31 01 shtator

politikë

Basha pret Arvizunë në selinë e re: Opozitë e fortë dhe moderne Kryetari i PD-së, Lulzim Basha, shfaqet në takim me Eduard Selamin në krah të djathtë. “Shkëmbyem pikëpamjet tona mbi një sërë çështjesh, që nga procesi zgjedhor i 23 qershorit deri te roli i Partisë Demokratike si një opozitë e fortë ballore, krijuese dhe moderne…”

Faqe 4

aktualitet

hylli i dritës

Rama, koha për të treguar zgjidhjet, jo problemet

Ardian Ndreca

Publicisti dhe politikani Preç Zogaj është çdo javë në MAPO Weekend me një grafi të imët të njollave dhe dritës në hartën e zhvillimeve politike të javës.

Nga e shtuna në të shtunë. Nga lajmi në lajm.

Faqe 13

Iva tiço

Idi, essi,uni ylli pango

single & the city profil

Cécile Kyenge

E shtunë-diel 31-01 shtator 2013

Themelues henri Çili- Kryeredaktor Arion Sulo - Numër 1000 Viti iV botimit. Çmimi 30 lekë. 1.5 euro. www.mapo.al e-mail: gazetamapo@gmail.com. Adresa: BLV "Gjergj Fishta"

Shqipëria fantastike e piktorit Kryeministri i ardhshëm është vënë në kërkim të kurës për modelin shqiptar të qeverisjes. Idetë e ekspertëve të huaj për ekonominë dhe territorin përballen me oponencën vendase. Selami Xhepa: Neve nuk na mungojnë “doktorët dhe ilaçet”, pengohemi nga rezistenca e "interesave". Shutina: Rama t'u drejtohet ekspertëve vendas për territorin

intervista e javës

editorial

dilema zhvillimi

peregrinUs

A është gjallë Ben Blushi?

Pikëpyetjet e modeleve të rritjes ekonomike?

Klithja e modernitetit

alfred lela

Shkëlzen Maliqi: Raporti im me Ramën, nuk krenohem për sondazhet Filozofi kosovar, i cili do të këshillojë Ramën për çështjet e rajonit, u përgjigjet akuzave për sondazhet në Tiranë, por edhe atyre që e cilësojnë “dorë të zgjatur të Serbisë”. “Mëkati më i madh që më mvishet, është ai se jam i biri i Mehmet Maliqit, komunist i nomenklaturës titiste dhe ministër i Rendit i Kosovës në vitet ‘80” Faqe 10-11

Faqe 3

ADRIAN CIVICI

Faqe 26

Gjergj Meta

Faqe 27

Mapo Libri

personazh

Erosi që mban bashkë Lasgushin me Migjenin

Lola Luma Një import i nxehtë nga Shqipëria

Si shfaqen dy të mëdhenjtë e letrave tona në lidhje me erosin? A është kjo erotikë e trazuar, që i hedh ata pa mëshirë në krah të shoqi-shoqit? A mund kjo erotikë të mbartë në trupin e saj jo gjë tjetër, por “të çarën” që na çon drejt e në thelbin e erotikës në letrat shqipe?... Pyetje që marrin përgjigje këtu Faqe 21-24

dossier

Tregu i armëve pas teatrit sirian të luftës Fijet e errëta të tregtisë globale të armëve, që furnizojnë konfliktet e armatosura të globit. Si po lëvizin pas skene instrumentet e luftës së përgjakshme në Siri Rusia, Irani apo Libia Faqe 14-15

Vajza nga Shkodra rrëfen se si e realizoi ëndrrën e saj amerikane dhe se si ka vendosur të ecë në hapat e Marylin Monroe-s... Import të nxehtë e quan revista amerikane “Ellements” në faqet e saj bukuroshen shqiptare Lola Luma, e po aq e nxehtë është për revistën e famshme mashkullore “Maxim”, që e ka përzgjedhur ndër vajzat më “hot” të Amerikës. Faqe 19

2

e shtunë-e diel, 31-01 shtator 2013

www.mapo.al

Nr. 20 (265), Viti Viii botimit korrik 2013 Çmimi 300 Lekë

Speciale/ anthony’S pier 4, një ikonë më pak për BoStonin

Jo vetëm politikë si zakonisht

primo ShllakU Ka ardhë koha me e standardizue gegnishten ema anDrea Leximet bëhen në shtrat si dashuria DeShmia arkitektura dhe diktatura sipas petraq kolevicës eni VaSili Çfarë kryeministri do të isha...

LULZIM BASHA

e përmuajshme

Lideri i ri i opozitës

INTERVISTE EKSKLUZIVE: Shefi i ri i i demokratëve flet për herë të parë për shtypin pas garës për postin e Berishës. Jeta e 39-vjeçarit në pole position: kryetar i Bashkisë së Tiranës dhe Partisë Demokratike. Si e sheh raportin e ri me Berishën dhe vendin e liderit historik në parti. Telefonata me Sokol Olldashin. A do të rikandidojë për Bashkinë e Tiranës? Çfarë do të thotë me ‘rivitalizim’ të PD, dhe pse i quan ‘iluzione’ zërat për aleancë me Metën? Rama e Meta, sipas Bashës, janë një.

E shtunë-diel, 31-01 gusht 2013

3

www.mapo.al

Editorial

Foto e javës

A është gjallë Ben Blushi?

Alfred Lela

Luftëanije amerikane pranë Sirisë

javore

personazh

E shtunë-diel, 31-01 gusht 2013 Na vizitoni çdo ditë në www.mapo.al

Në brendësi Shkëlzen Maliqi: Raporti im me Ramën, nuk krenohem për sondazhet

Filozofi kosovar, i cili do të këshillojë Ramën për çështjet e rajonit, u përgjigjet akuzave për ... faqe 10-11

4 5 6 13 21 23

Politikë

Basha pret Arvizunë në selinë e re: Opozitë e fortë dhe moderne

Politikë

Qeveria “Rama”, të hënën mbledhja e dytë në Durrës

Ekonomi

Lola Luma

Një import i nxehtë nga Shqipëria

BB: Të zgjidhet problemi i energjisë dhe i kredive të këqija

Preç Zogaj

Rama, koha për të treguar zgjidhjet, jo problemet

Dossier

Tregu i armëve pas teatrit sirian të luftës

Pyetësori i Prustit

Gjekmarkaj: Kam peng bisedat e pashkruara me At Zef Pllumin

Erosi, ai që mban bashkë Lasgushin me Migjenin

Kolona / ide/ debate

26

Dilema zhvillimi

27 peregrinus Gjergj Meta

24 Recencë Rudolf Marku

29

Idi, essi,uni

i dritës 28 Hylli Ardian Ndreca

31

Adrian Civici Ylli Pango

profil

Cécile Kyenge

“Mapo”e së martës hapej me një titull që mbërthente në vetvete jo vetëm mungesën e zhvillimeve në gusht, por edhe projeksionin e zhvillimeve të ardhshme në shtator e përtej. “Rama mbledh ekspertët e huaj, mungojnë ‘senatorët’ e PS”, qëmtonte e përditshmja dhe, për atë që i ndjek me vëmendje episodet dhe ngjarjet politike, e kupton se qeveria e re, edhe pse në heshtje, i ka bërë ca të huaj në PS. Sidomos ndër ata që kjo gazetë i mbiquante “senatorë”. A do të kthehen “të huajt” në “armiq”?

- është pyetja.

“I huaji i madh”, i cili potencialisht mund të bëhet “armiku i madh” në një përplasje eventuale në PS është Ben Blushi. Ata që e mbajnë mend një kafe të papritur, të gjatë e të shkujdesur, në një restorant ngjitur me selinë e PS-së, kanë pandehur se mes tyre ishte vendosur, edhe pse i pashpallur, më në fund, armëpushimi.

Një lloj “lufte e ftohtë” me më shumë taktikë se strategji ishte luajtur mes tyre; me deklarata idhnake, Lëvizjen për Mendim Ndryshe dhe sidomos një përpjekje jo e pafrytshme e Blushit për t’u potencuar si faktor intelektual, shprehur nëpërmjet tri romaneve që bënë vend në publikun e gjerë dhe një radhë artikujsh shtetues në shtypin e përditshëm.

Nëse lexon listën e U duk se ajo kafe qeverisë së re, kupton pasditeje të ngeshme tiranase i mbylli plagët e se në asnjë rast prej saj dualitetit, dhe për të nuk mund të dalë një shenjuar këtë ndokujt i kundërshtar apo kritik prodhoi mendja një k r a h a s i m a n g l o - i kryeministrit sakson. Edhe Tony (përjashto Blair qe ulur me Gordon eksponentët e LSI-së, Brown dhe patën bërë një pakt, për t’i lënë rad- cytur nga Meta). hë njëri-tjetrit si kryetar partie dhe njëkohësisht kryeministra, u pëshpërit. Ndërkohë që dimë se ç’është biseduar mes dy britanikëve, e zbardhur kjo në memuarin e Tony Blair, ende është i errët dhe i pamjaftueshëm informacioni i bisedës apo “paktit” mes Ramës e Blushit.

Gjurmët e saj tashmë janë shndërruar në gjurmë të tjera, ndjekja e të cilave mund të na çojë te situata të reja, në pole të tjera në gjirin e mazhorancës së majtë që pritet të fillojë jetën e saj si e tillë javën e dytë të shtatorit. Një shenjë na është dhënë ndërkohë me anë të heshtjes. As Blushi e as ndonjë tjetër në “zhganin e të pakënaqurve” nuk kanë pipëtirë që prej formimit të qeverisë së re, ku edhe ata, edhe lobet, por ndoshta edhe interesat e tyre janë përjashtuar. Sa do të jetojnë ata në këtë azil politik? - është pyetja.

Një përgjigje spekulative është e lehtë të imagjinohet, por afër mendjes janë disa përgjigje ngjitur me të vërtetën ose të paktën silueta të saj.

Mërgata e senatorëve të PS-së, fati i saj duket se është mbërthyer nga një lëvizje diabolike, dhe prandaj mjeshtërore, e Ramës: ndarja e mandatit të deputetit nga ai i ministrit. Nëse lexon listën e qeverisë së re, kupton se në asnjë rast prej saj nuk mund të dalë një kundërshtar apo kritik i kryeministrit (përjashto eksponentët e LSI-së, cytur nga Meta). “Trimat” gjenden të gjithë në “qeverinë hije” të PS-së që ka mbetur në parlament, e tulatur në dilemën pa zgjidhje: nëse bëhemi ministra jemi të ekspozuar para tekave të kryeministrit, nëse rrimë në Kuvend a jemi pjesë e vendimmarrjeve?

Por, si çdo e keqe që ka një të mirë, Blushi & CO (nëse mundet të ngjizë një vllazni kritikësh e pasuesish) janë të çliruar prej të paktën një ngërçi. Askush nuk mund t’i qortojë se po i bëjnë opozitën opozitës.

Nëse sendërtohet një LMN-2 në gjirin e kësaj mazhorance të madhe, kundërshtimi mund të shihet si reagim ndaj arrogancës. Paradoksalisht, kjo madhësi e mazhorancës është edhe rreziku i saj më i madh. Për faktin se në të gjallojnë më shumë se dy vektorë interesash e pushteti, më shumë se dy variante përplasjesh, dhe të paktën një fuqi që mund ta çojë në knock down.

4

E shtunë-e diel, 31-01 shtator 2013

roli i pd

Basha takon Arvizunë: Roli i PD-së, opozitë e fortë dhe moderne Basha: “Shkëmbyem pikëpamjet tona mbi një sërë çështjesh, që nga procesi zgjedhor i 23 qershorit, perspektiva e Partisë Demokratike mbi të ardhmen e vendit dhe çështje të rëndësishme të integrimit europian dhe bashkëpunimit euroatlantik, si dhe roli i Partisë Demokratike si një opozitë e fortë ballore, krijuese dhe moderne…”

TIRANË Në selinë e re të PD-së, aty ku thuajse nuk ka mbetur asgjë nga kujtimi i ish-Shtëpisë Qendrore të Ushtrisë, kryetari i Partisë Demokratike, Lulzim Basha, zhvilloi takimin e tij të parë në këto ambiente me ambasadorin e SHBA-së në Tiranë, Aleksandër Arvizu. Pas takimit njëorësh, ambasadori Arvizu theksoi rolin e rëndësishëm që opozita ka në jetën politike në vend. Arvizu përcolli gjithashtu një urim publik për zgjedhjen e Bashës në krye të PD-së. “Pasi zoti Basha u zgjodh kreu i ri i PD-së, kam pasur mundësi të shkëmbej një informacion jozyrtar, duke e përgëzuar për detyrën dhe tani pata rastin ta takoj. Dëshiroj ta falenderoj atë dhe PD-në për bashkëpunimin afatgjatë dhe ky bashkëpunim të vijojë edhe më tej. Folëm për qëllimin e zjarrtë të të gjithë shqiptarëve, pavarësisht bindjeve të tyre politike, që është shtegu europian i Shqipërisë, shtegu euroatlantik, rruga drejt Brukselit. Folëm për rolin e opozitës së vendit, pasi në çdo demokraci është e rëndësishme që të gjitha partitë të luajnë rolin e tyre dhe nëse do të shprehesha me një metaforë, do të thosha që “në krye të autobusit të jenë të gjithë”, - tha ai.

Ambasadori Arvizu sqaroi edhe pozicionin e SHBA-së mbi debatin e shoqëruar prej ditësh lidhur me godinën e re të PD-së. “Dëshiroj të vlerësoj shkurtimisht vendndodhjen ku jemi takuar sot. Gjithashtu, dallojmë se çështja e kësaj prone ka qenë subjekt i polemikave të ndryshme.

SHBA-ja nuk mban qëndrim sa i përket asaj, por ajo që ne këshillojmë, është përmbajtja kundrejt shtetit ligjor dhe objektivitetit. Ky takim ishte parashikuar të zhvillohej më herët dhe ishte menduar të takoheshim në selinë blu. Më pas u njoftuam që Partia Demokratike kishte lëvizur këtu dhe ishte e gatshme të na priste dhe kjo shpjegon arsyen pse ndodhemi këtu sot”, - tha ai. Nga ana e tij, kryetari i PD-së, Lulzim Basha, garantoi se roli i Partisë Demokratike në opozitë do të jetë në mbrojtje të interesit të vendit dhe qytetarëve shqiptarë. “Sot (dje) kam pritur në selinë e re të Par-

tisë Demokratike ambasadorin e Shteteve të Bashkuara të Amerikës, z. Aleksandër Arvizu dhe bashkëpunëtorët e tij, zëvendësambasadorin Jardine dhe dy bashkëpunëtorë të rinj që sapo kanë mbërritur në Tiranë. Është takimi im i parë me të në detyrën time si kryetar i Partisë Demokratike dhe me këtë rast shkëmbyem pikëpamjet tona mbi një sërë çështjesh, që nga procesi zgjedhor i 23 qershorit, perspektiva e Partisë Demokratike mbi të ardhmen e vendit dhe çështje të rëndësishme të integrimit europian dhe bashkëpunimit euroatlantik, si dhe roli i Partisë Demokratike si një opozitë e fortë ballore, krijuese dhe moderne në mbrojtje të interesit publik, në mbrojtje të interesit të qytetarëve shqiptarë”, tha Basha pas takimit. Në takimin e zhvilluar në selinë e re të PDsë, Basha shoqërohej edhe nga deputeti i qarkut të Elbasanit, Eduard Selami dhe ai i Tiranës, Gerti Bogdani, një mesazh ky që, me sa duket, paralajmëron një erë të re në strukturat e ardhshme drejtuese të Partisë Demokratike.

Në takimin e zhvilluar në selinë e re te PD-së, Basha shoqërohej edhe nga deputeti i qarkut të Elbasanit, Eduard Selami dhe ai i Tiranës, Gerti Bogdani, një mesazh ky që sa duket paralajmëron një erë të re në strukturat e ardhshme drejtuese të Partisë Demokratike.

Zgjedhjet e pjesshme, KQZ miraton përdorimin e kamerave TIRANË Në mbledhjen e tij të radhës,

Komisioni Qendror i Zgjedhjeve shqyrtoi dhe miratoi me 4 vota pro projektvendimin “Për përdorimin e kamerave regjistruese dhe të monitorëve për shfaq jen e fletëve të votimit në vendet e numërimit të votave për zgjedhjet e pjesshme për kryetar komune të datës 1 shtator 2013”. Ky proces është përdorur edhe në zgjedhjet pararendëse dhe tashmë KQZ-ja disponon pajisjet kryesore të nevojshme për realizimin e tij. Ndërkohë, në mbledhjen e dy ditëve më parë, KQZ-ja ngriti shqetësimin për neglizhencën e partive politike për të paraqitur

www.mapo.al

anëtarët për qendrat e votimit dhe grupet e numërimit, duke vënë në rrezik procesin. Njëri prej anëtarëve të KQZ-së, Hysen Osmanaj, apeloi partitë politike që të zbatojnë Kodin Zgjedhor ose në të kundërt do të përballen me penalitete.

Konferenca e PS, Olldashi: Propozimet nuk sollën asnjë risi “Ne jemi nën moratorium, dhe z. Rama duhet ta dije këtë, ose të paktën ekspertët duhet t’ia kishin thënë. Ligji në fuqi, nuk lejon asnjë ndërtim, përsa kohë nuk janë miratuar planet e zhvillimit" TIRANË Në konferencën për shtyp të zhvilluar në ambientet e dikasterit që ai drejton, ministri i Punëve Publike dhe Transporteve, Sokol Olldashi, ka akuzuar kryeministrin e zgjedhur, Edi Rama, se po afron në qeverisjen e ardhshme të tij të njëjtët klientë që ai ka pasur kur ishte kryetar i Bashkisë së Tiranës. Duke iu referuar konferencës së organizuar nga PS-ja me arkitektë dhe urbanistë ndërkombëtare, Olldashi tha se pas një analize të çdo emri pjesëmarrës, ata rezultojnë përfitues të pushtetit të Ramës. “Është një rreth influence, që shfaqet herë si konkurrent, herë si anëtar jurie dhe herë si fitues. Thënë më thjesht, është rrethi i klientëve të zotit Rama si kryetar bashkie”, - tha Olldashi. Ministri i Transporteve tha se konkluzionet e konferencës së PSsë për territorin nuk sjellin asnjë risi, duke analizuar propozimet konkrete që u përcollën nga kjo konferencë.

Për propozimin e parë që lidhet me krijimin e një plani kombëtar për zhvillimin e vendit në 12 rajonet e tij, Olldashi tha se vendi ka masterplanet e zhvillimit sektorial për secilin drejtim, ndërkohë që ligji “Për planifikimin territorial”, në nenin 89 të tij detyron hartimin e një plani kombëtar të zhvillimit. “Pra, ky propozim bie, sepse ligji e ka zgjidhur këtë prej të paktën dy vjetësh”, tha ai. Lidhur me një tjetër propozim që kërkon vendosjen e një moratoriumi për bregdetin, Olldashi u përgjigj: “Praktikisht, ne jemi nën moratorium dhe z.

Rama duhet ta dijë këtë, ose të paktën ekspertët duhet t’ia kishin thënë. Ligji në fuqi nuk lejon asnjë ndërtim, përsa kohë nuk janë miratuar planet e zhvillimit. Praktikisht edhe ky propozim është i paqenë”. Për shkatërrimin e ndërtesave të paligjshme në bregdet, Olldashi tha se kjo kompetencë u ka kaluar prej kohësh njësive vendore. “Kontrolli i territorit nuk mund të ushtrohet si ekspeditë ndëshkimore, por duhet të jetë një mision i vazhdueshëm i pushtetit lokal”, - tha ai. Olldashi ironizoi edhe një tjetër propozim që lidhet me vendosjen e një takse gjatë legalizimit të ndërtesave informale për të garantuar zhvillimin. “Rama duhet ta dinte ose ekspertët e tij duhet t’ia kishin thënë që, tarifa e parë që paguan çdo aplikant për legalizim, është pikërisht ajo për ndikimin në infrastrukturë. Secili aplikant paguan 0.5 për qind të vlerës së ndërtimit, shumë kjo që i kalon pikërisht pushtetit vendor ku ndodhet ndërtimi informal për të përmirësuar infrastrukturën e kësaj zone.

Propozimi praktikisht nuk ekziston, sepse është i zgjidhur prej vitesh”, - tha ai.

E shtunë-e diel, 31-01 shtator 2013

www.mapo.al

qeveria e re

5

Qeveria “Rama”, të hënën mbledhja e dytë në Durrës

Ashtu si herën e parë në Vlorë, edhe mbledhja e dytë do të mbahet sërish në një qytet bregdetar dhe do të zgjasë sërish dy ditë Qeveria e re e së majtës do të zhvillojë të hënën mbledhjen e saj të dytë. Kësaj here mbledhja do të mbahet në një tjetër qytet bregdetar, atë të Durrësit, ku kryeministri i mandatuar nga mazhoranca e re ka thirrur qeverinë e tij ende të padekretuar dhe mandatuar nga parlamenti. Burime nga selia rozë kanë konfirmuar se mbledhja më parë ishte lënë të zhvillohej në qytetin e Shkodrës, por orët e fundit ministrat janë njoftuar që qeveria do të mblidhej në Durrës. Ashtu si edhe në Vlorë, mbledhja do të mbahet sërish në një nga ambientet private të këtij qyteti dhe ajo do të zgjasë sërish dy ditë. Të njëjtat burime kanë bërë të ditur se kjo mbledhje nuk është gjë tjetër, veçse vazhdimi i asaj që u zhvillua dy javë më parë në qytetin e Vlorës. Pra, në të pritet që sërish ministrat të raportojnë mbi angazhimet dhe detyrat që morën në mbledhjen e parë sa i përket një sërë çështjesh organizative, por edhe programore. Kështu, mësohet se në fokus do të jetë programi qeverisës që do t’i paraqitet parlamentit për miratim për çdo sektor, përfshi atë për 100 dhe atë për 300 ditët e para të qeverisjes. Natyrisht që ministrat do të paraqesin në këtë mbledhje një projekt-program më konciz se ai që paraqitën në mbledhjen e parë, në përputhje edhe me vërejtjet apo sugjerimet e dhëna në atë mbledhje. Gjithashtu, në programet e ministrive të veçanta, siç është ajo e Turizmit dhe e Zhvillimit Urban, ajo e Zhvillimit Ekonomik, Tregtisë dhe Sipërmarrjes apo edhe ajo e Energjetikës pritet të bëhen edhe disa saktësime në përputhje me konkluzionet që dolën nga konferenca dyditore me ekspertë të huaj. Gjatë kësaj mbledhjeje, ministrat pritet të raportojnë edhe mbi ecurinë e përcaktimit të strukturave të secilës qeveri dhe harmonizimet që janë bërë mes ministrive të caktuara për drejtori të caktuara, që më parë kanë qenë

BB: Qeveria të zgjidhë problemin e energjisë dhe të kredive të këqija Banka Botërore i sugjeron qeverisë së re të drejtuar nga Edi Rama, që për t’iu shmangur rënies në krizë ekonomike dhe financiare, të tregojë kujdes në dy drejtime: në shmangien e krizës energjetike dhe në rruajtjen e sistemit bankar nga kreditë e këqija. Mesazhi vjen nga drejtoresha e Bankës Botërore për Europën Juglindore, Ellen Goldstein, e cila duke folur për “Top Channel”, ka vlerësuar si pozitive idetë e dala në konferencën dyditore të organizuar nga PS-ja, me temë “Shqipëria, gjenerata tjetër”, por ka theksuar si tepër të rëndësishme kujdesin për këto dy fusha, si e vetmja zgjidhje që vendi të mos bjerë në krizë. “Ka dy fusha, të cilave u duhet kushtuar rëndësi nga qeveria e re: e para është sektori i energjisë, i cili është në probleme të thella prej kohësh. Nëse ky sektor nuk do të menaxhohet siç duhet, mund të shkohet në një situatë që do të ishte shumë fatkeqe për qytetarët, deri në kufizime energjie. Fusha tjetër është sektori financiar. Bankat në Shqipëri janë të mirëkapitalizuara dhe kanë fonde rezervë të mjaftueshme, për të mos u prekur nga kriza të shpejta. Por vitet e fundit kemi parë një rritje shumë të shpejtë të kredive të këqija, të cilat janë rritur nga 5 në 25 për qind. Nëse shtojmë edhe kategorinë tjetër të kredive të rrezikuara, një e treta e portofolit të kredive në Shqipëri është nën standarde”, - tha Goldstein. Sa i përket çështjes së energjisë, ajo kërkon që, së pari, të sigurohet energjia për vitin në vijim, qoftë me anë të prodhimit vendas, ashtu edhe me import, në mënyrë që ajo të mos mungojë për qytetarët dhe më pas të merren masat për të shëndoshur sistemin. “Së pari, duhet të ketë disa ndërhyrje afatshkurtra. Fillimisht duhet të sigurohet energjia për sezonin tjetër, përmes prodhimit vendas dhe importeve, që mund të nevojiten. Së dyti, qeveria duhet të lëvizë shumë shpejt, për të hartuar një plan për të reduktuar humbjet në shpërndarje dhe për të përmirësuar arkëtimet. Së treti, duhet të paguhen të gjitha detyrimet e institucioneve publike ndaj kompanive energjetike, që ato të jenë më mirë financiarisht”, - tha Goldstein. Lidhur me kreditë e këqija, ajo propozon që, së pari, qeveria t’u paguajë lekët e prapambetura kompanive private, pasi sipas saj, ato janë dhe burimi kryesor që rrit përqindjen e kredive të pakthyera. “Duhet që qeveria të paguajë detyrimet e prapambetura ndaj biznesit, sepse ky është një nga shkaqet e rritjes së kredive të këqija. Po kështu, ajo duhet të hartojë një plan realist të shlyerjes së këtyre detyrimeve dhe kjo është shumë e rëndësishme, sepse, së pari, do të provonte që qeveria është e përkushtuar të mbajë angazhimet e saj dhe, së dyti, mbështet komunitetin e biznesit dhe ndihmon ekonominë shqiptare të rritet më shpejt”, sqaron Goldstein. pjesë e një ministrie të vetme dhe që sot, për shkak të ndryshimit të strukturës së qeverisë do të duhet të ndahen.

Kjo pritet të jetë një nga mbledhjet e fundit të qeverisë “Rama”, para se ajo të marrë zyrtarisht detyrën në mes të shtatorit. Kjo, pasi siç dihet, e hëna e dytë e shtatorit është dekretuar nga kreu i shtetit si dita kur do të mblidhet parlamenti i ri, i cili pasi të bëjë zgjedhjet e strukturave të tij drejtuese, do të nisë edhe me mandatimin e qeverisë së

re. Me interes pritet votimi i qeverisë re në parlament dhe qëndrimi që do të mbajnë një pjesë e deputetëve socialistë, të cilët kanë mbetur të pakënaqur nga mënyra se si ka vepruar Rama në përcaktimin e strukturës dhe përbërjes së qeverisë së tij. Vetëm pak ditë më parë ata në shenjë mospajtimi me Ramën për çështjen e qeverisë, nuk morën pjesë në konferencën me temë “Shqipëria, gjenerata tjetër”, pavarësisht se ishin të ftuar.

www.otofon.al

KLINIKA TIRANE Rr. Qemal Stafa Nr. 51 Tel: +355 4 2234242 Mob: +355 662053170 Mail: info@otofon.al

KLINIKA DURRES Rr. Aleksander Goga.

Tel: +355 52 230447 Mob: +355 662053164 Mail: info@otofon.al

PROBLEME ME DEGJIMIN? BEJ KONTROLLIN FALAS PRANE KLINIKES TONE

6

E shtunë-e 31-01 shtator E shtunëdiel, - e diel 13-14 prill 2013 2013 www.mapo.al www.mapo.al

Shtesa në pallat, policia përplaset me Inspektoratin e Bashkisë

Rinovohet sistemi i faturimit në CEZ, tani më pak abuzime Të gjitha modulet e sistemit të faturimeve në CEZ-Shpërndarje janë rinovuar.

Tani përllogaritje automatike e debisë dhe kamatës së abonentëve në kohë reale. Në funksion është edhe një sistem informimi me SMS

Pasi ka përmirësuar disa tregues emergjentë në lidhje me gjendjen financiare, tani administratori i CEZ-Shpërndarjes, Sait Dollapi, ka promovuar shërbimet e teknologjisë së lartë për ankesat dhe pagesat e faturave online.

Shërbimet e reja Rikthehet shërbimi i faturës online. Abonenti në çdo moment dhe në kohë reale mund të informohet për të gjithë historikun e tij të detyrimeve, pagesave, si dhe të printojë faturat në sistemin CEZ-Shpërndarje. Ka hyrë në funksion shërbimi i ankesave online, ku abonentët mund të bëjnë kërkesë apo ankesë në lidhje me shërbimet e CEZ-it. Gjithashtu është aktiv një sistem informimi me SMS (nr. 069 41 40 000). Nëpërmjet këtij sistemi abonentët mund të realizojnë kërkesë ose ankesë, mund të informohen për vlerën e faturës së fundit të tyre, detyrimin që ata kanë në sistemin e CEZ-Shpërndarjes, si dhe mund të marrin fjalëkalimin për sistemin e faturës online.

Kështu, dërgimi i tekstit “F” apo “Faturë” do t’ju informojë për vlerën e faturës aktuale dhe dërgimi i tekstit “D” apo “Debi” do t’ju informojë për vlerën aktuale të debisë. Dërgimi i tekstit “P” apo “Password” do t’ju informojë për fjalëkalimin tuaj në modulin online të informacionit. Nga ana tjetër, Posta Shqiptare, si dhe bankat online, posta si të gjithë bankat e nivelit të dytë të cilat kanë akt-marrëveshje me CEZ-Shpërndarjen, janë të lidhura online dhe shkëmbejnë në formë elektron-

ike online të gjitha pagesat e faturave. I gjithë informacioni në kohë reale mund të konsultohet direkt nga abonentët online në Shërbimin e Faturës Online.

Ndryshimet Drejtori i CEZ-Shpërndarjes, Sait Dollapi, sqaroi se sistemi i faturimit (Billing), që më parë merrej si shërbim dhe mirëmbahej nga një kompani e huaj, sot ai mirëmbahet dhe zhvillohet nga departamenti i teknologjisë dhe informacionit në CEZ-shpërndarje. “Janë përmirësuar të gjitha modulet e sistemit, ndër të cilat veçohen: përllogaritje automatike e debisë dhe kamatës së abonentëve në kohë reale, detajimi i saktë dhe shfaqja e dallueshme e të gjithë informacionit në sistemin e f aturimit” tha Dollapi.

Gjithashtu është rikonceptuar i gjithë procesi i gjenerimit dhe printimit të faturave, me qëllim shmangien e vonesave në shpërndarjen e tyre. “Sot realizojmë identifikimin nëpërmjet koordinatave të vendndodhjes së lexuesit në momentin e leximit të matësve, rifreskimi ditor i Sistemit të Faturimit (Billing) me të dhënat e reja të regjistruara nga lexuesit”, thotë Dollapi.

CEZ-shpërndarje është aktualisht në menaxhim nga qeveria shqiptare, pasi kjo e fundi i hoqi licencën kompanisë çeke CEZ, (që kishte privatizuar operatorin e shpërndarjes në vitin 2008) në janar 2013, pasi çekët nuk arritën objektivat e përcaktuar në momentin e privatizimit, sidomos ata në drejtim të reduktimit të humbjeve.

Tiranë. Një objekt në ndërtim në rrugën “Misto Mame” në Kombinat është bërë “mollë sherri” mes inspektorëve të bashkisë të drejtuar nga Florenc Hoxha dhe punonjësve të policisë, të cilët janë vënë në mbrojtje të ndërtimit. Paraditen e djeshme, Policia Bashkiake dhe Inspektorati Urbanistik i Bashkisë kanë shkuar për të shembur ndërtimin, që sipas kreut të inspektoratit është pa leje. Por ata kanë hasur në rezistencën e policisë private dhe asaj të shtetit, të cilat janë rreshtuar përpara objektit, duke penguar inspektorët ta shembin atë. Kreu i INU-së, Florenc Hoxha, deklaron se ky objekt duhet prishur, pasi është pa leje. Por, nga ana tjetër, Policia e Shtetit ka marrë në mbrojtje ndërtesën e përcaktuar për prishje, duke pretenduar se po zbaton një vendim gjykate. Sipas policisë dhe përmbaruesve privatë, ka një vendim gjykate për mosprishjen e objektit dhe ai duhet respektuar. Hoxha, ndër të tjera, bën me dije se ka depozituar një kallëzim penal për ndërtuesin dhe përmbaruesin privat. Denoncimi i Hoxhës është bërë pranë komisariatit numër 6 të policisë, për pengim të ushtrimit të detyrës dhe ushtrim dhune ndaj inspektorëve. Nga ana tjetër, edhe pronarët e ndërtesës pretendojnë të jenë dhunuar nga forcat e INU-së, gjatë tentativës së tyre për të prishur këtë objekt. Sipas Hoxhës, “objekti nuk ka leje duke u nisur që nga kati i parë. Policia na pengon të kryejmë detyrën. Ndërtimi i tij po tentohet në mënyrë të paligjshme”.

Ndërkohë, ndërtuesit shprehet: “Gjykata na jep të drejtë për të vazhduar punimet dhe se objekti i ka të gjitha dokumentet”. Pas debateve që kaluan edhe në konfrontime fizike, policia bën me dije se ka shoqëruar 6 persona. Janë shoqëruar 5 inspektorë të bashkisë dhe përmbaruesi privat, që është vëllai i pronarit të ndërtesës. Menjëherë pas konfliktit ka reaguar edhe Dhoma Kombëtare e Përmbaruesve Gjyqësorë Privatë, të cilët dënuan aktin e kreut të Inspektoratit Ndërtimor, Florenc Hoxha, i cili sipas tyre ka goditur me grusht përmbaruesin privat. Nëpërmjet një njoftimi për shtyp, përmbaruesit privatë akuzojnë Florenc Hoxhën se me veprime të paprecedenta për një zyrtar të shtetit shqiptar, ka goditur me grusht përmbaruesin gjyqësor privat Lefter Canajn, i cili nga goditja ka përfunduar në spital. Aktualisht punimet janë pezulluar deri në zgjidhjen përfundimtare të kësaj çështjeje.

“Fibank Bullgari” blen 100% të aksioneve të “MKB Unionbank AD” Drejtori i CEZShpërndarjes, Sait Dollapi, tha se është rikonceptuar i gjithë procesi i gjenerimit dhe i printimit të faturave, me qëllim shmangien e vonesave në shpërndarjen e tyre

Arritjet e fundit të “Fibank Bullgari”, blerja e “MKB Unionbank” dhe çmimet e rëndësishme për vitin 2012, konfirmojnë pozitat e forta në sistemin bankar në Bullgari dhe në rajon. “Fibank AD”, Sofje, Bullgari, ka nënshkruar marrëveshjen me “MKB Bank Zrt”, Hungari, për blerjen 100% të aksioneve të “MKB Unionbank AD”, Sofje, Bullgari. Kjo marrëveshje, nga më të mëdhatë në rajon për këto vitet e fundit, është asistuar nga këshilltarë financiarë e ligjorë kombëtarë dhe ndërkombëtarë, në përputhje me interesat e të dyja palëve dhe me strategjitë e tyre respektive. Si rezultat i këtij bashkimi, asetet e “Fibank AD Bullgari” do të rriten me 750 milionë euro, duke arritur në një total prej 4.25 miliardë eurosh. Banka do të ketë një eficencë më të lartë, duke ofruar produkte cilësore dhe konkurruese për klientët individë dhe për bizneset, duke implementuar e përmirësuar praktikat më të mira të “Fibank”, si një institucion financiar me përgjegjësi të lartë sociale. Fokusi do të jetë në kredidhënien për SME dhe individë, të cilat do të ofrohen tashmë në një rrjet më të gjerë degësh. “Fibank AD”, Sofje, është një institucion dinamik dhe është banka e tretë më e madhe në Bullgari përsa u përket aseteve, me një pjesë tregu prej 8.4%. Renditet e dyta përsa i përket besimit të klientëve, e matur

me numrin e depozitave për individët me 13% të tregut dhe është një bankë lider në treg për kreditë për bizneset, me 10% të tregut dhe karta krediti për individët me 15% të tregut. Përveç blerjes së aksioneve të “MKB Unionbank”, tregues të rëndësishëm dhe domethënës të ecurisë së mirë të “Fibank” janë çmimet e marra për vitin 2012 nga shoqata “Banka e vitit” në Bullgari, si “Banka e klientit”, “Klienti misterioz” dhe çmimi për “Pjesën e tregut”. “Fibank Albania” është një bankë e pavarur në pronësi të plotë të “Fibank AD”, Sofje, Bullgari dhe ka mundësinë e shkëlqyer për të përfituar nga njohuritë e mira dhe eksperienca e bankës mëmë, duke u fokusuar te nevojat e klientëve dhe duke u ofruar atyre produkte e shërbime specifike shumë konkurruese në treg. Kultura e korporatës dhe standardi i lartë i shërbimit të klientelës janë dy shinat e duhura dhe të sigurta për vazhdimësinë e biznesit. “Fibank Albania” do të vazhdojë të mbështesë nevojat e bizneseve, duke i asistuar ata edhe si këshillues financiar profesional. Edhe klientët individë do të gjejnë produktet e duhura për ta, si depozita shumë fleksible, kredi të shpejta dhe karta krediti. Qëllimi i “Fibank” është të ketë një impakt pozitiv në vend, në faktorët e ndryshëm ekonomikë dhe socialë.

I n t e rv i st ë h i sto r i r e p o rta z h n o sta lg j i K u lt u r ë Çdo të shtunë / dielë www.mapo.al

intervista

Shkëlzen Maliqi:

Raporti im me Ramën, nuk krenohem për sondazhet Filozofi kosovar, i cili do të këshillojë Ramën për çështjet e rajonit, u përgjigjet akuzave për sondazhet në Tiranë, por edhe atyre që e cilësojnë “dorë të zgjatur të Serbisë”. “Mëkati më i madh që më mvishet, është ai se jam i biri i Mehmet Maliqit, komunist i nomenklaturës titiste dhe ministër i Rendit i Kosovës në vitet ‘80”

“Shqipëria fantastike” e Zogaj në 7 ditë

Rama, koha për të treguar zgjidhjet, jo problemet Publicisti dhe politikani Preç Zogaj është çdo javë në MAPO Weekend me një grafi të imët të njollave dhe dritës në hartën e zhvillimeve politike të javës. Nga e shtuna në të shtunë. Nga lajmi në lajm.

Edi Ramës

Kryeministri i ardhshëm është vënë në kërkim të kurës për modelin shqiptar të qeverisjes.

Por idetë për ekonominë dhe territorin të konferencës me ekspertët e huaj përballen me oponencën vendase. Selami Xhepa: Ne nuk na mungojnë “doktorët dhe ilaçet” për të shëruar problemet tona.

Pengohemi nga rezistenca e grupeve të caktuara interesash, lodhja e “doktorëve” dhe kapja e vetë shtetit

E

di Rama është në kërkim të Shqipërisë së Re. I ngarkuar me barrën e votës masive kundër një qeverie që s’e deshën më, kryeministrit të ardhshëm i lypset një model i ri për të mos pësuar të njëjtin fat. Ndaj edhe këto javë të tranzicionit të pushteteve, ish-kryetari i opozitës, që ngjitet për pak ditë në karrigen kryeministrore, po synon të gjejë një “Rrugë të Tretë” për veten. Një rrugë që nuk kalon me se s’bën nga premtimet populiste të fushatës elektorale, por as nga kursi 8-vjeçar i kundërshtarit “Berisha”. Sprovat e para në këtë drejtim u përcollën përmes statuseve të tipit “na thoni si të qeverisim” në “Facebook”, por nuk dhanë efektin e dëshiruar mes shqiptarëve që po zgjohen dita-ditës nga efekti “placebo” i 23 qershorit. Ideja e madhe u kërkua më pas të gjendej në një konferencë dyditore me arkitektë dhe ekonomistë të huaj, që zhurmuan fundgushtin monoton të Tiranës. Si duhet të

Faqe 7

jetë Shqipëria e nesërme? Ç’duhet bërë për të shkuar deri atje? Ç’model duhet të ndjekim dhe, mbi të gjitha, a ka qeveria e re një plan? Më shumë se përgjigje, kryeministri i ardhshëm na ofron sërish një diagnozë. “Modeli i zhvillimit i gjithë këtyre viteve ka shteruar. Instrumentet e zhvillimit të gjithë këtyre viteve nuk janë më të vlefshme, sepse nuk arrijnë të prodhojnë rritje, të krijojnë punësim dhe të garantojnë kohezion social”, - ishte sinteza e Ramës për vendin, në dy ditët e konferencës “Shqipëria e gjeneratës tjetër”.

Miqtë e ftuar nga vende e eksperienca të ndryshme thanë fjalën e tyre, por ekspertët vendas dyshojnë se u gjend ilaçi.

Ekonomia: Modeli kinez apo amerikan?

Shqipëria po kërkon një “revolucion” ekonomik, më shumë sesa një rrugëdalje nga kriza që ka topitur vendet fqinje.

Ekspertët e Bankës Botërore rekomanduan një zhvendosje nga konsumi...

8

E shtunë-e diel, 31-01 shtator 2013

www.mapo.al

dossier

“Shqipëria fantastike” e Edi Ramës Kryeministri i ardhshëm është vënë në kërkim të kurës për modelin shqiptar të qeverisjes. Cilat janë barrierat ekonomike dhe sfidat e projektit të tij për bregdetin. Selami Xhepa: Neve nuk na mungojnë “doktorët dhe ilaçet” për të shëruar problemet tona. Pengohemi nga rezistenca e grupeve të caktuara interesash, lodhja e “doktorëve” dhe kapja e vetë shtetit

Aleksandra Bogdani

Ç’duhet bërë për të shkuar deri atje? Ç’model duhet të ndjekim dhe, mbi të gjitha, a ka qeveria e re një plan? Më shumë se përgjigje, kryeministri i ardhshëm na ofron sërish një diagnozë

Edi Rama është në kërkim të Shqipërisë së Re. I ngarkuar me barrën e votës masive kundër një qeverie që s’e deshën më, kryeministrit të ardhshëm i lypset një model i ri për të mos pësuar të njëjtin fat. Ndaj edhe këto javë të tranzicionit të pushteteve, ish-kryetari i opozitës, që ngjitet për pak ditë në karrigen kryeministrore, po synon të gjejë një “Rrugë të Tretë” për veten. Një rrugë që nuk kalon me se s’bën nga premtimet populiste të fushatës elektorale, por as nga kursi 8-vjeçar i kundërshtarit “Berisha”. Sprovat e para në këtë drejtim u përcollën përmes statuseve të tipit “na thoni si të qeverisim” në “Facebook”, por nuk dhanë efektin e dëshiruar mes shqiptarëve që po zgjohen dita-ditës nga efekti “placebo” i 23 qershorit.

Ideja e madhe u kërkua më pas të gjendej në një konferencë dyditore me arkitektë dhe ekonomistë të huaj, që zhurmuan fundgushtin monoton të Tiranës. Si duhet të jetë Shqipëria e nesërme? Ç’duhet bërë për të shkuar deri atje? Ç’model duhet të ndjekim dhe, mbi të gjitha, a ka qeveria e re një plan? Më shumë se përgjigje, kryeministri i ardhshëm na ofron sër-

ish një diagnozë. “Modeli i zhvillimit i gjithë këtyre viteve ka shteruar. Instrumentet e zhvillimit të gjithë këtyre viteve nuk janë më të vlefshme, sepse nuk arrijnë të prodhojnë rritje, të krijojnë punësim dhe të garantojnë kohezion social”, - ishte sinteza e Ramës për vendin, në dy ditët e konferencës “Shqipëria e gjeneratës tjetër”. Miqtë e ftuar nga vende e eksperienca të ndryshme thanë fjalën e tyre, por ekspertët vendas dyshojnë se u gjend ilaçi.

Ekonomia: Modeli kinez apo amerikan?

Shqipëria po kërkon një “revolucion” ekonomik, më shumë sesa një rrugëdalje nga kriza që ka topitur vendet fqinje. Ekspertët e Bankës Botërore rekomanduan një zhvendosje nga konsumi te prodhimi për ekonominë shqiptare dhe Rama duket dakord me këtë ide. “Një model të ri zhvillimi të bazuar te prodhimi; të bazuar te punësimi përmes investimeve prodhuese; bazuar tek transformimi i sistemit tonë arsimor dhe te rritja eksponenciale e peshës dhe e cilësisë së arsimit profesional”, - tha Rama. Por ekonomisti Selami Xhepa mendon se

debati mbi zgjedhjen e një modeli ekonomik ka krijuar shumë herë konfuzion. “Banka Botërore kohët e fundit është shprehur se vendi ka nevojë të ndryshojë modelin ekonomik nga ai i orientuar nga konsumi, siç është modeli amerikan, drejt një modeli të udhëhequr nga investimet, siç është modeli kinez. Përpara disa kohësh, Banka e Shqipërisë i mëshoi idesë që vendi duhet të ndërtojë një sektor të fuqishëm eksporti, si burimin kryesor të rritjes ekonomike”, - thotë Xhepa, teksa ndan me ne përshtypjen se Partia Socialiste i referohet nevojës për reforma, më shumë sesa ndërtimit të ndonjë modeli specifik. Skeptikë janë edhe ekonomistë të tjerë të njohur në vend, të cilët kanë ndjekur me vëmendje punimet dyditore të konferencës së PS-së.

Adrian Civici, president i UET-së, ishte një ndër ata që ndoqi me interes mendimet e ekspertëve të huaj, të thirrur nga Rama në Tiranë. Në një intervistë për “ABC News”, ai u shpreh se eventi ishte i rëndësishëm, po aq sa shumë të ngjashëm, të zhvilluar vitet e fundit dhe se do të duhej të ishte trajtuar më konkretisht ideja e modelit ekonomik. Sa për shembuj

konkretë, konferenca e ekspertëve i dha nja dy a tri opsione sa për fillim qeverisë së ardhshme. Ishministri suedez rekomandoi se qeveria e re duhet të shfrytëzojë potencialin e madh ekonomik të Turqisë, ndërsa modeli i Izraelit, një vend në përmasat gjeografike të Shqipërisë, ishte një rast interesant për t’u studiuar.

Pikëpyetje mbi planin “Rama” Në termat ekonomikë, Shqipëria “e vjetër” nuk duket dhe aq zi saç u pikturua në muajt e ethshëm të fushatës elektorale. Drejtoresha e Bankës Botërore, Ellen Goldstein, një prej të ftuarave speciale të Ramës në konferencë, rrëfeu një eksperiencë të sajën në Pogradec, për të treguar se sa shumë kishte ndryshuar Shqipëria. I frymëzuar edhe nga kjo, kryeministri në largim, Berisha, ironizoi konferencën e PS-së dhe vuri bast se “shanset e ekipit të Piktorit për të dështuar janë 95%”. Ndërsa vlerësoi ekspertët e huaj, Berisha e cilësoi kabinetin e ri si më të papërgjegjshmin, më injorantin dhe më të paskrupulltin që kanë parë ndonjëherë në rruzullin tokësor. Minoranca e re dyshon se kabineti i ri ka ndonjë plan të qa-

E shtunë-e diel, 31-01 shtator 2013

9

www.mapo.al

Shkreli: Paketë ligjore për kontrollin mbi territorin Artan Shkreli, kryetar i Shoqatës Kombëtare të Arkitektëve të Shqipërisë, një nga moderatorët e konferencës kombëtare” Shqipëria e gjeneratës tjetër”, thotë për “DW”, se vënia në kontroll e territorit dhe rivitalizimi i potencialeve të tij ekonomike kalon në disa faza. “Në krye të tyre qëndron evidentimi i situatës, në të cilën ndodhet territori i Shqipërisë, pra “skaneri” i tij për të bllokuar dëmtimin e mëtejshëm. Juristë dhe ekspertë të fushave të tjera, që lidhen me territorin dhe ekonominë, janë ngarkuar të hartojnë akte ligjore për të ndaluar katastrofën ndërtimore, në prag të së cilës ndodhet Shqipëria. Jemi në një gjendje të jashtëzakonshme dhe po përgatitet një paketë ligjore për t’iu përgjigjur kësaj emergjence kombëtare. Krahas paketave dhe nismave ligjore do të realizohet planifikimi në bazë të analizave dhe studimeve të territorit. Do të ketë një plan strategjik të asistuar nga ekspertët ndërkombëtarë.

Do të realizohet një “open system”, ku krahas ekspertëve ndërkombëtarë, do të përfshihet edhe komuniteti”, - thekson z. Shkreli. Ekspertët ndërkombëtarë, që erdhën këtë javë në Shqipëri, propozuan që vendosja e kontrollit mbi territorin do të paraprihet me fazën e shkatërrimit të ndërtesave të jashtëligjshme në bregdet dhe miratimit nga Parlamenti të një moratoriumi 6-mujor për të ndaluar ndërtimet dhe zhvillimet industriale. Kjo do të mundësojë që ekspertët të realizojnë studime për ndërtime të planifikuara dhe të integruara në bregdet. Shembja e Piramidës në qendër të Tiranës u kundërshtua edhe nga ekspertët e huaj. Në çështjet dhe sfidat e shumta, që territori për një “Shqipëri të gjeneratës tjetër” paraqet, bën pjesë edhe qëndrimi ndaj ndërtimeve dhe simboleve të periudhës së komunizmit. A duhet të fshihen, apo të mbeten? Ideja zotëruese e ekspertëve vendas dhe atyre ndërkombëtarë, pjesëmarrës në konferencën ”Shqipëria e gjeneratës tjetër” ishte që të mos fshihen, por të mbeten duke rinovuar vlerat e tyre historike dhe kulturore. Ata sugjeruan që Piramida të mbetet si dëshmi e historisë dhe të shërbejë për performanca arti apo leksione.

Në këtë nismë shumëdimensionale për të vendosur kontroll mbi territorin dhe për të zbatuar një model të ri të zhvillimit të qëndrueshëm ekonomik, qeverisë së re “Rama” do t’i duhet të përvijojë politikat përkatëse.

Liberale apo konservatore? “Nëse bëhet fjalë për shkatërrim të rregullave të lojës, për moszbatim të tyre, politikat do të jenë konservatore, jo liberale. Nëse ato i shërbejnë zhvillimit, meritës, do të jenë liberale”, thotë arkitekti Artan Shkreli.

rtë për ekonominë e në këtë drejtim, duket se nuk është e vetme.

Ekonomistët mendojnë se ndryshimet strukturore duan vite e dekada të japin fryte në praktikë.

Aq më tepër, kur ato burojnë më shumë prej forcave të brendshme të tregut, sesa nga veprimi i politikave qeveritare. Selami Xhepa rekomandon që është më e drejtë të pritet që ndryshimet politike dhe reformat e munguara të viteve të fundit të riinxhinierojnë dinamizëm ekonomik. “Nga programi politik i PS-së kam dyshimin se disa reforma të propozuara mund të kenë ndikime jopozitive, veçanërisht ndryshimet e propozuara në politikat fiskale. Prandaj dhe do të dëshiroja ta shihja këtë grup të reformave që të zbatohen si të fundit në radhë, në mënyrë që të mos rrezikohet vjelja e përfitimeve pozitive që pritet të çlirojnë reformat strukturore”, - sugjeron Xhepa.

Sfida nr. 2: Stop rrënimit!

Operacioni “Rama” për bregdetin u ideua pak ditë pas zgjedhjeve të 23 qershorit dhe në letër duket si ideja më konkrete e artikuluar deri më tash. Paralelisht me premtimin se do të përsëriste me bregdetin suksesin e arritur me

Lanën në Tiranë, Rama lançoi në faqen e tij në “Facebook” një hapësirë virtuale denoncimi ndaj ndërtimeve pa leje, nën logon “Stop rrënimit”. Megjithatë, 607 fotot e postuara deri më dje nga qytetarët e nervozuar nga kaosi dhe shëmtia e territorit tregojnë njëherazi “krimin dhe autorët”. Poshtë p ë r b i n d ë s h av e t ë b e t o n i t , shpërndarë anekënd vendit gjen denoncime direkte ndaj përfaqësuesve të PS-së në pushtetin lokal, të cilët në rastin më të mirë kanë mbyllur njërin sy e në rastin më të ke q, k a n ë f i r m o s u r l e j e t ë paligjshme. Ndaj edhe operacioni “Rama” në bregdet do të duhet të kalojë, më së pari, nga beteja me të vetët. Në konferencën me arkitektët e huaj, Rama e përforcoi projektin e vënies nën kontroll të territorit. “Jemi në kushtet e një emergjence kombëtare dhe ne jemi të vendosur që gjendjen jashtë kontrollit në territorin e vendit ta trajtojmë si gjendje të jashtëzakonshme dhe ta përballim me të gjitha mjetet e gjendjes së jashtëzakonshme”, - tha ai, në dukje i qartë për komplikacionet e këtij operacioni të kushtueshëm. I sprovuar në këtë fushë, Rama nuk duhet të jetë impresionuar shumë me idetë e

Poshtë përbindëshave të betonit, shpërndarë anekënd vendit gjen denoncime direkte ndaj përfaqësuesve të PS-së në pushtetin lokal, të cilët në rastin më të mirë kanë mbyllur njërin sy e në rastin më të keq, kanë firmosur leje të paligjshme

arkitektëve dhe urbanistëve të huaj, të cilat u kufizuan te metropoli Tiranë-Durrës, i pagëzuar prej tyre me emrin Durana apo te rikonstruksioni i Piramidës e vilës së Enver Hoxhës. Urbanisti Dritan Shutina tha pak ditë më parë, se konferenca nuk solli ndonjë ide të re dhe evidentoi të njëjtat sfida të vjetra. Sipas tij, Rama do të duhej të përfshinte në proces ekspertët vendas për projektin e tij për territorin. E ndërsa Rama ka siguruar mbështetje popullore në rrjetet sociale, rivali i tij i ri politik, Lulzim Basha, nxitoi ta quante turin me ekspertët e huaj si “ndarje të tortës në mënyrë okulte. “Në rend të ditës, grabitja e pronave të bregut dhe stimulimi i bizneseve të fshehta që financuan në fushatë”, - paralajmëroi Basha përmes një statusi në “Facebook” për projektin që pritet të startojë në shtator.

Projekte të reja vs. premtime E ndërsa po projekton rrugën e tij në qeverisje, Ramës do t’i duhet të përballet me listën e gjatë të premtimeve në fushatë, disa të pavolitshme, sipas ekspertëve të huaj. Programi qeverisës, një hallkë lidhëse mes draftit elektoral dhe të mundurës, ende nuk është

publikuar. Por në këto ditë rrahjesh të ideve, pak për të mos thënë hiç, u dëgjua të flitej për sistemin fiskal, legalizimet falas, borxhin publik apo reformën në shëndetësi.

Përkundër tyre, kryeministrin e ri do ta presë mbi tavolinë një faturë prej 400 milionë eurosh borxh ndaj biznesit dhe një krizë e mundshme energjetike për ta nisur me këmbë të mbarë mandatin e tij 4-vjeçar.

Por për ekonomistin Selami Xhepa, prioritetet afatgjata janë të përcaktuara mjaft saktë. Stabiliteti financiar, reformat strukturore dhe administrimi publik, së bashku edhe me prioritetet e momentit, siç është shëndoshja e gjendjes në sektorin e energjisë, cilësohen prej tij si hapat e duhur në çdo kohë dhe qeveri. Në të vërtetë, Xhepa rikthehet tek ideja fillestare e Ramës, kapja e shtetit, për të treguar se çfarë nuk shkon realisht në Shqipëri. “Neve nuk na mungojnë “doktorët dhe ilaçet” për të shëruar problemet tona politike, ekonomike e sociale. Pengohemi nga rezistenca ndaj reformave që bëhet nga grupe të caktuara interesash, lodhja e “doktorëve” nga reformat dhe që në një afat më të gjatë, përfundojnë në kapjen e vetë shtetit”, - e mbyll ai.

10

Intervistë

E shtunë-e diel, 17-18 gusht 2013

www.mapo.al

Filozofi kosovar, i cili do të këshillojë Ramën për çështjet e rajonit, u përgjigjet akuzave për sondazhet në Tiranë, por edhe atyre që e cilësojnë “dorë të zgjatur të Serbisë”. “Mëkati më i madh që më mvishet, është ai se jam i biri i Mehmet Maliqit, komunist i nomenklaturës titiste dhe ministër i Rendit i Kosovës në vitet ‘80”

Shkëlzen Maliqi

Raporti im me Ramën, nuk krenohem për sondazhet në Shqipëri Një histori e veçantë miqësie që daton prej vitit 1992, edhe pse është dukur sikur qëndronin në anët e kundërta të barrikadës. Kështu e cilëson Shkëlzen Maliqi raportin me Edi Ramën, që dy ditë më parë e prezantoi si këshilltar të tij për rajonin. Përfshirja e filozofit kosovar në kabinetin e Ramës ngriti një dallgë të re debati këndej e andej kufirit, por Maliqi duket i sprovuar me kohë prej komenteve negative. Në këtë intervistë për “Mapo”n, ai pohon megjithatë, se nuk mund të krenohet me sondazhet e bëra në Shqipëri, nën logon e kompanisë “Gani Bobi”, ndërsa shton se, më shumë se nga cilësia e sondazheve, ai është paragjykuar për shkak të prezantimit të tyre në “TV Klan”. Ndoshta prej këtij perceptimi, pakkush e di që Maliqi ka bërë sondazhe edhe për Ilir Metën e Edi Ramën. “Nuk mund të mos e përmend sondazhin e fundit që e kemi realizuar në vjeshtë të vitit 2011, i cili e ndihmoi Edi Ramën për ta ndërtuar, së bashku me Ilir Metën, strategjinë e fitores më 23 qershor”, shton ai. Në rrjetet sociale dhe në komentet që pasuan emërimin e tij, Maliqi etiketohet edhe si “dorë e zgjatur e Serbisë në Kosovë”. “Mëkati më i madh që më mvishet, është ai se jam i biri i Mehmet Maliqit, komunist i nomenklaturës titiste dhe ministër i Rendit i Kosovës në vitet ‘80”, - përgjigjet ai, duke na kujtuar se historinë me të atin e ka shpjeguar në librin e botuar prej UET, dy vite më parë.

Në këtë intervistë, Maliqi u kthen përgjigje dy kritikëve të tij të parë në Tiranë, Mero Baze dhe Aurel Plasari, si dhe analizon projektin “Rama” për Shqipërinë dhe rajonin.

-Zoti Maliqi, në Tiranë ju jeni njohur më së shumti si kritik i Ramës

dhe jo si aleat i tij. Jo vetëm me sondazhet që e nxirrnin Ramën humbës, por edhe me shkrimet tuaja. Si ndodhi që ndryshuan raportet tuaja dhe sot ju jeni këshilltar i tij për rajonin?

Sondazhet janë një aspekt i punës sime në Shqipëri, që nuk mund të krenohem, edhe pse profesionalisht ato kanë qenë korrekte, me gabime në parashikime në disa raste, që nuk janë larg standardeve botërore. Përndryshe, shumicën e tyre i kemi punuar si të kontraktuar të firmave të njohura amerikane.

Por problemi ka qenë te perceptimi dhe prezantimi medial në “TV Klan”, që ishte pro-Berishë, e ne punonim për këtë televizion. Gabimi më i madh i imi ka qenë që kam pranuar ta shpall rezultatin e exit-pollit të zgjedhjeve për Tiranën, ashtu siç e kanë deklaruar të anketuarit, me një deformim të kampionit, që e dinim se është i madh, sepse kishim shumë refuzime të votuesve që frikësoheshin se po i kontrollon pushteti. Mendova se do të mjaftonte nëse e them gojarisht versionin e korrigjuar, se rezultati real nuk do të jetë në favor të Bashës, por shumë i ngushtë, ndoshta edhe i përmbysur, siç edhe ndodhi. Por për këtë sqarim askush nuk kishte vesh. Sondazhet tona në përgjithësi u perceptuan si pjesë e luftës speciale dhe e konfliktualitetit të ashpër, që e karakterizonin politikën shqiptare.

Paradoksi qëndron në atë se ne kemi bërë sondazhe edhe për Ilir Metën dhe Edi Ramën, që nuk janë mediatizuar. Do të më merrte shumë hapësirë që të sqarohem për këtë paradoks, dhe e di se sërish do të paragjykohesha dhe atakohesha. Por nuk mund të mos e përmend sondazhin e fundit që e kemi realizuar në vjeshtë të vitit 2011, i cili e ndihmoi Edi Ramën për ta ndërtuar, së bashku me Il-

Sondazhet Sondazhet janë një aspekt i punës time në Shqipëri, që nuk mund të krenohem, edhe pse profesionalisht ato kanë qenë korrekte, me gabime në parashikime në disa raste, që nuk janë larg standardeve botërore. Problemi ka qenë te perceptimi dhe prezantimi medial dhe TV Klani që ishte pro-Berishë, e ne punonim për këtë television

E shtunë-e diel, 17-18 gusht 2013

11

www.mapo.al

Bio

Këshilltari i Ramës, njeriu që e nxirrte humbës të thellë më 2011?

ir Metën, strategjinë e fitores më 23 qershor. Sa u përket raporteve të mia me Ramën, ato janë një histori e veçantë që daton nga viti 1992, prej se jemi miq dhe e kemi respektuar njëri-tjetrin, edhe kur është dukur se po qëndrojmë në anët e kundërta të barrikadave.

-Ju jeni analist i njohur në Kosovë dhe me siguri keni projektet tuaja në vijim. Cilat ishin arsyet që ju shtynë t’i thoni “Po” propozimit të Ramës?

Unë i kam tashmë vitet kur do të duhej të isha pensionuar. Por pensionet në Kosovë janë qesharake dhe as që kam aplikuar. Si dikush që për shumë vite e mban familjen me projekte dhe punët me kontrata të përkohshme, mendoja se më duhet një angazhim njëqelizor, duke e lënë Institutin e Hulumtimeve dhe shumë angazhime publicistike dhe botuese. Në moshën që kam, më pëlqeu propozimi që të bëhem këshilltar për rajonin.

-Prezantimi juaj ka hapur mjaft debat në Shqipëri dhe Kosovë. Janë të shumtë njerëzit që vlerësojnë faktin se një kosovar do të jetë në kabinetin e qeverisë shqiptare, por ka edhe kontestim ndaj emrit tuaj. Ju vetë, ç’ndjesi keni nga këto reagime?

Qëkurse jam bërë person publik në vitin 1982, duke u marrë me shkrime për tema të ndjeshme politike, më kanë vlerësuar disa me admirim dhe respekt, e disa si dorën e zgjatur të Serbisë, si sorosidë dhe kualifikime tjera denigruese.

Mëkati më i madh që më mvishet, është ai se jam i biri i Mehmet Maliqit, komunist i nomenklaturës titiste dhe ministër i Rendit i Kosovës në vitet ’80. Unë e kam treguar tashmë këtë storie me babanë tim në librin që e ka botuar UET para dy vitesh.

-Në një editorial të tij, Mero Baze ju cilëson “jugosllavin e fundit në Kosovë” dhe shpreh qëndrimin se Edi Ramës nuk i duhej fare një këshilltar nga Kosova. A keni ju një përgjigje për të, por edhe ndaj të gjithë atyre shqiptarëve që dyshojnë

tek afërsia juaj me Serbinë? Është mendimi i tij, flet më shumë për të, sesa për mua. Edhe për këtë kam folur hollësisht në librin “Shkatërrimi i Jugosllavisë, Kosova dhe rrëfime tjera, bisedë me Baton Haxhiun”, që e përmenda më lart. Meroja, që merr guximin të bëjë portretizim tim sikur të ishte një prokuror i Gjykatës së Lartë historike, ka mundur të pakën ta shfletojë këtë rrëfim. Do t’i kishte disa pika referente për dijet e pamjaftueshme që i ka për Jugosllavinë dhe Kosovën dhe “jugosllavin e fundit” të gjorë. Për atë se a i duhet apo jo Ramës një këshilltar nga Kosova, kam mendimin tim, por nuk është pyetje që më adresohet mua.

-Studiuesi i njohur, Aurel Plasari, ka sjellë në vëmendje sot një shkrim tuajin të hershëm, ku keni thënë: “Europa për shqiptarët mund të paraqitet jo vetëm si shpresë, por edhe si rrezik për vdekje”. Ai vetë ka aluduar se ju jeni kundër Europës…

Kjo është një polemikë para 15 vjetësh, që Plasari e falsifikon esencën e argumentit tim. E kam postuar dhe unë në “Facebook” përgjigjen time, që titullohet “Zavalli i Plasarit”, që është botuar në revistën “MM”.

-Edi Rama është kritikuar shpesh për marrëdhënie të largët me Kosovën, ku në çdo rast i është kujtuar se shqiptarët e Kosovës duan Berishën. Sa e rrezikon ky perceptim raportin që ai do të krijojë mes dy vendeve?

Shumica e shqiptarëve të Kosovës e duan Berishën, por ka edhe mjaft të tillë që e duan Ramën, dhe numri i tyre po rritet. Ashtu sikurse Shqipëria është e polarizuar, është edhe Kosova, dhe Berisha është perceptuar si pro-kosovar. Në Kosovë ekziston edhe një aversion i shtuar ndaj emërtimit “socialist”, ndaj partisë dhe figurave që e udhëheqin PSnë në Shqipëri, për shkak se ditët më të zeza shqiptarët e Kosovës i kanë përjetuar nën regjimin e Partisë Socialiste të Serbisë dhe të Slobodan Milosheviçit.

Lidhje me Serbinë?

Prejse jam bërë person publik në vitin 1982, më kanë vlerësuar disa me admirim dhe respekt, e disa si dorën e zgjatur të Serbisë, si sorosidë dhe kualifikime tjera denigruese. Mëkati më i madh që më mvishet është ai se jam i biri i Mehmet Maliqit, komunist i nomenklaturës titiste dhe ministër i rendit i Kosovës në vitet ’80.

Shumica e shqiptarëve të Kosovës e duan Berishën, por ka edhe mjaft të tillë që e duan Ramën, dhe numri i tyre po rritet.

Ashtu sikurse Shqipëria është e polarizuar, është edhe Kosova, dhe Berisha është perceptuar si pro-kosovar.

Unë besoj se këto perceptime skematike dhe paragjykuese do të tejkalohen shpejt.

Unë besoj se këto perceptime skematike dhe paragjykuese do të tejkalohen shpejt.

-Në javët që pasuan 100-vjetorin e Pavarësisë u fol shpesh për bashkimin Shqipëri-Kosovë. Ju vetë, si e shihni të ardhmen e dy vendeve?

Në të ardhmen e afërt do të jemi territore të integruara në BE. Por ka hapësirë edhe për integrime paraprake, union doganor dhe strategji të përbashkët të zhvillimit në bazë të resurseve kompatibile. Deri më sot në këtë aspekt kemi pasur shumë retorikë patriotike dhe pak veprime të mençura dhe eficiente. Tani duhet të punohet më shumë.

Të bëjmë ligje dhe marrëveshje që respektohen.

-Për rrethana historike, Shqipëria duket se vazhdon të jetë ende e izoluar nga zhvillimet në pjesën tjetër të Ballkanit. A ka një rrugë për ta ndryshuar këtë realitet dhe si?

Shqipëria ka qenë edhe fizikisht e izoluar, pa rrugë cilësore. Tani me autostradën e kombit është bërë një hap i madh për lidhjen me rajonin. Por duhet të kryhen edhe interkonbekcionet e tjera.

-Sa realiste i shihni nismat e Edi Ramës për një model të ri ekonomik, pastrimin e bregdetit apo ndërtimin e “Shqipërisë së gjeneratës tjetër”.

Sa i besueshëm është projekti “Rama”?

Nëse ju kujtohet projekti “Rama” për Tiranën, kur ajo ishte e ngulfatur siç thuhet “pandreqshëm”, ka pasur edhe atëherë shumë skepticizëm nëse është ky një projekt realist. Dhe doli që ishte. Besoj se Rama e ka vizionin dhe energjinë që të përballet edhe me këtë sfidë të madhe. Nuk do të jetë lehtë. Suportin më të madh besoj se do ta ketë prej brezit të ri.

Shqipëria dhe shqiptarët kanë vuajtur shumë, janë djegur dhe masakruar disa gjenerata, dhe tash është koha e një kthese, të vendosen bazamentet e një të ardhmeje më premtuese.

Intervistoi: A. Bogdani

Rama në Kosovë Shumica e shqiptarëve të Kosovës e duan Berishën, por ka edhe mjaft të tillë që e duan Ramën, dhe numri i tyre po rritet. Ashtu sikur që Shqipëria është e polarizuar, është edhe Kosova, dhe Berisha është perceptuar si pro-kosovar. Unë besoj se këto perceptime skematike dhe paragjykuese do të tejkalohen shpejt.

Shkëlzen Maliqi nuk është i panjohur në Tiranën ku do të shërbejë si këshilltar për kryeministrin e ardhshëm. Përzgjedhja e tij ka sjellë një mori spekulimesh, së pari, sepse Maliqi dhe Rama nuk kanë një histori aq të paqtë mes tyre. Instituti i këtij të fundit, “Gani Bobi”, në sondazhet para zgjedhore në Tiranë e Shqipëri më 2009 dhe 2011, i sanksiononte humbje, që nuk i ndodhën të majtës. Maliqi, pasi ka rezultuar se gabimi kishte qenë i madh, ka thënë se ishte e pamundur të bëheshin sondazhe të mira në Shqipëri, por për të majtën sondazhet e tij kanë qenë të stisura dhe jo profesionale.

Akuzat, madje, kanë qenë të rënda.

Sondazhi parashikonte një humbje me 58 për qind të Ramës, por ai kishte gabuar me të paktën 8 për qind. Kjo është sigurisht një nga motivet pse përzgjedhja e Ramës për këshilltarin e tij të rajonit është dukur provokuese. Përtej kësaj, për Maliqin dhe sondazhet e tij ka pasur gjithmonë kontestime edhe në Kosovë. I lindur më 28 tetor 1947, Maliqi është filozof, kritik arti, analist politik dhe intelektual nga Kosova. Në vitet ‘90 Shkëlzeni ishte drejtpërdrejt i përfshirë në politikë.

Ishte ndër themeluesit e Partisë Social-Demokrate të Kosovës dhe shërbeu si presidenti i parë i kësaj partie gjatë viteve 1991-1993. Maliqi ka publikuar disa libra lidhur me artin dhe politikën në shqip, anglisht, italisht, spanjisht dhe serbisht. Prej vitit 1980, Maliqi ka dhënë kontribut të vazhdueshëm në mediet më të rëndësishme në Kosovë dhe ish-Jugosllavi. Maliqi jeton në Prishtinë, në kryeqytetin e Kosovës. Ai drejton Qendrën për Studime Humanistike “Gani Bobi” dhe kryesisht merret me sondazhe të opinionit publik. Është i angazhuar edhe në gazetën “Express”, si redaktor i kulturës dhe si kolumnist i rregullt dhe duket se do të ketë një pozicion këshilltari pranë kryeministrit të ri. E ndërsa për shumë vetë pranë të majtës figura është e kontestueshme, duket se Rama e ka zgjedhur edhe për këtë arsye dhe sigurisht edhe për njohjet dhe lidhjet e tij të forta në Kosovë, me të cilën kryeministri i ri premton se do të kalojë në një stad tjetër marrëdhëniesh e bashkëpunimi.

Ndërkohë, duhet thënë se Maliqi ka qenë më afër të saktës në sondazhet që janë kryer në Kosovë, edhe pse po ashtu, është kontestuar se i shërbente njërit apo tjetrit krah politik.

Projekti “Rama” Nëse ju kujtohet projekti Rama për Tiranën, kur ajo ishte e ngulfatur siç thuhet “pandreqshëm”, ka pas edhe atëherë shumë skepticizëm nëse është ky një projekt realist. Dhe doli se ishte. Besoj se Rama e ka vizionin dhe energjinë që të përballët edhe me këtë sfidë më të madhe. Nuk do të jetë lehtë. Suportin më të madh besoj se do ta ketë prej brezit të ri.

12

e shtunë-e diel, 31-01 shtator 2013

www.mapo.al

PUSHIME DHE PLAZH

Zbuloni dimensionin tonë në artikujt verorë …

²adër plazhi poliestër, Dia. 2 m

1.690 L

²adër, Dia. 2 m

890 L

Kodi: 16402

Kodi: 16399

Suport çadre PP 44 x 44 x 14 cm

880 L

Karrige plazhi + jastëk me rrjetë plastike 83 x 56 x 90 cm

Kodi: 16403

²antë termus 6 L

1.595 L

990 L

Kodi: 17882

Kodi: 16719

Shtrojë plazhi natyrale 60 x 180 cm

199 L

Shezlong me konstrukt metalik dhe rrjetë plastike 185 x 58 x 29 cm

Kodi: 16953

2.950 L

1.350 L

Kodi: 17562

Artikuj për peshkim E Re New

Peshqir pambuku “Valerio Monte” duke filluar nga

Vera na fton në ditët e saj me ngrohta të shijojmë natyrën në të gjithë dimensionin e saj.

Buzë detit, në mal, kudo ku freskia të përqafon, bashkuar me shoqërinë e miqve dhe familjeve tona. Secili nga ne po mendon për pushimet. ²do zgjedhje bëhet e përshtatshme dhe fal kënaqësi nëse ju keni me vete edhe aksesorët e duhur për të shijuar në maksimum aventurat e planifikuara.

Në MEGATEK do të gjeni produktet më cilësore dhe me çmimet më ekonomike në treg.

Për më shumë produkte shfleto katalogun online në website MEGATEK.

Shtrojë plazhi natyrale 60 x 180 cm + shapka

Krahë plazhi “Tweety’’

390 L

590 L

Grepa Trab Akura 130 BN 02 15 copë

Kodi: 17862

Kodi: 16952

150 L Kodi: 52124

Plumbçe sferë, 20 gr skorevole 10 copë

220 L Kodi: 64323

Imitues Trab Sabiki Luminos

300 L Kodi: 52141 Kallam SHIMANO, JOY 10600 4 m

1.800 L Kodi: 52167

Filispanjë Hikaru 0.20mm

350 L

Kodi: 52183

Dyshek tek me ajër 185 x 79 x 22 cm

1.950 L Kodi: 17880

Komardare rrethore 91cm

590 L

Kodi: 17861

Autobuzi Megatek-Citypark FALAS, çdo 30 minuta!

Kontakt:

Autostrada Tiranë-Durrës, Km 7 Shqipëri www.megateksa.com; info@megateksa.com Linja e shërbimit për klientin: 04 23 88 333

E shtunë-diel, 31-01 gusht 2013

13

www.mapo.al

Zogaj në 7 ditë Publicisti dhe politikani Preç Zogaj është çdo javë në MAPO Weekend me një grafi të imët të njollave dhe dritës në hartën e zhvillimeve politike të javës. Nga e shtuna në të shtunë. Nga lajmi në lajm.

Rama, koha për të treguar zgjidhjet, jo problemet 1. Një konferencë dyditore me ekspertë të huaj të ekonomisë, arkitekturës e urbanistikës është mbajtur në Tiranë për dy ditë, nën kujdesin dhe idenë e kryeministrit të zgjedhur, Edi Rama. A e keni ndjekur dhe a e konsideroni zhvillim pozitiv këtë përpjekje për “agora”?

Shumë fjalë, për pakogjë Në televizion e kam ndjekur pjesërisht, pastaj kam parë shtypin e shkruar, ku si rregull mbetet koncentrati i konferencave të tilla. Nuk ka dyshim se një “agorë” apo një shesh diskutimi për këto çështje madhore është gjithnjë një mundësi për të thelluar njohjen dhe kolauduar zgjidhjet. Duke qenë se konferencën e organizonte “qeveria e zgjedhur”, priteshin me interes qasje dhe propozime të reja, që do të shpalosnin, fjala vjen, vizionin e qeverisë së re për reformën administrative në funksion të administrimit më të mirë të territorit, apo kriteret e operacionit “Shembja”, që Rama ka paralajmëruar përgjatë gjithë verës. Asgjë e tillë. Duke parë “koncentratin” në shtypin e shkruar, mbetet përshtypja e një konference të improvizuar me nxitim; përshtypja e shumë fjalëve për pakogjë, për të mos thënë për hiçgjë; përshtypja e një peme të larë e të lyer, por me kokrra të rralla dhe të vogla, që mezi mund të gjendeshin mes gjetheve të dendura të fjalëve.

Megjithatë, do të më vinte mirë po t’i ketë vlejtur për ndonjë gjë pozitive kryeministrit të zgjedhur, përveçse për të mbushur kohën e tij dhe për të kënaqur pasionin e tij për shfaqje të tilla.

Përtej opinioneve për “bereqetin”, që dikush mund ta mendojë ashtu e dikush kështu, konferenca dukej partiake, madje klanore, si një vazhdim i fushatës elektorale. Rama nuk duhet të harrojë se vendi ka grumbulluar një përvojë, e cila mund të gjykohet e mangët, por ama ekziston bashkë me masterplanet e zhvillimit. Krahas përvojës negative, ekzistojnë edhe shembuj pozitivë apo projekte pilote, që kanë rezultuar të suksesshme. Duke harruar këto, duke qenë gjithnjë në sindromën e mallkuar të vitit zero, apo të eksploruesit të parë, aty ku kanë kaluar me qindra e mijëra, ndodh pastaj që konferenca të degradojë në sugjerime të tipit “si milet lopa” apo në propozime elementare, që hedhin poshtë vetë programin elektoral të PS-së. Siç ishte propozimi që paratë e legalizimeve të përdoren për zhvillimin urban të zonës, në një kohë kur PS-ja ka premtuar legalizimin falas. Apo sugjerimi për të shembur në vizionin e një bregdeti dhe territori sa më të virgjër, pa shpallur asnjë paketë kriteresh, që veç respektimit të normave ligjore e mjedisore, do të ruanin edhe ekuilibrat zhvillimorë.

2. A është territori i Shqipërisë në emergjencë kombëtare, siç ka deklaruar Rama në hapje të kësaj konference?

Alarmimi nuk është profesional Në thelb, unë e konsideroj pozitive që kryeministrit i zgjedhur po fokusohet në këtë temë vërtet të mprehtë. Me kalimin e ditëve dhe muajve ai do të ketë mundësi t’i ftillojë idetë e veta. Për momentin më duket konfuz dhe, siç e kanë vënë re të gjithë, i alarmuar. Alarmizmi në nivelin e lartë të drejtimit nuk është profesional, sipas mendimit tim. Këtu jemi prej njëzet e dy vjetësh, qëkurse ka ndodhur rënia e komunizmit, hapja e vendit. Kemi parë flukse migratore, zhvendosje të pandalshme të njerëzve nga malet drejt fushave, nga fushat drejt detit, nga periferitë drejt qendrave urbane. Kemi parë regbinë e përjet-

shme të nevojës kundër planifikimit, të lirisë kundër burokracisë, të vetëvendosjes kundër ligjit. E gjithë kjo ka prodhuar mozaikun plot kontraste të territorit që kemi, që diku është xhungël, diku tjetër kanë zënë vend rregullimet ligjore, diku tjetër është akoma i virgjër etj. Çfarë është në këtë kontekst emergjenca kombëtare? Është produkti i njëzet e dy viteve demokraci, anarki dhe zhvillim, apo është duke ndodhur ndonjë gjë e tmerrshme këto ditë? Me siguri fjala është për produktin njëzetedyvjeçar, pasi nuk shohim që këto ditë të jetë duke ndodhur ndonjë gjë e jashtëzakonshme që të përligje këtë alarm. Kryeministri duhet t’i masë mirë fjalët.

Kam frikë se ai është duke përhapur shumë iluzione, sikur do të bëjë namin dhe nesër do të bëhet i pabesueshëm kur nuk do të dijë nga t’ia fillojë. Ai duhet ta konkretizojë si kryeministër dhe jo si udhëtar konceptim e tij të emergjencës kombëtare. Është e natyrshme që në këtë koncept të përfshihen sektorë ku do të ndërhyhet me politika dhe investime për rregullimin e gjendjes. Shqiptarët, ma merr mendja, nuk duan të dëgjojnë probleme nga kryeministri i tyre, por zgjidhje. Rama është gjithnjë në sprovën e zgjidhjeve. Puna e tij matet me zgjidhet që do të japë. Berisha e kishte një kriter për moslejimin dhe shembjen e ndërtimeve pale leje në bregdet: distancën nga deti. I mirë apo jo, ky ishte një kriter i matshëm. Cili është kriteri i Ramës për shembjet? Dhe, me që ra fjala, me gjiithë rëndësinë që ka, nuk më është dukur e gjetur nga zoti Rama, që në tempullin e qeverisë të futej me fjalën “shembje”. Fjala “ndërtim” do të kishte qenë më domethënëse dhe më e gjetur si fjalë e parë.

3. Edi Rama ka njoftuar gjithashtu, se brenda pak muajsh Shqipëria do të zhytet në krizë energjetike. Të paktën Jozefina Topalli i është përgjigjur duke thënë se i kujtonte Ylli Bufin dhe deklaratën “kemi vetëm 6 ditë bukë” dhe i ka quajtur donkishotë Ramën me shokë…

Don Kishoti, një burrë shumë i mirë.

Analogjia me deklaratën e Ylli Bufit para 22 vjetësh më duket se çalon. Ajo e Bufit në vitin 1991 ka qenë një qeveri ad-interim që kishte rënë, kurse kjo e Ramës është një qeveri e votuar që po vjen. Deklarata e tij për krizën energjetike në horizont është një lajm shumë i keq, me pasoja imediate në ekonomi. Askush nuk mund t’i rrokë lëvizjet e sipërmarrjes pas deklaratës në fjalë. Por që këto lëvizje janë të shumta e do të jenë edhe më të shumta në ditë në vazhdim, kjo nuk ka pikë dyshimi. A ka apo nuk ka bazë kjo deklaratë? Ma merr mendja se duhet të këtë.

Kryeministri i zgjedhur nuk mund të lëshojë një “sos” në hava, nuk mund të shohë nga distanca e vitit zero për një çështje kaq konkrete. Pse e ka bërë? Ndoshta ka frikë se do të jetë pa zgjidhje dhe po kërkon të driblojë qysh tani përgjegjësinë. “A nuk ju kam thënë”? A duhej ta bënte? Unë mendoj se jo. Gjithsesi, për vërtetësinë ose jo të deklaratës duhet të shprehen në radhë të parë institucionet zyrtare të specializuara, siç është KESH-i, për shembull. Nëse është e vërtetë, edhe kjo krizë, si çdo krizë tjetër, do ta kërkojë ekzekutivin në punë për ta përballuar. Ka vite që shqiptarët kanë gjetur stabilitet me dritat dhe nuk do të mund ta mirëkuptojnë kryeministrin e ri nëse errësira kthehet me të.

Në lidhje me reagimin e zonjës Topalli, me sa kam parë në shtyp, bëhet fjalë për një status të saj në “Facebook”, që unë nuk e kam lexuar in-

tegralisht. Meqë përmendet donkishotizmin, unë dëshiroj të përsëris me forcë një pohim që e kam zhvilluar edhe më parë kur kam shkruar për romanin e famshëm të Servantesit, “Don Kishoti i Mançes”. Shkolla jonë letrare është përpjekur dhe ia ka arritur deri diku të ngulisë pikëpamjen se Don Kishoti është personifikimi i njeriut që kërkon të kthejë mbrapsht rrotën e historisë. Nuk është ashtu. Ky ka qenë një vështrim amatoresk, pse jo spekulativ. Kritika më e specializuar e botës e njeh Don Kishotin si burrin më fisnik e më të virtytshëm që ka prodhuar letërsia, e njeh si personazhin që mishëron ironinë më diskrete ndaj veseve të botës. Ndaj donkishotizmi nuk duhet e nuk mund të përdoret si sharje.

4. Shkëlzen Maliqi, analist kosovar dhe përfaqësues i kompanisë së sondazheve “Gani Bobi”, është zgjedhur nga Rama si këshilltar i tij për rajonin, pas gjeneral Lleshit për mbrojtjen javën e kaluar

Këshillimi, një profesion për t’u krijuar “Gani Bobi” është gjithmonë me qeverinë, por edhe qeveria është gjithmonë me “Gani Bobin”.

Edhe kur quhet qeveria “Rama”. Mënjanë shakatë, personalisht nuk u jap rëndësinë dhe bujën që u japin një pjesë e medies zgjedhjes së këshilltarëve nga kryeministri. Për mendimin tim, me fare pak përjashtime, nuk ka pasur e nuk ka ende këshilltarë në Shqipëri në kuptimin që të kontribuojnë për të ndërtuar, kolauduar apo korrigjuar sjelljen, vendimet dhe politikat e zyrtarëve të lartë që i punësojnë. Kam parë ndihmës, shkrues, fjalimbërës, por jo këshilltarë.

Shtetarët tanë të lartë, rëndom, i dinë të gjitha vetë! Zakoni këtu është që këshilltarët caktohen për qoka dhe ekstravaganca të natyrave të ndryshme. Kjo situatë do të ndryshojë kur edhe këshilltarët, bërthama e tyre, të rriten, të ecin dhe të kenë gjurmën e tyre në ecjen, rritjen dhe kurorëzimin e liderit të partisë. Kush ka qenë, fjala vjen, këshilltari i kulturës i Edi Ramës në opozitë? Unë nuk e di. Por nëse nuk do të jetë ministër i Kulturës, ai duhet të jetë, sipas meje, këshilltari i tij për kulturën në qeveri. Kjo që them është pjesë e paktit që fituesit e zgjedhjeve kanë me publikun. Nesër mund të dëgjojmë si këshilltar kulture një emër edhe më të shquar sesa ai që kryeministri ka pasur pranë kur ka qenë në opozitë. Mirë. Do ta shohim a do të jetë qokë, ekstravagancë apo karshillëk kjo zgjedhje. Mund të jetë edhe pozitive si zgjedhje. Por të mos kemi iluzione: posti i këshilltarit në administratën e lartë shqiptare mbetet për t’u krijuar. Sot për sot, siç e thashë më lart, këshilltarët janë më së shumti ndihmës, fjalimbërës, ordinanca. Nëse Rama me stafin e tij do ta ndryshojnë këtë gjendje, do të lënë një gjurmë pozitive në kulturën tonë të drejtimit.

5. “Skënderbeu” e “Kukësi”, dy skuadra të provincave, kanë thyer të gjitha rekordet e deritashme, duke kaluar tri ture të kompeticioneve europiane, duke u mundur vetëm në ndeshjen e fundit për një vend në grupe.

Shqipëria, si rrallëherë, i ka ikur qendrës dhe i ka kthyer sytë me adhurim nga periferitë…

Treg dhe zemër, zemër dhe treg Shqipëria po ngjitet në futboll. Ky është viti i parë kur jo vetëm nuk jemi turpëruar me humbje tenistike në ndeshjet e para të kupave europiane,

por për pak kemi prekur një sukses historik me “Skënderbeun” e Korçës. Më erdhi shumë keq që humbëm me lotarinë e penalltive. Gjithsesi, edhe deri këtu ku mbërritën skuadrat e Korçës dhe Kukësit kanë kaluar Rubikonin, si i thonë fjalës. Unë nuk jam një tifoz i madh futbolli, por kam vuajtur, madje kam shkruar edhe dy shkrime për humbjet e thella të skuadrave tona në kompeticionet europiane këto vitet e fundit.

Në një moment dëshpërimi, kam propozuar vetëpezullimin e Shqipërisë nga këto gara, derisa të bëhemi deri diku kompetitivë. Arritën Korça e Kukësi dhe historia ndryshoi. Janë ngjarje të rëndësishme, me shumë se futbollistike, që tregojnë një ambicie të re, një standard të ri të disiplinës, ndershmërisë dhe korrektësisë, që përjashton trukimin vrasës të ndeshjeve dhe vetë futbollit. Por themelorja, mendoj unë, ka të bëjë me shtrirjen e parimeve të tregut në sport, me futjen e futbollit profesionist në treg. Parimet e tregut shpjegojnë edhe fenomenin e suksesit të skuadrave të konsideruara provinciale në raport me skuadrat tradicionale të metropoleve. Jo, tregu krijon metropole të reja në sport. Në këtë periudhe kryeqyteti i futbollit është Korça, qyteti i dytë Kukësi: treg dhe zemër. Ose zemër dhe treg. Ky, mendoj ynë, është binomi i suksesit të Korçës dhe Kukësit.

6. Përplasja e parë e shefit të mazhorancës dhe shefit të ri të opozitës ka ndodhur në hapësirë virtuale, pikërisht në “Facebook”.

Basha ka komentuar konferencën me ekspertë të huaj të organizuar nga Rama, ndërsa ky i fundit në një postim në “Twiter” ka qenë telegrafik e misterioz duke shkruar H. V., e cila në gjuhën e akronimeve të internetit u interpretua si term pezhorativ.

“Gjuhë mllefi…” ishte kundërreagimi i kreut të selisë blu…

Të jemi shekspirianë, domethënë europianë.

Jam i çuditur se si Rama nuk i paska dërguar një mesazh Lulzim Bashës, si homologu-homologut, për zgjedhjen e tij në postin e kryetarit të PD-së. Nuk mund të justifikohet me “të shohim një herë a do të bëhet kryetar tamam, apo do të jetë nën hijen e Berishës”. Basha është kryetar i zgjedhur i PD-së, është shefi i opozitës. Në mungesë të njohjes së këtij fakti historik në jetën e PDsë, akronimet “pa dashje” të Ramës e humbin stofin e një ngacmimi rinor dhe bëhen thjesht mistrecllëqe. Unë do të doja që Lulzim Basha të bënte një gjest të kundërt: ta uronte Ramën kur të marrë zyrtarisht detyrën e kryeministrit.

Shekspiri na mëson t’i trajtojmë të tjerët sipas dinjitetit tonë dhe jo sipas veseve të tyre. Shekspirianët e dikurshëm janë europianët e sotëm.

7. Dje kryetari Basha priti në selinë e re të Partisë Demokratike ambasadorin amerikan Arvizu. Kapitull i mbyllur ky për polemikat ndaj ish-SHQUP-it?

Një fakt simbolik.

Më erdhi shumë mirë që selia e re hapi dyert për herë të parë me pritjen e ambasadorit të SHBAsë, zotit Arvizu. Edhe pse mund të ketë qenë rastësor, unë dëshiroj ta konsideroj simbolik këtë fakt. Partia Demokratike ka lindur, është dhe do të mbetet një parti euroatlantike, thellësisht e lidhur me SHBA-në si aleat strategjik i Shqipërisë dhe kombit shqiptar.

14

E shtunë-e diel, 31-01 shtator 2013

www.mapo.al

dossier

Fijet e errëta të tregtisë globale të armëve, që furnizojnë konfliktet e armatosura të globit. Si Rusia, Irani apo Libia po lëvizin pas skene instrumentet e luftës së përgjakshme në Siri

Tregu i armëve pas teatrit sirian të luftës Talibanët gjithashtu kanë sulmuar forcat e koalicionit në Afganistan me pushkët britanike Lee-Enfield të dërguara në Azinë Jugore gjatë epokës viktoriane. Këto pushkë antike kryesore beteje me fishekët e tyre të mëdhenj dhe fuçitë e gjata kanë një aftësi demonstruese të kapin objektiva në distanca më të gjata se AK-47-at më moderne

Scott Steëart

Përpjekjet e shumta dhe të shumëllojshme për armatosjen e aktorëve të ndryshëm në luftën civile siriane, me të vërtetë janë mjaft të mahnitshme për t’u parë. Këto përpjekje janë gjithashtu mjaft të vështira për t’u deshifruar dhe qëllimisht kështu, sepse shumica e transferimeve të armëve ndodhin në tregjet e zeza të armëve. Në të vërtetë, është mjaft e dyshimtë që dikush, qoftë i Inteligjencës siriane, i Shërbimit të Jashtëm të Inteligjencës ruse, ose CIA-s, ka me të vërtetë një pasqyrë të plotë të gjitha kanaleve të përdorura për dërgimin e armëve në konflikt. Sigurisht, unë nuk mund të shpresoj të shënoj të gjitha këtu. Megjithatë, përpjekjet për të armatosur të gjitha fraksionet që luftojnë në Siri, sigurojnë një mundësi të madhe për të diskutuar tregtinë globale të armëve dhe aspektet e ndryshme të saj.

Natyra e Armëve Për të kuptuar tregjet globale të armëve, së pari duhet të kuptojmë disa anë kritike në lidhje me natyrën e armëve. Para së gjithash, është e rëndësishme që të kuptojmë se armët janë mallra të qëndrueshëm.

Ndërsa disa lloje të armëve dhe të komponentëve të tyre kanë një jetë të kufizuar në raft, të tilla si njësi bateri-ftohëse për raketat FIM-92A Stinger, armë të tjera të shumta mbeten funksionale për disa dekada. Nuk është e pazakontë të gjesh një militant apo një ushtar që mban

një pushkë sulmi AK-47 të prodhuar para se ai të kishte lindur, madje në shumë raste edhe para lindjes së babait të tij.

Për shkak të kësaj qëndrueshmërie, armët e siguruara për luftëtarët anti-sovjetike në Afganistan në vitet ‘80 po përdoren ende kundër trupave të koalicionit në Afganistan.

Por, armët e epokës së 1980 nuk janë të vetmet armë të qëndrueshme në teatrin e luftës. Talibanët gjithashtu kanë sulmuar forcat e koalicionit në Afganistan me pushkët britanike Lee-Enfield të dërguara në Azinë Jugore gjatë epokës viktoriane. Këto pushkë antike kryesore beteje me fishekët e tyre të mëdhenj dhe fuçitë e gjata kanë një aftësi demonstruese të kapin objektiva në distanca më të gjata se AK-47-at më moderne.

Por, Afganistani nuk është i vetmi vend ku shihet qëndrueshmëria e armëve. Armët e siguruara nga Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Sovjetik për rebelët dhe qeveritë gjatë luftërave civile në Amerikën Qendrore, ende po bëjnë rrugën e tyre në arsenalet e kartelave meksikane të drogës, si dhe pushkët zprapëse M-40, të ofruara nga Shtetet e Bashkuara për qeverinë e Libisë para se të ndodhte Grushti i Moammar Gadafit në 1969, provuan të jenë një sistem armësh shumë efektive në betejën e Misurata, dhe sot po u dërgohen nga Libia rebelëve në Siri. Ndonjëherë, armët mund të vazhdojnë të ekzistojnë më shumë se vendet që i kanë prodhuar ato.

MPiKMS i Gjermanisë Lindore dhe pushkët sulmuese MPiKM po qarkullojnë ende nëpër tregjet e armëve në botë, kur ka më shumë se dy dekada që Republika Demokratike Gjermane ka pushuar së ekzistuari. Është e rëndësishme të dihet se municioni gjithashtu është një aspekt i rëndësishëm i tregtisë globale të armëve. Municioni ka tendencë të jetë më pak rezistent se sa armët dhe konsumohet edhe me ritme të larta.

Kjo do të thotë se ndërsa armët janë rezistente ato mund të mbeten funksionale vetëm nëse kanë në dispozicion furnizime të mjaftueshme të municionit të përshtatshëm. Një nga arsyet e përhapjes së gjerë të armëve si AK-47 është kostoja e ulët e municionit të përshtatshëm dhe lehtësia e gjetjes së tij. Në rastin e Sirisë, rebelët edhe mund të blejnë municion për armë si AK-47, edhe mund ta sigurojnë nga qeveria.

Armët janë gjithashtu të zëvendësueshme, ose të këmbyeshme. Një pushkë e stilit AK-47 prodhuar në Rusi është në thelb e njëjtë si një pushkë e prodhuar në Pakistan ose Egjipt, dhe një pushkë e stilit M16, e prodhuar në Kinë mund të zëvendësojë lehtësisht një M16 të prodhuar në Shtetet e Bashkuara. Në të vërtetë, në një vend si Afganistani apo Siria, nuk është e pazakontë të gjendet pushkë të stilit AK-47, të prodhuara në vende të ndryshme dhe dekada që mbahen mbi supe në të njëjtin grup rebel. Gazetari CJ Chiv-

ers ka bërë një punë të mrekullueshme duke kronologjikuar përhapjen e AK-47 në librin e tij “Pistoleta” si dhe në blogun e tij. Armët janë gjithashtu mallra që tentojnë ta ruajnë vlerën e tyre, po janë dhe të konvertueshme lehtësisht në mjete monetare. Kombinuar me qëndrueshmërinë dhe përshtatshmërinë e tyre, kjo shpjegon pse ato qarkullojnë lehtësisht në zonat e konfliktit ku ka një kërkesë në rritje për to. Blerja e armëve nga një vend ku ka sasi të tepërta dhe pastaj shitja e tyre në një vend ku ekziston një kërkesë e madhe, mund të jetë shumë fitimprurëse. Pas rënies së Bashkimit Sovjetik, tregtarët e armëve si Viktor Bout, u bënë tepër të pasur nga blerja e armëve të tepërta sovjetike me çmime shumë të ulëta në vende si Ukraina dhe shitja e tyre me çmime shumë më të larta, në vende si Liberia. Përveç kësaj në vend të të hollave, armët gjithashtu mund të shkëmbehen me mallra të tilla si diamante, prodhime farmaceutike madje edhe sheqer.

Tregjet e armëve Ekzistojnë tri lloje të përgjithshme të tregjeve për armët. Tregu i parë është ai i tregut ligjor të armëve, ku armët janë blerë dhe shitur sipas të drejtës kombëtare dhe ndërkombëtare. Tregu ligjor i armëve përfshin edhe ndihmën ushtarake dërguar nga njëra qeveri në tjetrën, në përputhje me ligjin ndërkombëtar.

Palët në një marrëveshje ligjore të armëve paraqesin dokumentacio-

E shtunë-e diel, 31-01 shtator 2013

15

www.mapo.al

Në mënyrë të ngjashme, armët iraniane dhe siriane të ofruara për aleatin e regjimit të al Asadit, Hezbollahu, janë të paligjshme në bazë të Rezolutës 1701.

Armë të avancuara kineze, të tilla si predhat antianije C-802 të përdorura në një sulm të korrikut 2006 mbi korvetën Hanit të Izraelit, kanë gjetur rrugën e tyre në arsenalin e Hezbollahut.

nin e duhur, duke përfshirë certifikatat e përdoruesve të fundit, duke vënë në dukje se çfarë po shitet, kush po e shet atë dhe kujt është duke iu shitur. Ekziston një kuptim i qartë në lidhje me kush po merr çfarë dhe nën çfarë kushtesh.

Tregu i dytë i armëve është ai që përfshin armët e paligjshme, ose gri.

Transaksionet e armëve gri përfshijnë një transaksion ligjor mashtrues armësh, në të cilin armët e blera ligjërisht transferohen në duart e dikujt tjetër përveç marrësit të supozuar, ligjor. Një nga mënyrat klasike për të bërë këtë është ose falsifikimi i një certifikatë e përdoruesit të fundit, duke gënjyer shitësin, ose dhënia e një ryshfeti një zyrtari në vendin e destinacionit të supozuar për të nënshkruar një certifikatë të përdoruesit të fundit, por pastaj të lejojë dërgesën e armëve që të kalojë përmes vendit të tij në një vend të tretë. Ky lloj i transaksionit përdoret shpesh në rastet kur ka embargo ndërkombëtare të armëve, kundër një vendi të caktuar (si Liberi) ose kur është e paligjshme t’i shesësh armë një grupi militant si Forcat e Armatosura Revolucionare të Kolumbisë. Një shembull i një marrëveshjeje gri të armëve, ishte kur armët e vogla ukrainase u shitën për Bregun e Fildishtë në letër, por ishin transferuar pastaj në shkelje të embargos së armëve të OKB në Liberi dhe Sierra Leone. Një shembull tjetër ndodhi kur qeveria e Perusë bleu mijëra pushkë të tepërta të sulmit të Gjermanisë Lindore nga Jor-

dania në tregun e ligjshëm të armëve gjoja për ushtrinë peruane. Ato pushkë pastaj rrëshqitën në botën e armëve gri dhe zbritën në pistën e xhunglave të Kolumbisë për përdorim nga Forcat e Armatosura Revolucionare të Kolumbisë.

Tregu i tretë është ai i paligjshëm, apo tregu i zi i armëve. Në këtë treg, armët transferohen në mënyrë të qartë në shkelje të ligjit kombëtar dhe ndërkombëtar dhe nuk ka asnjë përpjekje për të mbuluar shpërdorimet me mjete të tilla si certifikata të falsifikuara të përdoruesve të fundit.

Transfertat e Armëve në tregun e zi mund të përfshijë regjime, të tilla si atëherë kur regjimi i Gadafit në Libi furnizoi me armë grupet terroriste si Organizatën Abu Nidal ose Ushtrinë Republikane Irlandeze të Përkohshme. Shtet-kombet përdorin shpesh tregjet gri dhe të zeza të armëve për të mbështetur aleatët në mënyrë të fshehtë, për të minuar kundërshtarët ose në të kundërt, për të ndjekur interesat e tyre kombëtare. Kjo u zbulua qartësisht në skandalin Iran-Contra të mesit të viteve 1980, edhe pse Iran-Contra vetëm gërvishti sipërfaqen e toneve të patreguara armëve që janë kontrabanduar gjatë Luftës së Ftohtë.

Por herë të tjera, tregu i zi i armëve mund të përfshijë aktorë joshtetërorë apo edhe grupe të organizuara të krimit. Transferimi i armëve të Libisë nga grupet e milicisë në rebelët Tuareg në Mali ose i armëve nga konfliktet në Ballkan te kriminelët në Evropë janë shembuj

ilustrues të tij. Disa armë janë prodhuar gjithashtu në mënyrë të pakontrolluar, të tilla si raketa të bëra vetë dhe mortaja të krijuara nga grupe militante palestineze apo rezistenca siriane. Vila e Industrisë së prodhimit të paligjshëm të armëve në Darra Adam Khel Pakistan ka furnizuar gjatë militantë dhe fise në të dyja anët e kufirit Pakistan-Afganistan.

Rrjedhat e armëve drejt Sirisë Aktualisht, regjimi i Presidentit sirian Bashar al Asad po furnizohet nga tregu ligjor i armëve i Rusisë. Në të njëjtën kohë, ata po furnizohen nga Irani, por duke qenë se Iranit i është i ndaluar eksportimi i armëve nën Rezolutën 1747, këto transaksione janë të paligjshme ose ndodhin në tregun e zi të armëve.

Në mënyrë të ngjashme, armët iraniane dhe siriane të ofruara për aleatin e regjimit të al Asadit, Hezbollahu, janë të paligjshme në bazë të Rezolutës 1701. Armë të avancuara kineze, të tilla si predhat antianije C-802 të përdorura në një sulm të korrikut 2006 mbi korvetën Hanit të Izraelit, kanë gjetur rrugën e tyre në arsenalin e Hezbollahut.

Duket se Hezbollahu i mori këto armë nga Irani, i cili i ka blerë disa prej raketave nga Kina dhe prodhoi kopjet e veta të raketave. Grupet rebele në Siri janë thyer mjaft. Rrjedhja e armëve nëpër këto grupe pasqyrojnë këtë shumëllojshmëri ashtu siç bën edhe numri i ndryshëm i aktorëve që i armatos. Deri më sot, Shtetet e Bashkuara dhe vendet e

BE-së i kanë rezistuar armatosjes direket të rebelëve, por përpjekjet e fshehta që lehtësojnë rrjedhën e armëve nga partitë e tjera ndaj rebelëve kanë vazhduar tashmë për më shumë se një vit. Një nga funksionet e pranisë amerikane në Bengazi, Libi, ishte për të ndihmuar e lehtësuar rrjedha e armëve të Libisë për rebelët sirianë. Nga këndvështrimi amerikan, duke dërguar armë në Siri jo vetëm që ndihmon rebelët atje, por çdo predhë SA-7b supshkarkuese nga sipërfaqja në ajër dërguar në Siri për t’u gjuajtur mbi një helikopter të regjimit apo luftëtar MiG, është një raketë më pak që mund të gjejë rrugën e saj në duart e militantëve në rajon. Promovimi i rrjedhjes së armëve nga Libia në Siri i bën edhe armët në Libi shumë më të shtrenjta dhe, për këtë arsye, mund të zvogëlojë aftësinë e grupeve të milicisë lokale, apo grupe rajonale militante të tilla si Al Kaida në Magrebin islam apo Boko Haramit, të sigurojë armë nga Libia. Edhe pse qeveritë amerikane dhe turke janë të përfshira në procesin e kalimit të armëve nga Libia në Siri, ky megjithatë është një kanal i tregut të zi të armëve. Pushkët Austriake Steyr dhe granatat e dorës zvicerane në duart e rebelëve janë blerë nga Arabia Saudite dhe Emiratet e Bashkuara Arabe nëpërmjet kanaleve ligjore, por pastaj u devijuan për rebelët sirianë disa vite më vonë me anë të kanaleve të tregut të zi.

Unë nuk kam parë asnjë dokumentacion që lidhet me armët kroate

të shitura në Arabinë Saudite dhe pastaj të kanalizuara për rebelët sirianë përmes Jordanisë, kështu që është e vështirë të gjykohet nëse ato ishin armë të shitura ligjërisht sauditëve dhe pastaj të shmangura nëpërmjet një transaksioni të paligjshëm armësh gri ose nëse i gjithë transferimi ishte klandestin dhe i fshehur në kanalet e armëve të zeza. Natyrisht, armët e furnizuara nga Shteti Islamik i Irakut për Jabhat al-Nusra dhe grupe të tjera rebele xhihadiste janë një tjetër rast i transferimeve të armëve në tregun e zi. Por disa grupe rebele kanë blerë armë me para në dorë në tregun e zi në Liban dhe Turqi, ndërsa grupe të tjera rebele kanë blerë armë edhe nga zyrtarë të korruptuar në regjimin sirian. Sigurisht, rebelët kanë siguruar edhe disa depo madhore të armëve nga qeveria.

Ndërsa bën një hap prapa dhe shikon foton e madhe, bëhet më e qartë se ndërkohë që këto kanale të ndryshme lëvizin instrumentet e luftës në Siri, temat e tyre individuale enden për orkestrimin e një simfonie të tmerrshme të vdekjes.

Mund të duhen vite përpara se simfonia të mbarojë në Siri, por pjesa tjetër siguron se menjëherë pas kulmit të saj përfundimtar, forcat ekonomike do të punojnë për të siguruar që armët e qëndrueshme dhe të zëvendësueshme nga ky teatër i luftës të fillojnë të bëjnë rrugën e tyre drejt pikës së nxehtë të ardhshme globale.

Përgatiti: Mimoza Golikja

CMYK

16

e shtunë-e diel, 31-01 shtator 2013

www.mapo.al

ankand

Në shtëpi me “armikun” Nga Iva Tiço

Simpson-at në shitje Shitja do të kapë vlërën e 1 miliardë dollarëve

faqe 20

faqe 20

Familja verdhacuke që prej debutimit të tyre në ekran në dhjetor të vitit 1989 kanë frymëzuar botën e modës dhe atë të biznesit.

Nga Simspon-at, artisti shqiptar Fisnik Ismaili bëri të lindin “Pimpsons”

personzh planeti single privatësi Fenomen Çdo të shtunë e të diel

www.mapo.al

Lola Luma

Një import i nxehtë nga Shqipëria Import të nxehtë e quan revista amerikane “Ellements” në faqet e saj për bukuroshen shqiptare , Lola Luma e po aq e nxehtë është për revistën e famshme meshkullore “Maxim” që e ka përzgjedhur ndër vajzat më “hot” të Amerikës. Vajza nga Shkodra rrëfen sesi e realizoi ëndrrën e saj amerikane dhe sesi ka vendosur të ecë në hapat e Marylin Monroe-s...

Përtej privatësisë

Bën jetën e dikujt që nuk i duhet as të ngutet, as t’u bindet orareve, apo afateve, vetëm ritmit të saj. Të një shkrimtareje që kur është duke shkruar nuk është në Tiranë, as në Shqipëri, askund. Me sa duket ne e kemi gjetur në një çast të lirë, për të na treguar për ditët e saj që ngjajnë me ato të një personazhi romani

Mira Meksi:

Zonja e kohës sime

faqe 19

Faqe 17

18

E shtunë-e diel, 31-0113-14 shtator E shtunë - e diel prill2013 2013 www.mapo.al www.mapo.al

personazh

Është bionde, me buzëqeshje rrëzëllitëse, trup të hatashëm dhe padyshim seksi. Nëse sytë të ndalen kalimthi në fotografitë e saj buzë detit me kostum banje të kuq mund ta ngatërrosh fare mirë me Pamela Anderson nga koha kur ishte ylli i serialit “Baywatch”. Jo më kot revista e njohur e audiencës mashkullore “Maxim” e ka zgjedhur si një prej vajzave më të nxehta të muajit korrik.

Lola Luma

Një import i nxehtë nga Shqipëria Import të nxehtë e quan revista amerikane “Ellements” në faqet e saj për bukuroshen shqiptare , Lola Luma e po aq e nxehtë është për revistën e famshme meshkullore “Maxim” që e ka përzgjedhur ndër vajzat më “hot” të Amerikës. Vajza nga Shkodra rrëfen sesi e realizoi ëndrrën e saj amerikane dhe sesi ka vendosur të ecë në hapat e Marylin Monroe-s...

Ë

shtë bionde, me buzëqeshje rrëzëllitëse, trup të hatashëm dhe padyshim seksi. Nëse sytë të ndalen kalimthi në fotografitë e saj buzë detit me kostum banje të kuq mund ta ngatërrosh fare mirë me Pamela Anderson nga koha kur ishte ylli i serialit “Bayëatch”. Jo më kot revista e njohur e audiencës mashkullore “Maxim” e ka zgjedhur si një prej vajzave më të nxehta të muajit korrik.

Megjithatë Lola duket se ka tjetër divë hollivudiane për t’i ndjekur hapat. As më pak e as më shumë se vetë ikonën e bukurisë femërore, Marylin Monroe. Si ajo ka vendosur të ndërrojë ngjyrën e flokëve nga të zinj, në të platintë të parezitsueshëm dhe po si ajo ka vendosur që pasionin për aktrimin ta gdhendë në talent në shkollën prestigjioze të teatrit “Lee Strasberg Theatre Institute”, në Nju Jork . Aty ku Monroe shumë vite më parë, megjithëse me një karrierë në kinematografi kishte vendosur të merrte leksione nga i rrepti Strasberg, që më pas u bë mentori i karrierës së saj.

Shumë vite më vonë, shqiptarja nga Shkodra u gjend në mes të Nju Jorkut me ëndrrën e madhe për të prekur botën mondane të përtej oqeanit dhe nëse duhet ta niste diku, atëherë do të ishte me më të mirët.

“Hapat e parë duhen hedhur gjithmonë me më të mirët”- thotë ajo për gazetën MAPO ndërsa përgjigjet nga Nju Jorku, duke e cilësuar formimin në këtë shkollë si eksperiencën më të vyer të saj. “Ëndrra Amerikane ka filluar që e vogël. Kush është ai që nuk e ëndërron Amerikën. Nuk ka më bukur sesa kur këto ëndrra kthehen në realitet. Ka shumë kohë që kam emigruar me familjen time në Nju Jork.

Edhe pse në Shqipëri me ofruan kontrata, familja ime e ndjeu më të arsyeshme që në fillim ta prekja botën amerikane dhe pastaj të vendosja për fatin tim në këtë drejtim”.

Eksperienca për t’u pasur zili nga të gjitha vajzat që duan ta prekin ëndrrën amerikane si ajo, Lola numëron disa. Dhe nuk janë pak.

Në vitin 2005, fotografi i njohur Fadil Berisha e prezantoi bukuroshen e panjohur shqiptare me kompaninë Jovani Fashions ku ajo nisi menjëherë punën si modelja e tyre e shtëpisë dhe nisi të shfaqej në

reklamat e tyre të shtypit. Më pas erdhën stuhishëm oferta të tjera prestigjioze si edhe pjesëmarrja në një reality show si “Real World Brooklin”. Fillimet, edhe kur bëhet fjalë për një ëndërr të kthyer në realitet, janë të vështira. Sidomos, thotë Lola, kur jeton në qendrën e botës amerikane dhe ku të gjithë vijnë aty për të provuar atë, tokën e premtimeve të mbushura. “Sot shikon një modele te përfaqësoje firmat e mëdha dhe nesër fytyra jote e zëvendëson atë. Nuk ka ndjesi më të bukur. Pastaj ndjen kënaqësi të papërshkrueshme kur shtëpitë e modës duan të të veshin në evente të ndryshme që të përfaqësosh rrobat e tyre përpara publikut dhe fotografëve”. Kjo që Lola tregon duket tamam jeta e yjeve të paarritshëm të Hollivudit ndaj të cilëve jemi gjithnjë të etur për t’u lexuar thashethemet që gëlojnë rreth tyre. Lola duket se ia ka arritur. “Vlerësimi nga revista Maxim ku shumëllojshmëria e bukurive të vajzave nga Amerika i kalonte limitet më ka bërë të ndjehem unike, shume speciale. Shpresoj që shumë modele të tjera shqiptare të kenë fatin tim, sepse me të vërtetë ka hapur shumë dyer në fushën e modës”- pohon ajo. Ndoshta nuk do të jetë kurrë në gjurmët e famës së Monroe-s, por ama frytet e para shkolla e aktrimit i ka dhënë. Ka qenë protagonistja e filmit shqiptar “Nora e Kelmendit”, një histori dashurie me skenar të frymëzuar nga libri i Andrea Skanjetit. Duke e kthyer edhe njëherë Lolën në rrënjët e saj, Shqipërinë e Veriut. Me rrënjët e saj është shumë e lidhur jo vetëm kur i vijnë ftesa për role kinematografike apo evente mode si kjo e fundit në “Supermodel of Albania 2013” ku Lola udhëtoi në Tiranë.

Prej disa kohësh është e përfshirë në shoqatën “Rrënjët shqiptare” e cila e ushtron aktivitetin në Nju Jork.

“Shoqata ku unë marr pjesë ka si moto të afrojë më afër të rinjtë Shqiptarë kudo nëpër Amerike. Kjo nismë më pëlqen sepse shoqatat e tjera fatkeqësisht po vdesin me krijuesit e tyre, pa sjellë qeliza të reja në vatrat e tyre. Çdo qershor organizohet Parada Shqiptare në Nju Jork. Ky vit ishte viti i dytë që unë marr pjesë. Është i vetmi event ku shqiptarët bashkohen pa dallim krahine dhe mbushin rrugët e Nju Jorkut”,

tregon Lola, e cila duket se edhe dashurinë ka dashur ta ketë gjithnjë shqiptare, ndryshe nga ëndrra e saj amerikane. “Dashuria më bën më të bukur dhe më fal gëzim. Dashurinë kësaj herë m’u desh ta ndiqja në Izrael ”. Pas pushimeve me të dashurin në Izrael dhe pas pjesëmarrjes në Supermodel of Albania do të jetë

Lola Luma

“Ëndrra Amerikane ka filluar që e vogël. Kush është ai që nuk e ëndërron Amerikën. Nuk ka më bukur sesa kur këto ëndrra kthehen në realitet. Ka shumë kohë që kam emigruar me familjen time në Nju Jork. Edhe pse në Shqipëri me ofruan kontrate, familja ime e ndjeu me te arsyeshme që në fillim ta prekja botën amerikane dhe pastaj të vendosja për fatin tim në këtë drejtim”.

pjesë e një grupi përzgjedhës për filma studentorë shqiptarë në eventin “Imazhe” që do të organizohet në nëntor në ShBA dhe pas kësaj e presin shumë evenimente mode në Neë York Fashion Ëeek 2013, duke e bërë atë që duket e pamundur për shumë vajza të reja, të prekshme me majën e gishtërinjve.

E shtunë-e diel, 31-01 shtator 2013

19

www.mapo.al

pertej privatësisë Bën jetën e dikujt që nuk i duhet as të ngutet, as t’u bindet orareve, apo afateve, vetëm ritmit të saj. Të një shkrimtareje që kur është duke shkruar nuk është në Tiranë, as në Shqipëri, askund. Me sa duket ne e kemi gjetur në një çast të lirë, për të na treguar për ditët e saj që ngjajnë me ato të një personazhi romani

Mira Meksi:

Zonja e kohës sime Cili është mëngjesi yt i rutinë?

Zgjohem rreth orës 7 e 30 dhe shoh te France 2 emisionin e mëngjesit me një gotë lëng frutash; pastaj bëj dushin dhe pi kafen e parë e mëngjezoj në verandë ose në kopësht. Ushqej qenushin dhe breshkëzën e ujit dhe në orën 9 a 9 e pak ulem të punoj.

Cili do të ishte mëngjesi yt ideal?

Tamam ky që përshkrova.

Jashtë shtëpisë, cili është vendi i preferuar për kafen e mëngjesit?

Nuk kam më një vend të tillë.

Me kë dëshiron të jesh në këtë gjerbje kafeje mëngjesi?

Me askënd, me veten time.

A të pëlqen puna që bën, profesioni që ke?

Tashmë puna që bëj është vetëm shkrimësia, çka është edhe pasioni im. I kam kushtuar jetën.

A i devijon shpesh detyrimeve apo afateve ditore që ke?

Nuk para kam afate; tërë koha ime është për krijimin. Dhe pothuaj çdo ditë, me përjashtime të rralla, i përkushtohem atij. Por kjo s’do të thotë që arrij të shkru-

aj përditë. Gjithsesi mbledh materiale, korrigjoj atë çka kam shkruar, dhe punëra si këto që lidhen me krijimin.

Cila është “gënjeshtra e bardhë” më e përdorur në kësi rastesh?

Kur ndodhem brenda procesit të krijimit nuk kam dëshirë të merrem me të tjera gjëra dhe “gënjeshtra e bardhë” e përdorur më shpesh është:”nuk jam në Tiranë, nuk jam në Shqipëri, nuk jam askund...”

A je dembele? Nëse po kur të ka kushtuar më shumë ky dembilizëm?

Jo, nuk mendoj se jam dembele.

Ku të zë dreka zakonisht?

Në shtëpi, dhe drekën e përdor si pushimin e parë të punës. Por sigurisht që drekoj edhe jashtë shtëpisë, të paktën një herë në javë.

Cilat janë restorantet më të preferuara për drekën tënde?

Janë disa, por më i parapëlqyeri dhe ku shkoj më shpesh është “Padam”.

Fton apo të ftojnë më shpesh për dreka?

Ftoj unë më shpesh, është një ndër kënaqësitë e mia.

Çfarë ke ruajtur nga fëmijëria?

Shumë kujtime të cilat i ruaj me një fanatizëm të madh dhe përkujdesem për to duke i rikujtuar gjithsaherë dhe duke shtuar elemente të reja, të mallit apo thjesht të imagjinatës.

A je kursimtare?

Jam krejt e kundërta: dorëlëshuar e paepur.

A ke në rit gjumin, apo pushimin e drekës?

Po, një kotje jo më të gjatë se 15 minuta.

Kur ke qenë e vogël a ta kanë diktuar prindërit, pushimin e detyruar të drekës? Bëje rrenga për t’i shpëtuar?

Në familjen tonë gjumi i zhegut në verë ka qënë traditë dhe jam mësuar që shumë e vogël me të. Nuk e kundërshtoja kurrë, sepse edhe kur ndodhte të mos më zinte gjumi, fusja një libër nga ata që nuk më lejoheshin nën çarçafë dhe lexoja. Çfarë ke ruajtur që nga fëmijëria?

Shumë kujtime të cilat i ruaj me një fanatizëm të madh dhe përkujdesem për to duke i rikujtuar gjithsaherë dhe duke shtuar elemente të reja, të mallit apo thjesht të imagjinatës. Pjesa më e madhe e këtyre kujtimeve është edhe themeli i ngrehinave të mia letrare.

Cila është koha, që mbart për ty kujtimet më të bukura?

Koha më e thelbët e kujtimeve të bukura është pa dyshim fëmijëria, por çdo kohë e jetës sime ka pjellë kujtime të bukura.

Po kujtimet e hidhura?

Koha e humbjeve të njerëzve të dashur, e miqve, por edhe e humbjeve në përgjithësi është koha e kujtimeve të mia të hidhura. Ç’ndodh me sekretet e tua? I rrëfen diku, i shkruan diku, i mban vetëm për vete...? Ke mbajtur ditar?

Për krijuesit, mendoj, qoshja e errët e zemrës është, në një farë mënyre, mish për krijimin e tyre. Të fshehtat që kanë gjenden pa asnjë dyshim në veprën e tyre, herë të fshehura me shumë kujdes dhe herë në dritë të diellit. Dhe jo vetëm të fshehtat e tyre, edhe ato të të tjerëve.

Jo, s’kam mbajtur kurrë dhe as nuk mbaj ditar dhe as kam ndjerë ndonjë dëshirë për t’u hapur me miqtë. Çfarë ka në portofolin tënd?

Përveç parave dhe kartave bankare, një foto e tim biri.

Në mëngjes e gjen gjithmonë menjëherë atë që kërkon në dollapin e rrobave?

Po, sepse e përgatis, ose të paktën e

mendoj, që në darkë.

Cila është ngjyra që mbizotëron në shtëpinë tënde?

Ngjyra kafe e errët dhe ngjyra e përqumësht, pothuaj dy ngjyrat bazë.

Ekziston një aromë të cilën ti e preferon për produkte kozmetike, ushqime të paketuara, aromatizues ambienti apo makine?

Absolutisht aroma e kafes, dhe pas saj vanilja. Çfarë CD ke në makinë?

Ndërsa tërë kohën më pëlqen më shumë të dëgjoj muzikë klasike, kur udhëtoj parapëlqej muzikën latine. Tip Julio Iglesias e me radhë. Çfarë muzike ke zile telefoni?

Nuk kam muzikë, thjesht një tringëllimë thirrëse.

A ke miq të vjetër? Nëse po a takoheni shpesh me ta?

Pak. Jo shpesh.

A je e hapur për miqësi të reja apo duhet kohë e prova për t’u bërë mik i yti?

Nuk kam shumë miq. Nuk jam shumë e hapur ndaj miqve të rinj.

Ku rri zakonisht me miqtë?

Kafene, restorante, por u bënë kohë qe organizoj edhe darka në shtëpinë time.

Në ç’orë mbyllesh zakonisht në shtëpi? Pra kur mbaron zakonisht dita jote?

Ndodh që nuk dal fare nga shtëpia për ditë me radhë. Zakonisht kur dal kthehem në drekë në shtëpi, ose në pasditen jo të vonë.

Cila është mbrëmja e zakonshme në shtëpinë tënde?

Palestër, pirje kafeje ose çaji, përgatitje e darkës, ndonjë film dhe sërish punë.

Po idealja, cila do të ishte?

Kjo është idealja; u bënë disa vjet që jam zonjë e kohës sime dhe e organizoj sipas dëshirës atë.

Kur shkon për të fjetur?

Përherë pas mesnatës, me përjashtime të rralla.

Cila është uniforma jote e gjumit?

Më pëlqen të fle bukur; s’do ta teproja po të thosha se kujdesem për veshjen e natës pothuaj sa për veshjen e ditës.

Gjithë ç’prodhon industria e lingerie-së për gjumin.

Kush është njeriu i fundit që i thua “Natën e mirë dhe gjumë të ëmbël”?

Im shoq.

20

E shtunë-e diel, 31-0113-14 shtator E shtunë - e diel prill2013 2013 www.mapo.al www.mapo.al

Familja verdhacuke që prej debutimit të tyre në ekran në dhjetor të vitit 1989 kanë frymëzuar botën e modës dhe atë të biznesit.

Nga Simspon-at, artisti shqiptar Fisnik Ismaili bëri të lindin “Pimpsons” një serial komik i frymëzuar pikërisht nga të verdhët e Groening

Simpson-at në shitje

single and the city

Iva Tiço Kjo rubrikë është trillim. Çdo përkim me ngjarje dhe personazhe realë nuk është aspak i rastit

Në shtëpi me “armikun”

Më i famshmi serial vizatimor për të rritur është në shitje. Mund të arkëtojë deri në 1 miliardë dollarë.

Kushedi sesi do e merrte Homer Simpson nëse seriali i tij televiziv do të ishte në shitje. Ironi e fatit, por pikërisht kjo i ka ndodhur atij dhe familjes, më e famshmja e ekranit të vogël në ShBA dhe jo vetëm. Me pak fjalë, Simpson-at janë në shitje. Çmimi?! Ata më të informuarit thonë se vlera e serive të filmit vizatimor të të “verdhëve” rrotullohet te 1 miliardë dollarë apo 754 milionë euro. Vendimi për të hequr dorë nga “The Simpson” u lajmërua nga Twentieth Television, një kanal i kontrolluar nga “ 21st Centry Fox”, e magnatit të medias Rupert Murdoch. Në të vërtetë nuk janë në shitje të gjitha të drejtat e transmetimit, por vetëm paketa e serive të vjetra, ato që ama i kanë bërë të famshme në çdo cep të botës. Në treg aktualisht janë të gjitha episodet e sezoneve duke nisur nga viti 1998, ose thënë ndryshe rreth 530 episode. Po në ç’duar do të përfundojnë aventurat e vjetra të personazheve të krijuara nga Matt Groening? Sipas së përditshmes spanjolle online El Pais, Simpson-at mund të shfaqen shpejt në kanalet tradicionale televizivë, si kabllore apo tokësore. Në poleposition për të marrë seritë e para të shumë lakmuara të filmit vizatimor janë disa rrjete të famshme të ekranit të vogël nga FX e Fox që është edhe pronare e të drejtave të Simpsonave deri tani te Comedy Central dhe Nick at Nite, të Viacom.Autori i tyre, Groenig u frymëzua nga familja e tij për t’i dhënë jetë familjes vizatimore ku anëtarët i emërtoi të gjithë sipas familjes së tij. Familja verdhacuke prej debutimit të tyre në ekran në dhjetor të vitit 1989 kanë frymëzuar botën e modës dhe atë të biznesit. T-shirt, Pantallona, atlete, e shumë artikuj të tjerë me fytyrat e familjes Simpson qarkullojnë anembanë. Por nuk kanë frymëzuar vetëm botën e modës. Nga Simspon-at, artisti shqiptar Fisnik Ismaili bëri të lindin “Pimpsons” një serial komik i frymëzuar pikërisht nga të verdhët e Groening që nisën të përhapshin me shpejtësi në rrjete sociale dhe të fitonin famë jo vetëm në botën

shqipfolëse. Një serial vizatimor i lindur dhe i shpërndarë në facebook, e gjente frymëzimin nga aktualiteti politik i Kosovës, të cilën dora e Ismailit e kthente në episod komik. I lindi krejt papritur ideja ku një natë tre parti politike bashkë me ambasadorin e ShBAve vendosen të bien dakord për zgjedhjen e presidentit të ri të Kosovës. “Që në atë moment, më shkoi mendja për një nga karakteret e Simpson-ave, që më ngjau me ambasadorin”- tregon iIsmaili. I ngjanë tmerrësisht me karakteret e Simpson-ave dhe po asaj nate i hyri punës për të krijuar një serial të mirëfilltë. E mori atë personazh dhe huazoi disa të tjerë nga Simpsonat, i vuri bashkë dhe kështu krijoi episodin e parë. “E quajta “Pimpsons” sepse i konsideroj këta njerëz si “pimps” (tutorët e prostitutave) të Kosovës që e vënë në shtije siç duan ata. Njësoj siç bëjnë edhe tutorët. Kështu doli episodi i parë. Ishte argëtues, ishte vulgar.

Ishte krejtësisht i pa censuruar. Në të vërtetë e kisha në mendje të bëja vetëm një”. Por interesi dhe kurioziteti erdhën në rritje, kështu audienca e rrjeteve sociale vazhdoi më tej duke kritikuar qeveritë, atë që drejtonin vendin. Mendoja se njerëzit do ta pëlqenin por që do të shkonin 9 mijë fansa në dy

javë nuk ma priste mendja”. Po autori i Simpon-ave çfarë do të ndjente për përvetësimin e personazheve të tij?

Fisniku thotë se nëse do të kuptonte çfarë ai shkruante dhe do të kuptonte situatën politike në Kosovë, do të dërgonte njerëz për ta ndihmuar dhe do i dukej shumë komike. Duket që suksesi i serialit komik me të verdhët e frymëzuar nga Shqipëria ka qenë aq i madh saqë autori Ismaili ka vendosur ta rikthejë për fansat pasi e kishte ndërprerë për disa kohë. Ku i dihet, ndoshta ka edhe ai fatin e Simpson-ave dhe rrjete televizive do të kërkojnë ta blejnë.

Fisnik Ismaili “E quajta “Pimpsons” sepse i konsideroj këta njerëz si “pimps” (tutorët e prostitutave) të Kosovës që e vënë në shtije siç duan ata. Njësoj siç bëjnë edhe tutorët. Kështu doli episodi i parë. Ishte argëtues, ishte vulgar.

Ishte krejtësisht i pa censuruar

Kur vjen puna për disa gjëra, unë kënaqem me eksperiencën e të tjerëve, pa u dashur ta kaloj mbi shpatullat e mia. Për shembull, e di që duhani të plak lëkurën dhe të zverdh dhëmbët, ndaj dhe nuk e kam provuar kurrë. Apo se dekoloranti të shkatërron flokët dhe se një brune natyrale pas një jave duket një bionde rrënjëzezë me pamje tmerrësisht të rëndomtë, ndaj dhe nuk kam guxuar ndonjëherë të bëhem e tillë. Apo se jetesa me vjehrrën në shtëpi është një sakrificë e jashtëzakonshme, një luftë e përditshme që nuk të shpie asgjëkundi, e në fund të së cilës të gjithë dalin të humbur… Nuk kam pse ta provoj në kurriz (edhe pse të them të drejtën, nuk është se deri tani ndokush më ka propozuar zyrtarisht që mamaja e tij të bëhet vjehrra ime), për ta ditur se thjesht me atë gruan të cilën nuk e njoh, nuk kam si të jetoj në një shtëpi. Sepse shembuj vërdallë ka nga të gjithë, që nga më komikët e deri tek ata tragjikët fare, ku vetëm vdekja e vjehrrës (nga shkaqe natyrore ama, asnjëherë nga kërpudhat), ka bërë që në fund fare të gjithë të jetojnë të lumtur. Kur themi komikë, të tillë më duken mua, sepse ato nuset që i kanë këto vjehrra, i përjetojnë si gjëja më tragjike në botë. Për shembull, një shoqja ime kalon në krizë nervash kur në shtëpi gatuhen spageti: në kujtim të kohëve të dikurshme dhe atyre makaronave të zeza e të gjata, të paketuara në letër kafe, e vjehrra ka ruajtur zakonin e thyerjes së spagetit “Barilla” më tresh. E kotë të themi sa është munduar kjo shoqja ime t’ia mbushë mendjen se kuzhina kontemporane nuk e pranon këtë huq, vjehrra nuk dëgjon madje nga ajo anë. Nuk është dakord madje as që spagetit të marrin valë në dy tenxhere të ndryshme, në njërën të thyera e në tjetrën të pathyera, e të kënaqen të gjitha palët, sepse familja është familje dhe në të ushqimi është i përbashkët… Ndërsa shoqja ime nuk dorëzohet, shpik lloj-lloj marifetesh që të arrijë e para tek tenxherja ku vlon uji, por s’ia del dot…Dhe ai ‘krrak, krrak’ që i ndan spagetit më tresh do t’i shkaktojë infarkt ndonjë ditë.

Janë pastaj dhe ato historitë e tjera, ku vjehrrat nxjerrin rrobat nga lavatriçja për t’ia treguar të birit e për t’i thënë: “shiko gruaja jote, mirë që i ka të thara e s’lan dot me dorë, po s’di as t’i fusë në lavatriçe, ndaj dhe na i ka bërë çarçafët për turp”. Apo ato të tjerat, që kanë të bëjnë me zgjim të hershëm edhe kur s’ke punë, sepse ndryshe vjehrra do u ankohet fqinjëve që nusja fle deri në drekë dhe s’do t’ia dijë për gjë. Apo ca histori të tjera, ku nusja nuk ndrron dot modelin e kolltukëve, ngjyrën e mureve apo të perdeve, sepse nuk është ajo zonjë shtëpie, por ajo tjetra, që ka qeverisur aty për vite me radhë dhe nuk do e lërë pushtetin si pa të keq vetëm se një pispiruqe pretendon se ka më shumë gusto se ajo. Pale pastaj fëmijët e vegjël: ata janë gjithmonë të bukur, të zgjuar dhe plot temperament si i ati. Dhe nëse janë shëndetlig, grindavecë apo largqoftë, kanë nevojë të vënë syze, gjithmonë i ngjajnë së ëmës…

Shoqet e nuses nuk shkelin kurrë në shtëpi, sepse shtëpia nuk është han me katër porta për llogje grash. Kurse kushërirat e vjehrrës dhe sorollopi mund të hanë, të pinë, të flejnë me ditë të tëra aty dhe duhet të respektohen deri në detaj. Menyja për të tilla dreka festive është standarde, si sebepet e 20 viteve më parë: sallatë me domate e kastravec, dekoruar me ullinj anës e përqark (në pjatë të përbashkët ku fusin pirunin të tërë, jo tas dhe pjata të vockla të veçanta, siç propozon nusja), byrek me djathë, pulë e pjekur dhe pilaf që hidhet në pjatë me formën e filxhanit të çajit… Epo mirë, do thonë mamatë, ç‘të keqe ka këtu? Kush pa keq nga pilafi dhe byreku me djathë?! Asnjë të keqe, do thoshin nuset, veç asaj që asnjë ditë nuk e ndjen veten si në shtëpinë tënde, kur gatuan dhe ha si të duash, i lan ose nuk i lan rrobat, si të kesh qejf dhe fle sa të kesh fuqi… Kjo për rastet komike, që dhe mund të durohen. Sepse ka dhe ca raste të tjera, që fatmirësisht janë shumë të rralla. Nga ato rastet ku doktor Frojdi do vinte vulën “kompleksi i Edipit” dhe do ikte pa dhënë ndonjë përgjigje, nga ato rastet kur vjehrra e shikon nusen si atë armiken që i mori çunin… Dhe këtu nis tragjedia.

Jo me ankesa tek fqinjët e muhabete me gratë e fisit, por me sherre e shamatë, nga ato që e bëjnë të mundur bashkëjetesën.

Ja, këtë nis të më tregojë mikesha ime që pasi u martua dhe jetoi dy vjet me një vjehrrë të tillë, nuk ia doli më dhe u kthye tek e ëma ku jetoi pesë vjet të tjerë, duke e kthyer burrin në të fejuar, me të cilin dilnin, shkonin andej-këndej dhe në mbrëmje ai kthehej në shtëpi, përndryshe të ëmën e kapnin krizat e ankthit dhe rriskonte të vdiste… Derisa një ditë zemra nuk e mbajti më. “E shkreta, gjynah… Ama po të mos ndodhte, s’dihej sa mund të vazhdonim ashtu. Rrezik nuk do jetonim kurrë bashkë dhe nuk do e kishim as vajzën”, - thotë kjo shoqja ime teksa po gatuan darkën, ku na ka mbledhur ne vajzat. Kur ‘krrap, krrap’ vjen një zhurmë nga aneksi… “Nuk i ha dot makaronat pa i thyer”, thotë.

Po kjo ia paska futur kot fare?! Mund të kishte jetuar njëqind vjet rehat me të vjehrrën e të kënaqeshin si shoqe të ngushta duke thyer makarona.

botimi

rajoni

Diana Çuli sjell në shqip dy drama të Sartrit

Poezia bashkëkohore malazeze edhe për lexuesin shqiptar

Vijnë në shqip dy drama të Zhan Pol Sartrit, “Me dyer të mbyllura” dhe “Miza”.

Në këto vepra Sartri doli me shprehjen e famshme dhe shumë të diskutuar...

Përmbledhja e poezive të poetit malazez Pavle Goranoviq, me titull “Stinët e humbura”, është botuar në gjuhën shqipe nga shtëpia e njohur botuese “Onufri” në Tirana.

recensë personazh pyetsori shënime vitrina Çdo të shtunë / dielë www.mapo.al

pyetsori

Agron Gjekmarkaj: Pengu im bisedat e pa arkivuara me At Zef Pllumin

Si kritik i letërsisë në Universitetin e Tiranës, por edhe në shtypin e përditshëm, Agron Gjekmarkaj është tashmë një penë e njohur. I takon shpesh të flasë për të tjerët, për ata që ka njohur dhe lexuar, por asnjëherë për veten si tani përballë pyetjeve të Prustit…

Erosi ai që mban bashkë Lasgushin me Migjenin Si shfaqen dy të mëdhenjtë e letrave tona në lidhje me erosin? A është kjo erotikë e trazuar, që i hedh ata pa mëshirë në krah të shoqi-shoqit? A mund kjo erotikë të bartë në trupin e saj jo gjë tjetër, por “të çarën” që na çon drejt e në thelbin e erotikës në letrat shqipe?...Pyetje që marrin përgjigje këtu Dr. Anastas Kapurani

recencë

Për poezinë bashkëkohore dhe një libër epitom të saj Mbi librin më të fundit të poetit Preç Zogaj: “Fundi, një fëmijëri tjetër”

P

ranëvënia nuk u ka pëlqyer asnjëherë të mëdhenjve në art. Asnjëri prej tyre nuk ka thënë gjer më sot: “Unë i ngjaj këtij apo atij.” Pse kjo bezdi gati “patologjike” ndaj pranëvënies? Edhe pse mund të shfaqet në shumë pamje, kur vjen puna tek të mëdhenjtë, pranëvënia mblidhet kryesisht në një pikë themelore. Dhe pastaj ajo që vjen në dritë, nuk ka asgjë patologjike. Pranëvënia mund të jetë shumë gjëra. Por ajo është, para së gjithash, një gjë: kufi, limit, kufizim. I kujt? I lirisë. Dhe për ta liria është gjithçka.

Po ndaj studiuesit, si është shfaqur pranëvënia? Edhe mes tyre marrëdhënia nuk ngjan të jetë e lumtur. Pasi ndaj studiuesit pranëvënia e vërtetë është shfaqur përherë në esencë vetëm kështu: ajo vjen duke u larguar. Pranëvënia e vërtetë është afri me largësi brenda. Kështu shfaqet horizonti. Dhe

Faqe 21

pranëvënia e vërtetë e tillë është në thelb: dritë udhërrëfyese, vizion, horizont. Por horizonti nuk lidhet. Pranëvënia pikërisht këtë të vështirë rreh të bëjë: të mbledhë, të mbajë bashkë atë që nga natyra s’mblidhet dot, atë që na shfaqet ndërsa humb, atë që na qaset ndërsa largohet. Ndaj pranëvënia është në elementin e saj dhe mund të na shfaqë gjithë të papriturat e saj. Kjo pasi dy të mëdhenjtë e letrave tona që ne duam të mbajmë bashkë, pasi kushedi kështu bashkë mund të na rrëfehen më mirë, pra: Lasgushi dhe Migjeni duket se janë marrë vesh të na shfaqen vetëm me një kusht të mbrapshtë: o njëri, o tjetri, por asnjëherë të dy bashkë. Po të perifrazojmë një mendim me vlerë të Ismail Kadaresë, do të thoshim se ata kanë ndarë mes tyre Tokën dhe Qiellin dhe ngjajnë të “lumtur” me shortin e tyre…

Vijon në faqen 22

22

E shtunë-diel, 31-01 shtator 2013

www.mapo.al

Dossier

Dualiteti i erotikës në letërsinë shqipe S

i e ka emrin kjo nyjë apo më saktë ky shkëmb i rëndë që rri në mes të dy anëve, ky shkëmb që ndan për të mbajtur bashkë më mirë? Pranëvënia jonë i thotë vështirshëm kështu: eros apo erotikë. Tani mund fare mirë të pyetet: Erotika mund të jetë çudia që mban bashkë Lasgushin me Migjenin? Pastaj të jetë kjo e takimit të tyre në dukje të pamundur, por erotikë e trazuar streha e përrallshme që energjia e llahtarshme që vjen thellë honit të fjalës së tyre të mençur i hedh ata pa mëshirë në krah të shoqi-shoqit? Dhe, më në fund, a mund kjo erotikë të bartë në trupin e saj jo gjë tjetër, por “të çarën” që na çon drejt e në thelbin e erotikës në letrat shqip?

Erosi apo erotika na del kështu përpara me tërë peshën e frikshme të një demoni të vërtetë. Fjala të tremb, ngaqë mund të ndriçojë aq shumë. Ndaj nuk ka të ikur nga kjo pyetje: erosi, çfarë është në esencën e tij? Na duket se jemi më se të familjarizuar me këtë fjalë. E kemi thuajse përditë rrotull nesh dhe nga kjo fjala ngjan “e shurdhuar”.

Mbase erosi ndërkohë na i tha gjithë ç’kishte për të na thënë. Po të shtojmë këtu trysninë vrastare që ushtron mbi të çdo ditë fjala tjetër, aq e afërt si natyrë me ten, pra seksi, pamja bëhet e plotë. Tani seksi është kthyer në një negativitet ndryshe në marrëdhënie me erosin. I çliruar ligsht, seksi tani është përbindëshi i rrugës së madhe, që qytetërimi modern e ka të vështirë ta mbledhë një ditë.

Shkurt, si fjalë erosi ngjan i zbrazur, krejt i çmitizuar, i pamister.

Dhe, megjithatë, kjo është vetëm dukja, ajo që shihet në të parë. Pasi thellë-thellë erosi i vërtetë është gjithmonë ai i pari, energjia dhe drita zbulonjëse e një demoni të frikshëm.

Po dy të mëdhenjtë e letrave tona si shfaqen në lidhje me erosin brenda vizionit të gjerë evropian?

Shih kur dëgjojmë të thuhet “internalizim i trupit kah qenies”, madje pa u shqiptuar mirë kjo frazë-koncept, gjenia krijuese e Lasgushit shkrep në dritë dhe ai na shfaqet ashtu sikundër është: një poet i madh në letërsinë e madhe europiane. Pasi pikërisht këtë fjalë shkëmb të rëndë Lasgushi nuk është se thjesht e merr, por e përvetëson, e bën të tijën me gjithsej, e bën mish-e-gjak-e-dritë të fjalës së tij mahnitëse dhe të vizionit të tij të shquar evropian. Çfarë thotë Lasgushi për erosin

Thjesht e shkoqur vetëm aq: Dhe hapa shteg-bashkimi nëpër trup/Atë të gojës, plot margaritar/ Atë të dorës, ndritur si zëmbak…/ Nër shteg-bashkimi, që ti s’di sesi/ Bashkohesh brenda me përjashtësi/ Bashkohesh jashta me përbrendësi/ Bashkohesh fellë me përjetësi.

(Përjetësia) Ja se ç’është sensualiteti i dritësuar apo erosi në esencën e tij, thotë Poeti i Liqerit. Mrekullisht vetëm aq: një shteg-bashkimi.

Shteg, për ku? Për te qenia e trazuar e njeriut. Dhe çfarë bën bashkë ky shteg i përrallshëm, ndërsa shtyhet thellë e më thellë në të errëtit e panjohur? Bashkon njeriun me të Vërtetën e tij të pambaruar.

Ky është vizioni i Lasgushit mbi Erosin dhe më gjerë mbi të Bukurën. Ai ngrihet drejt e nga zemra e pashuar e evropianizimit të lashtë.

Po Migjeni?

Migjeni shfaqet gjithë duke dëgjuar urdhrin e poetikës së tij pa të dytë në letrat shqip. Po t’i drejtohemi një fjale të Migjenit, do të thoshim kështu: Ai na shfaqet përherë “me një shikim diskret”. Është fjala e vetme që na ka lënë për të shenjuar qasjen e përkorë ndaj njeriut të tij të zemrës. Ndërsa po t’i drejtoheshim Lasgushit, me siguri do të na thoshte këtë: Migjeni na shfaqet përherë “si pa kuptuar”. Ka përherë një drojë fisnike në shfaqjen e Migjenit. Thua se ai ka merak të mos bjerë në sy për të “paudhat” e mençura që bën, friket se mos tërheq vëmendjen e të tjerëve se “nuk bën kushedi çë,” ja “flet për Erosin!” Dhe atëherë kuptohet që kjo nuk është droja e njeriut të vogël, por droja e lindur dhe e fisme e njeriut të madh që sjell në dritë të vërteta të rënda.

Migjeni ka lënë rruginat e mjera të Lagjes së tij të Varfun dhe është ngjitur në mes të maleve. Pse, çfarë kërkon aq larg? Do të mësojë në dukje të vërtetën e plleshmërisë së Natyrës, dëshirën e saj të panginjur dhe të pafund për t’u ripërtërirë. Dhe nga gjithë pasuria e paanë e mëmës Natyrë Migjeni, “si pa kuptuar”, zgjedh një dru të vetëm, sa i natyrës, aq dhe i njeriut, pra që i hap udhë një lidhjeje të dyanshme. Dhe atëherë merret vesh që Migjeni shkon aq larg vetëm për t’iu gjetur më pranë Njeriut. Si i thonë këtij druri? Është Qershia, por sa e flet Migjeni bëhet qershia e tij legjendare.

Në raport me Natyrën, çfarë na sjell në dritë qershia? Mbase asgjëkund gjetkë Natyra “me shtatzanë”, sikundër thotë Migjeni, nuk duket më bukur se te qershia ngarkuar me kokrra “bamë kuq si gjaku”. Po kur e sheh njeriu këtë qershi të nusëruar, çfarë mund të vijë në dritë? Shumë gjëra bëjnë ballë, thotë Migjeni. Por mbi të gjitha shkrep në dritë Bukuria e E r o s it s i r ip ë r t ë r it j e e j e t ë s njerëzore. Të kuqtë e qershisë është tjetër gjë. Poetë të tjerë, p.sh.

Burns, parapëlqejnë të kuqtë e trëndafilit për të sjellë në dritë të vërtetën e rëndë të Erosit të tyre.

Migjeni ynë parapëlqen të kuqtë e qershisë. Misteri i së kuqes të qershisë ngjan më parë të jetë larguar nga Vajza dhe vajzëria e dehur që mezi ç’pret të bëhet nënë, dhe për t’u mbrojtur më mirë strehohet në trupin e qershisë. Pastaj kur dita vjen dhe qershia zë nusërimin e saj, ky mister të mund t’i shfaqet njeriut më mirë. Këtë sensualitet me dritë Migjeni rreket ta mbledhë në fjalën e tij. Për çfarë? Për të sjellë në dritë të vërtetën e vështirë të

Seksi është kthyer në një negativitet ndryshe në marrëdhënie me erosin. I çliruar ligsht, seksi tani është përbindëshi i rrugës së madhe, që qytetërimi modern e ka të vështirë ta mbledhë një ditë. Shkurt, si fjalë erosi ngjan i zbrazur, krejt i çmitizuar, i pamister.

Erosit. Po cilën bukuri-perri ka me vete Migjeni për t’i dalë përtej kësaj pune? Dhe këtu shfaqet çudia e poetikës së Migjenit pa të dytë në letrat shqip dhe aq e rrallë në letërsinë e madhe europiane. Këtë barrë të rëndë Migjeni ia beson një Malësoreje të paemër, e harruar mes maleve prej kohësh që s’mbahen mend, mbase që në zanafillë të mjerimit njerëzor.

Dhe megjithatë, asnjë shtojzovalle nuk bën dot atë që kjo malësore g jytyryme mund të bëjë. Pse? Sepse ajo është Nusja më shtatzanë

e mjerimit shqiptar, Nusja më shtatzanë e mjerimit njerëzor.

Thotë Migjeni: “Kur shtrohet nata, dhe ajo shtrohet në shtresat p r a n ë b u r r it d h e u l ë sh o h e t përkëdheljeve të tij mashkullore.

Dhe harrohet vuajtja e ditës, uja, në gëzimin e mahnitshëm të një çasti. Këto gëzime të natës i dhanë barrën e randë, por barrën e kandshme, të dashtun, me zemër ngushtë të lidhun…“ Ah, nett, nett! T’errta e të dashtuna! (Qershiat) Ja se ç’është në esencë Erosi, thotë Migjeni. “Jeta në vetvete përmban një gëzim. Pra, Erosi në esencë është vetëm aq dhe asgjë më shumë: gëzim i të qenunit. Nuk është tërbimi i bishës që s’di nga qenia. Por është gëzimi i njeriut, gëzimi i të qenunit, me një fjalë: gëzimi që të nxjerr jashtë vetes. Për ku? Kah Qenies. Me këtë shkreptimë me dritë ndryshe Migjeni ngjitet në ballkonin e vizionit madhor europian mbi Erosin.

Tani është vendi të risjellim pyetjen kryesore të kësaj sprove, ngaqë mund t’i përgjigjemi. Erosi, ç’është në esencën e tij? Është shteg - bashkimi, thotë Lasgushi. Është gëzimi i të qenunit, thotë Migjeni. Çfarë shikojmë të ngrihet shkoqur para syve tanë? Që në punë të Erosit mençuria që vjen si nga fjala e Lasgushit edhe nga fjala e Migjenit është në thelb një: është energjia dhe drita që të nxjerr jashtë vetes.

Kjo ngaqë vizioni i tyre erotik ngrihet mbi vizionin madhor europian.

Ky është shtrati solid që mban bashkë Erotikën e tyre. Por ndërkaq, kjo është dhe arsyeja e parë që u jep dorë atyre ta zhvillojnë aq ndryshe Erotikën e tyre të shquar. *Autori jep mësim në një universitet amerikan në Athinë.

Gjithashtu, ka botuar një libër për Migjenin dhe ka marrë “Penën e argjendtë” para disa vitesh, nga MKTRS.

E shtunë-diel, 31-01 shtator 2013

23

www.mapo.al

Pyetësori i Prustit Si kritik i letërsisë në Universitetin e Tiranës, por edhe në shtypin e përditshëm, Agron Gjekmarkaj është tashmë një penë e njohur. I takon shpesh të flasë për të tjerët, për ata që ka njohur dhe lexuar, por asnjëherë për veten si tani përballë pyetjeve të Prustit…

botime të reja

Dramë Titulli: “Me dyer të mbyllura” dhe “Miza” Autori: Jean Paul Sartre Përktheu: Diana Çuli Shtëpia botuese: “Fan Noli”

Diana Çuli sjell në shqip dy drama të Sartrit

Agron Gjekmarkaj: Pengu im bisedat e pa arkivuara me At Zef Pllumin -Cila është ideja jote për lumturinë?

Unë kam një vajzë 16-muajshe, që quhet Sofia. Jam i përhumbur kur e marr në krahë, kur ajo qesh, kur çdo ditë ajo mëson gjëra të reja, kur më thërret në emër. Një ndjesi e paprovuar më parë, që besoj është lumturi. Dikur kam pasur të tjera ide më mistike, më parimore në formë përkufizimesh, por meqenëse pyetja bëhet në kohën e tashme, mund të them që ideja ime fikse për lumturinë është ta shoh Sofinë gjithmonë të qeshur.

-Cila është frika më e madhe?

Pamundësia nëse verifikohet, për ta rritur siç dua vajzën time.

-Kë person të gjallë admironi më shumë?

Ismail Kadarenë.

-Cili është ai tipar i të tjerëve që të ngjall mëshirë?

Tjetërsimi i tyre nga halli, kur konteksti i detyron të sillen siç nuk do të dëshironin.

-Ekstravaganca jote më e madhe?

Dëshira për të bërë batuta dhe shkruar mesazhe me qesëndi dhe me to kam bërë armiq boll.

-Cili është udhëtimi yt i preferuar?

Drejt Romës në vjeshtë... sa herë mundem.

-Në ç’rast mund të gënjesh?

Atëherë kur e vërteta do ta plagoste rëndë një njeri...

-Personi që përçmon më shumë? Është ai tip bashkatdhetari, që denigron çdo gjë të këtij kombi: Gjergj Kastriotin, Rilindjen, Nënë Terezën dhe vlerat europiane të këtij vendi duke i ngritur kulte robërisë otomane dhe pasojave të tij. Po aq edhe atë racë snobi që tallet me Shqipërinë, gjoja si modern e kozmopolit mejhanesh.

-Cilat fjalë ose shprehje përdor më shpesh?

“Për besë”, si dhe disa fjalë që përdor për humor me miqtë, si: qerrata, qafir, jezit, kopuk, hazër, edepsëz, tutkun, teveqel, ejvallah, pjesë e leksikut tashmë....! Ka pas thënë Fishta: “kaj fjalë turke ban lazem” J -Pengu yt më i madh?

Kam ndenjur shumë afër At Zef Pllumit në vitet e tij të fundit ...duhej të kisha regjistruar çdo gjë, çdo bisedë, çdo mendim dhe nuk e kam bërë.

-Kur dhe ku ke qenë i lumtur?

Kur kam rënë në dashuri me atë që sot është

gruaja ime rreth 11 vjet më parë në Romë.

-Në ç’gjendje shpirtërore je tani?

I qetë, në pritje për të dalë nga “robëria” e pushimeve dhe për t’iu rikthyer gjërave të përditshme.

-Nëse do të mundeshe të ndryshoje diçka nga vetja, çfarë do të ishte?

Masën e durimit. Do të doja të isha më i durueshëm.

-Ç’gjë e konsideron arritjen tënde më të madhe?

Studimet në “La Sapienca”, si dhe punën që bëj aktualisht si pedagog në Universitetin shtetëror të Tiranës.

-Po të vdisje dhe të mund të mishëroheshe në një tjetër njeri apo diçka tjetër, çfarë do të doje të ishe?

Ky që jam.

-Cili është sendi më i çmuar që zotëron?

Një libër, “Lahuta e Malcis”, me firmën e autorit të dhuruar nga një student i poetit kombëtar dhe një pikturë e Lin Delisë, të cilën e kam shumë për zemër.

-Cilën quan pikën më të thellë të mjerimit?

Egërsinë e njeriut për t’u pasuruar, errësimin e arsyes para këtij qëllimi, shmangien e çdo vlere për ta arritur shpejt këtë objektiv, mohimin e çdo raporti njerëzor në emër të saj.

-Ku do të pëlqente të jetojë?

Më pëlqen Tirana, por do të doja të jetoja më shumë te shtëpia e prindërve në Ishull Shëngjin të Lezhës, për të qenë më afër atyre dhe për të shijuar një natyrë të mrekullueshme, fryt i punës së tim eti dhe pak më shpesh në Romë, ku kam kaluar vite tejet të rëndësishme të jetës sime.

-Ndër veprimtaritë që merresh, cila është e preferuara juaj?

Mësimdhënia, natyrisht....dhe menjëherë pas kësaj të shkruarit, prezenca në shtypin e përditshëm kur kam ndonjë gjë për të thënë, përndryshe, Zot na mbaj gojën mbyllur.

-Cila është karakteristika juaj më e spikatur?

Të ecurit prej malësori ose siç thuhet rëndom prej “maloku”, si dhe krenaria legjitime, ajo që buron nga kjo origjinë!? J -Veçoria që pëlqen më shumë te një mashkull?

Kur sakrifikon diçka për mikun.

-Veçoria që pëlqen më shumë te një femër?

Përkorja, d.m.th. mospërdorimi i bukurisë për arrivizëm.

-Cilët janë shkrimtarët tuaj të preferuar?

Po i ndaj. Në letërsinë shqipe Pjetër Bogdani, Jeronim de Rada, Gjergj Fishta, Ndre Mjeda, Migjeni, Ismail Kadare, At Zef Pllumi, Martin Camaj, Zef Zorba, Anton Pashku, Preç Zogaj, Bardhyl Londo, sigurisht edhe të tjerë, ndërsa në letërsinë botërore Dante, Pirandelo, Italo Svevo, Heminguej, Kamy, Borges, Kerlezha, Fuente e shumë sivëllezër të tyre.

-Cili është heroi juaj në art dhe kulturë?

Nuk kam heronj-autorë, por personazhe që ata kanë krijuar. Padyshim më i dashuri për mua është peshkatari që ndjek peshkaqenin deri në zvenitje te “Plaku dhe deti” i Heminguejit, ndoshta ngaqë edhe im atë është peshkatar në profesionin e tij dhe gjithmonë në jetë i është dashur “të rendë pas peshkaqenit”, për të na rritur shkolluar e nevoja të tjera.

-Cilët ke heronj në jetën reale?

At Zef Pllumin dhe Ibrahim Rugovën.

-Cilat gjërat nuk të pëlqejnë fare?

Të pështysh për tokë, fakt me të cilin ndeshemi shumë në qytetin tonë. Një tjetër gjë ndaj së cilës jam armik, është mosnjohja e aftësive të dikujt kur ai i ka ato, duke i paragjykuar origjinën, vendlindjen, bindjet politike, statusin social etj.

Nuk më pëlqen fare sjellja e një kategorie tjetër njerëzish, një batalion rrahagjoksesh, që i ngjishen pushtetit si m... pas këpucës dhe emrat e liderëve politikë, të fëmijëve të tyre i përdorin, me shkurtime, gjoja me intimitetin e besimit të ndërsjelltë, me natyrshmërinë e gënjeshtarit dhe adhurimin e servilit për t’u bërë vetë të përveçëm në sytë e shoqërisë si të besuar të tyre.

-Si do të të pëlqente të vdisje?

Mendoj çdo ditë për jetën dhe nuk mendoj kurrë si do të vdes, veç tani që përgjigjem, them se mjafton që ajo të jetë sa më larg meje dhe të vijë si fund i natyrshëm i jetës biologjike “si mbarim ditësh” dhe jo si aksidentale me “deus ex machina” .

-Cila është motoja juaj?

Asnjë ditë të mos i ngjajë tjetrës dhe të mos mbetem kurrë pa miq.

Vijnë në shqip dy drama të Zhan Pol Sartrit, “Me dyer të mbyllura” dhe “Miza”. Në këto vepra Sartri doli me shprehjen e famshme dhe shumë të diskutuar: Ferri janë të tjerët. Tri shpirtra të mallkuara, Garcini, Inesi dhe Estela, janë sjellë në të njëjtën dhomë në ferr nga një shërbëtor misterioz. Ata të gjithë prisnin tortura të tmerrshme për t’u ndëshkuar në përjetësi, por ndërkohë gjejnë një dhomë të modeluar në stilin e perandorisë franceze.

Të dy shpirtrat, Garcini dhe Estela, nuk pranojnë të shpallen fajtorë, vetëm Inesi u kërkon të mos gënjejnë veten e të pranojnë krimet e tyre. Pasi debatojnë për një kohë të gjatë, ata vendosin të tregojnë krimet e tyre. Të tre krijojnë në këtë dramë situata të vështira. Ndërsa “Miza” është një pjesë e shkruar në vitin 1943 dhe është motërzim i mitit të Elektrës. Pjesa e shkruar nga Sartri rrëfen historisë e Orestit dhe motrës së tij, Elektra, në përpjekje për t’u hakmarrë për vrasjen e babait të tyre, Agamemnonit. Këto dy drama të Sartrit vijnë në shqip nga shkrimtarja Diana Çuli.

Poezi Titulli: “Stinët e humbura” Autori: Pavle Goranoviq Përktheu: Dimitrov Popoviq Shtëpia botuese: “Onufri”

Poezia bashkëkohore malazeze edhe për lexuesin shqiptar Përmbledhja e poezive të poetit malazez Pavle Goranoviq, me titull “Stinët e humbura”, është botuar në gjuhën shqipe nga shtëpia e njohur botuese “Onufri” në Tirana.

Vargjet e Goranoviqit në shqip i ka përkthyer profesor Dimitrov Popoviq, ndërsa parathënien botimit e shkroi Anton Gojçaj.

Goranoviq është njëri nga shkrimtarët më të njohur të letërsisë bashkëkohore malazeze, si dhe këshilltar për kulturën i kryeministrit malazez, Milo Gjukanoviq. Përkthyesi Popoviq përveçse i shqipëroi me mjeshtri, edhe i përshtati poezitë e një shkrimtari malazez që të jenë sa më afër edhe për lexuesin shqiptar.

Pavle Goranoviq ka lindur në vitin 1973 në Nikshiq. Është diplomuar në fakultetin Filozofik, dega Filozofi. Shkruan poezi, prozë dhe kritikë letrare. Është autor i shumë zgjedhjeve nga letërsia bashkëkohore malazeze në revistat ndërkombëtare. Aktualisht është drejtor i Entit të Shkollimit të Malit të Zi. Jeton në Podgoricë. “Botimet e poezisë së përkthyer janë më se të nevojshme për qarkullimin e vlerave dhe njohjen reciproke të kulturave të popujve, e veçanërisht të fqinjëve dhe i kontribuojnë vështrimit krahasimtar, por edhe frymëmarrjes së sinkronizuar të vlerave më të spikatura në rajon. Dimitrov Popoviq, pas përkthimit në gjuhën shqipe dhe botimit të Antologjisë së Poezisë Malazeze, me shqipërimin e librit të Pavle Goranoviq, ka vazhduar me sukses misionin e vet, që t’i ofrojë lexuesit shqiptar krijimet më cilësore të letërsisë malazeze”, thotë në parathënien e këtij libri, mr.

Anton Gjoçaj.

24

E shtunë-diel, 31-01 shtator 2013

recencë

www.mapo.al

Mbi librin më të fundit të poetit Preç Zogaj: “Fundi, një fëmijëri tjetër”

Për poezinë bashkëkohore dhe një libër epitom të saj Rudolf Marku

P

rej kohësh poezia shqipe ka dëshmuar se ka lëvizur bindshëm drejt bashkëkohësisë estetike, por ashtu siç ndodh dendur në kulturën shqiptare në veçanti, që vlerat e vërteta të mbulohen nga pirgu i mediokritetit të stërlavdëruar mediatik, poezia e vërtetë gjallon e fshehur dhe e ndrojtur në faqet e librave, duke dëshmuar qoftë edhe me këtë se është një poezi e vërtetë. Ka ngjarë po ashtu siç ndodh me bukurinë e rrallë dinjitoze femërore, që preferon të fshihet përballë një parade femrash të stërlyera dhe gjoksjashte, të cilat me lehtësi tërheqin vëmendjen e turmës së etur seksualisht... Ka vite që është bërë zakon, që librat lavdërohen në mënyrë proporcionale me mungesat e tyre. Fillova këto ditë të lexoj një libër që lavdërohej për “befasinë në stil”,- lavdërim pa dashje ambig, që me siguri, sipas artikullshkruesit, nënkuptonte mrekullinë stilistikore të autorit, në një kohe që vërtet libri të befasonte “në stil”, pikërisht për shkatërrimin stilistikor dhe për mënyrën artizanale të përdorimit të fjalës e të sintaksës dhe për shijen e keqe estetike. Por, le të kthehemi përsëri te librat poetikë dhe te poezia shqipe e viteve të fundit. Shoqëria shqiptare, e kapur në një ngrirje të çuditshme të kohës, i ka mbyllë prej vitesh sytë, me dashje a pa dashje, përballë njësive të reja të letërsisë dhe sidomos të poezisë. Librat poetikë të Zef Zorbës, Frederik Reshpes, Preç Zogajt, Ndoc Gjetjes, Arian Lekës, Agron Tufës, Bardhyl Londos, Visar Zhitit, Sadik Bejkos, Luljeta Lleshanakut, Gentian Çoçolit, Parid Teferikut, Rudian Zekthit, Moikom Zeqos, kanë bërë që poezia shqipe të ketë evoluar bindshëm drejt poezisë moderne, drejt asaj poezie që mbështetet në ritmin e gjuhës së folur, që i largohet me një instinkt të shëndoshtë fabulës dhe rrëfimit, aq të stërlavdëruara në viset e kritikës tonë, madje si virtyte të një poezie kombëtare dhe popullore; një poezi që ka një zhargon tjetërsoj, e cila afron intensitetin emocional me sofistikimin gjuhësor dhe stilistikor, një poezi e cila, duke qenë më tepër një përvojë private emocionale, jo vetëm që nuk struket në një botë vetjake, por përkundrazi dhe paradoksalisht ngaqë është e tillë, bëhet më e aftë që të ndihet si një eksperiencë emocionale e të tjerëve, në këtë rast e lexuesve. Dhe më duket një shenjë dhe gjest fatlum dhe për t’u shënuar, se ardhja e poezisë së re shqipe për herë të parë këto kohët e fundit, ka bërë që dhe mendimi kritik dhe akademik ta përshëndesë, edhe pse ndrojtshëm, këtë fenomen të ri të letërsisë shqipe.

Kam parasysh artikujt e botuar në revistat “Letrat” të Fakultetit Filologjik të Tiranës, “Poeteca” dhe “Alef”, si dhe recensionet për letërsinë bashkëkohore të botuar në faqet e gazetës “Mapo”. *** Të gjitha tiparet e poezisë se re shqipe të përmendura më lart i shoh të mishëruara më me elokuencë dhe më me luciditet se në çdo libër tjetër në vëllimin e fundit poetik të poetit, prozatorit, eseistit dhe publicistit të mirënjohur Preç Zogaj “Fundi, një fëmijëri tjetër”. Në radhën matematikore të botimeve, ky është libri i njëmbëdhjetë i autorit, po të kemi parasysh edhe librat e përkthyer e të botuar të Zogajt në Francë e në Shtetet e Bashkuara. Por më shumë nga enumeracioni

Libri “Fundi, një fëmijëri tjetër” i Preç Zogajt jo vetëm që dëshmon për një libër të rrallë poetik në letrat shqipe, por ai vjen tashmë jo si një paralajmërim i shenjave të qarta, por i provës më të sigurt, që nuk mund të injorohen me mbyllje sysh a me marifete të tjera të klimës së sotme, të pjekurisë së poezisë shqipe dhe i vetë letërsisë shqipe.

matematik, ky libër bëhet më i rëndësishmi i autorit, dhe sipas mendjes time, njëri ndër librat më të mirë të poezisë shqipe, falë përqasjes unike të poezisë, preokupimit detajor dhe strukturës poetike, intensitetit emocional, logopoeia-s dhe imazheve të papritura, artikulimit lehtësisht të natyrshëm të zërit poetik, si dhe preokupimit të vazhdueshëm të poezisë për nga detaji dhe struktura poetike.

Ashtu siç ndodh me poezinë e vërtetë, e cila flak dhe injoron tonet e lehta, për t’u përqendruar tek thelbi i shpirtit të njeriut, poezitë e këtij libri i kanë bërë të vetat natyrshëm dy temat më madhore të poezisë, që në fakt janë një temë e vetme: Dashurinë dhe Vdekjen. Pjekuria e poetit? Përvoja e moshës? Apo pjekuria e poezisë?

Mendoj se libri i fundit poetik i Preç Zogajt shpreh një vazhdimësi të admirueshme të tematikës dhe unitetit poetik të krijimtarisë së mëparshme. Mbaj mend botimin e ciklit të parë poetik të tij, shumë e shumë vite më parë, poezitë e një tetëmbëdhjetëvjeçari pothuajse të panjohur. Poezi që imponoheshin me freskinë, sinqeritetin, natyrshmërinë, varietetin e formës, tonit dhe zërit poetik. Një poezi spontane, jashtëzakonisht spontane, që sillte një sensibilitet jo të zakonshëm, të shprehur me teknikën e pyrotheknikës, të zjarreve që flakërojnë përkundrejt qiellit të errët. Dhe mbi të gjitha, ngarkesa emocionale e rrallë, ngase është një sensibilitet i besueshëm i një përvoje vetjake.

Në librin “Fundi, një fëmijëri tjetër”, (... në fundin tim është fillim im – na kujton T. S. Elioti i mirë në “Katër kuartet”) trishtimi, vdekja, vetmia, dashuria që shoqërohen me ndjesinë e pasigurisë tragjike të dashurisë së vërtetë, jo asaj shtirake, janë sublimuar në poezi përmes sofistikimit gjuhësor dhe stilistikor. Poeti është i vetëdijshëm, sidomos për fatin tragjik që e shoqëron poetin bashkëkohës shqiptar, por dhe më gjerë, poetin si qenie e vetmuar: “Poetët bashkëkohorë i shkruajnë pak njëri-tjetrit/ Takohen rrallë në holle hotelesh, oborre muzeumesh, kështjellash/...Fëmijë pa shekull/Çetë pa mbretër”, - qoftë dhe vetëm në këto pak vargje mund të shihnim qartë bashkëpeshimin e tragjikes me shpirtëroren, intonacionit sa sublim, aq dhe ironik, zërin e natyrshëm të poetikës vetjake, kalimet kapriçoze të sintaksit poetik, fjalëve të të folurit të përditshëm (flasin, shikohen, përshëndeten, largohen).

Cili do të ishte përkufizimi i tiparit më dallues i poezisë së Preç Zogajt në këtë libër?

Mendoj se e gjithë struktura e poezisë së tij përkufizohet nga intensiteti emocional, sinqeriteti dhe natyrshmëria e admirueshme, kërkimi i vazhdueshëm i shprehjeve dhe intonacioneve të reja poetike, eleganca e verbit poetik, që vjen drejtpërdrejt nga sensibiliteti i ndjenjës.

Janë këto tipare që formësojnë dhe trajtësojnë dhe strukturën poetike, sintaksin poetik dhe verbin poetik të tij. Intensiteti emocional është aq i thellë dhe aq i besueshëm, sa të jep përshtypjen se poeti është një njeri i dashuruar në çdo çast, në çdo moment të jetës së vet. Nuk ka rëndësi nëse është i dashuruar me një grua hyjnore, me kujtimin e një dashurie, me trishtimin, a me vetë vdekjen dhe tragjizmin e saj: Me dashte duke qarë - thotë ai në fillimin e një poezie, duke dëshmuar kësisoj, se sekreti i poezisë së vërtetë, ashtu si dhe i vetë jetës, qëndron në alkiminë e bashkimit në një të trishtimit me lumturinë, të vdekjes me dashurinë, të qenies me mosqenien. E gjitha kjo e sublimuar përmes ritmit dhe strukturës poetike aq të veçantë e vetjake të poezisë, e cila, pa qenë e nevojshme, shënohet si poezia e Preç Zogajt (them e panevojshme, sepse që me vargun e parë poezia e ka shpallur autorësinë e poetit).

Libri “Fundi, një fëmijëri tjetër” i Preç Zogajt jo vetëm që dëshmon për një libër të rrallë poetik në letrat shqipe, por ai vjen tashmë jo si një paralajmërim i shenjave të qarta, por i provës më të sigurt, që nuk mund të injorohen me mbyllje sysh a me marifete të tjera të klimës së sotme, të pjekurisë së poezisë shqipe dhe i vetë letërsisë shqipe.

In memoriam

“Një jetë në shtjelljet e krijimtarisë”

Skifter Këlliçi Kur mbaron së lexuari librin voluminoz “Një jetë në shtjelljet e krijimtarisë”, bindesh me të vërtetë për gjeratoret e rrëmbyeshme nëpër të cilat ka kaluar jo vetëm jeta, por edhe krijimtaria e Kostandin Lekës, që u shua para disa muajsh, kur në shtator të këtij viti do të mbushte 81 vjeç. Kostandin Leka gjatë jetës së tij, që i vogël provoi të merrej me sport, pikturë, skulpturë, letërsi, pastaj edhe me muzikë, madje edhe të provonte të këndonte. Më pas arriti të mbaronte studimet e larta për Matematikë-fizikë në UT, të bëhej mësues dhe pastaj pedagog në fushën e Fizikës, të merrte edhe diploma dhe dëshmi në nënfusha të saj dhe, njëkohësisht, falë njohurive të thella profesionale, të fituara në këto shkenca, të bëhej bashkëpunëtor shkencor në fakultetin e Shkencave të Natyrës dhe të punonte në laboratorët e UT-së dhe, siç do të shpjegoj më pas, të futej në botën e emisioneve radiofonike fantastiko-shkencore për fëmijë, të shkruante edhe novela të tilla, pastaj të kalonte në Televizionin Shqiptar, edhe atje të krijonte emisione dhe konkurse shkencore, pastaj të rikthehej në laboratorët e fizikës të UT-së dhe në kohën e lirë, të dëgjonte dhe ndiqte shfaqje operistike, pasion që i kishte lindur që në fëmijëri, të këmbente në këtë fushë mendime profesionale me të shoqen, këngëtaren e njohur lirike, Rozmari Jorganxhi, pastaj me fëmijët, Gjergjin kompozitor, Aretin dhe Hektorin, edha ata këngëtarë dhe në vitet e fundit të pensionit, të gjente kohë të merrej edhe me një pasion tjetër të hershëm: artet figurative, madje edhe të hapte ekspozitë vetjake në Trieste. Dhe Kostandin Leka do të kishte dhënë edhe më shumë, sikur mbi kokë të mos i qëndronte si shpata e Damokleut “Biografia me hije të forta”, si biri i një tregtari të njohur nga Durrësit. Ishte karakteri, pasioni dhe vullneti që theu këtë pengesë, pra “biografinë me hije”. Libri “Një jetë në shtjelljet e krijimtarisë” (kujtime 2013), u drejtohet lexuesve të kategorive dhe profesioneve të ndryshme. Lexuesi profesionist, në fushën e fizikës, ku Leka ndihej gjithnjë si “peshku në ujë”, has në kapitujt të tillë si: “Krijimtari foto-video-profesionale”, “Ngritja e linjës së fotografisë me ngjyra”, “Propozimi i linjës së dokumentimit me filma 16 mm”, “Ngritja e laboratorit fotografik “Alcolorzenith” (1992-‘97)” etj. Në kapitullin “Krijimtari në RTSH” të librit të tij, Kostandin Leka përshkruan me nostalgji edhe veprimtarinë e tij si gazetar, publicist dhe shkrimtar i emisioneve radiofonike dhe televizive, e cila nis që nga viti 1955 dhe vazhdon deri më 1980. Kur lexoj kujtimet e shkruara në këtë kapitull, ndërmend frymëzimin dhe këmbënguljen e tij për të krijuar emisione në ato kushte aq të vështira, kur si studio shërbente një dhomë e vogël dhe një kamera gjermano-lindore. Në librin e tij “Një jetë në shtjelljet e krijimtarisë”, Kostandin Leka ndalet edhe në krijimtarinë letrare. Mund të quhet pa frikë ndër pionierët e kësaj letërsie të vështirë, sepse nuk duhet te jesh vetëm shkrimtar, por të paktën të kesh njohuri në fusha të shkencës. Dhe kjo nuk i mungonte Kostandinit. Kështu, pas serisë së tregimeve “Niku elektriku”, në faqet e revistës “Fatosi”, në vitet ‘70-të të shekullit të kaluar, doli në dritë novela “Udhëtim në zemër të hidrocentralit” (1980). Kur e pata takuar dhe uruar atëherë për këtë novelë, ai me mirësinë që e karakterizonte, më përgëzoi për romanin “Atentat në Paris”, që ishte botuar dy vite më parë. E urova që edhe ai të shkruante një roman. “Nuk di a do të jem në gjendje”, - m’u përgjigj. Vërtet heshti gjatë.

Dhe ja, më 2011 më dërgoi nga Italia një kopje të romanit të tij të parë fantastiko-shkencor, “Si u bëra i padukshëm”. Para disa ditësh, kunata e tij, poetesha e njohur, Zhuliana Jorganxhi, më shkruan se sapo kishte përfunduar së redaktuari një roman të ri fantastiko-shkencor të Kostandin Lekës, parathënien e të cilit e ka shkruar Natasha Lako. Në fund të librit të tij me kujtime, Kostandini shkruan: “Kjo është historia që doja t’ju tregoja dhe tani e quaj të realizuar… Vazhdimi, siç e kam përmendur herë pas here, do t’u përgjigjet mundësive të gjendjes në pension dhe sidomos të moshës me kufizimet e saj. Kostandin Leka,Trieste, 28 shtator 2012, me rastin e 80-vjetorit tim”.

Vdekja e pengoi të vazhdonte veprimtarinë e tij të shumanshme. Por la një pasuri. Këtë e dëshmon edhe libri i tij, “Një jetë në shtjelljet e krijimtarisë”.

hylli i dritës

Peregrinus

Idi, essi,uni

Nacionalizmi shqiptar dhe fqinjët tanë

Klithja e modernitetit

Psikologjia sociale shqiptare (II) (Pse duhet studiuar e njohur)

Ardian Ndreca

Gjergj Meta

Ylli Pango

Pikëpamje profil Economicus Ideologji esse Çdo të shtunë / dielë www.mapo.al

profil

Cécile Kyenge

Beteja e ministres së parë me ngjyrë në Itali

Pikëpyetjet e modeleve të rritjes ekonomike?

31 ide për zhvillimin, në një kohë kur Shqipëria ballafaqohet si me shenjat e krizës ashtu dhe me potencialin e kalimit nga vend në zhvillim në vend të zhvilluar, do të jetë një agorë e re në MAPO Weekend. Akademiku dhe ekonomisti Adrian Civici do të sjellë një analizë dhe interpretim të asaj që ka ndodhur, po ndodh dhe pritet të ndodhë. Për t’i dhënë shpjegim sloganit tashmë të famshëm të presidentit amerikan Klinton: It’s the economy, stupid!

R

itmi i lartë i zhvillimit të shumë vendeve të botës të konsider uara deri tani thjesht si “vende në zhvillim” po përmbys krejtësisht si modelet klasike të zhvillimit, ashtu edhe mitin e avantazheve krahasuese të vendeve të zhvilluara, bazuar në industrializimin dhe teknologjitë moderne. Në këtë kontekst duhet parë e vlerësuar edhe debati i sotëm në Shqipëri në lidhje me gjetjen e një modeli të ri të rritjes ekonomike, që shumë raste barazohet pa të drejtë me një nocion shumë më të gjerë, siç është ai i

Faqe 25

modelit të ri ekonomik. Në këtë zgjedhje duhen ekuilibruar në mënyrë efektive dy vektorë: nevojat dhe specifikat ekonomiko-financiare e sociale të Shqipërisë në këtë periudhë “post-tranzicion”, me tendencat apo eksperiencat e vendeve të tjera në këtë drejtim; duhen përputhur strategjitë dhe prioritetet tona sektoriale e kombëtare me rregullat dhe filozofinë me të cilën po zhvillohet ekonomia botërore sot. As zgjidhja “tërësisht shqiptare” dhe as ajo “tërësisht eksperiencë ndërkombëtare” nuk është më e përshtatshmja.

26

E shtunë-diel, 31-01 shtator 2013

www.mapo.al

Dilema zhvillimi

27

31 ide për zhvillimin, në një kohë kur Shqipëria ballafaqohet si me shenjat e krizës ashtu dhe me potencialin e kalimit nga vend në zhvillim në vend të zhvilluar, do të jetë një agorë e re në MAPO Weekend. Akademiku dhe ekonomisti Adrian Civici do të sjellë një analizë dhe interpretim të asaj që ka ndodhur, po ndodh dhe pritet të ndodhë. Për t’i dhënë shpjegim sloganit tashmë të famshëm të presidentit amerikan Klinton: It’s the economy, stupid!

Pikëpyetjet e modeleve të rritjes ekonomike?

R

itmi i lartë i zhvillimit të shumë vendeve të botës të konsideruara deri tani thjesht si “vende në zhvillim” po përmbys krejtësisht si modelet klasike të zhvillimit, ashtu edhe mitin e avantazheve krahasuese të vendeve të zhvilluara, bazuar në industrializimin dhe teknologjitë moderne. Në këtë kontekst duhet parë e vlerësuar edhe debati i sotëm në Shqipëri në lidhje me gjetjen e një modeli të ri të rritjes ekonomike, që shumë raste barazohet pa të drejtë me një nocion shumë më të gjerë, siç është ai i modelit të ri ekonomik. Në këtë zgjedhje duhen ekuilibruar në mënyrë efektive dy vektorë: nevojat dhe specifikat ekonomiko-financiare e sociale të Shqipërisë në këtë periudhë “post-tranzicion”, me tendencat apo eksperiencat e vendeve të tjera në këtë drejtim; duhen përputhur strategjitë dhe prioritetet tona sektoriale e kombëtare me rregullat dhe filozofinë me të cilën po zhvillohet ekonomia botërore sot. As zgjidhja “tërësisht shqiptare” dhe as ajo “tërësisht eksperiencë ndërkombëtare” nuk është më e përshtatshmja.

Paradigmat dhe “recetat” klasike të rritjes po ndryshojnë me shpejtësi Në këtë fillimshekulli të ri ekonomia botërore po pëson ndryshime radikale jo vetëm në ritmet marramendëse të zhvillimit dhe pasojat po aq marramendëse të krizës, por njëkohësisht edhe në mekanizmat e funksionimit dhe filozofinë e saj. Futja masive në këto 10-15 vitet e fundit në “tregun botëror” të popullsive disamiliardëshe të Kinës, Indisë, Rusisë, Brazilit dhe vendeve të ish-Bllokut Lindor etj., po lëkund fort ekuilibrat, rregullat e lojës dhe standardet e ekonomisë botërore. Shumë nga postulatet apo “rregullat” klasike që deri tani kanë pasur vlerën e “Biblës”, për ekonomistët kanë filluar të vihen në diskutim. “Teoria e avantazheve krahasuese”, “modelet klasike të zhvillimit”,“teoritë standarde të rritjes ekonomike”,“teoria e avantazheve teknologjike”,“lidhja ndërmjet zhvillimit ekonomik dhe kapitalit social”, “relacioni: kapital/ popullsi aktive si determinante e zhvillimit” etj., po rivlerësohen në nivele kontinentale, rajonale e kombëtare nën optikën e zhvillimeve të reja të ekonomisë botërore.

Analizat “makro” dhe “mikro”, si dhe politikat ekonomike që po propozohen apo kanë filluar të aplikohen si në shkallë ndërkombëtare, ashtu dhe në nivele nacionale, po e ndiejnë nevojën e përfshirjes së këtyre ndryshimeve “konceptuale” në përmbajtjen e tyre. Institucionet më të rëndësishme ndërkombëtare, si Banka Botërore, FMN, OBT, BERZH etj., qendrat kërkimore shkencore dhe universitetet prestigjioze, organizatat e shoqërisë civile, qeveritë e shumë vendeve të zhvilluara apo në zhvillim, masmedia e specializuar dhe ajo qendrore etj., kanë filluar të reagojnë konkretisht në përgjigje të kësaj situate të re, të quajtur në mënyrë të përgjithshme “globalizim i ekonomisë botërore”. Çfarë po ndodh dhe cila është perspektiva e afërt dhe e largët? Cilat janë pasojat e mundshme dhe si mund të përballohen ato nga shtete e qeveri të ndryshme, qofshin këto vende të industrializuara, vende në zhvillim apo shtete të varfra?

Ne nuk jetojmë në një botë homogjene.

Aktualisht evidentohen të paktën 6 nivele

të ndryshme zhvillimi për vendet e planetit: vendet e industrializuara; ekonomitë në tranzicion; vendet me zhvillim të shpejtë të quajtura edhe si “ekonomi emergjente”; vendet në zhvillim; vendet e varfra dhe ato me konflikte permanente. Vendet e veçanta dhe grupet e ndryshme sociale të tyre nuk kanë të njëjtën forcë e mundësi për të përfituar nga tendencat globale dhe avantazhet e globalizimit. Humbjet po iu faturohen gjithnjë e me shumë atyre vendeve apo grupeve sociale që nuk janë në gjendje të reagojnë me politika cilësore publike apo veprime konkrete “mbrojtëse”, dhe kryesisht vendeve të grupit të katërt, të pestë e të gjashtë. Është e rëndësishme të kuptohet se politikat e rritjes ekonomike duhet të konceptohen e hartohen duke e pasur të qartë se në cilin grup vendesh bën pjesë, dhe njëkohësisht në cilin prej tyre synon të shkosh. Në rastin e Shqipërisë, mendoj se ne bëjmë pjesë në grupin e katërt, atë të vendeve në zhvillim dhe synimi ynë kryesor në 10-15 vitet e ardhshme duhet të jetë kalimi në grupin e tretë, atë të ekonomive emergjente. Megjithëse, për nga madhësia e popullsisë, ekonomisë dhe territorit, vendet me ekonomi emergjente personifikohen sot nga pesë shtete shumë të mëdha. Filozofia dhe rruga e tyre e zhvillimit vlerësohet se është eficente edhe për vende të vogla, por që dinë të integrohen si duhet në ekonominë botërore.

BRICS, shembull për t’u ndjekur apo kërcënim për ekonominë botërore?

BRICS, Brazili, Rusia, India, Kina dhe Afrika e Jugut, konsiderohen si “fuqitë e mëdha emergjente”, pasi ato bëjnë pjesë në 25 ekonomitë më të mëdha të botës: kanë mbi 40% të popullsisë së globit dhe japin mbi 60% të rritjes ekonomike të planetit. Sipas R. Freeman, ekspert i ekonomisë në Cambridge, “komuniteti ekonomik ndërkombëtar dhe hartuesit e politikave ekonomike nuk e kanë kuptuar akoma krejtësisht atë që po ndryshon në epokën tonë të globalizimit: me hyrjen në ekonominë e tregut të gjigantit “Cindia” (Kina, India) dhe Bllokut ishSovjetik (Rusia), popullsia aktive botërore është dyfishuar”. Këto vitet e fundit, me përfshirjen e Brazilit dhe Afrikës së Jugut në këtë grup, po flitet për “përbindëshin ekonomik BRICS”.

Gjatë viteve 1980, popullsia aktive botërore

Presidenti i UET, Prof. Dr. ADRIAN CIVICI

Shumë nga postulatet apo “rregullat” klasike që deri tani kanë pasur vlerën e “Biblës” për ekonomistët kanë filluar të vihen në diskutim. “Teoria e avantazheve krahasuese”, “modelet klasike të zhvillimit”, “teoritë standarde të rritjes ekonomike”,“teoria e avantazheve teknologjike”,“lidhja ndërmjet zhvillimit ekonomik dhe kapitalit social”,“relacioni : kapital/popullsi aktive si determinante e zhvillimit etj., po rivlerësohen në nivele kontinentale, rajonale e kombëtare nën optikën e zhvillimeve të reja të ekonomisë botërore.

përbëhej kryesisht nga vendet e zhvilluara si SHBA, Kanada, Japoni, Australi, vendet europiane, vende të Amerikës Latine etj., por ajo nuk ishte më shumë se 1 miliard persona. Rritja e popullsisë së këtyre vendeve gjatë 20 viteve në vazhdim, kryesisht në vendet e varfra e në zhvillim, e rriti numrin e personave të punësuar në këtë grup ekonomish në rreth 1.4 miliardë. Por në fillim të viteve 1990-të e në vazhdim, në këtë treg u futën në mënyrë të shpejtë dhe 1.5 miliardë punonjës të rinj të ardhur nga Kina, India, ish-Blloku Sovjetik, Brazili e Afrika e Jugut. Këta punëtorë ekzistonin edhe më parë, por në këtë periudhë ekonomitë e tyre u futën dhe u integruan në sistemin botëror të prodhimit dhe konsumit. Në vitin 2000, ky grup vendesh kishte kontribuar në dyfishimin e masës së popullsisë aktive botërore.

Sipas A. Harrison dhe J. Scorse (The impact of Globalisation on Compilance with Labor Standarts),“të sapoardhurit në ekonominë dhe tregun botëror, megjithëse të shumtë në numër, sollën shumë pak kapital, qoftë si pasojë e varfërisë së tyre, qoftë si pasojë e vlerës së ulët ekonomike të kapitalit të tyre”. Hyrja e Kinës, Indisë, Rusisë dhe Brazilit shkaktoi një përmbysje radikale e zvogëlim të dukshëm të raporteve “kapital/ fuqi punëtore”, duke e ulur atë nga 91% në 57%.

Por si teoria, ashtu dhe praktika ekonomike e provojnë qartë se niveli i këtij raporti përcakton si nivelin e pagave, ashtu edhe fitimet nga kapitali. Sa më i madh të jetë niveli i kapitalit për një punonjës aktiv, aq më i madh është produktiviteti i tij dhe, po kështu, aq më

e madhe është rroga apo të ardhurat e tij. Raportet e forcës dhe fuqisë ekonomike ndërmjet shteteve përcaktohen pikërisht nga ky raport. Ky duhet të konsiderohet si një nga indikatorët më të rëndësishëm në objektivat dhe politikat ekonomike në Shqipëri, në kuadrin e diskutimeve për modelin më të mirë të rritjes ekonomike.

Një zvogëlim i raportit botëror kapital/fuqi punëtore modifikon dhe ekuilibrin e fuqisë në tregjet botërore në favor të kapitalit, sepse në rrethanat e reja, një numër gjithnjë e më i madh popullsie aktive është në konkurrencë për përdorimin e kapitalit. Sipas kushteve të sotme, edhe pse Banka Botërore vlerëson se vendet e reja, si Kina, Brazili dhe India kanë një nivel të lartë kursimesh të brendshme, që arrin deri në 40% të PB-së së tyre, do të duhen të paktën edhe 30 vjet që bota të arrijë nivelin 91% të raportit kapital/fuqi punëtore, nivel që ekzistonte para hyrjes në tregun botëror të këtyre vendeve të reja. Dyfishimi i fuqisë punëtore dhe qëndrimi pothuajse në vend i sasisë së kapitaleve po i vendosin nën një presion shumë të madh tregjet e punës në të gjithë botën. Ky presion po bëhet më i fortë sidomos në vendet në zhvillim, që tashmë bëjnë pjesë në ekonominë globale. Meksika, Kolumbia, Nigeria, Kili, Argjentina, Zelanda e Re etj., nuk mund ta konkurrojnë Kinën apo Indinë në fushën e industrisë tekstile, elektronikës, përpunimit të lëndëve të para etj., në kushtet kur rroga e një punonjësi kinez apo indian është 4 herë më e vogël se ajo

E shtunë-diel, 31-01 shtator 2013

27

www.mapo.al

Peregrinus Zoti i shmangur, i mënjanuar nga jeta njerëzore në një mijë forma, ndër të cilat është edhe reduktimi i tij vetëm në sferën e jetës private, hyn si nevojë në mijëra forma në jetën njerëzore. E kush mund t’i mohojë procesionet milionëshe të njerëzve në shenjtërore të besimeve të ndryshme nëpër botë.

Gjergj Meta

e këtyre vendeve, ndërkohë që produktiviteti i punës është pothuajse i njëjtë.

Pikëpyetjet e modelit klasik të zhvillimit Vendet e zhvilluara po ndiejnë presione të forta si pasojë e hyrjes së kësaj mase gjigante 1.5 miliardëshe në treg. Tradicionalisht, shumica dërrmuese e punonjësve të vendeve të zhvilluara, si pasojë e nivelit të lartë të kualifikimit të tyre, kanë përfituar nga tregtia dhe shkëmbimet me vendet në zhvillim. Por investimet masive që BRICS po bëjnë në kapitalin e tyre human, po i japin fund këtij përfitimi. Kina dhe India “prodhojnë” sot me një kosto shumë më të ulët, me miliona të diplomuar të aftë që të rivalizojnë me kolegët e tyre të diplomuar amerikanë, japonezë, anglezë, gjermanë apo francezë. Në dekadën e dytë të shek. XXI, sipas Freeman, “në Kinë dhe në Indi do të ketë respektivisht më shumë doktorë shkencash dhe inxhinierë se në SHBA. Ky eksplozion i fuqisë punëtore të kualifikuar do të prishë skemën tradicionale të tregtisë, sipas së cilës, zona më e avancuar disponon një fuqi punëtore të kualifikuar dhe kapacitete kërkimore e shkencore zhvilluese për të propozuar prodhime dhe shërbime të reja në treg, ndërkohë që zona më e pazhvilluar nuk është konkurruese në këtë fushë”.

Sipas kësaj skeme, Veriu prodhon produkte të reja dhe i tregton ato në Jug, ndërkohë që ky i fundit vazhdon me prodhimin e produkteve të vjetra dhe mund t’i përmirësojë ato vetëm në funksion të shpejtësisë së adoptimit të teknologjive të reja, të cilat mbeten një “pronë” e vendeve të zhvilluara. Në fushat dhe sektorët ku të dyja grupet e vendeve kanë akses në të njëjtën nivel teknologjik, Jugu, duke pasur paga më të ulëta, është më konkurrues.

Sipas modelit ekonomik klasik, për vendet e Veriut që kanë avantazhe të dukshme teknologjike, nuk ka asnjë rrezik eminent konkurrence nga Jugu. Por, për të kuptuar atë që po ndodh aktualisht dhe atë që do të vijë në të ardhmen, duhet të fillojmë të pranojmë dhe operojmë me një koncept të ri, i cili korrespondon me një “zhvendosje të avantazheve krahasuese të Veriut drejt Jugut”.

Që ky fenomen të ndodhë, duhet të veprojnë tre faktorë: (a) duhet që popullsia aktive e vendeve të Jugut të nxjerrë një sasi të konsiderueshme shkencëtarësh e inxhinierësh; sot

për sot, vetëm Kina dhe India mund të zhvillojnë një sektor të madh “kërkim-zhvillimi” më të rëndësishëm se ai i SHBA-së, çka po e dëshmon më së miri avancimi i universiteteve dhe qendrave kërkimore-shkencore të këtyre dy vendeve në majat më prestigjioze të klasifikimit botëror, deri tani domen vetëm i amerikanëve dhe britanikëve; (b) produktiviteti i çdo sektori do të varet nga numri i shkencëtarëve dhe inxhinierëve që punojnë për zgjidhjen e problemeve të tij; (c) produktiviteti final varet gjithashtu nga cilësia e organizimit të “kërkim-zhvillimit”, si dhe lidhjes ndërmjet universiteteve e qendrave të kërkimit dhe botës së biznesit, në aftësinë për të transformuar një “produkt shkencor në një produkt tregtar”. Në thelbin e saj, kjo “formulë” është më e përshtatshmja edhe për modelin e rritjes ekonomike në Shqipëri, për politikat me kapitalin human, cilësinë e universiteteve dhe qendrave kërkimore, për strategjitë e zhvillimit.

Aktualisht, vendet e Jugut, edhe pse popullsia e tyre aktive është më pak e diplomuar se ajo e vendeve të Veriut, disponojnë një nivel të rëndësishëm kompetencash në fusha të prodhimit dhe shërbimeve dhe vazhdojnë të hedhin në tregun botëror produkte të cilësisë së lartë. Në një vend të populluar është më kollaj si të rekrutosh punonjës që disponojnë formimin profesional të kërkuar, ashtu edhe të zhvillosh infrastrukturat e nevojshme për të zhvilluar me përparësi një sektor të dhënë.

Në këto kushte, një vend në zhvillim me shumë popullsi aktive mund të bëhet konkurrues edhe në sektorët e teknologjisë së lartë dhe të realizojë atë që modeli tregtar tradicional Veri-Jug e ka konsideruar si të pamundur: të krijojë industrinë e teknologjisë së lartë dhe institucione cilësore të kërkim-zhvillimit. Kina, Brazili dhe India janë shembujt më të mirë të konkretizimit të këtij zhvillimi të ri në ekonominë dhe zhvillimin global. Por, edhe vende “të vogla”, si Irlanda, Sllovakia, Sllovenia etj., duket se janë mjaft afër kësaj filozofie zhvillimi.

Diferenca e pagave - çelësi i suksesit Avantazhi kryesor i vendeve në zhvillim në fushën e kërkimeve teknologjike qëndron te pagat e vogla të kërkuesve dhe inxhinierëve. Vendet e zhvilluara, si pasojë e këtij

fenomeni, për momentin kanë interes t’i zhvendosin laboratorët dhe kapitalet e tyre të destinuara për teknologjitë moderne drejt vendeve në zhvillim. Por, shumë vende në zhvillim, të ndërgjegjshme për potencialet e tyre të mëdha humane, po i kushtojnë rëndësi primare formimit dhe zgjerimit të kapitalit të tyre social. Në librat “Shekulli kinez” dhe “Cindia”, gazetari italian Federico Rampini, një nga njohësit e mirë të Kinës dhe Azisë, shkruan se “tashmë kinezët po krijojnë gjigantët e tyre të super-teknologjive të tipit “microsoft”,”apple”, “general motors”, “monsanto”, “silicon valley” etj.”.

Rampini e vlerëson të rëndësishëm momentin kur “këta shkencëtarë dhe inxhinierë në vendet në zhvillim do të fillojnë të drejtojnë sektorë që punësojnë masivisht fuqinë punëtore dhe që kanë impakt të konsiderueshëm në ekonominë rajonale e botërore”. Ky do të jetë dhe momenti më i vështirë për vendet e industrializuara, pasi ato do të humbin një pjesë të aftësive të tyre konkurruese, si pasojë e humbjes së përparësisë në teknologjitë e reja.

Nëse pranojmë se një nga arsyet kryesore që justifikon diferencën e pagave ndërmjet Veriut dhe Jugut, është monopoli i vendeve të zhvilluara në fushën e produkteve dhe teknologjive të reja, atëherë duhet pranuar arsyetimi se përvetësimi i këtyre teknologjive nga vendet në zhvillim do të shkaktojë gjithashtu edhe një ndryshim në diferencën e pagave ndërmjet tyre. Kështu, pagat në vendet e Jugut kanë tendencën që t’u afrohen atyre të Veriut. Kjo pritet të jetë edhe një nga përmbysjet e mëdha në ekonominë botërore, përmbysje që do të shoqërohet me shumë elemente e fenomene të reja në ekonominë, financat dhe tregtinë botërore. Richard Freeman, në librin “What Really Ails Europe and America”, shprehet: “Bota duhet të përgatitet për një periudhë tranzicioni të gjatë dhe të vështirë, gjithsesi akoma më të veçantë se ajo e krijuar nga rikthimi i Europës dhe Japonisë në skenën ekonomike botërore mbas Luftës së Dytë Botërore”.

Ndryshim global - përgjegjësi globale Deri tani, institucione si FMN, Banka Botërore dhe OBT kanë insistuar shumë në kritikat ndaj “mungesës së fleksibilitetit të tregut të punës”, ndaj “papërgjegjshmërisë buxhetore të qeverive për të rritur shpenzimet sociale” të tyre, ndaj “ndërhyrjes së qeverive dhe sektorit publik në funksionimin e tregut të lirë” etj. FMN-ja ka kërkuar vazhdimisht të mbrojë kapitalin dhe sidomos kapitalin e huaj. Por, me një popullsi aktive botërore të dyfishuar, kapitali duhet të jetë në gjendje të mbrohet vetë. Në vend që të kërkojnë të mbrojnë kapitalin, FMN dhe Banka Botërore duket se po synojnë të ndihmojnë më shumë vendet ku ato janë prezente që të hartojnë e aplikojnë politika specifike për zvogëlimin e kostove dhe rritjen e efikasitetit dhe fleksibilitetit të tregut të punës dhe ristrukturimit të njohurive profesionale të punonjësve të tyre në përputhje me zhvillimet e pritshme. Duhet të garantohet që efektet pozitive dhe përfitimet nga globalizimi të shpërndahen në mënyrë më të barabartë ndërmjet vendeve e popujve që tashmë janë pjesë e tij. Tendenca e tregut dhe ekonomisë botërore për t’u globalizuar dhe për t’u përfshirë në vorbullën e saj, në shumë vende e popuj duhet të bashkëshoqërohet me tendencën e një shpërndarjeje sa më të barabartë të fryteve të saj.

Ndryshe, globalizimi mund të kthehet në të kundërtën e tij dhe në vend që të prodhojë progres e zhvillim, mund të shkaktojë konflikte e kriza të rrezikshme rajonale apo botërore. Sipas Aon Hewit, aktualisht bota sot ka nevojë të shtojë sa më shumë dhe sa më shpejt nivelin e kursimeve dhe ristrukturimin e një stoku të mjaftueshëm kapitalesh botërore, ndërkohë që Freeman nënvizon si shumë të rëndësishme postulatin se “SHBAtë shumë shpejt do të detyrohen të kalojnë nga gjendja aktuale si një nga debitorët më të mëdhenj botërorë, në gjendjen e njërit nga kreditorët më të mëdhenj të ekonomisë botërore”, çka duket se po fillon ta bëjë.

Klithja e modernitetit

M

oderniteti është si një vigan i mbërthyer me vargonj të hekurt e që dëshiron të çlirohet. Më vjen ndër mend shëmbëlltyra e Samsonit të verbër në Bibël, i cili përdori fuqinë e tij të madhe për të shembur pallatin ku po bëhej një spektakël dhe ku atë po e përdornin si kloun. Moderniteti ka trajtat e tij të bukura, linja nganjëherë të përsosura, ka arritur kulme për njeriun, të parritura kurrë më parë, por modernitetit i mungon drita e syve, ai orientim i nevojshëm që i jep kuptim jetës së njeriut. Dikush thotë se njerëzimi po përjeton një agim, po nis një epokë e re që ka nevojë për kohën e vet që të duket. Mund ta them edhe vetë këtë gjë e ka shumë gjasa të jetë kështu, por ende ky agim nuk duket në horizont. Dy shekujt e fundit kanë sjellë një pështjellim në jetën e njeriut, një kaos të vërtetë e ky i fundit është i pranishëm në jetën e shoqërisë dhe të individit. Askush nuk mund të mohojë arritjet e mëdha në jetën teknike, në shkencat që kanë përmirësuar kurimin e sëmundjeve, në ekonomitë botërore që kanë sjellë pasurim për shumë vende të Perëndimit, por askush nuk mund të mohojë se dy luftërat botërore me pasoja tragjike për kontinentin tonë të vogël “u luajtën” pikërisht në këtë kohë. Askush nuk mund të mohojë se sot pyetje të tilla si: Pse jeta? Pse vdekja? Pse dashuria? Pse miqësia? etj., përvoja dikur të mirëqena në jetën e shoqërisë sot, kanë hyrë në krizë të thellë. E sot në të gjitha anët flitet për “krizë” e kjo krizë ka si shfaqjen e saj më të qartë kaosin në të cilin gjendet njeriu modern. Ai nuk di nga të shkojë, rruga e tij nuk është e qartë, i mungon drita, orienti (andej prej nga lind dielli). E di se shumëkush pret të them që kjo ditë është Zoti, e sigurisht është Ai i cili ndriçon horizontin e jetës njerëzore e të shoqërisë. Në kohën që kaluam, provuam se si kjo dritë që vjen nga lart, u mëtua të lëshohej nga poshtë, nga një shtet (ai komunist apo nazist), i cili hoqi Zotin për t’i zënë vendin. Regjimet komuniste dhe naziste në kahje të kundërt bënë të njëjtën gjë dhe të dy përfunduan keqas, pavarësisht se i pari tërhiqet ende zvarrë në ndonjë atavizëm shtetist si në Shqipëri, ku ende mbron pallate kulturash.

Zoti i shmangur, i mënjanuar nga jeta njerëzore në një mijë forma, ndër të cilat është edhe reduktimi i tij vetëm në sferën e jetës private, hyn si nevojë në mijëra forma në jetën njerëzore.

E kush mund t’i mohojë procesionet milionëshe të njerëzve në shenjtërore të besimeve të ndryshme nëpër botë. Shumëkush e di se ka edhe një eksod religjioz në vendet e Lindjes së Largët, në përvojat religjioze të budizimit, konfucianizmit etj. Sa shumë është rritur supersticioni edhe ndër njerëz të shkolluar. Të gjitha këto përvoja, edhe pse jo gjithmonë autentike, janë shprehje e një nevoje të njeriut të papërmbushur nga një mendësi teknike e jetës moderne. Por me këtë modernitet duhet të bëjnë llogaritë edhe fetë “zyrtare” e jozyrtare. Sa largime nga krishterimi katolik, ortodoks e protestant në Europë? Katedrale të stërmëdha bosh, zbrazje seminaresh që përgatisin priftërinjtë, zbrazje kuvendesh e manastiresh. Çfarë problemesh të mëdha po has bota islamike në përballje me modernitetin në vendet e Lindjes dhe në familjet që prekin brigjet e Europës? I japim fajin këtij apo atij shteti, kësaj apo asaj politike, por harrojmë se, kur religjioni dhe struktura i zënë vendin Zotit dhe nuk e konceptojnë veten vetëm si instrumente, atëherë ndjenja religjioze herët a vonë rebelohet e kërkon tjetër…

A ka një rrugë për të përshkuar? Unë mendoj se dritaret e mbyllura të vetëmjaftueshmërisë duhet të hapen me guxim, për t’i lënë vendin dritës dhe freskisë që vjen nga jashtë. Nuk duhet ta mbajmë të mbyllur këtë Samson, sepse atëherë do të na zërë poshtë të gjithëve e do të jetë një gërmadhë e madhe. Rruga është ajo e një dëgjimi e dialogu të ndërsjelltë me shumë përvujtshmëri për të mirën e njeriut. Moderniteti nuk është i gjithi për t’u hedhur tej, përkundrazi ai është si një fëmijë që duhet të kujdesemi për të e të mos e hedhim bashkë me ujin e ndotur. Ky modernitet ka nevojë për Zotin, për dritën, të cilin nuk mund ta mohojë, pasi mohimi i tij ka sjellë pasojat e veta, të cilat i kemi prekur të gjithë në një mënyrë apo në një tjetër. Nëse nuk i hapemi dritës, nëse nuk e kërkojmë dritën, errësira e thellë do të çorientojë edhe më shumë rrugëtimin tonë, duke e bërë atë edhe më kaotik. Ja pse më bien ndër mend fjalët e fundit të Gëtes. Thonë se në fund të jetës së tij, sipas nxënësit të tij, Johann Peter Eckermann, duke parë nga dritarja, ai ka thënë: “Hapeni edhe krahun tjetër të dritares, që të hyjë pak më shumë dritë”. Ai, shkrimtari që shkroi “Vuajtjet e djaloshit Verter ”, libër i cili shkaktoi shumë vetëvrasje në Europë, në fund të jetës së tij kërkon hapjen e pjesës tjetër të dritares… Edhe unë shpresoj ashtu, që edhe shoqëria dhe njeriu ynë modern të bëjë të njëjtën gjë: të dëgjojë klithjen e modernitetit që kërkon dritë, d.m.th. të hapë atë pjesë tjetër të dritares që bën të hyjë drita e plotë.

28

E shtunë-diel, 31-01 gusht 2013

Hylli i dritës Ardian Ndreca

www.mapo.al

Nacionalizmi shqiptar, i cili i ka paraprî formimit të kombit tonë, ka qenë i rranjosun prej 1878 e këtej në dy elementa dallues, tek gjuha dhe tek etnia, dhe, i udhëhequn prej nji ideje politike, ka shërbye për krijimin e shtetit tonë, me të mirat e të metat e veta.

Nacionalizmi shqiptar dhe fqinjët tanë N

acionalizmi asht nji prej fenomeneve moderne ma të pakapshme nga pikëpamja konceptuale, mbasi ai ndërron pamje dhe formë, tue kalue prej gjendjes së ngurtë, në atë të langshme e të gaztë, tue shkaktue shpërthime entuziazmi, disa herësh mjaft të rrezikshme, rreth të cilave ngrohen demagogët dhe megalomanët e rastit. Tipari themelor i këtij fenomeni asht energjia që rrezaton, e kjo mund të jetë pozitive ose negative, në mvarësi të qëllimit.

E. Hobsbawm, tue ndjekë linjën marksiste, ka veçue nji lloj nacionalizmi pozitiv, - atë që në periudhën 1830-1870 themeloi shtetet kombtare në Europë, - prej nji lloji negativ, atij të popujve të vegjël e “periferikë”, psh. t’atyne që kishin vuejt nën Perandorinë osmane dhe që prej 1870 e deri në 1914 e mbajtën në kambë Europën me ahengun e armëve. Ky dallim, sot i papranueshëm për shkak të arbitraritetit konceptual, ripërtërihet prej ndonji nostalgjiku të teorisë së Hobsbawmit, me qëllimin me shpërfill lëvizjen kombtare që çoi Shqipnín drejt pamvarsisë së saj.

Nacionalizmi shqiptar, i cili i ka paraprî formimit të kombit tonë, ka qenë i rranjosun prej 1878 e këtej në dy elementa dallues, tek gjuha dhe tek etnia, dhe, i udhëhequn prej nji ideje politike, ka shërbye për krijimin e shtetit tonë, me të mirat e të metat e veta.

Megjithë përbuzjen e Engelsit dhe Leninit për popujt e vegjël, populli ynë mbërrijti me krijue nji shtet dhe nji ndërgjegje kombtare, e madje tregoi se ishte në gjendje me krijue nji unitet politik të atillë sa me i rezistue në vitin kritik 1920 rrezikut që i kërcënohej prej të huejve.

Nacionalizmi i fqinjëve tanë Edhe këta të fundit kanë nji ndërgjegje kombtare të fortë dhe shpeshherë përjashtuese. Grekët e lashtë, edhe pse ishin shpikësit e demokracisë, mbeteshin në kandvështrimin demokratik shovinista “ante litteram”, ngaqë trajtonin jogrekët si barbarë, si të padenjë me gëzue të drejtat qytetare, të cilat ata ia njihnin plotësisht veç vetvetes.

Grekët e sotëm, tue qenë krejt ndryshe prej atyne të kohës së Sokratit, kanë edhe ma pak arsye me qenë përbuzës ndaj të tjerëve.

Edhe sllavët kanë nji identitet të fortë kombëtar dhe etnik, madje me ngjyrime raciale. Lëvizjet e tyne pansllave në ‘800, u përpoqën me e vu shtetin në shërbim të kombit, tue e kthye politikën e shteteve sllave në nji mjet kërcënues ndaj josllavëve. Ky lloj nacionalizmit asht pagëzue prej filozofes Hannah Arendt tek “Zanafilla e totalitarizmit” si nacionalizëm tribal, mbasi ia merr frymën shoqnisë dhe ia mohon pakicave, me pan-sllavizmin e vet gjithëpërfshirës, çdo mundësi shprehjet.

Ka 20 vjet që Shqipnia përballet me nji nacionalizëm grek të pafré dhe instrumental, i cili përfaqësohet në dy mënyra: politikisht në parlamentin shqiptar dhe jopolitikisht prej nji pjesë të kishës ortodokse.

Ajo çka i mungon këtij nacionalizmi asht nji përfaqësim intelektual i mirëfilltë. Kjo ndoshta për meritën e intelektualëve të vërtetë minoritarë, që nuk bien në grackën e kësaj ideologjie.

Pra, problemi kryesor i nacionalizmit grek në Shqipni lind prej faktit se ai asht i politizuem dhe nuk ka nji përmbajtje kulturore, por mbledh dhe shpreh vetëm kërkesa politike, provokuese, shpeshherë të nji natyre antikushtetuese.

Nuk njohim as edhe nji vepër artistike apo letrare të prodhueme prej këtij nacionalizmi në këto 20 vjet! Nuk kemi pa asnji tubim të randësishëm kulturor që të ketë shpalosë vlerat e pakundërshtueshme kulturore, që dëshmojnë për pasuninë e jetës së këtyne ngulimeve mbrenda kufinit politik shqiptar! Dy apo tre ministra të pangjyrë në qeveritë e këtyne viteve, kanë shërbye për gramaturën e ekuilibrave politike shqiptare, por nuk i kanë sjellë asnji dobi konkrete bashkësisë grekofone.

Askush nuk mund të mohojë të drejtat e shtetasve shqiptarë me prejardhje greke: të drejtën me përdorë gjuhën e tyne të origjinës, me u mbledhë, me pasë shkolla etj. Këto gjana ua ka njohtë edhe E. Hoxha, i cili madje i mbante aq afër sa u jepte vende drejtuese në parti, poste të randësishme në ushtri dhe në administratën shtetnore. Minoritarët mbanin shumë ma tepër poste zyrtare se disa shtresa qytetarësh, që edhe pse ishin puro shqiptare, vinin prej krahinave që s’paraqitnin besueshmëninë e duhun politike për diktatorin.

Shqiptarët janë krenarë deri në teprí, por s’bojkotojnë kulturën e nji populli si grekët apo fqinjët tjerë. Mjaft të ndezësh radion dhe televizionin dhe në çdo orë të ditës, në vend të polifonisë labe, me të cilën mund t’i krenohemi botës, apo në vend të kangëve të mirëfillta korçare apo gjirokastrite, ndigjon qyrravitje sentimentale me ndikim të hapun grek apo oriental. Shqiptarët nuk kanë paragjykime për kulturën greke, madje janë gati të braktisin vlerat e veta, në ketë rast muzikore, për me përqafue ato të fqinjëve. Problemi lind kur prania greke, civile apo kishtare, ka pretendime politike që nuk kanë baza reale dhe kalojnë përtej logjikës së marrëdhanieve normale mes fqinjësh.

Shekulli XXI: ballë për ballë apo krah për krah!

Edhe nacionalizmi shqiptar ka ngjyrime politike, ose ma mirë me thanë, përdoret për qëllime politike. Themi “përdoret”, pse asht shumë e vështirë me mendue se ata që drejtojnë sot Shqipnín dhe Kosovën mbajnë flamurin e nacionalizmit kulturor dhe qytetar shqiptar. Mâ së shumti mund të mendojmë se ata mbajnë vetëm nji ombrellë kuq e zi, me të cilën përpiqen me u mbrojtë prej stërpikjeve mediatike.

Ata përdorin kombin, ndjenjat kombtare për me mbrojtë vetveten, si palë politike e si persona privat. Ky keqpërdorim ka sjell si pasojë largimin dhe të velunit e shumë shqiptarëve prej idesë së shëndoshë dhe normale të kombit.

Nji shembull. Kur politika shqiptare pagëzon nji rrugë, të randomtë për Europën e sotme, “rruga e kombit”, në nji kohë që akuzat për vjedhjen e fondeve të saja randojnë mbi ministra të qeverisë, kjo gja bahet për me kërkue nji legjitimim kombtarist që të ekuilibrojë mungesën e theksueme të ligjshmënisë.

Mandej, apelimi i përhershëm ndaj ndjenjave kombëtare, thirrjet e drejtpërdrejta të natyrës politike që i drejtohen “sovranit”, nuk janë veçse shenja të nji populizmi të pagdhendun dhe primitiv.

Nji popull që qeveriset prej hajnash nuk asht sovran, asht thjesht peng.

Në anën tjetër kombësia kthehet në nji problem kur shteti yt e humb besueshmëninë pranë familjes së kombeve. Kjo gja e zbeh ndjenjen kombtare, e cila nuk mbahet gjallë vetëm me kore stadiumesh, tue pasë

parasysh se edhe atje fitoret janë shumë të rralla.

Politika shqiptare e këtyne 20 viteve ka dobsue atë që Friedrich Meinecke e quente në vitin 1907 tek vepra e mirënjohtun “Kozmopolitizmi dhe shteti kombtar”: “personaliteti i kombit”.

Ka të paktën tri elemente që janë tregues të dobisë së nji ndjenje të natyrshme kombëtare: lidhja me vendlindjen, lidhja me gjuhën amtare dhe rrugëtimi drejt nji objektivi të përbashkët.

Dy elementet e para janë dobësue për shkak të instrumentalizimit të kombit prej politikës. Shqiptari nuk asht ma i lidhun me tokën e vet si përpara, nuk asht ma i lidhun me gjuhën e vet si ka qenë. Për ketë mjafton me pa sesi nji pjesë e brezit të parë të fëmijëve në emigracionin e mbas viteve ’90 e ka humb gjuhën shqipe, në nji kohë që arbëreshet e ruejn tash ma se pesë shekuj.

Kombi dhe shteti Në këto 20 vjet forcimi i presionit të nacionalizmit të sëmurë grek ka ardhë si pasojë e qeverisjes sonë prej personash të padenjë. Kjo gja u duk qartë me çështjen e kufinit detar, e cila tregoi fytyrën e këtyne matrapazave të kombit.

Populli ynë s’ka ra prej qiellit, ka të mirat e të metat e veta si gjithë popujt. Nuk asht ma i lashti në Mesdhe, edhe pse lashtësia jo gjithmonë lakohet me përparimin dhe me qytetnimin, ndërsa lashtësia antropologjike nuk ekziston.

Ne jemi mikpritës. I kemi pritë dhe i duem pakicat që kanë zanë vend tek ne, që ndihmojnë vendin me ecë përpara.

Por mos të harrojnë se shteti ynë nuk ka lindë prej nji aleance me pakicat që jetojnë tek ne, madje nuk ka lind as prej vullnetit të tyne.

Zografët dhe Milot janë shembuj kuptimplotë për ketë gja. Pakicat tek ne, e ky asht nji gjykim thjesht historik, kur s’kanë qenë të papërfillshme në pikëpamjen politike, ushtarake dhe ekonomike, në themelimin e shtetit shqiptar, janë përdorë si kolona të pesta prej anmiqve të atëhershëm.

Sot kemi pakica etnolinguistike si grekët, vllehët, romët, bullgarët dhe serbo-malazezët, kemi edhe pakica kulturore si ato që shpalosin nji neo-otomanizëm ballkanik dhe nuk humbin rastin me shprazë edhe ndër takime zyrtare togfjalëshin e pakuptimtë “populli vëlla turk”.

Atë që Haxhi Qamili e shprazte dikur me armë dhe me zjarr, këta e nxjerrin sot pa drojë me togfjalësha të këtillë antihistorikë.

Por përqindja e tyne nuk rrezikon asgja. E keqja jonë vjen prej politikës, prej atyne që dobësojnë “personalitetin e kombit”, që alienojnë hapsinën territoriale kombëtare, që veprojnë kundër ligjit themelor të shtetit.

A janë të gjithë shqiptarët shqiptarë?

Kombi karakterizohet, pohon A. D. Smith tek “The Cultural Foundations of Nations” (2008) prej sovranitetit, prej sistemit të ligjeve dhe institucioneve, prej pjesëmarrjes së qytetarëve në jetën politike, prej kulturës, prej pjesëmarrjes së kombit në organizma ndërkombëtare.

Ky asht edhe kombi shqiptar, në gjinin e të cilit jetojnë pakicat e masipërme.

Sot ka ardhë puna që shqiptarët t’i druhen regjistrimit të popullsisë që parashikon deklarimin e prejardhjes etnike. Kjo drojë nuk ka të bajnë me plleshmërinë e pakicave, ato rriten pak a shumë si pjesa tjetër e popullatës. Frika ka të bajnë me faktin se nji pjesë e shqiptarëve janë gati me u deklarue grek për me përfitue diçka sado të vogël prej shtetit helen.

Joshësit janë grekët, por fajtorët kryesorë nuk janë ata.

Asht aktual edhe sot Filip Shiroka me epitafet e tija: “Sipri vorrit të nji turkomanit” dhe “Sipri vorrit të nji grekomanit”!

“N’kët vorr po kalben eshtnat t’nji qyqari, Qi turpnisht jetën e vet e ka shkue; Shqyptar, për fat t’zij edhe bir Shqyptari, Punoi për Grekët, Shqypninë me tradhtue: TRADHTUER emnohej, sa ish gjallë ky i shkretë, E tradhtuer emnin ka m’e pasë për jetë”.

Kjo zhveshje e dinjitetit që i ban disa shqiptarë me deklarue, pa asnji bazë objektive, nji tjetër prejardhje etnike, përveçse dobësi karakterit dhe mungesë nderit vetjak, asht dhuratë e politikës sonë.

Ne sot kemi nji ushtri me punëtorë që përbajnë nji faktor me randësi për ekonominë e Greqisë. Në qoftë se dikush do t’i kishte organizue në shoqata për me mbrojtë të drejtat e tyne të ligjshme, ata nuk do të ishin keqtrajtue apo përul në kufi, mbasi nji demonstratë e disa qindra mija shqiptarëve do të kishte pasoja për cilëndo parti që ushqen apo nxit urrejtjen dhe nacionalizmin e sëmurë vorio-epiriot.

Megjithatë s’na e kanë fajin grekët, por politikanët tanë të korruptuem e anmiq të kombit shqiptar.

Prandaj të paktën nji gja mund të pretendojmë, disa politikanëve tanë do të duhej me ua ndalue me ligj pjesmarrjen me flamur kombtar në tubime elektorale dhe politike.

Le të përdorin at’ flamur të cilit i shërbejnë me mish dhe me shpirt: flamurin e korrupsionit, atë që ka shprishë “personalitetin e kombit” dhe po shkatrron të ardhmen e tij.

Problemi tjetër asht deklarimi i besimit fetar. Sot ka grupe të caktueme që nuk duen që shqiptarët të deklarojnë se cilit besim i përkasin, apo të shpallin haptas se nuk besojnë në asnji entitet sipëran. Në të njejtën kohë pyetjes normale se cilat janë raportet mes feve të ndryshme në Shqipni, po ata që sot duen me pengue procesin e vetëdeklarimit, i përgjegjen tue iu referue të dhanave të para shtatëdhjetëvjetëve.

Shteti tek ne asht laik, feja dhe kombësia janë dy gjana të ndame, pse po kërkohet atëherë me u pengue deklarimi i besimit fetar? Mos vallë për me vijue me qenë antar të Konferencës islamike?!

Shteti i pamjaftueshëm Shqiptarët sot në Ballkan janë nji popull i madh, i përfaqsuem prej shtetesh të dobta.

Prapseprap e ndiejm se e ardhmja jonë mvaret prej tharmeve të së kaluemes, jo asaj abstraktes që jeton në librat e cunguem të historisë, por prej asaj reales, nepërmjet së cilës jena përshkue me shpirt ndër dhambë për me mbërrijtë deri këtu. Tepricat e asaj të kalueme, mbrenda nesh, kanë qenë deri tash tharmet e së ardhmes.

Por sot nji rol ma të madh e ma pozitiv duhet ta luenin intelektualët e rinj shqiptarë. Nji pjesë e tyne, asht e vërtetë, interesohet për fatet politike të vendit tonë, por ma së shumti e ban me mëní dhe me mu-

Megjithë përbuzjen e Engelsit dhe Leninit për popujt e vegjël, populli ynë mbërrijti me krijue nji shtet dhe nji ndërgjegje kombtare, e madje tregoi se ishte në gjendje me krijue nji unitet politik të atillë sa me i rezistue në vitin kritik 1920 rrezikut që i kërcënohej prej të huejve.

Nuk mund të ketë liri me korruptue dhe me u korruptue, liri me vjedhë pasunitë e shtetit dhe me abuzue me pushtetin, liri me pengue administrimin e drejtësisë, me vjedh votën, me vra dhe me rrejt qytetarët shqiptarët.

jshí. Nji pjesë tjetër asht e shitun për tridhjetë aspra tek ata që e kanë privatizue Shqipnín. E ka do tjerë që losin politikën e kambës në kapërcyell, tue u mundue me e mbajtë mirë me të gjithë, për me mujtë me kapë majtas e djathtas, si të fryjnë era. Prej gojës së këtyne të fundit rrallëherë mund të rastisin me ndie marrina, por edhe ma rrallë mund të ndiesh gjana me mend.

Vijmë prej nji të kaluemeje që na ka shenjue me nulitetin tonë politik, mbasi nuk kemi pasë jetë aktive historike. Edhe sot s’janë të rrallë shqiptarët që s’e dijnë emnin e stërgjyshit, pse vorrin jo se jo. Kujtesa jonë historike asht e tepër e shkurtë për mos me përsërit gabimet e së djeshmes.

Forca gërryese e individualizmit, korrupsionit, hajnisë, krimit nuk e lejon shpirtin e kombit me mbërrijtë sinteza të qëndrueshme historike, dhe sinteza ma e çmueshme asht shteti demokratik.

Në këto 20 vjet liria asht ba grueja e paligjshme e shoqnisë sonë aktuale, mbasi nën maskën e saj kryhen dhe justifikohen akte të damshme për shtetin dhe për kombin tonë.

Nuk mund të ketë liri me korruptue dhe me u korruptue, liri me vjedhë pasunitë e shtetit dhe me abuzue me pushtetin, liri me pengue administrimin e drejtësisë, me vjedh votën, me vra dhe me rrejt qytetarët shqiptarët.

E gjithë kjo asht nji robni e re e endun me fijet e padukshme të pushtetit që flet për liri, por vepron konkretisht kundër saj.

Prandaj, pa asnji dallim rryme ideologjike, nji qytetar i ndershëm shqiptar që ka përgjegjësi për të ardhmen dhe ka besim tek Zoti, siç shprehet Kushtetuta jonë, nuk mundet me mbështetë individë që minojnë shtetin dhe të ardhmen e kombit me veprime të këtilla.

Korrupsioni ka nji forcë përçudnuese, ai e rikrijon njeriun tue e prishë. Llomshtina e tij ia kalb indet shoqnisë, tue e mbytë të drejtën në zemrat e njerzve. Duhma e tij e keqe, së bashku me brutalitetin dhe budallallekun, shuen çdo entuziazëm që kërkon ndryshim.

E nesërmja apo e ardhmja?

Shoqnia civile shqiptare asht e thirrun me shestue të ardhmen e vet, dhe jo thjesht me jetue për me mbërrijt të nesërmen.

Zbehja e identitetit tonë kombëtar dhe ngritja krye e disa dukunive mohuese, na ban me mendue se duhet me vigjilue përmbi ato vlera të amshueme që kultivoi Rilindja kombëtare dhe zhvilloi elita jonë deri në vitet ’40. Nuk tregojmë matuni shpirtnore në qoftë se do të lejojmë që vlerat që formuen kombin para nji shekulli, të kthehen sot në mallna kontrabandë, për të cilat të mund të flitet vetëm me za të ulët.

Shkruente Ernest Koliqi veç pak muej para se të ndërronte jetë: “Mbarë gjaku ynë i shprishun âsht plandosë në nji amullí shpirti dobësuese. Ndonji lëvizje plot zhurmë të pafrytshëme nisë e shuhet nën gicilim ambicjesh pa flatër ideale. Problemi thalbësuer i fisit shqyptar, d.m.th. ndertimi i nji atdheu të vertetë, të lír e të përparuem, cak ngushullues vëllaznije ku sejcili Bir Shqipje të gjêjë vokësí çerdhje, jo vetem lêhet mbas dore, por deshtas hidhet në kosh të plaçkave qi s’vyejnë gja” (Shêjzat, XVIII, 1972, nn. 1-10, f. 6).

Sot nji pjesë e jona asht dorzue, asht lodhë shpirtnisht dhe pranon gjithçka me fatalizëm. Por mendimi filozofik Perëndimor na mëson se tirani ma i madh i shoqnisë njerëzore asht fatalizmi, pra me çue duert përpjetë dhe me ju dorzue fatit.

Nuk kena mbetë mbrapa botës së qytetnueme vetëm pse e kena nisë ma së parit zhvillimin prej nji caku të mbrapambetun. Faji asht se na i kena tërheqë rrëshqanë zhelet e së kaluemes dhe ja kena besue fatet tona, të ardhmen tonë, disa njerëzve që përfaqësojnë shpirtin rrënimtar dhe mungesën e çdo ideali.

Vetëm nji shoqni që vuen prej nji fatalizmi shekullor, mbërrin me besue se 20 vjet tranzicion përbajne diçka normale dhe aktorët e tij nji të keqe të domosdoshme.

Në politikën tonë ka humbë thuejse krejtësisht kuptimi i nderit vetjak dhe shoqnor. Populli thotë se nderi as nuk blehet dhe as nuk shitet.

E pra hajduti, vrasësi, ai që ban be në rrenë, ai që punon kundër drejtësisë, ai që e dhunon me fjalor e me sjellje rrugaçash logun e politikës së kombit, ai që nuk ka besë... e ka humbë nderin e vet.

Koncepti i nderit nuk asht kurrsesi diçka e vjetrueme që i përket së kaluemes.

Nderi mbetë nderë, as nuk shitet as nuk blehet me pare e me pushtet. Hori mbetë hor, sado pare dhe sado pushtet të mbërrijnë me pasë.

Kurse i ndershmi, njeriu i vërtetë, asht i vetmi që gëzon lirinë e mbrendshme me shikue botën kryenaltë, sepse virtyti i tij asht shpërblimi ma i madh që mund t’i japin jeta.

Sot bota vërtetë e qytetnueme i ven randësi të madhe nderit vetjak.

Beja në rrenë apo dëshmia e rreme munden me i kushtue shtrenjtë nji politikani, sidomos në botën anglosaksone. Nji prej filozofëve bashkëkohorë ma në za që ka shkrue për drejtësinë e detyrimet që kemi në shoqni, John Rawls, e paraqet nderin (fairness) si nji prej tipareve themelore të jetës së sotme shoqnore.

T’i braktisim trajtat e këqija që na kanë karakterizue, por të zbulojmë rishtas ato të mirat, siç asht koncepti i nderit, dhe t’i vemë në qendër të jetës sonë shoqnore.

Edhe pse drejtësia, për shkak të lëngatës prej së cilës vuen tek ne, nuk ka me e dënue siç e meriton nji hajdut të pasunisë shtetnore apo nji të korruptuem, nëse ky ka me u trajtue si i tillë prej shoqnís, ka me e marrë, së paku moralisht, atë që meriton. Kur shoqnia të veçojë me përbuzjen e vet njerëzit e këtillë, kur ta ketë për turp me marrë e me dhanë me ta, atëherë nji hap sado i vogël për rivendosjen e sensit të së drejtës do të jetë ba.

Njerëzit janë fryt i shoqnís, e pa të s’kanë jetë, prandaj asht shoqnia civile ajo që duhet të japin shembullin dhe të mbajë qëndrimin e vet të palëkundun. Sot, mjerisht, vetëm nji pakicë asht e ndërgjegjshme për nji detyrim të tillë moral, pjesa tjetër kur s’plus kon në indiferencë, lakmon gjanë dhe rrugën, në dukje të shndritshme, të të keqit.

“Kundër një së lige, - shkruente Lumo Skëndoja në vitin 1924, - përpara një mënxyre, duhet vepruar, do pasur një kundërveprim, që të vijë zgjimi pas gjumi, larg dehjes, një zgjim veprimtar, me vullnet të vërtetë, me punë të fortë, motra e mëma e shpresës pjellore. Një verí e bën detin të buçasë. Një frymë e re e bën një komb që të marrë një shpirt të ri. Një të tillë frymë krijonjëse duhet të kemi”.

Nji frymë të tillë duem edhe ne, nji frymë ndërtimtare për me kalue këtë lëngatë të stërzgjatun e për mos me pa ma ngjyrat e errta të dhimbjeve të kombit tonë.

E shtunë-diel, 31-01 gusht 2013

29

www.mapo.al

Idi, essi,uni PSIKOLOGJIA SOCIALE SHQIPTARE

25

Imazhi i Shqipërisë dhe shqiptarëve pas viteve ’90 dhe si lidhet ai me përshtypjet e të huajve për ne para hapjes. Reputacioni i shqiptarit të keq. Psikologu, prof. dr. Ylli Pango, në një rubrikë të përjavshme për MAPO W do të trajtojë probleme të ngjashme sociologjike e filozofike, si një lloj ure mes realitetit dhe interpretimit të tij.

Psikologjia sociale shqiptare (II) (Pse duhet studiuar e njohur) N

uk duhet harruar se në fokus të psikologjisë sociale është raporti i individit me shoqërinë dhe ndërveprimet e tij me të, dhe jo si në fusha të tjera të psikologjisë, thjesht psikologjia e individit a ajo e shoqërisë, grupeve etj. Psikologjia sociale është sot një shkencë po aq shoqërore, sa edhe natyrore. Për shkak të konvergjencës së objektivave apo mjeteve e teknikave të studimit që përdor, ajo lidhet me antropologjinë e matematikën, me gjuhësinë e biologjinë, me statistikën e fizikën etj. Sot kjo shkencë kërkon njerëz të kualifikuar, studiues që ta njohin mirë atë dhe metodat, mjetet dhe teknikat e saj: duke filluar nga anketimi dhe zhbirimi i opinionit publik, vëzhgimi, përpunimi statistikor e i informatizuar i të dhënave e deri tek testimet apo studimet.

Deri para pak vitesh në Shqipëri, nëpër libra, studime apo artikuj të ideologjizuar përmendej psikologjia e klasës punëtore apo e inteligjencës, e fshatarësisë apo e rinisë dhe së bashku me to flitej për psikologjinë e një populli të tërë. Në të vërtetë, asnjëri syresh nuk ka qenë studim i mirëfilltë i psikologjisë sociale.

As që mund të thuhet se nëpërmjet këtyre librave apo artikujve është njohur psikologjia apo opinionet e qëndrimet e grupeve apo shtresave të caktuara të shoqërisë shqiptare, as e individit në raport me to apo me grupime më të vogla e më pranë të vërtetës, duke qenë këto ndër problemet më të rëndësishme të psikologjisë sociale. Kjo jo vetëm sepse gjithçka në to ishte e ideologjizuar, por sidomos për arsyen se nuk mund të studiohen dukuritë psikologjike shoqërore, shkaqet dhe pasojat e tyre, pa njohur e përdorur as metodat dhe as teknikat më fillestare të kësaj shkence, që të na japë opinionet, qëndrimet, mendimet apo ndjenjat e njeriut shqiptar e të grupeve apo shtresave të ndryshme të tij.

Në të vërtetë, shkenca që ka pretenduar të quhet e tillë, nuk ka qenë psikologji sociale, por një “psikologji” aprioristike e politizuar, madje edhe kjo e emëruar si psikologji, por e shkrirë në studime, monografi apo artikuj të tipit që përmendëm më sipër. Madje është folur për unitet mendimi, ndjenjash, zhdukje paragjykimesh e mendësish të një populli të tërë, duke mos lënë vend për psikologji grupesh, shtresash, klasash apo psikologji individi në raport me të tjerët a të ndikuar nga të tjerët. Kështu është shkruar e thënë se u zhduk besimi fetar, mentaliteti i së kaluarës, është thënë se s’ka paragjykime apo diskriminime midis grupeve e kategorive të ndryshme të popullsisë, se qëndrimi ynë ndaj punës, familjes është i tillë a i atillë etj., në një kohë që këto nuk janë të vërteta. Shihni ç’ndodhi, qoftë sa për shembull, edhe me këto dy aspekte të rëndësishme të jetës, si puna e familja nga fillimvitet ‘90 e tëhu dhe gjykoni. Përfundimet për psikologjinë e një populli krijoheshin nga veprat e partisë, profesorëve të saj të indoktrinuar në qelizë a propagandistëve, duartrokitjet njëzëri, monofonike në mbledhje, nga miratimi me dorën ngritur lart në vo-

timet e hapura në institucione e ndërmarrje, nga intervistat standarde të dhëna njëlloj në radio apo televizion nga njerëz të moshave apo profesioneve nga më të ndryshmet. Në një kohë që sot jo vetëm profesionistët e institucionet e specializuara, por edhe revistat, radiot, TV-të kudo në botë përdorin gjerësisht anketat, intervistat, studimet vlerësuese e ato në natyrë për zhbirimin e opinioneve, ndjenjave, psikologjisë së njerëzve, grupeve, shtresave të gjera të popullsisë. Këto përbëjnë, siç thuhet, një prani sociale që, po të vepronte efektivisht, do të kishte ndikim të jashtëzakonshëm edhe në jetën tonë, një faktor demokratizimi me vlera të mëdha e njëkohësisht një instrument studimi ndihmës për shkencën e psikologjinë sociale.

Njohja paraprake e psikologjive individuale në raport me ato grupore a në marrëdhënie me tjetrin, nën prizmin e psikologjisë sociale e psikologjisë së grupeve, shtresave të caktuara, do të bënte të mundur studimin dhe parashikimin e mjaft fenomeneve, si: agresiviteti, krimi, paragjykimet e diskriminimet, psikologjia e biznesit, ajo mjedisore etj., qoftë, disa prej të cilave, në kushtet e një periudhe a sistemi të ri, shfaqen sot problematike, emergjente për t’u studiuar, madje me riskun e kthimit në plagë sociale të rënda. Të tjera probleme më të mëdha mund të shfaqen më vonë. E thënë ndryshe, fenomenet e reja sociale, të tjera veç këtyre që njohim, do të vijnë të papritura e do të na gjejnë të papërgatitur. Kështu, plagë shoqërore që i kemi pasur prej vitesh, por që janë fshehur nga sistemi, u shfaqën të hapura që në fillimet e viteve ‘90 dhe vazhdojnë të rrjedhin edhe sot. Së pari, ato duhen njohur ashtu siç janë, pastaj duhen shëruar. Kështu, agresiviteti, krimi, bandat-grupe nuk lindën menjëherë e krejt papritur në ditët e sotme, por kanë qenë kamufluar e kanë ekzistuar, disa herë të shfaqura jo në masën ekzistuese dhe nën trysninë e diktaturës (diktaturat shtypin çdo konkurrencë pushteti kriminal, duke qenë vetë më mirë të organizuara si të tilla).

Krimet e bandat kanë mbijetuar në potencë e sporadike, derisa erdhi momenti të shfaqen lirisht në kushtet e një hapësire e lirie shumë më të madhe veprimi. Paragjykimet soci-

Paragjykimet sociale, gjykimet stereotipe të tipit të paragjykimeve krahinore apo karshi minoriteteve të ndryshme, nuk lindën gjithashtu menjëherë. Siç dihet, ato vijnë nga stereotipat tradicionalë shoqërorë të krijuar e të vendosur prej vitesh, nga rregulla implicite të shoqërisë, që u diktojnë njerëzve besimet, qëndrimet apo sjelljet e caktuara.

ale, gjykimet stereotipe të tipit të paragjykimeve krahinore apo karshi minoriteteve të ndryshme, nuk lindën gjithashtu menjëherë.

Siç dihet, ato vijnë nga stereotipat tradicionalë shoqërorë të krijuar e të vendosur prej vitesh, nga rregulla implicite të shoqërisë, që u diktojnë njerëzve besimet, qëndrimet apo sjelljet e caktuara. Kur këto norma apo rregulla ndryshojnë, siç ndodhi edhe te ne me kolapsin e komunizmit, nuk mund të mos ketë edhe humbje ekuilibri e kundërveprime të gabuara. Kjo edhe për vetë faktin se konceptimi i demokracisë nuk është i plotë dhe përvoja e saj është tepër e re.

Le të marrim edhe një shembull: paragjykimet sociale. Stereotipat shoqërorë sjellin konceptime të gabuara për grupe të tëra njerëzish mbi bazë përgjithësimesh eksesive të shtrira gabimisht mbi anëtarët e të gjithë grupit. Këtu ndikon edhe përvoja e kufizuar për gjykimin e njerëzve. Kështu arrihet të gjykohen apo paragjykohen edhe grupe, organizata, shoqata apo edhe parti të tëra, pa njohur veçse disa pak anëtarë të tyre. Ndërkohë që njohja sociale kërkon kapacitet, aftësi njohëse të psikologjisë së individit e më pas edhe të grupit ku ai bën pjesë dhe, natyrisht, njohjen e së paku disa elementeve bazë të teorisë së psikologjisë sociale. Vetëm kështu mund të arrihet të gjykohet drejt e të ndërtohen raporte të drejta komunikimi social, ndihme e solidariteti reciprok, të harruar prej kohësh te ne. Këto probleme bota demokratike i ka zgjidhur prej kohësh a tenton t’i zgjidhë më mirë, madje aty ku racat janë të përziera në proporcione të mëdha, si në Amerikë, me luftën kundër segregacionit, integrimin në shkolla, letërsinë etj. Po kështu, duhet menduar e filluar edhe për analizën e fillimin e zgjidhjes së problemeve të tjera, për të ardhmen e fenomeneve të tjera të lidhura me gjykimet e paragjykimet për njerëzit, si krimi, agresiviteti, prirjet politike të grupimeve të caktuara, perceptimet e gabuara e deri te parashikimi i rezultateve të zgjedhjeve mbi bazën e njohjes së psikologjisë kombëtare e asaj të grupimeve a grupeve sociale, moshore etj. Është kjo degë e shkencës, pra psikologjia sociale, që përveç teorisë, jep edhe aplikime praktike të tezave të saj në jetën e përditshme sociale. Kështu, siç thamë, për zhdukjen e paragjykimeve sociale midis grupeve apo ndaj grupeve minoritare, ajo sugjeron nxitjen e njohjeve shoqërore, lidhjet midis grupeve, kontaktin social, garën, bashkëpunimin etj.

Për të studiuar këto, përveç profesionistëve, natyrisht duhen edhe institutet e specializuara që të përdorin teknikat e sotme, moderne të studimit të psikologjisë sociale, njohja e përvojave të vendeve më të zhvilluara në këtë fushë, stimulimi i studimeve ende të dobëta në këtë fushë dhe specializimet e të rinjve, veçanërisht në Perëndim, në fusha të veçanta të psikologjisë sociale e disiplina më të vogla të saj.

30

E shtunë-diel, 31-01 shtator 2013

Fjalëkryqi klasik

Ndalohet reklama për shkak të femrës joshëse Fjalëkryqi klasik është një nga lojërat enigmatike më të përhapura në botë. Fjalëkryqet e para filluan të botoheshin që në shekullin e XVIII dhe vazhdon të jetë e preferuar edhe në ditët e sotme.

Koha e fillimit ____:____ Koha e mbarimit ____:____

Horizontalisht:

1. Përfshirja në një punë, a veprimtari. 7. Lami, aktor i njohur. 10.

Tokë buke. 11. Brengë, shqetësim, hall. 12. Lokal nën tokë. 15. Djalë ndryshe. 16. Gropë që hapet për të nxjerrë ujë. 18. Tallje që bëhet në mënyrë të hollë e të mbuluar. 19. Shtresë e brendshme e guackave. 21. Rrymë ajri që lëviz në drejtime të ndryshme. 22.

Pellg bregdetar që ndahet nga deti nga një brez rëre. 25. Lëng që mban erë të mirë. 27. Fyerje, ose... 29. Qendro në vend, mos lëviz! 30. Njësia e matjes së rezistencës elektrike. 32. Drekë, a darkë që shtrohet në raste gëzimi. 33. Vegël muzikore. 34. Quhen ndryshe banorët e jugut të Shqipërisë. 36. Dërgon pa të buta.

37. Këngë epike popullore ose legjendë e përhapur sidomos në vendet skandinave. 39. Industria e Lehtë. 41. Planet i sistemit tonë diellor. 46. Kafshë gjitare barngrënëse. 47. Zoti i grekëve të lashtë. 48. Jo kundër.

Një reklamë për pastat Pot Noodle është ndaluar të emetohet, sepse ka nxitur reagime të shumta te njerëzit, ndërsa Agjencia për standardet e reklamave e ka quajtur si nënçmuese dhe të pa shije.

Në video shfaqet një mashkull duke ngrënë pasta dhe një femër mjaft joshëse që kur përfundojnë pastat, shndërrohet në mashkull...

Agjencia britanike për standardet e reklamave ka marrë mbi 18 ankesa për përmbajtjen e saj, sipas të cilave, ajo është ofenduese, seksiste dhe i degradon femrat.

“Prezantimi i femrave në poza seksuale dhe krahasimi me produktin ushqimor, është pa shije dhe nënçmuese, prandaj ekziston mundësi e madhe që të shkaktojë ofendime serioze”, thuhet në kumtesën e agjencisë.

Megjithatë, shumë meshkuj nuk e mbështesin këtë tezë...

Horoskopi i ditës DASHI (20/III-20/IV)

DEMI (21/IV-20/V)

Do merreni shume me jetën tuaj ne çift gjate kësaj dite dhe do mundoheni me çdo kush ta largoni rutinën. Partneri do ketë menduar për një surprize te mrekullueshme. Beqaret duhet te mendohen mire nëse personi qe do takojnë iu përshtatet aq sa duhet apo jo.

Mos merrni vendime te nxituara. Klima ne planin financiar do jete e trazuar. Kujdes me shpenzimet sepse do keni probleme.

Marrëdhënia ne çift do jete goxha e mire gjate kësaj dite. Do kuptoheni edhe me një shikim me atë qe keni ne krah dhe do e toleroni pak me tepër se me pare. Beqaret me ne fund do realizojnë takimin e shumëpritur dhe do ndihen te plotësuar.

Urani do ua mbroje financat gjete gjithë kohës dhe do iu beje me te kthjellet ne këtë sektor. Nuk pritet asnjë problem.

BINJAKET (21/V-20/VI)

GAFORRE (21/VI-22/VII)

Ekuilibridombizotërojegjategjithëkësajdite ne jetën sentimentale te çifteve. Do flisni hapur me partnerin tuaj dhe do i zgjidhni sa hap e mbyll sytë problemet qe keni pasur. Për beqaretkaardhurmomentiiduhurpërtejoshur.

Personat do jene me te vërtetë te mrekullueshëm. Ne planin financiar do jeni me shume fat. Do arrini edhe te shpenzoni edhe te hiqni disa para mënjanë.

Tregohuni me realiste sot ne jetën tuaj ne çift dhe mos kërkoni qe partneri t’iu beje surpriza te jashtëzakonshme. Mos mendoni se jeta reale është si ne një fil sepse do zhgënjeheni. Nëse jeni ende vetëm, do iu duhet te prisni edhe pak për te gjetur personin me te përshtatshëm. Ne planin financiar mos ndërmerrni shume rreziqe sepse do bëni gabime.

Vertikalisht:

Lëndë kimike, që nxirret nga disa kërpudha, e cila ka vetinë të mbytë një varg mikrobesh e bakteresh . 2. Lëvozhgë ne dialekt.

3. Sheshi i luftimeve. 4. Zog i madh sa mëllenja. 5. Notë muzikore.

6. Qëndrim i prerë e përfundimtar që mbajmë për një çështje. 7.

Flori. 8. Andrea, gazetar. 9. Mjek për sëmundjet nervore. 11.

Dyluftimi. 13. Flori. 14. Ngjarje që është për t’u mbajtur mend. 15. Çast pa çifte. 16. Vegël gjimnastikore. 17. Ndajfolje sasie. 20.

Deve në mes. 23. Objekte fluturimi jashtëtokësore. 24. Mazreku i komenteve sportive. 26. Shkëputja dhe kundërvënia e dy palëve, që vjen për shkak të grindjeve, a të qëndrimeve të kundërta. 28. Peshkopia në makina. 31. Kandërr që bren rrobat e leshta. 33. Shenjë algjebrike. 35. Grup këngëtarësh. 38. Thirrje telefonike. 40. Simboli kimik i klorit. 42. Teze në mes. 43. Fill për të qepur. 44. Tregua Ushqimor. 45. Ndërmarrje Industriale.

Sudoku | nivel mesatar

Plotësoni vendet bosh në mënyrë që çdo rresht e kolonë të ketë numrat nga 1-9.

Koha e fillimit _____:____ Koha e mbarimit ____:____

Numërkryq

Gjeni figurën duke bashkuar pikat

Plotësoni tabelën me numrat e dhënë!

Ngjyrosni pjesën me pikë dhe zbuloni figurën

Numra me 3 shifra: 215, 251, 252, 333, 444, 508, 523, 565, 569, 587, 615, 624, 698, 821, 887, 888.

Numra me 4 shifra: 0202, 1421, 2032, 2563, 4211, 4815, 5415, 5559, 5851, 5958, 7411, 8485.

Numra me 5 shifra: 14632, 15889, 18151, 24554, 44444,

46886, 52545, 59878, 65242, 65987, 78584, 91341.

Numra me 6 shifra: 175650, 282568, 286682, 359493, 415652, 462846, 465623, 486515, 525453, 596521, 666251, 831213, 855670, 957157.

LUANI (23/VII-22/VIII)

VIRGJERESHA (23/VIII-22/IX)

Dite mjaft harmonike kjo e sotmja për ata qe janë ne një lidhje. Do jeni me te sjellshëm dhe me tolerante me partnerin. Disa do mendojnë edhe për një bashkëjetesë.

Beqaret dhe sidomos meshkujt nuk duhet te bëjnë sakrifica te mëdha për te gjetur dashurinë. Lërjani çdo gjë kohës. Ne planin financiar do ketë përmirësime te njëpasnjëshme te situatës.

Dite përgjithësisht e qete dhe aspak problematike kjo e sotmja për te dashuruarit. Do keni një komunikim te mire dhe nuk do ua vini veshin atyre qe do iu thonë te tjerët. Edhe beqaret do kalojnë momente te mrekullueshme dhe mjaft emocionuese. Jupiteri do iu sjelle fat ne planin financiar dhe do arrini te kryeni investimet e menduara prej kohesh.

PESHORJA (23/IX-22/X)

AKREPI (22/X-21/XII)

Qëndrueshmëria do mbizotërojë gjate gjithë kësaj dite ne jetën tuaj ne çift. Do jeni me humor te mire dhe ka mundësi te flisni edhe për disa tema delikate qe iu kane shqetësuar prej kohesh. Beqaret do kenë disa takime, por nuk është shume e mundshme qe te krijojnë një lidhje afatgjate. Situata financiar do ketë disa ndryshime pozitive. Me ne fund!

Yjet do i ndihmojnë çiftet ta përmirësojnë jetën e tyre sentimentale gjate kësaj dite.

Do tregoheni me te hapur me partnerin dhe nuk do i mbani me asnjë te fshehte. Nga ana tjetër do i shprehni çdo ndjesi te mire apo te keqe. Beqaret do kenë një takim vendimtar qe do ua ndryshoje jetën. Ne planin financiar do mbizotërojë qëndrueshmëria. Mos e prishni atë.

SHIGJETARI (22/XI-21/XII)

BRICJAPI (22/XII-20/I)

Asnjë planet nuk do ndikoje ne jetën sentimentale te çifteve. Çdo gjë do shkoje mire dhe nuk do ketë debate te zjarrta midis dy partnereve. Edhe beqaret do kenë një dite te zakonshme dhe pa ndonjë te papritur. Bëhuni te duruar nëse doni te gjeni personin e duhur. Financat nuk do jene ne gjendjen me te mire, prandaj merrni sa me shpejt masa për ta përmirësuar situatën.

Ata qe janë ne një lidhje duhet te tregohen paksa me te duruar me personin qe kane ne krah. Mos kërkoni qe ai t’ua realizoje te gjitha dëshirat përnjëherësh. Beqaret do vazhdojnë te jene ne kërkim te princit te tyre te kaltër, por serish gjasat janë për te mos e gjetur atë. Gjithsesi shpresat nuk duhen humbur deri ne minutën e fundit. Financat do jene shume te mira.

UJORI (20/I-19/II)

Gjeni 10 ndryshimet

www.mapo.al

Do i merrni gjerat si t’iu vijnë sot ne jetën tuaj sentimentale dhe kjo është gjeja me e mire qe mundtebëni.Ështëekotetestresohenisepse ajoqeështëparashikuardotendodhe.Beqaret dokenëdruajtet’ishprehinatoqemendojnësot dhe do mbeten përsëri vetëm. Ne planin financiar duhet te kërkoni ndihmën e specialistevesepsevetëmnukkenipërt’iadale.

PESHQIT (20/II-19/III)

Diteepaqëndrueshmedheembushurmemosmarrëveshjetenjëpasnjëshmekjoesotmjapër tedashuruarit.Asgjënukdoshkojesiekishitmenduar. Beqaret do jene te hapur ndaj njohjeve te rejadhedoebëjnëpërvetepersoninqedopëlqejnë.Neplaninfinanciartregohunisametematur.

Jo vetëm qe duhet te shpenzoni me maturi, por nukduhettejepniashua.

E shtunë-diel, 31-01 shtator 2013

31

www.mapo.al

profil

U betua si President më 14 tetor 1981, tetë ditë pas vrasjes së Sadatit. E pavarësisht se kishte popullaritet të vogël në arenën ndërkombëtare të kohës, ushtaraku trupmadh përdori çështjen e vrasjes së Sadatit për të ndërtuar paqen me Izraelin, duke ngritur kështu reputacionin e tij si burrë shteti në rang botëror.

Cécile Kyenge Beteja e ministres së parë me ngjyrë në Itali Nga “The Economist”

P

ak politikanë kanë pasur një fillim të karrierës politike aq të tmerrshëm sa ai i Cécile Kyenge, e cila u emërua ministre për Integrimin në qeverinë e madhe të së majtës dhe të djathtës që drejtohet nga Enriko Letta. I fundmi në një listë të gjatë fyerjesh iu bë asaj në “Facebook” nga Cristiano Za Garibaldi, zëvendëskryetari i Diano Marina, një qytet i vogël në rivierën Italiane. Ai shkruante se Kyenge, një okuliste, frekuentonte një zonë që përdorej prej prostitutave. Më 25 gusht ai kërkoi falje dhe u justifikua se kjo kishte ndodhur për shkak të stresit.

Fyerje më të rënda i janë bërë asaj nga politikanë më me peshë. Në korrik, një drejtues i “Lega Nordit”, Roberto Calderoli, ish-ministër dhe aktualisht zëvendëskryetar i Senatit Italian, tha se Kyenge i kujtonte atij një “orangutang”. Themeluesi i “Legës”, Umberto Bossi, nuk pranon se është racist, por thotë se Kyenge u ka “ngritur nervat njerëzve”.

Arsyet për irritimin hanë goxha debat. Ministrja bëri një deklaratë në fillim të sezonit futbollistik, duke thënë se shpresonte që këtë sezon futbolli të ishte i lirë prej koreve raciste që kishin persekutuar lojtarë, si sulmuesi i “Milanit” dhe i Italisë, Mario Baloteli. Reagimet në komentet në faqen ueb të “Corriere della sera”, gazeta më e shitur në Itali, ishin në shumicë negative.

“Nuk ka emigrant kongolez që të më tregojë mua se si të sillem në shtëpinë time apo të bëjë ligje që do të shkatërrojnë vendin tim”, ishte një nga komentet më të buta.

Kyenge ka qëndruar e qetë, por ka shprehur frikën se racistët mund të sulmonin dy vajzat e saj. Më herët, një nga krerët e “Lega Nord”, Roberto Maroni, refuzoi të dënonte sulmet e anëtarëve të partisë që ai drejton kundër saj dhe ministrja u detyrua të tërhiqej nga një debat ku ishin të ftuar edhe pjesëtarë të “Lega Nordit”.

Në politikë “Lega” është përqendruar që të bllokojë iniciativat e saj: E para që ka të bëjë me dhënien e shtetësisë për të gjithë ata që lindin në Itali dhe ndryshimin e ligjit që e lejon shtetësinë vetëm prej lidhjeve të gjakut. Kjo do ta bënte më të lehtë për fëmijët e emigrantëve që të merrnin shtetësinë italiane. “Lega” ka mbetur e vetme në këtë kundërshtim, pasi PDL-ja e Berluskonit, aleate tashmë me të majtët në qeveri, mund ta mbështesë këtë kërkesë.

Në Itali është e vështirë të gjesh një histori më të madhe suksesi sesa ajo e Kyenge. Ajo hyri legalisht në Itali më 1983 për të studiuar mjekësi, por pas kësaj u detyrua të jetonte një vit ilegalisht, pasi bursa që priste nuk u materializua. Më 1994 u martua me një inxhinier italian dhe që atëherë fitoi edhe shtetësinë italiane.

49-vjeçarja Cecile Kyenge, e cila është rritur në Republikën Demokratike të Kongos, në prill të vitit 2013 u bë ministrja e parë me ngjyrë në kabinetin qeveritar italian. Ajo është etiketuar si “majmuni kongolez” ose “pjesëtare e një qeverie bonga-bonga”. Të dy këto etiketime erdhën nga prestarë të artisë kundër emigrantëve “Lega Nord” (Lega e Veriut).

Anëtarja e partisë “Lega Nord”, Dolores Valandro, shkoi më tej kohë më parë, duke pyetur në faqen e saj në “Facebook”: “Pse dikush nuk përdhunon Kyenge, në mënyrë që ajo të kuptojë se si ndihen viktimat e një krimi të tillë?”. Valandro shkruajti duke theksuar se emigrantët janë përgjegjës për sulmet e dhunshme ndaj femrave në Itali. Por një gjuhë e tillë shkaktoi reagime të menjëhershme. Kyenge, e cila jeton në Itali që prej vitit 1983, thotë se nuk është aspak e trembur. “Ofendimet dhe kërcënimet kundër meje vijnë për faktin se tani jam e ekspozuar, por këto kërcënime janë kundër të gjithë atyre që i rezistojnë racizmit dhe dhunës”, tha Kyenge në një konferencë për shtyp në Romë. Në Itali shpresojnë që fakti se ministre e Integrimit është një afrikane, mund të ndryshojë shumë gjëra.

Ndërkohë që vendet europiane kanë vite që merren me çështjen e integrimit të emigrantëve, në Itali kjo çështje është relativisht e re. Të huajt përbënin rreth 2% të popullsisë italiane në vitin 1990, ndërsa sot vetëm 7.5%.

Sjellja e turpshme ndaj ministres së parë me ngjyrë të vendit dhe reagimi i dobët kundër kësaj sjelljeje, ka dëmtuar shumë imazhin e Italisë. Ajo ka goditur rëndë edhe besimin e italianëve se janë një vend pa racizëm. Sipas të dhënave të një studimi të viteve 20052007, 11 % e italianëve nuk e donin një fqinj të një race tjetër shumë më shumë sesa vetëm 4.9 për qind në Britani apo 6.9 për qind në Spanjë, që po ashtu është përmbytur prej emigrimeve të fundit. Por kur pyetet nëse ajo e konsideron Italinë si një vend racist, Kyenge është mjaft e kujdesshme në përgjigjen e saj. “Kjo është një pyetje e vështirë. Unë e kam thënë gjithnjë edhe më parë, që Italia nuk është një vend racist. Është një vend që duhet të dijë më shumë për emigrantët dhe vlerën e diversitetit. Vetëm pasi vendi të ketë kaluar këto procese, atëherë mund të themi nëse është racist apo jo”, tha ajo.

Kyenge ka një detyrë të vështirë për të përmbushur integrimin, të vështirë në çfarëdo rrafshi që mund ta shohësh.

Disa gjëra janë duke ndryshuar. “Aspekti pozitiv i kësaj gjuhe raciste është se edhe të tjerët që ndihen të ofenduar, reagojnë njësoj si ajo”, thotë James Walston, komentator politik dhe ekspert i shoqërisë italiane në Universitetin Amerikan në Romë.

Kur një anëtare e “Lega Nordit” tha

Në Itali është e vështirë të gjesh një histori më të madhe suksesi sesa ajo e Kyenge. Ajo hyri legalisht në Itali më 1983 për të studiuar mjekësi, por pas kësaj u detyrua të jetonte një vit ilegalisht, pasi bursa që priste nuk u materializua.

Më 1994 u martua me një inxhinier italian dhe që atëherë fitoi edhe shtetësinë italiane.

se Kyenge duhet të përdhunohet, u shokuan jo vetëm liberalët, por edhe drejtuesit e partisë së saj, të cilët thanë se është një gjë e papranueshme”, shton ai.

Walston thotë se rritja e numrit të emigrantëve të kualifikuar, po detyron Italinë të mos tolerojë më racizmin. Ai thekson se tashmë pjesë e parlamentit janë tre deputetë, të cilët kanë lindur jashtë Italisë dhe se kryetar bashkie i

Viçencës, bastion i “Lega Nordit”, është një emigrant që zëvendësoi paraardhësin e tij të deklaruar racist. Muajin e shkuar, kur një afrikan me probleme mendore vrau disa italianë në Milano, “Lega Nordi” shkoi menjëherë në zonë për të bërë anëtarë të rinj, por ata u përzunë nga banorët e irrituar, të cilët i akuzuan se donin të përfitonin nga tragjedia për të rritur urrejtjen ndaj emigrantëve.

CMYK

32

e shtunë-e diel, 31-01 shtator 2013

www.mapo.al