 ka prekur fundin për Shqipërinë. A ndani edhe ju të njëjtin arsyetim?

Zakonisht ciklet ngadalësuese të ekonomisë zgjasin për një periudhë 3-4 vjeçare, në varësi të kompleksitetit të situatës ekonomike dhe ashpërsisë së krizës (nëse bëhet fjalë për krizë ekonomike). Nisur nga veçantia e krizës aktuale globale, mendoj se dhe në rastin e Shqipërisë lëvizja kah rimëkëmbjes ekonomike do të duhet të ecë në një rrugë paksa drejtvizore, e karakterizuar nga një normë e ulët rritjeje pozitive për disa vite rresht. Duhet të jetë e qartë se kjo krizë, përveçse është globale po ndodh dhe në kushtet e globalizimit, çka do të thotë që dhe rimëkëmbja do të jetë globale. Ne nuk jetojmë të izoluar në rajonin tonë dhe në Europë, për më tepër që partnerët tanë kryesorë tregtarë do të vijojnë të mbeten ende “nën ujë” edhe për 2013-ën. Çfarë parashikoni ju për zhvillimet e 2013-ës. A do të jetë ky një vit më i mirë apo jo?

Sa kohë që do të shënohet rritje pozitive ekonomike, paçka se modeste, mendoj se duhet të jetë më mirë se një vit më parë. Megjithatë, viti 2013 ka gati disa sfida thelbësore për ekonominë, por jo vetëm, pasi është mbi të gjitha një vit elektoral. Gjithsesi, duke lënë paksa veçmas politikën dhe çështjen e politikave ekonomike, sfidat kryesore mund të përmblidhen në: (1) sfida energjetike, (2) sfida e konsumit, (3) sfida buxhetore, (4) sfida e kostos së borxhit publik, të cilat janë të lidhura pazgjidhshmërisht me njëra-tjetrën. Sfida energjetike mbetet me kompleksja, pasi ndikimin e ka në mënyrë kapilare në të gjithë sektorët dhe mbi të gjitha në përditshmërinë tonë. Nga ana tjetër, përmban në vetvete një çështje

imazhi ndërkombëtar për vendin dhe ekonominë dhe kjo rrit temperaturën e sfidës. Kjo mbetet pjesa më e koklavitur e sfidave e ku zgjidhja optimale mbetet ende rebus, por që patjetër do të jetë më se pragmatiste. Ndërkohë, sfida e konsumit shkon përtej logjikës racionale të tregut, pasi ndërthuret me elementë psikosocialë, të cilët është shumë e vështirë t’i menaxhosh apo t’i orientosh në një drejtim të caktuar, brenda një kohe të shkurtër. Për sa i përket sfidës buxhetore, ajo ka si kryefjalë shkallën e lartë të probabilitetit të realizimit të të ardhurave të parashikuara, e ku fuqia e kalit kryesor të betejës (TVSH-ja) varet vertikalisht nga sfida e konsumit. Së fundi, çështja e kostos së borxhit publik mbetet më delikatja dhe fatkeqësisht me e debatueshmja politikisht (kur duhet të ishte më konsensualja). Gjithsesi, nisur nga niveli i likuiditetit në treg dhe shkalla aktuale e ndërmjetësimit bankar brenda sistemit financiar, mendoj se kosto do të qëndrojë minimalisht në këto nivele, me kusht që parashikimi i plotësimit të zërave të buxhetit në të dy anët e tij (shpenzime dhe të ardhura) të bëhet në mënyrë harmonike, i shtrirë gjatë gjithë 12 muajve të vitit fiskal, si dhe nëse deficiti buxhetor mbetet brenda parametrave të parashikuar.

A keni një sugjerim ndaj klasës politike në mbështetje të daljes nga kriza?

Klasa politike duhet të mendojë të zhvillojë një debat konstruktiv e gjithëpërfshirës, lidhur me gjetjen e burimeve të reja që i mundësojnë Shqipërisë një rritje të qëndrueshme ekonomike për 20-30 vitet e ardhshme. Kjo pasi burimet e përdorura deri më tani janë ose të pamundura, ose të papërshtatshme, ose thuajse të shteruara për të garantuar mbajtjen në shëndet optimal të ekonomisë e për të siguruar ritme ”aziatike” rritjeje ekonomike.

uke parë pak më gjerë sesa thjesht “ecuria e ekonomisë në vitin 2012 dhe perspektivat e saj për 2013-n”, mund të thuhet se të japësh një mendim realist e profesional për ekonominë shqiptare gjatë 2012-s duhet të kalosh një pengesë të tmerrshme: luftën e shifrave, dyshimet mbi to, apo glorifikimin e tyre. Qeveria vlerësonte se rritja ekonomike më 2012 do të ishte mbi 5%, ndërsa tani thotë se edhe me 2% jemi të kënaqur; Banka Botërore vlerëson se rritja për 2012-n nuk do jetë më shumë se 0.8%; institucione të tjera ndërkombëtare e japin në intervalin 0.5-1.5%; opozita anatemon INSTAT-in dhe thotë se jemi në krizë totale e vendi është në recesion, pra me rritje ekonomike negative etj., etj. Qeveria në bilancin e saj vjetor e fut Shqipërinë dhe ekonominë e saj te mrekullitë e botës, te vendet më të suksesshëm, ndërkohë që opozita e barazon me vendet më të varfra afrikane. Nxjerr një organizatë ndërkombëtare një raport për korrupsionin apo transferimin e parave jashtë vendit - qeveria e anatemon apo e neglizhon si të pa vlerë, ndërkohë që opozita e bën “kalin e betejës” në luftën politike, duke folur nga 10 herë në ditë veçse për të; ndërkohë, kur një tjetër organizatë nxjerr një raport për rritjen e fuqinë blerëse të shqiptarëve apo “përkthimin e rritjes ekonomike në mirëqenie”, qeveria i bie të gjitha burive për konkretizimin e punës së saj në këta tregues pozitivë, ndërkohë që opozita hesht duke i anashkaluar si të mos ekzistonin këta tregues e këto organizata. Gjithçka përputhet me shprehjen e famshme të Hegelit: “nqs shifrat nuk përputhen me mendjen time... aq më keq për shifrat”. Institucione të pavarura apo qendra studimore të shoqërisë civile që mund të bënin një vlerësim realist e të “ftohtë” të situatës nuk kemi, ose më e pakta, nuk preferojnë ta bëjnë një vlerësim të tillë.

Mendoj se “merita kryesore e ekonomisë shqiptare për 2012-n është rezistenca ndaj krizës. Megjithëse në shifra modeste, ndër-

mjet 1.5-2.5%, rritja ekonomike vazhdoi të ishte pozitive; nuk patëm rritje të nivelit të papunësisë, duke ruajtur shifrën prej 13.4% të 3-4 viteve të fundit; patëm një sistem bankar solid, të mirëkapitalizuar e likuid, që vlerësohet si nga më të qëndrueshmit në Ballkan; arritëm të mbajmë vlerësimin B+ me këndvështrim afatmesëm të stabël nga ana e Standard & Poor’s për stabilitetin e financave publike dhe riskun e letrave me vlerë të qeverisë; mbajtëm një inflacion të ulët në intervalin 2-3%, një qëndrueshmëri relative të lekut ndaj euros dhe dollarit dhe një stabilitet çmimesh të vlerësueshëm, ndërkohë që për disa kategori të popullsisë u reflektua një rritje e fuqisë blerëse.

Nga ana tjetër, meqenëse ekonomia nuk mund të vlerësohet kurrë bardhë e zi, kriza na përballi me domosdoshmërinë e disa reformave të rëndësishme strukturore që nuk po i realizojmë dot, si reformën e pensioneve; patëm një ulje të konsumit të brendshëm dhe punën e shumë bizneseve nën kapacitetet e tyre optimale; rritëm borxhin publik në 62.6%, duke rrezikuar stabilitetin e financave publike; qeveria ka borxhe të konsiderueshme ndaj bizneseve të cilat vlerësohen të jenë në intervalin 150200 milion euro, ndërkohë që edhe shumë biznese janë të përfshira në një rrjet borxhesh reciproke ndërmjet tyre, duke rrezikuar qëndrueshmërinë e tyre afatshkurtër e afatmesme; kreditë e këqija arritën në nivelin shqetësues prej 23%, duke dëshmuar për një gjendje të vështirë të mjaft sektorëve të ekonomisë e degëve të saj; pothuajse duket dështuar privatizimi i Albpetrolit, ndërkohë që të ardhurat e konsiderueshme nga ky privatizim do të ishin një oksigjen i mirë për buxhetin dhe financimet publike më 2013. Mendoj se Shqipëria i përballoi keq dhe me dëme të mëdha dy emergjencat kryesore: përmbytjet e fillimit të vitit 2012 dhe zjarret në pyje në verë, duke ndikuar negativisht rritjen ekonomike dhe ruajtjen e burimeve natyrore e biodiversitetin.

12

E shtunë, 29 dhjetor 2012

www.mapo.al

dosje

Selvitë e Elbasanit

Vizatimi i arkitektit Leopold Forstner, 1917.

Monumentet natyrore që quhen në art. Siç janë dhe selvitë e Elbasanit, që dikur quheshin Selvitë e Namazgjasë. Ky monument i bukur natyror, një nga më të rrallët dhe më të veçantët në zonën e Elbasanit, është përmendur nga të huajt që para tre shekujsh Prof. Dr. Ferid Hudhri

Enciklopedia SHQIPTARET NE ARTIN BOTEROR Në këtë periudhë u morën me temën shqiptare disa nga artistët më të njohur europianë; nga kreu i romantizmit Eugene Delacroix, deri te përfaqësuesi më i shquar i postimpresionizmit Vincens Van Gogh. Nëpër mjediset shqiptare u futën edhe koleksionistë të ndryshëm për të mbledhur veshje karakteristike apo punime artizanale nga mjeshtrit vendas. Veshjet, armët e stolisura, si dhe objekte të tjera tradicionale, që koleksionisti Robert August i mblodhi nëpër shtëpitë e shqiptarëve, u përdorën për realizimin e disa tablove nga piktorë të njohur francezë dhe anglezë.

Deri nga fundi i viteve ’70 të shekullit të kaluar, banorët e Elbasanit, si dhe udhëtarët që vinin nga krahina apo vende të tjera, vështronin thuajse çdo ditë disa selvi të larta dhe shumë të lashta, në pjesën jugore të qendrës së qytetit, drejt rrugës për në Cërrik. Pemët kishin krijuar imazhin e një qendre çlodhëse.

Shumë vite më parë, kur ishin më të gjelbëruara, rreth tyre grumbulloheshin, takoheshin dhe argëtoheshin njerëz të moshave të ndryshme. Aty kryheshin po ashtu edhe rite fetare. Më pas, ky mjedis i gjelbëruar, për disa kohë u bë kamp sportiv, ndërsa vitet e fundit u vendos tregu i lirë për prodhimet nga fshati. Tani në atë vend nuk zhvillohet asnjë lloj veprimtarie dhe nuk ekziston më asnjë prej atyre selvive të larta. Imazhet e tyre kanë mbetur vetëm në kujtesën e banorëve më të moshuar, si dhe në pak fotografi, thuajse të rastësishme. Ata drurë të lartë dikur quheshin Selvitë e Namazgjasë.

Ky monument i bukur natyror, një nga më të rrallët dhe më të veçantët në zonën e Elbasanit, është përmendur nga të huajt që para tre shekujsh. Turku Evlia Çelebi, gjatë udhëtimit të tij nëpër trojet shqiptare, në vitin 1662 e përshkruan këtë mjedis pemësh të larta në Sejjhatnamesi-n e tij (Përmbledhja “Udhëtimet”, botuar në Stamboll në vitin 1902), si një bukuri e rrallë ku lëndina që bleron si kadife është e rrethuar me 57 selvi të mëdha e të bukura.

Sipas këtij përshkrimi, kuptohet se selvitë,

Tablo nga piktori Isuf Sulovari, 1990

Turku Evlia Çelebi, gjatë udhëtimit të tij nëpër trojet shqiptare, në vitin 1662 e përshkruan këtë mjedis pemësh të larta në Sejjhatnamesi-n e tij (Përmbledhja “Udhëtimet”, botuar në Stamboll në vitin 1902), si një bukuri e rrallë ku lëndina që bleron si kadife është e rrethuar me 57 selvi të mëdha e të bukura. Sipas këtij përshkrimi, kuptohet se selvitë, në vitin 1662, ishin në kulmin e lulëzimit të tyre

në vitin 1662, ishin në kulmin e lulëzimit të tyre (të mëdha dhe të bukura). Me siguri kanë qenë mbjellë shumë vite më parë se të kalonte turisti turk. Pas një periudhe të gjatë, prej më se dy shekujsh, Selvitë e Elbasanit paraqiten përsëri me madhështi për hijeshinë e tyre, nga një udhëtar tjetër i huaj. Përshkrimi është bërë sipas një lloji tjetër; me gjuhën e pikturës. Në vitin 1917, artisti vjenez Ludvig Hesshaimer (1872-1956), ka krijuar një nga tablotë më të bukura me këtë motiv. Selvitë e Elbasanit jepen nga një këndvështrim i atillë, ku majat e larta dhe të drejta, në pjesën e sipërme krijojnë një hapësirë në formë rrethore që bën të duket bukur qielli i ndriçuar nga yjet e një mbrëmjeje verore. Në pjesën e poshtme, pemët e vendosura pranë njëratjetrës ngjajnë si një mur i lartë i padepërtueshëm. Nga këqyrja e vëmendshme e kësaj tabloje duket sikur selvitë ishin në kohën e plotë të lulëzimit të tyre, megjithëse kishin kaluar rreth tre shekuj nga përshkrimi i përafërt i udhëtarit turk E. Çelebi (?!) Si drurë që kanë jetëgjatësi më të madhe se llojet e tjera (sipas studimeve, selvitë jetojnë deri në 2000 vjet, lartësohen deri 30 m), duket një rast i rrallë që, edhe plot 255 vjet pas përshkrimit nga koha e lulëzimit të tyre (1662), ato të jenë përsëri po aq madhështore. Në periudhën kur u pikturuan nga Hesshaimer ato kanë qenë ende impresionuese, aq sa u bënë objekt edhe i piktorëve të tjerë. Po atë vit janë pikturuar nga arkitekti Leopold Forstner (1878-1936), ndërsa pas 11 vjetësh, më 1927, Selvitë e Elbasanit u bënë objekt i anglezit Paul Edmonds. I befasuar nga madhështia dhe lashtësia e tyre, ai krijoi tri grafika që paraqesin të njëjtin grupim pemësh në këndvështrime të veçanta.

Ndryshe nga Ludëig Hesshaimer që dha madhështinë e tyre në një natë me yje, autori anglez jep efektet e lartësisë në një ditë me diell ku edhe hijet duken po aq befasuese. Të kësaj periudhe janë disa krijime të çekut Stanislav Nojman, i cili qëndroi dhe pikturoi për një kohë të gjatë pranë tyre. Selvitë e larta përmenden edhe nga çifti i artistëve anglezë Jan dhe Cora Gordon në librin e tyre me

E shtunë, 29 dhjetor 2012

13

www.mapo.al

Rreth njëzet e pesë vjet më vonë, në pranverën e vitit 1939, midis grupit të artistëve italianë që erdhën për të pikturuar nëpër Shqipëri, edhe piktori Libero Augenti* zgjodhi Selvitë e Elbasanit si motivin më tërheqës për krijimet e tij në pikturë. Pasi realizoi disa vizatime dhe etyde nga këndvështrime të ndryshme, në ekspozitën e Konkursit Premio Albania* paraqiti peizazhet Selvitë e Namazgjahut dhe Pus i vjetër në Namazgjah.

Grafika të piktorit anglez Paul Edmonds, 1925

vizatime dhe shënime udhëtimi nëpër Shqipëri (Tëo Vagabonds in Albania, London 1927). Aty nuk kanë botuar ndonjë skicë për selvitë, ndërkohë që i përmendin për hijeshinë dhe madhështinë e tyre. Edhe nga piktori Edëard Lear, deri vonë nuk njihej asnjë vizatim apo akuarel. Dukej e pabesueshme që prirjeve të tij romantike t’u kishte shpëtuar një pamje e tillë magjepëse, aq më tepër kur mendon se ai kishte kaluar nëpër Elbasan shumë kohë përpara piktorëve të mësipërm.

Lear udhëtoi në vitin 1848, rreth gjashtëdhjetë vjet më përpara se L. Hesshaimer, pra në një kohë relativisht më të re për nga lulëzimi të Selvive të Namazgjasë. Nga kërkimet në Hougton Library të Universitetit të Harvardit, ku ruhet pjesa më e madhe e krijimeve të Lear-it për Shqipërinë, mësojmë se ekziston një vizatim me sepia dhe akuarel. Sipas kartelës së muzeut, në shënimet e piktorit për nuancat e ngjyrave, poshtë vizatimit, mbisundon disa herë fjala “e errët” (notes: “dark” “very dark” “cypresses very blue” “ëomen ëear black”).

Siç duket, Lear ka kaluar pranë tyre afër mbrëmjes dhe nuk ka mundur të bëjë më shumë se një skicim të shpejtë. Përndryshe do të kishte realizuar një tablo të frymëzuar, siç bëri për malin e Tomorit, për Malet Akrokeraune apo për pamje të tjera magjepsëse nga natyra shqiptare, që i vështroi në ditët me diell, në çastet kur ng jyrat dhe drita mesdhetare krijojnë atmosferë më frymëzuese për artistët.

Rreth njëzet e pesë vjet më vonë, në pranverën e vitit 1939, midis grupit të artistëve italianë që erdhën për të pikturuar nëpër Shqipëri, edhe piktori Libero Augenti* zgjodhi Selvitë e Elbasanit si motivin më tërheqës për krijimet e tij në pikturë. Pasi realizoi disa vizatime dhe etyde nga këndvështrime të ndryshme, në ekspozitën e Konkursit Premio Albania* paraqiti peizazhet Selvitë e Namazg jahut dhe Pus i vjetër në Namazgjah. Nga kërkimet e deritanishme, ende nuk njihen të gjitha imazhet e tablove, të vizatimeve apo të gravurave që janë realizuar nga autorët e huaj. Grumbullimi i tyre në këtë koleksion të përbashkët, do ta pasurojë më tej galerinë e veprave kushtuar atij monumenti të bukur natyror.

Deri në vitin 1990, selvitë e pikturuara nga disa artistë të huaj që kishin kaluar nëpër Elbasan, me përjashtim të një peizazhi të Zef Kolombit (“Namazg jaja”, 1938), nuk gjetën vend më në tablotë e autorëve vendës, të cilët jetonin dhe krijonin çdo ditë aty pranë tyre.

Ndryshe nga Malet Akrokeraune, që, për t’i vizatuar më bukur duhet t’i shihje nga një distancë e largët, nga Korfuzi, andej nga u frymëzuan edhe artistët e huaj, Selvitë e Elbasanit lëshonin hijet e gjata midis qytetit, aty ku kalonin çdo ditë banorët dhe artistët vendas. Ato qëndronin gjithë kohës midis njerëzve, ngriheshin shtatlarta si modele të bukura në një studio të hapur, sikur pozonin për t’u pikturuar apo fotografuar. Mungesa e tablove nga autorët shqiptarë deri para viteve ’90 shpjegohet me trysninë e kohës, kur nuk ishte i preferuar pikturimi i mjediseve ku zhvilloheshin ceremoni fetare, sado të bukura qofshin ato. Pikërisht në kohën kur selvitë ishin ende në lulëzim dhe mund të krijoheshin tablo të mrekullueshme me imazhin e tyre, përkundrazi artistët duhet të rendnin drejt peizazheve të transformuara nga dora e njeriut të ri.

Kështu kaluan vitet. Selvitë humbën madhështinë dhe bukurinë e dikurshme, artistëve u iku duarsh mundësia për t’i pikturuar. Deri vonë mendohej se prej artistëve elbasanas nuk ishte krijuar asnjë pikturë edhe pas viteve ’90.

Në asnjë ekspozitë nuk ishin paraqitur tablo me pamjen e tyre. Por Galeria e Artit Kasa na dëshmon se një nga pikturat më të bukura me këtë motiv është realizuar prej piktorit të talentuar Isuf Sulovari (1935-2006). Peizazhi Selvitë e Namazgjasë, i ekspozuar në vitin 2010 në fondin e kësaj galerie, është realizuar rreth vitit 1990. Të pikturuara në një telajo me shtrirje horizontale (76 x 52 cm.), selvitë, ndonëse shfaqen në kohën e degradimit të tyre, duken megjithatë madhështore. Në realizimin e kësaj tabloje, mjeshtri Sulovari ka sjellë në ndihmë kujtesën e tij, nostalgjinë e shumë viteve më parë, kur pemët ishin ende të drejta, të larta dhe të lulëzuara. Evidentimi i lartësisë në tablo, duke i pikturuar në përmasa shumë më të mëdha, në krahasim me figurat e njerëzve që lëvizin pranë trungjeve, të sjell ndër mend përfytyrimet jo reale të kohës së fëmijërisë, kur përmasat e objekteve duken më të mëdha se ç’janë realisht. Gjurmët e asaj moshe janë të dukshme në tablo. Gjatë “ringjalljes” së selvive të larta ndihet dhimbja e piktorit për degradimin e tyre, si dhe pengu i pamundësisë për t’i pikturuar vite më parë. Kjo tablo paraqet një ndër rastet e rralla dhe më të veçanta në pikturën shqiptare, kur, përmes pikturës, na paraqitet një imazh i bukur artistik, i ruajtur gjatë në kujtesën e artistit si motiv i ndaluar për t’u prekur në kohën e tij, por që do të pikturohej vite më pas.

Grafika të piktorit anglez Paul Edmonds, 1925

Në vitin 1917, artisti vjenez Ludvig Hesshaimer (18721956), ka krijuar një nga tablotë më të bukura me këtë motiv. Selvitë e Elbasanit jepen nga një këndvështrim i atillë, ku majat e larta dhe të drejta, në pjesën e sipërme krijojnë një hapësirë në formë rrethore që bën të duket bukur qielli i ndriçuar nga yjet e një mbrëmjeje verore.

Selvitë e Elbasanit, gravure e vitit 1917 nga piktori austriak Ludvig Hesshaimer

Selvitë e Elbasanit u bënë objekt edhe i anglezit Paul Edmonds. I befasuar nga madhështia dhe lashtësia e tyre, ai krijoi tri grafika që paraqesin të njëjtin grupim pemësh në këndvështrime të veçanta. Ndryshe nga Ludëig Hesshaimer që dha madhështinë e tyre në një natë me yje, autori anglez jep efektet e lartësisë në një ditë me diell ku edhe hijet duken po aq befasuese

14

E shtunĂŤ, 29 dhjetor 2012

www.mapo.al

E shtunë, 29 dhjetor 2012

15

www.mapo.al

Mjekësi

Në këtë intervistë ai zbulon dhe marrëdhënien që ruan me Shqipërinë që prej moshës 6-vjeçare kur u largua nga ky vend, si dhe shahun, pasionin që i ka dhënë tituj e çmime nëpër kampionate ndërkombëtare si përfaqësues i vendit të tij

Djali shpikës Emri i 26-vjeçarit shqiptar po bën xhiron e botës, bashkë me zbulimin e ri: një koktejl ilaçesh që do të shpëtojë të sëmurët me SIDA prej mjekimit të përjetshëm. Eksperimenti i kaluar me sukses tek majmunët mund të provohet tek pacientët gjatë 2013-ës. Pjesë e grupit të shkencëtarëve të institutit italian “Istituto Superiore di Sanità” në Romë është dhe Iart Shytaj, djaloshi që po e prezanton këtë eksperiment jo vetëm në Itali por edhe në Amerikë.

Ë

shtë shpikur një koktejl ilaçesh që përgatit sistemin imunitar të trupit, për të kontrolluar virusin HIV që shkakton SIDA, edhe pasi mjekimi është ndërprerë. Ky zbulim, që për të prekurit nga kjo sëmundje është një lajm i madh, sepse për shumë prej tyre ky do të jetë fundi i skllavërisë prej ilaçeve, po bën xhiron nëpër mediat e sitet italiane (si La Repubblica, Ansa, Corriere Della Sera etj) edhe në ato botërore. E bashkë me të dhe grupin e studiuesve e hulumtuesve italianë nga Instituti i Shëndetit(ISS) poqarkullondheemriinjëdjaloshi të ri shqiptar 26-vjeçar, Iart Luca Shytaj. Është gjendur jo krejt rastësisht në këtë hulumtim. Pasi është diplomuar në nivelin e dytë në Gjenetikë dhe Biologji Molekulare në Universitetin “La Sapienza” në Romë, po kryen prej një viti doktoraturën në “Istituto Superiore di Sanità”, po në Romë, si edhe në Rockville (Maryland, USA) mbi virusin HIV që shkakton sëmundjen SIDA. Këtë doktoraturë po e zhvillon nën udhëheqjen e koordinatorit të grupit shkencor mbi kurimin përfundimtar të AIDS, Andrea Savarino.

Ka shkruar artikuj shkencorë (kohët e fundit edhe në revistën prestigjioze amerikane (PLOS Pathogens), e ka prezantuar këtë studim në qarqe të larta ndërkombëtare të mjekësisë. Por, fiks si çdo natyrë tjetër shkencëtari, nuk para i pëlqen show mediatik, është zhytur qetësisht dhe modestisht në rutinën e shkencës që ka zgjedhur të hulumtojë, prej së cilës e kemi nxjerrë, duke shfrytëzuar disa njohje rastësore me të afërm të tij, për t’i marrë e për ta sjellë pikërisht prej rrëfimit të tij edhe këtu në Shqipëri atë lajm që po qarkullon nëpër gjithë botën.

Cili është roli juaj konkretisht në këtë studim të ri?

Unë po zhvilloj kërkime shkencore për doktoratën (Phd). Puna ime konsiston në ideimin e eksperimenteve, në analizën e rezultateve, në prezantimin në kongrese dhe në publikimin në artikuj të këtyre rezultateve të arritura. Tani për tani po bëjmë eksperimente mbi majmunë për të studiuar efektet e mjekimeve që kemi menduar për virusin HIV që shkakton AIDS-in. Pjesa më e madhe e punës sime zhvillohet në USA. Atje kemi majmunët për eksperimentet dhe po atje bashkëpunojmë me dy qendra private, në shtetin Maryland dhe me një universitet, Emory University, Georgia.

Prej sa kohësh po punoni? Cilët kanë qenë hapat e parë të këtij kërkimi dhe në ç’fazë jeni tani?

Kam rreth dy vjet që punoj në këtë projekt.

Më parë punoja në të njëjtin Institut në Romë dhe zhvillova tezën për Laurea Specialistike me një studim në Imunologji, që u publikua në vitin 2011. Për sa i përket projektit mbi AIDS-in, rezultatet mbi majmunët janë premtues sepse mbas mjekimeve që i kemi dhënë, infeksioni është nën kontrollin e sistemit imunitar. Ky është një hap i rëndësishëm sepse mjekimet që përdoren sot për të trajtuar të sëmurët me HIV/AIDS duhen përdorur gjithë jetën, ndërsa mjekimet tona përdoren vetëm për pak muaj dhe i sëmuri bëhet mbartës i shëndoshë i virusit, pra fillon dhe

jeton normalisht. Shpresojmë që në vitin 2013 të kemi mundësi ta provojmë mjekimin mbi pacientët, pasi të marrim autorizimet nga agjencitë përkatëse.

Ju jeni i ri në moshë, vetëm 26 vjeç. Në qarqet e shkencëtarëve mbizotërojnë ata të thinjurit, të kërrusurit ndër vite mbi eksperimente… Ndodh shpesh të ketë në rrethin e tyre studiues të apasionuar kaq të rinj sa jeni ju?

Në kërkimet mjekësore, ku eksperimentet janë shumë delikate dhe të kushtueshme, është shumë e rrallë të zhvillosh një projekt të madh nëse nuk i ke mbushur akoma të 40 vjeçët. Shpeshherë në kongrese jam më i ri sesa relatorët e tjerë. Mundësitë që më janë dhënë e që po më jepen janë më shumë meritë e shefit të projektit, Dr. Andrea Savarino, që ka pasur besim në kapacitetet e një personi të ri, për të zhvilluar ide origjinale.

A jeni ndeshur me paragjykimet e këtyre shkencëtarëve kokëthinjur?

Po është e vërtetë që ka paragjykime, madje të forta mbi moshën, por asnjëherë absolute. Siç e thashë edhe përpara, Andrea nuk i kishte, ndoshta dhe sepse ai ka luftuar dhe vetë me këtë paragjykim kur ishte i ri. Nëse prezanton rezultate të mira, duke punuar seriozisht, e fiton respektin e ambientit.

A e dinë që ky shkencëtar i ri është një djalosh shqiptar?

Fakti që jam shqiptar është i njohur, por nuk ka influencuar tek gjykimi i shkencëtarëve në Itali apo dhe në Amerikë. E kuptoj se shqiptarët në rrethana të caktuara ndeshen me paragjykime, por ambientet shkencore më duken të çliruara nga këto probleme.

Sa kohë keni që jeni larguar nga Shqipëria? Pse iket dhe si?

Ika me familjen në 1992-in, kur isha shumë i vogël, 6 vjeç. Prindërit ishin profesorë në Universitetin e Tiranës (babai Matematikë, mamaja Ekonomi). Ata e lanë Shqipërinë për emigracion ekonomik të autorizuar prej Ministrisë Shqiptare të Punës, Departamentit dhe Emigracionit, mbasi ishin të dy pa punë. Qëndruam më gjatë se koha e parashikuar, sepse ime më fitoi një konkurs në një shkollë specializimi 2-vjeçare në Universitetin e Barit, në fushën “Diritto ed economia delle CEE”.

A ktheheni shpesh, apo punët shkencore nuk ju lënë kohë për Tiranën?

Kam shumë vite që nuk kthehem në Shqipëri, që nga viti 2005. Më mungon shumë Shqipëria. Kam një gjyshe që jeton në Tiranë e do isha shumë i lumtur që ta shihja më shpesh.

Kam shumë të afërm që nuk i kam parë prej shumë kohësh. Për fat të keq, puna nuk më lejon shumë kohë për pushime, po shpresoj të gjej mundësinë për të bërë një vizitë sa më shpejt.

Klikimi për ju në google zbuloi dhe një tjetër pasion e angazhim tuajin nëpër kampionate, edhe ndërkombëtare të shahut…

Pasionin për shahun e kam që prej moshës 4-vjeçare. Kur isha i vogël luaja shpesh me vëllain e me babain tim. Ishte në fakt një pasion i gjithë familjes. Në shah arrita rezultate të mira; u bëra Mjeshtër Ndërkombëtar dhe jam shumë krenar për titullin Kampion Kombëtar që fitova në vitin 2003. Është një nga kujtimet

"Ka paragjykime, madje të forta mbi moshën, por asnjëherë absolute"

më të bukura që kam. Në atë kampionat takova edhe mjeshtrin Veizaj, ish-kampion kombëtar, që më kishte dhënë leksione kur isha i vogël. Besoj se ka qenë i lumtur duke parë hapat që kisha bërë. Këto kohë nuk po luaj shumë, sepse puna më merr shumë kohë dhe energji. Megjithatë, kohët e fundit kam luajtur një turne në Los Angeles (California), ishte i parë që kam luajtur në Amerikë, një eksperiencë shumë interesante. Ç’lidhje g jeni mes shahut dhe shkencës?

Shahu edhe shkenca kanë nevojë për gjykim racional dhe kritik. Të dyja kërkojnë shumë angazhim por në shkencë, ndryshe

nga shahu, ke përgjegjësi jo më vetëm për veten por edhe për shumë persona që presin rezultate, me ankthet edhe shpresat e tyre.

Siç do të presin dhe zbulimin e ri për virusin e SIDA-s. A mendoni të vini edhe në Shqipëri ta prezantoni këtë zbulim të ri shkencor?

Po, do të kisha dëshirë të vija për t’i prezantuar rezultatet edhe në Shqipëri. Kam kontaktuar dekanin e Mjekësisë së Universitetit të Tiranës, i cili ka shprehur fjalë të mira për projektin që po zhvilloj. Nëse do të shprehin interes, sigurisht që do të jem i lumtur të vij edhe në Shqipëri për t’i prezantuar personalisht rezultatet e këtij studimi.

repUBlika e shqipërisë Ministria e Bujqësisë, Ushqimit dhe Mbrojtjes së konsumatorit Drejtoria rajonale e Bujqësisë, elbasan Ministria e Bujqësisë, Ushqimit dhe Mbrojtjes së konsumatorit Drejtoria Rajonale e Bujqësisë

lajMëriM Lajmërim

Zhvillohet ankandi dhënien me qera tokë bujqësore pronë shtetërore me afat 1 Zhvillohet ankandi përpër dhënien me qera tokë bujqësore pronë shtetërore me afat 1 vjeçar. vjeçar.

Dhënia qera e tokës bëhet në medt. ligjin n.r 8318Urdhrit dt. 01.04.1998, Dhënia me qera eme tokës bëhet në përputhje me përputhje ligjin n.r 8318 01.04.1998, të Urdhrit të Kryeministrit nr. 287Udhëzimit dt. 20.12.2006, Udhëzimittënr.3 dt. 28.12.1998 të Kryeministrit nr. 287 dt. 20.12.2006, nr.3 dt. 28.12.1998 Këshillit të Ministrave.

Këshillit të Ministrave.

Sipas pasqyrës së mëposhtme: Sipas pasqyrës së mëposhtme: nr

Nr Vendi kadastral

Sip.ha

Kategoria Çmimi për Bashkia 1 ha sipas vkm

1

174

Kodër

4.7

6

11500

Cërrik

2 3 4 5 6 7

348 406 291/2 229.293 350 141/6, 141/7 911/1

Pozhok Fushmbret Belik Belik Pozhok Monder

6.7 3 11.85 31.54 11.3 3

2 2 3 2 3 6

26000 26000 22000 26000 22000 11500

Elbasan Cerrik Cerrik Cerrik Cerrik Cerrik

Zhvillimi i ankandit.

Vendi, ora dhe data 10.00 dt.

31.01.2013 31/01/13 31/01/13 31/01/13 31/01/13 31/01/13 31/01/13

Belik

5

2

26000

Cerrik

31/01/13

8

Çdo person juridik i interesuar për marrje toke shtetërore me qera me 1 me afat Çdo personfizik fizikdhe dhe juridik i interesuar për marrje toke shtetërore meafat qera vjeçar dhe mbjellje kulturash me cikël biologjik një vjecar të paraqiten në vendin, datën 1 vjeçar dhe mbjellje kulturash me cikël biologjik një vjecar të paraqiten në vendin, dhe orën e caktuar Komisionit të Ankandit. të Ankandit. datën dhe orën epranë caktuar pranë Komisionit Personat duhet të paraqesin Personat duhet të paraqesin Kërkesë me shkrim për marrje me qera tokë shtetërore me afat një vjeçar Kërkesë me shkrim për marrje me qera tokë shtetërore me afat një vjeçar Garanci bankare apo mandate pagese që vërteton ngurtësimin e 20% të vlerës totale të Garanci bankare apolart mandate pagese që vërteton ngurtësimin e 20% të vlerës parcelës së kërkuar më (shih pasqyrën). totale të parcelës së kërkuar më lart (shih pasqyrën).

Ngurtësimi të bëhet prane Bankës Kombëtare të çdo rrethi në llogari të DRBUMK Ngurtësimi të bëhet prane Bankës Kombëtare të çdo rrethi në llogari të DRBUMK Elbasan Elbasan Kërkuesi për e tokës me me qeraqera duhetduhet të paraqesë pranë komisionit dokumentdokument Kërkuesi përmarrjen marrjen e tokës të paraqesë pranë komisionit identifikimi letërnjoftim ose ose certifikatë me fotografi. identifikimi letërnjoftim certifikatë me fotografi.

Në rastin rastin kur i shpallur fituesfitues në ankand tërhiqettërhiqet nuk i kthehet Në kurpjesmarrësi pjesmarrësi i shpallur në ankand nuk igarancia kthehet garancia bankare prej 20% të vlerës fillestare të ankandit.

Në këtë rast fitues shpallet e oferta bankare prej 20% të vlerës fillestare të ankandit. Në këtë rast fituesoferta shpallet çmuar si e dyta. eDrejtoria çmuar si e dyta. e Bujqësisë Elbasan

CMYK

16 6

E shtunë, 29 dhjetor 2012

www.mapo.al

BUJAR KAPEXHIU

Askush nuk të pengon të ëndërrosh. Ëndërrat janë të shumta e të shumëllojshme. Pa fund. A realizohet ëndërra?

Kjo në është tjetër mesele.

Ka edhe ëndërra Kolonën time të përditshmet e sipërpërmenqë realizohen.

Kame ngaemrin ata që“Guri ëndërrojnë poste dura e pagëzova filozofal”, termqeveritare. tëjoshur arriturdhe karrigen e ëndërruar që mëPër pati intriguar pa Kolonënduhet time futur në të funksionim elementi ”bërryl”.

Lëvizje, goditje, përditshmet e sipërpërmendura e pagëzoshtyrje, spostim.

Një shprehje va me emrin “Guri filozofal”, term qëpopullore më pati thotë: “E shikon dylbi”. Larg, por jo pa arritshëm. joshur dheme intriguar pa masë qëi përpara KolonErdha!

Përsëri borxh. Nuk po i ndahemi. Pompa qeveritare, fryn tullumbacin e borxhit, tej kufijve të caktuar.

Opozita frikë kjo tullumbace të plasë, ashtu si Kolonënka time në që të përditshmet e sipërpërmente fqinjët tanë. Copërat e “Guri tyre janë përplasur dura e pagëzova me emrin filozofal”, term edhe në ekonominë tonë.

Qeveria thotë: “Me borxhin që më pati joshur dhe intriguar pa Kolonën time nuk shlyhen pagesat eebuxhetorëve dhe pensionet, në të përditshmet sipërpërmendura e pagëzo- por ky duhet vetëm për investime”.

Opozita vaborxh me emrin “Guri filozofal”, term që më pati thotë: “Me borxhin lahen borxhe”.

Unë “Rroftë borxhi!” joshur dhe intriguar pa masë qëthem: përpara Kolonë

Fshesa, instrument pastrimi. I lashtë sa vetë njeriu. Sot përdoret në formë klasike dhe moderne.

Përdorim manual elektrik. Kjo fshesë përdoret Kolonën time në tëdhe përditshmet e sipërpërmenme sukses edhe në administratë.

Këtu term nuk quhet dura e pagëzova me emrin “Guri filozofal”, pastrim, por spastrim.

Spastrohen punonjës si “pleqë më pati joshur dhe intriguar pa Kolonën time hëra” të pa dëshiruara.

Fshihen nga borderoja, në të përditshmet e sipërpërmendura e pagëzo- gruva me emrin “Guri filozofal”, term qëparti më pati mbullohen dhe flaken në rrugë. Çdo në pushtet, joshur dhe intriguar masë që përpara Ko përdor fshesën e saj.pa Filloi spastrimi në prokurori.

Filluan “llogaritarët” partiakë të lëvizin mbi blloqet e tyre shifrat elektorale. Me veprime elementare arithmetike. rradhë, nis ellogaritja e matemaKolonën timePor në këtë të përditshmet sipërpërmendura esë pagëzova emrin “Gurimanipulimit filozofal”, term tikës lartë, tëme mashtrimit, e të vjeqë më pati joshur dhe intriguar pa Kolonën time dhjes. Përplasen shifrat e mazhorancës me të opozinë tëNjë përditshmet e sipërpërmendura e pagëzo- “Të tës. mandat i Beratit del tepër. Mazhoranca: va me emrin filozofal”,nga term që më hiqet!”

Kjo u “Guri kundërshtua PS-ja dhepati LSI-ja. Konjoshur dhe intriguar pa masë që përpara Kolonën sensusi i parë partiak. Mandati nuk u hoq nga Berati.

Në vitin 1990 lindi demokracia te ne. Kjo lindje i gëzoi pa masë të gjithë njerëzit. Më shumë u gëzuan ata që u pagëzuan “politikan”.

Pas emrit të tyre, shënuan Kolonën time në të përditshmet e sipërpërmenmbiemrin e pagëzimit për tu filozofal”, fshehur në gjirin e dura e pagëzova me emrin “Guri term që më pati joshur dhe intriguar pa Kolonën time demokracisë e për të marrë ç’të mundin prej saj. Por nëqë tënjë përditshmet e sipërpërmendura e pagëzoja, pjesë e politikës që quhet opozitë, nuk është me emrinme “Guri filozofal”, term që mëKërkojnë pati evakënaqur demokracinë aktuale. një joshur dhe intriguar pa masë që përpara Ko rilindje. Përpiqen që rilindja të ndodhë. Ndoshta!

Miku në shtëpinë e shqiptarit është i nderuar, i respektuar dhe i mirëpritur. Dera, kurdoherë, është eKolonën hapur për Pritet me dashuri ai që troket, timekëdo. në të përditshmet e sipërpërmenqoftë i panjohur. me saterm gëzim e dura e edhe pagëzova me emrinMendoni “Guri filozofal”, që më pati joshur dhe intriguar pa Kolonën time dashuri pritet ai që është i ftuar. Ja pra, borxhi nuk në të përditshmet e sipërpërmendura e pagëzoerdhi rastësisht në këtë rrugë, dhe nuk trokiti pa va me emrin “Guriefilozofal”, më patie ftoi, që dashje në zyrën qeverisë.term Vetëqëqeveria joshur dhe intriguar pa masë që përpara Kol ky të urdhëronte në shtëpinë tonë. Mirëserdhe!

Histori Krishtlindjesh me masa kundër mbrapshtive Nga Iva Tiço

foto file

sport

Berisha feston me opozitën

Dikur një atlete klasi, sot një escort luksi

Ka shprehur mirënjohje ndaj gazetarëve, drejtuesve dhe botuesve të medias, në pritjen festive të organizuar enkas për ta, në Pallatin e Brigadave. I ka cilësuar de facto si opozitën e vërtetë në vend

Suzi Favor Hamilton, gjatë viteve ’90 ka magjepsur botën e atletikës duke u bërë “e fejuara” e Amerikës, sot është një escort luksi me një tarifë prej 600 dollarësh

personzh planeti single privatësi sport Stil ndryshe Çdo të shtunë www.mapo.al

personazhet e vitit 2012

Është koha për të festuar, por edhe për të numëruar një nga një sukseset e të suksesshmit e një viti më parë. Dhe ne në “Mapo Weekend” kemi zgjedhur personazhe të vitit, të cilët kanë pasur sukses e u ka ecur mbarë në ato fusha që përmenden nëpër kartolina: në familje, ose në karrierë, ose shumë para…Dhe kemi sjellë vitin e Inva Mulës që u bë nënë pas 16 vitesh, Floriana Garon, përfaqësuesen e Shqipërisë në “Miss World 2012” dhe prezantuesen e Festivalit të 51-të të Këngës që ka pasur një vit me fat, dhe Lorik Canën, futbollistin që paguhet 1 milion e 700 mijë euro në sezon dhe vjen e hap një vinotekë në Tiranë, bashkë me të dashurën e tij sexy! Duket se atyre, urimet e një fundviti më parë… iu janë plotësuar me të vërtetë!

përtej privatësisë

Zana Guxholli, me hapin e çdo kohe Prej punës që ka, si këshilltare e Kryeministrit, ritmi i ditës së saj s’mund të jetë veçse frenetik. Por të tillë do ta kishte, çfarëdo pune tjetër të kishte zgjedhur.

Sepse ekzistencën dhe jetën e saj e percepton gjithnjë në lëvizje, me shpejtësi të madhe.

planeti single

Xhani Shqerra ...single deri në një dashuri me koincidencë Bilanci i të qenit single i del më mirë në pranverë se në fund të verës. E megjithatë, edhe gjatë dimrit vazhdon të ruajë të njëjtin status. Duke mos e pasur fare si shqetësim as ai e as njerëzit që e rrethojnë. E ndan kohën me shoqërinë, ku të martuarit mbeten në minorancë...

Faqe 17

18

E shtunë, 29 dhjetor 2012

personazhet e vitit 2012

www.mapo.al

Inva Mula: “Tani nuk është e nevojshme të shkoj në teatër dhe ta lë vajzën në shtëpi. Mund ta marrë me vete, siç edhe kam bërë kudo ku kam shkuar këto gjashtë muajt e fundit. Nuk kam më frikë se po të më shohin me beben në krahë mund të më gjykojnë për mungesë përgjegjshmërie....dhe ky është ndryshim themelor, që lehtëson shumë gjëra që më parë nuk i kisha edhe kaq të lehta.

Një vit siç e urojnë kartolinat Inva Mula, një shekull dhe një bebe P

Është koha për të festuar, por edhe për të numëruar një nga një sukseset e të suksesshmit e një viti më parë. Dhe ne në “Mapo Weekend” kemi zgjedhur personazhe të vitit, të cilët kanë pasur sukses e u ka ecur mbarë në ato fusha që përmenden nëpër kartolina: në familje, ose në karrierë, ose shumë para…Dhe kemi sjellë vitin e Inva Mulës që u bë nënë pas 16 vitesh, Floriana Garon, përfaqësuesen e Shqipërisë në “Miss World 2012” dhe prezantuesen e Festivalit të 51-të të Këngës që ka pasur një vit me fat, dhe Lorik Canën, futbollistin që paguhet 1 milion e 700 mijë euro në sezon dhe vjen e hap një vinotekë në Tiranë, bashkë me të dashurën e tij sexy! Duket se atyre, urimet e një fundviti më parë… iu janë plotësuar me të vërtetë!

ër sopranon tonë çdo vit ka suksesin e tij. Sepse çdo vit ajo është e angazhuar në projekte të teatrove më të mëdhenj të operave botërore. Por ky që po mbyllet ka qenë më i veçantë se shumë të tjerë para tij. Gati 16 vjet më vonë nga lindja e djalit të parë, ajo u bë sërish nënë, këtë herë e një vajze.

“Fjalët janë të limituara për të shprehur një ndjesi të tillë. Në vija të përgjithshme mund të them që ishte një befasi, një surprizë e bukur. M’u desh pak kohë që ta vendosja veten në këtë situatë të re. Por pas kësaj ndjeva lumturinë më të madhe. E cila nënë nuk e di, është një moment magjik, një moment kur e gjithë bota është e saja! Një moment kur nuk ekziston asgjë tjetër veç qenies që ka në krahë dhe të mundëson përjetimin e ndjenjave të pakrahasueshme për nga fuqia. Sigurisht, këtë ndjesi e kisha provuar edhe 16 vite më parë, por ishte një ripërjetim po aq magjik që më ngjiti në qiellin e shtatë”, është shprehur Inva në një intervistë të fundit.

Gëzimit të ardhjes në jetë të një fëmije nuk ka ç’i shtohet më, por nëse do mendohej të mbushej edhe me më shumë domethënie, ato nuk do mungonin në këtë rast. Inva Mula lind në moshën 49vjeçare, lind fëmijën e parë me bashkëshortin e saj të ri, Et’hem Ramadanin, lind vajzën që merr emrin e nënës së saj të ndjerë, Nina Mulës, që u nda nga familja e saj dhjetorin e shkuar. Vajza u lind mëngjesin e 30 prillit në Paris, në të njëjtën klinikë ku disa muaj më parë kishte lindur zonja e parë e Francës në atë kohë, Carla Bruni. Lajmi u përhap me shpejtësinë e… lajmit në erën tonë.

Duket se jeta personale e Invës këtë herë e kishte zhvendosur atë muzikore nëpër komentet mediatike. Po vetëm dy muaj kaluan dhe përsëri nëpër gazetat kulturore të Francës, sërish do shfaqej emri i saj, këtë herë si gjithmonë për një projekt të madh muzikor (ndërkohë kish vazhduar të këndonte deri në muajin e shtatë të shtatzënisë).

Ajo u ngjit në skenën e festivalit të muzikës klasike “Choregies Orange”, me operën “La Boheme” të Puçinit, në rolin e Mimit. Festivali operistik që zgjati nga data 7 në 31 korrik u çel pikërisht me “La Boheme”. Duket se vajza nuk e pengon aspak Invën të ndjekë karrierën e saj në nivelet e larta ku e ka ngjitur tashmë, dhe ndoshta lehtësia vjen pikërisht prej kësaj që ajo ka arritur. “Tani është kohë tjetër, ndryshe nga koha kur Antoni ishte i sapolindur. Unë kam përvojën e jetës, plus karrierën e konsoliduar. Jam në një stad të tillë profesional që mundem të zgjedh, pra të pranoj vetëm propozimet që i gjykoj si më të rëndësishme. Gjithashtu, nuk është e nevojshme të shkoj në teatër dhe ta lë vajzën në shtëpi. Mund ta marr me vete, siç edhe kam bërë kudo ku kam shkuar këto gjashtë muajt e fundit, dhe nuk kam frikë se kjo mund të cenojë reputacionin tim profesional siç mund të ndodhte 16 vite shkuar. Nuk kam më frikë se po të më shohin me beben në krahë mund të më gjykojnë për mungesë përgjegjshmërie....dhe ky është ndryshim themelor, që lehtëson shumë gjëra që më parë nuk i kisha edhe kaq të lehta...unë ndihem thellësisht e përmbushur në karrierën time, saqë edhe një dorëheqje e mundshme, nuk do të më dhembte.

Por do t’i lë hamendësimet me sikur. Hëpërhë, çdo gjë është në favorin tim, si nënë, si grua por edhe si profesioniste...Nina më ka ardhur si dhuratë që nuk më detyron të bëj sakrifica. Thjesht ka bërë që valixheve të mia të udhëtimit t’u shtohen edhe të sajat. Por kjo nuk më shqetëson aspak, se edhe unë kam nevojë të rri me fëmijën tim...aq më tepër duke pasur parasysh pamundësinë për ta përmbushur këtë nevojë herën e parë”, kur siç kujton ajo, u detyra ta lërë vetëm Antonin menjëherë, për shkak të punës.

E kishte me vete edhe gjatë qëndrimit në Tiranë një muaj më parë, kur ajo interpretoi dhe prezantoi koncertin e madh me muzikë operistike në Pallatin e Kongreseve në 28 Nëntor, mbrëmjen e datës që i dha formë gjithë vitit publik të shqiptarëve. Nuk mund të mungonte Inva Mula në Shqipëri në këtë festë, e cila ishte dhe një kohë për të evidentuar dhe një herë shqiptarët e famshëm në botë e ndër ta, ditëve tona, Inva është ndër të parët në listë. Para asaj nate, dhurata tjetër e sopranos

për Shqipërinë ishte bërë gati…Ajo solli një version të ri të këngës legjendë të Festivalit të dikurshëm të Fëmijëve “Dhuratë për ditëlindje” ose ndryshe kënga e globit, që e ka kënduar vetë ajo me Ardit Gjebrean kur ishin fëmijë: një dhuratë për ditëlindjen e Shqipërisë, e cila është nderuar me Invën në gjithë këto vite, në një vit të veçantë të historisë së vendit. Një vit, që dhe për Invën jo vetëm si shqiptare apo artiste të madhe, por dhe si grua ishte një vit shumë i rëndësishëm.

Floriana Garo, Kur viti shkon e mbyllet mirë I

fiksuar në fund të vitit, Festivali i Dhjetorit, dhe pse jo me bujën e një kohe, i lë shije vitit ndërsa skena e tij është ende një pod nderi për prezantuesit. Të kritikuar për këtë apo atë, të zgjedhur me apo pa seksizëm, të komentuar për gjithçka përfshirë dhe prezantimin vetë, të vlerësuar e të krahasuar me atë të mëparshmit, për prezantuesit Festivali është me të vërtetë ngjarja më

E shtunë, 29 dhjetor 2012

19

www.mapo.al

Floriana Garo: Me sa kam marrë vesh unë, drejtuesit e TVSH-së kishin vendosur direkt dhe nuk kishin konsideruar vajza të tjera për prezantim, kështu që jam ndjerë mirë për këtë. Kjo përvojë ka qenë më e bukura për mua në fushën e televizionit dhe kam shijuar çdo moment. E kisha bindur veten që të jepja më të mirën sepse po realizoja ëndrrën time në atë skenë”

e rëndësishme e vitit. Pa le pastaj nëse prezantuesja është një femër dhe nuk është as Zerina Kuke dhe as në rolin e masakruar nga feministet të kukullës shoqëruese, siç e ka kthyer në model festivali i San Remo-s, i cili transmetohet në dy televizione publike në botë: te RAI dhe te RTSH. Dhe në këtë rol ishte Floriana Garo këtë vit, që prezantoi tri netët e Festivalit të Këngës në RTSH me Enkel Demin. Ky prezantim në muajin e fundit ishte mbyllja e një viti të tërë plotësisht të suksesshëm për vajzën e bukur. Në ekran, çdo ditë me prezantimin e rubrikës së motit në ‘ABC News’. Disa herë në ditë si imazh zyrtar i markës së njohur të veshjeve ‘Cortefiel’. Vit i suksesshëm, apo jo? Po nuk është vetëm kaq! Ishte pikërisht ajo përfaqësuesja e Shqipërisë në ‘Miss World 2012’, e cila udhëtoi në Kinë dhe erdhi që nga skaji i kontinentit tjetër, vërtet pa një çmim, por e zgjedhur shpesh si protagoniste nëpër kronikat e artikujt e përgatitur për konkursin e bukurisë nga gazetarët e huaj. Sigurisht dhe nga tanët, që kur ajo ishte ende në kontinentin tjetër dhe pas kthimit në Tiranë. E zgjodhën si përfaqësuese të Shqipërisë pa një konkurs kombëtar, që tani ndoshta konsiderohet si shpenzim i tepërt, por pikërisht sepse te ajo vihen re që vështirë t’i gjesh të gjitha bashkë. E bukur, 1.80 e gjatë, e mirarsimuar: ka mbaruar studimet e larta për Marrëdhënie Ndërkombëtare në City College of New York dhe ndjek një master aktualisht në këtë fushë (është dhe drejtoreshë e Marrëdhënieve me Jashtë në Akademinë e Shkencave, një detyrë e përkohshme, por që i shton pikë në rezultatet e vitit), me pjekurinë e një 25 vjeçareje që dallon mes vajzave 20 vjeçare që dominojnë konkurset e bukurisë, me anglishten e përkryer të një vajze që ka jetuar që prej moshës 15-vjeçare në SHBA dhe me një karrierë si fotomodele dhe prezantuese. Ndoshta të njëjtat gjëra kanë peshuar edhe ata që e zgjodhën si prezantuesen e Festivalit të Dhjetorit krah Enkel Demit.

“Oferta m’u bë nga drejtuesit e TVSH-së, të cilët e kishin diskutuar edhe me drejtuesit e ABC News dhe kishin rënë dakord për mua. Me sa kam marrë vesh unë, drejtuesit e TVSH-së kishin vendosur direkt dhe nuk kishin konsideruar vajza të tjera për prezantim, kështu që jam ndjerë mirë për këtë. Kjo përvojë ka qenë më e bukura për mua në fushën e televizionit dhe kam shijuar çdo moment. Keli ka qenë një partner i mrekullueshëm në prezantim, shumë mbështetës, korrekt dhe inkurajues dhe unë jam ndjerë shume komode. E kisha bindur veten që të jepja më të mirën sepse po realizoja ëndrrën time në atë ske-

në”, thotë Floriana Garo, e ndjekur dhe ajo nga hija e prezantueses kukull që nuk u materializua dot këtë herë. Vetëm diçka e vogël u përpoq ta bënte ëndrrën më pak të bukur. “E vetmja e papritur ishte se unë u sëmura dhe isha me zë të ngjirur dy netët e fundit të spektaklit. Megjithatë duhet të vazhdoja sikur nuk kishte ndodhur asgjë sepse përgjegjësia ishte e madhe”. Të kujton ditët kur u kthye nga Kina, kur një gjendje gripale tentonte t’i gërvishte shkëlqimin atyre ditëve të mbushura me sukses dhe emocione, po jo se arriti gjë, ashtu si dhe këtë herë. Kur Florianës në kujtesë dhe CV i mbeten emrat e mëdhenj të aktiviteteve ku ka qenë pjesë dhe protagoniste. Dhe për këtë ajo ndihet e lumtur dhe me fat. Me të drejtë. Ka pasur një vit me të vërtetë të suksesshëm!

Lorik cana del në sulm N

jë mesfushor që herë pas here provohet dhe në pozicionin e qendërmbrojtësit, vështirë të vendoset në pozicion sulmues në skemat e trajnerëve, por Lorik Cana, jashtë fushës së lojës, ka qenë gjithmonë në vijë të parë. I ka prirë suksesi duke qenë se paketë me talentin te ai spikat edhe pamja e jashtme, fiziku dhe portreti prej posteri në dhomat e adoleshenteve, Gjë që, sidomos në kohën tonë, peshohet si metal i çmuar sepse dihet: martesa e futbollit me marketingun ecën fjollë prej vitesh! Loriku është ndoshta futbollisti shqiptar më i pashëm e më i suksesshëm në këtë rrugë me

dy korsi paralele në drejtim ngjitës, ndoshta i pari e i vetmi futbollist shqiptar që njohin vajzat indiferente ndaj futbollit e ndoshta më i pranishmi nëpër revista e gazeta që nuk kanë të bëjnë me sportin.

Por dhe në ato sportive nuk është më pak i lakuar.

Ka plot dhjetë vjet që luan me skuadrat e para të kampionateve të huaja dhe 9 me kombëtaren shqiptare. Karrierën si futbollist i kombëtares e ka nisur kur ka qenë vetëm 20 vjeç në një ndeshje kundër Zvicrës në kualifikueset e Europianit më 11 qershor 2003 dhe sot 9 vjet më vonë, ai është, pa e tepruar, një nga pikat e referimit për lojën e kombëtares tonë. Gjatë këtyre viteve, lojtari kosovar i emigruar që gjashtë vjeç në Zvicër bashkë me familjen, ka jetuar dhe luajtur në disa qytete evropiane. E nisi në 2002-shin me ekipin e parë të Paris Sën Zhermenit, dy vjet pasi kish luajtur me të rinjtë e skuadrës së kryeqytetit francez. Në vitin 2005, u transferua nga Paris Sën Zhermeni te Olimpiku i Marsejës, ku mesfushori luftarak u bë kapiten. Më pas, destinacioni ishte Sandërlendi në Angli dhe Gallatasaraji në Turqi. Pas Stambollit, Cana u stacionua në vitin 2011 në kryeqytetin italian, tek Lacio e Romës. Aty ku sot është lojtari më i paguar shqiptar i të gjithë kampionatit italian me një pagë prej 1 milion e 700 mijë euro neto në sezon. Pra përveç suksesit në fushën e lojës dhe jashtë saj, duket se i ka ecur dhe me paratë, që shpesh janë rrjedhojë e së parës, që rrjedhin mirë madje, sidomos kur bëhet fjalë për futbollin e kampionateve evropiane.

Por viti i Lorik Canës, në fushën e parave nuk fillon e mbaron me ato që burojnë nga buxhetet e ekipeve të Lacios dhe kombëtares shqiptare. Ai vetëm pak ditë më parë, ka hedhur një hap në fushën e biznesit duke hapur në Tiranë, në zonën e ishbllokut, një lokal me verëra dhe emër francez, “Les grands chateaux”…gjurmët e Francës, si të verës, nuk ikin lehtë! Ndoshta tani për tani, ky investim më shumë i ka marrë se sa i ka sjellë para, megjithatë një biznes verërash të shtrenjta, në një kohë krize, tregon se në buxhetin e Canës fryjnë erëra të mbara. Por nuk mbaron këtu! Përveç karrierës dhe parave, ky vit ka qenë i mbarë dhe në dashuri (fiks siç urohet nëpër kartolina). Pas shumë shkrimesh për historitë e tij të dashurisë, ca prej tyre dhe të përgënjeshtruara, në promovimin e lokalit, mënjanë arsyet, ai u shfaq me të dashurën e tij, për të cilën kish folur dhe më parë, pikërisht me “vajzën italiane që studion arkitekturë”. Tashmë të dashurën e futbollistit e pamë edhe me figurë, dhe me siguri askush nuk ka ngelur i zhgënjyer: një bionde e gjatë dhe elegante, e qeshur dhe karizmatike, si të gjitha partneret e fut-

Për Floriana Garon dy ishin eventet e mëdha të këtij viti që do lënë gjurmë të përjetshme në karrierën e saj. I pari ishte Miss World 2012, ku 25 vjeçarja përfaqësoi Shqipërinë në konkursin e bukurisë që këtë vit u zhvillua në Kinë. Vetëm pak ditë më parë ajo drejtoi Festivalin e Këngës në RTSH së bashku me Enkel Demin.

Ka shumë të tilla paga e Lorik Canës I cili është futbollisti shqiptar më I paguar në Seria A me plot 1 milion e 700 mijë Euro pagë neto për zezon në ekipin e Lazio-s. Tashmë ka dhe një biznes të tijin në Tiranë, një local verërash franceze në zonën e ish-bllokut

vajzë për Inva Mulën e cila është lindur në fund të prillit në Paris nga sopranoja jonë e njohur 16 vjet pas lindjes së djalit të saj Antonit. Nina e vogël, ndryshe nga vëllai I saj, ka fatin të rri çdo çast pranë të ëmës, pasi ajo e merr me vete në çdo event.

Personazhet tanë kanë pasur fat dhe në dashuri. Floriana ka pasur gjithmonë mbështetjen e partnerit të saj Gregorit, Loriku u shfaq në promovimin e lokalit me të dashurën e tij Monica-n, ndërsa Inva po jeton martesën e saj të lumtur me Ethem Ramadanin.

bollistëve të pashëm nëpër Evropë. Cana është pjesë e tyre, po aq sa është pjesë edhe e kombëtares sonë dhe pse këtë të fundit përpiqet ta tregojë më shpesh me deklarata e me tatuazhe patriotike mbi trup. Por dhe të parën nuk e fsheh dot: e ka të stamposur në fytyrë! Dhe ashtu si ata, futbollistët e suksesshëm jo vetëm në fushën e lojës, por dhe në fusha të tjera, ai vlerësohet me nota dhe paga të larta, ka një biznes dhe një të dashur elegante. Pak rëndësi ka pozicioni në fushë, Loriku këtë vit ka luajtur gjatë gjithë kohës në sulm!

20

E shtunë, 29 dhjetor 2012

www.mapo.al

personazhet e vitit

10 më të mirët e sportit 1

F

undi i vitit sjell gjithnjë edhe veçmin e ngjarjeve më të mira sportive, ndaj edhe redaksia e MAPO u bashkohet simotrave të saj që bëjnë të mundur klasifikimin e momenteve që do të mbeten gjatë në mendjen e njerëzve. Kemi veçuar dhjetë të tilla, ndërsa janë nëntë arritje nga sportistë të huaj dhe një nga një sportiste shqiptare, që padyshim ka bërë atë që asnjë garuese tjetër nuk e pat bërë më parë dhe është arritja më e madhe e sportit shqiptar gjatë 365 ditëve të shkuara. Po e nisim nga vendi i parë e deri tek i dhjeti.

2

2) Usain Bolt Duke qenë se Olimpida zhvillohet vetëm njëherë në katër vjet, padyshim që vendin e dytë në renditjen tonë ia kushtojmë një tjetër rekordmeni. Padyshim që ai është njeriu më i shpejtë në botë, shigjeta xhamajkane, Usain Bolt. Ndonëse ai është më i dashur për njerëzit se Felps, detyrohet të qëndrojë një shkallë më poshtë për shkak të superioritetit në medalje të amerikanit.

Xhamajkani mban rekordin botëror dhe olimpik në 100 dhe 200 metra në garat individuale dhe atë ekipor në stafëtn 4x100 metra. Bolt, me kohën 9.58, ka bërë atë që deri më parë dukej e pamundur, të zbriste nën barrierën e 9.60 sekondave.

3) Lionel Mesi “Pleshti” është i vetmi që është futur me prepotencë në betejën mes Peles dhe Maradonës se cili është lojtari më i mirë në botë. Ronaldo me shokë janë të shkëlqyer, por ai është jashtëtokësori i vetëm. Këtë vit ka bërë diçka që nuk e bënte njeri prej 40 vitesh: ka thyer rekordin e gjermanit Gerd Myler, që pat shënuar 85 gola në 365 ditë.

Ylli argjentinas u ndal në 91 gola, ndërsa “snoboi” edhe disa ndeshje Kupe, me të cilat mund të kishte shkuar më larg. Kandidati më i fortë për të siguruar “Topin e Artë” të katërt në karrirë dhe të katërtin radhazi, do të bënte atë që as Platini, Krojf apo Van Basten nuk kanë mundur ta bëjnë më parë.

3 4 5

1) Majkëll Felps Notari amerikan u bë sportisti me më shumë medalje ari në historinë e Olimpiadave, duke thyer rekordin e mëparshëm të legjendares Larisa Latijnina, që pat grumbulluar 18 medalje në gjimnastikë. Felps, tashmë i tërhequr nga pishinat, ka grumbulluar në Lojërat Olimpike të Athinës, Pekinit dhe Londrës 22 medalje, të ndara në 18 ari, 2 argjendi dhe 2 bronzi. Gjithashtu, Felps pa me vete edhe rekordin e njeriut me më shumë medalje ari në një Olmpiadë të vetme (Pekin), duke thyer edhe rekordin e patriotit të tij Mark Spic, që ishte ndalur në shtatë të arta.

Felps arriti të grumbullojë 8 të tilla.

4) Sebastian Fetel Është 25 vjeç dhe ka bërë realitet atë që Shumaker nuk mundi dot ta bënte. Gjermani i skuderisë Red Bull ka fituar Botërorin e tretë radhazi në Formula 1, ndërsa me këtë ritëm dhe me vitet që ka përpara rrezikon të thyejë edhe rekordin e madh të patriotit të tij, që mban vendin e parë në renditjen historike të këtij sporti me shtatë tituj botërorë në karrierë. Pavarësisht se ka mbështetjen e një njëvendësheje që nuk ka rivalë, gjermani ka treguar se di të jetë më i miri për momentin, pavarësisht rivalitetit të Alonsos.

5) Oskar Pistorius Nëse ka një njeri që është shembulli më i mirë për vullnet, këmbëngulje dhe sukses, padyshim që ai është Oskar Pistorius. Atleti 26-vjeçar nga Afrika e Jugut, garues për herë të parë në Olimpiadë në Londër, fatkeqësinë e tij e ka kthyer në forcë. Ndonëse ka qenë i detyruar të humbasë të dyja këmbët e tij që foshnje, Pistorius ka arritur të garojë mes “normalëve” për herë të parë në Lojërat e Londrës, ndërsa më parë kishte arritur të fitonte medalje ari në Lojërat Paraolmpike të Athinës, Pekinit dhe më pas të Londrës. Ai u rendit i fundit në baterinë e tij gjysmëfinaliste, por kjo nuk e pengoi stadiumin prej 80 mijë vendesh

6

të duartrokiste gjatë.

6) Visente Del Boske Nëse Spanja arriti të bëjë tripletën historike Europian-Kupë Bote-Europian, padyshim që meritë ka ish-lojtari dhe ish-trajneri i Real Madridit, Visente Del Boske. Spanja e udhëhequr prej tij mban prej muajsh të tërë vendin e parë në renditjen e kombëtareve, ndërsa me serinë e 35 rezultateve pozitive radhazi ka barazuar Brazilin, por ka mundur të regjistrojë 15 fitore radhazi, si askush më parë. Spanja e këtij brezi është ngjitur në piedestalin e historisë së futbollit, ndërsa është në të njëjtën linjë madhëstie si Brazili i Peles apo Holanda e Krojfit.

7

7) Roberto Di Mateo Trajneri italian i ka dhënë Çelsit dhe gjithë kryeqytetit anglez atë që e kishin ëndërruar prej dekadash: një Champions League. Di Mateo e mori skuadrën e miliarderit rus Roman Abramoviç për t’i shpëtuar sezonin, por arriti të bëjë më mrekullinë. Ndonëse u kritikua shumë për lojën e tij me skemën e famshme të “parkimit të autobusit”, Di Mateo i dhuroi Çelsit suksesin më të madh në histori, një Champions League ndërsa arriti të mposhtë pas goditjeve të penalltive 8) Romela Begaj Nëse nuk do të ishte për pezullimin për shkak të dopingut, këtë vend do ta kishte marrë Erkand Qerimaj, por tashmë i takon me meritë Romela Begajt. Peshëngritësja shqiptare arriti të fitojë një medalje arid he dy argjendi në Europianin e Antalias, ndërsa do të ishte renditur e para nëse gjyqtaria nuk do të kishte dhëë një vendim absurd, duke i skualifikuar provën e fundit në shkëputje. Begaj u rendit e dyta në Europë me 215 kg në total. Në Lojërat Olimpike të Londrës, Begaj nuk shkoi më shumë se vendi i gjashtë, por përmirësoi rezultatin e saj të Antalias me 1 kilogram.

9) Je Shiuen Nuk i kishte bërë ende 16 vjeç kur vendosi një rekod nga ata që të lënë me gojëëhapur. Aq i pabesueshëm ishte rekordi i saj, sa nga pala amerikane pati akuza për doping, akuza që u rrëzuan poshtë nga Komiteti Olimpik Ndërkombëtar. Je Shiuen fitoi dy medalje ari, në 400 dhe 200 metra, duke vendosur një rekord botëror në të parin dhe një rekord olimpik në të dytin.

Ajo që bëri specialistët të mahniten, ishte ritmi i saj në 50 metrat e fundit të garës. Shiuen garoi më shpejt se Rajan Lokte, amerikani kampion në këtë disiplinë për meshkuj, ndërsa koha e saj prej 4:28.43, ishte 3 sekonda më i mirë se ai i rekordmenes amerikane Stefani Rajs në Lojërat e Pekinit.

10) Novak Xhokoviç Njeriu që theu rivalitetin Federer-Nadal dhe që u fut me prepotencë mes tyre për t’u bërë më i miri në tenisin botëror. Novak Xhokoviç është prej muajsh tenisti më i mirë i vitit dhe me triumfet në Australian Open dhe Roland Garros, ai u shpall edhe tenisti i vitit, duke marrë kështu edhe çmimin përkatës. Me Serbinë, ai u ngjit në vendin e tretë në Lojërat Olimpike të Londrës, ndërsa vendin e parë në Olimpiadë e fitoi Endi Mërrej, i cili ishte edhe tenisti që eliminoi Xhokoviçin nga rruga drejt finales.

8 9 10

E shtunë, 29 dhjetor 2012

21

www.mapo.al

planeti single Bilanci i të qenit single i del më mirë në pranverë se në fund të verës.

E megjithatë, edhe gjatë dimrit vazhdon të ruajë të njëjtin status.

Duke mos e pasur fare si shqetësim as ai e as njerëzit që e rrethojnë.

E ndan kohën me shoqërinë, ku të martuarit mbeten në minorancë...

Xhani Shqerra

...single deri në një dashuri me koincidencë

Iva Tiço

Drejtore e Revistës Madam Mapo

Kjo rubrikë është trillim. Çdo përkim me ngjarje dhe personazhe realë nuk është aspak i rastit

Histori Krishtlindjesh me masa kundër mbrapshtive

A

Me kë jeton?

Deri më sot me bindjen se ishte ende herët për ta rishikuar statusin tim. Por kontakti me këtë intervistë po më vë në dyshime.

Dhe jemi vetëm te pyetja e parë!!!

Cila është gjëja më e bukur e të qenit single?

Në sezonin e pranverës ke atë ndjesinë e dëshirës së madhe për të dhënë dashuri e marrë dashuri nga dikush.

Po gjëja më e keqe?

Përfundimi i verës dhe bilanci me veten… përveç nxirjes së trupit s’të mbetet më gjë tjetër! Çdo të thotë të jesh single?

Do të thotë të mos jesh ende gati për t’i dhënë të drejtë partneres se je në gabim!  A ke dalë në “blind date”, në takim të sajuar nga të tjerët me dikë që nuk e ke njohur më parë?

Mundohet shpesh shoqja ime e ngushtë, Ilda, por s’ia ka dalë dot mbanë, deri më tani! J Kush e ka “problem” beqarinë tënde?

Për fat të mirë apo të keq, s’e di.

Jam i rrethuar nga shumë njerëz që më duan ende “beqar”. Unë do t’i quaja egoistë!

Mbrëmjet e tua tipike të fundjavës si janë?

Në mesin e shoqërisë.

Në ç’orë kthehesh në shtëpi, kur del natën?

Bëj një jetë të ekuilibruar, nuk abuzoj me oraret. Kam një regjim timin, që për fat të mirë koincidon me atë të shoqërisë.

Kur e ke dëgjuar për herë të parë urimin “me një fat të mirë” ose “në dasmë”?

Vjet, dhe isha vetëm 27 vjeç. Nuk u përqendrova shumë te përmbajtja por te forma e urimit. Ishte shumë

i ndjerë, pasional, ndërkohë që zonjën nuk e njihja aspak. Çfarë mendon kur e dëgjon?

Eh, urimet janë një shprehës shumë i mirë i kostumit të një shoqërie dhe, pavarësisht se e kuptoj që në vetvete mbartin shumë dashuri, mirësi, më duket shumë humor kinez.

Shumica e miqve dhe mikeshave të tua janë të martuar apo single?

Na ka shpëtuar ndonjëra që e ka kurorëzuar dashurinë e saj, por janë ende në minorancë.  Sa shpesh fton njerëz në shtëpi?

Shumë shpesh. Më pëlqen të shpenzuarit e kohës mes miqsh, në ambiente familjare, të ngrohta.

Për çfarë shpenzon më shumë?

Për gjëra materiale, të duhurat.

Ndërsa zënë një vend të rëndësishëm udhëtimet! Këto të fundit s’i kursej.

Sa shpesh gatuan?

Nuk jam shumë i dhënë pas kuzhinës, por më pëlqen të merrem me përgatitjen e tavolinës, me kreativitetin që mbart si procedurë.

Cili është specialiteti yt?

Antipastat, sigurisht dhe ndonjë primo... trashëguar nga eksperienca e të jetuarit në Itali.

Mund të gatuash edhe vetëm për vete?

Ndonjëherë, shumë rrallë. Preferoj të përgatis diçka e ta ndaj me dikë.

Cilin nga këto numra shërbimesh ke në celular: ambulancë, polici, elektricist, hidraulik, shërbim taksi.

Shërbimin Pizza.  Deri kur do vazhdosh të jesh single?

Unë besoj shumë te koincidencat.

Ato janë hapat e dashurisë.

Na ka shpëtuar ndonjëra që e ka kurorëzuar dashurinë e saj, por janë ende në minorancë. 

Xhani me nipërit dhe mbesat e tij

Urimet janë një shprehës shumë i mirë i kostumit të një shoqërie dhe, pavarësisht se e kuptoj që në vetvete mbartin shumë dashuri, mirësi, më duket shumë humor kinez.

i ligji i Mërfit, sipas të cilit edhe në se ka ndonje mundësi sado të vogël, që gjërat të të shkojnë mbrapsht, do shkojnë gjithmonë mbrapsht, duket se është shpikur për mua. Ja përshembull, koha është e vrenjtur dhe nuk bie shi, unë dal nga lokali pa çadër, me këpucë kastori, për të shkuar deri te makina parkuar fare afër – pikërisht në atë kohë fillon një shi me gjyma, breshër madje. Sapo unë nis makinën, shiu normal pushon. Ose shkoj të lyej kokën te parukierja: fiks në momentin kur vë kokën në lavaman, uji ikën, edhe aty, në sallonin në bllok, ku uji nuk ikën kurrë. E kotë të them, që pasi unë arrij të laj kokën me njëqind picira me kanaçe, uji vjen furishëm…

Të mos flasim pastaj për mamin: ajo merr në telefon fiks kur nuk duhet, kur je ne mbledhje, kur të ka kapur në semafor polici, kur sapo je ulur në WC, kur je duke u zënë me të dashurin… Sa i takon pastaj këtij të fundit, terset me të as që do i përmend fare sot. Veç atij të fundit: natën e Krishtlindjeve, pasi e kishim lënë që do rrinim bashkë pranë oxhakut, fiks pasi unë jam krehur e rregulluar te parukierja, ai më thotë që nuk do rrimë bashkë se ka punë… Punë domethënë një gjë me ata të shpisë, a një gjë e ngjashme, që nuk e marr vesh deri në fund ça është. Por që të mos e kaloj natën e Krishtlindjeve si shitësja e vogël e shkrepëseve (në kuptimi e figurshëm, kuptohet, se nuk më la mendja të rri në të ftohtë te tuneli poshtë pallatit kur kam alament shpie si zonjë), i bashkangjitem grupit të mikeshave, për të shkuar në shtëpinë e një mikut tonë, që prej vitesh në datën 24 dhjetor mbledh një shoqëri gazmore dhe mbi të gjitha shërben ushqim dhe verë nga më të mirat.

Janë të njëjtët miq gazmorë që kam takuar edhe pesë vjet më parë, kur kam qenë në këtë festë për herë të fundit. Vecse në vend të bebes së atëhershme të çiftit, tani në shtëpi vrapon një vajzë gati gjashtëvjeçare e ndjekur nga ulërimat e vëllait tre vjeçar. Një çun tjetër katër vjeç bën çmos të marrë kutitë e dhuratave dhe bërrtet me sa ka në kokë, një vajzë moshatare me të parën shëtit karrocën me kukullën – bebe, nja dy rroça poça të tjerë të ngatërrohen nëpër këmbë, teksa nis një konkurs recitimi, që pasohet nga duatrokitje dhe thirrje prindërish. Afrohem tek të rriturit dhe takoj mjaft të njohura, vajza të këndshme, të veshura bukur, me të cilat ia vlen të flitet për rroba, kombinime, ulje çmimesh. “Shtatëzaninë e parë nuk e ndjeva fare, kurse këtë tani e kam me shumë gjumë”, thotë ajo, tek e cila kisha më shumë shpresë për nja një orë llomotitje… Një tjetër mezi pret të më tregojë në celular fotot e bebes (me këtë rast i tregoj dhe unë të maces, edhe ajo si shpirt është). Pak më tej, njëra i tregon tjetrës se si i mblodhi gjiri dhe si pastaj iu shërua, kurse dy të tjera shkëmbejnë mendimet se si janë të shëndosha, kurse ajo tjetra i ka humbur të gjitha kilet pas lindjes… Çaj përpara me gotën e verës në dorë (është vërtetë e hatashme) pasi i kam nxjerrë fundin një pjate me karkaleca të pjekur, mbështjellë me proshutë (ushqimi qenka bërë më i mirë se ç’e mbaja mend madje) dhe diku prane kuzhinës, në një kanape shoh të ulura ngjitur e ngjitur katër shoqet e mia, mesa duket katër beqaret e vetme të festës. Puthemi, shkëmbejmë shpejt e shpejt të rejat dhe duartokasim herë për konkursin e këngëve dhe recitimeve e herë për të gjithë kalamajtë që u thërritet emri që të shkojnë të marrin dhuratat tek bredhi. Ndonjëherë ndonjë nga mamat e reja afrohet te grupi dhe na qan hallin, se si ka dy vjet që nuk bën kurrë më shumë se tre orë rresht gjumë, apo që nuk e drejton dot kurrizin nga lodhja e pesha e fëmijës, duke na thënë sa rehat dhe sa pa halle jemi. Ndonjëherë ndonjë tjetër, pa na u afruar fare na bërtet nga larg duke ngritur lart gotën me verë: “hajt tani, në kokën e beqareve. Hë ç’bëni akoma, s’keni kohë! Kaq të humbura jeni?”… (tani dhe për aq të humbura nuk e dimë veten, por të edukuara po). Themi thjesht “rrofsh zemër” dhe sapo kalamajtë e parë nisin të grinden se u vjen gjumë, përfitojmë nga rasti t’ia mbathim dhe ne, duke përmendur gjumin.

Në klubet ku shkojmë, për të hequr shijen e gjithë atij shpërthimi mëmësie, na përndjek ligji i Mërfit – pa rezervim s’kemi shans të gjejmë një cep, edhe pse pesë vajza bashkë. Përfundojmë në një kafene të vogël, sa për të marrë veten dhe për të shkruar ca vendime për Vitin e Ri: -Do rrimë pak më shumë me njëra tjetrën dhe do qeshim shumë, edhe atëherë kur nuk kemi arsye.

-Nuk do shkojmë në festa nate kur ka shumë fëmijë.

-Nëse vitin tjetër, ndonjera nga ne do ketë beb të vogël, natën e Krishtlindjeve nuk do zërë në gojë fjalët “shtatëzani, gji, qumesht, pelenë, vjehërr e mama”. Lejohet biseda për çarjet e lëkurës dhe mënyrat për parandalimin e tyre.

-Nëse vitin tjetër ndonjëra nga ne do ketë beb të vogël, ndalohet t’i tregojë foton e tij kujtdo që takon. Kurse unë ndalohem të tregoj foton e maces dhe të ndonjë kafshe tjetër që mund të adoptoj në të ardhmen.

-Do grindemi më pak me të dashurit që kemi dhe do biem në dashuri keq me ata që ende s’kemi, por që do njohim këtë vit.

-Dhe e fundit: nuk do lejojmë në asnjë mënyrë që ligji i Mërfit të vërtetohet në jetën tonë. Për të qenë e sigurt, unë bëj mirë që kur jam në mbledhje, kur shkoj në banjo apo kur të jem duke u zënë me të dashurin, ta fik telefonin, sepse me mamin tim nuk i dihet kurrë. Dhe një gjë tjetër: këtë vit bredhin e kam blerë me model kokëposhtë. Me majën poshtë dhe bazën lartë, model allasoj që dhe Mërfi vetë do e kish zili. Ndaj këtë vit, do më marrë të keqen!

22

E shtunë, 29 dhjetor 2012

www.mapo.al

pertej privatësisë

Prej punës që ka, si këshilltare e Kryeministrit, ritmi i ditës së saj s’mund të jetë veçse frenetik. Por të tillë do ta kishte, çfarëdo pune tjetër të kishte zgjedhur. Sepse ekzistencën dhe jetën e saj e percepton gjithnjë në lëvizje, me shpejtësi të madhe.

Nuk është aspak dembele, nuk e njeh fare pushimin e drekës, nuk u devijon kurrë detyrimeve të shumta profesionale e familjare. A mund ta quajmë një super grua?

Lexoni rrëfimin e sinqertë të saj dhe jepjani vetë gjykimin tuaj...

Zana Guxholli

Me hapin e çdo kohe Cili është mëngjesi yt rutinë?

Zgjim natyral, pa orë me zile, ndezja e televizorit menjëherë, përgatitje e rrufeshme për punë (larje, veshje, tualet) mëngjes i shpejtë dhe i lehtë, ndalesë te kafeja e shpejtë e mëngjesit, zakonisht në kafene dhe në zyrë kur s’kam kohë të ndal me shoqet e kafesë së mëngjesit.

Cili do të ishte mëngjesi yt ideal?

Të kisha rreth meje në atë gjysmë ore mëngjes rreth tavolinës fëmijët e mi, të ndaja fjalët e para të mëngjesit me ta, të dëgjoja ëndrrat e tyre apo murmuritjet e paqarta të mëngjesit, kur s’u ka dalë gjumi mirë. Çdo gjë tjetër nuk do ta ndërroja.

Jashtë shtëpisë, cili është vendi i preferuar për kafen e mëngjesit?

Një kafene që bëhet e preferuar për arsye pozicioni gjeografik, o afër shtëpisë o afër punës. Kjo është një traditë e 22 viteve të fundit.

Me kë dëshiron të jesh në këtë gjerbje kafeje, mëngjesi?

Me shoqëri të afërt që ndan mendimet, ngjarjet, e pse jo dhe thashethemet që mund të quhen dhe lajme popullore J. A të pëlqen puna që bën, profesioni që ke?

Puna që bëj është më shumë sesa më pëlqen. Më mbush, më bën të ndihem e dobishme, më zhvillon, më bën të jetoj intensivisht me emocione, ma bën rrjedhën e kohës të shpejtë si drita.

A u devijon shpesh detyrimeve apo afateve ditore që ke?

Zakonisht nuk i devijoj, sepse nuk më lë vetë puna. Por edhe personalisht më pëlqen dhe e kam zakon t’i bëj gjërat sa më shpejt të jetë e mundur, pse jo dhe në çast, kur janë të tilla, të respektoj afatet. Jo se jam tip shumë i disiplinuar si makinë, në çdo gjë, por sepse dua të vrapoj e të kem të reja përpara. Gjërat e zvarritura më mërzisin e më humbasin interesin dhe eficencën.

Cila është “gënjeshtra e bardhë” më e përdorur në kësi rastesh?

Kur devijimi është për shkakun tim, kërkoj ndjesë dhe e pranoj vonesën e ndodhur nga unë, duke dhënë dhe shkakun, ndonëse mund të mos jetë bindës. Kur është e lidhur me të tjerë, them “është në proces”, që në fakt është një e vërtetë jo e këndshme, sepse ka diku një devijim nga të tjerët, e duhet të përgjigjesh ti. Kur devijoj program shoqëror ose familjar, nuk ka gënjeshtra të asnjë ngjyre, veç ndjesë dhe arsye të vërtetë pse e bëj.

A je dembele? Nëse po, kur të ka kushtuar më shumë ky dembelizëm?

Zakonisht jo, se e perceptoj ekzistencën

dhe jetën në lëvizje me shpejtësi të madhe.

Kosto të dembelizmit kam pasur, shumë rrallë, kur kam përtuar të vete në argëtim shoqëror. E kam ndjerë më pas sa momente të bukura e të gëzuara, qeshje nga thellësi e shpirtit, apo momente në prezencë njerëzish të dashur kam humbur. Kjo është një ndjenjë humbjeje që kam pasur si kosto të dembelizmit, po jo në shumë raste.

Ku të zë dreka zakonisht?

Në ndonjë restorant rreth shtëpisë. Më ka pëlqyer gjithmonë të më përgatitet dhe të më shërbehet dreka, në shoqëri, ose dhe vetëm me mendimet e mia.

Cilat janë restorantet më të preferuara për drekën tënde?

Janë të lidhura gjithmonë, si kafeja, me gjeografinë e punës dhe të shtëpisë. I gjej pas një hulumtimi të shpejtë dhe jam klient besnik. Llojet e ushqimit që preferoj janë të shumtë e të ndryshëm, në kuzhina të ndryshme.

Veç shqiptares, vë në listë ushqimin meksikan, italian, francez, kinez, japonez... pra të gjitha kuzhinat që gjej.

Fton apo të ftojnë më shpesh për dreka?

Më shpesh më ftojnë, por edhe ftoj. Unë dhe kur ftoj, i ekzekutoj ftesat në restorante, e duke qenë se e kam restorantin të përhershëm e kam vështirë të dalloj kur ftoj e kur më ftojnë.

A je kursimtare?

Më mirë do ta quaja veten, vende -vende dhe me raste, të arsyeshme në shpenzime. Kjo nuk përjashton prishjet e çmendura dhe të pamenduara ndonjëherë.

A ke në rit gjumin, apo pushimin e drekës?

Fare. Pushimi i drekës nuk ekziston si koncept për mua. E kam urryer që e vogël. Më duket një detyrim torturues që të ha dhe humb kohën. Në darkë fle vonë, vete në shtrat pas orës 12.30 e vazhdoj shoh televizor ose lexoj, derisa të më marrë gjumi. Ky i fundit nuk bëhet asnjëherë i pandërprerë. Kur më duhet, për punë ose për qejf, i pari që sakrifikoj me lehtësinë më të madhe është gjumi.

Prandaj kur them më flihet mund të quhet gënjeshtër e bardhë.

Kur ke qenë e vogël a ta kanë diktuar prindërit pushimin e detyruar të drekës?

Bëje rrenga për t’i shpëtuar?

Po, si të gjithë prindërit e tjerë, më shtrëngonin të hyja në dhomë për të fjetur, se ata e kishin të tyrin këtë rit dhe e kanë akoma këtë zakon mesdhetar të dremitjes së drekës apo siestes, si quhet ndryshe. Kur e kuptova që mosdashja ime për të bërë këtë rit nuk merrej

Mëngjesi Domosdoshmërish një kafe për të hapur sytë e për të marrë kthjelltësinë e duhur në një mëngjes kur bëhet gati për gjysmë ore, pa asnjë fazë përgatitore përtacie në krevat: direkt në këmbë, direkt në punë!

Muzika Ka disa CD në makinë, me muzikë franceze dhe jazz, por nuk mungojnë këngëtaret e forta në zë dhe në karakter, si Tina Turner apo Gianna Nanini.

Aromat Aroma të thjeshta, por plotësisht natyrale. I pëlqen kanella në ushqime, aroma e jaseminit në parfum dhe ajo e luleve të malit.

parasysh, gjeta zgjidhjen time: bëja sikur pranoja të flija dhe në fakt pa zhurme merrja shoqe e shokë në dhomën time, ose dilja te shkallët e argëtohesha me akrobacira, biseda, loje guraçokthi etj. Më vonë, kur u rrita ca, lexoja ose dëgjoja muzikë. Çfarë ke ruajtur që nga fëmijëria?

Zakonin të mos e ndërpres ditën me gjumë, dhe prapë dëshirën për të gjetur e ndarë momentet me njerëzit e dashur. Gjë materiale, unë vetë kam ruajtur dy libra, ndërsa mamaja më ka ruajtur flokët e para të prera – biondë, përparësen e kopshtit, një kukull, një pune dore me qëndisje.

Cila është koha, që mbart për ty kujtimet më të bukura?

Fëmijëria, vajtjet te gjyshja me pushime në liqenin e Pogradecit dhe më pas vitet pas ndryshimit të madh demokratik, 1990, kur m’u dha mundësia të kuptoj, shijoj dhe jetoj lirinë dhe mundësinë e zgjedhjeve në çdo aspekt.

Po kujtimet e hidhura?

Vdekja e gjyshes, largimi me fëmijët nga Shqipëria në vitin ‘97, pas trazirave. Ç’ndodh me sekretet e tua? I rrëfen diku, i shkruan diku, i mban vetëm për vete...? Ke mbajtur ditar?

Nuk kam sekrete absolute. I ndaj zakonisht me një shoqe të fëmijërisë, me më të afërmit, dhe me fëmijët e mi në mënyrë absolute.

Edhe i shkruaj, jo aq si sekrete por si momente dhe ngjarje që më kanë bërë përshtypje e kam pasur nevojë t’i analizoj e bëj me zë.

Gjërat e mia nuk i mbaj vetëm për vete. Më pëlqen dhe ndihem më mirë kur i ndaj. Me kë dhe si, kjo varet nga momenti, lloji i asaj që duhet të ndaj, dhe afërsia fizike me njerëzit. Çfarë ka në portofolin tënd?

Para kesh dhe karta.

Në mëngjes e gjen gjithmonë menjëherë atë që kërkon në dollapin e rrobave?

Jo gjithmonë dhe jo lehtësisht. Futem në grupin e atyre që janë menaxherë të mirë të çrregullit.

Cila është ngjyra që mbizotëron në shtëpinë tënde?

Jeshilja A ekziston një aromë të cilën ti e preferon për produkte kozmetike, ushqime të paketuara, aromatizues ambienti apo makine?

Aromë e preferuar ushqimore është kanella, parfumi jasemin dhe lulet e malit me

tendencë të hidhur, jo të ëmbël. Çfarë CD ke në makinë?

E kam me kasetë J. Muzikë franceze, të ndryshme, si Leonard Cohen, Chris Reas, Tina Turner, Gianna Nanini... Janë pa numër këngët dhe rrymat e muzikës që më pëlqejnë. Çfarë muzike ke zile telefoni?

Një nga ato standardet te blackberry, të lehtë, që vjen duke u ngritur, nuk i di emrin.

Kam zile standarde klasike për njerëz të zgjedhur.

A ke miq të vjetër? Nëse po, a takoheni shpesh me ta?

Kam shumë, takohem dhe pse jo shpesh, por ata janë të dashur e pranishëm gjithmonë tek unë.

A je e hapur për miqësi të reja apo duhet kohë e prova për t’u bërë mik i yti?

Jam e hapur dhe e shpejtë për të hyrë në raport miqësor. Koha vetë tregon nëse rezistojnë apo janë të përkohshme ato miqësi. I vlerësoj shumë dhe të rejat, sidomos kur hyjnë në grupin e miqësive të qëndrueshme, që si vera bëhen më të mira me kohën.

Ku rri zakonisht me miqtë?

Nëpër lokale, aktivitete që organizohen, udhëtime, shtëpi, kudo e si të mundem, apo edhe 5 minuta në këmbë, kur takohesh rastësisht.

Në ç’orë mbyllesh zakonisht në shtëpi? Pra, kur mbaron zakonisht dita jote?

Nuk është një ore fikse, e nuk ka qenë asnjëherë. Është gjithmonë orë e vonët e darkës, si ora 9 apo 10, që pa mundim shkon edhe më tej me raste. Pra, nuk jam person shtëpie.

Cila është mbrëmja e zakonshme në shtëpinë tënde?

Kthim vonë, përgatitje si fund dite, televizor, libra, muzikë, ndonjëherë dhe punë.

Po idealja, cila do të ishte?

Njëlloj si mëngjesi, të mund të mblidhesha me fëmijët e mi e t’i puthja në gjumë, si dikur, për t’u thënë gjumë të ëmbël e ëndrra të bukura.

Kur shkon për të fjetur?

Pas orës 12.30.

Cila është uniforma jote e gjumit?

Pizhame, dimër dhe verë.

Kush është njeriu i fundit që i thua “Natën e mirë dhe gjumë të ëmbël”?

Me telefon prindërve, me elektronikë ose mendje fëmijëve të mi të dashur, Gëzimit dhe Dianës, mbesës së vogël Megan, që m’i është shtuar, rreth një vit më parë, rrethit të më shumë të dashurve të mi.

E shtunë, 29 dhjetor 2012

23

www.mapo.al

Foto file

Një çmim dhe një mbrëmje gala për këngëtaren e shekullit, që i dha zërin dhe zemrën muzikës shqiptare. Një skenë ku u përcollën mesazhe të vogla e të mëdha. Për gruan

Para mesnatës… për Vaçe Zelën

Motra Marina dhe Luana Vjollca

Klodiana Sh

ala

Familja Hoxha Vjollca Hoxha (bashkëshortja e Dritan Hoxhës) ka qenë e shoqëruar nga dy vajzat Lori e Sara, si dhe nga më i vogli i shtëpisë, Itani.

P

olitikanë, artistë, gazetarë, sportistë e drejtues të lartë shtetërorë janë mbledhur në mbrëmjen e së mërkurës në sallën e Akademisë së Arteve, në mbrëmjen Gala të organizuar nga Top Channel dhe Fondacioni “Dritan Hoxha”, kushtuar rolit dhe kontributit të gruas shqiptare në Shqipëri, si dhe për dhënien e çmimit vjetor “Dritan Hoxha” (siç është bërë traditë tashmë) këngëtares Vaçe Zela, me motivacionin “Këngëtares së shekullit që i dha zërin dhe zemrën muzikës

Besnik Mustafaj me bashkëshorten

Taulant Balla me bashkëshorten

shqiptare”. Ky çmim i është dorëzuar vetëm pak ditë më parë këngëtares në shtëpinë e saj ku jeton prej vitesh me familjen, në Basel të Zvicrës, nga drejtoresha e këtij fondacioni, Vjollca Dako.

Në morinë e mesazheve që u përcollën në këtë mbrëmje nga emra të njohur e të suksesshëm, brenda dhe jashtë Shqipërisë, si Inva Mula, Ermonela Jaho, Eda Zari, Rudina Xhunga etj., ishte dhe ajo që s’kishte si mungonte, përshëndetja e Vaçe Zelës, që ka marrë duartrokitjet më të gjata të kësaj nate.

Ilva Tare

Kryeprokurori Adriatik Llalla

Edi Luarasi, Tinka Kurti, Roza Anagnosti

24

Foto file

E shtunë, 29 dhjetor 2012

www.mapo.al

Ka shprehur mirënjohje ndaj gazetarëve, drejtuesve dhe botuesve të medias, në pritjen festive të organizuar enkas për ta, në Pallatin e Brigadave. I ka cilësuar de facto si opozitën e vërtetë në vend. I ka uruar të gjithë me radhë, duke lëshuar për çdo rast e çdo kënd batutën e duhur.

Berisha feston me opozitën Gazetarë, drejtues e pronarë të medias së shkruar dhe asaj televizive, analistë, prezantues të njohur të ekranit, të spektakleve e emisioneve të ndryshme, velina e ish-velina, aktorë e këngëtarë janë mbledhur me ftesë të kryeministrit Berisha në një mbrëmje festive organizuar me rastin e festave të fundvitit në Pallatin e Brigadave. Ka rënë jo pak në sy pjesëmarrja e plotë e të gjithë trupës së aktorëve të spektaklit të humorit “Portokalli”, me të cilët kryeministri Berisha ka ndaluar gjatë, sidomos me aktorët që imitojnë gjatë spektaklit atë vetë dhe kryetarin e PS-së, Edi Ramën.

Fjalën përshëndetëse kryeministri Berisha e ka mbyllur me pamfletin e famshëm të Faik Konicës, të zgjedhur enkas si një mesazh të qartë: që gjithë njerëzit e medias ta kenë si imunitet nga çdo lloj ndikimi “I dashur mik - në e bëfsh gazetën me fleta të mëdha, shqiptarët do të thonë që s’fshihet dot lehtë; në e bëfsh me fleta të vogla, do të thonë se s’është gazetë, por libër. Në e shtypsh me letra të holla, do të thonë se s’këndohen edhe prishin sytë; në e shtypsh me letra të trasha do të thonë se je ‘hamall’ e kërkon të mbushësh vend. Në shkrofsh toskërisht do të thonë se s’është gazetë për gjithë

shqiptarët; në shkrofsh gegnisht prap ashtu, në shkrofsh në gjuhë të përzier me të dyja, gjysmë gegnisht, gjysmë toskërisht, do të thonë se është ‘çervish’.

Në mos shkrofsh për politikë, do të thonë se s’është koha të punojmë për letratyrë, kur vendi ndodhet në rrezik; në shkrofsh për politikë, do të thonë se prishë punë duke egërsuar qeverinë. Në folsh butë për Turqinë, je i paguar prej Stambollit; në shkrofsh rreptë kundër Turqisë, kërkon të të jap Sulltani të holla që ta pushosh gazetën. Në mos gjefsh të holla që ta mbash gazetën, do të thonë se s’je i zoti, me qenë aq njerëz duan zgjimin e kombit shqiptar; në gjefsh të

holla, je intrigant a i shitur. Në folsh për plot çlirimin e Shqipërisë, do të thotë je djall e kërkon gjëra që duheshin gatitur në qind vjet më parë; në folç për nevojën të përpiqemi ta shpëtojmë gjuhën dhe kombësinë, duke vënë vendin nën hijen e një Fuqisë së Madhe, s’qenke shqiptar i vërtetë. Në folsh mirë për shqiptarët e krishterë, hidhërohen shqiptarët muhamedanë; në folsh mirë për muhamedanët, hidhërohen të krishterët; në folsh mirë për të krishterët e për muhamedanët që janë shqiptarë të mirë, e ligsht për të ligjt, aherë do të hidhërohen të gjithë. Aq për sot, se kam frikë mos të zërë gjumi.”

hylli i dritës

koment

profile

2012 viti i të përndjekunve politikë

Herta Myler: “A ke një facoletë”?!

Ardian Ndreca

Albert P. Nikolla

Pesë personazhe e 2012: Kadare, Berisha, Topi, Ngjela dhe Ora Alfred Lela

Pikëpamje Duel Economicus Ideologji kujtime Çdo të shtunë www.mapo.al

Dom Gjergj Meta versus

dr.Gilman Bakalli Rrëfenja si ato të Ngjelës

Revolta e studentëve dhe mbarimi i odisesë sime të burgut

Tregu i lirë është një përrallë moderne Vit për vit në Shqipëri, ndjesia e këndshme e festave të fundvitit shoqërohet nga trishtimi mbarëqytetar që sjell rritja e papërgjegjshme dhe e pakontrollueshme e çmimeve të tregut, sidomos atij ushqimor.

Me gjithë përpjekjet, Bashkia nuk ia doli as sivjet ta ndalonte atë “dorën e padukshme” që rregullon tregun e lirë dhe imazhet televizive risollën, për kushedi të satën herë, edhe këtë vit të njëjtat pamje të përvitshme klientësh të nervozuar dhe tregtarësh që përbetohen në ndershmërinë e tyre duke e hedhur fajin diku tjetër.

Tregtar? Ndershmëri? Mund të bëhen bashkë këto dy terma? A mund të kemi një treg të moralshëm? A nuk është tregu një entitet i lirë, i cili i gjen vetë, pa ndërhyrjen e shtetit, mekanizmat e tij ekuilibrues? Apo liria e tregut është një mit për t’u rishikuar?

Për shumë kënd togfjalëshi “tregtar i ndershëm” është thjesht një oksimoron, një figurë letrare pra, e cila rreket të unifikojë brenda vetes dy atribute të papajtueshme me njëritjetrin. Personazhi kryesor i romanit “Budenbrokët” i Thomas Mann-it, e di se çfarë është një tregtar i ndershëm, kur e këshillon të birin duke i thënë: “biri im, bëje me dëshirë e pasion tregtinë gjatë ditës, por bëje në atë mënyrë që të flesh rehat natën”!

Për Johann Buddenbrook-un marrëdhëniet e mira tregtare janë fenomene sociale dhe afatgjata. Përfitimi i shpejtë nuk vlen. Në themel të tregtisë nuk qëndron paraja, por një tjetër monedhë universale: besimi.

Kjo ide nuk është e re. Teologu dhe matematicieni Luca Pacioli – shpikësi i bilancit të dyfishtë – në librin e tij Summa de arithmetica, geometria, proportioni et proportionalità të vitit 1494

Faqe 25

shkruan: “nuk ka asgjë më supreme se fjala e tregtarit të mirë, i cili e përforcon betimin e tij duke thënë për nder të tregtarit të vërtetë”.

Gjithsesi vetë Pacioli ishte i vetëdijshëm për problematikën e çështjes në fjalë dhe vërente se është më e vështirë të formosh një tregtar të ndershëm se sa një jurist të zgjuar.

Realiteti ekonomik në Shqipëri i jep të drejtë Pacioli-t. Jo se nuk gjen tregtarë të ndershëm, por këta janë një specie e rrezikuar të zhduket.

Vendin e bilanceve të dyfishta e kanë zënë bilancet e shumëfishta dhe bilancet e manipuluara. Korrupsioni, abuzimet me çmimet në kurriz të cilësisë, papërgjegjshmëria kriminale nuk janë më dukuri të rralla në ekonomisë sonë. Mos ndoshta është momenti për të rishikuar mitin e “tregut të lirë”. Kur Adam Smith në librin e tij “Mirëqenia e kombeve”...

26

E shtunë, 29 dhjetor 2012

www.mapo.al

Agora Vit për vit në Shqipëri, ndjesia e këndshme e festave të fundvitit shoqërohet nga trishtimi mbarëqytetar që sjell rritja e papërgjegjshme dhe e pakontrollueshme e çmimeve të tregut, sidomos atij ushqimor. Me gjithë përpjekjet, Bashkia nuk ia doli as sivjet ta ndalonte atë “dorën e padukshme” që rregullon tregun e lirë dhe imazhet televizive risollën, për kushedi të satën herë, edhe këtë vit të njëjtat pamje të përvitshme klientësh të nervozuar dhe tregtarësh që përbetohen në ndershmërinë e tyre duke e hedhur fajin diku tjetër. Tregtar? Ndershmëri? Mund të bëhen bashkë këto dy terma? A mund të kemi një treg të moralshëm? A nuk është tregu një entitet i lirë, i cili i gjen vetë, pa ndërhyrjen e shtetit, mekanizmat e tij ekuilibrues?

Apo liria e tregut është një mit për t’u rishikuar?

Ekonomia si zhvillim i marrëdhënieve ndërpersonale Gjergj Meta

Të demonizosh absolutisht aspektin komercial të festave do të thotë të mos jesh realist me jetën e përditshme. Sigurisht, dikush do të shesë e dikush do të blejë në festa. Edhe nëpër ato vende ku festat duhet të marrin një dimension më shpirtëror aspekti material nuk mungon. Prandaj qysh në krye të herës them që dy aspektet nuk mund të përjashtojnë njëritjetrin. Ajo çka në përgjithësi vlen si parim i përgjithshëm nga këndvështrimi im është fakti se kur festa kthehet në një motiv vetëm për të fituar apo për të blerë, duke harruar apo më keq akoma duke abuzuar me aspektin shpirtëror dhe ndërpersonal të marrëdhënieve ndërnjerëzore, atëherë gjërat nuk janë si duhet.

Tashmë është i përvitshëm fakti se në prag festash ka gjithmonë probleme me çmimet.

Kjo ndodh jo vetëm se çmimet ngrihen, por edhe sepse gjërat për t›u blerë janë shumë dhe buxheti pakësohet. Në këtë pikë sigurisht çdo çmim kalohet në mikroskop. Pyetja nëse është e moralshme ngritja e çmimit atëherë kur e ke lakun në fyt, në pamje të parë duket sikur ka një përgjigje të mirëqenë, pra është e pamoralshme. Por ama, rregullat e ekonomisë së tregut të miratuara edhe ligjërisht në përgjithësi nuk u japin llogari aseteve morale që mund të vijnë nga shkolla të ndryshme. Nga këndvështrimi i doktrinës sociale të Kishës, përfitimi me nevojën e tjetrit për ta shtrënguar atë që të blejë mallin që i duhet përbën sigurisht një spekulim. Çdo njeri që ka një punë a një biznes, ka të drejtë të fitojë nga ai biznes, por kur ky kthehet në të vetmin qëllim të ekzistencës atëherë humbet vlerën e tij. Akoma edhe më keq, kur biznesi ndërtohet mbi detyrimin e tjetrit dhe shfrytëzimin e punës së tjetrit ky biznes kthehet në kriminal.

Përtej të gjitha doktrinave morale, vlerësimi i një raporti moral ndërmjet konsumatorit dhe ofruesit të konsumit nuk mund t›i ikë boshtit të marrëdhënieve ndërpersonale. Ka një aspekt antropologjik shumë të rëndësishëm në këtë marrëdhënie. Çdo veprim që nuk ndihmon në përmirësimin e këtyre marrëdhënieve kthehet në një faktor destabilizues dhe moralisht i papranueshëm. Nëse veprimtaria ekonomike e çdo lloji kërkon me patjetër të rrisë buxhetin duke shkelur mbi dinjitetin apo mundësitë e tjetrit, ajo kthehet në një mjet sundimi mbi tjetrin. Nuk mund të harrojmë se shpesh veprimtaria e multinacionaleve të çdo lloji ka pasur shpesh në underground një mendësi shfrytëzimi, e cila tejkalonte çdolloj konceptimi të dinjitetit të personit njerëzor. Në këtë pikë njeriu kthehet thjesht në një shifër

apo në një numër dhe dinjiteti i tij matet me xhepin e tij. Sa nxjerr nga xhepi aq edhe vlen.

Nëse nuk nxjerr gjë nga xhepi, vlera jote reduktohet madje edhe nga njerëzit e afërt kur janë të brumosur nga një logjikë komerciale marrëdhëniesh njerëzore. Sigurisht që çdonjëri nga ne ka dëshirë dhe pret një dhuratë në raste festash, por kjo dhuratë është dhe duhet të jetë një mjet që më lidh më shumë me tjetrin dhe jo si një kënaqësi e cila nuk kalon përtej egos sime. Megjithatë, në raste festash gjithmonë na kthehet kjo çështja e ngritjes së çmimeve. Kam jetuar disa vite në Europë, e të them të drejtën blija gjithmonë pas festave, por ama çmimet nuk ngriheshin dhe kur uleshin përnjimend. Tani të kthehemi në tokën tonë.

Rasti i Shqipërisë, për mendimin tim është më shumë një luftë midis të varfërish sesa një spekulim i përnjimendtë. Po të ndjekësh kronikat e lajmeve në këto ditë kontrollet e Bashkisë së Tiranës apo në përgjithësi të institucioneve të tjera janë përqendruar te tregu i ushqimeve, ai i hapuri. Aty, për hir të së vërtetës, janë tregtarë që qëndrojnë gjithë ditën në këmbë për një fitim që jam i sigurt iu siguron atyre minimalen për të jetuar. Por në këto ditë ne nuk pamë apo dëgjuam kontrolle për çmimet në qendrat e mëdha tregtare të kryeqytetit apo në vendet turistike, apo në menytë e restoranteve.

Ta merr mendja që xhepin e qytetarit të thjeshtë e dëmton edhe rritja e çmimit të patates apo qepës, të cilën do ta marrë me patjetër se do të ushqehet, por ama edhe produktet e tjera, veshje, elektroshtëpiake etj., edhe nëse nuk janë të domosdoshme, spekulimi me to e bën qytetarin që të mos afrohet fare. Por akoma më shumë, të shohim pak e të kontrollojmë çmimet e hyrjeve nëpër pallate, logjikat e marketingut të publicitetit nëpër media në kohë festash etj. Sa të vërteta janë uljet e çmimeve nëpër qendrat e mëdha tregtare, sa të vërteta janë markat e mallrave që shiten për origjinale etj. Mendoj përsëri që konsumatori nuk ruhet sa duhet në Shqipëri ose reduktohet në një fasadë mediatike kontrollesh te tregu i prodhimeve fshatare.

Jemi në një kohë të amullt sigurisht, ku dëshira për t’u integruar në Europë dhe sigurisht kriza ekonomike përplasen me njëratjetrën. Një kontroll më i rreptë do të bënte mirë, nga ana tjetër liria e ekonomisë duhet të monitorohet jo si një mbyllje e mundësisë për të fituar apo falimentuar bizneset sidomos ato të vogla apo të mesme, por si një shtytje për të kërkuar një zhvillim integral të të gjithë shoqërisë e të të gjitha shoqërive. Sidomos një zhvillim ekonomik i mirëfilltë duhet të nxitet mbi logjikën e punës, e cila përveçse një virtyt e bën më të qëndrueshëm zhvillimin.

Tregu i lirë është një përrallë moderne Gilman Bakalli

Kjo ide nuk është e re.

Teologu dhe matematicieni Luca Pacioli – shpikësi i bilancit të dyfishtë – në librin e tij Summa de arithmetica, geometria, proportioni et proportionalità të vitit 1494 shkruan: “nuk ka asgjë më supreme se fjala e tregtarit të mirë, i cili e përforcon betimin e tij duke thënë për nder të tregtarit të vërtetë”...

Për shumë kënd togfjalëshi “tregtar i ndershëm” është thjesht një oksimoron, një figurë letrare pra, e cila rreket të unifikojë brenda vetes dy atribute të papajtueshme me njëri-tjetrin. Personazhi kryesor i romanit “Budenbrokët” i Thomas Mann-it, e di se çfarë është një tregtar i ndershëm, kur e këshillon të birin duke i thënë: “biri im, bëje me dëshirë e pasion tregtinë gjatë ditës, por bëje në atë mënyrë që të flesh rehat natën”! Për Johann Buddenbrook-un marrëdhëniet e mira tregtare janë fenomene sociale dhe afatgjata. Përfitimi i shpejtë nuk vlen. Në themel të tregtisë nuk qëndron paraja, por një tjetër monedhë universale: besimi.

Kjo ide nuk është e re. Teologu dhe matematicieni Luca Pacioli – shpikësi i bilancit të dyfishtë – në librin e tij Summa de arithmetica, geometria, proportioni et proportionalità të vitit 1494 shkruan: “nuk ka asgjë më supreme se fjala e tregtarit të mirë, i cili e përforcon betimin e tij duke thënë për nder të tregtarit të vërtetë”. Gjithsesi vetë Pacioli ishte i vetëdijshëm për problematikën e çështjes në fjalë dhe vërente se është më e vështirë të formosh një tregtar të ndershëm se sa një jurist të zgjuar.

Realiteti ekonomik në Shqipëri i jep të drejtë Pacioli-t. Jo se nuk gjen tregtarë të ndershëm, por këta janë një specie e rrezikuar të zhduket. Vendin e bilanceve të dyfishta e kanë zënë bilancet e shumëfishta dhe bilancet e manipuluara. Korrupsioni, abuzimet me çmimet në kurriz të cilësisë, papërgjegjshmëria kriminale nuk janë më

E shtunë, 29 dhjetor 2012

27

www.mapo.al

Koment

nga Albert P. Nikolla

Herta Myler: “A ke një facoletë”?!

dukuri të rralla në ekonomisë sonë.

Mos ndoshta është momenti për të rishikuar mitin e “tregut të lirë”. Kur Adam Smith në librin e tij “Mirëqenia e kombeve” flet për tregun e lirë ai ka parasysh Britaninë e Madhe, zanatçinjtë dhe manifakturat, tregtarët e pambukut dhe pronarët e minierave, të cilët nuk duhen penguar e dekurajuar përmes kufizimeve tregtare apo doganore. “Një dorë e padukshme” – shkruan ai – “do ta normalizojë tregun, në mënyrë që gjithsecili ta marrë atë që i takon.”

Paralelisht me normat e tregut do të përhapeshin edhe normat sociale. Liria e tregtisë rezulton në liri veprimi. Sidoqoftë problemet e mëdha të realitetit kapitalist nuk njiheshin asokohe. Një ekonomi globale ishte asokohe e papërfytyrueshme për Smith, ashtu siç ishin të paimagjinueshme katastrofat ekologjike, lëvizjet migratore, konfliktet kulturore, sëmundjet nga stresi, spekulimet e bursave etj., etj. Por Smith e kishte kuptuar se tërësisht pa dorën e shtetit nuk mund të funksiononte tregu i lirë.

Kush e garanton tregun e lirë? Kush e mbron atë nga armiqtë e tij? Kush mbikëqyr ndershmërinë e aktorëve të tregut? Për të gjitha këto, edhe Smith, mendon se duhet një shtet i fortë.

Si filozof i moralit, Smith e dinte se koncepti i tregut të lirë nuk është ndryshe nga koncepti i drejtësisë: të gjithë e inkurajojnë, por pakkush e do realisht. Sepse sapo të jetë ofruar mundësia e parë, gjithsecili do synojë t’i shkelë i pari rregullat e ndershme të tregut të lirë. Pa dorën e shtetit të gjithë aktorët e tregut të lirë do ishin para dilemës së burgosurit: nëse veprojnë racionalisht mbi bazën e interesit të përbashkët afatgjatë, ato do të dështojnë sapo të dalë dikush që t’i shkelë rregullat e lojës me logjikën e përfitimit personal. E vetmja mënyrë për ta shmangur dilemën e të burgosurit është prezenca e shtetit përmes caktimit dhe respektimit të rregullave të qarta të lojës në një treg të lirë.

Në kapitalizmin siç e njohim ne sot, tregu i lirë përbën një përjashtim. Forca të ndryshme centrifugale e centripetale, buxhete ekstremisht të diferencuara për reklama, ndikime politike, pikënisje të pabarabarta etj. bëjnë që tregu të mos jetë i lirë, të mos jetë i ndershëm, i pagabueshëm dhe që sjell detyrimisht mirëqenie. Ajo që vlente në kohën e Adam Smith, vlen sot më shumë se kurrë. Siç konstaton me të drejtë Roger de Weck në librin e tij “Nach der Krise.

Gibt es einen anderen Kapitalismus? (Pas krizës.

A ekziston një kapitalizëm tjetër?): “Një firme të fuqishme nuk i shkon ndërmend t’i nënshtrohet tregut; synimi i saj është ta bëjë tregun të tillë që t’i shërbejë objektivave të saj. Çmimet, kostoja dhe prodhimi nuk përcaktohen nga tregu, por nga planifikimi i firmës”.

Liria e tregut dhe mrekullitë e tij janë një përrallë moderne. Ndryshe nga sa besonin ithtarët e neoliberalizmit, shteti nuk është problemi, por zgjidhja. Pa një shtet të fortë, nuk mund të ketë treg të lirë. Një kopësht pa përkujdesje nuk lulëzon, por degjeneron në një rrëmujë shkurresh, ferrishtesh e barërash të këqija. Kopshtarët e ekonomisë shqiptare rezultuan naivë duke idolizuar lirinë e tregut dhe jo vetëm që nuk u kujdesën për ta pastruar kopshtin e ekonomisë sonë nga barërat e këqija, por përkundrazi, inkurajuan anarkinë duke i plehërosur ato.

Tregu i lirë nuk rregullohet vetvetiu. Ai nuk funksionon pa një shtet, i cili mbikëqyr dinamikën e zhvillimit të tij. Fundja tregjet e lira nuk kanë lindur vetë, shumica e tyre janë produkt i shteteve. Kush nuk e merr këtë fakt në konsideratë dhe përpiqet ta injorojë rolin e shtetit në rregullimin e tregut ngjason me atë fëmijën e llastuar, i cili sheh vetëm faktin se prindërit po ia ngushtojnë lirinë e veprimit. Ajo çka nuk sheh është fakti tjetër se jeta e tij e bukur nuk do ishte e mundur pa ndërhyrjen e herëpashershme të prindërve të tij.

Kur lexojmë Herta Mylerin (Műller), shkrimtaren e madhe që ka fituar çmimin Nobel për letërsi në vitin 2009, na duket sikur ajo ka marrë penën e po përshkruan atë që ka ngjarë ndër ne gjatë shekullit të kaluar. Ajo është shtetase rumune me origjinë gjermane. Në fakt thuajse gjithë veprën e saj e ka shkruar në gjermanisht. Një pjesë tronditëse e librit Vendi i kumbullave jeshile është përshkrimi i disa punëtorëve të uritur të një kasaphane që pinin gjakun e nxehtë të bagëtive që thernin, ose disa vajza që prostituoheshin për të përfituar një copë mishi!

Përpara se të lexoja Vendi i kumbullave jeshile, kam hasur diçka shumë të ngjashme më atë që Myler përshkruan në libër. Në këtë libër flitet edhe për një legjendë që ekziston në Rumani, sipas së cilës po të hash shumë kumbulla jeshile mund të vdesësh nga ethet. Në burgun e Spaçit, sipas intervistave që kam marrë, nuk ekzistonte një legjendë por një fakt i vërtetë tronditës: nganjëherë të burgosurit hanin patate të paziera, gjë që shkaktonte temperaturë të lartë. Kjo bëhej për faktin se të burgosurit mund të përfitonin ndonjë dalje nga burgu për në spital dhe mund të ndjeheshin përkohësisht të lirë.

Veç këtij libri pak kohë më parë më ra në dorë një tjetër libër i së njëjtës autore, gjithashtu prekës: Frika nuk mund të flejë.

Reflektime mbi dhunën e shekullit të kaluar.

Ajo që të prek më shumë nga ky libër është aftësia e saj për të patur një marrëdhënie të ngushtë me të vërtetën. Tregon se babai i saj kishte qenë ushtar i togave naziste “SS”, pijanec dhe që në të njëjtën kohë ajo e donte fort atë. Nuk kemi hasur akoma ndër shkrimtarët tanë një që të flasë kaq hapur për një personazh të familjes së tij/ saj! Ndoshta nuk ka qenë pijanec asnjë nga etërit e shkrimtarëve tanë!? Po me “SS”-të hitleriane? As që bëhet fjalë, ishin të gjithë komunistë që e donin atdheun!

Një metaforë interesante e librit gjendet tek fjalimi i saj para jurisë me rastin e marrjes së çmimit Nobel në letërsi. Në atë fjalim, i cili fillon me shprehjen A ke një facoletë?, përshkruhet sesi kur ajo ishte e vogël, nëna e saj “harronte”, me vetëdije, facoletën që duhej të merrte me vete dhe Herta e vogël dilte tek dera dhe dëgjonte pyetjen rituale të nënës: “A ke një facoletë”? dhe ajo rendte tek arka ku ishin facoletat dhe e lumtur i jepte nënës facoletën e përditshme. Ishte e dobishme për nënën e saj, përditë! Nëna kishte nevojë për Hertën, përditë! Mendoj se kjo është një perlë pedagogjike për fëmijët tanë.

Nuk ka gjë më të bukur e më të mençur ta bësh një fëmijë të ndjehet i dobishëm, të mendojë se dikush e kërkon praninë e tij.

Filozofi Martin Buber thoshte se nuk ka kurrfarë kuptimi ekzistenca jonë pa praninë shpirtërore të “tjetrit”.

Më erdhi në mendje një krahasim me përditshmërinë e varfër shqiptare kur isha fëmijë dhe facoleta më kujtoi xhaketën. Xhaketa në varfërinë e komunizmit kishte diçka që interpretohej si e fisme. Xhaketa të bënte burrë, në fakt pa xhaketë, qoftë edhe të marrë hua, nuk martoheshe dot! Xhaketa të bënte të rritur: kur dikush nga gjimnazistët vishte xhaketë dukej sikur kishte kapërcyer lëndinën e adoleshencës. Poeti Ndoc Gjetja ka shkruar një poezi të bukur mbi huamarrjen e xhaketave: Sa herë shkonim në qytet/ unë të jepja të vetmet këpucë/ e ti mua të vetmen xhaketë. Edhe kur vdiste dikush, sado i varfër në mjerimin komunist, këshilli i fshatit apo lagjes i blinte “një

xhaketë” si nder të fundit ndaj të vdekurit! Madje në këtë perspektivë antropologjike e kam interpretuar edhe shpikjen e disa politikanëve shqiptarë kur fyenin kundërshtarët duke iu thënë: ikni ore xhaketa të vjetra! Pra, xhaketa është diçka me shumë vlerë dhe kur bëhet e vjetër, duhet ndërruar, por politikanët tanë harrojnë diçka thelbësore që ka të bëjë me të vjetrën dhe të renë në politikë: paradoksalisht e reja në politikë, për të qenë e tillë, duhet të bëhet e vjetër, e ti referohet “Politikës” së Aristotelit.

Një ndër elementët e shëmtuar të eksperimentit antropologjik komunist ishte edhe mohimi absolut nevojës për “tjetrin” që ishte, thuajse gjithmonë, armiku. Jo më kot kishim parulla ku përdorej shprehja “me forcat tona”, “çajmë bllokadën”, “hamë bar”, ose fakti që në kushtetutën tonë komuniste përjashtohej mundësia e marrjes së kredive. Nga ky kompleks, ndoshta, klika komuniste e fundviteve ‘80, refuzoi ofertën joshëse për ndihmë të Gjermanisë Federale në një kohë që vendi ishte zhytur në mjerim të skajshëm. Në fakt klika jetonte në Bllokun e saj dhe kishte nevojë vetëm për ushtarë që rrethonin bllokun dhe jo për qytetarë dinjitozë. Ky kompleks kolektiv, u transferua, për pasojë, edhe në përmasën e tij individuale të njerëzve. Mendoj se kjo është ndër arsyet sepse sot nuk kemi një shoqëri kompakte ku të bashkëndahen qasjet publike ndaj problemeve politike dhe sociale.

Ndoshta ky projekt “për të mos patur nevojë” ishte i menduar mirë pasi krijon premisat për të patur një “grumbull njerëzish” dhe jo një “shoqëri autentike”, e cila mund të jetë problematike për elitat diktatoriale në pushtet. Shoqëria autentike lind jo atëherë kur kemi shumën e personave në një vend të caktuar në një kohë të caktuar, por atëherë kur këta persona bashkëveprojnë me njëri–tjetrin në bazë të vlerave morale që bashkëndajnë dhe kur kanë “nevojë” për njeri–tjetrin.

Themelimi, krijimi i vërtetë i shoqërisë ndodh në momentin në të cilin shumica e ndërgjegjësuar për situatën e përbashkët dhe domosdoshmërinë e kooperimit, detyrohet të ndjekë edhe konkretisht këtë qëllim përmes një veprimi të koordinuar.

Ky angazhim kundrejt një qëllimi të njohur si i përbashkët është lidhja e vërtetë formale në bazë të së cilës një shoqëri lind.

E parë nën një vështrim antropologjik, një mundësi e tillë për një shoqëri autentike në komunizëm, ishte shumë e reduktuar pasi partia përdorte çdo mjet që shoqëria të formësohej jo mbi baza vlerash që respektonin thelbin e personit njerëzor, por si një “shoqëri e re” amorfe dhe e gatshme për të dhënë jetën ... vetëm për partinë. Ndoshta për këtë arsye, gjatë regjimit komunist, në vend të fjalës “shoqëri” preferohej fjala “kolektiv” (lat.

Collectivus – me grumbullu).

Ndër reflektimet më interesante të esesë së saj Jeta mund të jetë interesante, ashtu siç mund të jetë një hiç, Myler na sjell edhe metodën e keqpërdorimin e masave nën diktaturë dhe shndërrimin e masave në përbindësh ulëritës! Edhe tani, përgjatë rrugës sonë të demokracisë, tundimi i disa politikanëve për të patur masat si “përbindësh ulëritës” është i madh, sidomos kur nxitësi i tyre nuk u prin masave!

Tek edukimi i masave që të mos bëhen përbindësha qëndron thelbi i demokracisë, pasi përbindëshat nuk arsyetojnë, ata ulërijnë dhe kafshojnë!

28

Nga Alfred Lela

E shtunë, 29 dhjetor 2012

profil

www.mapo.al

Pesë personazhe që i dhanë vitit 2012 fizionominë e akteve dhe portreteve të tyre.

Si dhe pse ndryshoi skena politike, letrare e kulturore shqiptare nga prurjet apo ndikimi i tyre. Portrete të shkurtra gazetareske të Ismail Kadaresë, Sali Berishës, Spartak Ngjelës, Bamir Topit e Rita Orës.

Ismail Kadare Mosmarrëveshja ose Testamenti i Ri

Sali Berisha Nëntori i një kryeministri

Presidenti amerikan Franklin Ruzvelt ka thënë: U kërkoj të më gjykoni nga armiqtë që kam bërë.

Megjithatë, të gjykosh Sali Berishën duke i përdorur si njësi armiqtë, do të thotë ta paragjykosh. Kështuqë rruga më e sigurt mbeten tezat dhe aktet që ia krijojnë këta armiq. Që do të thotë: pavarësisht tezave, a mbeten armiqtë të njëjtët e të pandryshuar?

Nëse po, atëherë janë ata, thjesht armiq të Berishës, dhe jo domosdoshmërish Berisha Public Enemy nr.1.

(Sepse askush nuk mbetet në politikë, në një sistem pluralist, 20 vjet duke pasur gjithçka gabim, apo jo?) Aksioni mbetet matësi më i mirë i aktit të njeriut politik Sali Berisha.

Një i tillë, më i fundit ndër ta, është teza për bashkim kombëtar të shqiptarëve. Duke përdorur qilimin e kuq fluturues të 100-vjetorit të pavarësisë së Shqipërisë, Kryeministri ngriti një mizanskenë dhe, si Hudini i të gjitha karizmave, prej nga dikush tjetër mund të kish prodhuar një hutim të përkohshëm, ndërtoi një akt. Akti nuk qëndron vetëm te paraqitja e motiveve të një apo më shumë sloganeve, si për shembull pasaporta për të gjithë shqiptarët në Ballkan, bashkim kombëtar, Shqipëria një nga Preveza në Mitrovicë, e të tjera. Akti, më shumë se nga mjetet, shprehet nga frymëzimi dhe nga gatishmëria e njerëzve për të besuar tek e mundshmja e të pamundurës.

Të tjerë para tij, operatorë politikë rishtarë ose jo, edhe pse jo të kalibrit të Berishës, qenë munduar të ngjizin ind kombëtar me pështymë elektorale. Nuk ngjiti, sepse një akt nuk kërkon vetëm aktorë, por edhe faktorë. Sali Berisha është i tillë. Ai i dha trup një maksime të tij gjatë një debati me deputetë të opozitës në Parlament, kur u tha: Unë kam qenë në pushtet edhe kur isha në opozitë.

Aktet këto janë: ushtrim superioriteti pavarësisht rrethanave.

Momarrëveshja, sprova e gjatë, kundërthënëse dhe e epërme në stil e Ismail Kadaresë, pa botimin e tretë vjeshtën e këtij viti. Meqë edhe numri i botimeve e ripunimeve, (tre, trinia), na e lejon një qasje tekstesh të krishtera, Mosmarrëveshja është Testamenti i Ri i Kadaresë, nëse na lejohet që veprën e tij të derikëtushme në letërsi ta konsiderojmë si Testament të Vjetër.

Nuk është vetëm shpeshtësia e botimeve në një hark të shkurtër kohor që e bën këtë tekst eseistik të shkrimtarit të madh njëfarë programi kombëtar që sheh nga europeizmi si prirje, si frymë, por edhe si vetëdije të shqiptarëve. Është edhe angazhimi i shkrimtarit në një gjini prej tij të lëvruar më parë me sukses, eseistika, si te Dantja i pashmangshëm, Eskili ky humbës i madh, e të tjera, por që në këtë rast shkon përtej kulturologjisë e futet në kufij më parë të parrahur. Kadare nuk e bën këtë me skeptrin e ekspertit, por atë të autoritetit: kjo e bën Testament Mosmarrëveshjen.

Antropologjia, letërsia, politologjia, filozofia, sociologjia shkruajnë së bashku një tekst që e bëjnë Autorin të duket më shumë si dëftues sesa shkrues i tij. Nënvetëdija e baraslargon autorin nga e shkuara, e tashmja dhe e ardhmja, sepse teksti merret me konvencionet, shenjat e shpirtit të shqiptarit, simbolikën e tij të jashtme e të brendshme, ravgimet, rrëmbushjet, kontradiktat: mosmarrëveshjet mes gjithë këtyre. Në thelb të gjitha ato janë të pakoha, e në të njëjtën kohë e bartin lëndën e tyre, në këtë rast shqiptarin, drejt amshimit (shpresohet) ose fundit të vet (si-mos-o-Zot).

Kapitujt e Mosmarrëveshjes për nga vjegat dhe stili mund të quhen edhe kanconeta, siç emërtohen nga Dante këngët e Komedisë hyjnore. Për të luajtur edhe më pak me elementin e trinisë, kësaj radhe në letërsi, Mosmarrëveshja është kokteji i Ferrit, Purgatorit dhe Parajsës së shqiptarit: aty janë të zezat, pendimet dhe dilemat të zhytura në gri dhe shelbimi i mundshëm në formën e europeizmit.

Bamir Topi Një parti më vete I etiketuar si horr bulevardi nga ish-shefi i tij, dikur shok lufte në armatën blu të Partisë Demokratike, dukej se presidentit Bamir Topi nuk i mbetej asnjë alternativë përveç durimit me dhëmbështrënguar, ose një përballjeje të drejtpërdrejtë politike. Kjo e fundit kërkonte një akt dhe akti ishte gjesti i fundit që pritej, sidomos ndër kritikët e tij, por edhe dashamirët skeptikë, që e shihnin Topin si pjesë të psikologjisë ‘mosme-prish-qejf’, që thuhet se karakterizon antropologjikisht banorin e Shqipërisë së Mesme. Aktin e bënin të mundshëm edhe alternativat e zbehta që i mbeteshin Presidentit: kthimi në PD, gjë që parashihej në statutin e partisë, ose një rol në jetën akademike. Kjo e fundit, duke qenë se z.Topi nuk njihej si ligjërues, por as si mbajtës spaletash me prarime academe, i shtonte pikëpyetjet e një rishpikjeje. Ideja e krijimit të një partie të re si alternativë e djathtë e Demokratëve, dekurajohej publikisht e nën zë, për dy arsye: partizat e dala nga PD-ja kishin dështuar me sukses dhe Bamir Topi nuk shihej si operator politik, si kalë fushate, si frymëzues i asaj pjesë të së djathtës që potencialisht ishte ftohur me PD-në pas futjes në llokmën e pushtetit të një partie që deri para zgjedhjeve të shkuara i ofrohej më shumë ekstre-

mit sesa qendrës së majtë, LSI. Topi zgjodhi shtegun më shumë të rrahur: detyrim-përcaktimi i zgjedhjes nuk ia heq vlerën aktit. Në një vit të ngarkuar politik si 2012-a, Bamir Topi e riformatoi veten si lider politik partiak. Ai nuk është më në hijen e të tjerëve, por i duhet të lëshojë hije për ata rreth e rrotull. Basti i tij i madh është përpara dhe i hapur: a do të prodhojë dot frymë, siç edhe siglohet partia e tij, jashtë mushkërive të PD-së?

E shtunë, 29 dhjetor 2012

29

www.mapo.al

Kapitujt e Mosmarrëveshjes për nga vjegat dhe stili mund të quhen edhe kanconeta, siç emërtohen nga Dante këngët e Komedisë hyjnore. Për të luajtur edhe më pak me elementin e trinisë, kësaj radhe në letërsi, Mosmarrëveshja është kokteji i Ferrit, Purgatorit dhe Parajsës së shqiptarit: aty janë të zezat, pendimet dhe dilemat të zhytura në gri dhe shelbimi i mundshëm në formën e europeizmit.

Hylli i dritës

nga Ardian Ndreca

Spartak Ngjela Legacy-a e një libri Në ceremoninë e ndarjes së çmimeve At Zef Pllumi, ku libri i tij Përkulja dhe rënia e tiranisë shqiptare u zgjodh si teksti më i mirë në memuaristikë, Spartak Ngjela u ndal te një moment burgu me atin françeskan, autor edhe ai i një libri të rrallë me kujtime, Rrno për me tregue. Kujton Avokati: Zef Pllumi më tha se çdo ditë do të më mësonte një nga parabolat e Krishtit dhe kështu bënte. Vite më vonë, ndërkohë që bënim fushatë për PD-në në një qytet të Shqipërisë, u mblodhëm për të hartuar strategjinë e fitores: sloganet, fjalimet e të tjera. Bashkëpunëtorëve të shqetësuar për gjasat e fitores, duke kujtuar parabolat e Krishtit të mësuara prej At Zefit, u thashë: Po ç’keni more; po me 5 parabola është ndërtuar një qytetërim (perëndimori) e nuk po u merrka një qytet me 10 fjalime! Ky shembull ilustron çka është Spartak Ngjela, ky njeri me quick witt. Por, përtej parabolave të Krishtit e eufemizmave të Ngjelës, pra atyre akteve të vogla të përditshme, Avokati iu afrua 2012-ës me librin e dytë të triptikut të kujtime/refleksioneve Përkulja dhe rënia e tiranisë shqiptare.

Libri, në mungesë të kritikës, ka marrë vëmendjen e nëndheshme, por në shtyp është folur sporadikisht për të. Kësaj i ka ndihmuar edhe njëfarë shkapërderdhje e autorit të Përkuljes…: libri

Viti i të përndjekunve politikë

zgjatet, nganjëherë panevojshëm, në refleksione të cilat, ndërkohë që potencojnë thellësinë e mendimit të Ngjelës, zbehin përmasën e kujtimeve çka pritet të jetë shtrati kryesor i librit. Megjithatë, Përkulja… mbetet një tejqyrë e gjatë brenda mekanizmave të komunizmit shqiptar, një fakt publicistik dhe një akt i kujtesës. Një redaktim skrupuloz dhe një ribotim në hardcover do t’i sillte një viti tjetër një triptik edhe më të thukët, por 2012ta e ka marrë ndërkohë librin e vet.

Rita Ora Kozmopolitania nga Prishtina Shqiptarë që mundohen t’u injektojnë teksteve dhe performancave të tyre zhargon dhe lëvizje të muzikës moderne, hi-hop dhe R&B, janë me qindra. Ata ndahen te shtigjet që marrin për të arritur te fama, por bashkohen në krye të rrugës, te dështimi. Shumë gjëra mund ta shpjegojnë këtë: regjistrat e shqipes, anglishtja e pakultivuar, kur ata këndojnë në këtë gjuhë, shqipja si gjuhë me qarkullim lokal e të tjera. Ky dështim i brendshëm shpresohet dhe pritet të mbushet nga shqiptarë të talentuar që jetojnë në Perëndim ose nga ata që shpërngulen. Prej këtyre të fundit nuk kemi asnjë shembull shkëlqimi, pavarësisht mundimeve vetëpromovuese të tyre ndihmuar edhe nga gazetaret e Tiranës që shkrimtari Agron Tufa i quan ‘skupicat e faqeve të kulturës’.

Rita Ora, ndërkohë, pa ndihmën e skupicave, me talentin e saj dhe yllin e fatit, ka arritur të shkëlqejë në rang ndërkombëtar. Akti i saj dhe reflektimi në pasqyrat e mëdha të 2012-ës nuk qëndron dhe aq te fama, sa te fakti se një shqiptare i rri mirë gjerdanit të kulturës së re kozmopolite. Është në njëfarë mënyre shkëlqimi ynë nga jashtë dhe jo nga brenda. Sigurisht, nuk është kulturë e lartë, është pop kulturë, por është rruga më e efektshme e brand-ingut të Shqipërisë dhe shqiptarëve.

Ndonjë shqetësimi se Rita Ora nuk është dhe aq shqiptare, vajza iu ‘përgjigj’ me koncertin në Tiranë më 28 Nëntor, ditën e përvjetorit të 100-të të shtetit shqiptar.

Ata mijëra vetë që rezistuan në shi, janë dëshmi edhe e një fijeje patriotizmi që i lidhte me prishtinalien e përshtatur si londineze. Për të mos harruar se kosovarët e famshëm tak-fak i shpallim e i pranojmë si shqiptarë. Problemin e kemi me të zakonshmit: dhe kjo na bën ne të zakonshëm.

Nji mori ngjarjesh kaluen pa lanë asnji gjurmë kuptimplote në regjistrin e kujtesës sonë historike: zgjedhja e presidentit, dekretimi i kryeprokurorit, retushet në qeveri, butaforia e kryeministrit, rizgjimi i Nexhmije Hoxhës dhe kërkesat për rehabilitimin e të shoqit nga ana e R. Qoses dhe I. Metës, torta disakuintalëshe e Pamvarsisë... por asnji prej këtyne ngjarjeve nuk tronditën opinionin publik sa revolta qytetare e ish të përndjekunve politikë.

Mbas asaj që ndodhi mund të themi me plot gojë se ajo pjesëza “ish” edhe mund të hiqet krejt, pse kjo qeveri dhe në përgjithsi klasa politike shqiptare tregoi se i urren të përndjekunit politikë.

Emnat e Lirak Bejkos, Gjergj Ndrecës, Shpëtim Karamuçës, Perikli Shqevit e disa dhjeta tjerëve u banë të njohun për të gjithë. Greva e urisë, e injorueme prej qeverisë dhe prej Berishës, përfundoi me aktin ekstrem të vetëdjegies të dy prej tyne.

Po të kishte sens të flisnim për moralitet, do të thonim se peshën morale për vdekjen e Lirak Bejkos e mban Bujar Nishani, i cili me deklaratat e tija skandaloze prej ishfanatiku të Shkollës së Bashkueme, acaroi gjendjen psikike të grevistave dhe shtyni Lirak Bejkon drejt aktit të vetëflijimit.

Edhe pse greva kishte kërkesa ekonomike, ajo vetvetiu, falë qëndrimit të kryeministrit, kryetares së parlamentit dhe kryetarëve të partive të koalicionit qeverisës u profilue si nji grevë politike.

Ata që ishin dënue prej regjimit të Enver Hoxhës për arsyena politike, u përndoqën prej sistemit të kalbun berishian po për arsye politike, edhe pse pretekstet ishin ekonomike. Nji makinë e tanë shpifjesh u ndërsye kundër tyne tue trillue gjana nga ma të ndryshmet; megjithatë shpifjet e sejmenëve të Berishës nuk mundën me e shmangë koston e naltë politike të asaj greve dhe të tragjedisë që pasoi.

Korifejtë e partive politike shqiptare heshtën, për turpin e tyne, përpara grevës së atyne heronjve tashma të plakun e të lodhun prej burgjeve të Enver Hoxhës.

Heshti Partia Republikane, Partia Socialdemokrate, LSI-a, Partia Aleanca Demokratike, Partia Bashkimi për të Drejtat e Njeriut, Partia Demokristiane e disa parti tjera të kota që përfaqsojnë vetëm interesat personale të krenëve të tyne.

U mshehën mbas sofizmash dhe nuk folën haptas dhe drejtë shoqatat e ish të përndjekunve dhe institucionet tjera që gjoja merren me ta: treguen se ishin të shitun për 30 aspra, për nji pension a për nji rrogë; preferuen kësodore me ia mbajt ison Sali Berishës, të cilit siç dihet zelli antikomunist i ka ardhë tepër vonë.

Edhe Partia Socialiste u soll me nji indiferencë të turpshme ndaj grevës së urisë, madje krenët e saj pritën që dikush

të digjej për me u zgjue prej gjumit.

Heshti turpshëm edhe ajo që tashma asht ba si hija e Sali Berishës, Jozefina Topalli. Asaj që s’i mungojnë fjalët, madje edhe ato të padenjat për nji femën e për nji parlamentare, nuk i doli asnji fjalë e vetme me kuptim për grevën e ish të përndjekunve politikë. Heshtja e saj tregoi qartë se ajo nuk ka përfaqsue për asnji moment interesat e tyne, por vetëm interesat e veta personale dhe i ka shërbye etjes së mjerë për pushtet.

Ra në sy edhe mungesa e nji fjale ngushëlluese nga ana e autoriteteve fetare.

Ata që e presin dhe e përcjellin Berishën me buzëqeshje të stampueme në buzë për Pashkë e Ramazan, nuk u tundën me ua thanë nji fjalë të mirë disa besimtarëve të tyne që po rrezikonin jetën për me afirmue nji të drejtë të pamohueshme. Udhëheqësit e sotëm fetare nuk kanë asnji lidhje me qëndresën antikomuniste, e duket qarte se kanë harrue se kauza e demokracisë dhe ajo e lirisë së besimit dikur ishin nji gja e vetme.

Nuk mungoi as ironia ma e zezë e atyne që trumbetuen se Liraku, Gjergji, Asllani, Lavdoshi, Shpëtimi me shokë nuk kanë ra në burg për damshpërblime por për idealet e antikomunizmit. Këtyne duket se askush nuk ua ka mësue se asht nji parim juridik që thotë se për çdo damtim të padrejtë, të damtuemit i takon nji sasi proporcionale zhdamtimi, qoftë moral apo material. A ka pasë gja ma të padrejtë sesa burgimi për arsye politike nën regjimin e Enver Hoxhës dhe të Ramiz Alisë!

Shkaku material dhe juridik i atij damtimi qe nji regjim i tanë, pjesë aktive e të cilit qenë edhe shumë politikanë të sotëm. Çdo mohim i së drejtës së ish të përndjekunve politikë me u zhdamtue nuk asht tjetër veçse vijimi i linjës persekutuese të Enver Hoxhës. Se sa vijueshmëni ka koalicioni i sotëm politik me atë kohë e tregojnë emnat dhe biografia e shumë politikanë që bajnë pjesë në të.

Edhe po të ishin votue të gjitha ligjet që presin në parlament, edhe po të ishin arrestue e dënue ata që shkaktuen Gërdecin, 21 janarin, ata që e kanë shitë copa-copa Republikën, prapseprap Shqipnia nuk do ta meritonte statusin e vendit kandidat në nji kohë që politika shqiptare vijon me trajtue me kaq egërsi e urrejtje ish të përndjekunit politikë të kohës së Enver Hoxhës.

Në vend që të krenohemi me ta, t’i nderojmë për sakrificat e tyne dhe për faktin që qenë ndër të paktët shqiptarë që dëshmuen me vetëdije se nuk e donin komunizmin, ne lejojmë që ende politikën tonë ta udhëheqin ish-antarët e PPSH dhe ish spijunët e Sigurimit.

Dekadenca e nji populli nuk ka brina, e tillë asht: ma të këqijtë janë gjithnji të parët, ndërsa të mirët e të ndershmit shtypen dhe zhduken pa mëshirë.

30 Po përpiqeshin të bënin lojën e fundit me të burgosurit politikë: jo vetëm që ma shtynë lirimin mbi tridhjetë ditë, por nuk deshën të më lironin as më 11 shkurt të vitit 1991.

Për këtë iu drejtova sërish Kleanthi Koçit, i cili ishte emëruar Kryetar i Gjykatës së Lartë, dhe, pas nja dhjetë ditësh, më erdhi vendimi i prerë që do të lirohesha më 11 shkurt. Tani isha edhe më i qetë, dhe sa herë që takohesha me tim vëlla, ai më tregonte se çfarë po ndodhte në Tiranë

E shtunë, 29 dhjetor 2012

www.mapo.al

Rrëfenja si ato të Ngjelës

Revolta e studentëve dhe mbarimi i odisesë sime të burgut Spartak Ngjela rrëfen ditët e fundit në qeli, prej nga ndiqeshin me habi zhvillimet e vrullshme në Tiranë. “Nuk më interesonte fare nëse kjo lëvizje ishte ose jo e kontrolluar nga Ramiz Alia, mjafton që të kishte një lëvizje.”

Spartak Ngjela

Gjendja në Tiranë po ecte me shpejtësi drejt reformave, sepse Ramiz Alia e kuptonte se nuk kishte më asnjë rrugë tjetër. Kjo ishte gjendja në fillim të dhjetorit, kur befas dëgjuam nga RAI se në Tiranë studentët kishin filluar revoltat. Na habiti të gjithëve ky lajm dhe prandaj po e ndiqnim me një interes të veçantë. Mirë ose keq, kishte filluar lëvizja. Nuk më interesonte fare nëse kjo lëvizje ishte ose jo e kontrolluar nga Ramiz Alia, mjafton që të kishte një lëvizje.

Një lëvizje e nisur për të fituar lirinë, edhe nëse është nisur e kontrolluar nga politika tiranike, kurrë nuk mund të kontrollohej deri në fund, sepse ajo, menjëherë, jep reflekse në popull. Nëse njerëzit lejohen të flasin lirisht, të grupohen lirisht dhe të protestojnë, demokracia nuk mund kontrollohet më nga tirania. Pas disa ditësh studentët treguan forcë dhe Ramiz Alia e pranoi pluralizmin në takimin me ta. I ishin ngritur studentët, që në 99 për qind të tyre ishin nga shtresa e regjimit, dhe jo kundërshtarë të tij. Pastaj kishte ardhur takimi i Alisë me studentët në Pallatin e Brigadave, dhe gjithçka kaloi në formimin e Partisë Demokratike, e para parti opozitare që nga viti 1924. Ishte një lloj triumfi që më jepte të kuptuar se Shqipëria po shkonte drejt Perëndimit.

Po interesoheshim për krerët dhe identifikuam Gramoz Pashkon dhe Azem Hajdarin dhe të tjerët më pas; por ende nuk po vëreja artikulimin e diçkaje. Godisnin mungesën e lirisë, ishin kundër, por ende

nuk po e sulmonin regjimin në fuqi.

Kuptohej që atëherë që kishte një marrëveshje të brendshme, por mund të ishte edhe frikë, edhe maturi. Megjithatë, ngërçi ekzistonte dhe më dukej se do të vinte koha kur kjo mund të bëhej pengesa kryesore për të ardhmen. Në fakt, kishte filluar të plazmohej diçka e re, e cila, ndonëse ende nuk kishte formë, do të merrte pak e nga pak ecurinë normale politike. Të paktën tani shqiptarët kishin fituar të drejtën që të flisnin lirisht dhe të grupoheshin politikisht, njëlloj si në botën perëndimore. Kjo të shtynte të mendoje se në Shqipëri nuk kishte përfunduar beteja për demokracinë, por ajo sapo kishte filluar.

Nuk po dukeshin ende programet politike dhe opozicioni, por e dija që do të dilnin në pah shumë shpejt. Në burg kishte edhe eufori, por edhe njëfarë stepjeje nga ata që nuk kishin menduar kurrë se mund të rrëzohej ndonjëherë komunizmi në Shqipëri. Mendimi se njeriu shqiptar mund të ishte i lirë që ta zgjidhte vetë qeverinë e tij, nuk pranohej nga të gjithë të majtët në burgun politik, por ata tani nuk kundërshtonin dhe kishin ulur kokën. Aty u kuptua menjëherë se edhe ata do të përshtateshin me pluralizmin politik, njëlloj si edhe Ramiz Alia. Koha e kishte sjellë këtë me përdhunë në Shqipëri, por kuptohej se Alia nuk po pranonte që të dorëzohej lehtë. Në këtë situatë, kur ai ende rezistonte, kuptohej se do t’i kërkonte ndihmë Sigurimit të Shtetit. Kjo duhej të ishte loja e tij e fundit, dhe prandaj unë isha i bindur se në partinë e parë opozitare në Shqipëri do të ngjiteshin shumë spiunë të Sigurimit të Shtetit. Megjithatë, gjithçka duhej parë hap pas hapi.

Po përpiqeshin të bënin lojën e fundit me të burgosurit politikë: jo vetëm që ma shtynë lirimin mbi tridhjetë ditë, por nuk deshën të më lironin as më 11 shkurt të vitit 1991. Për këtë iu drejtova sërish Kleanthi Koçit, i cili ishte emëruar Kryetar i Gjykatës së Lartë, dhe, pas nja dhjetë ditësh, më erdhi vendimi i prerë që do të lirohesha më 11 shkurt. Tani isha edhe më i qetë, dhe sa

Po përpiqeshin të bënin lojën e fundit me të burgosurit politikë: jo vetëm që ma shtynë lirimin mbi tridhjetë ditë, por nuk deshën të më lironin as më 11 shkurt të vitit 1991. Për këtë iu drejtova sërish Kleanthi Koçit, i cili ishte emëruar Kryetar i Gjykatës së Lartë, dhe, pas nja dhjetë ditësh, më erdhi vendimi i prerë që do të lirohesha më 11 shkurt. Tani isha edhe më i qetë, dhe sa herë që takohesha me tim vëlla, ai më tregonte se çfarë po ndodhte në Tiranë

herë që takohesha me tim vëlla, ai më tregonte se çfarë po ndodhte në Tiranë.

Ndërkohë kishim parë se në skenë kishin dalë edhe figura të tjera të Partisë Demokratike, si Sali Berisha, Aleksandër Meksi dhe Preç Zogaj. Kurse pas dy javësh, doli gazeta e Partisë Demokratike, e cila u quajt “Rilindja Demokratike”. Në fakt, sa e pashë, e ndjeva se brenda saj kishte verb opozitar, ndonëse jo në atë nivel që mendoja unë dhe të burgosurit e tjerë. Ishte kritikuese më shumë se opozitare, por, gjithsesi, ishte e mjaftë për të kuptuar se tani isha i lirë dhe do të dilja nga burgu. Kështu eci i gjithë dhjetori dhe janari, derisa më 11 shkurt të vitit 1991, në ora 12.00, më njoftuan që të bëhesha gati për të dalë nga burgu. E kisha pritur me njëfarë shqetësimi, sepse po vonoheshin dhe, në mëngjes, përgjatë apelit nuk më njoftuan për lirimin. Madje Kiçoja, që kishte merak, i pyeti personalisht për orën që pritej të më lironin, por oficerët nuk i dhanë përgjigje. “Ende nuk kanë urdhër” më tha Kiçoja i mërzitur, por unë nuk e dhashë veten. E ndieja se nuk kishte më burg, dhe nuk më bëhej vonë për një vonesë “çështje ditësh”. Në këtë kohë kishin filluar faljet, por mua nuk më kapi asnjë prej tyre. Kurt Kola ishte liruar që në fillim të janarit. E dija se nuk do të më nxirrnin me falje dhe as që e desha.

Megjithatë, në ora 12.00 më thirrën. I bëra të gjitha dorëzimet, takova tim atë dhe të gjithë shokët e burgut, dhe dola bashkë me shkrimet dhe librat e mi. Ishte një ditë e ftohtë, gri dhe disi e amullt. Te hyrja më prisnin im vëlla Linzi dhe dy kushërinj të parë: Fatos Ngjela dhe Eno Ngjela. Në fakt i kisha parë nga dritarja e burgut tek më rrinin në oborr, dhe kur e lashë mbrapa derën kryesore të Burgut të Kosovës, mendova të mos ktheja kokën mbrapa. Nuk doja ta pësoja si Orfeu. Dola nga ajo portë e madhe burgu me hap të qetë dhe me mendimin “Odisea ime më në fund kishte mbaruar”. Por ende nuk e dija sesi, në çfarë gjendje do ta gjeja Itakën, domethënë Tiranën time ku isha lindur dhe rritur.

E shtunë, 29 dhjetor 2012

31

www.mapo.al

Iran, ndalohet fluturimi i aeroplanëve gjatë thirrjes së ezanit

Fjalëkryqi klasik 1

2

3

4

5

6

12 17

7

13

18

27

33

34

28

36

40

4 46

50

29

30

37

41

47

21 24

26

35

11

16

20

25 32

10

15

19 23

46

9

14

22

31

8

42 48

38

43

44

Fjalëkryqi klasik është një nga lojërat enigmatike më të përhapura në botë. Fjalëkryqet e para filluan të botoheshin që në shekullin e XVIII dhe vazhdon të jetë e preferuar edhe në ditët e sotme.

39

45

Parlamenti i Iranit ka ndaluar fluturimin e aeroplanëve gjatë thirrjes së ezanit. “Sipas ligjit të ri është i ndaluar fluturimi i aeroplanëve gjatë kohës së ezanit, në veçanti gjatë thirrjes për lutjen e mëngjesit”, ka njoftuar zëdhënësit i Parlamentit iranian, Ali Taheri. Drejtori i agjencisë iraniane të aviacionit, Hamid Reza Pahlevani, ka thënë se aeroplanët mund të nisen gjysmë ore pas thirrjes së ezanit për lutjen e mëngjesit, në mënyrë që udhëtarët të kenë kohë ta falin namazin. Ai ka thënë po ashtu se vëmendje e veçantë do t’u kushtohet edhe rregullave islame të veshjes së femrave që punojnë nëpër aeroporte ose nëpër kompani të aviacionit.

Horoskopi javor DASHI (20/III-20/IV)

49

Koha e mbarimit ____:____

51

52

Horizontalisht

Vertikalisht:

1. Shprehjet, zakonisht me shifra ose me përqindje, që pasqyrojnë gjendjen e një pune. 9. Velo i pikturës. 12. Papavrami, violinist i njohur. 13.

Placido i famshëm i muzikës klasike. 16. Universiteti Europian. 17.

Ngadalë. 19. Bimë barishtore që përdoret për të prodhuar mustardën.

20. Çmimi më i madh kinematografik. 22. Gjymtyrë të disa kafshëve që përdoren zakonisht për të kapur. 24. Kafshë e madhe gjitare. 25. Reparat Restaurimi. 26. Notë muzikore. 27. Kafshë grabitqare e ngjashme me shqarthin, por me trup më të madh. 31. Lloj shpendi, mbrapsht. 33.

Simboli kimik i aluminit. 34. Një nga mënyrat e foljes. 35. Besim i paharruar i teatrit. 37. Në formë vezake. 38. Tepelena në makina. 40. Ent Bashkiak. 41. Unitet Kingdom. 43. Notë muzikore. 44. Zola, shkrimtar i njohur francez. 46. Jepen shumë në televizion. 49. Apartamenti, ose...

50. Rreth në vendin tonë. 51. Yndyra e qumështit. 52. Det në Mesdhe.

1. Që bëhet jo në mënyrë të natyrshme, por për t’u dukur. 2. Lloj gazi. 3.

Policia sekrete e Hitlerit. 4. Rruga, ose... 5. Ent Informativ. 6. Dashuri e thjeshtë dhe e pastër. 7. Pesha e përgjithshme e një mjeti transporti së bashku me ngarkesën më të madhe që mund të mbajë. 8. Është figurë letrare. 9. Pjesëz mohuese. 10. Grup katësrh instrumentistësh. 11. Varg gjërash të njëjta, të ngjashme ose me ndonjë tipar të përbashkët. 15.

Mama, shkurt. 15. Përdoret për të larë rroba. 18. Unaza të shtyllës kurrizore. 19. Konjari, aktore. 21. Disa. 23. Agim i njohur i muzikës. 28.

Ambasada Amerikane. 29. Këshilli i zyrtarëve me të lartë në oborrin e sulltanit. 30. Spiker. 32. I ka tava në mes. 36. Fija pa rrymë. 39. Tërësi masash të menduara e të caktuara që më parë, që parashikojnë ecurinë a mënyrën e zhvillimit të një pune. 42. Lëng për gatim. 45. Muaj i vitit. 47.

Ent Special. 48. Ministria Arsimit. 49. Baba, shkurt.

Sudoku | nivel mesatar

Plotësoni vendet bosh në mënyrë që çdo rresht e kolonë të ketë numrat nga 1-9.

Koha e fillimit _____:____ Koha e mbarimit ____:____

Numërkryq

Saturni do të influencojë sektorin tuaj të dashurisë sot. Dita do jetë e zakonshme dhe pa ndonjë histori të veçantë. Beqarët do kenë takime me shumicë dhe do kenë mundësinë të krijojnë edhe lidhje serioze. Merrini gjërat lehtë dhe lërjani gjithçka kohës. Në planin financiar do keni mundësi të bëni edhe transaksione.

Situata do jetë e qëndrueshme dhe pa asnjë problem.

Nëse jeni në çift, mundohuni t’i shprehni sa më shumë ndjenjat. Mos bëni gjëra të cilat nuk janë në stilin tuaj sepse partnerit nuk do i pëlqejë aspak. Sinqeriteti është mbi të gjitha. Beqarët do kenë një takim të qetë por interesant. Analizoni çdo gjë me kujdes para se të merrni vendime të mëdha. Influenca te financat do jetë e dyzuar. Tregohuni sa më të arsyeshëm dhe më të organizuar.

BINJAKET (21/V-20/VI)

GAFORRE (21/VI-22/VII)

Ju që jeni prej disa kohësh në çift do kaloni momente të paharrueshme me partnerin tuaj. Do bëni çmos që të ndiheni të lumtur dhe do ia shprehni pa pushim ndjenjat atij. Beqarët do dalin me miqtë për të festuar diçka dhe atje papritur do ndodhë takimi i shumëpritur. Tregohuni sa më të hapur. Në planin material, fati do ju buzëqeshe. Do kryeni transaksione të rëndësishme dhe afatgjata.

Venusi do jetë mjaft i favorshëm sot për jetën tuaj në çift. Do jeni sharmantë dhe partneri do e shprehë shpesh kënaqësinë e të qenit pranë jush. Do ndiheni mjaft mirë. Beqarët duhet të jenë më realistë.

Mos kërkoni me ngulm personin perfekt sepse ai nuk ekziston. Buxheti do të rritet më shumë sesa ju e kishit parashikuar. Nuk do keni për çarë të qaheni në këtë pikë, qetësohuni.

LUANI (23/VII-22/VIII)

Jeta në çift do jetë mjaft harmonike sot.

Do jeni në qejf dhe do bëni gjithçka që ambienti të jetë i ngrohtë. Momentet e intimitetit do jenë tepër të veçanta. Një takim që kanë bërë kohët e fundit beqarët do kthehet në diçka më të thellë. Përgatituni për emocione dhe rrahje zemre.

Financiarisht nuk do keni asnjë problem.

Hyrjet e parave do jenë konstante, vetëm vazhdoni të kujdeseni për shpenzimet.

PESHORJA (23/IX-22/X)

Nëse jeni në çift duhet të mundoheni shumë e të luftoni me veten për t’i qëndruar besnikë partnerit. Të shumta do jenë tundimet. Nën ndikimin e Diellit beqarët do i shtojnë dozat e joshjes. Ka shumë gjasa që rrahjet e zemrës dhe emocionet të shtohen. Mundësitë nuk do mungojnë, ju ngelet ju të bëni zgjedhjet e duhura. Problemet financiare më në fund do të zgjidhen.

7 0 2

Gjeni figurën duke bashkuar pikat

5 1

SHIGJETARI (22/XI-21/XII)

Plotësoni tabelën me numrat e dhënë!

Ngjyrosni pjesën me pikë dhe zbuloni figurën

Numra me 3 shifra: 025, 102, 152, 201, 450, 457, 524, 563, 632, 685, 801, 823, 854, 874, 889, 985.

Numra me 4 shifra: 0032, 1512, 1526, 2148, 4782, 5154, 5210, 5898, 6321, 6596, 8485, 8596.

Numra me 5 shifra:

11202, 15623, 49568, 51238, 51618, 51931, 72524, 80824, 81805, 92865, 95451, 96562.

Numra me 6 shifra: 236692, 260640, 323551, 382864, 468143, 542184, 563259, 565232, 582853, 587485, 619240, 848541, 865543, 955575.

N ëse kohët e fundit lidhja juaj ka kaluar një fazë të vështirë, Jupiteri do ju ndihmojë t’i vendosni gjërat në vijë. Dialogu do ju ndihmojë të stabilizoni gjithçka. Beqarët duhet ta heqin menjëherë turpin nëse duan të bëjnë për vete dikë. Mos i humbni mundësitë e mira që do ju jepen.

Përfitoni nga kjo ditë e mirë për të vënë në vend edhe të gjitha problemet financiare. Do ia dilni mbanë!

UJORI (20/I-19/II) Gjeni 10 ndryshimet

DEMI (21/IV-20/V)

Koha e fillimit ____:____

Ju që jeni në çift do bashkëpunoni shumë me partnerin tuaj sot dhe do krijoni një ambient shumë të favorshëm. Beqarët do jenë shumë të ndjeshëm. Ka mundësi të provoni eksperienca të reja mjaft interesante sidomos nëse personat që do keni pranë keni disa kohë që i njihni. Situata financiare do jete kontradiktore. Dielli do ju shtyjë të shpenzoni ndërsa Jupiteri të kurseni sa më shumë.

VIRGJERESHA (23/VIII-22/IX)

Marrëdhënia me partnerin do jetë e mirë sot dhe nuk do keni asnjë problem.

Do ndani me të çdo mendim apo opinion. Duhet ta dini se komunikimi është ajo që e mban gjallë një lidhje. Pasioni për beqarët? Mos e prisni sot sepse nuk do të vijë. Mundohuni të merreni me diçka tjetër. Me financat nuk do merreni shumë. Ato nuk do kenë asnjë luhatje nëse tregoheni të matur.

AKREPI (22/X-21/XII)

Qetësia do të mbizotërojë në jetën tuaj në çift sot. Planetët do kujdesen që marrëdhënia me partnerin mos ketë asnjë problem dhe bashkëpunimi të përforcohet.

Pozicioni i yjeve në qiellin e beqarëve do favorizojë më shumë miqësitë sesa pasionin e zjarrtë. Në sektorin financiar nuk do keni për çfarë të shqetësoheni. Situata do jetë e qëndrueshme edhe pse do bëni ndonjë shpenzim më tepër.

BRICJAPI (22/XII-20/I)

Atmosfera në çift do jetë e ngrohtë.

Pë r f i t o n i p ë r t ë r r e g u l l u a r m o s marrëveshjet e vogla që keni pasur dhe të bëni plane mbi të ardhmen. Beqarët ka shumë gjasa të kenë dashuri me shikim të parë. Më në fund edhe ju nuk do ndiheni me vetëm. Me financat duhet të tregoheni të kujdesshëm. Ndryshe nga zakonisht do jeni impulsivë dhe do bëni shpenzime pa menduar.

PESHQIT (20/II-19/III) Jeta juaj sentimentale do jetë mjaft konfuze sot. Tregohuni sa më të sinqertë që të mundni sepse përndryshe do keni probleme. Mos flirtoni me dikë tjetër sepse partneri do jetë shumë xheloz. Beqarët nuk do kenë fat dhe nuk do e gjejnë personin që kanë ëndërruar prej kohësh. Në planin financiar gjërat do kthehen në favorin tuaj. Përfitoni nga influenca e Uranit për të zgjidhur vështirësitë.

CMYK

32

E shtunĂŤ, 29 dhjetor 2012

www.mapo.al