Mapo 08 09 qershor ok

peregrinus

zgjedhjet

aktualitet

Raporti i ODIHR: Njerëzit po largohen nga puna për arsye politike

Ngjela ministër?

Rama, mjaftueshëm korrekt dhe i paqartë

Raporti vëren se fushata zgjedhore është e qetë, por thekson se vëzhguesit e OSBE-ODIHR-it kanë vërejtur se disa aktivitete të qeverisë janë përdorur për qëllime elektorale Faqe 4

Publicisti dhe politikani Preç Zogaj në një analizë të imët të njollave dhe dritës në hartën e zhvillimeve politike të javës

Gjergj meta

Idi, essi,uni ylli pango

hylli i dritës Ardian Ndreca

single & the city

Faqe 13

Iva tiço

E shtunë-diel 08-09 qershor 2013

Themelues henri Çili- Kryeredaktor Arion Sulo - Numër 929. Viti iV botimit. Çmimi 30 lekë. 1.5 euro. www.mapo.al e-mail: gazetamapo@gmail.com. Adresa: BLV "Gjergj Fishta"

Rikthimi i komunistëve Kush janë enveristët e koalicionit të majtë dhe çfarë i ndan e i bashkon me Ramën. Rrëfimet e Marko Dajtit dhe Genta Kaloçit për tipologjinë e komunistit në kapitalizëm dhe utopitë e tyre: nga rikthimi i bustit të Enverit, tek legalizimi i hashashit

Intervista e Javës

editorial

dilema zhvillimi

profil

Fillimet e legalizimit të enverizmit

Etika ekonomike si kompetencë profesionale dhe faktor suksesi

Elhaida Dani, Albania Veneta në Itali

henri Çili

ADRIAN CIVICI

Faqe 3

vizita

Cocciante: Nuk e dija se isha kaq i famshëm në Tiranë

Sandër Lleshi: Shkarkuesit më kujtonin kandidat të PS dhe fondamentalist katolik Gjenerali i liruar shpjegon se si rrodhën ngjarjet deri te shkarkimi i tij: propozimi nga Kadareja për President, raportet me të, mosmarrëveshjet me Imamin e Gjunkshin, si dhe letra mbështetëse e Imzot Rrok Mirditës Faqe 10-11

Elhaida Dani dhe Riccardo Cocciante priten me entuziazëm në Tiranë. Pas takimit dje me ministrin Zhiti, sot dyshja fituese e “The Voice of Italy”do të takohen me Presidentin Bujar Nishani dhe kryeministrin Sali Berisha

Faqe 6

shqipëri-norvegji

Norvegjia barazon në fund të ndeshjes, ëndrra vazhdon Kuqezinjtë udhëheqin për 87 minuta kundër Norvegjisë, por gabojnë në mbrojtje

Faqe 15

Faqe 26

alfred lela

Faqe 31

mapo libri

Rrëfimi i mbretit Zog në divanin e psikanalistit Psikanalisti Jean-Luc Tourenne ka penetruar në psikologjinë e mbretit Zog duke sjellë protretin njerëzor të monarkut shqiptar në romanin Një mbret në Shqipëri përkthyer në shqip nga shkrimtari dhe publicisti Dashnor Kokonozi

Faqe 21

2

e shtunë-e diel, 08-09 qershor 2013

www.mapo.al

KONKURSI I MADH

“Unë Krijoj” Fitoni 1,000 Euro dhe bursë të plotë studimi në UET

maturantët

15 qershor 2013

Adresa: Bulevardi Gjergj Fishta, Nd. 70, H.1, Tiranë, Cel. 068 20 16 616, info@uet.edu.al, www.uet.edu.al

E shtunë-diel, 08-09 qershor 2013

3

www.mapo.al

Editorial

Foto e javës

Fillimet e legalizimit të enverizmit

Henri Çili

Tifozet kuq e zi pas ndeshjes SHqipëri-norvegji 1-1 Foto : web

javore

libri

E shtunë-diel, 08-09 maj 2013 Na vizitoni çdo ditë në www.mapo.al

Në brendësi

Ylljet aliçkaj:

Sandër Lleshi: Shkarkuesit e mi më kujtonin kandidat të PS dhe fondamentalist katolik intervista e javës/ Gjenerali i

liruar shpjegon se si rrodhën ngjarjet deri te shkarkimi i tij: propozimi nga Kadareja për President, raportet...

4 12 15 13 19 23

Politikë

Raporti i ODIHR: Njerëzit po largohen nga puna për arsye politike

Huffington Post

Rrëfimi i mbretit Zog në divanin e psikanalistit

Zgjedhjet shqiptare: Premtime për ndryshim, vërtet?

Sport

Norvegjia barazon në fund të ndeshjes, ëndrra vazhdon

Preç Zogaj

LSI po konk

Personazh

Erion Kristo,dembeli që u bë aktivist

Pyetsori i Prustit

Agron Tufa: Njeriu i atrofizuar nga frika dhe shantazhi, është mjerim

Cocciante: Nuk e dija se isha kaq i famshëm në tiranë

Kolona / ide/ debate

26

Dilema zhvillimi

28

peregrinus

22

recensë

29

Idi, essi,uni

28

Hylli i dritës

31

profil

Adrian Civici Ylli Pango

Gjergj Meta

Ardian Ndreca

Eno Koço

Alfred Lela

Pa asnjë kompleks Edi Rama ka futur në koalicionin opozitar edhe të paktën katër parti enveriste.

Kështu, si me të qeshur, ashtu si jo aq seriozisht, ashtu si pa të keq, enveristët janë ulur këmbëkryq në tryezën e koalicionit, pak nga pak nëpër studiot televizive: 360 gradët e Zhejit në ‘News24’ i karfosën paksa me zogistët dhe ja MAPO Weekend ndërton këtë herë një feature me “enveristët në Rilindje”.

Kjo nuk kishte ndodhur më parë në jetën tonë politike; në asnjë koalicion, asnjëherë Partia Socialiste apo parti të tjera të së majtës nuk kishin kooperuar politikisht me partitë ekstremiste apo enveristët e mbetur. Në ethet e takticizmit elektoral, por sidomos i djegur nga precedenti Hysni Milloshi në zgjedhjet lokale të Tiranës, Edi Rama ka pranuar të shfrytëzojë edhe këtë mundësi në trenin elektoral.

Mirëpo, pavarësisht nga rrethanat, përfundimi është i njëjtë; enverizmi, 22 vjet pas përmbysjes së monumentit të Enver Hoxhës ka rifituar legjitimit- Legjitimimi i etin publik dhe atë politik në Shq- enverizmit në ipërinë e dekadës jetën politike së tretë të pluralizmit, që po i af- nuk është dhe rohet Bashkimit nuk do të Europian apo që mbetet një akt është në rrugën e të bërit vend i zh- pa domethënie villuar. në të ardhmen e Nuk është ky një akt i shkëpu- afërt. Jo se jemi tur. Akademiku të rrezikuar nga kosovar, Rexhep Qosja ka filluar enverizmi, por jo pak e nga pak të se mund të legjitimojë periudhën enveriste në mbetemi pa Shqipëri; enveriz- pasoja min si patriotizëm e shqiptarizëm, e gjithashtu kështu me radhë.

Libri tashmë i famshëm i Blendi Fevziut, “Enver Hoxha” u shit në më shumë se 50 mijë kopje dhe jo rastësisht kjo atmosferë nuk mund të lihej e shkëputur nga momenti kur Edi Rama është ndjerë i kompleksuar që të pranojë si partnerë në koalicion enveristët e organizuar si të tillë në parti politike.

Shumëkujt, legjitimimi i kthimit të enverizmit në jetën politike mund t’i duket ekzotik, i këndshëm, pa qeder; pse jo një penelatë më shumë në fushatën plot ngjyra e mizanskena të Edi Ramës.

Ka të ngjarë që legjitimimi i enveristëve në jetën politike të mund të jetë preludi i ndonjë monumenti të Enver Hoxhës aty-këtu. Të apeleve për shëndetësi falas si në kohën e Enverit, e kështu me radhë.

Legjitimimi i enverizmit në jetën politike nuk është dhe nuk do të mbetet një akt pa domethënie në të ardhmen e afërt. Jo se jemi të rrezikuar nga enverizmi, por jo se mund të mbetemi pa pasoja gjithashtu.

4

E shtunë E shtunë - e diel - e 08-09 diel 13-14 qershor prill 2013 www.mapo.al

Misioni citon se aktualisht, KQZ-ja me katër anëtarë po vepron pa miratuar rregullat e veta të procedurës, siç kërkohet nga ligji. Raporti thekson se disa vendime të KQZ-së janë kritikuar për mungesë të motivimit ligjor

zgjedhjet

Raporti i ODIHR:

KQZ me 4, pengesë për administrimin e zgjedhjeve Raporti vëren gjithashtu se fushata zgjedhore në përgjithësi është e qetë, por thekson se vëzhguesit e OSBE-ODIHR-it kanë vërejtur se disa aktivitete të qeverisë janë përdorur për qëllime elektorale. Misioni konstaton ndërkaq se përurimi i rrugëve të reja apo projekteve në infrastrukturë, është shoqëruar me flamuj të PD-së.

TIRANË Misioni i OSBE/ODIHR, i

kryesuar nga Conny McCormack, publikoi dje raportin e parë të ndërmjetëm për periudhën 15 maj-3 qershor, ku kryesisht analizohet puna e KQZ-së dhe problematika që po vihet re në këtë fushatë. Që në fillim të raportit, duke bërë një panoramim të situatës në KQZ, misioni citon se aktualisht, KQZ-ja me katër anëtarë po vepron pa miratuar rregullat e

dhe rritjen e pagave për zyrtarët publikë. Ndërsa PS-ja në anën tjetër po kritikon qeverinë; ka premtuar aplikimin e taksës progresive si dhe l u f t ë ku n d ë r ko r r u p s i o n i t .

“Megjithatë, thelbi i mesazheve të fushatës është lënë në hije shpesh nga sulme verbale mes dy partive të mëdha”, - thuhet në raport. Vëzhguesit veçojnë në përmbajtjen e këtij raporti edhe pretendimin e partive të opozitës se punonjësit e sektorit publik janë kërkuar për të marrë pjesë në mitingje apo për të siguruar mbështetjen për partinë qeverisëse. Ata më tej pohojnë se mbështetësit e tyre, duke përfshirë personat që përfaqësuan opozitën në komisionet zgjedhore në zgjedhjet e kaluara apo familjarët e tyre janë larguar nga punët shtetërore mbi baza politike. “Vëzhguesit e OSBEODIHR-it u takuan me disa nga këta ish-punonjës, të cilët konfirmuan pretendime të tilla”, - thuhet në raport. Ndërkohë lidhur me kornizën ligjore për mbulimin mediatik, raporti vë në dukje se fushata elektorale ka një mbulim të zgjeruar nga

fushata veta të procedurës, siç kërkohet nga ligji. Raporti thekson se disa vendime të KQZ-së janë kritikuar për mungesë të motivimit të shëndoshë ligjore. Misioni konstaton ndërkaq se KQZ-ja mban të rregullta seancat publike, të cilat janë të transmetuara edhe online. Megjithatë, sipas raportit, vendimet e KQZ-së nuk publikohen menjëherë në faqen e saj, siç kërkohet nga ligji. “Kjo redukton transparencën e vendimmarrjes së KQZ-së”, - thuhet në raport. Në raport theksohet ndër të tjera se Kolegji Zgjedhor deri më tani ka gjykuar 11 ankesa kundër vendimeve të KQZ-së, pasi kjo e fundit ka dështuar të marrë vendim.

Raporti konstaton se, ndërsa përgatitjet për zgjedhjet vijojnë, janë vërejtur vonesa në disa afate ligjore të moszbatuara në kohë. Raporti vëren gjithashtu se fushata zgjedhore në përgjithësi është e qetë, por thekson se vëzhguesit e OSBE-ODIHR-it kanë vërejtur se disa aktivitete të qeverisë janë përdorur për qëllime elektorale. Misioni vëren ndërkaq se përurimi i rrugëve të reja apo projekteve në infrastrukturë është shoqëruar me flamuj të PD-së.

“Në faqen zyrtare të Kryeministrit në internet publikohen aktivitete elektorale ku ai ka marrë pjesë. Më 13 maj Kryeministri publikoi një urdhër, ku thuhet se zyrtarëve të lartë u ndalohet të përdorin fonde publike për qëllime elektorale”,thekson raporti. Në raport thuhet se PD-ja është fokusuar në arritjet e saj gjatë mandatit qeverisës, veçanërisht në zhvillimin infrastrukturor

Arvizu: Policia, neutrale në zgjedhje Shtetet e Bashkuara të Amerikës, nëpërmjet përfaqësuesit të tyre në Tiranë, Aleksandër Arvizu, kanë kërkuar garanci nga policia shqiptare për sigurimin e një klime të qetë parazgjedhore edhe gjatë ditës së votimeve. Për këtë qëllim, ambasadori Arvizu ka qenë dje në Drejtorinë e Policisë së Shtetit, ku është takuar me kreun e uniformave blu, Hysni Burgaj. Në fjalën e tij pas takimit, Burgaj garantoi se “Policia e Shtetit do të zbatojë ligjin dhe vetëm ligjin”. Ndërkohë që vetë ambasadori, pasi ka mbështetur drejtorin e Policisë për angazhimin e tij për zbatimin e ligjit me neutralitet, ka theksuar se një rol në mbarëvajtjen e procesit luajnë dhe partitë politike. “Drejtori i Policisë, Burgaj dhe stafi i tij, më siguruan që janë të përkushtuar që të mund të ofrojnë një klimë parazgjedhore dhe një ditë zgjedhore të qetë e të paqtë. Gjithashtu, drejtori Burgaj përmendi përkushtimin për neutralitetin e Policisë së Shtetit në këtë proces. Qartazi, mbështetësit e partive politike mund ta bëjnë shumë më të lehtë jetën e Policisë së Shtetit duke zbatuar ligjet. Sigurisht mund të kesh pasione politike, por duhet ta zbatosh ligjin duke qenë i kujdesshëm, dhe kjo është ajo që SHBA pret dhe kjo është ajo që shpresojmë”, - tha Arvizu.

Ligji që mbron administratën nga rotacionet, hyn në fuqi

Misioni konstaton ndërkaq se KQZ-ja mban të rregullta seancat publike, të cilat janë të transmetuara edhe online.

Megjithatë, sipas raportit, vendimet e KQZ-së nuk publikohen menjëherë në faqen e saj, siç kërkohet nga ligji. “Kjo redukton transparencën e vendimmarrjes së KQZ-së”, - thuhet në raport.

media, por se mungon informacioni për votuesin. Veç kësaj, misioni i OSBE-ODHIR-it ngre shqetësimin se, pavarësisht se ligji e ndalon, spotet e financuara nga institucionet publike transmetohen në televizionet private dhe ai publik. Misioni deklaron se po monitoron aktualisht 6 televizione dhe 4 gazeta.

Ligji që do të konsolidojë administratën publike është botuar dje në Fletoren Zyrtare, por zbatimi i tij do të nisë pas zgjedhjeve elektorale. Në themel të ligjit të ri është krijimi i një administrate publike të qëndrueshme dhe të pandikuar nga rotacionet politike, çka është edhe një prej kushteve kryesore që vendi ynë duhet të përmbushë në kuadër të kërkesës për të avancuar në procesin integrues. Ligji i dekretuar tashmë nga kreu i shtetit, pritet që pas datës 1 tetor të ndryshojë rrënjësisht mënyrën e rekrutimit në administratë, ashtu sikurse pritet të ketë ndikim edhe tek punonjësit aktualë. Ligji përcakton që pas pak muajve, në administratën publike të mos ketë më punonjës me kontratë, por vetëm me status nëpunësi civil. Kjo do të thotë se të gjitha institucionet buxhetore duhet të përfundojnë procedurat e konkurrimit për të gjithë nëpunësit jopolitikë. Punonjësit ekzistues që kanë status nëpunësi civil, me hyrjen e ligjit në fuqi më 1 tetor, nuk do të duhet të kalojnë ndonjë testim shtesë për të paktën 3 vite. Po ashtu, propozimet parashikojnë ndryshimin e mënyrës së rekrutimit, ku nuk duhet të ketë më konkurse individuale por konkurse kombëtare të grupuara, ku të synohet plotësimi i njëkohshëm i të gjitha vendeve vakante në administratë. Hapja e vendeve të punës në administratë do të bëhet me vendim vjetor të Këshillit të Ministrave. Ndërkohë, përsa u përket përfaqësuesve politikë, në administratën publike do të ruhet një përqindje e vogël vendesh, kryesisht për stafet e drejtuesve. Ligji i ri përcakton gjithashtu krijimin e Shkollës Shqiptare të Administratës Publike, që do të shërbejë për trajnimin e punonjësve të shërbimit civil që janë emëruar për herë të parë. Kjo shkollë do të marrë rolin që sot ka Departamenti i Administratës Publike.

Kreu i ODIHR në Tiranë, Conny McCormack

E shtunë - e diel 08-09 qershor 2013

5

www.mapo.al

e qershorit

Ai kërkoi mbështetjen e votuesve, duke premtuar uljen e moshës së pensionit për minatorët, rritjen e pagave dhe pensioneve, ndërtimin e infrastrukturës, si dhe rrogën e 13-të për punonjësit e administratës

Berisha: Rama nuk merr vesh se çfarë është fshati dhe tregu Kryeministri në Skrapar: “…Do t’i kërkoj një gjë Ilir Metës, ta sjellë këtu Edi Ramën dhe Edi Rama të kërkojë falje para skraparllinjve për fyerjet kolektive që i ka bërë Skraparit e skraparllinjve.

Këtë duhet ta bëjë dhe po s’e bëri këtë, asnjë votë! Votoni për veten tuaj…”

TIRANË Me afrimin e datës së zgjedhjeve, kryeministri Sali Berisha nuk po kursen premtimet në çdo takim që po zhvillon. Në mitingun e djeshëm të organizuar në Skrapar, Berisha ka premtuar se do ta bëjë Tomorin të njohur në botë dhe se do të ndërkombëtarizojë rakinë e Skraparit. “Skrapari ka ndër potencialet e turizmit malor më të jashtëzakonshëm në Shqipëri. Tani po ecim drejt Përmetit dhe jam këtu për t’u zotuar para jush se shumë shpejt do të ecim drejt Tomorit dhe do ta bëjmë Tomorin të njohur në Europë e në botë për potencialin e tij të jashtëzakonshëm turistik. Zotimi im është të bëjmë gjithçka për të shfrytëzuar potencialin e jashtëzakonshëm turistik të malit të Tomorit, në të gjitha anët e tij. Me infrastrukturën e ardhshme, ju do të keni lidhjen me Përmetin, lidhjen me Gramshin dhe në trajektoren e gazsjellësit Trans-Adriatik, rrugën me Korçën…”, u tha Berisha banorëve të Skraparit. Berisha tha se Skrapari ka kanionin më të gjatë në rajon, por jo vetëm. “Në malet e tij, Skrapari fsheh gurë dekorativë, me të cilët po ndërtohen sot pallatet më të mira në Europë e në botë. Skrapari ka ujërat, në të cilat po ndërtohen e do të ndërtohen dh-

jetëra hidrocentrale, ku do të punësohen qindra e mijëra qytetarë të tij. Skrapari ka traditën e shkëlqyer të prodhimit të rakisë më të mirë në Shqipëri.

Do të bëjmë gjithçka ta bëjmë të njohur në Europë e në botë brand-in e rakisë së Skraparit”,- tha ai. Berisha kërkoi gjithashtu nga Rama që të kërkoje falje për etiketimet e këtij të fundit ndaj skraparllinjve kur Meta ishte në qeveri. “…Do t’i kërkoj një gjë Ilir Metës, ta sjellë këtu Edi Ramën dhe Edi Rama të kërkojë falje para skraparllinjve për fyerjet kolektive që i ka bërë Skraparit e skraparllinjve. Këtë duhet ta bëjë dhe po s’e bëri këtë, asnjë votë! Votoni për veten tuaj…”, tha ai. Po dje Berisha inauguroi nisjen e punimeve në rrugën Perondi – Kuçovë, me gjatësi 3.5 kilometër dhe investim me vlerë 45 milionë lekë. Më pas mori pjesë në inaugurimin e përfundimit të rrugës në fshatin Tapi, komuna Perondi, investim me vlerë 30 milionë lekë. Pasditen e djeshme Berisha ishte në tubimet elektorale të organizuara në Manëz dhe Fushë-Krujë, ku prezantoi kandidatët për deputetë të qarkut të Durrësit.

“Gjatë gjithë fushatës, në çdo takim (Rama) nuk harron të ser virë këmishën, xhaketën apo jelekun tim si

antiplumb. Një demokrat më çoi një sms dhe më tha: ‘ai beson se ke lindur me këmishë’. E ka fiksim, nuk kemi ç’t’i bëjmë. Tani u qan hallin nipërve dhe mbesave të mia se nuk ka kush të kujdeset për ta, ka fiksime, le t’ia lëmë ato,”- tha ai. Berisha akuzoi gjithashtu Ramën për paaftësi. “Ky nuk merr vesh absolutisht se ç’është fshati, tregu. Ky, i doli një ditë një lopë përpara autobusit mavi dhe u tmerrua, kjo s’është rrugë tha. Dhe shkoi e u tha qytetarëve, ja rrugët e Saliut, të del lopa. Po të del lopa se kështu jemi ne, kemi dhe veturën dhe lopën. Ecim përpara ne. Sot kur gjithë bota po i ul taksat për të dalë nga kriza, ky do zëvendësimin e taksave të ulëta me taksën që për herë të parë në Shqipëri e vendosi daja i tij, Spiro Koleka. Taksa që ne kemi vendosur është më e drejta, më e ndershmja që ka ekzistuar në shekuj dhe mijëvjeçarë,”- u shpreh Berisha. Ai kërkoi mbështetjen e banorëve të Manzës, duke premtuar uljen e moshës së pensionit për minatorët, rritjen e pagave dhe pensioneve, ndërtimin e infrastrukturës, si dhe rrogën e 13-të për punonjësit e administratës. Thuajse të njëjtat mesazhe Berisha përcolli edhe në Fushë-Krujë.

Rama: Berisha vjen vërdallë dhe i thotë përralla gjithë Shqipërisë Kreu i opozitës ka qenë dje në qarkun e Beratit, ku ka zhvilluar takime në Çorovodë, Kala, Kutalli dhe Kuçovë.

Kryeministri Sali Berisha dhe kreu i opozitës Edi Rama “përplasen” në Skrapar. Ndoshta në mënyrë rastësore, por të dy liderët e dy kampeve kryesore politike në vend, kishin zgjedhur dje ta nisnin ditën e tyre të fushatës nga Skrapari. Ndërsa Berisha mbante mitingun e tij të radhës në sheshin qendror të Çorovodës, kreu i socialistëve, vetëm pak kilometra më tu zhvillonte bashkëbisedimin e tij me banorët e Poliçanit, ku u tha këtyre të fundit se ata janë dëshmitarë të një realiteti krejt tjetër nga ajo që propagandonte Kryeministri vetëm pak minuta më tej.

“Nuk ka turp më të madh që gjithë ky qark është kthyer në një xhep fals, me këto rrugë të shkatërruara që ngjajnë

si rrugë pas një lufte, jo si rrugë pas 20 e kusur vitesh në demokraci. Mbeti rrugëve me atë tribunën. Edhe rrugët i ka lënë rrugëve, se nuk e ka mendjen t’i mbarojë, ka ndërmend t’i nxjerrë në televizor. Sapo ikën Berisha, asnjë nuk ka më ndërmend të vazhdojë rrugën”, - tha Rama. Më tej ai siguroi edhe një herë të gjithë nëpunësit e administratës shtetërore që të mos tremben nga presionet e drejtuesve të tyre, pasi çdo i larguar nga vendi i punës për shkaqe politike do rikthehet sërish në punë sapo në pushtet të vijnë socialistët. Ndërkohë që duke marrë shkas edhe nga shqetësimet e ngritura nga qytetarët për ushtrim presioni për të marrë pjesë në mitingjet e PD-së, Rama ka ironizuar kundërshtarin politik duke theksuar se “e kanë kthyer PD në agjenci transporti dhe më keq akoma, e kanë kthyer shtetin në një mjet presioni dhe dhune mbi çdo nëpunës shteti”. Ndërkohë që më pas ai është

ndalur në një bashkëbisedim tjetër, kësaj here në kalanë e Beratit, ku ka gjetur rastin t’u kthejë përgjigje deklaratave të Kryeministrit se Rama më parë gjatë konfliktit me Metën kishte ofenduar skraparllinjtë. “Sot vërdallë është katragjyshi, që shkon në Skrapar dhe u thotë që Edi Rama duhet të vijë këtu të kërkojë falje se ka ofenduar skraparllinjtë. Shkon lart e poshtë dhe thotë se ka ofenduar kuksianët, u ka thënë shpellarë etj. Të gjitha shpifje të ulëta të një burri në moshë, që duhet të ishte sot duke lexuar ‘Çufon dhe bubin kaçurrel’ siç bëjnë të gjithë gjyshërit, por vjen vërdallë dhe i thotë përralla gjithë Shqipërisë. As vota nuk vjedh dot më për të qëndruar aty ku është, se do jenë një lumë i madh për PS dhe koalicionin tonë, dhe as nuk përfiton më nga ndasitë. Bashkimi PS dhe LSI është historik për të mbyllur një kapitull dramatik të historisë politike, ekonomike dhe sociale”, - tha Rama.

6

E shtunë - e diel 08-09 maj 2013

www.mapo.al

Elhaida Dani dhe Riccardo Cocciante priten me entuziazëm në Tiranë. Pas takimit dje me ministrin Zhiti, sot dyshja fituese e “The Voice of Italy”do të takohen me Presidentin Bujar Nishani dhe kryeministrin Sali Berisha

Elhaida Dani:

E nderuar dhe jo e përdorur nga politika

Cocciante në Tiranë:

Cocciante: "Kur dëgjova Elhaidën, pashë tek ajo vërtet një talent dhe gjithashtu mundësitë që ajo kishte për të kapërcyer ‘kufijtë’. Më i vështiri që ajo kishte për të kapërcyer ishte ai i Italisë.

Elhaida e kapërceu këtë kufi me talentin e saj"

Nuk e dija se isha kaq i famshëm Aida Tuci

R

iccardo Cocciante, shoqëruar nga bashkëshortja Cathy, ka mbërritur në orën 11:00 në aeroportin “Nënë Tereza”. Sapo është shfaqur në dalje të aeroportit, ai është rrethuar nga njerëz të shumtë që kishin dalë për ta pritur. Habia u reflektua menjëherë në fytyrën e tij, çka e shprehu me fjalë dhe në të gjitha daljet publike; së pari në aeroportin “Nënë Tereza” e më vonë edhe në konferencën për shtyp që u zhvillua në Ministrinë e Turizmit, Kulturës, Rinisë dhe Sporteve. “Është hera e parë dhe jam shumë i lumtur që jam këtu. Mbi të gjitha që kam bashkëpunuar për të bërë diçka për artin ndërmjet dy vendeve tona. Që në fillim kam menduar që arti s’duhet të njohë kufij, por kjo u konfirmua edhe njëherë tjetër pikërisht në këtë spektakël, pasi italianët janë treguar të hapur duke vlerësuar me çmim një këngëtare të talentuar, por që nuk është italiane. Prandaj, ky për mua është një çmim i dyfishtë dhe kjo demonstron edhe njëherë që arti s’duhet të vuajë nga nacionalizmat.

Elhaida këndonte shumë mirë dhe prandaj u ktheva menjëherë, por sipas meje, të jesh këngëtar duhet të kesh një teknikë të mirë, pra të përdorësh zërin.

Por ka nevojë edhe për disa karakteristika të tjera.

Le të themi duke përdorur mendjen, pasi në art nuk thuhet asgjë, nëse ajo që mendojmë nuk përdoret me instrumentet që kemi në dispozicion. Nuk e dija që isha kaq i famshëm. Dija diçka, por jo shumë. Për këngën Margerita s’e dija që ishte kaq i fortë si mit, më bëhet shumë qejfi kuptohet, pasi kam kompozuar, kam kënduar dhe është bukur të mësosh që një popull është pranë këtij lloj arti”,- tha Cocciante.

Ministri i Kulturës, Visar Zhiti, në vizitën e parë në Shqipëri të kantautorit italian do t’i rrëfehej

atij për të shkuarën, kohë që sipas Zhitit, kënga e Cocciante-s kishte hyrë pa vizë, pa leje, klandestine, duke kaluar tela me gjemba, dogana, polici dhe duke e mbushur ajrin tonë me emocione, nga ato të ndaluarat, të mrekullueshmet, të shenjtat.

“Në burgjet tona kishte të rinj që ishin dënuar se dëgjonin këngë italiane, se dinin emrin tuaj, këngë tuajat, i fërshëllenin ato, se nuk guxonin t’i këndonin nën zë. Ne jemi së bashku këtu në ndërtesën që pas Luftës II Botërore u bë shtëpia e oficerëve të diktaturës dhe më pas Lidhje e Shkrimtarëve dhe e Artistëve të Shqipërisë. Edhe këtu ka patur dënime artistësh, muzikantësh e këngëtarësh dhe prania juaj këtu është dyfish e shtrenjtë dhe e bukur, sfidë ndaj së kaluarës”, - tha Zhiti. I emocionuar vërtet pas fjalës së ministrit Zhiti, Riccardo Cocciante-s i dridhej zëri teksa fliste: “Unë kam kënduar që në vogëli dhe nuk e mendoja kurrë se do të arrija të prekja kaq shumë zemra njerëzish dhe të arrija edhe një sukses nga ana shoqërore. Por doja të thosha edhe dy fjalë përsa i përket spektaklit “The Voice of Italy”. Kur dëgjova Elhaidën, pashë tek ajo vërtet një talent dhe gjithashtu mundësitë që ajo kishte për të kapërcyer ‘kufijtë’. Më i vështiri që ajo kishte për të kapërcyer ishte ai i Italisë.

Elhaida e kapërceu këtë kufi me talentin e saj dhe populli italian, pavarësisht se ishte në dijeni të faktit se Elhaida nuk ishte italiane, por shqiptare, duke kapërcyer të gjitha paragjykimet e tyre, ata zgjodhën Elhaidën si fituese. Pra, italianët i hapën zemrat e tyre. Elhaida në këto momente, le të themi se, është birësuar nga populli italian”,tha Cocciante. E në fund ai nuk mund të largohej pa kënduar “Margherita”-n e tij për herë të parë live në Tiranë, pikërisht në sallën e vogël ku mbahej konferenca për shtyp.

A

s vetë Elhaida Dani nuk e kishte pritur këtë entuziazëm kaq të madh. “E dija që Shqipëria do të lumturohej dhe do të ndjehej krenare për mua, por asnjëherë s’e kisha pritur që do të më mbështeste kaq shumë”.

Fjalë të sinqerta të një 20-vjeçareje vërtet të talentuar, që është kaq e pafajshme ndaj asaj që ndodh përreth saj, sa për një moment edhe ministrit Zhiti i drejtohet me fjalën ‘kryeministër’. “E kam nga emocionet”, - kërkon ndjesë ajo me një letrare ku dallohen qartë nuancat e gjuhës së vendlindjes së saj, Shkodrës.

Elhaida: "Po punojmë për albumin e ri që do të dalë në korrik, ku do të jenë këngë të miat në italisht, dy këngë në anglisht dhe tri këngë që kam kënduar gjatë rrugëtimit tim në “The Voice of Italy”. Kam dhe një kontratë me ‘Universal’

Elhaida, si po e përjetoni gjithë këtë?

Dua t’ju falenderoj shumë për mbështetjen që me keni dhënë nga dita e parë deri më sot. Jam shumë e mallëngjyer, sepse nuk e prisja një mbështetje kaq të madhe. E dija që Shqipëria do lumturohej dhe do ndjehej krenare për mua, por asnjëherë s’e kisha menduar kështu. Ndjehesha fitimtare edhe nëse nuk do të isha fituesja e “The Voice of Italy”.

Keni realizuar një ëndërr tuajën, por dhe të nënës suaj…

Që e vogël e kam ditur që nëna ime në rininë e saj donte të bëhej këngëtare, por nuk e realizoi dot këtë ëndërr për shkak të atij regjimi. Prandaj ajo më ka mbështetur gjithmonë dhe më mbushte me ëndrrën se unë një ditë do ngjitesha në skena të mëdha duke kënduar. E kam besuar gjithmonë këtë dhe emocionohem sa herë e kujtoj, sidomos kur shoh dhe nënën time që emocionohet për suksesin tim, sepse e di se ajo po përjeton njëkohësisht

ëndrrën e saj dhe suksesin tim.

Pas ‘The Voice of Italy’, çfarë do të ndodhë me karrierën tuaj?

Aktualisht po punojmë me tekstin e këngës së re që kompozoi Cocciante për mua. Të martën do të regjistrojmë klipin e kësaj kënge në Milano. Po punojmë gjithashtu për albumin e ri që do të dalë në korrik, ku do të jenë këngë të miat në italisht, dy këngë në anglisht dhe tri këngë që kam kënduar gjatë rrugëtimit tim në “The Voice of Italy”.

Kam dhe një kontratë me ‘Universal’ dhe shumë të reja të tjera, por kaq mund të them për momentin.

Karriera juaj do të vazhdojë në Itali?

Shpresoj të vazhdojë në Itali edhe më gjerë. Por do të doja që të vazhdonte në Itali, sepse është shteti që më mbështeti më shumë dhe do të ishte një arritje për mua nëse do të vazhdonte atje.

Pjesë e suksesit tënd tashmë duan të bëhen të gjithë, përfshirë dhe politikën. A ndjehet Elhaida e përdorur nga politika?

E përdorur nuk do të thosha. Nuk besoj se është politike nëse të ftojnë për të të nderuar nga krerët e vendit tënd. Ndjehem thjesht e nderuar si një vajzë 20-vjeçare, e cila sapo u kthye nga një eksperiencë shumë e bukur e jetës së saj dhe ftohet nga krerët e shtetit shqiptar. Këtë nuk e quaj aspak politike. Por, nëse doni deklaratën time: Unë nuk dua të kem asnjë lidhje me politikën, unë thjesht këndoj, bëj muzikë, dhe kjo është e vetmja gjë që më intereson. Nëse Kryeministri apo Presidenti duan të më urojnë, i mirëpres, por pa asnjë qëllim politik.

I n t e rv i st ë h i sto r i r e p o rta z h n o sta lg j i K u lt u r ë Çdo të shtunë e të diel

www.mapo.al

intervista

Sandër Lleshi: Shkarkuesit më kujtonin kandidat të PS dhe katolik fondamentalist Gjenerali i liruar shpjegon se si rrodhën ngjarjet deri te shkarkimi i tij: propozimi nga Kadareja për President, raportet me të, mosmarrëveshjet me Imamin e Gjunkshin, si dhe letra mbështetëse e Imzot Rrok Mirditës.

Faqe 10-11

Marko Dajti, kryetar i Partisë së Punës së Riorganizuar

Rikthimi politik i komunistëve Zgjedhjet shqiptare:

Premtime për ndryshim, vërtet?

Fron Nahzi, një amerikan me origjinë shqiptare, gazetar e shkrimtar, ka shkruar një artikull mbi zgjedhjet shqiptare, dhe ky shkrim është marrë nga siti i njohur Huffington Post. Autori, një specialist për zhvillimet ndërkombëtare, ka botuar para pak kohësh “Midis Bronksit dhe Ballkanit” Faqe 12

Kush janë enveristët e koalicionit të majtë dhe çfarë i ndan e i bashkon me Ramën. Rrëfimet e Marko Dajtit dhe Genta Kaloçit për tipologjinë e komunistit në kapitalizëm dhe utopitë e tyre: nga rikthimi i bustit të Enverit, tek legalizimi i hashashit Faqe 7

G

enta Kaloçi garon e para në listën e Tiranës për Partinë Komuniste Shqiptare. Ka qenë jo më shumë se 15 vjeç në fillim të viteve ’90, kur u largua prej Shqipërisë, ku sapo ishte shembur diktatura e proletariatit dhe busti i Enver Hoxhës në shesh prej qindra mijërash që e urrenin. Vajza, për të cilën komunizmi është ai i vargjeve të këngës “Imagine” të John Lehnon, nuk do të ketë kujtesë për të tilla skena. Ajo është krenare për Draprin dhe Çekanin që mban në foton e profilit në Facebook dhe po ashtu, edhe të nderohet me grusht, ndërsa pi çaj jeshil importi në lulishten e një hoteli luksoz pranë shkollës “Vasil Shanto”. Pikërisht aty ku u numërua parafundi dramatik i zgjedhjeve lokale të para dy viteve, ku partia e saj për habi të të gjithëve ishte vendimtare. Kaloçi

garon si përfaqësuese e partisë së themeluar prej të ndjerit Hysni Milloshi, 1398 votat e të cilit (si akti i tij i fundit politik) gjykohet se ishin një nga arsyet që i sollën humbjen e ngushtë kreut të socialistëve në garën për Bashkinë e Tiranës më 2011.

Këtë herë, Edi Rama nuk kishte ndërmend të bënte të njëjtin gabim dhe kjo është ndoshta arsyeja se pse në koalicionin e tij të madh të partive, Aleanca për Shqipërinë Europiane janë (me hir dhe pahir) edhe 4 forca që kanë që në emër, një lidhje të qartë me 50 vitet e diktaturës sipas nesh apo komunizmit të idealeve dhe utopisë sipas tyre.

Nja tri parti të tjera në të njëjtin koalicion janë parti punëtorësh me programe të përafërta me to... Sigurisht, në të njëjtin koalicion janë edhe dy parti Demokristiane ...

8

E shtunë - e diel 08-09 qershor 2013

4

dossier

Parti që pretendojnë se janë trashëgimtare të vërteta të Partisë së Punës së drejtuar nga Enver Hoxha, janë përfshirë në koalicion me të majtën në Aleancën për Shqipëri Europiane

www.mapo.al

2

Parti demokristiane dhe një parti e të persekutuarve politikë, përfshi disa forca të djathta apo parti komunitetesh, janë pjesë e të njëjtit koalicion, ku forcat kryesore janë socialistët

Kush janë enveristët e koalicionit të majtë dhe çfarë i ndan e i bashkon me Ramën. Rrëfimet e Marko Dajtit dhe Genta Kaloçit për tipologjinë e komunistit në kapitalizëm dhe utopitë e tyre: nga rikthimi i bustit të Enverit, tek legalizimi i hashashit

Rikthimi i komunistëve në politikë Marko Dajti, kryetar i Partisë së Punës së Riorganizuar

Vladimir Karaj

G

“Është taktikë elektorale”,- shpjegon Marko Dajti, partia e të cilit premton: “Punë, siguri dhe shëndetësi si në kohën e Enverit” dhe angazhohet veç të tjerash të rikthejë në treg cigaret e Durrësit. Ai thotë se pas zgjedhjeve, gjërat do të shikohen rast pas rasti, por ata “nuk heqin dorë nga vija e partisë”.

enta Kaloçi garon e para në listën e Tiranës për Partinë Komuniste Shqiptare. Ka qenë jo më shumë se 15 vjeç në fillim të viteve ’90, kur u largua prej Shqipërisë, ku sapo ishte shembur diktatura e proletariatit dhe busti i Enver Hoxhës në shesh prej qindra mijërash që e urrenin. Vajza, për të cilën komunizmi është ai i vargjeve të këngës “Imagine” të John Lehnon, nuk do të ketë kujtesë për të tilla skena. Ajo është krenare për Draprin dhe Çekanin që mban në foton e profilit në Facebook dhe po ashtu, edhe të nderohet me grusht, ndërsa pi çaj jeshil importi në lulishten e një hoteli luksoz pranë shkollës “Vasil Shanto”. Pikërisht aty ku u numërua parafundi dramatik i zgjedhjeve lokale të para dy viteve, ku partia e saj për habi të të gjithëve ishte vendimtare. Kaloçi garon si përfaqësuese e partisë së themeluar prej të ndjerit Hysni Milloshi, 1398 votat e të cilit (si akti i tij i fundit politik) gjykohet se ishin një nga arsyet që i sollën humbjen e ngushtë kreut të socialistëve në garën për Bashkinë e Tiranës më 2011.

Këtë herë, Edi Rama nuk kishte ndërmend të bënte të njëjtin gabim dhe kjo është ndoshta arsyeja se pse në koalicionin e tij të madh të partive, Aleanca për Shqipërinë Europiane janë (me hir dhe pahir) edhe 4 forca që kanë që në emër, një lidhje të qartë me 50 vitet e diktaturës sipas nesh apo komunizmit të idealeve dhe utopisë sipas tyre. Nja tri parti të tjera në të njëjtin koalicion

janë parti punëtorësh me programe të përafërta me to... Sigurisht, në të njëjtin koalicion janë edhe dy parti Demokristiane apo një forcë që përfaqëson të përndjekurit e diktaturës.

Në vijën e Partisë...

Marko Dajti, që kujdeset të mbërthejë këmishën për të mbuluar zinxhirin e floririt të varur në qafë para se të fotografohet, është kryetar i Partisë së Punës së Riorganizuar, pjesë e të cilës është edhe një nga djemtë e Enver Hoxhës. Një forcë tjetër, që po ashtu ndodhet në koalicionin e opozitës edhe pse që në fillim, Dajti na ankohet se në 2009ën ishte Rama që e kishte mbajtur jashtë zgjedhjeve këtë parti. Dajti është paragjykues. “Mos na shani shumë”, -thotë ai ndërsa vë buzët në gaz. Për rastësi, edhe ai si Genta Kaloçi, porosit çaj jeshil të një marke simbol të kapitalizmit, por të ftohtë.

Ai tashmë është më i njohuri prej të majtëve ekstremë, për shkak të tezave për legalizim të hashashit apo idesë, provokim sipas Ramës, për kthimin e bustit të Enver Hoxhës në sheshin prej nga u rrëzua. Ajo që u bë e qartë që në fillim të bisedës me Dajtin apo Kaloçin është se asnjë prej tyre nuk do të donte të ishte në koalicionin ku janë rreshtuar. As për Edi Ramën, që idetë e tij për komunizmin apo enverizmin i ka thënë që te “Refleksionet” në fillim të ’90, ky bashkim nuk duket se është i fortdëshiruar. “Komunistët?! Komunistët ishin aleatë me Sali Berishën dhe me Lulzim Bashën në vitin 2011. Po më provokon mua

tani?!”,- u shpreh Rama në emisionin “Opinion” të Blendi Fevziut disa kohë më parë, duke kujtuar pikërisht përplasjen e fundit që pati me ta. Kaloçi dhe Dajti janë në një zë, edhe pse fizikisht larg njëri- tjetrit, teksa thonë se bashkimi është taktik. Ata nuk kanë se çfarë i bëjnë sistemit zgjedhor, por pas zgjedhjeve me PS dhe Ramën, hesapet do jenë ndryshe. “Është taktikë elektorale”,- shpjegon Marko Dajti, partia e të cilit premton: “Punë, siguri dhe shëndetësi si në kohën e Enverit” dhe angazhohet veç të tjerash të rikthejë në treg cigaret e Durrësit. Ai thotë se pas zgjedhjeve, gjërat do të shikohen rast pas rasti, por ata “nuk heqin dorë nga vija e partisë”.

Bashkë, por të ndarë!

Genta Kaloçi shpjegon se partia ku ajo bën pjesë e që drejtohet nga Qemal Cicollari ka të përfshirë në statut, që nuk do të bashkëpunojë me qeverinë në nivel zv/ministri, nëse opozita fiton zgjedhjet. Ajo ndërkohë nuk është e qartë nëse do t’i votojnë apo jo ligjet që do të propozohen, nëse zgjidhet deputete.

“Do të gjykojmë rast pas rasti, nëse janë në shërbim të popullit, atyre shtresave që ne përfaqësojmë. E kemi në program që pushteti është i popullit”, thotë ajo. Të dyja partitë n d ë rko h ë j a n ë r e a l i s t e p ë r mundësitë e tyre të përfaqësimit.

Dajti thotë se veç kandidimit të tij në Tiranë, forca që drejton ka mundësi të mira në Berat, ku ka një kandidat që ka garuar edhe më herët dhe ka një sasi votash, qoftë në Korçë, ku

kandidon po ashtu me një figurë të njohur dhe përfaqësues të ushtarakëve në rezervë. Kaloçi shpjegon se rezultati më i mirë i Partisë Komuniste ka qenë marrja e 13 mijë votave në nivel kombëtar. Ndërkohë që edhe Partia Komuniste “8 Nëntori” e Preng Çunit ka arritur të përfaqësohet në këshilla komunalë në zgjedhje të 2007. Por a është kjo një martesë me shkesi, ku nusja i shkon dhëndrit e mbuluar me duvak dhe asnjë prej të dyve nuk e di se çka poshtë mbulesës?! “Marrëveshja është bërë publike, kur u arrit koalicioni...”, thotë Kaloçi –“Edhe njerëzit tanë kanë nevojë për punë të mbajnë familjet”, -shton ajo. Partia të cilën do të përfaqësojë në Tiranë nuk duket se ka paraqitur ndonjë kërkesë ekstra për Partinë Socialiste dhe i gjykon joreale edhe kërkesat për të vendosur bustin e Hoxhës në shesh, megjithë dëshirën e tyre të mirë për këtë. Madje, ata do të donin ekstra edhe një rikthim të yllit me pesë cepa në flamur. “Por duhet të jemi me këmbë në tokë”, -thotë Kaloçi, duke theksuar se është ende herët edhe pse ajo beson se populli do ta ringrejë bustin. Nëse palët do i qëndrojnë marrëveshjes dhe ndarja e votave do të jetë e ngjashme, të paktën një nga partitë komuniste (pavarësisht emrit) mund të kenë të drejtë të bashkëqeverisë me PS dhe LSI e aleatët e tyre, në nivel qendror dhe lokal. Në marrëveshje thuhet se: “Për subjektet politike që do të arrijnë të marrin mbi 10.000 vota, do të ketë një bashkëqeverisje të shtrirë në nivel lokal dhe qendror;”. Kjo duket

E shtunë - e diel 08-09 qershor 2013

13

Mijë vota ka qenë maksimumi elektoral i Partisë Komuniste, që deri para se të ndahej nga jeta drejtohej nga Hysni Milloshi. Edi Rama e mban atë fajtore se iu bashkua Berishës në zgjedhjet lokale në Tiranë. Milloshi mori mbi 1 mijë vota që supozohej se do i kishin dhënë PS-së fitoren

36

Parti janë regjistruar si pjesë e koalicionit opozitar ASHE, që drejtohet nga socialistët e që tenton në këtë mënyrë të mbledhë çdo votë të mundshme majtas e djathtas, pa lejuar rrjedhje që mund ta dëmtonin koalicionin

Genta Kaloçi, kandidate për Partinë Komuniste Shqiptare

është edhe ajo që kërkojnë partitë në fjalë, edhe pse Dajti nga ana e tij thotë se ka kërkesa specifike për socialistët, përfshi rikthimin në shesh të bustit të Hoxhës.

Komunistët e kapitalizmit...

Nga ana tjetër është e qartë që palët nuk kanë ndonjë lidhje programore edhe pse të dy përfaqësuesit e partive komuniste që mundëm të takonim, thonë se i kanë moderuar qëndrimet e tyre. Rikthimi i komunistëve, ose të paktën përfshirja e tyre në koalicionin që nesër mund të qeverisë vendin, më shumë se sa rikrijimi i së majtës ekstreme, duket se është bashkim nostalgjikësh për të kaluarën, edhe pse të dy, si Dajti edhe Kaloçi akuzojnë se mbi këtë të kaluar është hedhur shumë baltë. Të dyja partitë nuk kanë hequr dorë nga miti i Enver Hoxhës. Ata besojnë se ai është një nga figurat më të rëndësishme të Shqipërisë dhe pavarësisht gabimeve (krimeve këmbëngulim ne), ka bërë më shumë se kushdo tjetër për vendin. “Këta sot po vjedhin dhe shesin atë që ka ndërtuar ai”- thotë Kaloçi, që ka nga Shqipëria komuniste vetëm kujtime të një fëmijërie dhe pushimet në kamp pionierësh. Sipas saj, kohët kanë ndryshuar dhe nuk mund ta mohojmë të kaluarën dhe as ta baltosim atë, pasi vetëm kështu mund të ecim përpara. “Nga tribuna e parlamentit, unë do t’i tregoj popullit, dhe veçanërisht brezit të ri të vërtetat për epokën socialiste të Enver Hoxhës, e cila ndryshonte si dita me natën, si drita me

9

www.mapo.al

errësirën, si jeta me vdekjen; me gjendjen e mjerueshme politike, ekonomike e social-shoqërore që përjetojmë sot, ” shkruan ajo në fletushkën ku shfaq angazhimin e saj, në rast se do të zgjidhej deputete.

Pedagoge e Psikologjisë, ajo ka studiuar në Greqi edhe më pas edhe në Britaninë e Madhe. Në Athinë ku është vendosur me familjen që në fillim të viteve 90’ vajza ka qenë në kontakt me komunistët e atjeshëm dhe duket prej aty ka marrë edhe frymëzimin për të vazhduar në këtë rrugë. Në fotot e saj të profilit gjen Che-në e famshëm, ndërsa më tej, ajo është një e re normale e kohëve moderne. “Në ato kohë do të ishit burgosur, për veshjen apo fotot provokuese”, -i themi ne, dhe ajo e ka përgjigjen në majë të gjuhës. Thotë se kohët janë të tjera, se gjërat kanë ndryshuar. Me gjysmë zemre komunistët si ajo dhe Dajti kanë pranuar pronën private, por kanë në program shtetëzim të pasurive kombëtare. Dajti madje shkon më tej, në krijimin e një banke të re shtetërore që do të marrë rolin e Bankës së Kursimeve. Ai në kohën e asaj që ne të tjerët e njohim si diktaturë, ka qenë një nëpunës i thjeshtë, por thotë se atëherë gjërat ishin më mirë. “Minatori paguhej më shumë se Enver Hoxha”, - hedh ai një prej teorive në mbrojtje të së shkuarës.

Hoxha sipas utopisë së Beatles

Qoftë Kaloçi, qoftë Dajti kanë qëndrime të përafërta, por të ndryshme mbi të persekutuarit dhe ishpronarët. Kaloçi thotë se ata kanë

500

5 000

Vota në një qark i duhen një partie komuniste për t’u bërë pjesë e drejtimit në nivel lokal sipas marrëveshjes që ata kanë nënshkruar me Ramën

1

Vota i duhen një partie komuniste për të arritur më pas të jetë pjesë e bashkëpunimi më të gjerë me socialistët, në rast se këta fitojnë zgjedhjet Deputet i fituar në zgjedhje do ta bënte automatikisht një parti komuniste pjesë të qeverisë së ardhshme, sipas marrëveshjes që aleatët kanë nënshkruar me Ramën

Preng Çuni, kryetar i Partisë Komuniste 8 nentori 1941

qenë një sakrificë e domosdoshme që vendi të shkonte përpara dhe e kuptueshme për kohën. Dajti nga ana e tij thotë se mjaft prej të dënuarve nuk janë të pafajshëm, por u kanë shërbyer vërtetë të huajve, çka sipas tij e bën legjitim dënimin e tyre. Në planet e partisë që drejton parashikohet një “rigjykim” i të përndjekurve, jo për t’i ridënuar siç thotë ai, por për t’u dhënë pafajësinë atyre që e meritojnë. “Tani ata janë të amnistuar, amnistia nuk është pafajësi”,- shpjegon kreu i PPSHRsë, duke thënë se vetëm gjykata mbi dokumentet e kohës mund të japë pafajësinë edhe pse për këtë do të duheshin mijëra gjyqe. Dajti ka nga ana e tij dhjetëra teori konspirative mbi informacione që ai thotë se i zotëron për krimet që ndodhën në diktaturë. Shumë njerëz, sipas tij janë dënuar për shkak nëpunësish të paaftë e servilë dhe se për këtë nuk kishte përgjegjësi Hoxha. Kaloçi po ashtu ka motivet e saj pse e shfajëson Hoxhën; ajo beson se ishte edhe faji i të dënuarve që nuk bashkëpunuan. Në fisin e saj ka pasur nga të dy krahët: Komunistë dhe të persekutuar. Një gjysh bej që sipas saj ia dhuroi tokat pushtetit i shpëtoi persekutimit, ndërsa në anën e nënës, një pjesë u shpallën kulakë, sepse nuk pranuan t’i jepnin pasuritë. Ajo është diplomuar në një universitet të Imperializmit Amerikan dhe beson se utopia e Xhon Lenon (Bitëllsit të ndaluar në Shqipërinë komuniste) është e njëjtë me atë të Hoxhës, të cilin ajo beson se populli që e rrëzoi, do ta ngrejë sërish....

zoom

Komunistët në katërsh, por kundër pluralizmit

Rikthimi i komunistëve, ose të paktën përfshirja e tyre në koalicionin që nesër mund të qeverisë vendin, më shumë se sa rikrijimi i së majtës ekstreme, duket se është bashkim nostalgjikësh për të kaluarën, edhe pse të dy, si Dajti edhe Kaloçi akuzojnë se mbi këtë të kaluar është hedhur shumë baltë

Marko Dajti thotë se kishte tentuar t’i bashkonte partitë komuniste, por ai nuk beson se tre drejtuesit e tjerë kanë ndonjë lidhje me këtë ideologji ku edhe ai gjen arsyet e refuzimit për bashkim. Por nga ana e saj, edhe Genta Kaloçi thotë se ishte faji i tre drejtuesve të tjerë që nuk iu bashkuan partisë së ngritur dhe mbajtur me mund në këmbë nga i ndjeri Hysni Milloshi. Kaloçi thotë se nuk e kupton arsyet pse duhet të jenë kaq shumë parti, duke i akuzuar krerët e tyre se janë të interesuar për k a r r i ge de p u t e t i , n d ë r s a thotë se një parti komuniste do të mjaftonte për të përfaqësuar g jithkënd, madje edhe përtej komunizmit. Pas zgjedhjeve do të tentohet të ketë të tjera diskutime për të ndërtuar një forcë të bashkuar, por asnjë prej të intervistuarve nuk duket fort i bindur se kjo do të jetë e mundur.

Në internet palët kanë artikuj ku akuzojnë njëri- tjetrin për revizionizëm, tradhti parimesh dhe shmangie nga idealet e shokut Enver Hoxha.

10

intervistë

E shtunë-diel, 08-09 qershor 2013

www.mapo.al

"Letra e Imzot Mirditës është një mesazh i tillë që i bën komentet të tepërta dhe të vështira. Në thelbin e saj, ajo shpreh mirënjohje dhe respekt. Jo thjesht për mua si person, por në radhë të parë për profilin tim. Në këtë kuptim, më duket se ajo u drejtohet shumë njerëzve të këtij vendi "

Sandër Lleshi:

Shkarkuesit më kujtonin kandidat të PS dhe fondamentalist katolik Gjenerali i liruar shpjegon se si rrodhën ngjarjet deri te shkarkimi i tij: propozimi nga Kadareja për President, raportet me të, mosmarrëveshjet me Imamin e Gjunkshin, si dhe letra mbështetëse e Imzot Rrok Mirditës Alfred Lela

Gjeneral, lirimi juaj nga detyra ka hapur një spirale ku është futur politika, feja dhe ligji (kushtetutshmëria) apo dhe letërsia. A janë këto shtjella të ngritura prej jush për t’i dhënë potencë rastit tuaj, një mekanizëm sa mbrojtës aq dhe sulmues, pra një veprim prej strategu?

Së pari më lejoni t’ju them se vërtet profesioni im është strategjia, por jo kjo. Unë jam përgatitur të ndërtoj dhe të zbatoj strategji që i shërbejnë mbrojtjes së të tjerëve, vendit në tërësi. Strategjia që njoh unë, nuk më ndihmon në një situatë të tillë, që është përtej absurdes. Ajo që po ndodh, e që me sa duket nuk ka për të përfunduar shpejt, është një reagim i rrallë publik ndaj një skandali jo të rrallë.

Në thelb kemi parë një reagim serioz ndaj një fenomeni që, duke u shndërruar në modë, po e fut në letargji të thellë vendin tonë të përbashkët. Shkelja e ligjit, shpërfillja dhe shkujdesja alarmante e organeve të ngarkuara me zbatimin e tij.

Kësaj radhe shkelja është realizuar nga kreu i shtetit në bashkëpunim me ministrin e Mbrojtjes e të tjerë.

Unë mendoj se përballë kësaj shkeljeje pa ligj vlen vetëm një gjë, reagimi me ligj. Sa i përket pjesës së dytë të pyetjes suaj, asaj me shtjella e me strategji, dua të them se pjesën e parë të misionit e kam kryer prej kohësh, kur në rrugë zyrtare u kam paraqitur autoriteteve më të larta të vendit, duke filluar nga Presidenti,

Për lirimin

shqetësimet strategjike që lidhen me Forcat e Armatosura. Unë mendoj se reagimi i Presidentit për të më liruar nga detyra, pas paraqitjes së këtyre shqetësimeve, është në të vërtetë shtjella strategjike sulmuese, me besimin se zgjidhja më e mirë për problemet është fshehja e tyre përmes dekretesh të paligjshme lirimi për gjeneralët.

T’ia fillojmë me fenë, për t’u munduar t’i shpalosim të gjithë elementët e, le të themi enigmës: ju jeni shprehur në konferencën e shtypit se dyshoni të jeni shkarkuar edhe për atë se jeni katolik, duke përmendur një letër të Forumit Shqiptar të Kanadasë. Si erdhi kjo ‘përplasje’?

Më datë 8 prill, në gazetën “Sot” është botuar kërkesa e forumit që përmendët ju, në të cilën i kërkohej Presidentit të Republikës, Ministrit të Mbrojtjes e shumë autoriteteve të tjera të vendit që të dekretonin lirimin tim nga radhët e FA-së, si dhe të nisnin procedimin penal për kinse një artikulim ekstrem katolik që ata kishin konstatuar tek artikulli im NATO, Aleanca jonë, të botuar në gazetën “Panorama” po më datë 1 prill të këtij viti. Pas këtij propozimi të errët, unë i jam drejtuar zyrtarisht ministrit Imami dhe Shefit të Shtabit të Përgjithshëm, Gjunkshi, me kërkesën që të urdhëronin investigimin e prapavijës së këtij sulmi provokues. Shkresa ime mbeti pa përgjigje. Në vend të saj mbërriti Dekreti i lirimit. Ndodhi ajo që

Unë vetë lutem që mes propozimit për lirimin tim të ardhur nga Kanadaja dhe propozimit të ministrit Imami me të njëjtin objekt, Presidenti Nishani të jetë vënë në lëvizje vetëm nga Imami, anipse kundër ligjit.

E shtunë-diel, 08-09 qershor 2013

kërkohej nga Kanadaja. Ky është fakt i njohur tashmë botërisht. Unë i jam drejtuar publikisht Ministrit të Mbrojtjes dhe Presidentit të Republikës që të shprehen rreth kësaj koincidence fatkeqe. Për çudi, ata vijojnë edhe sot të heshtin rreth kësaj pyetjeje, ndërkohë që faqe të shumta interneti, simotra me ato të forumit në Kanada, po festojnë suksesin e propozimit të tyre. Mendoj se është detyrim minimal që Ministri i Mbrojtjes dhe Presidenti të distancohen nga organizata të tilla të errëta dhe të mos lejojnë që në imazhet e institucioneve të shtetit shqiptar të dekorojnë faqe interneti me përmbajtje skandaloze.

Unë vetë lutem që mes propozimit për lirimin tim të ardhur nga Kanadaja dhe propozimit të ministrit Imami me të njëjtin objekt, Presidenti Nishani të jetë vënë në lëvizje vetëm nga Imami, anipse kundër ligjit. Gjithashtu jam i bindur të pohoj se faktori vendimtar që ka motivuar ministrin Imami për të propozuar dhe Presidentin Nishani për të dekretuar lirimin tim, kanë qenë në radhë të parë qëndrimet e mia shumë kritike lidhur me kursin dhe praktikat e drejtimit të FA-së nga Shefi i Shtabit të Përgjithshëm, Gjunkshi dhe ministri Imami. Profili im profesional e kulturor dhe të gjitha tiparet identitare që sendërtohen aty, kanë luajtur një rol të dorës së dytë në këtë vendim krejtësisht të paligjshëm.

Ka edhe një moment kadarean në shkarkimin tuaj. Emri juaj fitoi njëfarë statusi publik pas propozimit të gjeneralit Sandër Lleshi si kandidat për President të Republikës nga shkrimtari Ismail Kadare. A u krijua një ‘inat’

11

www.mapo.al

apo ‘smirë’ për ju, ngaqë Kadare u ofroi si kandidat për president nëpërmjet opozitës?

Duke dashur ta kaloj shpejt këtë pyetje, pasi nuk dua aspak të spekuloj me emrin e një shqiptari të madh e të rrallë si Kadareja, më duhet t’ju them se propozimin e ka pasuar një periudhë izolimi progresiv ndaj meje, e cila u përmbyll nga dekreti i Nishanit. Duket se edhe kjo histori është vijim i mosmarrëveshjes sonë me ......vetveten.

Si jeni njohur me Kadarenë?

Pse ai zgjodhi emrin e një gjenerali dhe pse e shtyu atë emër drejt Presidencës nëpërmjet opozitës e jo mazhorancës?

Se si jam njohur me Kadarenë, jam shprehur unë. Se përse Kadare propozoi emrin tim për postin e Presidentit, është shprehur ai vetë.

Nuk është e vërtetë se Kadare përdori vetëm kanalin e opozitës. Ai iu drejtua të gjithë faktorëve politikë në vend. Fakti se përse propozimi i tij gjeti rezonancën e opozitës dhe refuzimin e pozitës, është pjesë e rebusit të politikës shqiptare. Përpara votimit të Presidentit, unë do të kisha humbur çdo bast rreth kësaj. Si mbështetja e opozitës ashtu edhe refuzimi i pozitës, kanë qenë dy të papritura të mëdha, të shoqëruara nga habia ime për të dyja.

Ka patur, në fakt, një fërkim të mëparshëm mes jush dhe krerëve tuaj në Ministri. Një gazetë e futi emrin tuaj në listën e kandidatëve të PS për deputetë dhe ju latë të kuptohej, edhe me një shkrim në MAPO për një shtysë politike, duke e mohuar se ju do të ishit në listën e opozitës, siç edhe rezultoi më pas…

Në mars të këtij viti, nga autorët

Motivi politik Në mars të këtij viti, nga autorët e aktit të sotëm të lirimit tim, është iniciuar një sulm mediatik i kombinuar. Nga njëra anë, autorët e tij synonin të krijonin idenë se unë isha të paktën kandidat për socialist. Ata mendonin se isha edhe një fondamentalist katolik, një kryqtar, një...

e aktit të sotëm të lirimit tim, është iniciuar një sulm mediatik i kombinuar. Nga njëra anë, autorët e tij synonin të krijonin idenë se unë isha të paktën kandidat për socialist. Në anën tjetër, ata përpiqeshin të krijonin idenë se, nëse në fushën politike isha ende një kandidat për socialist, në një fushë tjetër isha shumë larg.

Ata mendonin se isha edhe një fondamentalist katolik, një kryqtar, një...Më kujtohen tash përshkrimet e mrekullueshme të Pater Zef Pllumit për ato gjyqet komuniste kur në Shqipërinë e shekullit 20, dënoheshin njerëz, për...krimet e inkuizicionit në Mesjetë.

Por e gjitha kjo ka një parahistori.

Ka patur një divergjencë shumëplanëshe parimore me Imamin dhe Gjunkshin, në thelbin e të cilave ka qëndruar apeli për më shumë seriozitet dhe profesionalizëm në raportet me NATO-n, më shumë respekt dhe përgjegjësi ndaj personelit të Forcave të Armatosura, më shumë kujdes dhe maturi në përdorimin e burimeve të mbrojtjes, si dhe më shumë ekzigjencë dhe ligjshmëri në angazhimin e Forcave të Armatosura. Kur këto divergjenca mbërritën në Presidencë, në Qeveri dhe në Parlament, dikush shpiku kandidimin tim. Në të njëjtën kohë u kujtua edhe Kanadaja. Kishte ardhur koha për përdorimin e paketës tymuese toksike. Më tej erdhi Dekreti.

Duket sikur ka, një traditë shqiptare kjo, një shtysë drejt ekstremit në lig jërimin e motiveve të shkarkimit tuaj. Ka patur shkrime që kanë lajmëruar një synim të pushtetit për të marrë zgjedhjet me forcat e ushtrisë.

Pak e tepruar, apo jo, sidomos në kontekstin kur ushtria është jo vetëm e Shqipërisë, por edhe e NATO-s në njëfarë mënyre?

Dekreti i Presidentit për dy lirime, për lirim nga detyra dhe lirim nga ushtria, përveç fyerjes dhe ndëshkimit të rëndë, më ka dhuruar edhe dy liri të munguara. E megjithatë, unë kam vendosur që këto liri të mos i shfrytëzoj gjatë kësaj fushate. Pra do të vijoj inercinë dhe do të mbetem vullnetarisht ushtarak edhe për disa kohë. Në respekt të këtij vendimi mundet t’i lejoj vetes vetëm konstatimin se lirimi i 30 për qind të gjeneralëve të Forcave të Armatosura është bërë në mes të fushatës elektorale, duke thyer hapur edhe Kodin Zgjedhor. Arsyet e kësaj

ngutjeje dhe të këtij rrisku të lartë që autorët e vendimit kanë marrë mbi vete pikërisht tani, mundet vetëm të merren me mend. Nëse do të keqpërdoren Forcat e Armatosura në zgjedhje, unë nuk mund ta di. Ajo që unë di dhe që prej kohësh e kam kundërshtuar, është përdorimi i Forcave të Armatosura jashtë misionit të tyre n ë k r ye r j e p u n i m e sh c iv i l e.

Megjithatë duket se Imami nuk e ka ndërmend ta vlerësojë këtë apel.

Ju flisni për një predispozitë fetare ndaj jush, por nuk mund të mos vësh re një predispozitë fetare në krahun tuaj gjithashtu.

Dy katolikë kanë reaguar për shkarkimin tuaj: Ardian Ndreca e Mark Marku. Të mos harrojmë se janë shkarkuar edhe dy gjeneralë të tjerë: Abaz Lleshi dhe Dhori Spirollari…

Unë nuk kam folur për ndonjë predispozitë fetare ndaj meje, për arsyen e thjeshtë se unë jetoj si pjesë integrale e një shoqërie ku bashkëjetojnë mrekullisht qytetarë të besimeve të ndryshme nën diellin e përbashkët të shqiptarisë së vërtetë.

Unë kam privilegjin e një jete të kaluar mes miqsh të rrallë të të gjitha besimeve. Ajo që unë kam vënë në dyshim publik është koincidenca fatkeqe mes një propozimi ilegal dhe të një vendimi ilegal. U takon autorëve të shpërndajnë terrin që qëndron pas këtij vendimi. Fakti që kundër këtij vendimi kanë reaguar edhe dy katolikë duket mëse normal. Më shumë se për gjeneral Sandër Lleshin është folur për tre gjeneralët.

Media e shkruar dhe ajo vizive kanë pasqyruar me dhjetëra reagime të forta nga autorë, që me sa duket nuk janë katolikë. Janë edhe disa mijëra reagime të tjera nga të gjitha anët në rrjetet sociale. Edhe në fushën e reagimeve katolikët duket se janë në pakicë.

Dje është publikuar në shtyp një letër që ju dërgon Imzot Rrok Mirdita, një nga hierarkët e lartë të Kishës Katolike. Në të dallohej një reagim sa institucional aq edhe personal për shkarkimin tuaj...

Letra e Imzot Mirditës është një mesazh i tillë që i bën komentet të tepërta dhe të vështira. Në thelbin e saj, ajo shpreh mirënjohje dhe respekt. Jo thjesht për mua si person, por në radhë të parë për profilin tim.

Në këtë kuptim, më duket se ajo u drejtohet shumë njerëzve të këtij vendi. Është një ndër ato qindra mesazhe që kam marrë këto ditë. Vendosa që këtë letër të mrekullueshme ta ndaj me publikun dhe me gjithë ata njerëz që janë bashkuar me mua në këto dite të çuditshme. Edhe për t’u thënë të gjithëve: faleminderit për solidaritetin fisnik. Dikush mund të shijojë stilin brilant, dikush mund të admirojë dendësinë e përmbajtjes.

Unë vlerësoj edhe stilin, edhe përmbajtjen. Kush të dojë, mund të mos merret fare me të. Ajo u drejtohet vetëm atyre që e ndjejnë nevojën e një mesazhi të tillë. Për mua, letra plotëson vakuumin e krijuar nga mungesa e një mesazhi mirënjohjeje nga institucioni, të cilit i kam dhuruar 35 vjet shërbim. Shërbim me nder. Letra e Imzot Mirditës mjafton.....

Lidhja me Kadarenë

Letra e Mirditës

Se si jam njohur me Kadarenë, jam shprehur unë. Se përse Kadare propozoi emrin tim për postin e Presidentit, është shprehur ai vetë.

Nuk është e vërtetë se Kadare përdori vetëm kanalin e opozitës. Ai iu drejtua të gjithë faktorëve politikë në vend.

Është një ndër ato qindra mesazhe që kam marrë këto ditë. Vendosa që këtë letër të mrekullueshme ta ndaj me publikun dhe me gjithë ata njerëz që janë bashkuar me mua në këto dite të çuditshme. Edhe për t’u thënë të gjithëve: faleminderit për solidaritetin fisnik

12

E shtunë-diel, 08-09 qershor 2013

Fushata

www.mapo.al

Nuk dihet nëse Rama do jetë në gjendje të mbajë ritmin me të, pasi disa të brendshëm besojnë se Meta ka nisur tashmë një plan për t’i marrë Ramës Partinë Socialiste dhe për t’u bërë kryeministër.

Lojtari kyç është Ilir Meta, koka me dy fytyra e Janusit, drejtues i Lëvizjes Socialiste për Integrim, një fraksion që doli nga shkëputja prej Partisë Socialiste në vitin 2004. Me një votë popullore të qëndrueshme prej 5 për qind.

Zgjedhjet shqiptare: Premtime për ndryshim, vërtet?

Nga Fron Nahzi / Huffington Post

Ë

shtë një fushatë elektorale e çmendur, e çmendur, e çmendur. Pak a shumë si personazhet e komedisë epike amerikane të vitit 1963, zgjedhjet parlamentare në Shqipëri kanë mbledhur së bashku një kast me personazhe të vjetër e të rinj të evolucionit demokratik në Shqipëri. Të gjithë premtojnë anëtarësimin në BE, fundin e korrupsionit dhe zhdukjen e papunësisë (përllogaritet se 28 për qind e rinisë është e papunë). Së fundmi partia në pushtet e ka ngritur pjacën dhe ka premtuar lëvizje pa viza për në Shtetet e Bashkuara.

Ky kast drejtohet nga i plakuri Sali Berisha, i vetëshpallur gardian i demokracisë, aktualisht kryeministër dhe lider i Partisë Demokratike në pushtet. Sfiduesi i tij është i riu Edi Rama, kryetar i Partisë Socialiste, ishkryebashkiak i Tiranës, që preferon biftekun tartar në një vend ku gatimi i plotë është një normë. Të dy liderët pretendojnë se vota për partinë e tyre do të ndryshojë vendin. Slogani i Berishës është “Ne jemi ndryshimi dhe po lëvizim përpara”. Rama është përgjigjur me sloganin “2013: viti i ndryshimit”, si dhe “të heqim qafe Berishën”, madje ai ka shtuar edhe nocionin “Rilindje” në sloganin e tij.

Vërdallë është edhe partia nacionaliste Aleanca Kuq e Zi, e cila çuditërisht, ishte mirë në sondazhe derisa lideri i saj kërkoi nga 100 mijë dollarë nga anëtarët e partisë për të vendosur emrat e tyre në listë. Anëtarët e partisë u larguan nga lëvizja, e në këtë mënyrë u shemb edhe ‘Shqipëria e Madhe’. Pastaj është edhe një tjetër parti e re, Fryma e Re Demokratike, e drejtuar nga Bamir Topi, ish- president i vendit. Relativisht i panjohur, Berisha e pati përzgjedhur dhe e çoi në Presidencë. Topi mori pozicion kundër Berishës dhe shumë shpejt e gjeti veten pa punë. Topi ka vendosur të hakmerret ndaj Berishës dhe shpreson se partia e tij e re do e largojë nga

detyra plakun. Partia e tij mund të marrë disa vende në parlament, por zor se do të zgjojë erërat e ndryshimit.

Lojtari kyç është Ilir Meta, koka me dy fytyra e Janusit, drejtues i Lëvizjes Socialiste për Integrim, një fraksion që doli nga shkëputja prej Partisë Socialiste në vitin 2004. Me një votë popullore të qëndrueshme prej 5 për qind, Meta ka marrë rolin e kingmaker-it. Që prej vitit 2009, ai ka ndarë të njëjtin krevat me Berishën. Meta ka shërbyer si zëvendëskryeministër dhe si Ministër i Jashtëm në qeverinë e Berishës. Ai u kap në video nga një prej anëtarëve të partisë së tij duke kërkuar ryshfet për një tender shtetëror. Berisha menjëherë erdhi për ta shpëtuar. Kundër dëshmisë së ekspertëve kriminalë të pavarur dhe pavarësisht britmave të diplomatëve amerikanë dhe europianë, Berisha dhe gjykatat e tij vendosën se, kaseta ishte modifikuar dhe hodhën poshtë rastin. Meta u largua me xhepat plot me lekë dhe u hodh në krahët e Edi Ramës. Nuk është çudi që slogani i partisë së tij është “Të ecim më shpejt”. Nuk dihet nëse Rama do jetë në gjendje të mbajë ritmin me të, pasi disa të brendshëm besojnë se Meta ka nisur tashmë një plan për t’i marrë Ramës Partinë Socialiste dhe për t’u bërë kryeministër.

Me një avantazh prej shtatë pikësh në sondazhet më të fundit, socialistët e Ramës pritet që të fitojnë zgjedhjet. Por fushata elektorale në Shqipëri nuk nis e nuk mbaron me zgjedhjet. Ky është një sport që zgjat gjithë sezonet. Humbësit nuk ndalojnë se ankuari dhe fituesit nuk i lënë kurrë lëvdatat. Premtimet e bëra gjatë fushatës harrohen shumë shpejt dhe menjëherë nis e adoptohet politika e tregimit me gisht. Për më shumë se 20 vite secila parti ka premtuar ndryshime në vend, por asnjë parti nuk ka vullnet për të ndryshuar. Dhe i vetmi ndryshim që do të shohë publiku është më pak para në llogaritë bankare offshore të liderëve të tyre, dhe më shumë para në xhepat e tyre ose… një udhëtim pa viza për në SHBA. Oy vey!

Fron Nahzi, një amerikan me origjinë shqiptare, gazetar e shkrimtar, ka shkruar një artikull mbi zgjedhjet shqiptare, dhe ky shkrim është marrë nga siti i njohur Huffington Post. Autori, një specialist për zhvillimet ndërkombëtare, ka botuar para pak kohësh “Midis Bronksit dhe Ballkanit”, një përmbledhje tregimesh për fëmijërinë dhe ballafaqimin me Ballkanin në moshë të rritur. “Midis Bronksit dhe Ballkanit”

E shtunë-diel, 08-09 qershor 2013

13

www.mapo.al

Zogaj në 7 ditë

Publicisti dhe politikani Preç Zogaj është çdo javë në MAPO Weekend me një grafi të imët të njollave dhe dritës në hartën e zhvillimeve politike të javës. Nga e shtuna në të shtunë. Nga lajmi në lajm.

Ngjela ministër? Rama, mjaftueshëm korrekt dhe mjaftueshëm i paqartë Edi Rama ka shpallur në një konferencë me gazetarët se Spartak Ngjela ‘do të jetë pjesë e administrimit të fitores, dhe pse jo Ekzekutivit’. Një ministër i djathtë në një qeveri të majtë, nëse opozita i fiton zgjedhjet.

Në parim nuk është ndonjë hata, edhe pse nuk është as normë. Ka ndodhur edhe gjetkë me pasë për arsye të caktuara ministra të djathtë në qeveritë e majta dhe anasjelltas. Sidomos në ministri që janë më superpartis nga natyra, siç janë ato të Drejtësisë apo të Mbrojtjes; sidomos në kohën tonë kur e majta në krizë të thellë identiteti ideologjik mundohet të qeverisë, kur i jepet rasti, duke shartuar majtizmin nostalgjik me ide dhe zgjidhje të djathta; sidomos në Shqipëri ku e majta, prej vitesh, nuk është e nuk premton të jetë gjë tjetër veçse një ide pushteti, një synim i lidershipit të saj për të ardhur apo qëndruar në pushtet pa kurrfarë identiteti programor, që do të thotë se ministrat nuk kanë nevojë të kenë shenjën e alternativës apo vizionit, por shenja të tjera që i di lideri. Këto tre “sidomos”, besoj se mjaftojnë për të treguar se rruga e mikut tim Spartak Ngjela drejt një qeverie eventuale të Ramës nuk ka përse të mos jetë e hapur. Me mëtimin se kanë një marrëveshje dypalëshe, Ngjela i kërkoi Ramës publikisht, në mes të fushatës, shpalljen e saj. Rama nuk mënoi. E gjithë kjo kishte shijen e një pingpongu të luajtur me pak nënqeshje elektorale nga zoti Rama, i cili, për hir të së vërtetës, ishte mjaftueshëm korrekt dhe gjithashtu mjaftueshëm evaziv dhe i paqartë në ato që tha. Që Ngjela do të jetë pjesë e administrimit të fitores, pse jo e ekzekutivit për çfarë ka bërë, po bën e do të bëjë deri në zgjedhje, siç u shpreh pak a shumë Rama, kjo është një gjë e ditur, që nuk ka përse të serviret si shpallje e një marrëveshjeje konfidenciale mes të dyve. Këtë lloj marrëveshjeje Rama e ka me gjithë aleatët e tij. Kam frikë se kur të numërohen votat, nëse e majta e bashkuar del fituese dhe nëse PLD merr më pak vota se PSD, PDS apo PBDNJ, mikut tim do t’i njoftohet me keqardhje se në etapën e sprovës finale, në atë të mbledhjes së votave, nuk u ngjit dot në lartësinë e etapës së opozitarizmit parazgjedhor dhe për këtë arsye është shumë i mirëpritur në administrimin e fitores, por nuk shohim hapësira në ekzekutiv. Kjo jo vetëm për shkak të aleatëve që kanë plotësuar kriterin e numrit të votave, por edhe për shkak të disa deputetëve xhelozë që kërcënojnë të mos votojnë qeverinë vetëm që t’u ecë e tyrja. I kërkoj ndjesë Ngjelës për këtë profeci. E ndershmja duhet të jetë e kulluar, pa bishta, që të besohet. Bishtat e transformojnë. Nëse ka një marrëveshje konkrete dhe nëse Ngjela kishte nevojë që kjo të shpallej tani, e ndershme do të ishte që Rama të deklaronte shkurt: Po. Nëse fitoj, Ngjela do të jetë një prej ministrave të kabinetit tim. Rama nuk tha këtë. Përtej pluhurit dhe pikëpyetjeve që ngriti ky pingpong me pak nënqeshje, unë i kam bërë thirrje mikut tim të vjetër Spartak Ngjelës, t’i kushtojë vëmendjen e nevojshme atij grumbulli fjalësh që serviret tani si program i PS-së dhe të përcaktojë në bazë të gjykimit mbi të, qëndrimin e tij përfundimtar. Falë njohjes që kam për të dyja palët, më lejohet të them se fitorja eventuale e PS-së nuk do të jetë në asnjë pikë fitorja e libertarit të vjetër Spartak Ngjela. Me përjashtim të antiberishizmit, që unë personalisht nuk e quaj as ideologji, as doktrinë, por gjendje psikologjike.

Në gazeta, por kryesisht në rrjetet sociale, kanë dalë në sipërfaqe dy nisma, le të themi të elektoratit gri: Vota e bardhë, pra të lënit pambushur të fletës së votimit më 23

qershor, dhe vota e zezë, një kryq i madh mbi fletën e votimit…

Ka gjithnjë individë dhe shoqata që nuk e gjejnë veten tek asnjë parti apo koalicion partish.

Zotërinjtë që po artikulojnë këto thirrje për zgjedhjet e 23 qershorit në Shqipëri, kanë diçka më të veçantë. Janë figura të njohura të jetës publike; janë në thelb opozitarë, por opozita nuk i ka bindur se mund të sjellë ndryshime. Prandaj propozojnë votën e protestës kundër të gjitha palëve. Është një rastësi ndoshta që për këtë temë jam duke lexuar këto ditë romanin “Le të ulërijmë”, të nobelistit portugez Saramagos, përkthyer në shqip nga Nasi Lera. Ky roman është ndërtuar si një kronikë e pasojave komplekse që shkakton në jetën e vendit vota e bardhë e qytetarëve gjatë votimeve në një qytet fantomatik që aludohet të jetë Lisbona. Goditja që merr establishment politik shumëvjeçar është përtej imagjinatës së secilit prej individëve që ka menduar të protestojë në atë mënyrë “jo heroike”. Regjimi vihet në kërkim të organizatorëve të protestës së bardhë, por është njëlloj si të ndjekësh vegime. Kuptohet se me këtë roman Saramago, i cili njihet si një shkrimtar i angazhuar politikisht, ka sendërtuar me mjetet e letërsisë një doktrinë të tijën për këtë formë të protestës kundër një partitokracie “të shenjtë” që ia ka dalë të mbyllë me ligj dhe me zakone hapësirat e konkurrencës së lirë politike.

Natyrisht, nuk është e thënë të lexosh këtë roman për të njohur apo përqafuar tezën e protestës me votë të bardhë apo me kryq të madh sipër fletës. Kjo lloj proteste konsiderohet më e fortë dhe më aktive sesa mospjesëmarrja në zgjedhje.

Por ndërsa është më aktive si formë refuzimi dhe distancimi, konsiderohet nga ana tjetër si një zgjedhje komode dhe pasive e atyre që e rekomandojnë. Prandaj nuk ka patur e nuk ka suksesin e pritshëm. Publiku në thelb kërkon dhe pret nga njerëzit e njohur që merren me politikë të zbresin në fushë, të propozojnë, të ofrojnë zgjidhje. Të njëjtën gjë mund të them edhe për pozicionin e intelektualëve apo njerëzve publikë. Ka gjithnjë dallime apo nuanca mes palëve që përligjin marrjen e një pozicioni. Unë i përkas nga natyra kategorisë së të pozicionuarve.

Verbi i fushatës është futur në shtegun e ngushtë të ashpërsimit: gjyshi me antiplumb, thotë Rama për Berishën, ndërsa Kryeministri përgjigjet: ti ke kompleksin e Edipit…

Janë batuta që do t’i konsideroja dokendisëse, pa ngarkesë të keqe. Sidomos po t’i krahasojmë me fjalorin e rëndë të fushatave të mëparshme.

Po të kishte program dhe po t’i kishte në rregull në pritshmëritë e tjera si kryeministër në hije, Rama do të dukej zotëri duke i parashikuar dhe ofruar Kryeministrit në detyrë një pleqëri të qetë. E keqja është se ai nuk ka ofertë, nuk gëzon pritshmërinë popullore të liderit të ri që po vjen për të kuruar plagët e çuar përpara arritjet e vendit. Në këto kushte, përdorimi prej tij vend e pa vend i metaforës së gjyshit për rivalin tradhton varfërinë e ofertës së tij politike. Vetvetiu ai tregon se e mbështet shpresën e fitores jo të dhuntitë dhe kartat e tij, por te mosha e kundërshtarit. Mua më duket mjaft e mjerë t’i mbështesësh shpresat në gjëra që na jepen objektivisht, pra që nuk varen nga ne, siç janë mosha, origjina, feja e tjerë. Politika, sidomos politika nuk është si sporti që mund të ushtrohet deri në një moshë të caktuar. Nuk janë në garë vitet, muskujt, por dija, aftësitë, përvoja, inteligjenca. Për të cilat mjafton një shëndet konstant. Nga ana tjetër, jam në një mendje me zotin Henri Çili, që ka pohuar se këto zgjedhje në

mes të krizës europiane zhvillohen në horizontin e pasigurisë. Mendoj se në tërësi publiku do t’i referohet me përparësi profesionalizmit dhe do të jetë i rezervuar të lëshohet në krahët e eksperimentimit. Përveç sa thamë, kjo e batutave me gjysh e me kompleks Edipi përmban në vetvete mundësinë e finesave politike. Berisha ka treguar se është aktor politik dhe shpeshherë luan rolin e atij që i duhet publikut. Është hera e parë, më duket mua, që nuk ka nevojë të luajë si aktor, pasi një vështrim dhe një sjellje prej gjyshi, që nuk ka bjerrë nga energjitë dhe inteligjenca, është pikërisht ajo që i shkon në këto zgjedhje. Nga një pikëpamje, figura e “gjyshit” tremb më pak sesa energjia dhe vështrimi lakmitar i rioshëve që duan t’ia bëjnë sefte në qeveri apo ia kanë bërë dytri herë, si puna e Metës, dhe dihet si ia kanë bërë.

Në reagim të opinionit se nuk ka një ofertë elektorale bindëse, PS ka intensifikuar deklaratat dhe spotet televizive për rritjen e çmimeve, për uljen e taksave, duke u fokusuar te mallrat e konsumit të gjerë dhe te taksa progresive… Është normale që si parti aspirante për të marrë pushtetin, PS të shfrytëzojë në fushatë gjithë çfarë nuk shkon mirë në vend, të shënjestrojë mosarritjet dhe dështimet e qeverisë, të denoncojë me fakte abuzimet dhe korrupsionin, e tjerë. Një opozitë që nuk bën këto, nuk ka çfarë i duhet vendit. Por nuk është e mjaftueshme, sidomos në fushatë kur beteja bëhet për të marrë qeverinë.

Duket realizëm në radhë të parë dhe alternativë në radhë të dytë. Të dyja i mungojnë PS-së. Spotet për çmimet vlojnë nga spekulimet e padenja për një parti politike serioze. Shikoni spotin për çmimin e karburanteve. PS i tregon publikut se sa ka qenë çmimi për litër para tetë vjetësh dhe sa është tani, duke nënvizuar me sens negative rritjen. Po a është në gjendje kjo parti të premtojë çmimin e para tetë vjetëve nëse vjen në pushtet? Jo, kurrsesi. Sepse çmimet e karburanteve janë në bursë, përcaktohen nga tregu i lirë. Po pse e përmend atëherë çmimin e vjetër PS kur nuk e premton dot? Për të trullosur mendjen e zgjed-

hësit që e pandeh injorant. Për asgjë tjetër. Deklarimet për taksat vlojnë gjithashtu nga spekulimet, amatorizmi, populizmi, kundërthëniet. Njëri propozon heqjen e TVSH-së për “mallrat e shportës”, duke harruar se kështu dëmtohet rëndë prodhimi vendas. Tjetri ia këput me politika proteksioniste ekstreme, deri në ndalimin e importeve, gjoja për të ndihmuar fermerët. Duke harruar se marrëveshjet dhe konventat që ka nënshkruar Shqipëria e pengojnë për fat këtë lloj arbitrariteti izolacionist. Semplicizëm, populizëm dhe paqartësi edhe në çështjen e taksës progresive. Po ta lidhim premtimin për të çliruar një rrogë vjetore shtesë nga detaksimi i pagës për mësuesit, policët e tjerë, me mungesën e plotë të politikave të zhvillimit nuk duhet të habitemi që me këtë PS në pushtet rrogat do të ulen. Kjo PS, në rastin më të mirë propozon një ndarje më të drejtë të varfërisë, ndërkohë që shoqëria e hapur dhe liberaldemokracia kanë si moto një ndarje dinjitoze, edhe pse të pabarabartë të pasurisë.

Një vendim i KQZ-së, i mbështetur në një nen të Kodit Zgjedhor, ka urdhëruar mediat që të pranojnë materiale të gatshme të fushatës nga partitë politike. A mos politika, padrejtësisht dhe me arrogancë, përveçse të jetë lajmi, kërkon të bëhet edhe lajmësi, por edhe ndërmjetësi i lajmit?

E di se është provokues dhe përmban mjaft anomali ky vendim i KQZ-së, por duke e menduar si një vendim që lidhet me zbatimin e asaj pjese të Kodit Zgjedhor që flet për sjelljen e medias në fushatë, pra duke e menduar të përkohshëm, nuk e shoh aq të obubushëm. Ka plot parti që nuk do të kishin vëmendjen e mediave po të mos çojnë filmimet e tyre. Vetë mediat nuk kanë mjete të ndjekin të gjitha partitë. Nga ana tjetër, transmetimi i kasetave elektorale në bllokun e fushatës nuk besoj se i pengon mediat të bëjnë lajmet e tyre për ato aspekte të fushatës apo jetës politike që përbëjnë lajm.

Protestat në Turqi janë përshkallëzuar dhe gjithçka ka nisur si kundërshtim i mjedisorëve ndaj një projekti për të zëvendësuar një pemishte me një qendër tregtare…por shumë e shohin si reagim ndaj autokracisë.

Edhe si një protestë mjedisorësh, ajo është një protestë për t’u admiruar. Por shumë vëzhgues po vënë në dukje se protestat kanë një spektër shqetësimesh më të gjera. Turqia ka patur dhe ka rritje ekonomike, por çështjet e lirisë, demokracisë, sekularizmit etj., janë thelbësorë për qytetërimin modern që është kultivuar në Turqi prej dekadash. Duhet të presim e të shohim se deri në ç’masë këto protesta ngërthejnë çështjen e funksionimit të demokracisë në Turqi. Por këto protesta, padyshim duhen parë në sensin pozitiv në Shqipëri. Edhe tani që jemi në fushatë. Flitet pak për demokracinë në fushatën tonë, nuk ka fjalime të bukura dhe frymëzuese për lirinë. Partitë gatigati konkurrojnë si ndërmarrje dhe kjo nuk është e mirë, edhe pse zhvillimi është një paradigmë themelore.

Kujtimet e shkrimtarit Bardhyl Londo kanë zënë vend ballor nëpër gazeta duke hapur edhe debat. Megjithatë, shtypi ka një tendencë për t’i parë librat më shumë si kronikë kulturore sesa si kulturë…

Kam lexuar fragmente, por ende nuk e kam lexuar librin. Autori më ka treguar kur po e shkruante episode shumë interesante, që shpresoj të kenë ruajtur ngjyresën e veçantë të rrëfimit londian edhe në të shkruar. Kur të lexoj librin, besoj se do të kem një përgjigje shteruese për pyetjen tuaj.

14

e shtunë-e diel, 08-09 qershor 2013

Sabri Hamiti

LETËRSIA MODERNE SHQIPE Botimi i dytë

Libri “Letërsia moderne shqipe” është një projekt i gjatë kërkimor që e ka shoqëruar studiuesin dhe akademikun Sabri Hamiti prej dyzet vjetësh. Janë studime që karakterizohen nga simbioza mes dukurive letrare shqipe dhe diskursit përgjithësues teorik. Ky diskurs vjen si pasuri e një mendimi të përzgjedhur botëror, i zbërthyer në spektrin profesional po aq sa personal të autorit. Në libër do të gjeni një përmbledhje të shkrimeve studimore të shtrira në harkun e shumë viteve, të cilat synojnë përftimin, hap pas hapi, autor pas autori, dukuri pas dukurie, të një panorame të poetikës shqipe moderne. Shtjellimi i Poetikës së letrave shqipe kërkon edhe përvijimin e një poetike të brendshme shkrimore, që ndërton së brendshmi ekuilibrin e çmuar mes analizës, parashtrimit, argumentit dhe shkrimit.

www.mapo.al

E shtunë - e diel 08-09 qershor 2013

15

www.mapo.al

sporti

Dje ishim një formacion me arnime, por që mungesat nuk u ndjenë, deri sa lojtari më shtatshkurtër i Norvegjisë shënoi me… kokë

Barazimi i hidhur i Kombëtares...

Kuqezinjtë udhëheqin për 87 minuta kundër Norvegjisë. Ëndrra për Botërorin e Brazilit vazhdon.

Si gjithmonë, 5 minutat e fundit janë fatale për ne…Dje ka qenë e 87-ta që ka prerë në mes shpërthimin e 20 mijëve kuqezi dhe të gjithë vendit të mbërthyer në kuadratin e gjelbër të “Qemal Stafës”. Dje luajtëm me zemër dhe vetëm me zemër. Dje ishim një formacion me arnime, por që mungesat nuk u ndjenë, deri sa lojtari më shtatshkurtër i Norvegjisë shënoi me… kokë. Ndoshta për faj të mospërvojës, ndoshta për shkak të karikimit më shumë seç mbajmë. Por gjithsesi, 1 me 1 nuk është fundi i botës me Norvegjinë, është një rezultat shumë i mirë, por dreqi ta hajë sërish, dhemb shumë si gjithmonë ky goli në fund, në fund fare ku gjithmonë nuk arrijmë të mbyllim atë që kemi ndërtuar gjatë gjithë kohës.

Kronika

Shqipëria ka marrë një barazim dje 1- 1 në stadiumin “Qemal Stafa” përballë Norvegjisë, edhe pse ka ruajtur një rezultat prej 1- 0 deri në minutat e fundit. Edhe pse shanset ishin për një fitore, ëndrra për një kualifikim në Botëror vazhdon, ndërkohë Norvegjia ka rihyrë në lojë. Shqipëria u ngjit në kuotën e 10 pikëve, ndërsa kryesuesja e grupit, Zvicra, ka 11 pikë, por me një ndeshje më pak. Norvegjia ka tani 8 pikë.

Dy sulmues hedh në fushë trajneri italian, ndërkohë që në minutën e parë Shqipëria tenton portën. Mavraj godet një top të ardhur nga Ansi Agolli, por pret portieri norvegjez. Arbitri skocez i ndeshjes ka ndëshkuar me karton të verdhë norvegjezin Espen Ruud.

Norvegjia synon të luajë me topa të

lartë për të vënë në vështirësi mbrojtjen tonë. Në minutën e dhjetë vjen një rast i mirë për Norvegjinë. Joshua King merr krahun e djathtë, hyn në zonë dhe godet me të majtën, por i besuari i portës, Berisha, grushton i sigurt. Etrit Berisha largon një top të rrezikshëm në zonën tonë në minutën e 14-të. Shqipëria e kujdesshme në mbrojtjen e goditjeve standarde.

Në minutën e 15-të, Shqipëria ka një rast shumë të mirë, kur një krosim në zonë nga Valdet Rama nuk goditet siç duhet nga Hamdi Salihi. Në minutën e 22-të, Norvegjia synon sërish portën e kuqezinjve, pasi fiton dy goditje këndi të njëpasnjëshme, por mbrojtësit e kombëtares spastrojnë mirë zonën. Basha ekzekuton një goditje dënimi, të marrë me mjeshtëri nga Cani, por goditja përfundon në duart e portierit norvegjez, pa shkaktuar ndonjë rrezik. Në përgjithësi kombëtarja nuk arrin të manovrojë mirë në mesfushë, duke synuar kryesisht topat e gjatë. Mavraj pëson një dëmtim, por pavarësisht preokupimit të stolit të Shqipërisë, ai arrin të rikthehet në lojë. Norvegjia është pranë golit në minutën e 30-të. Pas një goditjeje këndi është Henriksen që godet fluturimthi, por topi i kalon pranë shtyllës së portës. Në minutën e 41të vjen momenti i shumëpritur.

Valdet Rama merr një top i vetëm dhe shënon një gol spektakolar, duke gjetur qoshen e portës, aty ku nuk arrinte portieri norvegjez.

Golit të Ramës i është gëzuar Berisha, kryeministri, që ndodhet në stadium. Ndërkohë pak më herë kryetari i PS kishte shkruar se kjo ndeshje është i vetmi koalicion ku ai është me Berishën. Topin e parë në pjesën e dytë e kanë shkelmuar nga mesi i fushës shqiptarët.

Ndërkohë Norvegjia mori kontrollin e lojës duke tentuar barazimin.

Nordikët mundohen të gjejnë hapë-

De Biazi: Keqardhje, duhej të fitonim Gianni De Biazi s’është ndjerë aspak mirë pasi Kombëtarja shqiptare pësoi një gol që mund të evitohej në fund të ndeshjes me Norvegjisë, me të cilën barazoi 1-1 në ndeshjen e zhvilluar në stadiumin “Qemal Stafa” në Tiranë. Kuqezinjtë udhëhoqën deri në fund të takimit, kur pësuan një gol, i cili u mohoi dy pikë. “Ndjej keqardhje, pasi mund të fitonim me rastet që patëm, një të pastër në pjesën e parë dhe një në të dytën me Salihin. U krijuam probleme atyre, ne po rritemi. Mendoj se humbëm dy pikë me atë që e dhamë në fushë”, deklaroi trajneri italian pas ndeshjes. “Besoj që skuadra bëri ndeshje të mirë, dha gjithçka që kishte. E vetmja e keqe është që luajtëm në qershor, në fund të sezonit, ndërsa ata ishin më të freskët, sepse e kanë nisur sezonin para katër muajsh. Përgjithësisht jam i kënaqur me paraqitjen”, vazhdoi De Biazi, i cili tha se në pjesën e dytë ekipi i tij pati një rënie, ku edhe u ndëshkua në fund.

Ai e përmendi faktin se Shqipëria ka pësuar vetëm një gol në tri ndeshjet e fundit, fakt të cilin e vlerësoi lart, ndërsa shpreson që edhe në ndeshjet e ardhshme kuqezinjtë të pësojnë pak gola.

SHQIPERIA 12. Etrit Berisha 2. Admir Teli 4. Armend Dallku 7. Ansi Agolli 8. Ervin Bulku 9. Edgar Cani 11. Emiljano Vila (Ergys Kaçe) 14. Migjen Basha 15. Mërgim Mavraj 18. Hamdi Salihi (Tefik Osmani) 20. Valdet Rama

NORVEGJI 1. Rune Jarstein 2. Tom Hogli 3. Tore Reginiussen 5. Brede Hangeland 7. Markus Henriksen 8. Havard Nordveit 10. Tarik El Younoussi (Valon Berisha) 14. Espen Ruud 17. Joshua King 19. Ruben Jenssen 21. Daniel Bratten

sira, por mbrojtja kuqezi duket në një ditë të mirë.

Për ekipin norvegjez ka hyrë në lojë edhe Valon Berisha, duke zëvendësuar El Younousssi. Në minutën e 570të vjen një aksion shumë i bukur i norvegjezëve: Henrikssen kroson në shtyllë të dytë ku gjendet Hogli, i cili me të majtën lëshon një goditje-krosim që largohet në fund nga Mavraj. Në minutën e 59-të Vila stopon bukur me gjoks një top në hyrje të zonës dhe krejtësisht i lirë godet keq me të majtën.

Një aksion që mund të kishte sjellë golin e dytë për tanët. Dhe sërish pranë golit afrohet kombëtarja e Shqipërisë në minutën e 67-të kur një goditje me kokë përfundon në traversë. Hamdi Salihi godet me kokë një top të krosuar bukur nga Bulku.

Në minutën e 72-të, Shqipëria humbet sërish një rast të artë. Një goditje dënimi ekzekutohet me një skemë si ajo e aplikuar në Norvegji ndeshjen e shkuar, por Vila godet rrjetën e jashtme. Në minutën e 73-

Faqe 17

të, Dallku ndëshkohet me karton të verdhë, i pari për kombëtaren.

Nuk mundojnë rastet për kombëtaren tonë. Në minutën e 77-të, një goditje këndi për pak sa nuk shënohet në gol, por një mbrojtës norvegjez largon topin nga vija fatale. Në minutën e 78-të vjen një zëvendësim tek Shqipëria: Tefik Osmani zëvendëson Hamdi Salihin. Trajneri De Biazi heq një sulmues për një mbrojtës për të ruajtur rezultatin. Migjen Basha merr karton të verdhë në minutën e 83të pasi preku topin me dorë, duke menduar se do merrte një goditje dënimi në favor të Shqipërisë. Në minutën e 86-të, Norvegjia shënon golin e barazimit nga një pasim që vjen nga këndorja. Lojtari më shtatshkurtër i Norvegjisë, Tom Hogli, barazon rezultatin me një goditje me kokë. Në minutën e fundit kombëtarja jonë edhe mund të kishte marrë një fitore, por nuk u duk shumë këmbëngulëse. Një top parakaloi vijën e portës norvegjeze, pa gjetur asnjë lojtar shqiptar.

CMYK

16

e shtunë-e diel, 08-09 qershor 2013

www.mapo.al

CEZ Shpërndarje

Speciale / BeRaTi i KUQ, HiSToRia poliTiKe e QyTeTiT

Për një shërbim të shpejtë, korrekt dhe cilësor, CEZ Shpërndarje njofton se ka vendosur disa mënyra komunikimi me abonentët:

Nr. 18 (263), Viti Viii botimit maj 2013 Çmimi 300 Lekë

E-BILL

pReÇ ZoGaJ Disave u mungojnë shekuj civilizim në fytyrë

Jo vetëm politikë si zakonisht

FoTo eSSe Fushatë e re, fushatë e vjetër alUSH SHiMa Në pushtim të territoreve të lirisë FaToS BaXHaKU Fati i grave austriake në Shqipëri

e përmuajshme

HELENA KADARE

Librat që ma tronditën botën Një hyrje në labirintin e leximeve të një gruaje me ‘jetë të dyfishtë’: shkrimtare dhe njëkohësisht bashkëshorte e shkrimtarit më të madh të letrave shqipe. Nga Bibla e befasi të tjera të vajzërisë, librat e fshehtë në Tiranën e viteve ’70-80, te leximet e rileximet në liri. Tituj, autorë dhe zakone leximesh…

Në website: cezshperndarje.al abonentët informohen për faturën mujore të energjisë dhe historikun e faturave.

ANKESA DHE SQARIME

E-mail: ankesajuaj@cezshperndarje.al kujdesi_abonentit@cezshperndarje.al Tel: 042274141 042274184

INFORMACION PËR DEFEKTE DHE NDËRPRERJE TË ENERGJISË

Dispeçeria Rajoni Qendër

– 04 2258888, 04 2355269, 04 2355270 Dispeçeria Rajoni Juglindje – 054221000, 054221001, 054221002 Dispeçeria Rajoni Jugperëndim – 034210000, 034210001, 034210002 Dispeçeria Rajoni Verior – 0228001023, 0228001024, 0228001025 Dispeçeria Durrës – 052 22097 Dispeçeria Gjirokastër – 084 26255

FACEBOOK Në adresën në facebook CEZ Shperndarje - Faqja Zyrtare bëhet përditësim në kohë reale për situatën e furnizimit me energji në të gjithë vendin.

Përtej privatësisë

Erion Kristo Dembeli që u bë aktivist

Në shtëpi me “armikun”

Erion Kristo, aktivisti dhe pedagogu i UMB rrëfen ca detaje nga jeta e përditshme. Me një dy-tri fjalë që mund të konsiderohen shumë, jo ngaqë është fjalëpak, përkundrazi, por bëhet i tillë sa herë që flitet për çështjet private. Megjithatë, ca detaje na i ka treguar...

Nga Iva Tiço faqe 20

faqe 19

personzh planeti single privatësi Fenomen Çdo të shtunë e të diel

www.mapo.al

Romir Zalla

Jeta në tre objekte Romir Zalla bën një udhëtim në kohë dhe risjell objekte nga fëmijëria me lodrat e famshme kineze, sjell ca kopaca, pulla poste apo monedha e kartëmonedha për t’u koleksionuar. I keni harruar ata magnetofonat e famshëm që mësynë çdo shtëpi shqiptare në vitet ’90?! ...Romiri kthehet edhe njëherë duke mbledhur shiritin e kasetës me laps...

Personazh

Janë ata që themeluan Partinë Socialiste më 12 qershor të vitit 1992. Pas pak ditësh bëhen 21 vite të themelimit të partisë e në kësi rastesh shkohet gjithnjë tek fillesat, për të gërmuar edhe më tek të vërtetat, tek të fshehurat, dhe libri “Trashëgimtarët” i Luljeta Prognit është një burim i mirë për ata që duan të dinë...

Trashëgimtarët e Luljeta Prognit Në këtë botim të shtëpisë “UET Press”, nën kolanën Studime, lexuesi gjen rrëfime jo vetëm mbi fasadën, por edhe kulisat faqe 18

Faqe 17

18

E shtunë - e diel qershor E shtunë - e08-09 diel 13-14 prill2013 2013 www.mapo.al www.mapo.al

personazh

Në këtë botim të shtëpisë “UET Press”, nën kolanën Studime, lexuesi gjen rrëfime jo vetëm mbi fasadën, por edhe kulisat, që autorja Luljeta Progni i ka mbledhur, qëmtuar dhe paraqitur me kujdesin e një dore delikate

Trashëgimtarët e Luljeta Prognit Janë ata që themeluan Partinë Socialiste më 12 qershor të vitit 1992. Pas pak ditësh bëhen 21 vite të themelimit të partisë e në kësi rastesh shkohet gjithnjë tek fillesat, për të gërmuar edhe më tek të vërtetat, tek të fshehurat, dhe libri “Trashëgimtarët” i Luljeta Prognit është një burim i mirë për ata që duan të dinë...

E

gjen aty, në oborrin e pasmë të bar “Austria”, një derë e brendshme e së cilës të çon në hollin e selisë rozë (ose duhet thënë më mirë, në ngjyra rilindjeje) të Partisë Socialiste.

I ka të hershme lidhjet me Partinë Socialiste, që prej ditës kur si gazetare terreni mbulonte të rejat e forcës së majtë politike në vend.

Ka plot 18 vite që ka zëfillur karrierën dhe tashmë ato anë i janë shndërruar si shtëpi e dytë ashtu si edhe terreni i lajmit, sidomos kur është në frontin e parë si tani, në stinë zgjedhjesh. Zgjedhje jashtë dhe brenda asaj godine, Luljeta Progni ka parë dhe ka raportuar shumë.

Janë ditët përpara përvjetorit të 21-të të themelimit të partisë, megjithatë jashtë nuk ndihet ndonjë atmosferë e pazakontë (ndoshta ngaqë vëmendja është e fokusuar gjetkë në fushatë).

Pikërisht më 12 qershor të vitit 1991 zë fill edhe libri i saj, i titulluar “Trashëgimtarët”, një libër studimor mbi fasadën dhe kulisat e themelimi të Partisë Socialiste të Shqipërisë, informacione, të dhëna arkivore dhe nga burime të ndryshme e intervista ekskluzive, të cilat ajo i ka mbledhur, qëmtuar dhe paraqitur me kujdesin e një dore delikate. Një botim i shtëpisë “UET Press”, nën kolanën e librave studimorë.

Në faqet e tij, Progni konstaton se Partia e Punës e Shqipërisë pushoi së vepruari si parti-shtet, pikërisht më 12 qershor të vitit 1991, në kushtet e një sistemi të ri, atij pluripartiak. Ky është edhe momenti kur kjo parti u detyrua të bëjë ndryshime reale. U riemërtua Partia Socialiste e Shqipërisë, por aty mbeti gjithçka kishte PPSH-ja, përveç emrit dhe udhëheqjes së forumeve të larta drejtuese.

PS la jashtë saj Byronë Politike dhe ndryshoi programin e statutin e partisë, duke u përpjekur ta përshtatë me kushtet e reja të pluralizmit politik. Megjithatë, udhëheqësit e rinj të PS-së ishin trashëgimtarët e PPSH-së. PS nuk mori përsipër asnjë përgjegjësi nga e shkuara e saj, nga krimet e komunizmit, që kishin për autor pikërisht udhëheq jen e PPSH-së.

Krerët e partisë së riemërtuar nuk kërkuan kurrë ndjesë publike. Ata publikuan disa deklarata që rrekeshin të ndanin këtë parti nga përgjegjësitë e së shkuarës së saj totalitariste. Kështu shkruan Luljeta në librin e saj për fakte të mbledhura me shumë kujdes, të verifikuara në arkiva, të ballafaquara në të gjitha anët e mundshme e duke iu shmangur tundimit për të nxjerrë nga ato informacionet që të lënë vërtet gojëhapur, por të pamundura për t’u vërtetuar ...

Kur u botua për herë të parë më 2009ën, jo vetëm që shitjet ishin jashtë asaj çka kishte menduar autorja, por edhe trazuan ujërat e opinionit publik duke u bërë tema kryesore.

Gjithkush kërkonte nga një pjesë libri, një copëz interviste të protagonistëve të kohës si; Xhelil Gjoni, Spiro Dede, Ismail Lleshi, Maqo Lakrori, Musa Ulqini, Guro Zeneli, Dritëro Agolli e Ramiz Alia.

“Gazetat nisën të botonin pjesë nga libri, intervistat që kisha marrë dhe në fakt të gjithë i botuan pa lejen time”. Të përditshmet më të mëdha në treg e morën librin pa lejen dhe miratimin e saj, dhe për disa javë ishin në lajmet kryesore. U botuan intervista të marra prej saj e pati edhe reagime e kundër-reagime të protagonistëve... Një debat që gjalloi qarqet politike dhe mediatike. Aktin themelues, sikurse origjinën e çdo gjëje në botë, e mbulojnë me mister, sepse akti i krijimit është gjëja më sublime në botë, është i mendimit Artan Fuga, duke iu dhënë shpjegim kështu edhe rrekjeve të personazheve që kanë bërë historinë politike të asaj kohe për të zbuluar, por edhe për të fshehur të vërteta... “Personazhet që kam intervistuar nuk e kundërshtojnë në thelb versionin e tjetrit”, - zbulon Luljeta.

Duket po aq e pavetëdijshme (ose preferon të mbetet modeste) për rëndësinë dhe risinë që ka sjellë sa edhe në atë kohë kur vendosi ta shkruante. Për Luljetën ende e kësaj dite mbetet një punim diplome, me të cilin ajo mbrojti studimet Bachelor të Shkencave Politike, shkolla e dytë pas fakultetit të Gjuhë-Letërsisë që kishte kryer përpara se të niste profesionin si gazetare. “Ishte insistimi i profesor Fugës që vendosa ta botoj si libër dhe më pas UET-Press për ta ribotuar”, – tregon Luljeta. Libri shoqërohet nga një parathënie brilante e filozofit Artan Fuga. Asokohe i refuzoi edhe të gjitha daljet mediatike, duke ruajtur profilin e saj prej gazetareje terreni, me një përvojë të gjatë në politikë e veçanërisht në çështjet e lidhura me selinë rozë. Punë, të cilën vazhdon ta bëjë edhe tani, me një dell pasioni të njeriut që ka nevojë për dozat e duhura të adrenalinës me kontaktin e drejtpërdrejtë me lajmin, aty ku ndodh.

Flet pa entuziazëm, gati me nota indiference për bujën që pati libri. Sepse edhe sikur të mos kishte pasur aspak përshtypje te publiku, ajo do të ndihej mirë me punën e saj. Sepse kishte arritur të kënaqte egon dhe skrupujt profesionalë.

Ishte pikërisht përvoja e gjatë si gazetare dhe informacioni i hollësishëm që kishte rreth Partitë Socialiste, që e ndihmuan Luljetën e petkave të studentes të realizonte një studim serioz, që i kushtoi muaj e muaj të tërë kërkimesh në arkiva, ballafaqime me burimet, intervista të gjata disaorëshe me personazhet kryesorë të historisë së themelimit të Partisë Socialiste. Disa nga të intervistuarit edhe reaguan, kur panë që zelli i të rrëfyerit i kishte rrëmbyer shumë. “Unë u shkova vërtet si studente, por iu thashë se jam gazetare. Gjithçka u bë përballë regjistruesit dhe deklarova se do të botoheshin pak kohë më vonë, ashtu siç ndodhi, pas rreth një viti, studimi së bashkë me intervistat u botuan”.

Luljeta tregon se në libër ka përfshirë gjithçka që verifikohej shkencërisht duke iu përmbajtur me rigorozitet kërkesave për një punim shkencor. “Nuk kam përfshirë shumë bisedat me personazhe të tjerë që kanë qenë pjesë e themelimit,

Libri i ka trazuar ujërat nga të dyja kahet politike, por me ekuilibrin e zhveshur nga emocionet personale, Luljeta e ka prezantuar të vërtetën duke e shpluhurosur, duke e ballafaquar.

që më kanë rrëfyer për detaje rreth themelimit të partisë, sepse nuk kam pasur mundësi për t’i verifikuar shkencërisht”, tregon Luljeta me mprehtësinë e një akademikeje por edhe gazetareje.

Shtëpia botuese UET-Press e mori punimin e studentes së UET-it dhe e ribotoi në një version më luksoz. Edhe pas katër viteve në treg, libri mbetet ende një burim i mirë informacioni për gazetarët politikë, për studiuesit dhe studentët e shkencave politike, por edhe për të gjithë ata lexues kureshtarë që kërkojnë të thellohen përtej asaj çka duket.

Aktin e themelimit të gjithë janë rrekur ta përcjellin ashtu si e kanë mbajtur mend. Por autorja nuk e ka ndërprerë rrëfimin. E ka vijuar më tej, kur historia nis të vishet edhe me të pavërteta, gjysmë të vërteta apo manipulime të së vërtetës. Pas disa vitesh, fjalët dhe veprat e munguara kujtesa i merr si të vërteta.

Lexuesi do të gjejë të vërteta të zhveshura nga inate dhe pasione, do të ketë rast të shijojë një stil të shpejtë, telegrafik, të pabezdisshëm, por plot informacion. Në libër ndjehen problemet më të mprehta që ka pasur në rrugën e vet Partia Socialiste. Fillimisht ai i lidhjes së partisë me elektoratin e majtë. Libri i ka trazuar ujërat nga të dyja kahet politike, por me ekuilibrin e zhveshur nga emocionet personale, Luljeta e ka prezantuar të vërtetën duke e shpluhurosur, duke e ballafaquar. Në raste si ky, stinë zgjedhjesh apo përvjetorësh, shkohet gjithnjë tek fillesat, për të gërmuar edhe më tek të vërtetat, tek të fshehurat dhe libri i Luljeta Prognit është një burim i mirë për ata që duan të dinë...Më 12 qershor bëhen plot 21 vite të themelimit të Partisë Socialiste dhe në këto vite dinamikat e zhvillimit të brendshëm e ndjekin akoma...

Luljeta është aty, duke dokumentuar lëvizjet, të rejat, zhvillimet, të thënat zyrtare dhe duke u rrekur të kuptojë dhe di-

jë më shumë nga sa lejohet të shihet, duke çuar deri në fund profesionin e saj si reportere dhe kureshtjen prej studiuese. Është duke u marrë me një tjetër studim këto kohë, kësaj here nga krahu tjetër, ai blu i Partisë Demokratike, që ndoshta do të marrë formë të fundme në një botim studimor e do të trazojë ujëra e opinione të tjera, edhe pse qëllimi i autores nuk është aspak ky...Ky libër shkruar me elegancë nga Luljeta Progni, merr vlerë si një dritëhedhës mbi ngjarje të historisë sonë të kohëve të sotme, me objektivitet, sinqeritet, stil, dhe e bën historinë të flasë jo vetëm me analizat e veta, por edhe me gojën e pjesëmarrësve.

Një libër që pas disa vitesh, kur shumë prej protagonistëve edhe mund të mos jenë më, do të jetë burim i rëndësishëm për historinë...

Histori jo vetëm rozë

Punimi për historinë e themelimit të PS-së është pasuar nga një tjetër, me pikënisjen e protagonistëve të ngjarjeve të vitit 1990 dhe rrugën e tyre politike në 20 vitet e tranzicionit. Në këtë studim zënë vend të rëndësishëm edhe kushtet në të cilat u themelua Partia Demokratike.

Veç mbledhjes së dokumenteve autentike dhe materialeve në mediat e kohës, janë një sërë intervistash me protagonistë të viteve të vrullshme 1990, të cilët flasin për Lëvizjen e Dhjetorit dhe se si ajo u shndërrua në PD. Dëshmojnë shumë prej protagonistëve të kohës si; Arben Imami, Neritan Ceka, Genc Ruli, Arben Demeti, etj., por edhe Edi Rama, i cili asokohe ishte i angazhuar në lëvizjen antikomuniste dhe për pak ditë edhe në PD. “Mungon një intervistë ekskluzive me liderin e kësaj partie Sali Berishën, të cilën shpresoj se do të më mundësohet në vazhdim. Megjithatë, kam mbledhur gjithçka ka thënë në media për këtë çështje dhe e kam arkivuar”. Është interesante të shohësh rrugën që ka ndjekur secili prej protagonistëve të vitit 1990, ata që ishin pjesë e nomenklaturës së PPSH dhe u shndërruan në politikanë të rinj, por edhe ata që hyjnë rishtazi në PD. Rruga e Edi Ramës, por edhe ajo e Arben Imamit, e Cekës, e të tjerë. Në këtë studim përfshihen edhe intervista të tjera të rëndësishme, siç është një me Gramoz Ruçin, i cili gjithashtu është protagonist në këto zhvillime. Intervista me ish-kryetarin e PS-së, Fatos Nano gjithashtu, apo edhe politikanë të tjerë të majtë e të djathtë, të cilët kanë bërë historinë e atij momenti por edhe atë që pasoi deri tani.

E shtunë - e diel 08-09 qershor 2013

19

www.mapo.al

pertej privatësisë Erion Kristo, aktivisti dhe pedagogu i UMB rrëfen ca detaje nga jeta e përditshme. Me një dy-tri fjalë që mund të konsiderohen shumë, jo ngaqë është fjalëpak, përkundrazi, por bëhet i tillë sa herë që flitet për çështjet private. Megjithatë, ca detaje na i ka treguar...

Erion Kristo

Dembeli që u bë aktivist Cili është mëngjesi yt rutinë?

Një gotë qumësht me pesë lugë të vogla sheqer dhe dy lugë kakao.

Cili do të ishte mëngjesi yt ideal?

Mëngjes kontinental hoteli.

Me kë do dëshiroje të gjerbje një filxhan kafeje mëngjesi , ndoshta dhe jashtë shtëpisë?

Nuk pi kafe. E urrej të gjerb kafe, më duket vetja si gjedh.

A të pëlqen puna që bën, profesioni që ke?

Bëj vetëm punë që më pëlqejnë. Bëj disa punë.

A u devijon shpesh detyrimeve apo afateve ditore që ke?

Po, u devijoj. Vonoj, po nuk mënoj.

Cila është “gënjeshtra e bardhë” më e përdorur në kësi rastesh?

S’di të gënjej.

A je dembel? Nëse po, kur të ka kushtuar më shumë ky dembelizëm?

Jam shumë dembel. E di që do çuditen të gjithë, se më quajnë aktivist. Jam organik, pa kosto.

Ku të zë dreka zakonisht?

Në universitet.

Kur ke qenë i vogël, a ta kanë diktuar prindërit pushimin e detyruar të drekës? Bëje rrenga për t’i shpëtuar?

Kur isha i vogël bëja rrenga për t’i shpëtuar. Më vonë, e kundërta. Çfarë ke ruajtur që nga fëmijëria?

Disa foto.

Cila është koha që mbart për ty kujtimet më të bukura?

Kohërat e studimeve. Disa.

Po kujtimet e hidhura?

Kujtimet që kanë të bëjnë me prona.

Mëngjesi Ka nga ata që mëngjesin ia lënë rastësisë, të tjerë e respektojnë prej kohësh të njëjtën meny. Ai bën pjesë te grupi i dytë. Por kafja nuk bën pjesë në meny.

Ç’ndodh me sekretet e tua? I rrëfen diku, i shkruan diku, i mban vetëm për vete...? Ke mbajtur ditar?

Ky është rast shumë, shumë i rrallë ku flas për vete. E bëra vetëm për ju. S’e njoh këtë nevojë. Çfarë ka në portofolin tënd?

Kartëvizita, çelësa, foto e Drinos, copa letrash. Ndonjëherë gjen dhe lekë.

Në mëngjes e gjen gjithmonë menjëherë atë që kërkon në dollapin e rrobave?

E gjej me siguri matematikore. Po s’kam asnjë meritë.

Me shokët Ku tjetër mund të takohet e të qëndrojë me ta, veç në kafet e qytetit?

Dhe pse duket se ideja nuk e ngroh shumë, e kafeneve, jo e miqve.

Cila është ngjyra që mbizotëron në shtëpinë tënde?

Ngjyra e ‘Rilindjes’.

A ke miq të vjetër? Nëse po, a takoheni shpesh me ta?

Kam. Takohem.

Ekziston një aromë të cilën ti e preferon për produkte kozmetike, ushqime të paketuara, aromatizues ambienti apo makine?

Jo. I kam mortifikuar shqisat. Ka njerëz që mund ta kuptojnë këtë shprehje.

A je i hapur për miqësi të reja, apo duhet kohë e prova për t’u bërë mik i yti?

Jam i hapur. Duhet kohë, nuk duhen prova.

Çfarë CD ke në makinë?

Mikse. Çfarë muzike ke zile telefoni?

Një zile telefoni.

Ku rri zakonisht me miqtë?

Në paraburgim, pra në kafene.

Në ç’orë mbyllesh zakonisht në shtëpi? Pra, kur mbaron zakonisht dita jote?

Jam njeri shtëpie.

Cila është mbrëmja e zakonshme në shtëpinë tënde?

Luftë frontale me fëmijët, debate televizive, punë në kompjuter.

Cilat janë restorantet më të preferuara për drekën tënde?

Nuk ha drekë në restorante. Ha te shkolla.

Po idealja, cila do të ishte?

Paqe frontale me fëmijët, debate televizive, punë në kompjuter.

Fton apo të ftojnë më shpesh për dreka?

Nuk e njoh këtë zakon.

Kur shkon për të fjetur?

Kur t’i dojë qejfi gjumit.

A je kursimtar?

Si gjirokastrit për gjëra. Si shkodran për lekë.

A e ke zakon gjumin apo pushimin e drekës?

E kam sëmundje.

"Ky është rast shumë, shumë i rrallë ku flas për vete. E bëra vetëm për ju. S’e njoh këtë nevojë"

Cila është uniforma jote e gjumit?

Pizhama.

Nga protesta pas vrasjes së Aishes dhe ajo për lirinë e medias

Kush është njeriu i fundit që i thua “Natën e mirë dhe gjumë të ëmbël”?

Drino.

20

E shtunë - e diel 08-09 maj 2013 13-14 prill 2013 www.mapo.al www.mapo.al

single and the city

Fenomen Kujtimet ashtu si edhe ndjenjat, janë e vetmja gjë e paçmueshme materialisht. Por brenda tyre gjen plot sende, objekte dhe materiale të ndryshme, që të bëjnë edhe pas shumë vitesh të qeshësh kur të pushtojnë mendjen... Aktori i njohur i Portokallisë, Romir Zalla bën një udhëtim në kohë dhe risjell objekte nga e kaluara e hershme prej fëmije me lodrat e famshme kineze, që u shpërndaheshin prindërve për Vit të Ri, sjell ca kopaca nga ato që djemtë shkëmbenin me njëri-tjetrin në lojëra, pulla poste apo monedha e kartëmonedha për t’u koleksionuar. I keni harruar ata magnetofonat e famshëm që mësynë çdo shtëpi shqiptare në vitet ’90?! ...Romiri rikthehet edhe njëherë duke mbledhur shiritin e kasetës me laps...

Iva Tiço Kjo rubrikë është trillim. Çdo përkim me ngjarje dhe personazhe realë nuk është aspak i rastit

Në shtëpi me “armikun”

K

Romir Zalla Jeta në tre objekte Kur lodrat kineze ishin cilësore

Nga fëmijëria gjërat që mbaj mend më shumë, sigurisht janë lodrat. Ato lodrat që përbënin trend atëherë, le të themi, ishin lodrat kineze. Përveç qenve dhe maceve prej gome, me të cilat kam kruar dhëmbët e rinj të sapodalë, apo kicat siç u thonë dhëmbëve të bebeve, mbaj mend shumë mirë një kamion kinez me drita, me bateri dhe me një shofer të vogël me kasketë brenda në kabinë. Ma bënë dhuratë prindërit për Vit të Ri dhe unë flija me të. Atëherë kishim shumë pak lodra, por mendoj se ishin më cilësore se tani.

Lodrat kineze nuk ishin si kinezërirat e sotme.

Epoka e koleksioneve

Nga periudha e adoleshencës mbaj mend që ka qenë shumë në modë koleksionimi i gjithçkaje: pulla, monedha, kopaca, letra çamçakëzi ...Hahahaha! Koleksionim dhe shkëmbim! Kështu funksiononte. E kush nuk i mban mend pullat Hellas, osterich, soumi finland?! Apo pullat e rralla treshtetëshe apo tokë e zjarrtë... Unë fillova dhe vazhdoj sot e kësaj dite me koleksionin e monedhave dhe kartëmonedhave nga e gjithë bota. Nga ajo kohë mbaj mend, dhe e kam akoma edhe sot e kësaj dite monedhën e parë të koleksionit tim. Është një monedhë shqiptare sigurisht, 1 Lek i vitit 1926, vit në të cilin filloi prerja e Lekut shqiptar. Është një nga monedhat më të bukura të koleksionit tim, me kokën e Aleksandërit të Madh, apo Leka i Madh, prej të cilit është emërtuar njësia jonë monetare.

Vitet ’90 dhe mësymja e magnetofonave

Eh rinia, rinia...! Nga rinia mbaj mend shumë gjëra, por do të veçoja magneto-

Magnetofonin e parë, të bardhë, marka «sherebel», vendosur mbi kokën e divanit dhe ... kasetat që i gjenim ku të mundnim.

fonin e parë, i bardhë, marka «sherebel», vendosur mbi kokën e divanit dhe ...kasetat që i gjenim ku të mundnim.

Sigurisht, më në modë ishin kasetat me këngë turke dhe greke, por nuk mund të harroj kasetat me albume të Michael Jackson, Deep Purple, Metallica, Pink Floyd, Dire Straits... E meqë jemi këtu, masakër ishte kur kapte shirit magnetofoni dhe lapsi i famshëm në qoshe, me të cilin mblidhnim shiritin.

ur vjen puna për disa gjëra, unë kënaqem me eksperiencën e të tjerëve, pa u dashur ta kaloj mbi shpatullat e mia. Për shembull, e di që duhani të plak lëkurën dhe të zverdh dhëmbët, ndaj dhe nuk e kam provuar kurrë. Apo se dekoloranti të shkatërron flokët dhe se një brune natyrale pas një jave duket një bionde rrënjëzezë me pamje tmerrësisht të rëndomtë, ndaj dhe nuk kam guxuar ndonjëherë të bëhem e tillë. Apo se jetesa me vjehrrën në shtëpi është një sakrificë e jashtëzakonshme, një luftë e përditshme që nuk të shpie asgjëkundi, e në fund të së cilës të gjithë dalin të humbur…

Nuk kam pse ta provoj në kurriz (edhe pse të them të drejtën, nuk është se deri tani ndokush më ka propozuar zyrtarisht që mamaja e tij të bëhet vjehrra ime), për ta ditur se thjesht me atë gruan të cilën nuk e njoh, nuk kam si të jetoj në një shtëpi. Sepse shembuj vërdallë ka nga të gjithë, që nga më komikët e deri tek ata tragjikët fare, ku vetëm vdekja e vjehrrës (nga shkaqe natyrore ama, asnjëherë nga kërpudhat), ka bërë që në fund fare të gjithë të jetojnë të lumtur.

Kur themi komikë, të tillë më duken mua, sepse ato nuset që i kanë këto vjehrra, i përjetojnë si gjëja më tragjike në botë. Për shembull, një shoqja ime kalon në krizë nervash kur në shtëpi gatuhen spageti: në kujtim të kohëve të dikurshme dhe atyre makaronave të zeza e të gjata, të paketuara në letër kafe, e vjehrra ka ruajtur zakonin e thyerjes së spagetit “Barilla” më tresh. E kotë të themi sa është munduar kjo shoqja ime t’ia mbushë mendjen se kuzhina kontemporane nuk e pranon këtë huq, vjehrra nuk dëgjon madje nga ajo anë. Nuk është dakord madje as që spagetit të marrin valë në dy tenxhere të ndryshme, në njërën të thyera e në tjetrën të pathyera, e të kënaqen të gjitha palët, sepse familja është familje dhe në të ushqimi është i përbashkët… Ndërsa shoqja ime nuk dorëzohet, shpik lloj-lloj marifetesh që të arrijë e para tek tenxherja ku vlon uji, por s’ia del dot…Dhe ai ‘krrak, krrak’ që i ndan spagetit më tresh do t’i shkaktojë infarkt ndonjë ditë.

Janë pastaj dhe ato historitë e tjera, ku vjehrrat nxjerrin rrobat nga lavatriçja për t’ia treguar të birit e për t’i thënë: “shiko gruaja jote, mirë që i ka të thara e s’lan dot me dorë, po s’di as t’i fusë në lavatriçe, ndaj dhe na i ka bërë çarçafët për turp”. Apo ato të tjerat, që kanë të bëjnë me zgjim të hershëm edhe kur s’ke punë, sepse ndryshe vjehrra do u ankohet fqinjëve që nusja fle deri në drekë dhe s’do t’ia dijë për gjë. Apo ca histori të tjera, ku nusja nuk ndrron dot modelin e kolltukëve, ngjyrën e mureve apo të perdeve, sepse nuk është ajo zonjë shtëpie, por ajo tjetra, që ka qeverisur aty për vite me radhë dhe nuk do e lërë pushtetin si pa të keq vetëm se një pispiruqe pretendon se ka më shumë gusto se ajo. Pale pastaj fëmijët e vegjël: ata janë gjithmonë të bukur, të zgjuar dhe plot temperament si i ati. Dhe nëse janë shëndetlig, grindavecë apo largqoftë, kanë nevojë të vënë syze, gjithmonë i ngjajnë së ëmës… Shoqet e nuses nuk shkelin kurrë në shtëpi, sepse shtëpia nuk është han me katër porta për llogje grash. Kurse kushërirat e vjehrrës dhe sorollopi mund të hanë, të pinë, të flejnë me ditë të tëra aty dhe duhet të respektohen deri në detaj. Menyja për të tilla dreka festive është standarde, si sebepet e 20 viteve më parë: sallatë me domate e kastravec, dekoruar me ullinj anës e përqark (në pjatë të përbashkët ku fusin pirunin të tërë, jo tas dhe pjata të vockla të veçanta, siç propozon nusja), byrek me djathë, pulë e pjekur dhe pilaf që hidhet në pjatë me formën e filxhanit të çajit… Epo mirë, do thonë mamatë, ç‘të keqe ka këtu? Kush pa keq nga pilafi dhe byreku me djathë?!

Asnjë të keqe, do thoshin nuset, veç asaj që asnjë ditë nuk e ndjen veten si në shtëpinë tënde, kur gatuan dhe ha si të duash, i lan ose nuk i lan rrobat, si të kesh qejf dhe fle sa të kesh fuqi…

Kjo për rastet komike, që dhe mund të durohen. Sepse ka dhe ca raste të tjera, që fatmirësisht janë shumë të rralla. Nga ato rastet ku doktor Frojdi do vinte vulën “kompleksi i Edipit” dhe do ikte pa dhënë ndonjë përgjigje, nga ato rastet kur vjehrra e shikon nusen si atë armiken që i mori çunin…

Dhe këtu nis tragjedia. Jo me ankesa tek fqinjët e muhabete me gratë e fisit, por me sherre e shamatë, nga ato që e bëjnë të mundur bashkëjetesën.

Ja, këtë nis të më tregojë mikesha ime që pasi u martua dhe jetoi dy vjet me një vjehrrë të tillë, nuk ia doli më dhe u kthye tek e ëma ku jetoi pesë vjet të tjerë, duke e kthyer burrin në të fejuar, me të cilin dilnin, shkonin andejkëndej dhe në mbrëmje ai kthehej në shtëpi, përndryshe të ëmën e kapnin krizat e ankthit dhe rriskonte të vdiste… Derisa një ditë zemra nuk e mbajti më. “E shkreta, gjynah… Ama po të mos ndodhte, s’dihej sa mund të vazhdonim ashtu. Rrezik nuk do jetonim kurrë bashkë dhe nuk do e kishim as vajzën”, - thotë kjo shoqja ime teksa po gatuan darkën, ku na ka mbledhur ne vajzat. Kur ‘krrap, krrap’ vjen një zhurmë nga aneksi… “Nuk i ha dot makaronat pa i thyer”, thotë.

Po kjo ia paska futur kot fare?! Mund të kishte jetuar njëqind vjet rehat me të vjehrrën e të kënaqeshin si shoqe të ngushta duke thyer makarona.

botimi

recensa

Sekretet që fshehin arkivat e Duçes zbulohen në shqip

Nëse nuk e keni lexuar kurrë Paulo Coelho-n, niseni nga Alefi

Shtëpia Botuese “Saras” hedh në treg një nga romanet më të diskutuar mbi Italinë e pasviteve ’30, “Njeriu që i shpëtoi jetën Duçes”

Objekti i këtij romani është udhëtimi i Paolo Coelho-s gjatë muajve mars dhe korrik të vitit 2006, nëpër tri kontinente: Europë, Afrikë dhe Azi...

recensë personazh pyetsori shënime vitrina Çdo të shtunë / dielë

www.mapo.al

pyetsori i prustit

Mbreti Zog në divanin e psikanalistit francez Agron Tufa:

Njeriu i atrofizuar nga shantazhi dhe frika është mjerim Peng i përhershëm dhe më i madh i poetit dhe prozatorit Agron Tufa mbetet mosshfrytëzimi si duhet i kohës, koha e humbur...

Psikanalisti Jean-Luc Tourenne ka penetruar në psikologjinë e mbretit Zog duke sjellë protretin njerëzor të monarkut shqiptar në romanin Një mbret në Shqipëri përkthyer në shqip nga shkrimtari dhe publicisti Dashnor Kokonozi Ylljet Aliçka

botimi

Eno Koço, një rrëfim për Gaqo Çakon Është një libër mirëfilli biografik që së shpejti do të dalë në libraritë e kryeqytetit, titulluar ‘Gaqo Çako, legjenda e gjallë e tenorit” me autor Eno Koço

I njohur në qarqet parisiane si një psikanalist i suksesshëm, është e vështirë të kuptosh menjëherë se cila ka qenë trajektorja e Jean Luc Tourenne, për të mbërritur te një nga faqet më të veçanta të historisë së Shqipërisë dhe te jeta e Ahmet Zogut, një personazh që me sa duket, në çdo kohë do të gjejë përkrahës dhe kundërshtarë.

Ai nuk jep shumë hollësi për një gjë të tillë, por kujton se ndihej aq i intriguar nga mbreti i shqiptarëve, saqë në moshë të re fare nisi t’u dërgojë letra bibliotekave të ndryshme nëpër botë për të mësuar diçka më shumë për monarkun shqiptar. Pastaj do t’i bashkëngjitet një shoqate miqësie dhe do të bëjë një udhëtim njëjavor në Shqipëri, nga i cili ruan kujtime të veçanta, të cilat miku dhe përkthyesi i tij, D. Kokonozi i ka bërë të njohura në shtypin dhe blogosferën shqiptare.

Ajo që kupton duke kaluar nëpër kapitujt e këtij romani tërheqës, i cili rrëfehet nga një oficer i ri i Perandorisë Austro-Hungareze, Kurt Jozef Otkesi, është se edhe pse autori ka shmangur të shtrijë një mbret në divanin e psikanalistit dhe ta lërë të rrëfejë gjithçka që në kushte normale njerëzit ia fshehin deri dhe vetes, ai megjithatë zhytet

thellë si në psikologjinë e monarkut shqiptar, ashtu edhe të njerëzve dhe mjedisit ku ai vepron. Edhe njohësit më të mirë të jetës së A. Zogut, do të mbesin të çuditur për dritën që hedh në anët e tij të panjohura ose pak të njohura, për rindërtimin me nivel të lartë artistik të skenave që në faqet e historisë kalojnë me një rresht të vetëm ose fare në heshtje, të karaktereve brilante që krijon.

Që në faqet e para lexuesi e ndjen se duhet të harrojë ngjyrat me të cilat e kanë ndërtuar portretin e tij kundërshtarët apo përkrahësit dhe përpara nesh nis e i shfaqet një njeri tjetër, një personazh të cilit ia kemi vështruar konturet vetëm në lidhje me rolin e tij në histori, pa vrarë mendjen shumë të kuptojmë se ai ka edhe një jetë të tijën, ka një nënë që nuk do t’ia dijë shumë për mbretin, por i gatuan vetë të birit për ta ruajtur nga helmimi, ka një personalitet të papërsëritshëm, por edhe një maskë që detyrohet ta vërë për të tjerët, ka një vetëdije të mprehtë të rolit të vet, një vështrim personal për botën dhe ambicie të forta për të mos i lënë gjërat ashtu siç janë, ka synime për të shenjur kohën me personalitetin e tij...

Do të qe ëndrra e shumë monarkëve që dikush të ulej e të shkruante një roman për jetën e tyre. E megjithatë, nuk janë të shumtë ata që e kanë patur një fat të tillë. Po qe se si kriter në këtë mes do të shërbente roli i tyre në ngjarjet botërore të shekullit që jetuan, Ahmet Zogu mbase nuk do të shpresonte shumë për një gjë të tillë. Për shumë arsye, as ai dhe as vendi i tij nuk mund të ndikonte në Evropën e turbulluar të kohës. Por me sa

Faqe 21

duket ka diçka tjetër që e shtyn një autor drejt një ndërmarrjeje të tillë artistike, diçka që qëndron midis misterit dhe tërheq jes së parezistueshme që ushtron personaliteti tyre kontradiktor, nga mënyra se si iu imponuan kohës së tyre.

Këtu duhet kërkuar edhe fillesa e romanit Një mbret në Shqipëri, që Shtëpia Botuese “Uegen” ia ka paraqitur lexuesit shqiptar këto ditë. Por ky pasion i veçantë nuk e ka penguar autorin e tij J.L. Tourenne që ta vështrojë heroin e vet të ngërthyer në kontradiktat midis të kaluarës së vendit dhe projekteve të tij për të ardhmen, midis zgjidhjeve demokratike dhe atyre autoritare. Autori nuk mungon të jetë kritik ndaj tij, por edhe t’i njohë përpjekjet dhe vështirësitë e pazakonshme në mesin e të cilave do të duhej të bënte edhe zgjidhje dramatike. Ai kuptoi mirë nevojat imediate të vendit të tij, problemet e jashtëzakonshme që shtroheshin për të zgjidhur, këmbënguli të kthejë vështrimin nga Perëndimi, por e pikasi me vonesë nga do të vinte e keqja.

Për shumë arsye, këndvështrimi i autorit mund t’i pëlqejë një pjese, skundër mund të ndeshë edhe në kundërshtarë, por ai nuk do të lërë askënd indiferent.

Në faqet e fundit të këtij libri lexuesi e ka të vështirë të besojë se autori nuk ka jetuar gjatë në Shqipëri, aq befasuese janë karakteret dhe rrethanat e vizatuara prej tij. Është e vërtetë, siç thamë, se ai ka qëndruar vetëm një javë në vendin tonë, diku në mesin e viteve ’80, por kjo nuk e ka penguar atë të na japë një vepër që lexohet me pasion e interes deri në rreshtin e fundit.

22

E shtunë-diel, 08-09 qershor 2013

intervista

recensa

Eno Koço, një rrëfim për Gaqo Çakon Është një libër mirëfilli biografik që së shpejti do të dalë në libraritë e kryeqytetit, titulluar ‘Gaqo Çako, legjenda e gjallë e tenorit”.

Autori Eno Koço sjell të shkruar jetën dhe karrierën e tenorit pas bisedave të gjata, të zhvilluara me të mëngjeseve në baret e Tiranës.

Kur u projektua libri?

Kur nisëm të bashkëbisedojmë për këtë libër në shtator të 2012-ës, Gaqoja ishte 77 vjeç.

Takoheshim mëngjeseve në kafene të ndryshme të Tiranës, jo larg shtëpisë së tij pranë ‘Pazarit të Ri’. Nga bisedat që bënim më habiste shumë fakti që memoria e tij vazhdonte të ishte e kthjellët, ashtu siç është rrënjosur në memorien e veshëve të shqiptarëve timbri i kthjellët i zërit të tij. Informacionet që më jepte dhe episodet jetësore që më rrëfente, ishin po aq thellë të rrënjosura në trurin dhe koshiencën e tij.

Ndonjë datë edhe do më duhej ta verifikoja për më saktësi, por lidhur me përshkrimin e ngjarjeve dhe ndikimin e tyre në jetën e tij, për këto ai më shprehej me bindjen dhe qartësinë më të madhe. Është një jetë e pasur, e mbushur me ngjarje dhe arritje kulmore, për të cilat kam privilegjin e madh që në dy periudha kohore të kem qenë shumë afër tij; të parën, atë të regjistrimeve të 34 arieve të huaja, të kënduara në gjuhën origjinale e në shqip, si dhe të 13 këngëve lirike qytetare shqiptare (pa llogaritur të tjera këngë e duete, gjithashtu të regjistruara në studion e Radios); të dytën, këtë, që po shkruaj si biograf i tij, por gjithnjë nga pozita e muzikantit dhe e mikut të tij në vite. Ndiej se ka qenë një udhëtim që ia vlen dhe meriton të tregohet.

Libri është biografi apo ka dhe refleksione tuajat si autor?

Ky libër nuk është thjesht një biografi, por dhe analizë e thelluar e zhvillimit të artit lirik në Shqipëri dhe reflektime nga ana ime për shumë çështje të artit lirik.

Përse zgjodhët tenorin Gaqo Çako për këtë biografi tuajën?

Edhe pse vlerën më të madhe Gaqoja e pati në interpretimet e roleve operistike, ai u popullarizua nëpërmjet këngës, veçanërisht atyre të festivaleve të Radios. E tillë ishte koha.

Megjithatë, të bërit i njohur përmes mediave vizive është një fenomen sa shqiptar aq edhe i përbotshëm. Çfarë të ka goditur më shumë në bisedat me Gaqon?

Gjithçka. Aty ai flet për fëmijërinë e tij, për jetën studentorë në Moskë, për operan, familjen. Për gjithçka. Si çdo familje dhe çdo individ, edhe Gaqoja ka pasur ngjarjet e tij jetësore, që herë ia ngrinin e herë ia ulnin moralin.

Ngjarjet më të vështira ai i kalonte me një lloj stoicizmi, ndoshta edhe i mbyllur në vetvete, ndërsa ngjarjeve kulmore (dhe të tilla kishte më së shumti) ai do t’ua ulte temperaturën duke e sjellë jetën në atë të përditshmen, të zakonshmen e saj. Luiza ishte pa dyshim amortizatori më i fuqishëm në jetën e tij për ta mbajtur të shoqin jo vetëm në rrjedhën sa më të natyrshme të jetës, por mbi të gjitha duke e stimuluar atë të ruante formën profesionale për t’i zgjatur sa të qe e mundur karrierën e tij artistike. Ishte ajo, më shumë se kushdo tjetër, që dinte të thoshte fjalën e fundit në momente kyçe, kryesisht profesionale. Për këto ai ia ka ditur dhe ia di edhe sot fort Luizës. Gaqo Çako ishte i vetmi këngëtar lirik i Operës së Tiranës që merrte pjesë dhe këndonte në festivalet e Radios, të

Për herë të fundit në skenë Jo më larg se nëntori i 2010-ës, Gaqoja do të këndonte direkt, pa ndihmën as edhe të një mikrofoni të vetëm për amplifikimin e zërit të tij. Kjo do të ndodhte në sallën e Universitetit të Arteve, atje ku gati pesëdhjetë vjet më parë, më 1961, kishte filluar karrierën në Teatrin e atëhershëm të Operës dhe Baletit me rolin e ‘Komitit të Parë’ në operën Lulja e kujtimit të Kristo Konos. Edhe në këtë koncert ai do të këndonte një këngë tradicionale qytetare korçare, ‘As aman moj lule’, një duet me Teuta Koçon në këngën ‘As aman trëndafil çelës’ dhe një tjetër duet, përsëri me Teutën, nga ‘Vejusha e gëzuar’ e kompozitorit Franz Lehár.

Ishte kjo një mbrëmje jubilare kushtuar 100-vjetorit të lindjes së sopranos Tefta Tashko Koço. cilët përfshinin këngëtarë me zërin e tyre natyral (me gjoks) apo dhe këngëtarë me zë të impostuar ose gjysmë të impostuar, por jo këngëtarë lirikë të mirëfilltë operistikë. Çdonjërit prej këngëtarëve lirikë të Operës, por edhe të tjerëve muzikantë, duke më përfshirë dhe

www.mapo.al

mua vetë, ky pranim i Gaqos për t’iu përqasur gjinisë së këngës së ‘lehtë’ që në fillim të karrierës së tij, iu duk si një ‘devijim’ nga linja e pastër e këndimit lirik operistik. Mirëpo jeta tregoi se ky qëndrim i Gaqos mbartte një vizion të ndryshëm nga ai konvencional, vizion shumë më të gjerë e gjithëpërfshirës, dhe provoi të ishte shumë i suksesshëm. Ai krijoi portretin e një këngëtari serioz operistik pranë skenës së Teatrit të Operës e Baletit dhe krahas këtij profili ai u shfaq (në fakt i luteshin të shfaqej) pa hezitim në ekranet televizive sa herë që i kërkohej një gjë e tillë, si dhe regjistroi zërin e tij në studion e Radio Tiranës për transmetimet radiofonike. Këngë të tilla festivalesh si ‘Këputa një gjethe dafine’ e ‘Rrjedh në këngë e ligjërime’ i dhanë atij famën. Gaqoja ishte i pari që filloi të regjistrojë muzikë operistike të huaj në një kohë kur në Shqipëri nuk praktikohej një gjë e tillë nga këngëtarët lirikë dhe as rekomandohej nga eprorët, pasi konsiderohej si një literaturë muzikore që mund të përmbante ‘influenca të huaja’, të dëmshme për ideologjinë e kohës. Shumica e regjistrimeve të Gaqos që i ka realizuar me mua, i përkasin vitit 1981, por edhe të tjera u bënë shkallë-shkallë deri më 1990.

Libri është i shoqëruar edhe me foto?

Po, janë foto që i përkasin arkivit personal të Gaqo Çakos dhe botohen për herë të parë.

Janë foto të fëmijërisë së tij, viteve si student në Moskë, por dhe rolet që ka interpretuar atje, turnetë brenda dhe jashtë vendit etj.

Aida Tuci

Nëse nuk e keni lexuar kurrë Paulo Coelho-n, niseni nga Alefi Objekti i këtij romani është udhëtimi i Paolo Coelho-s gjatë muajve mars dhe korrik të vitit 2006, nëpër tri kontinente: Europë, Afrikë dhe Azi - një udhëtim në kohë dhe hapësirë, me të kaluarën dhe të tashmen, gjithmonë në kërkim të vetvetes. Pjesa më e madhe e romanit, apo e librit, përshkruan përvojat e autorit gjatë udhëtimit nëpërmjet hekurudhës transiberiane me tren, me botuesin e tij dhe me një vajzë që ai takohet gjatë udhëtimit.Romani fillon me Paulon, duke folur për pakënaqësitë e jetës: të rinj që mbarojnë universitetin dhe nuk gjejnë punë, të moshuar që dalin në pension pa asnjë grosh në xhep, të rriturit që nuk kanë kohë për të ëndërruar; që nga teta e mëngjesit deri në pesë të pasdites luftojnë për të mbajtur familjen, për të paguar shkollën e fëmijëve, duke u përballur me atë që të gjithë e njohim me emrin “realitet i vështirë”. Bota, sipas Paolos, nuk ka qenë asnjëherë kaq e përçarë sa tani: luftëra fetare, genocide, mungesë respekti për planetin, krizë ekonomike, depresion, varfëri. Të gjithë kërkojnë rezultate të menjëhershme për të zgjidhur të paktën disa nga problemet e botës, ose të jetës së tyre private. Por gjërat duken gjithnjë e më të errëta sa më tepër që i afrohemi së ardhmes. Po unë, ç’bëj kështu, duke u përpjekur të eci përpara në një traditë shpirtërore, rrënjët e së cilës i përkasin një të kaluare shumë të hershme, larg çdo sfide të çastit të tanishëm? është pyetja që ai i drejton vetes teksa nis udhëtimin e tij. Por, një tjetër personazh i rëndësishëm në këtë libër është Jao, përkthyesi, udhërrëfyesi, bashkudhëtari i tij, madje dhe mësuesi personal, ashtu si dëshiron ta quajë vetë Paolo. Me Jaon duket se kërkon t’u tregojë të gjithëve se zë një vend të privilegjuar në “mbretërinë e tij”, dhe bisedat me të janë mjaft interesante: askush s’duhet t’i humbasë së lexuari ato. Një nga arsyet e shumta të këtij udhëtimi është pikërisht kthimi në të kaluarën, në atë që është nën tokë, në rrënjët e tij. Një tjetër personazh, jo më pak i rëndësishëm, është Hilali, një violiniste e talentuar që do ta shoqërojë gjatë gjithë udhëtimit. Se çfarë vijon më tej, është një histori shumë personale, ku autori flet për marrëdhëniet me Hilalin dhe për mishërimin e mëparshëm. Hilali, nuk është emri i vërtetë i botës reale, por emri i ndryshuar nga vetë autori, thjesht për arsye privatësie. Lidhja midis autorit dhe Hilalit është më shumë se një emocion. Për herë të parë ai përjeton Alefin, pikërisht në tren, teksa ishte në kërkim të syve të saj. Tashmë e kishte takuar gruan që duhej të takonte në këtë rimishërim.

Iu deshën vetëm tri martesa, por tani nuk dëshironte ta linte për askënd në këtë botë. I dukej sikur njihej që prej shumë shekujsh dhe do të vazhdonin së bashku në shekujt që do të vinin. Edhe pse ajo nuk dëshiron ta dëgjojë vazhdimin.

E çfarë është Alefi?

Alefi nuk mund të shpjegohet. Megjithatë, në traditën magjike shfaqet në dy forma. E para, është ajo e një pike në univers që përfshin gjithë të tjerat, të tashmet dhe të kaluarat, të mëdhatë dhe të voglat.

Në përgjithësi e zbulojmë rastësisht, siç ndodhi në tren. Që të ndodhë kjo, njeriu (ose njerëzit) duhet të jetë në pikën fizike ku gjendet. Këtë e quajmë Alef i vogël. Alefi gjithmonë shfaqet rastësisht. Je duke ecur në ndonjë rrugë, ose ulesh në ndonjë vend të caktuar, dhe papritur krejt universi është aty. Gjëja e parë që ndjen është një dëshirë e fortë për të qarë, jo nga trishtimi, as nga gëzimi, por nga emocioni. E di që je duke kuptuar diçka, ndonëse nuk mund ta shpjegosh, i shpjegon Hilalit. Po tjetër, si mund të jetë Alefi? Kur dy njerëz mund të jetojnë gjithë jetën së bashku, të punojnë së bashku, ose edhe mund të takohen vetëm një herë dhe të ndahen përgjithmonë, sepse nuk e përshkuan pikën fizike që e bën të shpërthejë në mënyrë të pakontrolluar atë çka i bashkoi në këtë botë. Domethënë, largohen pa e kuptuar, tamam si ajo çka i afroi.

Por, në qoftë se Zoti e dëshiron një gjë të tillë, ata që e kanë njohur një herë dashurinë do të takohen përsëri. Paulo, gjithashtu flet në gjatësi rreth dashurisë dhe faljes, të kaluarës dhe të ardhmes, që sipas tij ekzistojnë vetëm në kujtesën tonë. Por momenti i tanishëm është përtej kohës: është përjetësia. Por koncepti është shpjeguar keq: nuk janë veprimet e tua në jetën e mëparshme ato që do të ndikojnë të tashmen. Janë veprimet e së tashmes ato që do të çlirojnë të kaluarën dhe, logjikisht, do të ndryshojnë të ardhmen. Për të gjitha këto dhe shumë të tjera, për të gjithë ata që nuk besojnë në rimishërim apo të teorive të përafërta, atëherë lexoni Alefin, do të jetë një variant i mirë për ju.

E shtunë-diel, 08-09 qershor 2013

23

www.mapo.al

Pyetësori i Prustit

Peng i përhershëm dhe më i madh i poetit dhe prozatorit Agron Tufa mbetet mosshfrytëzimi si duhet i kohës, koha e humbur...

Agron Tufa:

Njeriu i atrofizuar nga frika dhe shantazhi është mjerim

Cila është ideja jote për lumturinë?

Të jetoj me ata që i dua, me familjen time, mundësisht jo në ambient urban, por as larg qytetit, në një shtëpi të bollshme në gjirin e natyrës, që ka detyrimisht një studio ku të mbyllem të shkruaj nga 6 orë në ditë, i rrethuar me libra, muzikë, albume, dhe në mbrëmje të shoh herë pas here ndeshjet e rëndësishme të futbollit, pothuaj të gjitha kur luan FC Barcelona.

Cila është frika më e madhe?

Të jem i ndarë nga familja ime, të mos jem i rrethuar nga prania e sime shoqeje dhe fëmijëve.

Kë person të gjallë admironi më shumë?

Tim atë. Përvojën e tij, ndershmërinë, ndjenjën e vetësakrificës së tij, burrërinë etj., me pak fjalë - karakterin e tij.

Cili është ai tipar i të tjerëve që të ngjall mëshirë?

Paragjykimi gratis për tjetrin, mungesa e dëshirës për të njohur të vërtetën, përtacia intelektuale, papërgjegjshmëria dhe mosdurimi.

Ekstravaganca jote më e madhe?

Kur në pikun e urgjencës dhe afatit që kërkohet, merrem me diçka krejt tjetër, p.sh., shkruaj apo lexoj, i rrethuar nga kambanat e alarmit.

Cili është udhëtimi yt i preferuar?

Gjithmonë kthimet: udhëtimi në vendlindje ku kam kaluar fëmijërinë.

Në ç’rast mund të gënjesh?

Vetëm kur e vërteta do të sillte turbullira dhe pasoja. Por mund të gënjej dhe thjesht, për qejf, nisur nga ndjenja e pamjaftueshmërisë së realitetit, duke dashur ta zbukuroj atë për vete e për të tjerë...

Personi që përçmon më shumë?

Gjithkënd që mundohet t’i imponojë dikujt bindjet e veta me mënyra të pandershme, bizare, shtrënguese e të dhunshme. Njerëzit që mendojnë vetëm për pushtet, dogmatikët si dhe të gjithë komunistët e vjetër e të rinj...

Cilat fjalë ose shprehje përdor më shpesh?

“Interesante... interesante...”, që do të thotë, si pikërisht atëherë nuk ka asgjë interesante.

Pengu yt më i madh?

Që nuk kam mundësinë të rikthehem në moshën 15-vjeçare, për të rinisur një formim/ shkollim të kujdesshëm të vetvetes në ato shkenca që merren me moshën, p.sh., filozofia, gjuhët e huaja (sidomos gjuhët e vdekura). Peng i përhershëm e i madh mbetet mosshfrytëzimi si duhet i kohës, koha e humbur...

Kur dhe ku ke qenë i lumtur?

Këtu dhe tani! Unë jam një i lumtur. Por duhet një përkufizim se ç’është lumturia. Ajo është gjendje e herëpashershme, jo një përjetim i pandërprerë. Përndryshe nuk do të kishte as vlerë, as kuptim. Lumturia është të ndjerët e një harmonie universale brenda vetes, një mahni që preket, të pushton dhe kalon, për t’u përfshirë sërish në rrjedhën e trazuar të jetës. Kam dëgjuar një mikun tim (që, tekefundit, isha unë vetë) të formulojë një shprehje të tillë: “i lumtur si një idiot”. Por kur mendoj se kam një familje të mrekullueshme, kam punët që më pëlqen të punoj, kam pavarësinë time të shkruaj e të mendoj si të dua, që jetoj në vendin tim, që nuk jam e nuk do të jem asnjëherë i pasur dhe as më shqetëson kjo... të gjitha këto janë të mjaftueshme të jem i lumtur e të ndjehemi të tillë, përçka falenderoj heshturazi Zotin

e Madh e të Plotfuqishëm.

Në ç’gjendje shpirtërore je tani?

Të një nxitimi për ta mbaruar këtë intervistë dhe me parashijen e një shëtitjeje familjare me bashkëshorten dhe fëmijët, të cilët po vishen për të dalë... është e diel...

Nëse do të mundeshe të ndryshoje diçka nga vetja, çfarë do të ishte?

Thjesht do doja ta përdor kohën e kaluar me më shumë nikoqirllëk në funksion të pasionit tim kryesor: krijimtarisë letrare. Ç’g jë e konsideron arritjen tënde më të madhe?

Së pari, formimin tim akademik e intelektual, që është kërcënuar vazhdimisht nga komunizmi deri në moshën 23-vjeçare, deri në momentin kur ai, së paku formalisht, ngordhi; së dyti, veprën dhe reputacionin tim letrar me librat e botuar (poezi, prozë, ese, studime, përkthime); dhe së treti (që duhet të ishte e para), krijimin e një familjeje të madhe me 4 fëmijë.

Po të vdisje dhe të mund të mishëroheshe në një tjetër njeri apo diçka tjetër, çfarë do të doje të ishe?

Do të doja të isha ky që jam, kështu që më mirë mund të kalohej kjo hipotezë pa rimishërime e pa rilindje, duke më lënë kështu siç jam.

Cili është sendi më i çmuar që zotëron?

Mahnitem me fjalën zëlartë të Sokratit në Pazarin e Athinës: “O sa gjëra të mrekullueshme po shoh!”, dhe nga ana tjetër me pëshpëritjen e tij: “Dhe sa të panevojshme për mua”. Nuk kam pasë asnjëherë lidhje përjetuese me botën e sendeve.

Kë quan pikën më të thellë të mjerimit?

Njeriun e atrofizuar nga frika dhe shantazhi.

Ku do të pëlqente të jetoje?

Në vendet ku bun shpesh imagjinata ime, apo në vendet që i shpik dhe zbukuron imagjinata ime. Pikërisht atje ku ëndrrat të realizohen në mënyrën më të gjallë, më reale e më të përsosur.

Ndër veprimtaritë që merresh, cila është e preferuara juaj?

Më e preferuara, ndonëse më pak e mundura për shkak të kohës gjithnjë e më të pakët, është zeja e të shkruarit, leximi dhe përkthimi artistik/ letrar.

Cila është karakteristika juaj më e spikatur? Ëndërrimi, shpesh me sy hapur (Bota e “sikureve”) dhe të qenët “esëll”, me këmbë në tokë.

Veçoria që pëlqen më shumë te një mashkull?

Ndj e sh m ë r i a m o r a l e, mendja e kthjellët dhe zemra e dhembshur.

Veçoria që pëlqen më shumë te një femër?

Natyrshmëria, brishtësia dhe mendja e bukur.

Cilët janë shkrimtarët e preferuar?

Shumë: Homeri dhe tragjikët grekë, Dante, Servantesi, Gogoli, Dostojevski, Çehovi, Floberi, Rilke, Kafka, Mandelshtami, Folkneri, Nabokovi, Koliqi, Kuteli, Sabato, Paul Celani, Bruno Shulc, Brodskij, Zbing-

Poet e eseist i jashtëzakonshëm, antikomunist i pakompromis, i burgosur e i përndjekur, disident i përzënë nga atdheu i vet, e megjithatë triumfues mbi diktaturën dhe fitues i çmimit “Nobel” (1987) - Josif Brodskij.

njev Herberti, Imre Kertes etj., etj.

Cili është heroi yt në art dhe kulturë?

Poet e eseist i jashtëzakonshëm, antikomunist i pakompromis, i burgosur e i përndjekur, disident i përzënë nga atdheu i vet, e megjithatë triumfues mbi diktaturën dhe fitues i çmimit “Nobel” (1987) - Josif Brodskij.

Kë ke heronj në jetën reale?

Ka plot. Të gjithë ata miq e të njohur që përballojnë vështirësitë e fatkeqësitë, duke ruajtur të pacenuar dinjitetin njerëzor dhe fisnikërinë e shpirtit.

Cilat gjërat nuk të pëlqejnë fare?

Thashethemet, paragjykimet, intrigat, servilizmi, mercenarizmi, mungesa e përgjegjësisë dhe dinjitetit, demagogjia, shantazhi - të gjitha këto fryte të përçudshme që ka prodhuar me bollëk qytetërimi ynë.

Si do të të pëlqente të vdisje?

Duke qenë i rrethuar nga dashuria e mirënjohja, me mendje ende të esëllt.

Cila është motoja juaj?

Nuk kam menduar se duhet të kem një moto që ta them çdo mëngjes, si përbetim, por do të më pëlqente që motoja ime (përderisa nuk abstragoj dot nga të qenët shkrimtar) t’i ngjante një strofe e J. W. Gëtes: Gjersa gjë tjetër nuk të mbetet, Vepro kështu: vdis e ngrihu! – Ti s’je veç një vizitor i trishtuar Në këtë tokë të marrtë.

Këtu gjendet një mësim moral që përmendëm: “vdis dhe ngrihu!”. Është pikërisht ajo që nuk e duron mediokritetin; ku fjala është Lazari, por që në përditshmërinë tonë mediokre ajo është deformuar, as nuk ngjall e as nuk vdes frymorë a sende.

24

botimi

E shtunë-diel, 08-09 qershor 2013

Shtëpia Botuese “Saras” hedh në treg një nga romanet më të diskutuar mbi Italinë e pasviteve ’30, “Njeriu që i shpëtoi jetën Duçes”

www.mapo.al

vitrina e librit Roman Titulli: Yjet nuk janë të kuq Autori: Albana Mëlyshi Lifschin Shtëpia Botuese: Dudaj

Saga e familjes Mëlyshi Fluturimi për në Nju Jork na u duk pa mbarim, por unë isha zhytur në mendimet e mia, e dija nga vija e se ku shkoja; nga një gjysmëfamilje e ndarë me oqean në mes me gjysmën tjetër. Po shkoja te një gjysh që po vdiste, kur gjyshes sime të ëmbël nuk kisha mundur t’i qëndroja pranë në shtratin e vdekjes. Nëse gjyshi kishte ndjerë zhgënjimin e parë të madh kur partizanët ia dogjën kullën, a thua Pali nuk kishte filluar të ndiente atë zhgënjimin kur nënën e tij, motrën dhe vëllezërit ia mbanin në internim pas telave me gjemba, pa pasur asnjë faj? Pas arratisjes së babait, pothuajse të të gjithë burrave Mëlyshaj, a nuk kishte rënë tërmet në ndërgjegjen e tij? Drama e tij qe një dramë kreshnikësh…” kjo është saga e familjes Mëlyshi, e rrëfyer nga pasardhësja e tyre.

Roman Titulli: Manjola. 12 ditë Autori: Anatoli Toss Përkthyes: Sokrat Gjerasi Shtëpia Botuese: OMSCA-1

Për "vragat" që lëmë pas

Sekretet që fshehin arkivat e Duçes Italia e pasviteve ‘30, me gjithë ngjarjet që pasuan një nga dekadat më interesante të vendit fqinj, vjen përmes librit “Njeriu që i shpëtoi jetën Duçes”, të shkruar plot stil nga historiani Roberto Ciai, dhe botuar nga Shtëpia Botuese “Saras”, nën përkthimin e Adrian Beshajt. “Luftërat tregojnë shpirtin e popujve, dhe përmes këtij romani të shkruar plot stil, Ciai e paraqet luftën në një tjetër këndvështrim, përmes jetëve të protagonistëve që e bënë atë.

Duke hyrë brenda filozofisë së një prej regjimeve më të ashpra dhe njëkohësisht më joshëse siç ishte fashizmi, Ciai hedh një vështrim të thellë brenda historisë, duke dashur të zbardhë pjesën njerëzore të një prej dramave më të mëdha në historinë e vendit fqinj, siç qe regjimi i Musolinit”, - thotë Alda Bardhyli. Sipas saj, libri është i bazuar në dokumente dhe rrëfime të kohës, të cilat Ciai i ka gjetur gjatë dy viteve që i është dashur të merret me shkrimin e këtij romani. “Unë doja të ngrija diçka të ndryshme nga modeli i zakonshëm, që parashikon pothuajse pa ndryshime tablonë e vogël të policit të pakorruptueshëm dhe të mënjanuar, pak a shumë kundërshtar i regjimit, mes autoritetesh të korruptuara dhe servile”, - thotë vetë autori në pasthënien e këtij botimi. Lufta ka dhe tablotë e saj magjike, ku marrëdhëniet njerëzore marrin një trajtë që nuk arrihet asnjëherë në një kohë paqeje. Personazhi kryesor i këtij libri është një ish-kolonel me emrin Lorenco, i cili besonte dhe dha jetën për regjimin e Musolinit. Drama e tij, humbja e të dashurës dhe zhgënjimi që e gjithë lufta që ai bëri nuk qe në emër të një kauze përparimtare, përshkruhet më pas në jetën e një tjetër personazhi që shfaqet në këtë libër të vëllait të tij, Italos. Lufta prodhon dhunë, tmerre dhe përshkohet nga hakmarrja, një ndjenjë që e shoqëron autorin gjatë gjithë shkrimit të këtij libri.

Për herë të parë Ciai prek në këtë ro-

man dhe temën e spitaleve psikiatrike, ku përfunduan shumë ish-ushtarë të luftës dhe njerëz që nuk iu bindën regjimit. “Për të shkruar këtë libër kemi parë dokumente të kohës, fotografi, dëshmi. I studiuam me themel spitalet psikiatrike dhe jetën e tmerrshme që zhvillohej në ato mjedise aq klaustrofobike. Lexuam dhjetëra tekste mbi atë që ishte Italia në vitet njëzet dhe tridhjetë.

Hymë në zakonet e njerëzve. Ndoqëm pas markat e pijeve freskuese, sapunët, dyqanet e veshjeve, udhëtimet turistike me anije dhe çdo hollësi tjetër të dobishme për të krijuar një imazh sa më besnik të ishte e mundur ndaj të vërtetit”, - thotë Ciai. Ai shkoi në Afrikë dhe Tripoli, dy vende ku Italia u përfshi në luftë për të gjetur gjurmët e së shkuarës. Atij iu deshën dy vjet për të treguar vitet e ethshme dhe të paqta, që nga shkëlqimi i përfaqtë i regjimit fashist të viteve tridhjetë të shpien te vorbullat e luftës dhe shkatërrimit të fundit. Një mozaik i pasur me personazhe historike dhe të trilluara në letër ndizet me një dritë jashtëzakonisht të fortë, disa gjallërohen nga një mister i kobshëm apo nga njëfarë furie shkatërrimtare, kurse të tjerë, të zotëruar nga demoni

që pikon melankoli, kurajë apo thjesht një nevojë ulëritëse për hakmarrje. Por ky roman di sidomos të ndërthurë në mënyrë të pashoqe ngjarjet e burrave dhe grave në luftë me veten e tyre më parë sesa me botën, aq sa mundimi angështues i konflikteve të tyre forcohet në mënyrë të mrekullueshme me tablonë më të gjerë të luftës që po shkatërron Mesdheun. Falë një rindërtimi historik të kryer me aftësi mjeshtërore të vëmendshëm ndaj hollësive, madje edhe ndaj ngjyrimeve të veçanta, magjia e pamohueshme e këtij romani e tërheq lexuesin përmes kthesave të ngjarjeve të mëdha, në fatin magnetik të secilit personazh. “Ajo çfarë e bën të veçantë rrëfimin e Roberto Ciai-t është gjuha e tij. Ai ka aftësinë ta paraqesë një ngjarje kaq tronditëse siç është lufta, në një mënyrë që të bën ta dashurosh leximin.

Lufta është një moment i jetës njerëzore që prodhon kaq shumë gjendje, siç janë dëshpërimi, malli, zemërimi, intrigat apo hakmarrja. Të gjitha këto detaje Ciai i jep përmes jetëve të personazheve që i ka marrë nga historia, duke i zhveshur e duke i sjellë në një formë më njerëzore, duke vizatuar përmes rreshtash plot elegancë dhembjen e tyre”, thotë Bardhyli. Roberto Ciai është një personazh i njohur në sferën e shkrimeve historike dhe publicistike në vendin fqinj, Itali. Ai është autor i librit “1944 - Hija e inkuizitorit”, shkruar bashkë me mikun e tij të ngushtë, shkrimtarin Marco Lazzeri, me të cilin nisi fillimisht dhe të shkruante librin “Njeriu që i shpëtoi jetën Duçes”. Atentati ndaj Duçes dhe mënyra sesi u bë ky atentat janë elemente që e bëjnë tërheqëse intrigën e këtij libri, ndërkohë që njerëzit që u bënë protagonistë në të, vijuan jetët e tyre. Ciai e bën Musolinin personazh në këtë roman, duke dhënë për lexuesin jo vetëm forcën e filozofisë ku ai besoi, por edhe detaje të karakterit të tij si një njeri i pasionuar pas kinemasë dhe muzikës.

Së fundmi, nga Anatoli Toss kemi në duar romanin e tij të ri “Manjola. 12 ditë”, një libër që ka lidhje me jetën e tij, me dashurinë, me mënyrën se si kalon koha nëpër jetën tonë, duke lënë vragën e saj në të. Ngjarjet në roman zhvillohen në Boston në vitin 2010, dhe në Moskë në vitin 1980. Si edhe në veprat e tij të tjera, te “Manjola. 12 ditë”, Anatoli Toss butësisht, ngadalë na fut në rrjedhën e ngjarjeve, duke na dhënë mundësinë ta përjetojmë edhe kohën kur zhvillohen ato. Kështu, duke tërhequr vëmendjen e lexuesit, autori e zhyt atë emocionalisht në rrëfim, duke e ngacmuar nga pak e duke rritur në të njëjtën kohë veprimin, duke e përshpejtuar aksionin e ngjarjeve dhe duke e bërë të tillë që ne nuk mund të dallojmë në libër fantazinë nga realiteti; ato janë plotësisht të ndërthurura, duke na marrë me vete emocionalisht.

Në roman shpalosen karaktere e mendime nga më të ndryshmet, si për të vërtetuar shprehjen se jeta është paradoksale dhe rrugët e saj janë të paimagjinueshme. Anatoli Toss është vetë personazhi kryesor në këtë roman, ngjarjet lëvizin në rininë e tij të hershme, ku bie në sy dukshëm pjekuria e autorit.

Si gjithmonë, sikurse ndodh në librat e Toss-it, edhe te romani i tij i fundit “Manjola. 12 ditë” jepen analiza e depërtime psikologjike, ka humor e dramë, shfaqen mendime të thella që të zhytin në meditime, dhe të gjitha këto zhvillohen në një dinamikë që ta mban frymën pezull. “Manjola. 12 ditë” është një libër për të gjithë ne, për jetën tonë të shkuar dhe për atë të kohëve të fundit, ku kumtohet mesazhi se të gjitha përvojat që kemi kaluar në jetë, vlerat, humbjet, fitoret, mbeten përgjithmonë brenda nesh, në ndërgjegjen tonë.

Roman Titulli: Një verë pa burra Autor: Siri Hustvedt Përktheu: Engjëllushe Shqarri

Përveç shijes rozë që të lë titulli, libri nuk ka asgjë tjetër të tillë “Banaliteti i kësaj historie, fakti që ajo përsëritet çdo ditë deri në pështirosje nga burra që papritur ose dalëngadalë zbulojnë se ajo që është nuk ka pse të jetë dhe që pastaj hidhen në veprim për t’u çliruar nga gratë të cilave po u ikën mosha, por që janë kujdesur për ta dhe për fëmijët e tyre për vite të tëra, nuk e mbyt dot dhimbjen, xhelozinë dhe poshtërimin që i pushton personat që lihen pas. Gra të përbuzura”. Ky roman zbulon shumë të vërteta mbi gratë dhe vajzat, mbi dashurinë dhe martesën, dhe mbi çështjen kaq të lashtë të ngjashmërisë dhe ndryshimeve midis sekseve. Mia Fredriksen, poetja ironike, rebele, tragjikomike dhe rrëfyese e “Një verë pa burra”, ndihet e detyruar të rikonsiderojë jetën e saj. Një ditë, papriturazi, pas tridhjetë vitesh martesë, bashkëshorti i Mias, një neuroshkencëtar me famë, i kërkon të bëjnë një “pause”. Kjo kërkesë e vrazhdë e shkund atë nga themelet dhe ajo përfundon në një pavijon psikiatrik. Në qershorin pasues të daljes nga spitali, ajo kthehet në qytezën lëndinore të fëmijërisë së saj, ku e ëma jeton në një shtëpi për të moshuar. E mbetur vetëm në një shtëpi me qira, Mia shkumëzon, turfullon dhe qan fatin e saj të mjerë. Megjithatë, ngadalë, ajo tërhiqet nga jetët e njerëzve përreth saj: të së ëmës dhe shoqeve të saj të ngushta, “pesë mjellmat”; të fqinjës së saj të re me dy fëmijë të vegjël dhe një burrë të zhurmshëm e nevrik; të vajzave adoleshente të grupit të poezisë në të cilin ajo jep mësim. Nga Siri Hustvedt, autorja bestseller ndërkombëtare, vjen një roman që zbulon shumë të vërteta mbi gratë dhe vajzat, mbi dashurinë dhe martesën, dhe mbi çështjen kaq të lashtë të ngjashmërisë dhe ndryshimeve midis sekseve.

hylli i dritës

Peregrinus

Paragjykimet tona

Përkatësia fetare e Gjeneralit

Ardian Ndreca

Idi, essi,uni

Gjergj Meta

Fama (I)

Ylli Pango

Pikëpamje profil Economicus Ideologji esse Çdo të shtunë / dielë

profil / alfred lela

Elhaida Dani Albania Veneta në Itali

www.mapo.al

Etika ekonomike si kompetencë profesionale dhe faktor suksesi 31 ide për zhvillimin, në një kohë kur Shqipëria ballafaqohet si me shenjat e krizës ashtu dhe me potencialin e kalimit nga vend në zhvillim në vend të zhvilluar, do të jetë një agorë e re në MAPO Weekend. Akademiku dhe ekonomisti Adrian Civici do të sjellë një analizë dhe interpretim të asaj që ka ndodhur, po ndodh dhe pritet të ndodhë. Për t’i dhënë shpjegim sloganit tashmë të famshëm të presidentit amerikan Klinton: It’s the economy, stupid!

Në Shqipëri për etikën flitet pak, dhe akoma më pak për fenomene e dukuri të të gjitha fushave e sferave që duhet t’i nënshtrohen filtrit apo gjykimit etik. Po të diskutosh sot me politikanët, vendimmarrësit, biznesmenët, konsumatorët apo thjesht me qytetarët, ose nuk e kanë idenë se çfarë është etika si koncept dhe normë, ose e barazojnë thjesht me moralin në përgjithësi dhe buzëqeshin duke thënë se ajo është diçka fetare dhe jo të gjithë janë priftërinj apo hoxhallarë, ose në rastin më të mirë shprehin keqardhjen se shoqëria shqiptare ka vërtet shumë nevojë për etikë në gjithë hallkat e saj. Kjo është më se e vër-

Faqe 25

tetë dhe në aktivitetin ekonomik në përgjithësi e funksionimin e biznesit në veçanti. Në Shqipëri, ekonomia dhe etika duken si një binom shumë problematik e mjaft larg njëri-tjetrit. Etika gjithnjë e më pak është pjesë e programeve shkollore apo curriculum-eve universitare, sidomos atyre në fushën e ekonomisë, financave dhe zhvillimit.

Ndërkohë, pasojat negative të kësaj “distance” të gjithë i ndjejmë çdo ditë, dhe për më tepër ato duket se janë në vend të fundit apo dhe fare jashtë fokusit të aktivitetit të përditshëm të të gjitha niveleve. Në diskutimet dhe politikat e sotme, veçanërisht në vendet e zhvilluara...

26

E shtunë-diel, 08-09 qershor 2013

www.mapo.al

Dilema zhvillimi

15

31 ide për zhvillimin, në një kohë kur Shqipëria ballafaqohet si me shenjat e krizës ashtu dhe me potencialin e kalimit nga vend në zhvillim në vend të zhvilluar, do të jetë një agorë e re në MAPO Weekend. Akademiku dhe ekonomisti Adrian Civici do të sjellë një analizë dhe interpretim të asaj që ka ndodhur, po ndodh dhe pritet të ndodhë. Për t’i dhënë shpjegim sloganit tashmë të famshëm të presidentit amerikan Klinton: It’s the economy, stupid!

Etika ekonomike si kompetencë profesionale dhe faktor suksesi Në Shqipëri për etikën flitet pak, dhe akoma më pak për fenomene e dukuri të të gjitha fushave e sferave që duhet t’i nënshtrohen filtrit apo gjykimit etik. Po të diskutosh sot me politikanët, vendimmarrësit, biznesmenët, konsumatorët apo thjesht me qytetarët, ose nuk e kanë idenë se çfarë është etika si koncept dhe normë, ose e barazojnë thjesht me moralin në përgjithësi dhe buzëqeshin duke thënë se ajo është diçka fetare dhe jo të gjithë janë priftërinj apo hoxhallarë, ose në rastin më të mirë shprehin keqardhjen se shoqëria shqiptare ka vërtet shumë nevojë për etikë në gjithë hallkat e saj. Kjo është më se e vërtetë dhe në aktivitetin ekonomik në përgjithësi e funksionimin e biznesit në veçanti. Në Shqipëri, ekonomia dhe etika duken si një binom shumë problematik e mjaft larg njëri-tjetrit. Etika gjithnjë e më pak është pjesë e programeve shkollore apo curriculum-eve universitare, sidomos atyre në fushën e ekonomisë, financave dhe zhvillimit.

Ndërkohë, pasojat negative të kësaj “distance” të gjithë i ndjejmë çdo ditë, dhe për më tepër ato duket se janë në vend të fundit apo dhe fare jashtë fokusit të aktivitetit të përditshëm të të gjitha niveleve. Në diskutimet dhe politikat e sotme, veçanërisht në vendet e zhvilluara, etika përtej pjesës filozofike apo moraliste të saj, po konsiderohet gjithnjë e më tepër si një “faktor suksesi ekonomik”, si një “kompetencë profesionale” mjaft efektive.

Kriza ekonomiko-financiare si “krizë etike dhe besimi”

Kriza aktuale ekonomiko-financiare që tronditi gjithë botën, i dedikohet në një masë të konsiderueshme edhe mungesës apo mosrespektimit të normave e standardeve etike.

Shumë “arritje apo zhvillime spektakolare të tregjeve dhe inovacioneve financiare” që gjeneruan krizën financiare u “frymëzuan” dhe gjetën rrugë të lirë pikërisht nga neglizhimi apo injorimi i standardeve dhe normave etike.

Për shumë autorë që studiojnë “thelbin” e krizave financiare”, ato “paraqesin më shumë një problem me natyrë etike se sa simptomat e mosfunksionimit strukturor të kapitalizmit”. Debati i vërtetë nuk duhet të ngecë tek “masat e shpëtimit apo politikat anti-krizë”, por te domosdoshmëria e “moralizimit të institucioneve, aktorëve ekonomikë e financiarë dhe mbi të gjitha politikës”. Në thelbin e paketave “anti-krizë” apo strategjive afat-mesme e afat-gjata të zhvillimit ekonomik e financiar po gjejnë vend gjithnjë e më shumë “preokupi-

met për futjen dhe konsolidimin e rregullave etike sa më transparente e të domosdoshme për t’u zbatuar në çdo hallkë të ekonomisë, financave dhe menaxhimit”.

Kur një sistem ekonomiko-financiar bie në krizë, kjo nuk ndodh gjithmonë dhe ekskluzivisht për “arsye ekonomike apo financiare”, por mbi të gjitha për arsye të mungesës së transparencës apo krizës së besimit. Kriza e besimit nuk është element ekonomik apo financiar, por është sjellje etike. Kur tregu e përçmon si pa vlerë sjelljen etike, dhe kriza e fundit financiare e dëshmon më së miri këtë gjë, atëherë nuk duhet besuar se do të jetë tregu dhe vetëm tregu ai që do ta rivendosë atë përsëri. Eksperienca tregon se duhet të jenë tre aktorë të rëndësishëm – tregu, shteti dhe shoqëria civile – ato që duhen kombinuar për të garantuar sjelljen etike në një ekonomi apo sistem financiar të dhënë.

Megjithatë, kjo konsiderohet si maja e ajsbergut kur është fjala për “shtrirjen” e devijimeve apo neglizhimeve me natyrë etike, sidomos po të kihen parasysh një seri skandalesh që kanë tronditur ekonominë dhe konsumatorët në mjaft vende të botës: lopa e çmendur, pulat dhe derrat e infektuar me dioksinë, zëvendësimi i mishit të viçit nga mishi i kalit, produktet transgjenike, falsifikimi i standardeve dhe patentave, ilaçe të skaduara apo jashtë parametrave normalë etj. Por, duket se etika del në skenë vetëm kur bëhet fjalë për ekonominë, financat, tregtinë dhe konsumin në nivel ndërkombëtar. Ndërkohë që duhet të konsiderohet më shumë se kaq, etika vlerësohet si element çelës në politikat ekonomike nacionale. Mënyrat e përdorimit të buxheteve nacionale, standardet dhe përdorimi i investimeve publike, paketat fiskale, mënyrat e funksionimit të sistemeve tatimore e doganore, cilësia dhe vërtetësia e aplikimit të normave e standardeve anti-monopol, mbrojtja e mjedisit, përdorimi apo shpërdorimi i territorit nëpërmjet aplikimit të ligjit apo klientelizmit, ekzistenca apo mungesa e bursës, ekzistenca apo falimentimet e bizneseve, bilancet kontabël transparente apo të dyfishta, procedurat dhe rregullat e kreditimit, etj., janë pjesë e rëndësishme e spektrit të veprimit të normave e standardeve etike që implikojnë çdo çast qeverinë, bizneset, bankat, konsumatorët, OJF-të etj. Në këtë këndvështrim, veçanërisht etika e biznesit nuk duhet të ketë më vend për shprehje apo

Presidenti i UET, Prof. Dr. ADRIAN CIVICI

Etika ka për mision t’i përgjigjet pyetjeve të tilla si: “çfarë është e mirë”, “çfarë është e drejtë”, “çfarë është e arsyeshme” etj.

Thelbi i këtij reflektimi dhe pasoja direkte e tij, “marrja e vendimit” apo “dhënia e urdhrit” përcaktohet nga morali i aktorëve vendim-marrës të çdo niveli qofshin, kryeministër, ministër, drejtor, menaxher, pronar biznesesh, financier, ekspert kontabël, kryetar partie, deputet, qytetar, konsumator,etj. E thënë në mënyrë të përgjithshme, etika ka vlerën e një “polici” që përfaqëson apo përmbledh tërësinë e vlerave individuale që duhet të pengojnë “rendjen drejt parasë së lehtë e të pandershme”, drejt “fitimit me çdo kusht”, drejt “mashtrimeve të qëllimshme” në emër të parasë dhe fitimit.

praktika të tipit “paraja nuk ka erë”, “e vetmja gjë që duhet t’i shmanget biznesi është Kodi Penal” etj.

A njihen sa duhet normat etike?

Etika ka për mision t’i përgjigjet pyetjeve të tilla si: “çfarë është e mirë”, “çfarë është e drejtë”, “çfarë është e arsyeshme” etj. Thelbi i këtij reflektimi dhe pasoja direkte e tij, “marrja e vendimit” apo “dhënia e urdhrit” përcaktohet nga morali i aktorëve vendim-marrës të çdo niveli qofshin, kryeministër, ministër, drejtor, menaxher, pronar biznesesh, financier, ekspert kontabël, kryetar partie, deputet, qytetar, konsumator,etj. E thënë në mënyrë të përgjithshme, etika ka vlerën e një “polici” që përfaqëson apo përmbledh tërësinë e vlerave individuale që duhet të pengojnë “rendjen drejt parasë së lehtë e të pandershme”, drejt “fitimit me çdo kusht”, drejt “mashtrimeve të qëllimshme” në emër të parasë dhe fitimit.

Cilat janë normat etike me të cilat të gjithë aktorët e rëndësishëm vendim-marrës në shoqërinë tonë janë formuar apo janë të aftë të zbatojnë në aksionet e tyre të përditshme?

Substanca thelbësore e kësaj analize e ka zanafillën që në kohën e Greqisë së vjetër dhe Aristotelit, i cili në disa nga veprat e tij më të rëndësishme analizon diferencën ndërmjet “ekonomisë” dhe “krematistikës” , ose ndryshe ndërmjet “fitimit” si rezultat i punës së ndershme dhe “artit të pasurimit” ose fitimit të pandershëm. Thëniet e Aristotelit dhe mjaft filozofëve të tjerë se “pasuria është një bekim i Zotit vetëm në rastet kur nuk zëvendëson Zotin”, apo se

E shtunë-diel, 08-09 qershor 2013

“paratë janë shërbëtorët më të mirë të njeriut, por edhe këshilluesit më të këqij të tij”, dëshmojnë se shoqëria njerëzore akoma nuk ka një përgjigje përfundimtare rreth “objektivave që duhet të ketë dëshira dhe puna për të fituar e pasuruar”. Në kohën e sotme, ky shqetësim mund të përkthehet si veprim në emër të interesave të ngushta personale, përdorimit të forcës së pushtetit, shfrytëzimit të klientelizmit politik e ekonomik, përdorimit të mbulesës politike si mbrojtje ndaj abuzimeve, përdorimit të retorikës demokratike dhe lirisë si mbulesë e korrupsionit, etj., me qëllim të vetëm “fitimin me çdo kusht”.

Në këtë këndvështrim, duket sikur 24 shekuj mbas Aristotelit shoqëria, politika dhe biznesi në shumë vende të botës, natyrisht edhe në Shqipëri, janë partizanë të zjarrtë të “krematistikës” aristoteliane. I zoti, i shkathët, i aftë, “kopil”, “i paparë” etj., quhet apo cilësohet masivisht çdo individ, biznes, funksionar publik, politikan, etj., që arrin të fitojë maksimalisht në çdo nivel, rrethanë apo stad të pushtetit politik, ekonomik apo financiar ku ndodhet e ka mundësi ta përdorë. Duket se merita më e madhe është “aftësia për të fituar” dhe “fitimi me çdo mënyrë”. Në çfarë kushtesh?, me çfarë niveli transparence?, me çfarë mënyrë?, me çfarë pasojash për shoqërinë, për veten apo dhe thjesht “për të tjerët”?, etj., duket sikur janë pyetje që nuk ja vlejnë të bëhen.

Shoqëria jonë në shumicën dërrmuese të rasteve “mbyll sytë” dhe e pranon si normale një sjellje të tillë, politika në shumë nga hallkat e saj, si pasojë e nevojës për mbështetje apo përfitim ekonomik e përkrah apo e lufton në funksion të interesave dhe luftës politike, biznesi në shumë raste “suksesin” e barazon vetëm me sasinë e parave të fituara, individët janë gati të pranojnë çdo lloj “kompromisi” në treg dhe çmim pa u merakosur për “origjinën” e produktit dhe pasojat e tij në shkatërrimin e konkurrencës, prishjen e mjedisit, dëmtimin e shëndetit të konsumatorëve, keqësimin e kushteve të punës, mirëqenien e përgjithshme sociale etj.

Rëndësia e trinomit “ekonomi-ligj-etikë”

Në kushtet e sotme, ekonomia dhe etika po shihen të lidhura ngushtë edhe nën këndvështrimin e efektit të madh që kjo lidhje jep për cilësinë e funksionimit të ekonomisë së tregut dhe shtetit të së drejtës. Të dy këta elementë fondamentale e mjaft problematikë për

27

www.mapo.al

shoqërinë, ekonominë dhe politikën shqiptare duhet të bazohen në koncepte etike në kuadrin ë një sistemi tërësor vlerash.

Së pari, fakti që respektimi dhe aplikimi i kontratave të çdo lloji (biznesi, politike, sociale, etj) nuk mund të mbulohet 100% nga efektet dhe sanksionet e ligjeve. Shumë veprime me to varen edhe nga etika e atyre që i zbatojnë apo kontrollojnë, d.m.th nga objektivat që kanë në procesin e zbatimit apo finalizimit të tyre. Respektimi i të drejtave të pronësisë apo përdorimi i tyre si armë të luftës politike e ekonomike, respektimi i objektivave politikë apo ekonomikë në qeverisje në të gjitha nivelet të cilat fillimisht kanë dalë si premtime elektorale, respektimi i pritshmërive të ekonomisë apo financave të vendit duke bërë çdo reformë e konsensus të domosdoshëm në emër të zhvillimit të qëndrueshëm, krijimi i transparencës së nevojshme dhe besimit të përgjithshëm në aplikimin e buxheteve qendrore e lokale jashtë çdo konjukture e interesi politik apo personal, kalimi i bizneseve nga informaliteti në formalitet, etj., nuk varen vetëm nga frika e ndëshkimit nga ligji, por edhe nga një sistem i përbashkët vlerash të të gjithë shoqërisë. Një ekonomi tregu që glorifikon vetëm vlerat e “këmbimit të lirë” apo “lirisë absolute individuale” nuk duhet të konsiderohet si zgjedhja më e mirë.

Së dyti, dhe kjo është akoma më bazike për shoqërinë shqiptare sot, është roli dhe pesha e etikës profesionale. Pavarësisht nxitësve apo sanksioneve ligjore, çdokush që ushtron një profesion të caktuar duhet të ketë përgjegjësi të forta etike e morale përballë vetes dhe shoqërisë. Çdo profesion, aq më tepër ato të lidhura me ekonominë, financat, shërbimet apo ligjin duhet të ndjejnë peshën e etikës së profesionit të tyre, peshë që në shumë vende të zhvilluara të botës e ushtrojnë me shumë etikë dhe përgjegjësi kolegjet apo organizatat e ndryshme profesionale. Në Shqipëri ky lloj roli dhe përgjegjësie e shoqatave apo organizatave profesionale mbetet për t’u zhvilluar sa më shpejt e cilësisht që të jetë e mundur. Urdhri i Mjekut, shoqatat e ndryshme të ndërtuesve, farmacistëve, juristëve, ekonomistëve, mësuesve etj., megjithë ekzistencën dhe përpjekjet e tyre, akoma janë larg rolit të vërtetë që duhet të luajnë në një shoqëri moderne. Ndoshta ngaqë ne jemi mësuar në historinë tonë me shtete totalitare, qeveri e parti “të forta” që monopolizojnë gjithçka në vendimmarrje, e kemi

Këto vende e kanë “mbjellë” etikën e përgjithësuar në të gjitha format dhe mënyrat e mundshme që fillojnë me edukimin shkollor e universitar, me rolin e masmediave në shpërndarjen e normave më të mira etike, me sjelljen e mbajtjen e përgjegjësinë publike të vendimmarrësve, me ushtrimin e “presionit etik” nga e gjithë shoqëria ndaj çdo kategorie vendimmarrësish apo drejtuesish publikë, etj. Me një fjalë, e gjithë shoqëria dhe institucionet e saj kanë bërë një hap të madh përpara në kuptimin dhe zbatimin e saj në çdo hallkë.

të vështirë t’i ngjajmë kulturës dhe formave organizativo-institucionale të vendeve të zhvilluara e me traditë në drejtim të rolit të pazëvendësueshëm të organizatave profesionale.

Së treti, më shumë se sa një pengesë, etika duhet të konsiderohet si një katalizator i performancës ekonomike. Ndërmarrjet dhe bizneset e ndryshme nuk duhet ta konsiderojnë etikën thjesht si një “instrument marketingu” apo “pastrimi imazhi”, pasi rreziqet e lidhura me shkeljen e moralit dhe etikës mund të rezultojnë shumë të kushtueshme në periudha afat-mesme e afat-gjata : degradimi i reputacionit të firmës apo kompanisë, humbja e imazhit të markës, bojkotim të hapur apo të heshtur nga klientët e konsumatorët, prishje të aleancave apo kooperimit me partnerët, demobilizim të stafeve, krizave e problemeve me natyrë juridike e tregtare etj.

Suksesi ekonomik varet nga etika

Më shumë se sa një pengesë, etika duhet të konsiderohet si një katalizator i performancës ekonomike. Ndërmarrjet dhe bizneset e ndryshme nuk duhet ta konsiderojnë etikën thjesht si një “instrument marketingu” apo “pastrimi imazhi”, pasi rreziqet e lidhura me shkeljen e moralit dhe etikës mund të rezultojnë shumë të kushtueshme në periudha afat-mesme e afat-gjata : degradimi i reputacionit të firmës apo kompanisë, humbja e imazhit të markës, bojkotim të hapur apo të heshtur nga klientët e konsumatorët, prishje të aleancave apo kooperimit me partnerët, demobilizim të stafeve, krizave e proble...

Historia dëshmon se shumë vende e shoqëri ja dedikojnë suksesin në zhvillimin ekonomik e social edhe rolit të etikës në sjelljen e individëve, bizneseve dhe institucioneve të tyre.

Thelbi i këtij suksesi qëndron në kalimin nga stadi i “etikës limituar individuale” në stadin e “etikës së përgjithësuar”. Etika e limituar i aplikon vlerat dhe detyrimet e saj vetëm në ambiente të ngushta familjare, klanore, politike, sociale apo biznesi. Përtej këtij mjedisi e lidhjeje, gjithçka është etikisht dhe moralisht e pranueshme. Përkundrazi, etika e përgjithësuar nënkupton që normat e saj të bëhen pjesë e gjithë ekonomisë apo shoqërisë dhe çdo politikë ekonomikë apo publike, çdo sjellje e kategorive të ndryshme profesionale t’i përmbajë në thelb vlerat dhe normat etike. “Etika e përgjithësuar” krijon shumë më tepër besim reciprok ndërmjet aktorëve kryesorë të një ekonomie apo shoqërie duke bërë që ekonomia e tregut të funksionojë më cilësisht.

Shumë studime në fushën ekonomike e politike dëshmojnë dhe sugjerojnë se adoptimi nga shoqëri të ndryshme i normave etike të përgjithësuara ka qenë dhe mbetet një element qendror që shpjegon zhvillimin e tyre ekonomik si dhe cilësinë e funksionimit të institucioneve të tyre.

Amartya Sen, çmimi Nobel i ekonomisë, në librin e fundit të tij të titulluar “ Etika dhe ekonomia” nënvizon se “shumë nga mosfunksionimet e ekonomive në vende të ndryshme të botës mund të shpjegohen edhe si pasojë e mungesës së etikës dhe normave të saj në procesin e funksionimit dhe administrimit të tyre...neglizhimi i etikës prodhon vazhdimisht konflikte dhe cenon rëndë eficencën e çdo ekonomie”. Këto vende e kanë “mbjellë” etikën e përgjithësuar në të gjitha format dhe mënyrat e mundshme që fillojnë me edukimin shkollor e universitar, me rolin e masmediave në shpërndarjen e normave më të mira etike, me sjelljen e mbajtjen e përgjegjësinë publike të vendimmarrësve, me ushtrimin e “presionit etik” nga e gjithë shoqëria ndaj çdo kategorie vendimmarrësish apo drejtuesish publikë, etj. Me një fjalë, e gjithë shoqëria dhe institucionet e saj kanë bërë një hap të madh përpara në kuptimin dhe zbatimin e saj në çdo hallkë.

28

E shtunë-diel, 08-09 qershor 2013

www.mapo.al

Peregrinus

Hylli i dritës Anmiku i gjuhës shqipe asht mungesa e studimit të saj, huazimet e panevojshme prej gjuhëve tjera, shtrembnimet dhe keqpërdorimi i saj, por jo gegnishtja, e cila sjell me vete në pajë nji letërsi të pasun tradicionale dhe bashkëkohore, të nevojshme sidomos në nji kohë koleret si kjo e jona, kur shijet rrafshohen teposhte nën peshën e plehnave e llojllojshme, të vendit dhe të importit.

Ardian Ndreca

Paragjykimet tona Për nji vend prej tremilion banorësh me gjatësi vije kufitare prej 1094 km janë të tepërta paragjykimet e shumta që na karakterizojnë. Por, tue mendue sesa shumë kemi pasë deri para pak dekadash, mund të ndihemi optimista për të ardhmen që na pret.

Paragjykimet janë mbreti i vulgut, thonin iluministat francezë, megjithatë ndodh shpesh që edhe të ashtuquejtunat “klasa të nalta” t’i nënshtrohen me dashje nji sovrani të rremë, që e shpërfytyron personin dhe e poshtnon dinjitetin njerzor tue e rrethue me arsyetime thjeshtëzuese e të cekta.

Gjithçka rrjedh nga mosnjohja, mosbesimi, ndasitë, shpirti dyshues dhe sidomos ngurtësimi mendor. Mungesa e ndërsjellë e njohjes mes nesh ka qenë dhe asht shpirtnore dhe hapsinore. Nuk po shkojmë ma mbrapa por në katër dekadat e komunizmit lëvizja e lirë ka qenë e vështirë edhe mbrenda hapsinës shqiptare dhe kjo ka ushqye paragjykime të ndërsjellta. Nuk asht e ekzagjerueme po të pohojmë se 50% e shqiptarëve, të cilët banonin në zonat rurale, lëviznin për herë të parë në jetën e tyne në skajin tjetër gjeografik të vendit me rastin e kryemjes së shërbimit ushtarak. Për shumëkend ky rast përbante mundësinë e edukimit me frymën shoqnore, pajisjen me nocionet elementare të higjienës personale, hapjen e nji horizonti të ri dhe mbi të gjitha njohjen me shqiptarë të tjerë.

Nji prej paragjykimeve ma të forta të asaj kohe ishte ai që kundërvente gegët dhe toskët. Sot Shqipnia asht zvoglue si hapsinë, tue qenë se mund të hash mëngjesin në Shkodër dhe drekën në Vlorë, tashma kemi vendtakime të përbashkëta dhe interesa të njejta e të thella që na bashkojnë.

Dikur ishte krijue ideja shabllon, e ushqyeme edhe prej kulturologjisë komuniste, se toskët ishin të gjithë komunista o prokomunista. Pakkush dinte për shembull që edhe jugu i Shqipnisë e kishte pasë nji Postribë të veten në rebelimin e Zhapokikës, nuk flitej dhe nuk njihej historia e ekzistencës së shumë katundeve balliste në Labëri etj. etj. Patjetër që edhe toskët kishin paragjykimet e tyne për veriorët, të cilët i konsideronin si njerëz të egjër, reaksionarë etj., edhe këto paragjykime të ushqyeme prej sferave të nalta të partisë në pushtet.

Kuptohet se e vërteta e këtyne paragjykimeve paraqiste vetëm nji përqindje të papërfillshme të realitetit konkret, pra s’ishte nji e vërtetë në përmasat që mëtonte me pasë. Denis Diderot tek “Letra mbi shurdhmemecat” në 1751, thotë se injoranti asht ma afër së vërtetës sesa ai që ushqen paragjykime, mbasi ky i fundit mëton se e ka në dorë të vërtetën.

Panairi i paragjykimeve ishte mjaft i pasun. Për shembull të qenit katundar përbante nji paragjykim në shumë ambjente, edhe pse dallimi i shumë qendrave të banueme - që asokohe quheshin me optimizëm të tepruem qytete - dhe katundeve të mirëfillta ishte thjesht administrativ!

Paragjykime tjera preknin prejardhjen shoqnore, gjeografike-krahinore apo etnike, për shembull shpeshherë mund të ndigjoje tue përdorë me përbuzje skajet: çam, shkja, grek, podgoriçan etj. Edhe përkatësia gjinore ishte bazë paragjykimesh të thella, përbuzja dhe nënvleftësimi i grues nuk u zhdukën as prej sistemit komunist, që nga nji anë trumbetonte barazinë gjinore, por nga ana tjetër mbante nji diferencë të rreptë mes pagave të meshkujve dhe femnave.

Ka nji seri paragjykimesh, muri i të cilave mund të shembet prej njohjes ma të thellë, ka të tjera që nuk hiqen po nuk u krye nji proces i gjatë kulturor, e ne jemi ende në fillim.

Në këto dy dekada kanë ndodhë ndryshime rranjësore pozitive në mendësinë tonë, edhe pse ka ende shumë paragjykime që vonojnë me u shembë në mendjet e pamësueme me u rrah me realitetin dhe

me faktet. Realiteti asht shumë ma i pasun se skemat e vdekuna që sillen ndër krenat e mpimë.

Sot njihemi ma mirë mes nesh dhe dallimi mes veriut e jugut ka ardhë gjithnji tue u zvoglue, ato që deri dje shiheshin si vese tipike të jugorëve apo veriore, nuk janë tjetër veçse karakteristika të vetë natyrës njerzore. Kjo s’do të thotë se ata që duen me theksue dallimet mes nesh nuk kanë dhe nuk do të kenë argumenta dhe pseudo-argumenta me ba nji gja të tillë.

Ajo çka asht e randsishme asht fryma e përbashkët, e cila duhet të na çojë në njohjen e gabimeve dhe fajeve të së kaluemes e madje aty ku asht e mundun edhe në ndreqjen e tyne. Regjimi komunist ka përdorë për qëllime politike ndamjen veri/jug, tue e kthye në nji kundërvumje të mirëfilltë që ka gjetë pasqyrim asokohe në të gjitha nivelet në politikën e kuadrit e të zhvillimit ekonomik e të infrastrukturës.

Nji gja e tillë nuk ishte natyrale por e ushqyeme me art prej nalt. Nji farë revanshizmi asht vu oroe në vitet ’90, gjithnji për interesat e ngushta të pushtetit.

Në ato vite u pa qartë sesi demagogë të ndryshëm qenë të zotët me mbërrijtë deri atje sa me krijue idenë e rreme se shtetshpërbamja e vitit 1997 ishte nji luftë krahinore e jo tentativa ekstreme e atyne që, përtej

Sot njihemi ma mirë mes nesh dhe dallimi mes veriut e jugut ka ardhë gjithnji tue u zvoglue, ato që deri dje shiheshin si vese tipike të jugorëve apo veriore, nuk janë tjetër veçse karakteristika të vetë natyrës njerzore. Kjo s’do të thotë se ata që duen me theksue dallimet mes nesh nuk kanë dhe nuk do të kenë argumenta dhe pseudo-argumenta me ba nji gja të tillë... çdo bindjet politike, urrenin Shtetin shqiptar.

Mes nesh kemi dallime që janë të papërfillshme po të konsiderojmë shumë vende tjera, por këto dallime nuk duhet të bahen “kali i Trojës” për ndasina të mirëfillta.

Logjika e ndasive çon sot në përftimin e nji teorie multi-identitare që kunorzohet në idenë mjerane të lindjes së kombit kosovar. Kjo ide, që s’ka asnji bazë shkencore, asht kundërshtue me mprehtësi gjykimit prej studjuesit Kastriot Myftaraj në sprovën me titull “Terrorizmi historiografik: kritikë librit të Nathalie Clayer...”.

Ekziston vetëm identiteti shqiptar, nji identitet dinamik që përputhet me idealet popperiane të shoqnisë së hapun, mbrenda këtij identiteti ka mjaft veçantina dhe dallime që e pasunojnë qenjën tonë si popull. Në këtë prizëm duhet të rishikohet edhe çështja e riformulimit të nji standardi gjuhësor ma gjithëpërfshimës, ma dinamik e madje ma të thjeshtë në përdorim, dhe këtu duhet të rrëzohen ma në fund paragjykimet ndaj gegnishtes. Anmiku i gjuhës shqipe asht mungesa e studimit të saj, huazimet e panevojshme prej gjuhëve tjera, shtrembnimet dhe keqpërdorimi i saj, por jo gegnishtja, e cila sjell me vete në pajë nji letërsi të pasun tradicionale dhe bashkëkohore, të nevojshme sidomos në nji kohë koleret si kjo e jona, kur shijet rrafshohen teposhte nën peshën e plehnave e llojllojshme, të vendit dhe të importit.

Gjergj Meta

Përkatësia fetare e Gjeneralit Këto ditë në media është folur shumë për shkarkimin e tre gjeneralëve të Forcave të Armatosura, ndër të cilët edhe Gjenerali Sandër Lleshi. Në deklaratën e tij për shtyp, ai tha se një nga shkaqet e pathëna të shkarkimit të tij mund të ketë qenë edhe përkatësia e tij fetare. Dihet publikisht se Gjenerali Lleshi është një katolik jo vetëm me emër, por edhe praktikant. Ndërkaq pati edhe një reagim në formë letre personale të Arqipeshkëvit të Tiranës, Imzot Rrok Mirdita, në mbështetje të Gjeneralit. Në letrën tij, ai thekson: “Nuk dëshiroj të besoj se Presidenti i Republikës ka vepruar nën presionin e ndonjë grupi ekstremist që të sulmon për shkak të identitetit tënd katolik, sepse dëshiroj të besoj se liria e bindjeve fetare të çdo qytetari të Shqipërisë është jo vetëm e njohur, por edhe e mbrojtur nga shteti në çdo nivel.” Dhe se do të ishte shqetësuese nëse ai është shkarkuar si katolik.

Mënyra kushtore e përdorur nga Arqipeshkëvi i Tiranës, tregon se në të vërtetë ai nuk e ka bindje të vetën se gjenerali Lleshi është liruar për shkak të përkatësisë së tij fetare, por i referohet deklaratës publike të gjeneralit, e gjithashtu nuk do të dëshironte që një gjë e tillë të ishte e vërtetë.

A ka të drejtë një arqipeshkëv katolik të ndërhyjë në një çështje të tillë?

Mendoj që është në të drejtën e tij si bari i një grigje të caktuar, si lider i një bashkësie religjioze, që në një shtet demokratik, kur dikush hiqet nga puna apo diskriminohet për shkak të bindjes së tij fetare të ndërhyjë që ç’ke me të.

Por jo vetëm kaq, çdonjëri nga ne, kur bindjet e tij kthehen në pengesë për dikë apo për një strukturë vetëm sepse janë bindje ndryshe, duhet reaguar. Unë e kam lexuar personalisht edhe një letër të një forumi mysliman, që në fakt lidhje me islamin nuk ka fort, pasi pas këtij forumi qëndron vetëm një person i njohur për provokimet e tij ekstremiste. Kjo letër e këtij forumi kinse mysliman, që nuk ia vlen fare ta lexosh e ta marrësh në konsideratë, tregon shkallën e lartë të vëmendjes që qarqe të caktuara ekstremiste kanë për bindjet personale të personave e sidomos kur këto bëhen publike. Sandër Leshi kurrë nuk i ka fshehur bindjet e tij katolike dhe këto i ka thënë edhe në shkrimet e tij herë pas here. Por ky është mendim dhe bindje e lirë. Ashtu sikurse Imzot Mirdita, as unë nuk dua dhe refuzoj të besoj se shkarkimi i Gjeneralit është bërë për arsye fetare në një shtet dhe ushtri laike, por ama, nëse kjo një ditë do të rezultonte e vërtetë, do të ishte një gjë e pakëndshme.

Dhe letra e Imzot Mirditës shkon vetëm në këtë drejtim. Të gjitha drejtimet e tjera janë kompetencë e atyre që merren me këtë punë. Nëse gjenerali do të shkarkohej për çdolloj arsyeje tjetër, ndoshta edhe me pa të drejtë, kjo është një çështje që i takon instancave të tjera (edhe pse padrejtësia na takon dhe na prek të gjithëve në të vërtetë), por pikërisht nëse ka një background të tillë religjioz, atëherë është detyrë e atyre që marrin vendime të përgënjeshtrojnë e të jenë të qartë. Kjo mund të krijojë një precedent të rrezikshëm.

Për ata që mendojnë se ndërhyrja e Arqipeshkëvit është e gabuar, dua vetëm të them se do të quhej normale nëse shoqatat LGBT do të shkonin deri në instancat më të larta botërore sikur një gjeneral të shkarkohej pse është Gay, po ashtu, shoqatat rome do të bënin të njëjtën gjë, e po ashtu çdokush tjetër. Sikurse është e patolerueshme që për bindjet e tij politike dikush të humbë vendin e punës, gjë që ipeshkëvinjtë e kanë theksuar në Letrën e tyre për zgjedhjet.

Duke u kthyer edhe njëherë te letra. Është mirë të mos shkojmë përtej një mbështetjeje personale që një bari i bën një anëtari të grigjës së tij. Aty nuk po ndërhyn askush në punët e shtetit, por thjesht mbështetet dikush që është në kulmin e karrierës së tij, të energjive e moshës për t’i dhënë shumë vendit, që papritur shkarkohet dhe është i papunë. Letra e Arqipeshkëvit tregon edhe kujdesin njerëzor ndaj familjes së Gjeneralit. Është një letër afërsie personale, që çdokush mund ta shkruajë sidomos kur ka pozita të tilla si ato të Arqipeshkëvit Metropolit të Tiranës.

Sigurisht, loja me ekuilibrat fetarë duhet marrë seriozisht. Nuk mjafton të thuash që shteti është laik dhe ke zgjidhur të gjitha gjërat. Dhe as nuk mund të thuash që shteti nuk merret me fenë e feja me shtetin, pasi të dyja këto duhet të merren me njëra-tjetrën, duke qenë se janë “fqinjë” në të njëjtën tokë. Ndërveprimi duhet të jetë një praktikë e vazhdueshme për të mirën e përbashkët të qytetarëve. Për hir të së vërtetës, Ministria e Mbrojtjes ka edhe një projekt për futjen e kapelanëve ushtarakë, d.m.th. shërbimin fetar të forcave të armatosura. Një projekt ky që sigurisht do t’i jepte një rritje cilësore ushtrisë, pasi në kushte shumë të vështira psikologjike apo shpirtërore, që në ushtri janë të shpeshta, prania e një personi i cili kujdeset edhe për përmasën shpirtërore të ushtarakut, e rrit cilësinë e jetës së tij. Nëse ky projekt do të ecë përpara, është një përmasë që e afron ushtrinë tonë me atë të NATO-s.

Ndaj, sikurse për letrën për zgjedhjet, edhe në këtë afërsi qytetare e shpirtërore që Imzot Mirdita tregon ndaj Gjeneralit Lleshi, unë personalisht shoh një kontribut të rëndësishëm dhe një ndjeshmëri ndaj të drejtave dhe lirive të gjithkujt në ushtrimin e detyrave të tij si qytetar. E sa për letrat e forumeve ekstremiste, ato nuk kanë asgjë të përbashkët me besimin mysliman e as me besimin në përgjithësi, pasi janë kundër frymës tolerante e harmonike që karakterizon qoftë liderët tanë fetarë e qoftë historinë shqiptare.

E shtunë-diel, 08-09 qershor 2013

29

www.mapo.al

Idi, essi,uni PSIKOLOGJIA SOCIALE SHQIPTARE

14

Imazhi i Shqipërisë dhe shqiptarëve pas viteve ’90 dhe si lidhet ai me përshtypjet e të huajve për ne para hapjes. Reputacioni i shqiptarit të keq. Psikologu, prof. dr. Ylli Pango, në një rubrikë të përjavshme për MAPO W do të trajtojë probleme të ngjashme sociologjike e filozofike, si një lloj ure mes realitetit dhe interpretimit të tij.

Fama (I) Prof. Dr. Ylli Pango

N

jeriu quhet i famshëm kur është i njohur gjerësisht, ka raporte të gjera sociale, aktivitet a vepër me ndikim në jetën materiale a shpirtërore të mjaft njerëzve të tjerë. Fama ka përmasa që zënë fill nga ajo lokale apo kombëtare, e deri ndërkombëtare.

Njeriu mund të jetë i famshëm në art, sport, politikë: Në politikë janë të famshëm sidomos ata që zotërojnë skakierën politike fuqishëm e drejtojnë vendet për vite me radhë. Njeriu mund të jetë i famshëm për shkak të zbulimeve a studimeve në shkencë, të ketë famë për shkak të pasurisë, të jetë lider a ikonë biznesi si Jobs, Buffet, Gates. Fama lidhet gjithashtu me të qënurit personazh televiziv (drejtues emisioni, talkshoëman etj.), apo me prejardhjen aristokrate, nga familje me paraardhës të shquar si Kenedi, Bush, Hilton, apo nga familje të njohura për pasurinë e madhe trashëguar si Rockefeler, Rothchild, Morgan etj. Të famshëm janë edhe pjestarë të familjeve mbretërore, top modelet, gazetarët e kolumnistët e mëdhenj. Por ka të famshëm edhe për shkak të pushtetit informativ a atij shpirtëror si gurutë, liderët fetarë. Të famshëm janë edhe njerëzit që zotërojnë pushtetin e ekspertit në fusha të ndryshme dhe i bëjnë njerëzit në masë të kërkojnë ndihmën e tyre. I famshmi ka një profil të dallueshëm dhe krijon tërheqje, magjepsje e influencë në publik e ndikim të përditshëm a të vazhdueshëm në media. Ai zotëron gjithashtu atë që quhet pushteti i referentit. Ky është ai pushtet që i bën njerëzit t’i referohen atij, t’i ngjasin, ta ndjekin si model, ta imitojnë a në grupimet ku ai drejton, inspiron, bën biznes etj. Kjo sjell kësisoj edhe avantazhe materiale ekstra për të famshmin. Statusi i të famshmit është kulmi e më pas shoqëruesi i përhershëm a për një kohë të gjatë i karrierës së sportistit, artistit, politikanit të madh. Ai e arrin këtë status kur shkëlqen mbi të tjerë në fushat që zotëron. Por ka dhe të famshëm për të qenë të famshëm si Paris Hilton. Ata bëhen të tillë thjesht nga vëmendja e medias, nga origjina familjare a nga lidhja me persona të njohur. Elemente të tilla ka pasur në fillimet e saj dhe më vonë edhe Madonna që ndonëse këngëtare e famshme një pjesë të famës e ka nga aftësia për tu bërë e famshme e për të tërhequr vëmendjen më cdo gjë. Vec famës së mirë ka edhe famë të keqe që lidhet kryesisht me aktet kriminale të bujshme. Njerëz me famë të tillë janë kriminelët e njohur, serial killerët, vrasësit e njerëzve në masë si Adolf Ajhman. (Kjo kategori fame nuk është pjesë e këtij trajtimi dhe meriton një analizë të vecantë). Ka edhe njerëz të bërë të famshëm nga një rastësi a ngjarje jo e zakontë që ju qëllon në jetë.

I tillë ishte rasti i amerikanit të zënë në flagrancë nga e shoqja në fillimvitet ‘90. Atij i prenë penisin dhe më pas e operuan aty për aty duke ja ngjitur me sukses. Kirurgu u bë i famshëm por edhe viktima u bë i tillë. Ai u ftua nga studio të ndryshme televizive, në variete dhe u bë aktor i njohur, natyrisht me famë lokale e deri diku kombëtare. Ka njerëz që bëhen të famshëm për një kohë të shkurtër edhe nga dalje intensive në media brenda pak kohe për shkaqe a rrethana të ndryshme.

I tillë është Myslym Pashaj, që për pak kohë hyri e doli nga skena publike shqiptare për shkak të përdorimit të një ngjarje të njohur për qëllime politike. Por ka edhe njerëz që bëhen shpejt të famshëm a më mirë të njohur dhe relativisht pa shumë mundim në sajë të njohjeve, se janë me fat në këtë aspekt apo se janë në vendin e duhur në kohën e duhur. Kjo është në përgjithësi një famë që në mos vdes shpejt, nuk mbetet në zemrën e njerëzve por ndofta thjesht në mendjen e tyre. Të tillë janë edhe mjerëzit që shfaqen në TV a programe zbavitëse thjesht si spektatorë, njerëz të zakonshëm, personazhe komikë, kontraversë, mendjehollë a tipa popullorë, një farë vox popoli etj. E tillë është gruaja e moshuar në programin e Ardit Gjebresë të dielën pasdite. Njerëz të tillë mund të kategorizohen si të famshëm të shkallës B. Në këtë grup njerëzish hyjnë edhe njerëzit e etur për cfarëdolloj fame si vajza B. nga Fieri që do të ishte dakord të kishte edhe famë negative, mjaft të njihej nga njerëzit. Kjo temë është trajtuar me humor për italianët e cmendur pas famës edhe nga Ëoody Allen

në filmin “To Rome ëith love”.

Për të arritur famën njeriu lufton, përpiqet, si fillim duke menduar për suksesin jo vetëm si famë por edhe si mjet jetese, shtysë, motivacion. Pastaj pas një karriere të suksesëshme mund të bëhet i famshëm në një fushë të caktuar. Pra suksesi lidhet me famën, por koncepti i suksesit ndonëse lidhet me të, nuk është i njëjtë me atë të famës? Sukses vjen nga fjala latine successus apo succedere “arrij”, “ja dal mbanë”. Suksesi është plotësimi i një qëllimi, arritja e një statusi të lartë social, mbarëvajtja a arritja e fitimeve të mëdha dhe e emrit të mirë në një biznes, arritja financiare, pasurimi, realizimi i një qëllimi të caktuar, fitimi i një pozicioni të nderuar, suksesi politik që të shpie në marrjen e pushtetit, në caktimin në një pozicion të lartë qeveritar a parlamentar etj, etj. Suksesi është dhe përfundimi me rezultatate të mira i një shkollimi apo kryerja me përpikmëri e përsosmëri e një detyre si individ apo në grup që jo detyrimisht shpien në famë. Nëse si rezultat i këtyre arritjeve, sukseseve, fusha ku njeriu ka qenë i sukseshëm është e preferuar për publikun, nëse ai ka pasur dhe vëmendjen e medias, nëse ka dashur edhe vetë ta bëjë sa më publik këtë sukses, ai mund të bëhet edhe i famshëm. Pra suksesi lidhet me famën sepse pas arritjes së sukseseve të disa prej llojeve që përmendëm më sipër, pas një kariere të suksesëshme në një fushë të caktuar e nën vëmndjen e njerëzve a të medias, në përgjithësi njeriu mund

të bëhesh i famshëm. Por edhe mund të arrish sukses e të preferosh të bësh jetën tënde personale, mes miqsh e familjarëve pa dëshiruar që të tjerët të dëgjojnë për ty a të njohin suksesin tënd, ndonëse kjo në botën e sotme tejet të mediatizuar e të asaj online, është e vështirë të mos vërehet. Pra i suksesëshmi mund të bëhet i famshëm. Të jesh i famshëm në përgjithësi duhet të kesh qenë i suksesshëm, por e anasjellta nuk është gjithnjë e vërtetë. Ka mjekë a inxhinierë të suksesshëm, juristë etj., që ka pak të ngjarë të bëhen të famshëm sepse njerëzit, janë pak të interesuar për këto fusha. Dhe që të arrish suksesin e për më tepër që të kalosh nga suksesi në famë, duhet të ketë jo rrallë kombinim të rrethanave fatlume, fat të mirë, njohje me një person të fuqishëm a të famshëm që të ndihmon, por sigurisht të gjitha këto me parakusht vullnetin, përpjekjet, aftësitë. Le të themi suksesi e më pas fama në përgjithësi vinë si rezultat i përpjekjeve të mëdha, vullnetit të celiktë por edhe si rrjedhim i një fati të mirë Kur njeriu e arrin famën, kupton se është bërë i famshëm, shikohet si i tillë, si fillim ndjehet shumë mirë. Është dicka që njerëzit e kërkojnë kur nuk janë të tillë dhe kur e arrijnë janë vërtet të lumtur, disa në qiellin e shtatë. Amerikanët vecanërisht e kanë aq të dëshirueshnme famën, e admirojnë të famshmin, lenë kokën, ca herë nderin, mendjen për të.

Pastaj vjen ngopja dhe pasojat pozitive por edhe negative të famës. Bezditë, sulmet, përgjimi i intim-

itetit, ndërhyrja në jetën personale, penalltitë. Por këto bashkëjetojnë me të mirat e famës përsa kohë suksesi (në sport, biznes, art etj., ) vazhdon. Njeriu është qënie sociale dhe pa njerëzit nuk rron dot. Ai ka nevojë për vlerësimin e tyre, kontaktin, ngrohtësinjë, simpatinë, mbështetjen, ka nevojë t’i ketë ata përrreth, ta dëgjojnë, kuptojnë, t’i buzëqeshin dhe kur është i famshëm të gjitha këto janë maksimale. Me famën ndryshon pothuaj gjithshka në jetë. Sidomos kur fama është e merituar vec shprehjeve të dashurisë, simpatisë, idolatrisë, edhe ofertat materiale e honorifike vinë nga të katër anët. Ftesa për pjesëmarrje, programe televizive, oferta sponsorash, reklama, programe ndihme, fansa që e rrethojnë të famshmin nga të katër anët, pasuri, veneracion, idolatri, nganjëherë madje deri në bezdi. Admirimi, fetishizimi e bëjnë të famshmin e ri të përjetojë një gjendje parajsore.

Restorante luksoze, hotele, jetë e mbushur me evenimente. Raportet sociale shumfishohen në mënyrë të jashtëzakonshme. Qënia ndryshon gjithashtu mjaft së brendshmi në aspektin psikologjik, ndryshon këndvështrimi për veten, vetvlerësimi, pikpamjet, ajo cka thotë e bën dhe si pritet ajo. Vjen edhe pasurimi i shpejtë dhe së bashku me të edhe problemet. Njerëzit e thjeshtë do të thoshin: “le të vijë pasuria me të gjithë problemet e saj se i pranojmë”, por nuk është gjithnjë kështu. Sidomos aty ku ligji dhe shteti janë shumë të fortë si në Perëndim, dhe aty ku këto nuk janë të tilla si në Shqipëri.

Shpesh edhe fakti që të famshmit janë të pasur shihet negativisht, me sy kritik nga njerëzit e thjeshtë për vetë sasinë e madhe të parave që harxhohen, luksin e tepruar e jetën përrallore krahasuar me të tjerët. Njeriu i famshëm e përjeton pra jetën si në Olimp. Ndjehet i përzgjedhur i perëndisë, imortal, i jashtëzakonshëm. Një imperatori i njohur romak i thoshte shoqëruesit kur dilte përpara turmës që e brohoriste t’i përsëriste vazhdimisht në vesh: “hej, je qënie njerëzore, je i vdekshëm’.

Epitetet e tipit “gjigant”, “kolos”, “gjeni”,”i jashtëzakonshëm”, “i paparë’, etiketimet e medias, analistëve, fansave, lotët në sytë e tyre, histeria, idolatria, ekstaza (koncertet, ndeshjet e mëdha të sportit) mund dhe ta corodisin të famshmin. Në anën e kundërt të famës qëndrojnë admiruesit tek disa prej të cilëve shfaqet edhe një simptomë e njohur me emrin “Celebrity Ëorship”(Adhurimi i të famshmëve). Njerëzit me këtë simptomë bëhen aq të fiksuar pas detajeve të jetës personale të të famshmëve, saqë këto bëhen e mbeten aktiviteti kryesor i jetës së tyre. Njihen edhe tek ne njerëz me këtë simptomë aq të fiksuar sidomos pas sportistëve të njohur, aq sa që gjithshka në jetën e tyre lidhet me detajet, jetën, aktivitetin deri të përditshëm të idhullit të tyre të futbollit. Ata mbajnë mend e dinë gjithshka nga jeta e vipit që hyjnizojnë dhe në një farë mënyre e kthejnë jetën e tyre në një shtojcë të jetës së të famshmit. Të gjitha këto e bëjnë njeriun (jo gjithnjë) ta mendojë, a së paku ndjejë veten si dicka të përafërt me perëndinë, më pranë me pavdekësinë, duke harruar që një ditë, dhe të gjitha këto së paku brenda tij do të bëhen kaq të vogla e të pavlerësuara në raport me jetën që ikën. Së fundmi, për jo pak të famshëm, vjen venitja e famës (jo gjithnjë) dhe njeriu kupton se cdo gjë vjen e shkon.

Ai kupton dalngadalë se po fillon të harrohet, të zhduket nga kujtesa e njerëzve, se të tjerë yje shfaqen në qiellin e famës, derisa, qëllon që nën një këndvështrim panoramik, të mund të ndjejë dhe kotësinë e iluzionin e gënjeshtërt të jetës. Margaret Thatcher filloi të ndjehej aq keq qëkurse pak ditë pas largimit nga Doëning Street vuri re se nuk i binte më telefoni. Të trishtueshme vitet e fundit të jetës së saj, paraqitur së fundmi në film nëpërmjet rolit të luajtur mrekullueshëm nga Meryl Streep.

Kirk Douglas, aktori i famshëm, sidomos në rolin e Spartakut, tashmë në moshë shumë të vjetër u ndje aq keq kur disa vajza të reja pa ditur gjë për të, pasi i mësuan emrin e pyetën se c’e kishte Michael Douglas (të birin, aktorin e famshëm).

Por ka edhe raste kur të famshmit, pas famës nuk lëshohen në prehrin e dëshpërimit dhe të harresës. Ka të famshëm tillë që kur fama, fuqia, talenti ju vdesin përpara vdekjes, mbijetojnë duke u marrë me biznes dhe duke shfrytëzuar emrin, fuqinë mbetëse të famës edhe më pas, pas rënies së fuqisë, prirjes. Të tillë janë Michael Jordan etj.

30

E shtunë-diel, 08-09 qershor 2013

Fjalëkryqi klasik 11

22

33

44

55

Lind vajzë, nuk e ka ditur se është shtatzënë 66

77

88

15 15

16 16

19 19

20 20

23 23

34 34

24 24

25 25

292 29 29 292

30 30

35 35

36 36

99

11 11

12 12

13

26 26 31 31

22

27 27

28

32 32

33

38 38

37 37

43 43

14

18 21 21

44

47 47

10 10

17 17

40 40

46 46

39 39

41 41 45 45

Koha e fillimit ____:____

49 49

50 50

Fjalëkryqi klasik është një nga lojërat enigmatike më të përhapura në botë. Fjalëkryqet e para filluan të botoheshin që në shekullin e XVIII dhe vazhdon të jetë e preferuar edhe në ditët e sotme.

42 42

44 44

48 48 51 51

Koha e mbarimit ____:____

52 52

Horizontalisht 1. Ai që ka më shumë mundësi të fitojë një ndeshje, a një konkurs.

8. Saktësi e lartë. 15. Një lloj sallami. 17. Tase e volejbollit shqiptar.

18. Notë muzikore. 19. Ent Bashkiak. 20. Resnja i futbollit shqiptar. 21. Watson aktore e njohur e kinemasë amerikane. 23.

Shkrihet së qeshuri. 26. Mish pa kocka. 29. Ent Privat. 30. Mallra të ndryshme që janë për t'u shitur. 34. Ushtrime të vështira gjimnastikore. 38. Libohova, këngëtare e njohur. 39. E kundërta, hyj. 40. Vegël e posaçme, që përdoret në gjeodezi, në astronomi, në artileri dhe në aviacion për të matur këndet. 41. Notë muzikore.

42. Haxhi i Rilindjes Kombëtare. 43. Metodë qeverisjeje ku pushteti politik monopolizon gjithë veprimtarinë sociale. 46.

Gjendja e motit të një vendi. 49. Organizatë Letrare. 50. Mik francez. 51. Institut Kulturor 52. Kërmill pa guackë.

Vertikalisht: 1. Njeri që i shfaq ndjenjat e mendimet dhe që vepron në mënyrë të qetë, të matur e të ngadaltë. 2. Parietti e kinemasë italiane. 3.

Gjysëm vule. 4. Kafshë deti. 5. U rrëzua. 6. Lidhje qelizash të njëllojta. 7. Përemër vetor. 9. Diçka që shërben si pikëmbështetje për të përcaktuar vendin e ndodhjes. 10. Fara, këngëtare. 11.

Vendosja e sasisë, a masës së diçkaje. 12. Rroba të vjetra. 13. Rita, këngëtare. 14. Përemër vetor. 16. Sigla e Krujës. 22. Eva, aktore amerikane. 24. De Rada i letërsisë. 25. Historian i famshëm latin.

27. Thurman e kinemasë amerikane. 28. Të fala, përshëndetje.

31. Enë për të pastruar miellin. 32. Lëndë plasëse. 33. Sende që përdoren për një qëllim. 35. Këshilli Europës. 36. Rruzulli tokësor.

37. Thirrje telefonike. 42. Çela i letërsisë. 44. Litar i bërë rreth.

45. Pashai i Tepelenës. 47. Notë muzikore. 48. Kafshë brejtëse.

Sudoku | nivel mesatar 9 6

2

7

3

1

2

1 6 7 5

2

1

1 5

4

3

9

9

5 2

1

8

9 5

8 9

4 2 1 4 8 7 7 3 9 6

3

4

5

8

2

6

7

1

7

6

9 5

2 7 8

Plotësoni vendet bosh në mënyrë që çdo rresht e kolonë të ketë numrat nga 1-9.

Koha e fillimit _____:____ Koha e mbarimit ____:____

Numërkryq

6 6 0 0 4 4 8 8

Gjeni figurën duke bashkuar pikat

4 4

Një femër amerikane ka sjellë në jetë fëmiun e saj pas dy orëve të vrapimit stërvitor. Por, ajo nuk e kishte idenë më të vogël se ishte shtatzënë. Trish Staine, 33 vjecarja nga Duluthi i Minnesoatas e cila po stërvitej për gjysmë-maratonë, ka menduar se dhimbjet e saj kanë qenë për shkak të stërvitjeve që po bën për gjysmë-maratonën e këtij muaji. Sidoqoftë, nëna e tre fëmijëve thotë se ajo nuk ka shtuar në peshë dhe nuk ka ndjerë lëvizje të fetusit, ndërsa bashkëshorti i saj kishte hequr testikujt kohë më parë. Pasi dhimbjet u përkeqësuan ajo u dërgua në spital për një kontroll dhe asaj i ishte thënë se po priste një fëmijë. “Unë thash: ‘Jo, jo, kjo është e pamundur”, theksoi Mrs. Staine. “Unë definitivisht kam menduar se kam mbaruar së linduri fëmijë”. Ajo menjëherë u dërgua në sallën për lindje dhe ajo që pa ishte një vajzë, fëmiu i katërt i saj. “Ai është ende i shokuar. Të gjithë po e urojnë”, shtoi zonja Stain. Zotëri dhe zonja Stain e kanë quajtur vajzën e tyre Mira, shkurtesën e fjalës angleze miracle, që në shqip do të thotë mrekulli.

Horoskopi javor DASHI (20/III-20/IV)

DEMI (21/IV-20/V)

Nese keni nje lidhje te qendrueshme, Venusi do ua beje diten edhe me te bukur dhe harmonike. Emocionet do vijne njera pas tjetres. Beqaret do jene mjaft terheqes dhe do kene mundesi te shumta per te njohur persona interesante. Me shpenzimet duhet te tregoheni sa me te kursyer nese nuk doni te perballeni me probleme. Mund t’ia dilni edhe me pak.

Kjo dite do jete shume e pershtatshme per te thurur endrra ne cift. Do qendroni me prane njeri-tjetrit dhe Ka gjasa qe zjarri i pasionit te ndizet edhe me vrullshem. Beqaret nuk do duan te fillojne asnje angazhim sepse nuk do ndihen ende gati. Ne planin financiar do kryeni transaksione afatgjata te cilat do fillojne pak nga pak ta permiresojne buxhetin.

BINJAKET (21/V-20/VI)

GAFORRE (21/VI-22/VII)

Edhe binjaket qe jane ne nje lidhje, fale ndikimit pozitiv te Neptunit, do kalojne momente te paharruara. Do shprehni gjithcka pa dorashka. Dielli do i beje beqaret sharmante dhe do t’ua shtoje mundesite per takime. Do jete ne doren tuaj me pas nese do perfitoni apo jo. Ne planin financiar do jete dite e qete dhe pa probleme, gjithsesi maturine me shpenzimet mos e humbni.

Dita e sotme per te dashuruarit do jete e mbushur me debate dhe mosmarreveshje.

Nuk do prekti tema delikate, por gjithcka do vije si pasoje e kokefortesise se te dyve. Beqaret do ndihen mire edhe ashtu si jane. Per kete arsye nuk do interesohen aspak per te bere njohje te reja. Financat do kene goxha tronditje. Nese nuk doni te ngeleni pa asnje lek, shmangni shpenzime e medha.

LUANI (23/VII-22/VIII)

Plotësoni tabelën me numrat e dhënë!

Ngjyrosni pjesën me pikë dhe zbuloni figurën

Numra me 3 shifra: 048, 156, 182, 201, 255, 346, 452, 472, 510, 514, 526, 552, 735, 748, 814, 826, 842, 878, 921, 953.

Numra me 4 shifra: 0068, 0157, 1015, 1525, 4889, 6249, 9422, 9857.

Numra me 5 shifra:

10593, 15187, 17167, 18635, 24131, 26116, 31534, 32015, 48224, 50460, 51591, 52106, 52635, 56321, 58650, 59026, 66375, 74513, 84145, 86514.

Numra me 6 shifra: 104998, 161754, 435181, 448795, 472145, 526321, 557215, 881201.

VIRGJERESHA (23/VIII-22/IX)

Jeta juaj sentimentale nuk do jete aq e qete sa ju e mendonit sot. Do kaloni momente romantike me partnerin, por nuk do mungojne as debatet e zjarrta. Kujdes me ato qe do thoni! Per beqaret, nje pasion i momentit mund te shnderrohen ne nje dashuri te madhe dhe afatgjate. Nese keni bere shpenzime te tejskajshme, mos thoni pastaj pse do keni probleme me financat.

Asnje planet nuk do ndikoje sot ne jeten tuaj sentimentale, keshtu qe do e keni ju ne dore cdo gje. Mbajini disa premtime qe i keni bere partnerit dhe mos kerkoni gjera te pamundura. Beqaret do bejne disa gabime te pafalshme, pasojat e te cilave do i ndjejne me vone. Ne planin financiar tregohuni realiste dhe mos shpenzoni me teper sesa i keni mundesite.

PESHORJA (23/IX-22/X)

AKREPI (22/X-21/XII)

Ju dhe partneri do jeni si nje ekip i forte gjate kesaj dite dhe askush nuk do mund t’ua prishe harmonine. Zilia dhe inati i te tjereve do jete si ushqim per dahsurine tuaj. Beqaret do kene mundesi te takojne personin qe kane enderruar gjithmone.

Plutoni do iu ndihmoje mjaft ne planin financiar. Do i qarkulloni me se mira parate dhe nuk priten probleme.

Per pjesen me te madhe te atyre qe jane ne cift, jeta sentimentale do jete harmonike dhe pa asnje problem. Merrini gjerat si t’iu vijne. Nga ana tjeter, beqaret do jene gjate gjithe kohes ne kerkim te dashurise se madhe. Nese beni durim do e gjeni shume shpejt. Financat do jene te mira. Kjo do iu jape mundesine te shpenzoni edhe me teper dhe te mos keni tronditje.

SHIGJETARI (22/XI-21/XII) Hena do jete mjaft harmonike sot per jeten ne cift. Bashkepunimi dhe komunikimi do mbizoteroje gjithe kohes dhe do kaloni momente te kendshme. Beqaret do kene mundesi te mira per takime, por duhet te gjejne menyre e duhur per te joshur dhe per t’i bere ata persona per vete. Financat do i menaxhoni me maturi dhe kujdes. Nuk pritet asnje tronditje.

UJORI (20/I-19/II)

Gjeni 10 ndryshimet

www.mapo.al

Projektet ne cift do jene te privilegjuara gjate kesaj dite, por gjithsesi ende nuk jeni te sigurte per te bere dikcka me serioze. Mos u ngutni, por bejini gjerat ashtu si t’i ndjeni. Beqaret ende nuk do e kene mundesine ta thone fjalen te dua.

Situata financiare do jete me e favorizuar sesa ju mendonit.

BRICJAPI (22/XII-20/I) Me ne fund, pas kaq kohesh tensioni ne cift do te shterroje dhe ju do ndiheni me optimiste. Disa mund te marrin edhe vendime te rendesishme te cilat do ua ndruyshojne rrjedhen e jetes. Beqaret do kene flirte me shumice, por nuk do arrijne ende te krijojne lidhjen e deshiruar. Situata financiare do jete me e mire sesa e mendonit. Ruajeni sa me shume kete situate.

PESHQIT (20/II-19/III) Sot do e vertetoni njehere e mire se ai qe keni ne krah nuk iu tradhton. Kjo do iu qetesoje se tepermi, por nga ana tjeter do ndiheni paksa ne fat qe keni dyshuar per kaq kohe. Beqaret mund te kene vetem mundesi per aventura te shkurtra. Mos beni gjera per te cilat te pendoheni. Ne planin financiar do iu buzeqeshe fati.

E shtunë-diel, 08-09 qershor 2013

www.mapo.al

31

profil

ELHAIDA DANI

Albania Veneta në Itali Skica nga Bujar Kapexhiu

Alfred Lela

Ah, po të kisha ikur është motivi dhe brerja e një poezie të spanjollit Migel de Unamuno. Është brenga e të gjithë atyre që ëndërrojnë dhe besojnë se do të ishin bërë dikush, veç sikur të kishin ikur diku tjetër. T’u ishte dhënë shansi për t’i shpëtuar provincës, mbytëses së mundësive, pellgut të limontisë. Ikja është një horizont që nuk vdes kurrë, me sa duket.

Epo, Elhaida Dani ka ikur dhe ah, sikur të kisha ikur është një brengë, të cilën ajo më nuk mund ta ketë. Ka ikur, ka parë, ka fituar, dhe kthehet në provincën e saj me trofeun e The Voice of Italy, por edhe me një idhull të shqiptarëve, sidomos të atyre me rininë e kaluar në vitet ’80, Riccardo Cocciante-n. Elhaida kthehet me një Margerita dhe me një veni, vidi, vici.

Ajo nuk është vokali i parë shqiptar që e magjeps Perëndimin: Inva Mula, Ermonela Jaho, Saimir Pirgu apo dhe Rita Ora janë pararendës të saj. Elhaida, thjesht i bashkohet një rrethi magjepsës, sigurisht me ngjyrat, dritën dhe shijen e vet. Rasti i saj është megjithatë i tjetërllojtë. Ajo është më e reja ndër ta, por edhe më e mediatizuara, të paktën në Itali dhe Shqipëri. Mediatizimi i rrufeshëm ka ndodhur jo vetëm për atë se kush është Elhaida, por edhe se ku e paraqiste apo interpretonte veten. Është fjala për një ndryshim, për një inkursion të një kulture në një tjetër, ose me thënë më mirë, për një përputhshmëri të një kulture në një tjetër. Të shqiptares përballë italianes, të shqiptares në italianen, të shqiptares brenda italianes. E ardhur në studiot e Rai 2 nga Shkodra, një qytet që dikur ishte pjesë e një rripi gjeografik në perëndim të Shqipërisë që njihej si Albania Veneta (Shqipëria venedikase) zonjusha Dani ishte e huaja nga bregu përballë. Më shumë se një këngëtare, një konkurrente, ajo ishte një rast, një shenjë, një kulturë. Në teh të provës ishte ajo, por edhe Italia, vendi pritës. Sfidën, siç e tha edhe babai i saj në një intervistë për Panorama-n, Elhaida e kish kapur që në gjenezë. Nuk donte të fitonte, i trembej trusnisë së paragjykimeve që janë, në fakt të përhapura për shqiptarët në Itali.

Fati i ndihmoi të dy palët: të sinqertët dhe të brishtët nën shenjën e Elhaidës, por edhe të fortët, domethënë opinionin publik italian dhe elitën e tij muzikore e televizive.

Nëse juria vendoste për vajzën nga Shqipëria, por përmbysej nga verdikti i publikut, pra profesionistët nuk takoheshin me amatorët, Elhaida nuk do të ishte The Voice of Italy, por gjithsesi ajo do të mbetej The Voice.

Mungesa në fitore e Elhaidës do të ishte triumfi i munguar i Italisë.

Italia, vendi që ndoshta më shumë se çdo tjetër, i ka dhënë emrin dhe formën magjepsjes artistike, nuk e humbi rastin për ta pranuar Elhaida Danin, për t’u

mrekulluar prej vokalit të saj. Pa harruar modestinë e vajzës, që zakonisht nuk është atu e enfant terrible të artit.

ELHAIDA DANI MBËRRITI DJE NË TIRANË bashkë me Ricardo Cocciante-n, trajnerin e saj në The Voice of Italy. Një ditë e papërshtatshme ndoshta për rikthimin në atdhe, për faktin se një tjetër betejë internacionale kish thithur vëmendjen e opinionit publik shqiptar: ndeshja me Norvegjinë. Shqipëria e obsesuar për pak vëmendje të mirë ndërkombëtare, pasi ka zbarkuar qytetarisht dhe kulturalisht në Itali me Elhaida Danin, kërkon të jetë edhe në Brazil 2014, me Kombëtaren e futbollit verën që vjen. E renditur e 38-ta në botë, një rekord i të gjitha kohërave në rankimin futbollistik, Kombëtarja e drejtuar nga një italian, Gianni de Biazi, i ka bërë të ëndërrojnë shqiptarët. Por, nëse një ngjarje sfumon tjetrën, të dyja bashkohen në një pikë thelbësore: në ballafaqimin e shqiptarit me botën: talenti dhe puna. Ky është çelësi i kombinimit të numrave të fatit.

Elhaida më shumë sesa ngashnjim e eksitim i çastit, u shërben shqiptarëve për këtë.

Ndërkohë ata janë krenuar me të. Në rrjetet sociale nirvana e zërit të saj është përcjellë me statuse të panumërta në Facebook e cicërima në Twitter. Shqiptarja tek ajo, më shumë se artistja, ka qenë sigurisht shtysa kryesore e këtij stadiumi virtual brohoritës.

Mediat kryesore të Tiranës e gjurmuan gjithashtu trajektoren ngjitëse të yllit të Elhaidës. Pati edhe njëfarë gare mes mediumeve për statusin e vendit të lindjes së artistes.

Në gazeta pena të zhdërvjellëta u morën, më shumë se me Elhaidën, me fenomenin dhe sjelljen e publikut ndaj tij.

Te MAPO, Çapajev Gjokutaj argumentonte se Elhaida, veç të tjerash, ishte në njëfarë mënyre zëri që përfaqësonte një frustrim të shqiptarit emigrant dhe kjo e përligjte tifon e madhe në internet. Ardian Vehbiu, në blogun e tij Peizazhe të fjalës kërkonte kujdes që këngëtarja e re të mos bëhej dikush që këndonte cover-a të Whitney Houston apo Beyonce, por zëri që e fut Shqipërinë në hartën e botës, njëfarë Cezaria Evora shqiptare.

Duket se Italia është e vetmja që e ka mbyllur me triumfin e saj: Shqipërisë dhe Elhaidës u mbetet të menaxhojnë të tyrin.

Elhaida e ka dëshmuar modestinë e mjaftueshme për këtë ‘detyrë’. Por, sipas fjalëve të mentorit të saj Cocciante, edhe bazamentin mendor. “Elhaida ka fituar jo vetëm me zë por edhe me mendim”, tha dje këngëtari i njohur italian në deklaratën e parë pas mbërritjes në atdheun e protezhesë së tij. Shqipëria (në kuptimin e njësisë etno-psikike, ka vetëm një talent ose një kulturë: emocionalitetin.

Triumfi i Elhaidës, por edhe kultura e Italisë, ndoshta kësaj here na nxjerrin nga zona e nxehtë e emocioneve, megjithëse aty banojmë prej shekujsh.

Elhaida e ka dëshmuar modestinë e mjaftueshme për këtë ‘detyrë’. Por, sipas fjalëve të mentorit të saj Cocciante, edhe bazamentin mendor.

“Elhaida ka fituar jo vetëm me zë por edhe me mendim”, tha dje këngëtari i njohur italian në deklaratën e parë pas mbërritjes në atdheun e protezhesë së tij.

Shqipëria (në kuptimin e njësisë etno-psikike, ka vetëm një talent ose një kulturë: emocionalitetin.

Triumfi i Elhaidës, por edhe kultura e Italisë, ndoshta kësaj here na nxjerrin nga zona e nxehtë e emocioneve, megjithëse aty banojmë prej shekujsh.

CMYK

32

e shtunĂŤ-e diel, 08-09 qershor 2013

www.mapo.al