Mapo 09,10 dhjetor ok

mapo lunch

Politikë

Tensionohen marrëdhëniet, Nishani kthen Aktin Normativ

Nova demokratia Tonin Gjuraj

Kristo Frashëri Të gjithë më kanë kthyer kurrizin

Kreu i shtetit ka kthyer për rishqyrtim Aktin me të cilin u shty hyrja në fuqi e ligjit të “Nëpunësit civil”. Presidenti jep tri shkelje, që sipas tij i janë bërë Kushtetutës me këtë akt, duke tensionuar kështu marrëdhëniet me mazhorancën Faqe 4

Free to choose

milton friedman

single & the city

Nga Mira Kazhani Për herë të parë Kristo Frashërin e kam takuar 5 vite më parë. Në atë kohë punoja në prapavijë për një projekt televiziv, të cilit gjatë një viti i bëra dhurata të vyera, siç ishte dalja për herë të parë në ekran...

Iva tiço

Idi, essi,uni ylli pango

E shtunë-diel 09-10 nëntor 2013

Themelues henri Çili- Kryeredaktor Arion Sulo - Numër 1059 Viti iV botimit. Çmimi 30 lekë. 1.5 euro. www.mapo.al e-mail: gazetamapo@gmail.com. Adresa: BLV "Gjergj Fishta"

bomba e asad në dorë të ramës Kryeministri Rama gjendet mes dilemës për të prishur aktin e parë të qeverisjes së tij ose të rrezikojë ngërç në marrëdhëniet me SHBA. Biseda telefonike me Sekretarin e Shtetit dhe mungesa e një skenari “win-win”. Cilat janë pasojat që sjellin armët kimike të Sirisë

Intervista e javës

editorial

Tokë pa kontinent

esse

Helmet e Asadit në Shqipëri? Sikur të mjaftonte një Po ose Jo

Shitblerja e votës, një murtajë për t’u ndalur

KU ISHE TI, ADAM?

alfred lela

Preç zogaj

Faqe 3

mapo libri Maks Velo: Masakra e qyteteve tona nuk zhbëhet më

Faqe 10

rudolf marku

Faqe 28

pyetsori

Ndërtimet masive pa asnjë kriter, shkatërrimi i bregdetit dhe qendrave urbane janë në themel të librit më të rëndësishëm të arkitektit Maks Velo, titulluar “Betonizimi i demokracisë”, botim i UET Press Faqe 21

Tedi Papavrami: Të harrosh vetveten është lumturi

t’i raportoj në Uashington

Sapo ka botuar në Francë autobiografinë e tij titulluar “Fugue pour un violon seul’. Violinisti i njohur gjithashtu dhe si përkthyes i disa prej veprave të Ismail Kadaresë në gjuhën frënge, përballë pyetjeve të një prej shkrimtarëve të tij të preferuar

Ilirjan Celibashi: Ka presion Takimi me Bashën të madh për punësim, Arvizu: Shqetësimet e PD do por do ruajmë ekuilibrat Ministri i Shtetit për Marrëdhëniet me Parlamentin, Ilirian Celibashi vlerëson si të suksesshme aksionet e qeverisë në lidhje me lojërat e fatit dhe ndërtimet pa leje. Hedh poshtë një projekt për shkrirjen e Gjykatës së Lartë me atë Kushtetuese dhe pohon se ngërçi në KQZ do të zgjidhet me opozitën

Faqe 13

Basha: Tema për të cilën diskutova me ambasadorin Arvizu është edhe shqetësimi numër një i qytetarëve; sulmi i paprecedentë ndaj votës së lirë në Korçë

Faqe 5

Faqe 24

2

e shtunë-e diel, 09-10 nëntor 2013

www.mapo.al

E shtunë-diel, 09-10 nëntor 2013

3

www.mapo.al

Editorial

Foto e javës

Helmet e Asadit në Shqipëri? Sikur të mjaftonte një Po ose Jo

Alfred Lela

Të rinjtë duke protestuar për zgjedhjet në Korçë Foto: LSA

javore

Mapo libri

E shtunë-diel,09-10 Nëntor 2013 Na vizitoni çdo ditë në www.mapo.al

Në brendësi Ilirjan Celibashi: Ka presion të madh për punësim, por do ruajmë ekuilibrat

Intervista/ Ministri i Shtetit për Marrëdhëniet me Parlamentin, Ilirian Celibashi vlerëson si të suksesshme aksionet... Faqe 10-11

4 5 6 14 18 31

Politikë

Tensionohen marrëdhëniet, Nishani kthen Aktin Normativ

Politikë

Takimi me Bashën, Arvizu: Shqetësimet e PD-së do t’i raportoj në Uashington

Maks Velo: Masakra e qyteteve tona nuk zhbëhet më

Kronikë

Ekstradohet Arben Frroku, nis përballja për vrasjen e komisarit

Tedi Papavrami: Të harrosh vetveten është lumturi

Investigim

Si të bësh përpara në politikën rumune

Personazh

Arben Derhemi; Tani me një rol si balerin

MapoLunch

Kristo Frashëri: Të gjithë më kanë kthyer kurrizin

Kolona / ide/ debate

26

Free to choose

27

Nova demokratia

28

esse

29

Idi, essi,uni

23

Recensë

31

Mapo lunch

Milton Friedman Ylli Pango

Tonin Gjuraj

Luljeta Lleshanaku

Rudolf Marku Mira Kazhani

Nëse duhet një përgjigje symbylltazi për pyetjen: a duhet lejuar shkatërrimi i armëve kimike të regjimit të Asadit në Shqipëri? përgjigja do të ishte e prerë: JO. Një PO e prerë do të ishte një çmenduri. Megjithatë, duke qenë se ky editorial nuk e ka synimin të jetë aq autoritar sa të licencojë një përgjigje mohuese ose pohuese për lëndët kimike siriane, argumentet për të dyja rastet duhen shqyrtuar.

JO-ja nuk ka nevojë për shumë shpjegime; ajo luan me panikun që në fillim duke e bërë ndotjen e mjedisit një shqetësim thuajse irrelevant. Interneti është mbushur plot me pamje të viktimave të sulmit me armë kimike të para pak muajve në Siri dhe ato foto e mbushin me tmerr çdo ide se kimikate që bëjnë dëme të tilla fatale mund të jenë diku afër nesh. Jeta dhe shenjtëria e saj del kështu në plan të parë duke zmbrapsur shqetësimet mjedisore, që shpesh ngjajnë me kauza luksi. Kjo e shpjegon edhe reagimin e menjëhershëm dhe të fortë të opinionit publik gjatë ditëve të fundit. Në rrjetet sociale ka filluar ndërkohë të bëjë xhiron një peticion që kundërshton importimin e armëve kimike nga Siria; para selisë së qeverisë është zhvilluar një protestë e zëshme dhe, çështja është bërë edhe pjesë e diskursit politik të ditës.

Te ky i fundit duhet ndalur para se të shkohet tek argumentimi i një Po-je. Tre liderët kryesorë politikë të vendit Rama, Basha e Meta kanë shpallur ndërkohë raportin e tyre me çështjen në fjalë. Shefi i opozitës Basha ka zgjedhur një rrugë të ndërmjetme duke pranuar se një referendum duhet të ishte finalja e një propozimi të tillë. Më i avancuar në pikëpamje duket kryetari i parlamentit Meta, për të cilin Shqipëria nuk gëzon kapacitete logjistike për një sipërmarrje të tillë. Shefi i qeverisë Rama nuk është pozicionuar ende drejtpërdrejt, por nëpërmjet ministrit të Jashtëm Bushati ka lajmëruar ‘një bisedë të gjatë telefonike me Sekretarin e Shtetit amerikan, John Kerry’. Çka do të thotë se Shqipërisë i është kërkuar zyrtarisht që të hapë dyert për arsenalin kimik sirian.

Socialistët në qeveri kanë vendimin më të vështirë për të marrë, jo vetëm se një Po do t’i vinte në ‘jashtë loje’ me popullin, por edhe se do t’i kapte në inkoherencë me qëndrimet e tyre jo dhe aq të largëta. Nuk ka kaluar shumë që socialistët morën vendimin për moslejimin e importit të mbetjeve në Shqipëri duke vënë në pozita falimenti një biznes disa milionë eurosh. Është pak e vështirë t’u shpjegosh shqiptarëve se pse përpunimi i një arsenali armësh kimike nga bota arabe është më i lehtë për t’u bërë sesa ai i qeseve apo kanaçeve të coca cola-s të italianëve apo gjermanëve. Po kaq e vështirë do të jetë për kryeministrin Rama të dalë kundër një deklarate të shumë pak më parë: “Ka vetëm një arsye pse mafia i drejtohet vendeve si Shqipëria për të dërguar plehra dhe ka vetëm një arsye pse qeveritë e vendeve si Shqipëria, të dobëta në standarde dhe të pamundura për të kontrolluar ruajtjen e standardeve nëpër kufijtë e tyre, t’i hapin rrugë importit të plehrave. Arsyeja është shumë e thjeshtë; interesa të jashtëzakonshme financiare që lidhen me fatkeqësinë e kombeve që lëngojnë në mungesë të qeverive dhe të shteteve që u shërbejnë interesave të këtyre kombeve”.

Rama me të tijtë me sa duket është zënë nga kurthi i populizmit, të cilin vetë me zell e vrull patën ndihmuar të ngrenë gjatë katër viteve të fundit në opozitë. Por nuk është ky shqetësimi i publikut apo faktorëve të tjerë: pak transparencë nga ana e qeverisë nuk do bënte keq. Që do të thotë, shqiptarët nuk kanë pse e marrin vesh nga mediat e huaja për propozime që kanë të bëjnë me sigurinë kombëtare.

Deri kur transparenca të mbërrijë, duhen konsideruar edhe argumentet në favor të pranimit dhe dekompozimit të këtij arsenali kimik. E para, është marrja e përgjegjësive në kuadër të angazhimeve globale për paqe.

E dyta janë parimet e partneritetit; çfarë kemi marrë e çfarë kemi dhënë si pjesë e partneritetit euro-atlantik.

Anëtarësimi në NATO dhe çlirimi e pavarësia e Kosovës janë dy ndër nderet e mëdha të partnerëve tanë euroamerikanë. Kontributet tona kanë qenë të shkallës modeste.

Të tjerat janë fjalë. Në këtë rast duhet kuptuar se një Po ose një Jo, megjithëse fjalë, janë shumë më shumë se kaq. Janë vendimmarrje të rëndësisë kombëtare e ndërkombëtare.

4

E shtunë E shtunë - e diel - e diel 09-10 13-14 nëntor prill 2013 www.mapo.al

Kreu i shtetit ka kthyer për rishqyrtim Aktin me të cilin u shty hyrja në fuqi e ligjit të “Nëpunësit civil”. Presidenti jep tri shkelje, që sipas tij i janë bërë Kushtetutës me këtë akt

statusi

Qeveri-Presidencë, konflikti në prag, Nishani kthen Aktin Normativ Presidenti i Republikës, Bujar Nishani, ka kthyer mbrapsht për rishikim në Kuvend Aktin normativ me fuqinë e ligjit me anë të të cilit u bë shtyrja e hyrjes në fuqi e ligjit “Për Statusin e Nëpunësit Civil”, veprim ky që pritet të acarojë më tej marrëdhëniet mes tij dhe mazhorancës së majtë qeverisëse. Me anë të një dekreti të shpallur dje, kreu i shtetit e konsideron rrugën e ndjekur nga qeveria për ndryshimin e këtij ligji me anë të një Akti normativ, antikushtetuese, ndërsa me anë të një relacioni që shoqëron dekretin, ai rendit dhe arsyet se përse e ka ndërmarrë këtë hap.

“Në bindje të Kushtetutës së Shqipërisë dhe në ushtrim të së drejtës, parashikuar në pikën 1 të nenit 85 të Kushtetutës së Republikës të Shqipërisë, kam vlerësuar se ky ligj i duhet kthyer për rishqyrtim Kuvendit, mbështetur mbi arsyet dhe argumentet e poshtëpërmendura”, shprehet kreu i shtetit në relacionin e tij. Më tej ai rendit tri arsye, të cilat e bënë atë që ta kthejë këtë akt për rishikim në Parlament: së pari se ligjet që miratohen me 3/5-at e votave nuk ndryshohen me akt normativ; së dyti, Akti nuk ka faturë financiare shoqëruese, dhe së treti, se qeveria s’ka marrë më parë pëlqimin e Presidentit për hyrjen e tij të menjëhershme në fuqi. Kështu në mënyrë më të detajuar, kreu i shtetit që në fillim shprehet se është i logjikës se ligjet nuk mund të ndryshohen me akt normativ, veçse me ligje të tjera. Aq më shumë kur bëhet fjalë për ligje që miratohen me shumicë të cilësuar, siç është ai “Për Statusin e Nëpunësit Civil”. “Krijimi i precedentëve të tillë do të vinte në pikëpyetje rendin juridik dhe shtetin e së drejtës. Në këto kushte, një akt normativ i qeverisë, pra i njërit prej pushteteve nuk duhet që të modifikoje apo ndryshoje një ligj që është miratuar me shumicë të cilësuar, po ashtu nuk mund të shprehet rreth çështjeve të hyrjes apo jo në fuqi të një ligji kaq specifik si ligji nr. 152/2013 “Për Nëpunësin Civil”, të miratuar në muajin maj me konsensus të gjerë parlamentar”, - arsyeton Presidenti. Duke theksuar se e drejta e Aktit normativ duhet parë si një rast përjashtimor, Presidenti, me një gjuhë kritike i kujton qeverisë se duhet të kishte nxjerrë aktet nënligjore për ta bërë ligjin të zbatueshëm dhe jo të shtynte nisjen e efekteve

të tij me anë të një akti. “Në gjykimin tim, si President i Republikës, Këshilli i Ministrave gjatë kohës që kishte në dispozicion, duhej dhe duhet të përgatiste dhe nxirrte aktet nënligjore në zbatim të ligjit nr.152/2013, dhe jo të vinte në pikëpyetje qëndrueshmërinë e ligjit, duke e ndryshuar me akt normativ, veprim ky që rezulton të jetë në shkelje të pikës 2 të nenit 81 të Kushtetutës, i cili ndër të tjera sanksionon se ligji ‘Për Statusin e funksionarëve publikë’ bën pjesë në grupimin e ligjeve që duhen miratuar me një shumicë të cilësuar prej tre të pestave të të gjithë anëtarëve të Kuvendit”, - thuhet në këtë letër shpjeguese. Por jo vetëm kaq, pasi kreu i shtetit gjykon se me miratimin e këtij Akti normativ është shkelur edhe neni 84 pika 4 e Kushtetutës, ku përcaktohet marrja e pëlqimit paraprak nga Presidenti për hyrjen e tij në fuqi të menjëhershme. “Vlerësoj se është shkelur edhe pika 4 e nenit 84 të Kushtetutës, e cila parashikon marrjen e pëlqimit nga Presidenti i Republikës për hyrje në fuqi menjëherë të ligjit që miratohet për të përballuar një masë të jashtëzakonshme apo në rast nevoje e urgjence. Fakti që Presidentit të Republikës nuk i është parashtruar një kërkesë e tillë, provon se miratimi i Aktit normativ, me fuqinë e ligjit, nr.5, datë 30.9.2013, i Këshillit të Ministrave, nuk ishte aspak një masë e jashtëzakonshme, një rast nevoje e urgjence”, - shprehet Nishani në këtë letër. Gjithashtu ai shtron dhe një sërë pyetjesh, duke lënë të kuptohet se Akti bën dhe shkelje të tjera të Kushtetutës, duke evidentuar mungesën e një fature financiare që duhet të shoqëronte këtë ndryshim.

“Por lind pyetja normale: a është paraqitur raporti që përligj shpenzimet financiare mbi buxhetin e shtetit dhe gjendjen ekonomike financiare?”, - pyet Presidenti. Tashmë Kuvendit i mbeten vetëm dy rrugë për të ndjekur: ose ta pranojë dekretin dhe ta konsiderojë të rrëzuar Aktin, ose ta rrëzojë dekretin duke lënë në fuqi Aktin me të njëjtën përmbajtje, pasi kujtojmë që në bazë të Kushtetutës, përmbajtja e akteve nuk mund të ndryshojë në Kuvend. Gjithsesi, siç mësohet, mazhoranca ka zgjedhur këtë të dytën, pra ta rrëzojë dekretin e Presidentit.

“Në bindje të Kushtetutës së Shqipërisë dhe në ushtrim të së drejtës, parashikuar në pikën 1 të nenit 85 të Kushtetutës së Republikës të Shqipërisë, kam vlerësuar se ky ligj i duhet kthyer për rishqyrtim Kuvendit, mbështetur mbi arsyet dhe argumentet e poshtëpërmendura”

Bashkëpunimi PS-FRD, Blloshmi në krye të Përndjekurve Partia Socialiste dhe Fryma e Re Demokratike e Bamir Topit kanë nisur t’i japin jetë një bashkëpunimi konkret jo vetëm politik por edhe në ndarjen e pushtetit. Ajo që u pa në zgjedhjet për kryetar të Bashkisë së Korçës duket se ka qenë vetëm fillimi i jetësimit të këtij bashkëpunimi, pasi dje qeveria ka emëruar Bedri Blloshmin, një prej drejtuesve të FRD-së, si kreun e Institutit të të Përndjekurve Politikë. Blloshmi, i cili mban njëkohësisht postin e Drejtorit të Departamentit të të përndjekurve politikë në FRD, do të zëvendësojë në këtë detyrë Simon Mirakën. Vendimi është marrë dje në mbledhjen e qeverisë dhe është bërë publik nga vetë zyra e Këshillit të Ministrave.

Ndërkohë që sa i përket kësaj kategorie, qeveria ka marrë dje dhe një vendim tjetër që

më shumë është i karakterit simbolik sesa material. Ajo ka miratuar dhënien e një fondi prej 5 milionë lekësh të vjetra familjes së të përndjekurit Lirak Bejko, i cili humbi jetën pasi u dogj me benzinë gjatë grevës së urisë 1 vit më parë. ”Vendim për një fond në

buxhetin e vitit 2013, miratuar për Ministrinë e Mirëqenies Sociale dhe Rinisë, për dhënie ndihme financiare familjes së të ndjerit Lirak Bejko. Me këtë vendim i jepet një ndihmë financiare në masën 500 000 lekë familjes së të ndjerit Lirak Bejko, ish i dënuar politik, pjesëmarrës në grevën e urisë të nëntorit 2012”, - thuhet në vendimin e qeverisë. Gjithashtu qeveria ka marrë dje dhe një sërë vendimesh të tjera, duke miratuar projektligjin për disa ndryshime në Kodin e Procedurës Penale apo edhe planin e veprimit për luftën kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar. Siç shpjegohet në njoftimin e qeverisë, në këtë plan janë përcaktuar hapat konkretë që duhen ndjekur përgjatë muajve në vijim, me fokus luftën kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar.

Integrimi, debate për ”Korçën” në komisionin e Jashtëm Ministri i Punëve të Jashtme, Ditmir Bushati, në një seancë dëgjimore në komisionin e Jashtëm në Kuvendin e Shqipërisë ka kërkuar mbështetjen e gjithë faktorëve për proceset integruese të vendit. Gjatë fjalës së tij, Bushati ka deklaruar se çështja e statusit nuk është një proces i mbyllur. Ai ka deklaruar se ky proces ka nevojë për bashkëpunim mes qeverisë dhe opozitës, duke evidentuar qartazi se ndërsa Shqipërisë i takon që të përmbushë 5 prioritetet, çështja e statusit në dhjetor varet në një masë të madhe edhe nga vendet anëtare të BE-së. Ndërkohë që opozita ka ngritur një sërë pikëpyetjesh në lidhje me ndikimin që do të kenë një sërë ngjarjesh të fundit të ndodhura në Shqipëri në marrjen e statusit, duke evidentuar zgjedhjet në Korçë, emërimet në polici, apo Akti Normativ për nëpunësit civilë. Por ministri Bushati ka theksuar se këto janë çështje që nuk cenojnë aspak çështjen e statusit. Ndërkohë, kreu i Grupit parlamentar socialist, Gramoz Ruçi e ka quajtur gjithë debatin për Korçën si një kauzë të stisur për të justifikuar humbjen e thellë të opozitës.

E shtunë - e diel 09-10 nëntor 2013

5

www.mapo.al

nënpunësit

Në tryezën për ekonominë morën pjesë edhe përfaqësues të biznesit, sugjerimet e të cilëve do të shërbejnë si referencë për qëndrimin e ardhshëm të opozitës në funksion të rritjes dhe zhvillimit ekonomik të vendit.

Tryeza, Basha: Qeveria, faktor rreziku për ekonominë dhe stabilitetin “Rritja e deficitit dhe borxhi shtesë shërbyen vetëm për të mbushur gropën artificiale të të ardhurave dhe për të garantuar qetësinë e qeverisë dhe shpenzimet e rritura joproduktive të saj dhe jo për të përmirësuar jetën e shtresave të gjera të popullit, e as për të zgjidhur hallet e biznesit…”

TIRANË “Ku po shkon ekonomia shqiptare?” Kjo ishte pyetja që u shtrua dje me gjithë përgjigjet që u dhanë më pas në tryezën e organizuar nga Partia Demokratike, ku merrnin pjesë ekspertët më të mirë të së djathtës në fushën e ekonomisë si dhe përfaqësues të biznesit. Ky ishte një takim konsultativ me biznesin lidhur me sfidat e ekonomisë përballë vendimeve të fundit të qeverisë dhe jo vetëm. Konferenca e djeshme shërbeu edhe si përmbyllje e gjithë aksionit opozitar kundër aktit normativ për buxhetin. Në fillim të takimit, kryetari i PD-së Lulzim Basha theksoi se akti normativ për ndryshimin e buxhetit 2013, ishte shprehje e qartë e një “qeverie të paaftë e të papërgjegjshme”. Basha shpjegoi tre qëllimet që çuan qeverinë në ndërmarrjen e këtij akti. “…Krijimi i një rezerve të padukshme për dështimet me probabilitet 95% siç i thanë ekspertët ndërkombëtarë që vetë i ftoi në konferencën e Partisë Socialiste ne gusht, pra të krijojë brezin e sigurisë së dështimit apo një lloj “buffer zone”; Përkeqësimi artificial i përshkrimit të gjendjes së ekonomisë dhe të financave publike në mënyrë që çdo zhvillim normal të ngjante si sukses, pra për të shitur si real një sukses artificial si dhe krijimi i një mekanizmi për mundësi abuzimi me fondet publike, me taksat, me doganat e shqiptarëve në favor të klientelës dhe nëpërmjet këtij mekanizmi të mbajë peng bizneset dhe mediat”, tha ai. Basha solli në vëmendje edhe argumentimet e ndryshme që qeveria i bëri aktit normativ në Kuvend, duke iu

“Këto janë veçse pamja e jashtme e një qeverie pa vizion, e paaftë të parashikojë, inkoherente, kontradiktore, klienteliste, që nuk prodhon zgjidhje të mira dhe siguri për të gjithë, por vetëm pikëpyetje e dyshime, vetëm pasiguri dhe frikë, duke u bërë me shpejtësi një faktor rreziku për ekonominë, stabilitetin dhe vetë demokracinë”. referuar paralelisht edhe relacionit që ishte depozituar për miratimin e aktit.

“Në këtë debat, ne u përballëm me një qeveri që ndryshe shkruan e ndryshe flet: Me shkrim, në relacionin shpjegues të aktit normativ për buxhetin, pranonte se ekonomia i kishte rezistuar mirë efekteve të krizës ekonomike, kishte ruajtur ritme pozitive të rritjes ekonomike, rritjes së fortë të eksporteve dhe rritjes së investimeve, të gjitha këto si rezultat i stimujve të fortë fiskalë të siguruara nga qeveria paraardhëse, dhe me gojë shprehej se vendi kishte rënë me kohë në krizë dhe se qeveria paraardhëse kishte rrënuar financat publike. Me shkrim, në relacionin shpjegues për ligjin për kontratën me ‘Crown Agents’ shkruan se vendi rrezikon seriozisht të bjerë në skenarin e një vendi fqinj (kupto këtu Greqinë) dhe me gojë, fill pas tejkalimit virtual të planit të tejulur të të ardhurave shprehet se s’ka skenar grek për Shqipërinë. Këto janë veçse pamja e jashtme e një qeverie pa vizion, e paaftë të parashikojë, inkoherente, kontradiktore, klienteliste, që nuk prodhon zgjidhje të mira dhe siguri për të gjithë, por vetëm pikëpyetje e dyshime, vetëm

pasiguri dhe frikë, duke u bërë me shpejtësi një faktor rreziku për ekonominë, stabilitetin dhe vetë demokracinë”, - u shpreh Basha. Më tej, ai shtoi: “Rritja e deficitit dhe borxhi shtesë shërbyen vetëm për të mbushur gropën artificiale të të ardhurave dhe për të garantuar qetësinë e qeverisë dhe shpenzimet e rritura jo-produktive të saj dhe jo për të përmirësuar jetën e shtresave të gjera të popullit e as për të zgjidhur hallet e biznesit ndonëse qeveria, të gjithë propagandën për borxhin e mbështeti në të ashtuquajturin ‘borxh të fshehtë”. Jo pa qëllim në tryezë ishin të ftuar përfaqësues të biznesit. Sipas Bashës, sugjerimet e kësaj kategorie do të jenë të rëndësishme për qëndrimin e ardhshëm të opozitës në funksion të rritjes dhe zhvillimit ekonomik të vendit. Në tryezën e djeshme kontribuan përmes referimeve lidhur me ekonominë në vend deputetët dhe ekspertë të financave publike, Ridvan Bode, Sherefedin Shehu, Zana Guxholli, Florian Mima dhe Genc Ruli. Ndërsa për rrezikshmërinë e prokurimeve të drejtpërdrejta, duke u fokusuar më pas tek kompania konsulente ‘Crown Agents’, foli eksperti i financave publike dhe legjislacionit financiar, Alfred Rushaj.

PD i drejtohet Kolegjit Zgjedhor për Korçën

Takimi, Arvizu: Shqetësimet e kreut të PD-së do t’i raportoj në Uashington

TIRANË Pas KQZ-së, Partia De-

TIRANË Zgjedhjet për kryetarin e Bashkisë së Korçës ishin në qendër të takimit të djeshëm mes kryetarit të PD-së, Lulzim Basha dhe ambasadorit amerikan në Tiranë, Aleksandër Arvizu.

“Tema për të cilën diskutova me ambasadorin Arvizu është edhe shqetësimi numër një i qytetarëve shqiptarë, sot dhe qytetarëve shqiptarë nesër, dhe kjo është sulmi i paprecedentë ndaj votës së lirë në Korçë, cenimi i themeleve të demokracisë. E njoha me këtë shqetësim që vjen pas shqetësimeve të ngritura në raport me shkeljet ndaj Kushtetutës, shkelmimin e shtetit ligjor dhe sjelljen antiligjore të mazhorancës në të gjitha drejti-

mokratike pritet t’i drejtohet Kolegjit Zgjedhor për të kërkuar pavlefshmërinë e zgjedhjeve për kryetar bashkie në Korçë. “Sot (dje) erdhëm në KQZ për të marrë materialet e nevojshme që na duhen për të vijuar më tej betejën tonë ligjore në lidhje me çështjen e Korçës. Kërkesën tonë për pavlefshmëri ne e depozituam disa ditë më parë këtu siç të gjithë e dimë, dhe ashtu siç pritej Komisioni Qendror i Zgjedhjeve nuk ka mundësi ligjore për shkak se Partia Socialiste dhe Lëvizja Socialiste për

Integrim e kanë sabotuar këtë Komision Qendror që përpara zgjedhjeve dhe në mënyrë të qëllimshme po e bëjnë edhe tani”, tha dje deputeti i PD-së, Oerd Bylykbashi. Sipas tij, provat janë të pakundërshtueshme. “Ne do ta ndjekim më tej dhe me forcë rrugën ligjore, do t’i drejtohemi Kolegjit Zgjedhor në mënyrë që të bëhet drejtësi që zgjedhjet e Korçës të kenë legjitimitet dhe të mos bazohen në fenomenin më të shëmtuar që mund të gjesh në këto zgjedhje që është blerja e votës së qytetarëve të lirë..”, - tha ai.

met veçanërisht ndaj institucioneve të pavarura, emërimeve të paligjshme kryesisht në Policinë e Shtetit, dhe në strukturat e tjera të shtetit”, -tha dje pas takimit Basha. Kryetari i PD-së theksoi gjithashtu se gjatë takimit, ai e kishte informuar ambasadorin Arvizu edhe për

lëvizjet e fundit të opozitës në mbrojtje të kauzës për shtet ligjor. “E njoha edhe me kursin ligjor dhe institucional që opozita ka nisur dhe po vazhdon si dhe me vendosmërinë tonë për të mos u dorëzuar dhe për të mos dorëzuar kauzën e demokracisë, shtetit ligjor, askujt që synon t’i zhbëjë këto arritje të patjetërsueshme të çdo shqiptari…”, - tha ai. Ndërsa ambasadori Arvizu u shpreh: “Ne besojmë se themeli për cdo demokraci është respektimi i shtetit ligjor. I dëgjova me vëmendje shqetësimet që shprehu z.Basha. Të gjitha këto do t’i raportoj në Uashington, do diskutoj me kolegët e komunitetit diplomatik, me qeverinë këtu dhe në Uashington”.

6

E shtunë - e diel 09-10 nëntor 2013

aktualitet

www.mapo.al

Rikthehet konflikti për PSD, Gjinushi: Pronari ka 1/3 e pronës Përmbarimi privat ka hyrë mëngjesin e djeshëm në ambientet e selisë së Partisë Socialdemokrate të drejtuar nga Skënder Gjinushi, dhe ka filluar të nxjerrë materialet që ndodheshin brenda objektit. Rreth 1 orë pas nisjes së operacionit, Forcat e Ndërhyrjes së Shpejtë kanë ndërprerë sërish punën e përmbaruesve për lirimin e ambienteve që kanë shërbyer prej vitesh si selia qendrore e PSD-së. Policia ka nxjerrë jashtë të gjithë përmbaruesit dhe gazetarët, duke thënë se territori do të boshatiset dhe do t’i kthehet pronarit të ligjshëm, pa thënë

se cilin njeh si pronar të ligjshëm të godinës. Policia i ka vënë sërish çelësin portës kryesore, duke lejuar policinë private të marrë sërish në ruajtje selinë e PSD-së.

Përmbaruesit janë shprehur të vendosur për të marrë në dorëzim godinën dhe për t’ia kthyer atë pronarit të ligjshëm, zotit Manopulli. Kryetari i PSD-së, Skënder Gjinushi akuzoi qeverinë e kaluar se po keqpërdor pronarin, që sipas tij disponon vetëm 1/3-ën e pronës dhe oborrin ku është ngritur selia e PSD-së. Në një komunikim për mediat, Gjinushi tha se pronari mund ta marrë që nesër

pjesën që i takon. “Ka qenë gjithë ish-struktura e shtetit që ra, e cila ka qenë e interesuar. Ky ish-pronar është i keqpërdorur. Ai ka 1/3-ën e pronës dhe oborrin, por ata i vënë kusht që po s’largove PSD, nuk të lëmë të ndërtosh. Është e njëjta skemë që u bë me xhaminë. Pronari, është e gjithë e drejta e tij për ta kërkuar në rrugë zyrtare. Ky vetëm është i kapur, mjafton të bëjë një kompromis me shtetin, të marrë atë që ka vetë dhe ta gëzojë atë që i takon. Përmbaruesi është pa licencë, është i dënuar penalisht dhe e ka licencën të paligjshme”,- u shpreh Gjinushi.

Ekstradohet Arben Frroku, nis përballja për vrasjen e komisarit Interpoli ka ekstraduar dje nën masa të rrepta sigurie Arben Frrokun. Brenda tri ditësh ai do të njihet në Gjykatën e Krimeve të Rënda me masën e sigurisë “arrest me burg”, të caktuar menjëherë pas vrasjes së komisarit Dritan Lamaj Leonard Bakillari Tiranë Nën masa të rrepta sigurie

autoritetet grke ekstraduan pasditen e djeshme biznesmenin Arben Frroku, i dyshuar për vrasjen e komisarit Dritan Lamaj, ngjarje e ndodhur në shkurt të këtij viti në Tiranë. Frroku zbriti në Aeroportin e Rinasit rreth orës 17:10 të pasdites, ku u prit nga forca të shumta policie, të cilat e dërguan të dyshuarin në paraburgim. Frroku pritet të merret në pyetje në Prokurorinë e Krimeve të Rënda e më pas të dërgohet në gjykatë, ku do të konfirmohet masa e arrestit që është lëshuar ndaj tij vetëm pak ditë pas vrasjes së komisar Dirtan Lamajt.

Ekstradimi i biznesmenit shqiptar, i cili u arrestua në Selanik më 25 shkurt të këtij viti, ishte përgatitur që prej dy ditësh nga autoritetet

greke, të cilat kanë marrë konfirmimin e homologëve shqiptarë për sjelljen e Frrokut në linjë ajrore nga Greqia. Tashmë i dyshuari do të përballet me akuzën e vrasjes së komisarit Dritan Lamaj, çështje e cila vijon të hetohet në Prokurorinë e Krimeve të Rënda në Tiranë.

Përballja e parë mes të dyshuarit dhe prokurorisë shqiptare pritet të jetë brenda tri ditësh. Në këtë s e a n c ë A r b e n Fr r o ku d o t ë paraqesë provat që sipas tij tregojnë se ai nuk ka lidhje me ngjarjen për të cilën akuzohet, pasi në momentin e krimit ai ka qenë duke udhëtuar në drejtim të Greqisë së bashku me të afërmin e tij, Jak Jaku, i cili u ekstradua nga Greqia dy ditë më parë. Por pavarësisht pretendimeve të të dyshuarit, prokuroria thotë se ka prova që e implikojnë atë në vrasjen e komisarit Lamaj, e cila ndodhi më 24 shkurt, vetëm pak metra larg banesës së viktimës në Tiranë. Alibia e Frrokut i është paraqitur edhe Gjykatës së Lartë greke, së cilës gjithashtu i janë vënë në dispozicion prova se akuza ndaj Frrokut ka motive politike. Por këto pretendime u rrëzuan në qetrshor të këtij viti, kur Gjykata e Lartë në Athinë vendosi të ekstradojë në Shqipëri Arben Frrokun, i cili ishte shpallur në kërkim ndërkombëtar për

Arben Frroku dhe avokati i tij

Pavarësisht pretendimeve të të dyshuarit, prokuroria thotë se ka prova që e implikojnë atë në vrasjen e komisarit Lamaj, e cila ndodhi më 24 shkurt

akuzën e vrasjes së një oficeri të lartë policie në Shqipëri. Arben Frroku u arrestua në Selanik duke u gdhirë 25 shkurti i këtij viti, vetëm pak orë pas vrasjes së kryekomisarit Lamaj në Tiranë. Vetë Frroku nuk e ka pranuar asnjëherë akuzën

Dardhasi në zi, të afërmit: Vdiqën për një kafshatë bukë Përcillen në banesën e fundit pesë të rinjtë që humbën jetën në minierën e Beragozhdit. Të afërmit: Ishte hera e parë që hynin në këtë minierë Pogradec- Komuna Dardhas e Pogradecit

është zhytur në zi pas vdekjes së pesë të rinjve në galeritë e një miniere të braktisur. Tragjedia ka pllakosur në dy familjet Hamolli, ndërsa nënat e viktimave ndodhen të shtruara në spital, në gjendje të rëndë. Megjithatë, pesë të rinjtë nga i njëjti trung familjar janë përcjellë dje në banesën e fundit. Vëllezërit Ledion, Arjan dhe Nertil Hamolli dhe kushërinjtë e tyre, Edison dhe Sazan Hamolli u varrosën dje në një ceremoni, ku fjalët nuk kishin vend. Të pestë ata ndërruan jetë, pasi u bllokuan në minierë nga tymi i shkaktuar nga gjeneratori që kishin ndezur për të parë në minierë. Pas ajrosjes së minierës dje në orët e para të mëngjesit rinisën kërkimet për gjetjen e trupave të të humburve në minierën e Beragozhdit. Grupi i kërkim-shpëtimit filloi punën në hyrje të minierës, ndërsa fillimisht u krye ajrimi i saj, duke futur oksigjen nga jashtë e më pas nisën të futeshin pjesëtarët e ekipeve të

kërkim- shpëtimit. Dështimi i gjetjes së trupave gjatë ditës së djeshme mund të sillte edhe ndërprerjen e kërkimeve, por pas pak orë kërkimesh trupat arritën të gjendeshin nga ekipet e kërkim-shpëtimit në një distancë prej rreth 300 metrash në thellësi të minierës. Pas gjetjes së trupave, ata u dërguan në morgun e spitalit të Pogradecit, për të konfirmuar formalisht shkakun e vdekjes së tyre nga asfiksia e shkaktuar në galeritë e minierës prej tymit të lëshuar nga gjeneratori, që të pesë personat kishin marrë në galeri të minierës për të ndriçuar zonën ku ishin duke kërkuar skrap.

Pas përfundimit të procedurave në morg, familjet morën trupat e të afërmve, duke kryer më pas ritet mortore në familjet e tyre.

Pjesëtarë të familjeve të pesë djemve thanë se të afërmit e tyre ishin të detyruar të shkonin në minierë për të siguruar bukën e gojës, pasi aty mblidhnin skrap dhe e shisnin për një kafshatë bukë. Sipas të afërmve, 5 të rinjtë, kushërinj të parë me njëri- tjetrin, e kishin për herë të parë që hynin në këtë minierë për të nxjerrë skrap. Të rinjtë kishin hyrë dhe në miniera të tjera që janë afër fshatit për të mbledhur skrap, por në këtë minierë ishte hera e parë dhe nuk e njihnin mirë terrenin.

dhe ka paraqitur alibitë e tij për kohën kur ndodhi vrasja. Arben Frroku, i cili do të kandidonte në zgjedhjet e 23 qershorit nën siglën e Partisë Kristian-Demokrate, ka deklaruar se arrestimi i tij është bërë për motive politike.

Vdekja në minierë, arrestohet administratori dhe i vëllai Një ditë pas aksidentit të ndodhur në Librazhd, ku mbetën të vdekur një inxhinier dhe një punëtor, policia arrestoi dy persona, administratorin dhe vëllanë e tij, me akuzën e shkeljes së rregullave të sigurimit në ambientin e punës. Një ditë pasi inxhinier Drini Bogdani dhe punëtori Haxhi Danga mbetën të vdekur në minierën e Gurrës në Librazhd, policia arrestoi administratorët të firmës “YZO” sh.p.k, Besim Yzo dhe vëllait të tij, Aurel Yzo. Ata sipas policisë akuzohen për mosrespektim të rregullave në minierë nga ana e firmës.

Miniera e Gurrës është hapur në qershor të vitit 2009 dhe në të punojnë 15 vetë. Nga hetimet janë konstatuar se firma kishte shkelur në mënyrë të hapur rregullat e sigurimit teknik në ambientet e punës dhe të minierës. Ndërkaq subjekti mësohet se kishte disa muaj që nuk i paguante punëtorët, si dhe shkelje në rregullat e sigurimit. Nga hetimi i kryer policia ka zbuluar se në momentin e aksidentit në minierë kanë qenë katër persona. Aurel Yzo, vëllai i administratorit të minierës dhe Jani Leka ishin në zonën dalëse të galerisë kur një masiv dheu vuri poshtë inxhinier Drini Bogdanin dhe punëtorin Haxhi Danga, duke i lënë të vdekur. Trupat e tyre u nxorën nga forcat e policisë dhe trupat zjarrfikëse rreth orës 15:40 të së enjtes, pak kohë pas aksidentit në minierë.

I n t e rv i st ë h i sto r i r e p o rta z h n o sta lg j i K u lt u r ë Çdo të shtunë e të diel

www.mapo.al

DIPLOMACI

Ilirjan Celibashi: Kemi presion të madh për punësim, por do ruajmë ekuilibrat Ministri i Shtetit për Marrëdhëniet me Parlamentin, Ilirian Celibashi vlerëson si të suksesshme aksionet e qeverisë në lidhje me lojërat e fatit dhe ndërtimet pa leje. Hedh poshtë një projekt për shkrirjen e Gjykatës së Lartë me atë Kushtetuese dhe pohon se ngërçi në KQZ do të zgjidhet me opozitën

Faqe 10-11

Shitblerja e votës, një murtajë për t’u ndalur Nga Preç Zogaj

Faqe 13

“Bomba” e Asad në dorë të Ramës Kryeministri Rama gjendet mes dilemës për të prishur aktin e parë të qeverisjes së tij ose ngërçin në marrëdhëniet me SHBA. Biseda telefonike me Sekretarin e Shtetit dhe mungesa e një skenari “win-win”. Cilat janë pasojat dhe përfitimet e Shqipërisë nga armët kimike të Sirisë Faqe 7

Vladimir Karaj

Q

everia shqiptare është bërë me ose pa dashje pjesë e një procesi “kimik”, reaksionet e të cilit janë vështirësisht të parashikueshme. Ministri i Jashtëm, më në fund, njoftoi parlamentin dje në Komisionin e Punëve të Jashtme se kryeministri Edi Rama ka pasur një telefonatë të gjatë me Sekretarin e Shtetit të SHBA-ve, Xhon Kerry në lidhje me armët kimike siriane, por se ende nuk vendim nëse ato do të sillen në Shqipëri, ashtu siç raporon gjërësisht media botërore. Sidoqoftë, dukshëm qeveria prej ditësh ndodhet mes dy zgjedhjesh jo të pëlqyeshme politike. Pranimi i vendosjes në Shqipëri të armëve kimike do të godiste “gurin e themelit” të qeverisjes së socialistëve, duke rrëzuar në këtë mënyrë vendimin e parë të tyre për ndalimin e importit të mbetjeve në vend. Nga ana tjetër, refuzimi mund të ndikojë në ngërçe diplomatike me SHBA-të dhe përtej kësaj, edhe me vende anëtarë te

Bashkimit Evropian që janë vendimmarrëse sa i përket fatit të Shqipërisë dhe çështjes së statusit. Telefonata direkt nga Sekretari i Shtetit, diçka që nuk i ndodh shpesh një kryeministri shqiptar, tregon për rëndësinë që i japin SHBA-të çështjes, ndërsa përballë kësaj është shkelja me të dyja këmbët e premtimit dhe vendimit të parë të qeverisë e cila shpalli jo pa krenari: “Shqipëria, një vend që nuk importon plehra”. Asnjë nga skenaret nuk duket i pëlqyeshëm, ndërsa transparenca në lidhje me çështjen mungon.

Pranimi si rrëzim i vetvetes

Në rast se qeveria, ashtu siç edhe shihet e mundshme, duke pasur parasysh deklaratat e bëra deri tani apo raportet nga media ndërkombëtare, do të pranojë vendosjen e shkatërrimit në Shqipëri të armëve kimike të Sirisë, një pjese apo gjithë arsenalit, ajo do të ketë prishur me këtë aktin e saj të parë qeverisës...

8

E shtunë - e diel 09-10 nëntor 2013

www.mapo.al

Speciale Kryeministri Rama gjendet mes dilemës për të prishur aktin e parë të qeverisjes së tij ose ngërçin në marrëdhëniet me SHBA. Biseda telefonike me Sekretarin e Shtetit dhe mungesa e një skenari “winwin”. Cilat janë pasojat dhe përfitimet e Shqipërisë nga armët kimike të Sirisë

“Bomba” e Asad në dorë të Ramës Vladimir Karaj

Q

Telefonata direkt nga Sekretari i Shtetit, diçka që nuk i ndodh shpesh një kryeministri shqiptar, tregon për rëndësinë që i japin SHBA-të çështjes, ndërsa përballë kësaj është shkelja me të dyja këmbët e premtimit dhe vendimit të parë të qeverisë e cila shpalli jo pa krenari: “Shqipëria, një vend që nuk importon plehra”.

Asnjë nga skenaret nuk duket i pëlqyeshëm, ndërsa transparenca në lidhje me çështjen mungon.

everia shqiptare është bërë me ose pa dashje pjesë e një procesi “kimik”, reaksionet e të cilit janë vështirësisht të parashikueshme. Ministri i Jashtëm, më në fund, njoftoi parlamentin dje në Komisionin e Punëve të Jashtme se kryeministri Edi Rama ka pasur një telefonatë të gjatë me Sekretarin e Shtetit të SHBA-ve, Xhon Kerry në lidhje me armët kimike siriane, por se ende nuk vendim nëse ato do të sillen në Shqipëri, ashtu siç raporon gjërësisht media botërore. Sidoqoftë, dukshëm qeveria prej ditësh ndodhet mes dy zgjedhjesh jo të pëlqyeshme politike. Pranimi i vendosjes në Shqipëri të armëve kimike do të godiste “gurin e themelit” të qeverisjes së socialistëve, duke rrëzuar në këtë mënyrë vendimin e parë të tyre për ndalimin e importit të mbetjeve në vend. Nga ana tjetër, refuzimi mund të ndikojë në ngërçe diplomatike me SHBA-të dhe përtej kësaj, edhe me vende anëtarë te Bashkimit Evropian që janë vendimmarrëse sa i përket fatit të Shqipërisë dhe çështjes së statusit. Telefonata direkt nga Sekretari i Shtetit, diçka që nuk i ndodh shpesh një kryeministri shqiptar, tregon për rëndësinë që i japin SHBA-të çështjes, ndërsa përballë kësaj është shkelja me të dyja këmbët e premtimit dhe vendimit të parë të qeverisë e cila shpalli jo pa krenari: “Shqipëria, një vend që nuk importon plehra”. Asnjë nga skenaret nuk duket i pëlqyeshëm, ndërsa transparenca në lidhje me çështjen mungon.

Pranimi si rrëzim i vetvetes

Në rast se qeveria, ashtu siç edhe shihet e mundshme, duke pasur parasysh deklaratat e bëra deri tani apo raportet nga media ndërkombëtare, do të pranojë vendosjen e shkatërrimit në Shqipëri të armëve kimike të Sirisë, një pjese apo gjithë arsenalit, ajo do të ketë prishur me këtë aktin e saj të parë qeverisës. “Jam shumë krenar që sot ky Kuvend do të miratojë përfundimisht ndalimin e importit të plehrave në Republikën e Shqipërisë. Ky Kuvend sot, do të votojë për

çuar në vend një zotim solemn të marrë përpara publikut shqiptar.. “, thoshte Rama në fjalimin e tij më 10 tetor, kur u votua edhe abrogimi i ligjit për importin e mbetjeve i miratuar nga qeveria paraardhëse. Por për krenari foli dje edhe Ministri i Jashtëm, Ditmir Bushati. “Sa i përket kontakteve që aleatët kanë ndërmarrë me ne, për ne si qeveri është krenari që jemi pjesë e konsultave, jemi në një proces që as nuk është realizuar, as është vendosuar për të bërë çfarë”, tha ai gjatë raportit në Komisionin e Jashtëm të Kuvendit. Ironikisht, kur Bushati theksonte se ende asgjë nuk ishte vendosur, përballë tij si kundërshtar ishte ish-Ministri i Mjedisit Fatmir Mediu, që pati propozuar ashtu si pjesa tjetër e qeverisë së djathtë dhe mbrojtur ligjin e importit të mbetjeve si një mundësi e mirë ekonomike për vendin që u rrëzua nga qeveria Rama dhe që rezulton të jetë pengesë ligjore edhe në rastin në fjalë. Më shumë se kaq, pranimi i mbetjeve rezulton ta vërë Ramën përballë të njëjtës shoqëri civile të cilën ai e falenderoi për punën që kishte bërë kundër ligjit për importin e mbetjeve, të cilin e shihte në një farë mënyre si zgjatim i duarve të mafias në vend. Vetëm në 24 orë, i njëjti grup i shoqërisë civile nën flamurin e AKIP (Aleancës Kundër Importit të Plehrave) siguroi më shumë se 10 mijë firma virtuale (në rritje) kundër importit të armëve kimike, ndërsa anëtarë të këtij grupi nuk kanë harruar t’ia kujtojnë Ramës kontradiktën që do kishte ky vendim, me atë të vetëm para disa javëve. “Së pari, qeveria “Rama” mori si vendim të saj të parë ndalimin e importit të mbetjeve të parrezikshme. Arsyeja ishte se në kuadrin e kapaciteteve tona të kufizuara administrative dhe infrastrukturore, edhe mbetjet e parrezikshme në letër bëhen të rrezikshme në terren....

Nëse ne rrezikohemi edhe nga mbetjet e parrezikshme, imagjino se çfarë rreziku na kanoset nga mbetje super të rrezikshme, siç janë armët kimike”, shkruante Blendi Kajsiu, një nga zërat e AKIP, për Panoramën. Kajsiu dhe shumë të tjerë sjellin si shembuj për të ilustruar rrezikun Gërdecin dhe atë që ndodhi aty me demontimin e municioneve konvencio-

FDHS, laboratori i lëvisshëm i demontimit të armëve kimike që mund të përdoret në Shqipëri

nale shumë më pak të rrezikshme se armët kimike.

Mohimi si ngërç

“Shikoni se si po sillen me projektin për sjelljen e armevë kimike nga Siria në territorin shqiptar për t’u çmontuar. Haptazi kjo bëhet për t’i bërë qejfin amerikanëve, pavarësisht se ky projekt është në dëm të Shqipërisë. Kjo është e turpshme që bëhet për kredo politike dhe për ca para", tha Lubonja

Gazetari Genc Burimi që sipas gazetës Dita ka asistuar “Le Monde” në intervistën që kjo bëri me Ministrin e Jashtëm, Bushati gjatë vizitës së këtij të fundit në Paris thotë se diplomatikisht deri tani Shqipëria e ka zgjedhur shumë mirë situatën duke qëndruar në mes, por ai pranon se vendimi është një thikë me dy presa. Fakti që Sekretari i Shtetit Xhon Kerri ka pasur një “telefonatë të gjatë” me kryeministrin Edi Rama tregon se çështja nuk është aq e thjeshtë sa mund të tejkalohet me elokuencë diplomatike. Shqipërisë do t’i duhet shumë shpejt të japë një përgjigje pro ose kundër propozimit për t’i demontuar në vendin tonë armët kimike siriane.

SHBA dhe Rusia dhe vendet e tjera të Këshillit të Sigurimit kanë pranuar tashmë se afatet e parashikuara për këtë do të shkelen, siç raportonte Reuters, por ata nuk janë gati t’i shtyjnë këto afate në pafundësi dhe gjetja e vendit ku do të kryhet demontimi është hapi i parë në një hallkë të gjatë vendimesh teknike e diplomatike që do duhet të ndërmerren deri në shkatërrimin e armëve. Qëndrimi i para dy ditëve i Ambasadorit të SHBA në Tiranë që në një farë mënyrë theksonte se çdo vend anëtarë i NATO-s kishte për detyrë të merrte një pjesë përgjegjësie për demontimin e këtyre municioneve, ishte njëfarë forme “presioni” se Shqipëria nuk mund të mbetet jashtë procesit. Rama duket se e ka të pamundur në këtë rast të ruajë ekuilibrat, ndërsa vendit i duhet të japë prova për të fituar besi-

E shtunë - e diel 09-10 nëntor 2013

9

www.mapo.al

New Scientist shkruante në 2008 se mbetjet nga këto armë në SHBA dhe Rusi kishin krijuar “makthe toksike”. AKIP në pikat me të cilat kundërshton procesin paraqet pikërisht menaxhimin e këtyre mbetjeve si problem madhor

Armët kimike Bushati: Kerri telefonoi Ramën, por nuk kemi marrë ende vendim Ministri i Jashtëm, Ditmir Bushati raportoi në Kuvend për negociatat me SHBA dhe aleatë të tjerë për mundësinë e shkatërrimit të armëve kimike të Sirisë

M min e BE dhe marrë statusin e vendit kandidat. Për kundërshtarët e projektit, kjo sidoqoftë më shumë se sa interesa strategjikë është një sjellje servile ndaj SHBAve. “Shikoni se si po sillen me projektin për sjelljen e armevë kimike nga Siria në territorin shqiptar për t’u çmontuar. Haptazi kjo bëhet për t’i bërë qejfin amerikanëve, pavarësisht se ky projekt është në dëm të Shqipërisë. Kjo është e turpshme që bëhet për kredo politike dhe për ca para. Unë mendoj se kjo është vazhdë e politikanëve shqiptarë me ndërkombëtarët”, thoshte dje për Deutsche Ëelle Fatos Lubonja.

Kundër pranimit ndërkohë duket se është edhe biznesi në vend. Konfindustria në një reagim të saj thotë se pavarësisht përfitimeve të momentit që mund të ketë vendi nga demontimi i armëve kimike, dëmet financiare do të jenë më të mëdha dhe mund të llogariten në disa miliarda. Sipas shoqatës që përfaqëson interesa të biznesit turizmi do të penalizohej rëndë nga ky vendim që do të cënonte imazhin e vendit.

Përtej kësaj, a do e ketë mundësinë Shqipëria të gjejë një rrugëdalje nga situata, pa i rrezikuar këto marrëdhënie? Pranimi nuk do ishte hera e parë e një sjelljeje “lepe peqe” përballë SHBA-ve. Shqipëria ka qenë deri tani vendi i parë që ka pranuar të strehojë ish-të burgosur të Guantanamos dhe më pas Muhaxhedinët iranianë që ishin refuzuar nga pjesa më e madhe e partnerëve strategjikë të Amerikës, jo për shkak të rrezikshmërisë, se sa për shkak të konflikteve që ato sjellin me vende të tjera. Kina dhe Irani në të dy rastet kanë protestuar fort kundër, por Shqipëria nuk ka nguruar të shkojë në favor të SHBA-ve.

Deri tani kjo gjë sidoqoftë nuk ka qenë aq problematike për vendin, por gazi Sarin nuk duket se do të kalojë me të njëjtën mungesë ndjeshmërie.

Rreziqet pas pranimit

Specialistë të demontimit të armëve kimike në Shqipëri nuk ka. Eksperienca që vendi ka grumbulluar në demontimin e 16 tonëve të lëndëve kimike, të mbetur me gjasë nga miqësia me Kinën në kohën e diktaturës ka të bëjë thjesht me vullnetin e mirë të Shqipërisë për t’i eleminuar këto elementë dhe fakti që procesi ka shkuar pa probleme. Në fakt, SHBA-të apo vendet e tjera të NATO-s garantojnë në një farë mënyre se incidente nuk do të ketë. Amerika ka demontuar disa mijëra ton armë kimike të sajat deri tani pa incidente dhe ndërkohë Petagoni, ka në zotërim së fundmi një lloj fabrike lëvizëse që mundëson demontimin pa probleme të këtyre armëve. “Field Deployable Hydrolysis System (FDHS) siç e përshkruajnë faqet ushtarake amerikane mund të trasportohet kudo dhe të demontojë nga 5 deri në 25 ton armë kimike në ditë me effiçencë deri në 99.9 për qind”, siç rapoton gizmag.com, një revistë amerikane online. Me gjasë kjo do të jetë edhe industria që do të përdorë Shqipëria për shkatërrimin dhe e gjitha do të menaxhohet nga SHBA apo specialistë nga ndonjë vend tjetër. Por pavarësisht kësaj, specialistë të armëve kimike thonë se problemi nuk do jetë në këtë pjesë. “Foreign Policy”, në disa shkrime për këtë çështje i sheh problemet në disa pika të tjera. Fillimisht sipas gazetarit të revistës që mbulon çështjen e shkatërrimit të ar-

mëve kimike siriane dhe që u referohet burimeve të OKB-së dhe specialistëve, problemi i parë që do haset është siguria e transportit. Specialistët pranojnë se trasportimi i këtyre armëve mund të sjellë probleme sigurie dhe qëndrueshmërie, prandaj kryesisht demontimi i tyre bëhet në vendet ku ndodhen. Një zgjedhje të tillë ka bërë edhe SHBA, duke krijuar industri demontimi në pikat ku ka pasur të depozituara mbetjet. Transporti (sa më i gjatë, aq më keq) krijon kështu edhe premisa për incidente të mundshme. Por ky nuk është problemi i vetëm. “Shkatërrimi i këtyre armëve mund të lërë deri në 10 herë më shumë mbetje toksike të cilat duhet të menaxhohen”,- shkruan Colum Lynch për Foreign Policy. Edhe vende të zhvilluara si SHBA dhe Rusia kanë problem pikërisht këtë pjesë fundore të procesit të hidrolizës, që shërben në demontimin e armëve kimike dhe neutralizimin e agjentëve kimikë. Mbetjet edhe pse nuk klasifikohen më si armë kimike dhe nuk shërbejnë për krijimin e armëve kimike, mbeten të rrezikshme për jetën dhe mjedisin dhe zgjedhje për trajtimin e tyre pa impakt në mjedis, nuk janë gjetur. New Scientist shkruante në 2008 se mbetjet nga këto armë në SHBA dhe Rusi kishin krijuar “makthe toksike”. AKIP në pikat me të cilat kundërshton procesin paraqet pikërisht menaxhimin e këtyre mbetjeve si problem madhor. Shqipëria, sipas grupimit ka çaluar në ruajtjen e mbetjeve që u krijuan nga demontimi i lëndëve të saj kimike dhe nuk do jetë një gjendje të ruajë sasitë e mëdha të mbetjeve që do krijohen nga ky proces, që përfshin deri në 1 mijë ton armë të rrezikshme.

inistri i Jashtëm, Ditmir Bushati informoi dje komisionin parlamentar për negociatat e qeverisë me SHBA-në, për mundësinë e shkatërrimit të armëve kimike. Sipas tij, kryeministri Rama ka pasur një telefonatë me Sekretarin amerikan të Shtetit, Xhon Kerri, lidhur me këtë çështje. Megjithatë, Bushati tha se nuk ka vend për panik sa kohë që qeveria nuk ka marrë ende asnjë vendim. “Aleatët kanë ndërmarrë kontakte me ne dhe për ne si qeveri, është krenari që jemi pjesë e konsultave të aleatëve. Jemi në një proces që as nuk kemi diskutuar në detaje teknike dhe as nuk është marrë një vendim”,- tha Bushati përpara komisionit të Jashtëm. Në këtë seancë dëgjimore, ministri Bushati u pyet nga Fatmir Mediu mbi çështjen e shumëpërfolur në media rreth shkatërrimit në Shqipëri të armëve kimike.

“Si anëtarë të NATO-s kemi konsulta periodike, qofshin këta ndërkombëtarë apo europianë”,- pranoi Bushati, ndërsa shtoi se nuk flitet për asnjë diversion. “Shqipëria është modeste për të bërë një gjë të tillë, është normale që të kontaktohet, por Shqipëria nuk do të bënte në asnjë rast gjëra që do e vinin në pozitën që do e dëmtonte atë vetë. Nuk ka vend për alarm dhe për të folur për legjislacion dhe konventa, sepse nuk kemi shkuar në këtë proces”, -tha Bushati. Ndërsa përsëriti disa herë se nuk ka ende një vendimmarrje, Bushati sqaroi më tej se pozicioni i qeverisë do të duhet më pas të kalojë përmes Parlamentit. “Jemi në kontakte siç mund të ketë qenë në kontakt me Rezolutën për Sirinë, që jemi kontaktuar dhe pse pak kohë kishim fituar zgjedhjet, siç është kontaktuar qeveria që ishte e z. Bumçi, si për çështjen në Çad. Nuk jemi në proces vendimmarrjeje apo struktura të tjera lidhur me këtë çështje, vetëm në fazën e kontaktit”, -sqaroi ai. Më tej, ministri i Jashtëm raportoi mbi situatën e shërbimit diplomatik. Bushati tha se ka ambasadorë që thurnin vargje për udhëheqësin, siç ka edhe ambasadorë të politizuar apo në ndjekje penale. Më tej ministri i Punëve të Jashtme ka debatuar në komision me ish-ministrin Bumçi për statusin e vendit kandidat, të cilin vetë Bushati nuk e ka quajtur një çështje të mbyllur. Ky është reagimi i parë në Shqipëri i një përfaqësuesi të qeverisë për çështjen e armëve kimike, që ka trazuar jo pak arenën publike në Shqipëri. Ministri i Jashtëm, Bushati pranoi pak ditë më parë për gazetën franceze “Le Monde” se qeveria shqiptare ishte kontaktuar nga SHBA për këtë çështje. Ndërkohë, media ndërkombëtare e konsideron Shqipërinë si destinacionin më të mundshëm të tonelatave me helm kimik që ndodhen aktualisht në Sirinë e Bashar al Asadit.

10

E shtunë-diel, 09-10 nëntor 2013

Intervistë

www.mapo.al

Ministri i Shtetit për Marrëdhëniet me Parlamentin, Ilirian Celibashi vlerëson si të suksesshme aksionet e qeverisë në lidhje me lojërat e fatit dhe ndërtimet pa leje. Hedh poshtë një projekt për shkrirjen e Gjykatës së Lartë me atë Kushtetuese dhe pohon se ngërçi në KQZ do të zgjidhet me opozitën

Ilirjan Celibashi: Kemi presion të madh për punësim, por do ruajmë ekuilibrat "Qartësisht opinioni i znj. Pack, me gjithë respektin për të, është një opinion i nxituar, jo i bazuar në një analizë. Posti i Ministrit të Shtetit për Marrëdhëniet me Parlamentin nuk është një kolltuk për qoka politike apo shoqërore" Intervistoi: Fejzi Braushi

P

ër ministrin Ilirian Celibashi, bashkëqeverisja mes PS dhe LSI-së i ka kaluar pritshmëritë, në kuptimin e bashkëpunimit dhe shuarjes së dallimeve që kanë patur në të shkuarën. Në një intervistë për “MAPO”-n ai shprehet se këto 50 ditë të qeverisjes kanë treguar më shumë se bashkëpunim ndërmjet forcave politike që përbëjnë këtë koalicion qeverisës. Më tej ai bën një analizë të aksioneve më të rëndësishme të kësaj qeverie, duke u ndalur në veçanti tek operacioni “Fund marrëzisë” dhe te prishja e ndërtimeve pa leje. Duke mohuar në mënyrë kategorike tejkalimin e ligjit nga ana e institucioneve shtetërore, ai thekson se qeveria është e vendosur që këto reforma t’i çojë deri në fund. Në këtë intervistë Celibashi flet edhe për reformën në sistemin e drejtësisë dhe atë zgjedhore, duke theksuar se këto reforma natyrisht do të bëhen në bashkëpunim me opozitën.

Zoti Celibashi, periudha e 50 ditëve të para të qeverisë ka si emblemë dy aksione të mëdha: mbylljen dhe kontrollin nga policia të lojërave të fatit, dhe prishjen e dy ndërtimeve pa leje. Megjithatë, për të dyja këto operacione ka dyshime se janë në kufijtë e ligjshmërisë. E para, se jo të gjitha pikat e lojërave të fatit janë të palig jshme (shumë nga ato janë hapur tashmë) dhe e dyta, për të dyja godinat e prishura u tha se janë me leje…A rrezikon qeveria të shkelë vijën e kuqe me të drejtat e individëve? Cili është komenti juaj për kritikët? Është shumë e rëndësishme që çdo veprim i një qeverie të caktuar, apo edhe i një funksionari publik dhe i një niveli të ulët, duhet të karakterizohet nga respektimi i ligjit dhe duhet të jetë

në përputhje me interesin publik. Kjo qeveri ka në vëmendje sa më sipër, në lidhje me të gjithë veprimin e saj. Dyshime në lidhje me legjitimitetin e veprimeve të fundit, të cituara nga ju, mundet të ketë nga ata të cilët ose nuk kanë informacionin e duhur në lidhje me si dhe për çfarë janë ndërmarrë këto nisma, ose nga ata të cilët nuk kanë dëshirën dhe vullnetin për të pranuar atë çfarë kjo qeveri po bën në interes të mirëqenies ekonomike dhe sociale të qytetarëve të vet.

Denoncimi, parandalimi, eliminimi i veprimtarive të paligjshme përbën një përgjegjësi thelbësore dhe parësore të organeve të ruajtjes së rendit publik.

Aktiviteti i lojërave të fatit, ndërtimet e paligjshme përbëjnë thyerje dhe mosrespektim të ligjit. Në këtë kontekst aksionet e fundit që ka zhvilluar kjo qeve-

ri janë aksione të cilat synojnë rivendosjen e shtetit ligjor, përmbushjen e interesit publik.

Ministri i Brendshëm deklaroi para pak ditësh se qeveria ka vendosur që të ndalojë fare lojërat e fatit në vend dhe se për këtë g jë është duke përgatitur një projektlig j. Jeni në dijeni të këtij drafti dhe mund të na thoni se cilat janë në vija të përgjithshme synimet e tij, a bëhet fjalë për moratorium dhe nëse po, sa parashikohet të zgjasë? Është një çështje e cila nuk ka ardhur në vëmendje të qeverisë kështu papritur. Kjo është një çështje e cila meritoi edhe programin elektoral të kësaj shumice qeverisëse. Ne jemi duke punuar për një projekt ligjor, i cili do ta rregullojë këtë aktivitet për aq sa një aktivitet i tillë do të mundet të lejohet të ushtrohet në Republikën e Shqipërisë. Një gjë është e sigurt, që kjo qeveri nuk inkurajon zhvillimin e këtyre aktiviteteve ekonomike.

A mund të na shpjegoni diçka më shumë për planin konkret të qeverisë për ndërtimet e paligjshme; kur do të nisë një aksion, nëse do të nisë, nga cili vend dhe a janë studiuar veç e veç të gjitha rastet?

Kjo qeveri ka rastin që më së fundi t’i japë fund kaosit në administrimin e territorit. Ky është objektiv madhor i kësaj qeverie. Përmbushja e këtij objektivi sapo ka filluar. Pastrimi nga ndërtimet e paligjshme i zonave me rëndësi kom-

Për ndërtimet pa leje “Pastrimi nga ndërtimet e paligjshme i zonave me rëndësi kombëtare, veçanërisht i siteve kulturore dhe arkeologjike, parqe, akse automobilistike/hekurudhore, bregdet, zona turistike etj., përbën emergjencën e aksionit të kësaj qeverie në lidhje me ndërtimet pa leje. Në lidhje me ndërtimet pa leje është ngritur një Task-Forcë, e cila do të menaxhojë dhe do të zhvillojë pikërisht procesin e prishjes së ndërtimeve të paligjshme”

E shtunë-diel, 09-10 nëntor 2013

bëtare, veçanërisht i siteve kulturore dhe arkeologjike, parqe, akse automobilistike/hekurudhore, bregdet, zona turistike etj., përbën emergjencën e aksionit të kësaj qeverie në lidhje me ndërtimet pa leje. Me vendimin e fundit të KKT-së është urdhëruar ndalimi i ndërtimeve në Krujë, Berat dhe Gjirokastër. Në lidhje me ndërtimet pa leje është ngritur një Task-Forcë, e cila do të menaxhojë dhe do të zhvillojë pikërisht procesin e prishjes së ndërtimeve të paligjshme.

Në tranzicionin e pushtetit dhe emërimet e reja në administratë vihet re se ndryshe nga PS, LSI ka vep r u a r m ë s h p e j t d u ke b ë r ë zëvendësimet. Te PS, më shumë në rrethe ka ngadalësi në ekzekutim dhe emërime, çka ka sjellë dhe pakënaqësi. Pse po ndodh një gjë e tillë dhe, a është e vërtetë se postet politike në administratë po ndahen në mënyrë të barabartë( 50% me 50%) me LSI-në?

Më duhet të them që nuk ka një proces lëvizjesh në administratë, i cili konsiston si një shuarje e etjes për punësim të militantëve, apo mbështetësve të dy forcave politike, PS dhe LSI. Është një proces i cili synon të ndryshojë në administratë atë pjesë që jo vetëm ka qenë thellësisht politike dhe vepruese vetëm në përmbushje të interesave politike të shumicës qeverisëse së shkuar, por edhe e paaftë profesionalisht. Do të gënjenim nëse nuk do të pranonim që ka një presion shumë të madh për punësim, por nga ana tjetër është po kaq e vërtetë që në këtë proces ne po përpiqemi të nisemi nga principe që lidhen me profesionalizmin dhe interesin publik. Është një proces shumë i vështirë, por besoj që do të jemi në ekuilibër midis interesit politik dhe atij publik.

Mazhoranca e bollshme e 23 qershorit varet nga LSI-ja. Në çdo rast, qëndrimi i saj në pushtet është në

dorë të LSI-së. Sipas jush, si po shkon bashkëpunimi PS-LSI, apo Rama-Meta deri më tani?

Jo për interes politik, por me siguri mundet të thuhet dhe të pranohet se kjo shumicë qeverisëse e dalë nga zgjedhjet e 23 qershorit është e kompaktësuar dhe uniforme në të gjithë performancën e vet të deritanishme. Pra ka më shumë se bashkëpunim ndërmjet forcave politike që përbëjnë këtë koalicion qeverisës.

Pse nuk po zbatohet nisma e Ramës për lënien e mandateve nga ministrat? Si është parashikuar të bëhet kjo procedurë dhe kur?

Besoj se mbani në vëmendje që në lidhje me këtë çështje nuk kemi shpallur ndonjë afat. Ky kabinet ka jo më shumë se 50 ditë që është formatuar dhe nuk ka qenë koha për të filluar procedurat e lënies së mandatit të deputetit.

Shqyrtimi i disa akteve të rëndësishme në Kuvend ka përcaktuar edhe kohën e fillimit të këtij procesi, kohë e cila nuk do të jetë shumë e largët nga kjo ditë që ne po flasim.

Reforma në Drejtësi është shprehja më e shpërdoruar këto vite tranzicioni në Shqipëri e sërish, drejtësia vazhdon të konsiderohet si një nga hallkat më të korruptuara. Si një person që vini nga ky sistem, ku mendoni se duhet ndërhyrë në këtë drejtim? Dhe, a do të ketë një shkrirje të Gjykatës së Lartë me atë Kushtetuese, siç edhe është përfolur?

Po e filloj me përgjigjen për pjesën e fundit të pyetjes suaj. Gjej rastin të përgënjeshtroj të gjitha sa në ndonjë media është thënë për gjoja një projekt të kësaj mazhorance për shkrirje të Gjykatës Kushtetuese me Gjykatën e Lartë. Nuk ka asnjë deklarim të tillë nga ana jonë dhe nuk ka një projekt të tillë. Për më tepër reforma në drejtësi nuk ka lidhje me këtë proces të bashkimit apo të shkrirjes së këtyre

Për LSI “Jo për interes politik, por me siguri mundet të thuhet dhe të pranohet se kjo shumicë qeverisëse e dalë nga zgjedhjet e 23 qershorit, është e kompaktësuar dhe uniforme në të gjithë performancën e vet të deritanishme. Pra ka më shumë se bashkëpunim ndërmjet forcave politike që përbëjnë këtë koalicion qeverisës”

11

www.mapo.al

Janë shumë pak përfaqësues të drejtësisë që nuk janë të përfshirë në skema korruptive të dhënies së drejtësisë.

Duhet të rishikohet organizimi dhe implementimi i sistemit të karrierës, i statusit të punonjësit të drejtësisë, veçanërisht i gjyqtarëve.

Për KQZ “Kjo mazhorancë ka marrë mandat për reforma të mëdha apo të thella. Por nga ana tjetër, ne duhet t’i ruhemi arrogancës kundrejt opozitës. Besoj se do gjejmë rrugët e bashkëpunimit me opozitën për këto reforma”

dy gjykatave. Nga ana tjetër mendoj se për shumicën e shqiptarëve, por edhe të një pjese të madhe të politikës, reforma në drejtësi është një proces me pritshmëri të madhe.

Sistemi i drejtësisë është i korruptuar. Nuk është i besueshëm në shërbimin që ai bën, si dhe me “gropa” të mëdha në profesionaliz ë m . Ja n ë shumë pak përf aqësues të drejtësisë që nuk janë të përfshirë në skema korruptive të dhënies së drejtësisë. Duhet të rishikohet organizimi dhe implementimi i sistemit të karrierës, i statusit të punonjësit të drejtësisë, veçanërisht i g jyqtarëve.

Trajtimi ekonomik i këtyre të fundit apo edhe i prokurorëve është thuajse skandaloz. Sistemi i emërimit, transferimit në detyrë i gjyqtarëve dhe i prokurorëve meriton një rikonsiderim tërësor. Po kështu edhe procedurat e shqyrtimit të çështjeve. Më vjen vërtet keq, por g jyqtarët dhe prokurorët e këtij vendi në shumicë nuk janë ajo elita e shoqërisë apo e funksionarit të shtetit, ashtu sikurse ata janë në vendet e tjera europiane, apo SHBA, ku dhe vërtet meritojnë edhe respektin e shoqërisë, jo vetëm si njerëz të ligjit por edhe të dijes e kulturës në përgjithësi.

Gjatë komisionit të Asociim-Stabilizimit, europarlamentarja Doris Pack përmendi postin që ju mbani aktualisht si shembull për qeverinë e fryrë, duke u shprehur që Shqipërisë nuk i duhej një ministër për Marrëdhëniet me Parlamentin. Në të vërtetë, sa të domosdoshëm e konsideroni pozicionin tuaj në kabinet?

Po qartësisht opinioni i znj. Pack, me gjithë respektin për të, është një opinion i nxituar, jo i bazuar në një analizë.

Posti i Ministrit të Shtetit për Marrëdhëniet me Parlamentin nuk është një ko l l t u k p ë r q o k a p o l i t i ke a p o

shoqërore. Kjo qeveri nga njëra anë synon të jetë (edhe për atë që ministrat nuk do të jenë deputetë) më e fokusuar në punën e saj të përditshme, veçanërisht në kryerjen e reformave të mëdha, por nga ana tjetër është e nevojshme që të ketë një koordinim më të mirë me Kuvendin për këto reforma. Kjo qeveri nuk e shikon Kuvendin si noterin e vullnetit të saj politik të shprehur në iniciativa të ndryshme ligjore të saj. Duke mos e parë si të tillë, ty si qeveri të duhet të koordinohesh me Kuvendin për t’u dhënë udhë iniciativave të tua veçanërisht për reformat e mëdha. Është nën përgjegjësinë e këtij ministri për të bërë këtë koordinim me Kuvendin, por edhe me faktorë të tjerë shtetërorë ose jo, në procesin e reformave të mëdha ligjore apo edhe kushtetuese.

Zoti Celibashi, mazhoranca ka paralajmëruar dhe ndryshim të KQZ-së. Ju vetë personalisht jeni shprehur se ka nevojë për ndryshimin e formulës së kompozimit të këtij institucioni. Cila mund të jetë formula që do të kërkojë mazhoranca dhe kur pritet të ndërmerret një reformë e tillë?

Organizimi dhe funksionimi i KQZsë do të meritojë vëmendjen e kësaj shumice. Por në këtë proces ne do të punojmë ngushtësisht me opozitën, duke respektuar kontributet e saj.

Mazhoranca ka tashmë 85 vota në dispozicion, ndaj ka mundësi që një reformë të tillë ta bëjë edhe e vetme.

Doja t’ju pyesja, do të hidhet një hap i tillë në mënyrë të njëanshme, apo në çdo rast do kërkoni konsensusin e opozitës?

Kjo mazhorancë ka marrë mandat për reforma të mëdha apo të thella. Por nga ana tjetër, ne duhet t’i ruhemi arrogancës kundrejt opozitës. Besoj se do gjejmë rrugët e bashkëpunimit me opozitën për këto reforma.

Për punësimet “Do të gënjenim nëse nuk do të pranonim që ka një presion shumë të madh për punësim, por nga ana tjetër është po kaq e vërtetë që në këtë proces ne po përpiqemi të nisemi nga principe që lidhen me profesionalizmin dhe interesin publik. Është një proces shumë i vështirë, por besoj që do të jemi në ekuilibër midis interesit politik dhe atij publik”

12

e shtunë-e diel, 09-10 nëntor 2013

www.mapo.al

KOHA PER STUDIM Atmosferë romatike dhe kujtime të bukura…

Zbuloni dimensionin tonë në mobilim …

Kabinet dhe raft librash NEW YORK me 5 sergjenë Materiali melaminë Përmasat 75.5x33.5xH183.5cm

14.490 L Kodi: 23962

Kabinet dhe raft për libra 3 sergjenë Materiali melaminë Përmasat150.5x33.5xH113cm

16.890 L Kodi: 23963

Tavolinë NEW YORK Kabinet dhe raft për libra 3 sergjenë Materiali melaminë Përmasat 75.5x33.5xH110.5cm

Tavolinë pune NEW YORK Formë L, Ngjyrë e bardhë Materiali melaminë, Përmasat 180x75.5 + 72.5x50 x H75cm

20.900 L

E ke te vështirë të përqendrohesh në studim apo punë pas pushimeve verore plot diell?

Kjo u ndodh njerëzve në të gjithë botën. Eshtë jo vetëm kalimi nga një stinë në tjetrën, por edhe ndryshimi thebësor I gjendjeve për të cilat truri duhet të angazhohet.

Për të rritur përqendrimin një nga elementët që mund t’ju ndihmojë është përmirësimi i ambjentit të studimit apo zyrës nëpërmjet mobiljeve, ndriçimit apo ngjyrës së mureve.

Sot po ju propozojmë disa nga artikujt e shumtë në këtë kategori të cilat mund ti gjeni në MEGATEK me çmimet më ekonomike.

11.400 L Kodi:23961

Kodi: 23964

Karrige studimi me rrota Me dizenjo

9.490 L Kodi: 25068

Tavolinë kompjuteri Materiali melaminë Përmasat 70x58x74cm

3.390 L Kodi: 22241

Autostrada Tiranë-Durrës, Km 7, Shqipëri Linja e shërbimit për klientin: Tel.: 04 23 88 333 info@megateksa.com

Tavolinë kompjuteri KINETIC Materiali melaminë Përmasat120x50xH75cm

10.990 L Kodi: 23622

Karrige statike me veshje, Material tekstil Përmasat D58 x W54 x H81cm

2.190 L Kodi: 23568

www.megateksa.com

E shtunë-diel, 09-10 nëntor 2013

13

www.mapo.al

Tokë pa kontinent

Shitblerja e votës, një murtajë për t’u ndalur Preç Zogaj Nga ferra e vogël del lepuri i madh. Ajo që ka ndodhur në Korçë të dielën e kaluar ka disa veçori që e bëjnë mjaft të rëndë si ngjarje, edhe pse sasia e lekëve që u jepeshin zgjedhësve kundrejt votës së hedhur për kandidatin socialist është më e vogël, madje disa herë më e vogël se çmimi që kapi vota në “bursën” e shitblerjes së saj në zgjedhjet e 23 qershorit.

Në debatin që po rihapet për këtë gangrenë madhore të demokracisë sonë, çështja e çmimit të votës apo ajo e numrit të votave të blera janë të dorës së fundit, madje vetë shtrimi i tyre në formën “ hë, mo se 20 mijë lekë janë të shkretën”, apo “hë, mo se katërqind vetë kishte ajo listëpagesa e PS-së” është në mos një idiotësi e mendjeve të prishura, një cinizëm i pastër.

Sa kohë që vota është futur përdhunisht në treg nga kompradorët politikë të zgjedhjeve, çmimi i saj përcaktohet nga natyra e interesave që ngërthen një garë e caktuar zgjedhore. Njëzet mijë lekë kushton vota për një garë të shkëputur, pa shumë emocione, siç është ajo për pjesën e mbetur të postit të kryebashkiakut të Korçës, thënë ndryshe, për kandidatin socialist, zotin Filo. Por është e sigurt se po të mos ndalet kjo murtajë, çmimi në zgjedhjet vendore të vitit 2015 do të jetë më i lartë dhe ai për zgjedhjet politike të vitit 2017, shumë herë më i lartë.

Nga ana tjetër, ne nuk e dimë e nuk mund ta dimë numrin e saktë të votave të blera. Me logjikë të thjeshtë, aty ku kapen katërqind mund të jenë disa herë më shumë se kaq. Aty ku një kamera televizive kap një pikë të pagesës së votës, në një qytet të madh si Korça mund të ketë edhe pika të tjera. Dyshimi në këtë rast nuk mund të marrë qortime nga arsyeja. Edhe pse nuk është e këshillueshme të vrasë shumë lart.

Në gjithë këtë debat problemi i problemeve është dukuria. Kambanat e alarmit bien e duhet të bien fort për dukurinë. Shitblerja e votës po e degradon dhe po e shkatërron me shpejtësi procesin zgjedhor në Shqipëri. Në analogji me shprehjen e njohur se, një grua nuk mund të jetë vetëm paksa me barrë, edhe zgjedhjet nuk mund të jenë vetëm paksa të prishura. Standardi zgjedhor është një kategori cilësore, jo sasiore. Standardet nuk mund të bashkëjetojnë me manipulimet edhe sikur të ndodhte e pamundura që zgjedhjet të programoheshin në raportin shtatëdhjetë për qind të lira dhe tridhjetë për qind të manipuluara. Në çdo rast, tridhjetë përqindëshi i zi do t’i jepte ngjyrë dhe do ta rrëzonte shtatëdhjetë përqindëshin e bardhë. Dhe vullneti i zgjedhësve, që është një kategori unike, nuk do të konsiderohej i shprehur.

Por le të kthehemi te rasti i Korçës.

Veçoria e parë, me aq elementë sa përcjell kronika e emisionit “Fiks Fare”, është se kemi të

bëjmë me një skemë të mirorganizuar të dhënies së parave, me lista në letër dhe me lista në “kompjuterin tjetër”, me listë studentësh dhe me listë emigrantësh, me numra telefoni dhe me koordinatorë, pra me një logjistikë që është ngritur në këmbë enkas për këto zgjedhje ose ka funksionuar edhe në zgjedhjet e kaluara.

Veçoria e dytë ka të bëjë me zbarkimin e paprecedent dhe uljen këmbëkryq në qytetin e Korçës të mbarë qeverisë të premten e ditës së fundit të fushatës dhe të shtunën e heshtjes zgjedhore, në një akt të përllogaritur të presingut dhe dhunimit psikologjik të opozitarizmit në Korçë. Në dritën e filmimeve të “Fiksi”-t, del qartë se prania e qeverisë në Korçë ngjan të jetë klloçka që ka ngrohur operacionin e paligjshëm e të dënueshëm të shpërblimit të votuesve socialistë duke i dhënë përmasën e rrezikshme të “legales”. Ky është momenti dramatik që ngërthen farsa e re. Qeveria jo vetëm ka “fjetur” me të, jo vetëm është pajtuar me të, por me shumë gjasë e ka krijuar, e ka siguruar. Kjo do të kuptohet më mirë kur prokuroria të zbardhë origjinën e parave që janë dhënë në Korçë për llogari të fitores së kandidatit socialist.

Ja ku jemi tani. Pasi bëri provën brutale të forcës në zgjedhjet e 23 qershorit, shitblerja e votës tentoi të bënte provën e “normimit” në zgjedhjet e pjesshme të Korçës. Justifikime si ai që dëgjuam se paratë janë dhënë për anëtarët e FRESH-it (Në emisionin e “Fiksi”-t flitej edhe për listën e emigrantëve), mund të gjenden plot, por fakti mbetet fakt: partia në pushtet godet nëpërmjet parasë parimin e barazisë në zgjedhje, parim i cili bashkë me lirinë dhe ndershmërinë përfaqësojnë trinitetin e standardit zgjedhor.

Ka qenë i rëndë manipulimi i zgjedhjeve të 26 majit me futje votash nga policë dhe shikas të politizuar, por i riparueshëm gjithsesi. U bënë vite që policia dhe SHISH qëndrojnë larg kutive të votimit.

Ka qenë i rëndë manipulimi me gjykata i zgjedhjeve në vitin 2001, por i përballueshëm gjithashtu me krijimin e Kolegjit Zgjedhor dhe rritjen dora-dorës të pavarësisë së gjykatës.

Ka qenë i rëndë manipulimi me listat, me shkatërrim kutish dhe falsifikim procesverbalesh në zgjedhjet vendore të vitit 2003, por i kapërcyeshëm në fund të fundit me krijimin e regjistrit kombëtar elektronik të zgjedhësve, me futjen e numërimit me kamera dhe me masat e reja për administrimin e materialeve zgjedhore.

Manipulimi me shitblerje votash është më i rëndi, sepse i prish zgjedhjet nga brenda, i rrënon nga brenda. Në pikëpamje të mundësive për ta luftuar, shitblerja e votës është edhe më e vështirë se format e tjera të manipulimit. Ngjan pak- edhe pse krahasimi çalon- me luftën kundër terrorizmit, që ish-presidenti amerikan, Xhorxh

Bush e konsideronte një armik të padukshëm që jeton mes nesh, që mban maskën e legales dhe ashtu synon të na godasë për vdekje.

Shitblerja e votës është pasqyra e një sistemi të korruptuar e të mbyllur ku demokracia katandiset në një fasadë. Para se të ngrihet në këtë stad të së keqes, shitblerja e votës është ves i politikanëve pa skrupuj e pa kulturë ose me kulturë sipërfaqësore, të verbuar pas pushtetit. Zgjedhjet politike të vitit 2013 treguan edhe njëherë se Rama dhe Meta nuk kanë nxjerrë mësime nga prishja e zgjedhjeve të vitit 2001 dhe 2003, ku kanë qenë respektivisht protagonistë. Me fjalë predikojnë lirinë e votës, por treguan sërish se janë të pashpirt me të.

Në zgjedhjet e 23 qershorit këta të dy ishin opozita që u kap duke manipuluar vota, çfarë nuk kishte ndodhur ndonjëherë më parë. “U kap” është një fjalë goje, që thotë shumë pak, madje nuk thotë asgjë për atë që ka ndodhur realisht. Të gjithë e dimë, kryeministri e di, kryetari i Kuvendit e di, deputetët e dinë, shumica e zgjedhësve e dinë se paraja ka bërë kërdinë në këto zgjedhje, por vazhdojmë të sillemi si në përrallën e famshme të Andersenit, kur të gjithë e shihnin se mbreti ishte lakuriq por i bënin lajka dhe i lëvdonin veshjet e tij “të mrekullueshme”, që në fakt nuk i kishte fare në trup. E keqja ka shkuar larg në këtë rrafsh. Po të

vihen për të zgjedhur midis një politikani profesionist që ka një projekt të caktuar zhvillimi dhe një kontrabandisti që ka bërë para me trafiqe dhe kontrabandë, këta të ashtuquajtur liderë politikë zgjedhin pa u menduar dy herë kontrabandistin.

Sepse duan t’i blejnë votat që nuk i fitojnë dot me besim. Jo të gjitha, jo një milion. Ata kanë votat e tyre si forca politike. Blejnë njëqind mijë, dyqind mijë, aq sa u duhet për të bërë epërsinë ndaj palës tjetër.

Përveç mungesës së konceptit për votën e lirë, blerjen e votës e favorizon sistemi proporcional që kemi. Po të garohej kokë me kokë për një fitues në zonë, të gjithë do të mendoheshin mirë para se t’i hidhnin paratë lumë. Sidomos LSI dhe ndonjë parti tjetër e “tretë” që nuk kanë asnjë shans të fitojnë me sistemin “kokë për kokë”. Kurse kështu, me listë proporcionale, sekush që ka disa miliona apo miliarda mund t’i vërë syrin dhe t’i qepet për të marrë me forcën e parasë një apo dy prej karrigeve të vargut.

Lidhur ngushtë me sistemin, një faktor tjetër që po e bën paranë mbretin e zgjedhjeve në Shqipëri është partia që ka rolin e qeveribërëses së vetme, që merr shumë pushtet por nuk merr asnjë përgjegjësi. Aktualisht kjo forcë është LSI e Ilir Metës. Kot e quajnë mbretbërës Ilir Metën.

De fakto ai është mbreti. Derisa qeveritë në Shqipëri të jenë të detyruara apo, më saktë, të zgjedhin të mbështeten në njërën këmbë ku mbështillet me përparësi malavita e vendit, vështirë se do të këtë zgjedhje të lira, të ndershme e të barabarta.

Fenomeni i blerjes së votës përligj një diskutim dhe debat të gjerë, për të kërkuar rrugëdaljen e zgjedhjeve nga rrethimi i parave të pista. Opozita ka bërë mirë që po ngre zërin fort për Korçën.

Dënimi i personave përgjegjës nga drejtësia është një zgjidhje. Por nuk mjafton. Ka e do të ketë gjithnjë njerëz me koshiencë të paarrirë, që nuk e kanë për gjë të shesin votën. Dënimi i rreptë u duhet rezervuar atyre që i japin këto para. Deri në masa ekstreme, që duhen parashikuar në ligj. Pse nuk lejohet, fjala vjen, të marrë pjesë në zgjedhje një forcë që bën propagandë fashiste dhe lejohet të marrë pjesë një forcë që kapet në krimin e përsëritur të blerjes së votës me para të pista?

Ndryshimi i sistemit elektoral, rishikimi i ligjit të financimit të partive, duke e parë çështjen në kontekstin shqiptar dhe plot masa të tjera që përvoja europiane i ka të gatshme, mund të krijojnë në lidhjen e tyre murin mbrojtës të zgjedhjeve kundër mortajës së parave të pista.

Por asgjë nuk do të bënte derman nëse qeveria do të qëndronte në krahun e antiligjit dhe manipulimeve. Në këtë rast do të kishim helmimin e vetë medikamentit, siç thotë Monteskie për një qeveri të korruptuar. Kjo do të përligjte protestat, revoltat dhe kryengritjen popullore për ligjin, Kushtetutën, zgjedhjet.

14

dossier

E shtunë-diel, 09-10 nëntor 2013

www.mapo.al

Historia e një kryebashkiaku nën akuzë për korrupsion, që “mbretëron” i qetë në qytetin e tij.

Agjencia antikorrupsion e Rumanisë vijon dënimin e politikanëve, por njerëzit vazhdojnë t’i votojnë

Kryebashkiaku ushqen një majmun në një kopsht zoologjik të improvizuar në kopshtin e tij.

Si të bësh përpara në politikën rumune Nga Vlad Odobesku / Bukuresht dhe Zagreb

K

ryebashkiakut Nicola Matei po i shndrit ylli. I sapodalë nga burgu, ai është në maksimum të popullaritetit si drejtues. Javën tjetër bëhet 46 vjeç.

Lindur në shenjën zodiakale të Luanit, ai e paraqet veten si luan në mes të njerëzve: krenar, ambicioz dhe pompoz. Ky vit ka qenë stërmundues për kryebashkiakun, me atë punën e ngatërruar të shitblerjes së tokës, akuzat për korrupsion dhe dënimin me burg. “Vdekja do të kish qenë më e lehtë”, thotë Matei për kohën prapa hekurave. “Është e vështirë të pranohet poshtërimi”.

Por sot dielli shkëlqen, qyteti po feston, ndërsa luani hazdiset jashtë kafazit. Matei është kthyer mes njerëzve që e duan…Është kthyer në Navodari, qytetin që e ka zbukuruar me skulptura të arta të luanëve, kafshës së tij të preferuar. Është ditë e nxehtë korriku në bregdetin rumun të Detit të Zi. Në një fushë futbolli që shërben si shesh panairi i përkohshëm, Navodari feston karnavalet e përvitshme, një javë para se kryebashkiaku i tij të festojë ditëlindjen. Në ditëlindjen e një viti më parë, Matei u urua nga qytetarët e thjeshtë dhe iu këndua një serenatë nga krejt stafi i televizionit lokal. Në karnavalet e këtij viti, ai është ylli i festimeve. Emri i tij zbukuron banderolën mbi skenë. Artistët që performojnë aty, përfshirë popstarin e tij të preferuar, e falënderojnë personalisht që i ka ftuar. Kur Matei i referohet vetes si “perandori” i Navodarit, siç pretendohet në dëshmitë e gjyqit, nuk është se po tallet. “Ai është si ati ynë,” thotë një plak që është filmuar nga televizioni lokal duke protestuar ndaj arrestimit të kryebashkiakut vitin e kaluar. “Ai është shpirti i këtij qyteti.” Matei duket si patriark në moshë të re, me flokët pak të thinjura në tëmtha. Ai përzihet me admiruesit e vet në karnavale, ndërkohë që vetullat me hark i japin një pamje gjithmonë të shqetësuar. Matei është nga ai lloj drejtuesish rumunë, që ka nxjerrë kapital politik nga hetimet për korrupsion. Në mbarë vendin, kryebashkiakët janë dënuar nga gjykatat por janë ringjallur përsëri nga kutitë e votimit. Ngulmimi i tyre në skenë shpalos një paradoks të fushatës së Bashkimit Europian për të përmirësuar qeverisjen në shtetet e reja anëtare. Prokurorët antikorrupsion të Rumanisë, mbështetur nga Bashkimi Europian, kanë qenë në mënyrë spektakolare të suksesshëm, duke u bërë të famshëm edhe pse “i pre-

në kokën” një kryeministri, Adrian Nastases. Por shpesh, objektivat e tyre me rang më të ulët janë rikthyer në skenë. Në këshilla bashkiake dhe bashki, gjyqet për korrupsion më fort kanë qenë brumi i ndërtimit të karrierave politike, sesa shkatërrimi i tyre. Këta drejtues kanë shfrytëzuar kontrollin që kishin mbi institucionet vendore – si dhe mosbesimin popullor ndaj atyre qendrore – për t’i kthyer dënimet në favor të vet. Ky artikull nga Rrjeti Ballkanik për Hetim dhe Raportim (BIRN) tregon se si një fushatë kundër qeverisjes së korruptuar, urdhëruar nga Bashkimi Europian, i ka arritur objektivat juridikë, por nuk e ka pastruar politikën. Ka realizuar dënime, por nuk i ka dëmtuar reputacionet e zyrtarëve të përfshirë në to.

Kontroll i plotë Në karnavalet e Navodarit, dritat janë ndezur dhe shitësit po pjekin mish. Matei ecën përmes tymit të zgarave. Blicet e aparateve përplasen mbi kostumin e tij të bardhë. Ai ndalon të provojë fuqinë përballë një topi që goditet me grusht. Kur i bie topit, turma e uron. Matei u arrestua në nëntor 2012, disa muaj pasi u zgjodh për herë të dytë si kryebashkiak. Në atë kohë, rreth një mijë mbështetës të tij protestuan për ndalimin e tij duke mbajtur pllakate ku shkruhej: “Na e ktheni kryetarin!” apo “Na jepni njeriun tonë, na jepni jetën tonë!”. Matei u akuzua për përpjekjet për korruptim të një polici në qytetin fqinjë të Konstancës. Prokurorët, duke përdorur prova nga përgjimet, pretenduan se kryebashkiaku i kishte ofruar policit dy ngastra toke me vlerë 13.000 euro. Në këmbim, ai kishte pritur të përjashtohej nga objekti i një vargu hetimesh kriminale. Matei i hodhi poshtë akuzat për korruptim. Si mbrojtje, avokatët e tij cituan popullaritetin si kryebashkiak. Gjyqtarëve nuk iu mbush mendja nga kjo dhe e dënuan me paraburgim. Ai kaloi pesë muaj në burg. I rrethuar nga mbështetësit kur u lirua, Perandorit të Navodarit i rrodhën lot.

“Kishte më shumë njerëz që më prisnin kur u lirova sesa kur fitova zgjedhjet,” kujton ai. Matei ka rifilluar detyrën ndërkohë që gjyqi ndaj tij vazhdon. Vendimi pritet brenda vitit tjetër. Nëse dënohet, mund të kalojë nga gjashtë muaj deri në pesë vite burg. Zëvendësi i tij do të angazhohet për çdo mungesë, duke marrë urdhra nga bosi i tij siç bëri gjatë kohës së fundit që Matei e kaloi në qeli. Si u dënua, si u shfajësua, perspektiva afatgjatë e Ma-

teit nuk ka gjasa të dëmtohet. Ai mbetet tmerrësisht popullor në Navodari dhe nuk ka rivalë të besueshëm. Në rizgjedhjen e vitit 2012, ai mori 70 për qind të votave. Kontrolli i tij mbi qytetin është pothuajse i plotë. Këshilli bashkiak përfshin përfaqësues nga katër parti, që votuan për 114 vendime mes janarit dhe fillimit të shtatorit 2013 – periudhë që përfshinte burgosjen e Mateit. Të gjithë u miratuan me unanimitet. Matei është njeri i thjeshtë, me gjeste të shpejta. Në zyrën e bashkisë ai ndez një qiri, bën kryq disa herë dhe ulet në divan. Në fjalime është më i lëshuar se politikanët e tjerë dhe mburret për autoritetin e vet.

“Mos mendoni se i llastoj njerëzit,” thotë ai. “Dje kam shkarkuar pesë kryetarë departamentesh.”

Ai e shkarkon pa teklif përbuzjen për drejtësinë rumune dhe hipokrizinë e politikës së Bashkimit Perëndimor. “A mendoni se perëndimorët nuk kanë bërë gabime? Si ta pret mendja se janë zhvilluar?”-pyet ai. Matei ia nisi punës si sipërmarrës, duke importuar mallra nga Turqia pas rënies së komunizmit më 1989. Sipërmarrja tregtare e tij u ngrit nga një magazinë ku tregtonte nga xhinset tek pjesët industriale. “Nuk mashtrova kënd dhe askush s’e mashtroi Matein”,- qesh.

“Dhe bëra para. Mjaftueshëm para për t’i ndarë me komunitetin”. “Është vërtet idioteske të

thuhet se gjithë tregtarët janë hajdutë,” shtjellon ai duke iu referuar fushatave anti-korrupsion të Rumanisë. Ai zgjerohet në versionin e tij të teorisë së rrjedhjes teposhtë, duke përshkruar se si pasuria e tij e ka kamur ekonominë vendore. “A mund të ngas dy makina përnjëherë? A ha me dy gojë? A vesh dy kostume? Jo, veç një,”- thotë. “Disa nga punëtorët e mi vishen më mirë se unë.

Shkojnë me pushime më shumë se unë.” Navodari ishte fshat i vogël peshkatarësh, kur diktatori komunist Nikolae Çaushesku mori përsipër industrializimin e bregut të Detit të Zi. Qytet me afërsisht 40.000 banorë, ekonomia e tij tani sillet rreth një rafinerie nafte aty afër. Shenjat e drejtimit të Mateit janë tejet të dukshme në hapësirat publike të Navodarit. Një rrugë kryesore është zbukuruar me skulptura sirenash veshur në ar.

Shtylla me kapitele klasike janë ngritur përbri blloqeve të apartamenteve të kohës së komunizmit. Pastruesit e bashkisë sillen ndërmjet pemëve të rreme prej metali dhe plastike. Bluzat e tyre kanë emrin e Mateit. Shatërvanë dhe sheshe me drita plot përmbajnë një larmi skulpturash kafshësh – delfinë në hedhje, fazanë krenarë dhe elefantë të fuqishëm. Vëzhgues të kësaj vathe kafshësh prej metali dhe guri janë të kudondodhurit luanët e gdhendur, simbole të autoritetit të Mateit. Edhe dhoma e pritjes e këshillit bashkiak ka koleksionin e vet të luanëve në miniaturë, të zgavruar mes ikonave dhe numëratorëve telefonikë. Duke qeshur, kryebashkiaku e pranon se e ka pikë të dobët mbretin e pyllit. I pakënaqur me skulpturat, ka blerë dy luanë të gjallë nga një kopsht zoologjik privat. Kafshët janë vendosur në një kafaz të madh në pronat e tij. Ulërimat e tyre mund të dëgjohen në të gjithë lagjen. Popullariteti i Mateit mbështetet jo vetëm në punët publike dhe personalitetin e tij të larmishëm. Ai është një nga biznesmenët më të pasur të qytetit dhe sponsorizon ekipin vendas të futbollit. Bamirësitë e tij janë të veshura me një cipë burrërie. Në dy vitet e fundit, ai ka përdorur buxhetin bashkiak në subvencionimin e pagesave të faturave të energjisë të rreth 6.000 familjeve, duke i dhënë paratë nëpërmjet një shorti mujor. Në Krishtlindje dhe Pashkë, me mijëra familje në nevojë marrin një pako me pula, vezë dhe vaj, të gjitha paguar nga buxheti i bashkisë. Vitin e fundit, Matei i dyfishoi pagesat e qytetit për shërbimet fetare. Ai është popullor në mesin e frekuentuesve të kishës

E shtunë-diel, 09-10 nëntor 2013

15

www.mapo.al

“Ishim me fat që krijuam ligjet anti-korrupsion para hyrjes në Bashkimin Europian.

Nuk mendoj se ajo do të ishte e mundshme sot,” -shprehet Laura Stefan

Kafsha e preferuar e kryebashkiakut është gjithkund në Navodari.

Shtylla të reja dhe kapitele i japin një pamje klasike Navodarit.

dhe është lavdëruar publikisht nga kleri ortodoks. Ai favorizohet edhe nga televizioni dhe radioja lokale, të dyja nën zotërimin e një kompanie të regjistruar me emrin e tij. Qytetarët kanë simpati për vështirësitë e Mateit me ligjin. Akuzat për keqpërdorime bashkiake nuk janë asgjë e re në Navodari. Paraardhësi i Mateit dhe sfiduesi i tij në zgjedhjet e vitit 2012 , Tudorel Kalapodi, u dënua për korrupsion dhe tani është larguar nga politika. Konstantin Balakeanu, punëtor fabrike në pension thotë se Navodari s’ka qenë kurrë më mirë. “Shikoje këtë asfalt,” thotë ai, duke treguar një rrugë të saposhtruar. “Askush nuk mund ta bënte ç’ka bërë ky kryebashkiak. Prandaj na vjen keq për të.” Në një park të ri në rrethina të qytetit, Laura dhe Julia, dy nëna të reja pranuan se do ta falnin kryebashkiakun, edhe nëse gjykatat do ta dënonin.“Të gjithë politikanët vjedhin,” thotë Laura e bindur. Julia pohon. “Në çdo punë nuk ke mjaftueshëm nëse nuk vjedh. Kështu shkon puna sot.” Shumë rumunë ndjejnë simpati instinktive për një kryebashkiak që ka tërhequr vëmendjen e prokurorëve. Mbështetja për individin zyrtar në rastet e korrupsionit pasqyron mosbesimin ndaj institucioneve që e ka zanafillën në kohët e komunizmit. Diktatura e Çausheskut ishte brutale dhe në thelb jo-funksionale. Për ta anashkaluar shtetin, rumunët kultivuan marrëdhënie personale me burokratët. Për qytetarin që kërkonte përkujdesje mjekësore apo punësim, një tundje koke apo miratim nga një funksionar i njohur nënkuptonte më shumë sesa çfarëdolloj garancie zyrtare. Vintila Mihailesku, profesor antropologjie në Bukuresht, thotë se rumunët ende i krijojnë simpatizimet në mënyrë të improvizuar, duke marrë anën e kryebashkiakëve dhe duke iu kundërvënë shtetit. “Nëse unë nuk u besoj institucioneve në përgjithësi, gjithashtu nuk u besoj në përcaktimin se çka është e saktë dhe çka e korruptuar”, thotë ai duke përgjithësuar mënyrën e mendimit të shumicës. “Prandaj u besoj atyre që i gjykoj si të vlefshme”.

Protesta për të akuzuarit Politikanët anembanë Rumanisë i kanë përdorur hetimet mbi korrupsionin për të rritur apo nisur karrierat e veta. Dan Diakonesku, gazetar i një emisioni televiziv sensacional u arrestua më 2010 me akuzën e përpjekjes së korruptimit të një zyrtari lokal. Ai i mohoi akuzat dhe, pasi u lirua, menjëherë shpalli krijimin e një partie të re politike. Ndërkohë që rasti i tij ende s’është mbyllur, partia e Diakoneskut është e treta në parlament me 14 për qind të votave në zgjedhjet e fundit. Ajo e mbështeti fushatën mbi një platformë populiste, duke premtuar pagesa prej 20.000 eurosh për çdo qytetar nga ri-shtetëzimi i industrive. “Partia nuk do të kish ekzistuar pa arrestimin tim,” thotë Diakonesku. “Arrestimi nuk ishte thjesht domethënës, ai nënkuptonte gjithçka.”Ai tashti i hedh sytë drejt zgjedhjeve presidenciale të vitit të ardhshëm. “Shpresoj se padrejtësia që m’u bë do të ma forcojë pozitën,” thotë ai, duke iu referuar akuzave për shantazh. Në resortin bregdetar dhe portin e Konstancës, kryebashkiaku Radu Mazare

po hetohet për shitjen e një toke në bregdet që me gjasë u shit nën vlerë duke i kushtuar shtetit rumun 114 milion euro. Duke mbrojtur pafajësinë para kamerave televizive, Mazare shfaqet i veshur në rroba ushtarake me beretë të kuqe, uniformën për atë që ai e quan “luftën” e tij kundër prokurorëve. Në verë 2012, kryebashkiaku i stuhishëm që është fotografuar i veshur si oficer nazist dhe si sulltan, fitoi zgjedhjet për herë të katërt me 62 për qind të votave. Jashtë sallave të gjyqit, politikanët e akuzuar e paraqesin veten si njerëz të popullit, të viktimizuar nga gjuetia e shtrigave. Mbështetësit e tyre e pëlqejnë këtë imazh. Protestat e shkaktuara nga arrestimi i Mateit në Navodari ishin të ngjashme me ato në qytetet e Krajovës dhe Baia Mares më 2010 në favor të kryebashkiakëve që më vonë u dënuan për korrupsion. Edhe burgosja nuk është pengesë për rizgjedhjen. Kryebashkiaku i qytetit të Jilavës, Adrian Mladin, dhe kryebashkiaku i Magureles, Dumitru Ruse, u rizgjodhën ndërkohë që ishin të arrestuar për akuza korruptimi. Të dy bënë betimin e detyrës nën shoqërimin e policisë para se të ktheheshin në qelitë përkatëse. Qytetarët e Ramniku Valkeas e shpallën kryebashkiakun Mircia Gutau qytetar nderi mbasi ai u shpall fajtor për korrupsion. Parlamenti i zgjedhur vitin e kaluar ishte më i korruptuari në historinë e Rumanisë. 19 nga 588 anëtarët e tij janë nën hetime për shpërdorim detyre dhe dy deri tani janë dënuar.

“Jeta vazhdon” Ndërkohë që lista e zyrtarëve me hije pasqyron dobësinë e skenës politike, ajo pasqyron edhe triumfin e prokurorëve. Agjencia kombëtare e antikorrupsionit, DNA, u themelua më 2005.

Në atë kohë, Bukureshti po përpiqej ta bindte Brukselin se ishte serioz në pengimin e korrupsionit kronik, kusht kyç për hyrjen në Bashkimin Europian. Me pak mbikëqyrje nga Gjykata e Lartë, DNA-së iu dha pushtet i jashtëzakonshëm, përfshi shërbimin e përgjimeve dhe një njësi policore që e lejonte të anashkalonte Ministrinë e Brendshme. Shpejt, agjencia e tregoi veten duke hetuar ish-kryeministrin Nastase për abuzime me fondet publike. Ajo krijoi armiq në elitën politike dhe fitoi lavdërimet e Brukselit. Më 2012, DNA paditi rreth 25 kryebashkiakë, 8 nënkryetarë bashkie dhe katër deputetë. Puna e saj çoi në dënimin e 743 njerëzve vitin e kaluar – dyfishi i numrit të vitit të mëparshëm. Afërsisht 90 për qind e rasteve të agjencisë që u mbyllën më 2012 rezultuan në dënime fajësie. Të dënuarit përfshinin dy anëtarë parlamenti, një ministër kabineti, nëntë kryebashkiakë dhe tre nënkryetarë bashkie. Ish-kryeministri Nastase u dënua po ashtu vitin e kaluar. Kur policia shkoi ta arrestonte, ai deshi të vriste veten por vetëm u plagos në qafë. Tani gjendet në burg. Zyrat e agjencisë janë në një rrugë të ngushtë të Bukureshtit ku ka trafik të madh. Gazetarët dhe kameramanët sorollaten tek hyrja, duke pirë kafe dhe duhan. Po presin kryebashkiakët dhe deputetët që herë pas here dalin nga ndërtesa, disa me buzëqeshje, di-

Matei ka lënë gjurmë në hapësirat publike të Navodarit.

Flamujt rumunë dhe të Bashkimit Europian ia përkujtojnë Navodarit vendin e tij në botë

sa të djersitur, disa me pranga në duar. Nga zyra e tij në katin e parë, zv/kryeprokurori Nistor Kalin mund të shohë ndërtesën gri të Parlamentit, ku rrinë mjaft objektivë të agjencisë së tij. Ai e krahason ndjekjen e politikanëve nga DNA-ja me gjuetinë e madhe. Ai nënqesh kur bie fjala tek ankesat e disa rumunëve që agjencia po e prish imazhin e vendit duke nxjerrë në shesh korrupsionin e tij. “Është sikur vjehrra jote të jetë hedhur me makinën tënde të shtrenjtë prej një shkëmbi,” bën shaka ai. “A duhet të gëzohesh që ajo vdiq, apo duhet të ankohesh për makinën?”.

Kritikët e agjencisë, sipas tij, po vajtojnë për makinën. Prokurorët e DNA-së janë krenarë për përqindjen e dënimeve të tyre. Rikthimet e politikanëve të dënuar nuk i shqetësojnë fort. “Puna përfundon tek edukimi dhe sjellja e shoqërisë rumune, që e toleron korrupsionin”, thotë Kalini kur e pyet për ata shumë kryebashkiakë, karriera e të cilëve është rinisur pas procedimeve. Daniel Morar, gjyqtar kushtetues që i ka dalë nami si shefi kryqëzues në DNA, thotë se ndërkohë që protestat në mbështetje të drejtuesve të korruptuar mund të fyejë ndjesinë e moralitetit të një qytetari, ato janë të parëndësishme për prokurorin. “Ajo që gjithkush duhet të dijë është që drejtësia nuk jepet nga masat, pavarësisht se sa protesta bëhen,” thotë ai. “Drejtësia jepet nga specialistët.” Duke pasë parasysh të shkuarën e Rumanisë, surpriza e vërtetë mund të jetë mbijetesa e DNA-së dhe jo vitaliteti i objektivave të saj.

Ekspertët juridikë thonë se agjencia ia ka borxh ekzistencën e vet kushteve unike të dhjetë vjetëve të fundit, kur drejtuesit e Rumanisë s’lanë gjë pa bërë për të plotësuar kriteret e hyrjes në Bashkimin Europian. Monica Makovei, ish-ministrja e Drejtësisë në kohën e krijimit të DNA-së, thotë

se reformat e vërteta shpesh u kërkojnë politikanëve të marrin vendime që shkojnë kundër interesave të tyre. “Kjo mund të bëhet vetëm në vigjilje të hyrjes në NATO apo në Bashkimin Europian,” tha ajo. Pas hyrjes në Bashkimin Europian më 2007, Rumania s’ka pasur fort nxitje për ta luftuar korrupsionin. Politikanët janë përpjekur të ndikojnë mbi DNA-në apo ta frikësojnë, dhe mediat e anshme e kanë demonizuar stafin e agjencisë. Një raport i janarit 2013 nga Komisioni Europian nxori përfundimin që prokurorët antikorrupsion i ishin nënshtruar “fushatave mediatike që shkonin deri në kërcënim”. Makovei, që tashti është anëtare e Parlamentit Europian, thotë se gjendja mund të jetë edhe më e keqe. Politikanët rumunë janë përpjekur ta zbehin besimin publik tek DNA-ja si mjet i fundit. Ata ende s’mund ta pengojnë apo ta shpërbëjnë drejtpërdrejt institucionin pa shkaktuar reagimin e Bashkimit Europian, thotë ajo.

Brukseli vazhdon t’i mbikëqyrë reformat që i ka urdhëruar Rumanisë, duke botuar një raport vjetor përparimi si formë presioni ndaj qeverisë.

“Ishim me fat që krijuam ligjet anti-korrupsion para hyrjes në Bashkimin Europian. Nuk mendoj se ajo do të ishte e mundshme sot,” -shprehet Laura Stefan, ish-drejtoreshë në ministrinë e drejtësisë, tani këshilltare e Komisionit Europian.

“Politikanët menduan se çdo gjë do të kthehej “si më parë” pas integrimit në Bashkimin Europian”, thotë ajo. “Për fat, nuk u kthyem mbrapa.”

Vlad Odobesku është gazetar nga Bukureshti.

Ky artikull u redaktua nga Neil Arun dhe u prodhua si pjesë e Bursës Ballkanike për Gazetari Cilësore, nismë e Robert Bosch Stiftung dhe ERSTE Foundation, në bashkëpunim me Balkan Investigative Reporting Network.

CMYK

16

Shpallja e konkursit për Drejtorin e Drejtorisë së Auditit të Brendshëm Autoriteti Portual Durrës në zbatim të Ligjit Nr.9720, datë 23.4.2007 “Për Auditimin e Brendshëm në Sektorin Publik” i ndryshuar me Ligjin nr.10318, datë 16.09.2010; Udhëzimin e Ministrit të Financave Nr. 12, datë 05.06.2012 “Mbi Proçedurat e Kryerjes së veprimtarisë së Auditimit të Brendshëm në Sektorin Publik”; Udhëzimin e Ministrit të Financave nr. 69, datë 29.09.2010, “Për miratimin e Manualit te Auditimit të Brendshëm në sektorin publik” dhe Ligjin nr. 7961, date 12.7.1995” Kodi i Punës i Republikës së Shqipërisë “ i ndryshuar, shpall konkursin e “Drejtorit” të Auditit të Brendshëm.

Më poshtë po paraqesim tekstin që kërkojmë të publikohet në gazetën tuaj.

Autoriteti Portual Durrës në zbatim të Ligjit Nr.9720, datë 23.4.2007 “Për Auditimin e Brendshëm në Sektorin Publik” i ndryshuar me Ligjin nr.10318, datë 16.09.2010; Udhëzimin e Ministrit të Financave Nr. 12, datë 05.06.2012 “Mbi Proçedurat e Kryerjes së veprimtarisë së Auditimit të Brendshëm në Sektorin Publik”; Udhëzimin e Ministrit të Financave nr. 69, datë 29.09.2010, “Për miratimin e Manualit të Auditimit të Brendshëm në sektorin publik”, vendosi shpalljen e konkursit për vendin e lirë të punës pranë Drejtorisë së Auditimit të Brendshëm në pozicionin “Drejtor”: Kushtet specifike për pranimin e aplikantëve paraqiten si më poshtë: a) Ka mbaruar studimet e larta universitare në njërin nga degët: ekonomi, financë, kontabilitet, ose drejtësi. b) Duhet të jenë pajisur me dëshminë “Auditues i brendshëm në sektorin publik” dhe të kenë një përvojë pune 5-vjeçare si auditues. c) Të njohë mirë normat dhe kërkesat e Ligjit nr.9720, datë 23.04.2007 “Për Auditimin e Brendshëm në Sektorin Publik”, i ndryshuar me Ligjin nr.10318, datë 16.09.2010; Udhëzimin e Ministrit të Financave Nr. 12, datë 05.06.2012 “Mbi Proçedurat e Kryerjes së veprimtarisë së Auditimit të Brendshëm në Sektorin Publik”; Udhëzimin e Ministrit të Financave nr. 69, datë 29.09.2010, “Për miratimin e Manualit të Auditimit të Brendshëm në sektorin publik”,; Kodin etik për auditët e brendshëm si dhe Kartën e Auditimit te Brendshëm të miratuara nga Ministri i Financave. d) Të njohë (flasë, shkruaj dhe lexojë rrjedhshëm) një gjuhë të huaj të komunitetit europian (preferohet gjuha anglisht); e) Të njohë mirë programet bazë të kompjuterit; f) Të njohë normat dhe rregullat e etikës në komunikimin me eprorët dhe kolegët në kushtet e një ambjenti professional Dokumentat që duhen paraqitur a) Kërkesë për të aplikuar për vendin e punës b) Curriculum Vitae me të gjitha gjeneralitetet dhe të dhënat mbi edukimin, eksperiencën profesionale, gjuhët e folura etj, e firmosur nga vetë personi; c) Fotokopje e diplomës së shkollës së lartë e shoqëruar me listë notash si dhe të gjitha dëshmive, çertifikatave të kualifikimeve profesionale, trajnimeve të ndryshme etj; d) Fotokopje e librezës së punës që vërteton eksperiencën e punës; d) Referencë pune nga punëdhënës të mëparshem.

Të interesuarit duhet të paraqesin dokumentat e lartë-përmendura dorazi ose me postë në adresën e mëposhtme, brenda datës 12 nëntor 2013. Zarfi duhet te jete i mbyllur dhe mbi të, të shkruhet qartë emri i aplikuesit dhe shënimi: “Aplikim për vendin e lirë të punës në Drejtorinë e Auditimit të Brendshëm”. Për më shumë informacion mund të na vizitoni në faqen tonë të internetit www.apdurrës.com.al/zyraeshtypit.

Adresa: Autoriteti Portual Durrës / Sekretaria e Këshillit Drejtues / Rruga Tregtare, Durres / Tel. 052 293 577

e shtunë-e diel, 09-10 nëntor 2013

www.mapo.al

fenomen

Rivalë në talent-show, bashkëpunëtorë në festival

Të ruajmë qetësinë Nga Iva Tiço

Ato që duan me çdo kusht të bëhen të famshme e dinë se duhet shumë punë, këmbëngulje dhe fat...ose një motër e madhe që e ka shtruar rrugën për ty. Ja si ka përfituar motra e Aurela Gaçes, ajo e Greta Koçit, e Afërdita Dreshajt dhe e Nora Istrefit faqe 20

faqe 20

personzh single & The City privatësi Fenomen Çdo të shtunë e të diel

www.mapo.al

pertej privatësisë

Arben Derhemi

Tani me një rol si balerin Është shfaqur në petkat e balerinit. Jo në skenën e teatrit, por në skenën e “Dancing with the Stars”, ku Arben Derhemi është një prej yjeve konkurrues të vallëzimit. Bashkë me këtë eksperiencë të re ai flet për turin e shfaqjeve nëpër Shqipëri me monodramën “Johan Padan”, planet për vënien në skenë të një pjese të re, rolin e një vrasësi profesionist në filmin “Simon”, i cili do të shfaqet në kinema në mes të dhjetorit të këtij viti.

personazh

Arnita Beqiraj

Në kohët e bukura të fëmijërisë

faqe 19

Si vlonjate krenare, deti mbetet dashuria e saj më e madhe. Jo vetëm se e mbështjell në qetësinë dhe pafundësinë e tij, por e bën të kridhet në kujtimet e bukura të fëmijërisë. Kur nuk ka mundësi të jetë buzë tij për shkak të angazhimeve që ka me “X-Factor”, ku Arnita Beqiraj prej edicionit të parë punon në prapaskenë dhe drejton emisionin “Extra factor”, ajo mbyll sytë, bëhet edhe njëherë fëmijë e lodron pranë tij. Deti behët fëmijëria e saj dhe fëmijëria bëhet det kujtimesh.

Faqe 17

18

E shtunë - e diel 09-10 nëntor E shtunë - e diel 13-14 prill2013 2013 www.mapo.al www.mapo.al

personazh Nga skena e teatrit, aktori ka kaluar në një skenë të re, atë të spektaklit televiziv “Dancing with the stars”, ku për disa javë rresht do i duhet të interpretojë një rol jo pak të vështirë. Atë të balerinit profesionist nën ritmet e valsit, mambos, rumbas e rock and rrol-it. Arben Derhemi rrëfen këtë eksperiencë të re që e ka marrë me entuziazëm e sportivitet dhe zbulon disa nga projektet e reja në teatër dhe kinema, ku ndihet tamam si në shtëpinë e tij

Një skenë e re për

Arben Derhemin Q

ë Arben Derhemi me atë pamjen e tij si njeri i vështirë e i sertë do të pranonte të vallëzonte në “Dancing with the Stars”, edhe ata që e kishin propozuar emrin brenda stafit nuk e besonin se do të pranonte. Megjithatë e bënë tentativën e tyre për ta pasur mes yjeve dhe për çudinë e tyre, ai e pranoi menjëherë, duke mos e fshehur edhe kënaqësinë.

“Nuk e di pse u dukem tip kaq i vështirë saqë për të ma bërë ftesën, erdhën me anë të një miku në Akademinë e Arteve, ku fare mirë mund të kishin ardhur drejtpërdrejt”, - tregon duke qeshur ai, i ulur në kafenenë përbri Teatrit Kombëtar.

Por nëse më parë e gjithë dita i dedikohej këtij të fundit, këto kohë sapo akrepat i afrohen orës 2 të pasdrekes, atij i duhet të nxitojë te sallat e provave të spektaklit “Dancing with the Stars” për t’u përgatitur në numrin e radhës.

Ata që nuk e besuan se ai do të ishte pjesëmarrës i kësaj gare televizive ishin edhe miqtë e tij, të cilët as që e kishin menduar se do e shihnin të hënën në mbrëmje teksa vallëzonte koreografinë e një “Pasodoble” .

Ja që Arben Derhemi i habiti të gjithë, i veshur si një toreador i vërtetë vallëzonte në krah të balerinës profesioniste. “E kam marrë me shumë sportivitet. E shoh si një sfidë dhe unë sfidave u shkoj deri në fund”. Ka dhënë fjalën dhe ai thotë se e mban, megjithë impenjimin dhe lodhjen –të cilat i kishte menduar më të lehta përpara se të niste të hidhte hapat e parë në pistën e kërcimit –e ka ndarë mendjen se garës do i shkojë deri në fund. Edhe pse kjo do të thotë të heqë dorë edhe nga disa shfaqje në teatër të monodramës “Johan Padan” nga Dario Fo. Shfaqje e cila veç suksesit që pati në TK tani po shëtit në teatrot e të gjithë Shqipërisë, zbulon Derhemi.

“Provat janë lodhje psikologjike, por mundohem ta marr me shumë sportivitet. Tani ka më se një muaj që i kemi nisur, por në fillim e kuptova sesa mbrapa jam me kërcimin”, - vijon të tregojë i shoqëruar nga të qeshurat, sidomos kur i kujtohen batutat e miqve.

“Familja e priti mirë, ndërsa disa kolegë e miq bënin shaka. Kishte edhe nga ata që më thanë: “Mirë bëre se është publicitet”. Por të them të drejtën nuk është se më shtyu ky i fundit. Nuk jam i etur pas publicitetit. Më pëlqen puna që bëj dhe jam i kënaqur”, - thotë, por e pranon fuqinë e televizionit kur kuj-

ton se në më shumë se 40 role në teatër dhe filma artistikë ai u bë shumë i njohur për publikun e gjerë vetëm me një serial televiziv “Njerëz dhe fate”. “Nuk e keni idenë sesi është mbushur më pas kinemaja kur u shfaq premiera e filmit ‘Ishte kohë për dashuri’. Më shumë se për çdo film hollivudian”, – thotë kur kujton filmin artistik, i cili ishte një lloj vazhdimi i serialit.

Gjatë sezoneve të kaluar të DWS i ka ndjekur kolegët e tij aktorë që kanë marrë pjesë e ndoshta edhe duke bërë pak tifozllëk për ta. “I kam ndjekur nga afër sepse, si të thuash, jam pjesë e ‘Vizion Plus’, pasi dubloj zëra për filma të animuar e dokumentarë. I kam parë dhe e kam përshëndetur nismën e tyre për të marrë pjesë në spektakël të këtij lloji”. Por që ai vetë do të ishte protagonist në edicionin e katërt, këtë nuk e kishte menduar asokohe. Nëse i ka rënë ndonjëherë që në teatër të ketë ndonjë rol prej balerini, tanimë rolin nuk duhet ta përgatisë mirë vetëm me fuqinë e fjalës, por i duhet t’i japë forcë dhe elasticitet të gjithë gjymtyrëve për një interpretim të patëmetë. Edhe pse skena nuk është e njëjta ku ai ka interpretuar prej vitesh.

Nuk e di sesa impakt do të ketë pjesëmarrja e tij në spektaklin e vallëzimit, por di mirë se kjo do të jetë edhe periudha më e ngjeshur e angazhi-

Kemi dhënë 50 shfaqje të ‘Johan Padan’ dhe kemi në plan të vazhdojmë. Na kanë ftuar në Pogradec, Korçë, Gjirokastër, Fier, Berat dhe më duhet sa të mbarojë spektakli të vrapoj drejt shfaqjeve”.

meve të tij kur i duhet të kapërcejë sa nga skena televizive drejt asaj të Teatrit. “Kemi dhënë 50 shfaq je të ‘Johan Padan’ dhe kemi në plan të vazhdojmë.

Na kanë ftuar në Pogradec, Korçë, Gjirokastër, Fier, Berat dhe më duhet sa të mbarojë spektakli të vrapoj drejt shfaq jeve”. Zbulon se këto provat e DWS nuk po e lënë të përgatitet pak për rolin, megjithëse e ka vënë në skenë plot 50 herë deri më tani Johan Padanin në zbulim të Amerikave, me plot 1 orë e 40 minuta në skenë. “Në skenë jam shumë rehat. Ndihem si në shtëpi. Teatri është shtëpia ime. Pasi e përfundoj një shfaq je më duket se kam lënë një copëz shpirti. Është shumë impenjative monodrama. E kam provuar se bie 2kg pas një shfaq jeje. Nuk të lë të marrësh frymë, por ama të mbush shumë shpirtërisht”.

Përveç shfaqjeve të planifikuara deri në janar të vitit tjetër, dëshiron të vërë në skenë një pjesë të një regjisori izraelit, e cila që tani e ndjen të tijën pasi e ka përkthyer motra e tij, e cila trajton tragjedinë mes dy vëllezërve. “Ngjason me tragjeditë klasike, megjithëse autori është bashkëkohor dhe më pëlqen shumë. Urojmë të gjejmë sponsorë për ta vënë në skenë”.

Veç Teatrit, si në shtëpinë e tij ndihet edhe në sheshxhirim. Janë dy dashuri që nuk di t’i ndajë dhe mendon se nuk ka asnjë arsye t’i ndajë. Për të janë si dy dhomat e shtëpisë së tij. Sapo ka përfunduar xhirimet e filmit “Simon” që pritet ta ketë në mes të dhjetorit të këtij vitit, ku Arbeni ka rolin e protagonistit. “Mendoj se ky film do ta mbushë plot sallën e kinemasë. Është një risi për Shqipërinë. Bëhet fjalë për një film të zhanrit triller psikologjik, i pari i këtij lloji në Shqipëri i regjisorit të ri Xhosli Rama. Unë portretizoj një violonçelist të cilin rrethanat e kthejnë në vrasës profesionist”, - zbulon Derhemi duke shtuar se është ndjerë

shumë mirë g jatë muajit që kanë xhiruar filmin artistik bashkë me kolegët Julian Deda dhe Visjan Ukcenaj.

“Mendoj që të hysh mirë në lëkurë të personazhit duhet ta njohësh mirë jetën. Për këtë nuk të ndihmon shumë shkolla. Nuk më pëlqejnë ata që ankohen se shkolla nuk u ka mësuar gjë. Shkolla jonë na ka dhënë bazat e aktrimit, të tjerat pastaj duhet t’i përsosësh vetë. Fakti që u largova për tre vjet e gjysmë nga Shqipëria pas përfundimit të studimeve dhe jetova në Itali më ndihmoi t’i prekja gjërat me dorën time. Gjithçka shihja, njerëzit me të cilët kisha të bëja i vëzhgoja karakteret. Që një rol të pritet mirë nga publiku duhet të jesh i besueshëm, që të jesh i besueshëm duhet t’i kesh jetuar gjërat vetë”, thotë ai duke e quajtur veten me shumë fat që ka një profesion të cilin e do shumë. “E d i që në çdo rol jap një copëz shpirt dhe më vjen mirë kur publiku del më i mbushur dhe e sheh jetën ndryshe kur del nga salla e teatrit. Kjo është aq që më përmbush mua si profesionist dhe nuk do e ndërroja për asgjë tjetër në botë”- shton ai.

Megjithatë thotë se për artin dhe veçanërisht për teatrin kohët janë të këqija ku për këtë të fundit pak interesohen dhe pak financojnë. E meg jithatë ai nuk do ta braktiste për asgjë në botë. Kështu e përmbyll ai bisedën ku pamjes serioze i kalon një buzëqeshje –megjithëse e ka gati të humbur betejën me perceptimin që kanë krijuar të tjerët se ai është njeri i sertë. “eh një miku im thotë se duhet t’u buzëqesh më shumë njerëzve. Por sikur të më marrin inat pse u qesh?!”

– shton teksa çohet nga tryeza për ta ndalur hapin te sallat e provave të “Dancing with the Stars”, ku përgatitet për një tjetër rol, atë të balerinit. s.Balliu

E shtunë - e diel 09-10 nëntor 2013

19

www.mapo.al

pertej privatësisë Si vlonjate krenare, deti mbetet dashuria e saj më e madhe. Jo vetëm se e mbështjell në qetësinë dhe pafundësinë e tij, por e bën të kridhet në kujtimet e bukura të fëmijërisë. Kur nuk ka mundësi të jetë buzë tij për shkak të angazhimeve që ka me “X-Factor”, ku Arnita Beqiraj prej edicionit të parë punon në prapaskenë dhe drejton emisionin “Extra factor”, ajo mbyll sytë, bëhet edhe njëherë fëmijë e lodron pranë tij. Deti behët fëmijëria e saj dhe fëmijëria bëhet det kujtimesh.

Arnita Beqiraj

Deti i fëmijërisë sime Cili është mëngjesi yt rutinë?

Zgjimi nga zëri i televizorit, që është sinjali që mami është zgjuar, një dush i shpejtë, pastaj një mëngjes po ashtu i shpejtë, dhe vrap për në punë. (Nuk e kuptoj arsyen përse vonohem gjithmonë, pavarësisht se kur zgjohem).

Cili do të ishte mëngjesi yt ideal?

Të zgjohesha në Vlorë- vendlindjen time- të puthja gjyshen, që është edhe pika ime e dobët, e më pas me një filxhan të madh kafeje në dorë të ulesha buzë detit.

Jashtë shtëpisë, cili është vendi i preferuar për kafen e mëngjesit?

Lokali i disa miqve të mi, një “shtëpizë” e vogël në bllok, e quajtur “Coko”, por puna ka kohë që ma ka hequr këtë kënaqësi tashmë.

Me kë dëshiron të jesh në këtë gjerbje kafeje mëngjesi?

Nëse jo me motrën time, atëherë vetëm.

A të pëlqen puna që bën, profesioni që ke?

E dashuroj punën që bëj. E vetmja gjë që dua më shumë se ajo, është të zhvillohem në të e të rritem profesionalisht.

A i devijon shpesh detyrimeve apo afateve ditore që ke?

Dikur e bëja me shpesh sesa tani. J Cila është “gënjeshtra e bardhë” më e përdorur në kësi rastesh?

“Kam qenë shumë e ngarkuar”, e nëse kjo nuk funksionon, atëherë i dorëzohem së vërtetës duke thënë “më ka dalë nga mendja”.

A je dembele? Nëse po, kur të ka kushtuar më shumë ky dembelizëm?

Nuk do ta quaja veten dembele, ndoshta për situata dhe çështje të caktuara neglizhente.

Ku të zë dreka zakonisht?

Gjithmonë në punë, nga e cila kam 30 minuta kohë për t’u ushqyer. (Edhe pse ka mirëkuptim nëse vonohemi më shumë).

Cilat janë restorantet më të preferuara për drekën tënde?

Meqenëse koha është e reduktuar, një zgjedhje e shpejtë janë “Era Restorant” ose “Oda”.

Fton apo të ftojnë më shpesh për dreka?

Duke qenë se drekën e ha gjithmonë me të njëjtët njerëz, që janë 2 miqtë e mi më të mirë, e njëkohësisht edhe kolegë të mitë, ruhen balancat. J A je kursimtare?

Nuk jam kursimtare dhe ende nuk e kam kuptuar a është mirë apo keq.

A ke në rit gjumin apo pushimin e drekës?

Dikur po, ka ca kohë që e kam humbur këtë rit.

Kur ke qenë e vogël, a ta kanë diktuar prindërit pushimin e detyruar të drekës? Bëje rrenga për t’i shpëtuar?

Më pëlqente aq shumë gjumi sa s’ka pasur kurrë nevojë për të më diktuar që të flija. Çfarë ke ruajtur që nga fëmijëria?

I kërkoj gjithmonë motrës sime të më krehë flokët. J Cila është koha që mbart për ty kujtimet më të bukura?

Fëmijëria.

Po kujtimet e hidhura?

Viti 2012. Ç’ndodh me sekretet e tua? I rrëfen diku, i shkruan diku, i mban vetëm për vete...? Ke mbajtur ditar?

Nëna ime është kasaforta ime, motra është password-i. Çfarë ka në portofolin tënd?

Përveç atyre që janë në portofolin e gjithkujt, pra karta dhe të holla, mbaj gjithmonë me vete një foto të nënës dhe motrës sime.

Në mëngjes e gjen gjithmonë menjëherë atë që kërkon në dollapin e rrobave?

Jo, madje ndodh rrallë ta gjej men-

"Do të zgjohesha në Vlorëvendlindjen timetë puthja gjyshen, që është edhe pika ime e dobët, e më pas me një filxhan të madh kafeje në dorë të ulesha buzë detit"

jëherë.

Cila është ngjyra që mbizotëron në shtëpinë tënde?

Bezhë dhe kafe.

Ekziston një aromë të cilën ti e preferon për produkte kozmetike, ushqime të paketuara, aromatizues ambienti apo makine?

Përgjithësisht më pëlqejnë aromat që gjenden te produktet për fëmijë, kjo është një arsye pse edhe unë shpesh i përdor ato. Çfarë CD ke në makinë?

Nuk kam ende një makinë. Çfarë muzike ke zile telefoni?

Zilen standarde të një “Sony Xperia”,

nuk e kam ndërruar qëkur e kam marrë.

A ke miq të vjetër? Nëse po, a takoheni shpesh me ta?

Sigurisht që kam, përpiqem t’i takoj sa herë që kam mundësi.

A je e hapur për miqësi të reja, apo duhet kohë e prova për t’u bërë mik i yti?

Jam e hapur për njohje të reja. Miqësia, si çdo gjë tjetër, ka hapat e vet.

Ku rri zakonisht me miqtë?

“C’est la vie” është një lokal që, kur duam të bisedojmë në qetësi, shkojmë shpesh.

Në ç’orë mbyllesh zakonisht në shtëpi? Pra kur mbaron zakonisht dita jote?

Hmmm... kjo është e lidhur fort me punën që bëj, e cila mbaron relativisht vonë. Përgjithësisht rreth orës 23:00 jam në shtëpi.

Cila është mbrëmja e zakonshme në shtëpinë tënde?

Shkoj në shtëpi, ushqehem, përpiqem të rri sa më shumë me mamin dhe motrën, së fundmi edhe me kushërirën time të vogël, por jo gjithmonë ia dal...kam një dëshirë të madhe për gjumë.

Po idealja cila do të ishte?

Një darkë e mirë, e këndshme, me sa më shumë familjarë dhe miq, me histori dhe të qeshura. Më pëlqen të rrethohem nga njerëz të cilët më falin dashuri dhe të cilëve unë përpiqem t’ua kthej.

Kur shkon për të fjetur?

Përgjithësisht jo më herët se ora 00:00.

Cila është uniforma jote e gjumit?

Kjo është një pikë konflikti me mamin, unë fle gjithmonë me të brendshme.

Kush është njeriu i fundit që i thua “Natën e mirë dhe g jumë të ëmbël”?

Mami. Është shoqja ime e dhomës. J

20

E shtunë - e diel 09-10 nëntor E shtunë - e diel 13-14 prill2013 2013 www.mapo.al www.mapo.al

fenomen

single and the city

Ato që duan me çdo kusht të bëhen të famshme e dinë se duhet shumë punë, këmbëngulje dhe fat...ose një motër e madhe që e ka shtruar rrugën për ty. Ja si ka përfituar motra e Aurela Gaçes, ajo e Greta Koçit, e Afërdita Dreshajt dhe e Nora Istrefit

Iva Tiço Kjo rubrikë është trillim. Çdo përkim me ngjarje dhe personazhe realë nuk është aspak i rastit

Të ruajmë qetësinë

N

Rivalë në talent-show, bashkëpunëtorë në festival

S

pektaklet në zbulim të talenteve të reja në fushën e muzikës janë shndërruar në gjenerues këngëtarësh, të cilët kanë rezultuar të suksesshëm dhe kanë sunduar jo vetëm tregun muzikor por edhe skenat e festivaleve. Por trendi tashmë është një tjetër: konkurrentët e talentshow-ve bashkojnë forcat për të konkurruar bashkë në festivale. Nga “Top Fest”, “Kënga Magjike” dhe ai i fundvitit. Vitin e kaluar ishin Mateus Frroku i “Etheve” dhe Xhesika Polo nga ‘X –Factor’. Këtë vit, fituesja e edicionit të kaluar të “The Voice of Albania”, Venera Lumani ka zgjedhur të konkurrojë në Festivalin e Këngës në RTSH bashkë me rivalin e saj në garën e talenteve, Lind Islami Me të dalë nga konkurset televizive të talenteve ata nuk vononin të pushtonin skenat e festivaleve.

E para ishte Anjeza Shahini, ish-konkurrentja e “Etheve”, e cila u bë e famshme se e ngjiti Shqipërinë në vendet më të mira në Eurovizion që me pjesëmarrjen e parë. Pas saj ishin edhe Olta Boka nga “Gjeniu i vogël” që shkoi deri në mbrëmjen finale të Festivalit Europian të Këngës, e pas saj Kejsi Tola dhe Rona Nishliu, të dala po nga “Ethet”.

Rosela Gjylbegu, Klajdi Musabelli, Kamela Islamaj, Vesa Luma, Elvana Gjata, Luiz Ejlli, Teuta Kurti dhe listaeatyreqëushndërruannëkëngëtarë të suksesshëm të tregut muzikor nga spektaklit i “Etheve të së Premtes Mbrëma” është e gjatë. Të gjithë tentuan edhe skenat e festivaleve, nga “Kënga Magjike” te tradicionali festival i dhjetorit të RTSH-së, ku konfirmuan se nuk ishin veç të rinj që të kënduarit e kishin thjesht hobi.

Pastaj dolën në skenë konkurse të rinj të muzikës si “The Voice of Albania” dhe “X – Factor ”, të cilët i provuan edhe skenat e festivaleve si Marsela Çibukaj, Sheila Haxhiraj e shumë të rinj të tjerë. Megjithëse shumë prej tyre zgjidhnin edhe bashkëpunimet e duetet, pak ose aspak e kishin menduar që ish-rivalët e garave ku zgjidhej më i miri t’i shndërronin në bashkëpunëtorë në skenë.

Ata që iu qasën bashkëpunimit me konkurrentët e konkurseve të talenteve ishin Arbër Arapi dhe Rosela Gjylbegu në Festivalin e dhjetorit dhe më pas Arbri bashkëpunoi edhe me një tjetër konkurrente të “Etheve”, Marsida Saraçi, me të cilën u shfaq në “Kënga Magjike” në vitin 2007 me këngën “Hapa dashurie”, një duet i cili nuk mbeti vetëm në atë skenë dhe në planin profesional, pasi dy të rinjtë vendosën të lidheshin në martesë së bashku.

Vitin e kaluar një nga ish konkurrentët e “Etheve”, Mateus Frroku, i cili i ishte larguar skenave muzikore për një kohë të gjatë, vendosi të rikthehej në një bashkëpunim me një tjetër talent të zbuluar si ai, Xhesika Polon e edicionit të parë të X-Factor. Ai e kishte simpatizuar vajzën me zë potent nga televizori dhe nga ky pëlqim doli një bashkëpunim në skenën e Këngës Magjike vitin e kaluar. “Unë dëgjova një material muzikor në studion e mikut tim Elgit Doda dhe menjëherë mendova Xhesika Polo… dhe më pas të dy bashkë vendosëm ta këndojmë këtë këngë”,- është shprehur Mateusi për performancën e tyre.

Shembullin e tyre këtë vit kanë vendosur ta ndjekin Venera Lumani dhe Lind Islami. Vitin e kaluar në “The Voice of Albania” ata të dy ishin finalistë duke garuar deri në natën finale për vendin e parë, të cilin e fitoi Venera, ndërsa Lindi u zgjodh ndër katër më të mirët e garës.

Këtë vit kanë vendosur ta lënë mënjanë konkurrencën dhe të bashkojnë zërat për Festivalin Kombëtar të Këngës në Radio Televizion në dhjetor të këtij viti. “Natë e parë” titullohet kënga e tyre me muzikë nga Endri Shani dhe me tekst të Olti Currit. Ndoshta ky bashkëpunim do të rezultojë me fat edhe për ta, e ndoshta do i çojë drejt Eurovizionit.

Venera Lumani dhe Lind Islami kanë vendosur ta lënë mënjanë konkurrencën dhe të bashkojnë zërat për Festivalin Kombëtar të Këngës në Radio Televizion në dhjetor të këtij viti.

dodh gjithmonë: në fund të një lidhjeje thuhet që nuk do bësh më kurrë të njëjtat gabime? Ke qenë xheloze dhe ke shkatërruar gjithçka? Premton që nuk do jesh më kurrë, o po nuk do duash t’ia dish ku është e ku s’është, ça bën e ça s’bën (që do duash t’ja dish, kjo dihet, po maksimumi nuk do ia thuash kurrë atij, do e mbash për vete).

Apo ke qenë posesive dhe i ke marrë frymën? Nga sot e tutje do e lësh të lirë. Të lirë fare, të bëjëç’të dojë, përfundimi dihet. Kështu së paku e ke një shans.

Dhe gjithçka nis mirë. Ti je e përkryera. Ajo që nuk bezdis kurrë. Nuk pyet, nuk heton dhe nuk kontrollon. Edhe kur kontrollon nuk thua gjë.

Mund të gjesh befas një mesazh të çuditshëm në telefonin e tij, një tipe që i shkruan dhe i thotë diçka për një party, ku ai nuk ka qenë, ajo e siguron që ishte festë e bukur dhe se i kishte ardhur keq që ai kishte munguar... Sheh datën dhe zbulon që atë ditë keni qenë bashkë, gjithë fundjavën (tani kujtohesh që ai e ka pasur të fikur telefonin gjithë kohës). Ndjen të të pushtojë tërbimi, bën me vete atë filmin, kur shkon me telefon në dorë në dhomën e gjumit, e zgjon atë tjetrin, i tregon telefonin, i thua kush është kjo, pse është kjo, pse të ka shkruar, dhe më kryesorja: pse e ke fshirë përgjigjen e saj. Pastaj përfundimi dihet. Ai të thotë që është një keqkuptim, se ajo është shoqja e punës, që kishte ditëlindjen e të fejuarit, ku ai s’ka shkuar, sepse nuk krijon kaq afrimitet me ata të punës dhe nuk e di se si është fshirë përgjigjja, ku ai i kërkonte të falur sepse kishte kaluar fundjavën me të dashurën. Normal që ti e beson këtë përgjigjen, përqafoheni, por prej asaj dite ti kontrollon rregullisht telefonin, në sy të tij madje, derisa sherret ndjekin njëri tjetrin dhe ndaheni. Ose filmi mund të vazhdojë ndryshe: ai bën sherr dhe s’pranon të japë asnjë shpjegim, të thotë që s’duhet ta prekesh hapësirën e tij, celularin e tij dhe se nuk i duron këto skena, prandaj ose rri ose ik. Në këtë rast bën mirë të ikësh me të parën, se gjithsesi për të ikur ke një ditë.

I mendon të dyja skenarët, që të çojnë në të njëjtin përfudim dhe mendon të bëhesh e zgjuar. Domethënë të bësh sikur nuk e ke prekur kurrë atë celular me dorë (ama emrin e asaj tipes së party-t e fikson mirë, nga nesër nuk do lësh hetim pa bërë, derisa të zbulosh çdo detaj: kush është, nga vjen, çfarë bën, kë ka pasur të dashur ajo, motrat e saj, shoqet e saj, gjithçka).

Zgjedh pra, të mos bësh gabimet e të shkuarës. Të mos jesh as xheloze e as posesive në këtë lidhje të re.

Nuk e jep veten as të nesërmen në mëngjes. Ama ulëret me sa ke në kokë se përse ai nuk e ka ngritur kapakun e ËC-së dhe pak me vonë ankohesh, që nuk duron dot lajme dhe leximin e shtypit të ditës që në mëngjes. Ankohesh kur dilni në trafik, që ai ecën shumë shpejt, pastaj shumë ngadalë, se është gjithmonë në korsinë e gabuar, që muzika e CDsë është acaruese, që mos-e-ço-te-radio-se-të-thashë-njëqind-herë-qës’dua-lajme-që-në-mëngjes...

Mos je bërë njëçik e grindur? (nuk është as ajo dita e muajit që të lejohet të jesh e grindur). I përgjigjesh thatë hera herës që s’ke asgjë dhe mundohesh që të mos hapësh asnjë argument që ka lidhje me celularët, së paku derisa të arrish në zyrë dhe pastaj të dalësh për kafen e emergjencës me shoqen e ngushtë(në fund të fundit gjithë kërkimet për atë tipen e party-t ajo do t’i bëjë, se e ka talent këtë punën e hetimeve).

Në fund të ditës vijnë rezultatet e plota të hetimeve. Gjatë ditës shoqja të ka marrënja 14 herë në telefon dhe në mbrëmje ka nisur një email të gjatë, shoqëruar me foto të tipes së party-t që nga koha kur ishte me përparëse të zezë e jaka të bardha... E lë për ta bërë me nge studimin në fundjavë, në kohën kur ai të jetë duke parë ndeshjet e futbollit, bashkë me garat me makina e motora (së paku nuk sheh ecje sportive, se atë s’do e duroje dot fare).

Shoqja ndërkohë të ka qetësuar se ajo tipja është në një lidhje me dikë, e që shkon shumë mirë, pra për momentin nuk ke pse të alarmohesh, edhe pse sytë duhet t’i mbash hapur gjithsesi... Del me të shpejtë nga zyra, sepse sot duhet të jeni bashkë një tjetër party, ku ditëlindjen e ka një koleg i tij dhe ku ti nuk mund të mungosh kurrë. E para sepse mezi po pret të prezantohesh si çift. Dhe e dyta, mendon se aty rrotull mund të shohësh dhe atë tipen, pra t’i kesh njëherë sytë hapur.

Por në lokal, nuk ka asnjë gjurmë të saj. Por ja ku qenka ish-i i tij! Ajo me të cilën ka ndenjur pesë vitet e fundit, e për të cilën të ka thënë që tani kanë mbetur thjesht miq. Të ka thënë dhe se mes tyre ka mbaruar dhe nuk i shkon kurrë mendja për të(ama paska harruar të të thotë që shkokan në të njëjtat festa). Ç’bëhet në kto raste? Nëse i thua që je xheloze, se je tmerrësisht xheloze, dy skenarët që mendove mbrëmë, mund të jenë prapë aktualë. Të bëhesh prapë e zgjuar? Si mbrëmë? Po me mëngjesin si t’ja bësh?! Ec e dëgjo lajmet dhe mos u ndje kur ta shohësh që ai prapë nuk e ka ngritur atë dreq kapaku tëËC-së! Po në trafik si s’mësoi kurrë të ecë xhanëm?! Edhe kaq e grindur, do kesh të njëjtin përfundim skenari si ata dz të parët. A mos vallë ia vlen të zihesh për atë që duhet? E kush tha që duhet të nxjerrim mësim nga historitë e shkuara?!

studimi

botimi

Fjalori rimor i Dritëro Agollit

Çfarë ndodhte në vitin e largët 1967

Një botim i ri kushtuar veprës së shkrimtarit Dritëro Agollit do të vijë së shpejti nga shtëpia botuese “Toena”. Libri studimor prej 700 faqesh mbi veprën e shkrimtarit me titull “Fjalor rimor i Dritëro Agollit” është përgatitur nga gjuhëtari Mina Gero.

“Ky roman është ndryshe nga romani i mëparshëm «Gryka e pusit», por ka të përbashkët me të periudhën që trajton. Siç kuptohet, është i shtrirë në vitet e para ’90-ës. Ky libër bën pjesë në planet e mia për të pasqyruar sa më thellë që të jetë e mundur atë periudhë të zymtë dhe të errët të Shqipërisë

recensë personazh pyetsori shënime vitrina Çdo të shtunë / dielë www.mapo.al

recensa

pyetsori i prustit

Tedi Papavrami: Të harrosh vetveten, është lumturi Sapo ka botuar në Francë autobiografinë e tij titulluar “Fugue pour un violon seul’. Violinisti i njohur gjithashtu dhe përkthyes i disa prej veprave të Ismail Kadaresë në gjuhën frënge, përballë pyetjeve të një prej shkrimtarëve të tij të preferuar

Maks Velo:

Masakra urbane nuk zhbëhet më Aida Tuci

Botohet pas 45 vjetësh “Meshari” i Buzukut, i studiuesit Çabej “Meshari” u botua më 1968, pak muaj pasi Shqipëria e kish ndaluar fenë. Libri do të strehohej në bodrumet-magazina të Institutit të Gjuhësisë, kurse vetëm ndonjëherë apo tek-tuk dhurohej me ndonjë rast special

Ndërtimet masive pa asnjë kriter, shkatërrimi i bregdetit dhe qendrave urbane janë në themel të librit më të rëndësishëm të arkitektit Maks Velo, titulluar “Betonizimi i demokracisë”, botim i UET Press

Dyndjet pa kriter të popullsisë së veriut janë shkaku kryesor, sipas Maks Velos, të kaosit urbanistik. “Nëse heqim një vijë imagjinare në FushëKrujë dhe ndajmë Shqipërinë në dy pjesë, nuk ka asnjë jugor që të ketë marrë një copë tokë mbi atë vijë dhe tërë veriorët kanë zbritur deri në Butrint”.

Asnjë nuk guxon të flasë hapur për këtë çështje.

Gjithçka bëhet për të mbuluar “pushtimin” e tokave nga të ardhurit. Sigurisht që kjo nuk do të thotë që është kundër lëvizjes demografike të popullsisë nga fshati në qytet, por gjithë ky proces duhej bërë në mënyrë të disiplinuar. Nga kjo lëvizje e pakontrolluar u shkatërruan jo vetëm “pushtuesit” që lanë tokat e mira dhe zbritën në kënetat e Durrësit, por dhe vetë të pushtuarit. Akoma më shumë qyteti. E thënë qartë, qytetet shqiptare janë bërë pre e kaosit urban, një realitet i pranuar edhe nga vetë ata që duhet t’i bëheshin barrierë kësaj masakre; arkitektët. Një zë i fortë publik si

Faqe 21

Maks Velo e drejton gishtin e fajit tek kolegët e tij arkitektë dhe urbanistë për masakrën e këtyre 20 vjetëve. Ndërtimet masive pa asnjë kriter, shkatërrimi i bregdetit dhe qendrave urbane, janë në themel të librit më të rëndësishëm të arkitektit Maks Velo, titulluar “Betonizimi i demokracisë”, botim i UET Press. Libri përmbledh artikuj, intervista e studime të 20 viteve të fundit të arkitektit Maks Velo, ku trajtohen çështje të mprehta dhe problematika të arkitekturës urbane dhe planifikimit të territorit. Libri shoqërohet me ilustrime me katër ngjyra (foto, skica etj) dhe dokumente të ndryshme. Shqipëria betonarme vërtet u realizua në sinkron nga bashkëpunimi pushtet-ndërtues dhe individ, por janë arkitektët që kanë vënë firmën e tyre si profesionistë në të gjitha ndërtesat që kanë mbirë si kërpudha në çdo cep të vendit. Një sistem i korruptuar sipas Velos, i ngritur mbi këto shtylla, që i la dorë të lirë shkatërrimit masiv të hapësirës publike.

22

E shtunë-diel, 09-10 nëntor 2013

www.mapo.al

intervista

Arkitekti:

kush janë fajtorët e kaosit urban në qytetet tona Ç’vend zë në tërësinë e botimeve tuaja libri “Betonizimi i demokracisë”, botuar së fundmi nga UET Press, zoti Velo?

Ky është një nga librat më të rëndësishëm, sepse është një përmbledhje e një punë 20-vjeçare. Pjesa e shkrimeve dhe intervistave nis me shkrimin e parë të botuar në vitin 1994 dhe mbyllet me shkrimin që mban dhe titullin libri i botuar në vitin 2012. Pra siç kuptohet libri është përmbledhje e 78 artikujve, ku unë kam trajtuar çështje të ndryshme të arkitekturës urbane dhe planifikimit të territorit. Krahas shkrimeve dhe intervistave në libër është bashkangjitur dhe një studim mbi arkitektin Qemal Butka dhe mbyllet me letrën e Shoqatës së Arkitektëve dhe një diskutim timin.

Ky botim voluminoz është njëfarë enciklopedie, një kujtesë dhe një vështrim i të gjitha problemeve të arkitekturës urbane të këtyre 20 vjetëve. Janë probleme që unë i kam ndjekur hap pas hapi dhe i kam ngritur vazhdimisht. Jam shumë i gëzuar që doli, edhe pse e di që do kem kundërshti dhe pasoja nga njerëz që nuk duan të thuhen dhe të trajtohen këto probleme.

Përse mendoni kështu? Çfarë provokon ky libër sipas jush?

Nëse heqim një vijë imagjinare në Fushë-Krujë dhe ndajmë Shqipërinë në dy pjesë, nuk ka asnjë jugor që të ketë marrë një copë tokë mbi atë vijë dhe tërë veriorët kanë zbritur deri në Butrint. Është pikërisht kjo arsyeja sipas meje, që polli këtë masakër urbane. Për këtë nuk flitet kurrë. Mungojnë statistikat që do të hidhnin dritë mbi kaosin urban në qytetet tona. Dhe kjo bëhet me qëllimin për të mbuluar pushtimin e tokave nga të ardhurit. Kjo nuk do të thotë që unë nuk jam dakord me lëvizjet demografike të popullsisë nga veriu në jug, por kjo mendoj se duhej bërë me rregull. Kështu si është bërë lëvizja e popullsisë janë dëmtuar edhe vetë “pushtuesit” që lanë tokat e mira dhe zbritën poshtë Fushë-Krujës, nëse do i referohemi asaj vijës imagjinare që kemi hequr në hartë. Ky është një mentalitet që na u la trashëgim nga otomanët.

Meqë nuk kishim kë të pushtonim, nisëm të pushtonim veten tonë.

Ne si popull vuajmë nga sëmund-

Libri është përmbledhje e 78 artikujve, ku unë kam trajtuar çështje të ndryshme të arkitekturës urbane dhe planifikimit të territorit.

Krahas shkrimeve dhe intervistave në libër është bashkangjitur dhe një studim mbi arkitektin Qemal Butka dhe mbyllet me letrën e Shoqatës së Arkitektëve dhe një diskutim timin ja e precedentit; meqë ai tjetri vodhi duhet të vjedh dhe unë, meqë ai tjetri vrau, duhet të vras, meqë ai tjetri ndërtoi, duhet të ndërtoj dhe unë etj,. etj.

Po faji i kujt është për këtë masakër urbane, siç thoni ju?

Nëse një vend ka 400 mijë ndërtime pa leje dhe afërsisht 200 mijë të prishura, ky është faji i mosfunksionimit të shtetit, është faji i politikës. Por unë mendoj se përgjegjësia më e madhe u bie arkitektëve profesionistë. Për ta ilustruar arsyen pse, po ju jap një shembull: Drejtoresha e Urbanistikës që firmosi ndërtimin e mbikalimi tek “Zogu i Zi”, e njëjta firmosi edhe prishjen e tij. Pas kësaj, me ngut u eliminua Instituti i Urbanistikës. Nëse projektimi i objekteve edhe mund të bëhet nga studio të veçanta autorësh, ur-

banistika nuk bëhet pa një Institut Shtetëror. Besoj se Instituti u shkri pikërisht për këtë gjë, për t’u dhënë mundësi disave që të pushtojnë pa asnjë kundërshtim kudo. Por kjo nuk i shfajëson arkitektët. Çdo godinë e ndërtuar ka një autor, ka një histori dhe mban firmën e një profesionisti dhe që të jemi realistë, ka arkitektë që janë pasuruar duke lejuar këtë masakër për hir të parasë. Kontributin më të madh në këtë shkatërrim të arkitekturës së qyteteve e kanë kryetarët e bashkive dhe komunave, të cilëve iu dha e drejta e fjalës së fundit. Çdo qytet u bë me mendjen e kryetarëve të bashkive dhe komunave, që janë krejt injorantë në fushën e arkitekturës urbane.

A ka shpresë për përmirësimin e kësaj situate?

Pyetja e parë që duhet ngritur është: A ka shpresë ky vend që ta ndalë kaosin urban në këtë moment, që më pas të mund të mendojmë për të vënë rregull? Disa herë është thënë se do të ndalohen legalizimet, por akoma dhe sot ato vazhdojnë. Ende vazhdon të ndërtohet vend e pa vend pa leje. Pa i thënë stop ndërtimeve nuk mund të shkohet më tutje.

Megjithatë, unë mendoj se kjo që kemi bërë nuk zhbëhet më.

Jemi kthyer si të thuash në një model të keq të arkitekturës urbane?!

Do t’ju tregoj diçka për t’i dhënë përgjigje kësaj pyetjeje. Para një vitit erdhi në Shqipëri një grup stu-

dentësh të një universiteti arkitekture në Gjermani. Arsyeja e vizitës së tyre ishte të vizitonin rrugën “Komuna e Parisit” si modeli që nuk duhet ndjekur kurrë në një qytet.

Pra, ne jemi kthyer në shembullin më të keq në botë sesi nuk duhet ndërtuar. Vitet e fundit vihet re dhe një tendencë tjetër e tmerrshme; ndryshimi i “fytyrës” të çdo ndërtese të vjetër. Kemi ndërhyrjet e jashtme në hotelin e Pogradecit, që ia kanë humbur origjinalitetin ndërtesës. Ashtu ka ndodhur edhe me Postën Shqiptare. Për hir të modernes bëhen ndërhyrje që nuk i përshtaten karakterit të ndërtesës, e kjo tendencë po përhapet shumë.

Asgjë e mirë nuk është ndërtuar në këto 20 vjet në këtë vend sipas jush?

Sigurisht që ka dhe elemente mjaft pozitive, por ato janë aq të pakta sa mbyten nga lumi i madh i ndërtimeve pa leje.

Në libër ju sillni dhe shumë skica si e ëndërroni ju Tiranën, apo si do ta kishit ndërtuar një godinë ose një tjetër…

Janë ilustrime dhe skica të miat që vijnë në këtë libër në formën e propozimeve. Ato janë ide për salla teatrore, koncertore, vila, hotele, salla polivalente, salla sportive të mbyllura etj. Por lexuesi do të hasë në libër edhe reflektime të mia personale, mbi të cilat unë kam patur vërejtje në të shkuarën dhe me kalimin e viteve qëndrimi im ka ndryshuar.

Janë ilustrime dhe skica të miat që vijnë në këtë libër në formën e propozimeve. Ato janë ide për salla teatrore, koncertore, vila, hotele, salla polivalente, salla sportive të mbyllura etj

E shtunë-diel, 09-10 nëntor 2013

23

www.mapo.al

recensa

shënim Roman i hakmarrjes dhe ngjyresat rrëfimore Behar Gjoka

Botohet pas 45 vjetësh “Meshari” i Buzukut, i studiuesit Çabej Në Panairin e Librit 2013, ndoshta evenimenti më i madh i letrave shqipe është një ribotim anastatik i “Mesharit” të Buzukut nga Botimet “Çabej”. Për hir të së vërtetës, botimi i sjellë s’ka asnjë dallim me të vjetrin, përpos modernitetit të themi dhe faktit se vjen nga “Çabej”, e bija e profesorit të nderuar.

Në botimin e ri përfshihen faksimile të tekstit origjinal të vitit 1555, transliterimi dhe transkribimi i tij, si dhe një hyrje e vetë profesor Çabejt për Buzukun, i cili përbën një studim të hollësishëm dhe të thelluar të librit më të parë në shqip të njohur deri më sot.

“Meshari” u botua më 1968, pak muaj pasi Shqipëria e kish ndaluar fenë. Mesharit të prof. Çabejt iu desh për fatin e keq të shtypej për plot 10 vjet në Rumani, pas një pune që profesori e kish mbaruar afër fundit të viteve ’50. Libri do të strehohej në bodrumet-magazina të Institutit të Gjuhësisë, kurse vetëm ndonjëherë apo tek-tuk dhurohej me ndon-

jë rast special. Për katër dekada, pjesa më e madhe e 4000 kopjeve të tirazhit u kalbën dalëngadalë, kurse ato kopjet e mbetura që i patën shpëtuar disi kalbjes, pas vitit 1992 përfunduan trotuareve, njësoj me lloj-lloj librash që u botuan gjatë viteve të regjimit.

“Meshari” erdhi në Shqipëri pak ditë para përkujtimit të 100-vjetorit të Pavarësisë dhe ishte një nga evenimentet më të respektuara që u bënë në këtë vit.

Meshari u zbulua më 1740 në Bibliotekën e Propaganda Fides prej ipeshkvit të Shkupit, Imzot Gjon Nikollë Kazazi nga Gjakova. Më 1932 libri u fotokopjua në tri kopje, njëra nga të cilat gjendet ne Bibliotekën Kombëtare Shqiptare në Tiranë. Për fat, më 1968-ën gjuhëtari më i madh shqiptar, Eqerem Çabej përfundoi studimin shkencor të veprës së Buzukut, shoqëruar edhe me një studimin interesant për gjuhën dhe vlerat e autorit.

Eqerem Çabej i cili përfundoi studimin shkencor të veprës së Buzukut, shoqëruar edhe me një studimin interesant për gjuhën dhe vlerat e autorit

“Meshari” u botua më 1968, pak muaj pasi Shqipëria e kish ndaluar fenë. Libri do të strehohej në bodrumet-magazina të Institutit të Gjuhësisë, kurse vetëm ndonjëherë apo tek-tuk dhurohej me ndonjë rast special

Ataturku dhe origjina e tij shqiptare Në 75-vjetorin e vdekjes së udhëheqësit të madh, arkitektit të Turqisë moderne, Mustafa Qemali Figura e krijuesit të shtetit turk, Mustafa Qemal Ataturk ka dalë jashtë kornizave të zakonshme dhe është kthyer në mit dhe kult, një kult individi i pranueshëm dhe i ligjshëm jo vetëm nga adhuruesit e vendit të tij, por edhe të miliona njerëzve të tjerë në botë që aspirojnë për një shtet të së drejtës. Ai qëndron hijerëndë dhe dinjitoz në një vend të veçantë dhe të privilegjuar të historisë së Turqisë, të historisë botërore, pse jo edhe asaj shqiptare me të cilën e lidh origjina e tij jo e largët prej gjak shqiptari. Në do të bëhesh hasëm me një turk, mos e shaj nga familja, por shaji Ataturkun. Edhe vetë shteti turk e ka kthyer me ligj fyerjen e kujtimit të tij në krim, në vepër penale. Në çdo 10 nëntor ora e Turqisë ndal disa dekika në nderim të Ataturkut, që vdiq në vitin 1938. Ataturk, si udhëheqës dhe shtetformues nuk e humbet shkëlqimin për asnjë kohë. Ai mbetet etalon matës dhe mësues se si mund të ndërtohet një shtet për çdo lidership modern që kërkon të lërë gjurmë.

Mustafa Qemal Ataturk u lind në Selanik, më

25 dhjetor 1881. Kur ishte në shkollën e mesme, ai shkëlqente si nxënës. Një mësues i quajtur edhe ai Mustafa, duke respektuar dhe adhuruar nxënësin e tij, i thotë: “Ti Mustafa dhe unë Mustafa, të dy të ditur njësoj, por midis nesh duhet të ketë një dallim, ndaj ti do të quhesh tani e tutje Mustafa Khemal (turq. i pjekur, i përkryer). Detaj tjetër lidhur me emrin është kur në vitin 1934, ministri i Arsimit në një fjalim në radio e quajti “Ati i turqve”. Qysh nga ajo ditë, gazetat e popullit e quajtën Ataturk dhe udhëheqësi i Turqisë të nesërmen mori letërnjoftimin e tij, ku ishte shkruar Ataturk.

Pothuajse të gjithë biografët që janë marrë me jetën dhe veprën e Qemal Ataturkut nuk e anashkalojnë, përkundrazi e theksojnë origjinën e tij shqiptare. Mustafa Qemal Ataturk rrjedh nga një familje shqiptare nga Dibra, e cila ishte shpërngulur në Selanik, që në këtë kohë ashtu si pjesa më e madhe e Maqedonisë banohej në shumicë nga shqiptarët (po Selaniku ka qenë qytet shqiptar deri më 1915). Ai u lind në Selanik, por rininë e tij e kaloi në trevat shqiptare të Çamërisë, e Shqipërisë së sotme të Jugut. Ai pati lidhje të ngushte me çetat shqiptare të Bajo Topullit dhe Mihal Gramenos. Zylyftar Hoxha

Romani Mallkimi i grave, me një titull të beftë, i shkrimtarit Viktor Canosinaj, sidomos i mirënjohur si autor i suksesshëm në lëvrimin e prozës për fëmijë dhe adoleshentë, në fakt pikërisht me këtë libër, shënon romanin e njëmbëdhjetë të tij, si prozë e gjatë për të rritur, një tekst interesant si qasje dhe shprehësi letrare. Pra, siç dëshmohet nga numri i librave, duke qenë jo pak i njohur në lëvrimin e prozës për të rritur, sidomos në tipologjinë e shkrimit të romanit. Të kuptohemi qysh në krye, jo se sasia e romaneve bart dhe përmbyll shenjimin e vlerës letrare, sepse kjo do të kërkonte një vështrim tërësor, porse kjo rrethanë na dëshmon për një punë të hershme në shkrimin e prozës, si dhe për një përvojë të njëmendtë në shkrimin e romanit, pavarësisht se cilin lexues ka përpara sysh. Ky tekst, ndryshe nga të tjerët, pavarësisht adresimit si tipologji, në rrafshet e thënies dhe të shpalimit artistik shënon një nivel më të ngritur estetik, qoftë në strukturimin romanor, qoftë në plazmimin e plotë të personazheve, e po kaq edhe në marrëdhënie me fjalën si shprehësi dhe dëshmi estetike. Romani Mallkimi i grave paraqet një nivel të tjetërsojshëm dhe të tjetërfarshëm të shkrimit letrar, në kuptimin formal dhe sipërfaqësor, ka vënë në epiqendër kohën e Ali Pashë Tepelenës. Kjo kohë e ndërlikuar vazhdimisht ka tërhequr vëmendjen e dhjetëra autorëve të tjerë, të huaj dhe shqiptarë, qysh nga Pukvili, Bajroni, për të ardhur në bashkëkohësi, me shkrimtarët S. Godo, I. Kadare, K. Blushi, M. Meksi, B. Blushi etj. , çka buron natyrshëm, ka më shumë gjasa prej faktit se kjo figurë e madhe dhe komplekse e historisë shqiptare ka shërbyer dhe shërben edhe tani si një magmë tërheqëse, që përgjithësisht i frymëzon dhe i fut në ngasje autorët për t’u sjellë përqark tij.

Ky aspekt ndërlidhës dhe përbashkues, pra vetëm me figurën e tij, por kuptohet se është më shumë formal sesa real, në këtë rast vetëm sa e vë në dhënie-marrje me kohën...

Bota mizore e grave Vetë titulli, Mallkimi i grave, qysh në krye të herës, në këtë hapësirë teksti, na sug jeron mbi një aspekt të rrokshëm të kohës historike, që bart mbi supet e veta shumë elemente.

Madje, në këtë rast, ka gjasa se autori ka luajtur me pjesën e ditur, të njohur historike, duke na krijuar kështu një shans tjetër, mbase krejt unike, për të hyrë në komunikim të hapur dhe real, me kohën dhe lexuesin, në një qasje imagjinare. Megjithatë, duket shkoqur se përpunimi i thelluar letrar, brendashkruar në universin personal/ligjërimor, e ka sjellë tekstin e kësaj proze, në një situim estetik, të përvetshëm dhe të mëvetësishëm, që nuk ka asnjë pikë lidhjeje me faktiken historike të kohës së Ali Pashë Tepelenës, të atmosferës dhe të rrethanave të saj.

Autori, më tepër ka endur një realitet letrar të mbështetur në fantazi, duke marrë shkas rastësor prej asaj periudhe, kinse të fokusuar në disa nga tekstet e shkrimtarëve tanë, që tashmë sendërgjon një realitet imediat artistik, që në fakt ka vënë në qendër të romanit, botën e grave, një botë të habitshme, megjithëse të projektuar në dy kohë, të cilat po ashtu ndërthuren ndërmjetshëm: Në parahistori, një kohë letrare që na vjen përmes kujtesës së kujtuar, ose të ligjërimit bisedor, pra në atë kohën fatidike, kur zë fill shkasi i hakmarrjes, çnjerëzore dhe të pashoqe.

Në kohën e ngrirë të realitetit letrar, që në thelbin dhe substancën shkrimore është i trilluar, që i përkon në ngjyresa dhe shpalim kohës kur edhe ngjet hakmarrja e madhe, hakmarrja e hidhur dhe vështirësisht e rrëfyeshme.

24

E shtunë-diel, 09-10 nëntor 2013

Pyetësori i Prustit

www.mapo.al

vitrina Studim Titulli: Fjalori rimor i Dritëro Agollit Autori: Mina Gero Shtëpia botuese “Toena”

Fjalori rimor i Dritëro Agollit

Sapo ka botuar në Francë autobiografinë e tij titulluar “Fugue pour un violon seul’. Violinisti i njohur gjithashtu dhe përkthyes i disa prej veprave të Ismail Kadaresë në gjuhën frënge, përballë pyetjeve të një prej shkrimtarëve të tij të preferuar

Një botim i ri kushtuar veprës së shkrimtarit Dritëro Agollit do të vijë së shpejti nga shtëpia botuese “Toena”. Libri studimor prej 700 faqesh mbi veprën e shkrimtarit me titull “Fjalor rimor i Dritëro Agollit” është përgatitur nga gjuhëtari Mina Gero. Për vite me radhë autori ka hulumtuar në veprën e shkrimtarit shqiptar për të evidentuar morfologjinë e rimemave, konkordancat dhe fjalësitë në veprën e tij.

Për nga gjinitë, krijimtaria e Dritëro Agollit është e larmishme. Në vjershat dhe poemat e Agollit gjejnë shprehje mendimet dhe ndjenjat e njeriut, patriotizmit, cilësitë morale njerëzore etj. Ky libër vjen vetëm pak kohë pasi shkrimtari u nderua me çmimin letrar “Carlo Levi”, një çmim i rëndësishëm në vendin fqinj, Itali. Agolli u vlerësua me këtë çmim në kategorinë e autorëve të huaj. Në vitin 2011 ai është nderuar edhe me titullin “Doctor Honoris Causa” nga Universiteti Europian i Tiranës.

Roman Titulli: Viti i qenit Autori: Arben Shehi Shtëpia botuese “Toena”

Çfarë ndodhte në vitin e largët 1967

Tedi Papavrami:

Të harrosh vetveten, është lumturi Cila është ideja jote për lumturinë?

Harresa e vetvetes.

Cila është frika më e madhe?

Vdekja e personave që dua.

Kë person të gjallë admironi më shumë?

Jean Starobinski-n.

Cili është ai tipar i të tjerëve që të ngjall mëshirë?

Frika.

Ekstravaganca jote më e madhe?

Vazhdimësia në muzikë.

Cili është udhëtimi yt i preferuar?

Capri.

Në ç’rast mund të gënjesh?

Në pyetësorin e Prustit.

Personi që përçmon më shumë?

Veten time kur më lë të pakënaqur.

Cilat fjalë ose shprehje përdor më shpesh?

Nuk kam vetëdije për to.

Pengu yt më i madh?

Që nuk kam lexuar mjaft.

Kur dhe ku ke qenë i lumtur?

Dje duke i rënë violinës në shtëpinë time.

Në ç’gjendje shpirtërore je tani?

Të paqartë.

Nëse do të mundeshe të ndryshoje diçka nga vetja, çfarë do të ishte?

Përqendrimin dhe memorien. Ç’gjë e konsideron arritjen tënde më të madhe?

Ndryshimet e vazhdueshme në violinë.

Po të vdisje dhe të mund të mishëroheshe në një tjetër njeri apo diçka tjetër, çfarë do të doje të ishe?

Do ta evitoja këtë gjë.

Cili është sendi më i çmuar që zotëron?

Duart.

Cilën quan pikën më të thellë të mjerimit?

Konditën njerëzore.

Ku do të pëlqente të jetoje?

Në Gjenevë, ku jetoj.

Ndër veprimtaritë që merresh, cila është e preferuara juaj?

Shkrimi.

Cila është karakteristika juaj më e spikatur?

Obsesionaliteti.

Veçoria që pëlqen më shumë te një mashkull?

Përulësia (L’humilité) Veçoria që pëlqen më shumë te një femër?

L’humilité .

Cilët janë shkrimtarët e preferuar?

Montaigne, Gogol, Dostoievsky, Proust, Kafka, Verlaine etj.

Cili është heroi yt në art dhe kulturë?

Johannes Sebastian Bach.

Cilët ke heronj në jetën reale?

Nuk besoj tek heronjtë.

Cilat gjërat nuk të pëlqejnë fare?

Mondanitetet.

Si do të të pëlqente të vdisje?

Pa i munguar kujt.

Cila është motoja juaj?

Bukuria.

Kur dhe ku ke qenë i lumtur?

Dje duke i rënë violinës në shtëpinë time

“Ky roman është ndryshe nga romani i mëparshëm «Gryka e pusit», por ka të përbashkët me të periudhën që trajton.

Siç kuptohet, është i shtrirë në vitet e para ’90-ës. Ky libër bën pjesë në planet e mia për të pasqyruar sa më thellë që të jetë e mundur atë periudhë të zymtë dhe të errët të Shqipërisë, sepse njohja dhe mbajtja e një qëndrimi sa më të plotë ndaj saj, sipas meje është një kusht për të ecur përpara”,- thotë autori i romani “Viti i qenit”, Arben Shehi. Lexuesi shkon përmes këtij libri në vitin e largët 1967, atëherë kur regjimi po përgatiste marrëzinë e fundit: Revolucionin Kulturore Proletar. Nëpërmjet një gjuhe të pasur dhe zbërthimit të personazheve në mënyrë krejt të natyrshme, autori Arben Shehi ka mundur të hyjë në thellësitë më të fundme të tyre. Një libër tepër i veçantë dhe befasues, me të papritura të vazhdueshme, që e shoqërojnë lexuesin pas çdo faqeje.

Roman Titulli: Një kosovar në jetën time Autore: Marketa Hejkalova Shtëpia Botuese “OM Publisher”

Dëshmi nga jeta e një gruaje çeke

“Një kosovar në jetën time” është roman që flet për një femër çeke, e cila ngelet shtatzënë me një kosovar, i cili e braktis atë e, për pasojë, edhe ajo e braktis fëmijën e saj.

Ky roman me intrigë sa moderne, aq edhe klasike, tregon historinë intime e private dhe atë shtetërore. I mbushur me dashuri dhe politikë, romani i Hejkalovës artikulohet si diskurs nostalgjik në planin personal dhe si diskurs ironik në planin social e politik. Gjithashtu, i shkruar si dëshmi nga jeta e një gruaje çeke, ai mund të lexohet si rrëfim për kosovarin “e saj dhe për Kosovën tonë. Ag Apolloni

Roman Titulli: Libri i udhëtarit Autori: Izet Duraku Shtëpia Botuese “Naimi”

Rruga pa krye si trill artistik

E ka quajtur “Libri i udhëtarit”, megjithëse udhëtarit të Izet Durakut, një personazh qendror i romanit, rruga vazhdimisht i rezulton pa krye, natyrisht për shkak të një mjedisi, shoqërie dhe kohe që edhe ato nuk dinë ç’bëjnë, nuk dinë se ku po shkojnë. Romani «Libri i udhëtarit», botimet “Naimi”, e mban lexuesin në një vorbull ankthi nga faqja e parë deri në të fundit. I ndërtuar nga fragmente jermi, ai ngjan unik në llojin e vet. Një përthyerje e realitetit në pasqyrat e shpirtit, reflekset e të cilit i shfaq i ashtuquajturi «përroi i ndërgjegjes», që në të shumtën e rasteve, në krijimtari dhe në jetën e përditshme, i fsheh hipokrizia njerëzore. “Është një libër i pazakontë, ku mund të veshësh pa kuptuar lëkurën e secilit personazh si në një udhëtim, që nuk dihet kur nisi e kur do të mbarojë në të gjitha kohërat e vendet njëherësh”, - shprehet recensenti i librit, poeti Rexhep Shahu. Libri duket sikur i referohet shoqërisë shqiptare të viteve ’80. Ndërsa Demir Gjergji shprehet se në roman “më shumë se subjekti, të tërheq stili, procedimi, karakteret e, sidomos gjuha, që është një vlerë e madhe më vete”.

esse

Idi, essi,uni

Nova Demokratia

Ku ishe ti, Adam?

Tiparet e diktatorëve; sundimi nëpërmjet frikës

Tranzicioni shqiptar midis politikës dhe fesë

Rudolf Marku

Ylli Pango

Tonin gjuraj

Pikëpamje profil Economicus Ideologji esse Çdo të shtunë / dielë www.mapo.al

mapo lunch

Kristo Frashëri Të gjithë më kanë kthyer kurrizin

Të zgjedhurit e shkollës: një prapavështrim personal Esetë, 22 të tilla, janë një përmbledhje e Dr. Lanny Ebenstein, të grumbulluara në librin “The Indispensable Milton Friedman”.

Ebenstein është profesor i Shkencave Ekonomike në Santa Barbara, Kaliforni, dhe ka shkruar libra autobiografikë për Friedman dhe Friedrich Hayek. Gazeta “Mapo” do t’i botojë të plota në vazhdim në numrin e Wekeend-it, pasi 7 të tilla janë publikuar më parë në faqet Op-Ed të së përditshmes. Në një përpjekje për të ofruar pikëpamje liberale të djathta për çështje përherë të debatuara si shëndetësia, tregu i lirë, shteti i madh apo i vogël etj.

Kur në vitin 1955 botova një artikull me titull: “Roli i shtetit për arsimimin”, mund të them se ishte premisa e parë që më shtyu drejt një roli të aktivistit për reformimin dhe organizimin e sistemit të shkollave. Pas kësaj, unë dhe gruaja ime filluam të themelojmë një fondacion për nxitjen dhe përzgjedhjen e prindërve për arsimimin e fëmijëve të tyre. Artikulli origjinal nuk ishte një reaksion ndaj perceptimeve të mungesave të sistemit të edukimit, pasi niveli cilësor i sistemit të shkollimit amerikan në atë kohë ishte shumë më i mirë krahasuar me tani, ku unë dhe gruaja ime kishim qenë shumë të kënaqur me arsimimin tonë në sistemin publik të shkollave ku vetë ne kishim studiuar. Qëllimi im ishte trajtimi i lirisë së shoqërisë dhe filozofisë që duhej ndjekur për fushën e edukimit arsimor. Si fillim mund të

Faqe 25

them se në shkrimet e mia fillova të trajtoj këtë temë dhe më vonë vazhdova krahas edhe me tema të tjera social-ekonomike. Rezultat i kësaj pune ishte botimi 7 vite më vonë i një kapitulli të veçantë për edukimin në librin Capitalism and Freedom.

Përsa i përket çështjes së arsimit, unë kisha vënë në dukje faktin që shteti po luante tri role kryesore: (1) Legalizimin e arsimimit të detyrueshëm, (2) Financimin e Shkollave dhe (3) Administrimin e Shkollave. Në shkrimet e mia unë kam konkluduar që dy funksionet e para të shtetit për edukimin janë të justifikuara, por problemi ngrihet në pikën 3, të administrimit aktual të sistemit të shkollimit nga shteti. Pasi kjo copë e madhe e industrisë së arsimimit justifikon dhe shtrihet në një shkallë shumë të vogël të hapësirave të tregut të lirë.

26

E shtunë-diel, 09-10 nëntor 2013

www.mapo.al

Free to choose ESSE *Esetë, 22 të tilla, janë një përmbledhje e Dr. Lanny Ebenstein, të grumbulluara në librin “The Indispensable Milton Friedman”.

Ebenstein është profesor i Shkencave ekonomike në Santa Barbara, Kaliforni, dhe ka shkruar libra autobiografikë për Friedman dhe Friedrich Hayek. Gazeta MAPO do t’i botojë të plota në vazhdim, për t’i përmbledhur më pas në një libër.

Të zgjedhurit e shkollës: një prapavështrim personal Milton Friedman

K

ur në vitin 1955 botova një artikull me titull: “Roli i shtetit për arsimimin”, mund të them se ishte premisa e parë që më shtyu drejt një roli të aktivistit për reformimin dhe organizimin e sistemit të shkollave. Pas kësaj, unë dhe gruaja ime filluam të themelojmë një fondacion për nxitjen dhe përzgjedhjen e prindërve për arsimimin e fëmijëve të tyre. Artikulli origjinal nuk ishte një reaksion ndaj perceptimeve të mungesave të sistemit të edukimit, pasi niveli cilësor i sistemit të shkollimit amerikan në atë kohë ishte shumë më i mirë krahasuar me tani, ku unë dhe gruaja ime kishim qenë shumë të kënaqur me arsimimin tonë në sistemin publik të shkollave ku vetë ne kishim studiuar. Qëllimi im ishte trajtimi i lirisë së shoqërisë dhe filozofisë që duhej ndjekur për fushën e edukimit arsimor. Si fillim mund të them se në shkrimet e mia fillova të trajtoj këtë temë dhe më vonë vazhdova krahas edhe me tema të tjera social-ekonomike. Rezultat i kësaj pune ishte botimi 7 vite më vonë i një kapitulli të veçantë për edukimin në librin Capitalism and Freedom.

Përsa i përket çështjes së arsimit, unë kisha vënë në dukje faktin që shteti po luante tri role kryesore: (1) Legalizimin e arsimimit të detyrueshëm, (2) Financimin e Shkollave dhe (3) Administrimin e Shkollave. Në shkrimet e mia unë kam konkluduar që dy funksionet e para të shtetit për edukimin janë të justifikuara, por problemi ngrihet në pikën 3, të administrimit aktual të sistemit të shkollimit nga shteti.

Pasi kjo copë e madhe e industrisë së arsimimit justifikon dhe shtrihet në një shkallë shumë të vogël të hapësirave të tregut të lirë. Më tej jam munduar ta analizoj problemin në këndvështrim tjetër, duke konkluduar në atë që financimi dhe administrimi i këtij sistemi duhet të

jenë të ndarë.

Shteti mund të kërkojë dhe të kontribuojë një pjesë të vogël nga torta e madhe e kësaj industrie, ku edhe në këtë pjesë të vogël, shteti duhet të praktikojë financimin nëpërmjet dhënies se çeqeve (vouchers) prindërve për një shumë të caktuar për çdo fëmijë për vit shkollor, shumë e cila duhet të shpenzohet vetëm për nevoja të shërbimeve për arsimin. Pra duhet të shkohet drejt një “de-nacionalizimi” të shkollës.

Për më tej kjo mund të zgjeronte hapësirën e përzg jedhjes së prindërve për arsimimin e fëmijëve të tyre. Sapo këto shuma të bëhen të përdorshme nga prindërit, pavarësisht se ku ata dëshirojnë të arsimojnë fëmijët e tyre, menjëherë do të bëhej e mundur një zgjerim dhe rritje e mundësisë që shumë shkolla të bëheshin gati për të pritur këta fëmijë, pra për të plotësuar këtë kërkesë të tregut. Nga ana tjetër, kompeticioni i kësaj sipërmarrje të tregut për t’i shërbyer këtij kon-

Kur ne të arrijmë ta bëjmë këtë, një treg kompetitiv i arsimit privat do të ketë mundësi të plotësojë të gjitha kërkesat e prindërve për një arsimim më të mirë të fëmijëve edhe nëpërmjet mundësisë për të zgjedhur shkollat më të mira. Kjo do të shënonte me siguri një hop cilësor në revolucionarizimin progresiv të sistemit të arsimit në vend.

sumatori (nxënësve) do të sillte një nxitje të plotësimit të kërkesave për cilësinë e mësimdhënies nga ato shkolla që do të mundin të konkurrojnë. Kështu do të kishim një rritje të eficiencës në plotësimin e kërkesave cilësore të konsumatorit qoftë për sipërmarrjet e nacionalizuara (shkollat shtetërore) qoftë për sipërmarrjet e tjera me profil të njëjtë (shkollat private).

Megjithëse ky artikull dhe botimi i mëvonshëm i Capitalism and Freedom, kishin gjeneruar një tërheq je të vëmendjes së qarqeve akademike dhe atyre popullore, nuk ishte bërë asnjë përpjekje serioze për vënien në jetë të tyre. Do të duhej të pritej derisa Zyra e Mundësive Ekonomike e administratës së Niksonit, ta merrte këtë ide dhe ta fuste në grupin eksperimental të financimeve federale. Rezultat i këtij eksperimentimi ishte futja e sistemit të vouchers (çeqeve) në qytetet e mëdha të New Hampshire, ku si pasojë u pa një funksionim krejt normal dhe me përmirësim të vazhdueshëm në kohë. Kjo praktikë, për fat të keq, u ndërpre nga kundërshtimi i sindikatave të mësuesve dhe administratorëve burokratë të arsimit, duke shënuar opozicionin e parë dhe të vetëm për këtë sistem të ri.

Por ajo çfarë çoi në rritje të interesit për sistemin e voucher (Çeqeve të arsimimit) ishte rrënimi i vazhdueshëm i sistemit shkollor, veçanërisht pas vitit 1965, kur Shoqata e Arsimit Kombëtar e konvertoi veten nga një Shoqatë Profesionale në një Sindikatë punonjësish. Shqetësimet në rritje rreth cilësisë së edukimit, çuan në ngritjen e një Komisioni Kombëtar të Ekselencës se Arsimimit, i bërë pas një raporti përfundimtar të titulluar “Një komb në rrezik”, raport që u publikua në vitin 1983.

Në konkluzionet dramatizuese të këtij raporti, citohen thëniet e Paul Copperman:

“Çdo gjeneratë e Amerikanëve ka kapërcyer nivelin e arsimimit të prindërve të tyre paraardhës si në letërsi, në shkencat natyrale dhe në arritjet ekonomike. Por për herë të parë në historinë e vendit, aftësitë e përfituara nga arsimimi i brezit të sotëm, nuk mund të kapërcejnë aftësitë e fituara nga arsimimi i brezit të prindërve të tyre. Në këtë rrugë që po ecet, nuk do të kemi më as tejkalim, as barazim, por as edhe përafrim me aftësitë e prindërve tanë.“ “Një Komb në Rrezik” kishte stimuluar një shkallë të lartë të kërkimeve për rrugë-zgjidhje sidomos në reformimin e sistemit shtetëror të arsimit. Sistem i cili, megjithëse i reklamuar gjerësisht, kishte influencuar negativisht në nivelin e cilësisë së arsimit në vend. Ndonëse shpenzimi për njësi ishte rritur dyfish që nga viti 1970, e kalkuluar kjo me inflacionin, studentët tanë vazhdonin të renditeshin mjaft ulët në krahasimet ndërkombëtare ekuivalente.

Edhe sistemi SAT (Scholastic Ap-

titude Test) i vlerësimit në vend, po shënon rënie të vazhdueshme nga viti në vit apo duke qëndruar në vendnumëro. Duke iu referuar vetëm Letërsisë, aftësia letrare e edukimit të marrë në shkollat tona në këtë lëndë në fillimin e shekullit 21, është me e ulët se ajo e një shekulli më parë në SHBA. Për më tepër, siç është shprehur në “Një Komb në Rrezik”, kjo cilësi vazhdon të ulet me gjithë rritjen e shpenzimeve për nxënës.

Tashmë po vazhdon ende eksperimentimi i alternativave të tilla si voucher, reduktim i shpenzimeve të edukimit në kalkulimin e taksave personale si edhe në përhapjen e Charter Schools (Sistem edukimi alternativ i financuar me fonde publike, por me menaxhim privat). Programet federale të voucher-eve, po praktikohen në disa qytete dhe zona si në Wisconsin, Ohio, Florida dhe në Distriktin e Columbia-s (Washington DC). Programet private të edukimit po përhapen me shpejtësi.

Pengesa ligjore e mëparshme e

E shtunë-diel, 09-10 nëntor 2013

27

www.mapo.al

Nova Demokratia Nuk ka asgjë të dëmshme, madje do të ishte më e dobishme, nëse shteti dhe fetë në Shqipëri do të gjenin konsensus mbi një sërë çështjesh fetare dhe politike. Ne presim që shteti të vijojë të jetë neutral në raport me praktikat e ndryshme fetare, që lindin në një shoqëri pluraliste dhe t’i mbrojë ata njëlloj.

Tranzicioni shqiptar midis politikës dhe fesë Tonin Gjuraj

N

adoptimit të sistemit të voucher-it është hequr tashmë pas afirmimit si të ligjshëm të tij nga Gjykata Supreme në çështjen e ngritur për programin e vouchers në qytetin e Cleveland-it në vitin 2002. Sidoqoftë, tani për tani, këto programe janë të kufizuara dhe mbulojnë një pjesë relativisht të vogël të numrit të fëmijëve në vend.

Gjatë gjithë kësaj periudhe kohore, ne kemi qenë gjithnjë nën presionin e një thellimi të vazhdueshëm uljes së nivelit të arsimimit, megjithë një dëshirë dhe preokupim në rritje të prindërve për të pasur më shumë kontroll dhe mundësi për të përzgjedhur në shkollimin e fëmijëve të tyre. Dhe nga ana tjetër kemi një opozicion efektiv të sindikatave dhe të administratorëve shtetërorë të arsimit, duke mos lejuar asnjë ndryshim apo pakësim të kontrollit prej tyre të sistemit të arsimit në vend. Ndërkohë, ne kemi qenë të angazhuar dy herë duke marrë iniciativa për futjen e sistemit të voucher-it në Kaliforni (1993 dhe vitin 2000). Në të dyja rastet në fjalë, rreth nëntë muaj përpara zgjedhjeve, sondazhet e opinionit publik, tregonin një shtrirje të kufizuar të atyre që kërkonin të kishin nën kontroll edukimin e fëmijëve të tyre apo për një rritje të cilësisë të edukimit.

Në të dyja rastet, gati pothuajse njësoj, kishte ndodhur një lançim propagandistik me financim të fuqishëm të kundërshtimit për futjen e sistemit të vouchers. Reklamat televizive propagandonin kundër duke thënë se sistemi voucher do të rriste shpenzimet e shtetit duke dëmtuar buxhetin federal apo të shtetit. Në fakt, e kundërta ishte e vërtetë, pasi në fund të fundit, shuma e sistemit voucher të propozuar ishte një

fraksion shumë i vogël i shumës që aktualisht shpenzonte shteti për edukimin, e llogaritur kjo për student. Mësuesit kishin arritur deri aty sa të kthenin nxënësit në shtëpi duke u kërkuar që të bindnin prindërit për të mos e votuar këtë sistem. Këto hile të pista financoheshin nga thellësia e xhepave të padukshme. Rezultati ishte që kjo iniciativë të reduktohej nga masivisht e pëlqyer në një copëz jo shumë të përfillshme. Po ashtu ndodhi edhe në shtetet si Washington, Colorado dhe Michigan. Opozicione të tilla shpjegojnë përse ka ndodhur një progres shumë i ngadaltë në cilësinë e arsimimit ndërkohë që shpenzimet vazhdojnë të rriten.

Lajmi i mirë konsiston në atë se, megjithë këto pengesa e presione, interesimi i opinionit publik në mbështetjen e sistemit të vouchers dhe lehtësirat në sistemin e taksave për shpenzimet për arsimimin, po vazhdojnë të rriten akoma më shumë. Propozimet në legjislacion për të alokuar fondet për arsimin direkt në duart e studentëve, duket se do të bëjnë të mundur përfshirjen e më shumë se 20 shteteve. Herët apo vonë, shpresohet të arrihet një ndryshim ku sistemi universal i vouchers do të mund të shtrihet krejtësisht në më shumë se një shtet. Kur ne të arrijmë ta bëjmë këtë, një treg kompetitiv i arsimit privat do të ketë mundësi të plotësojë të gjitha kërkesat e prindërve për një arsimim më të mirë të fëmijëve edhe nëpërmjet mundësisë për të zgjedhur shkollat më të mira. Kjo do të shënonte me siguri një hop cilësor në revolucionarizimin progresiv të sistemit të arsimit në vend. *Përktheu: Luan Kola

ë një libër të botuar në vjeshtën e vitit 1997, “Shqipëria: Nga Anarkia në Identitetin Ballkanik”, James Pettifer dhe Miranda Vickers parashikonin se do të ishte çështje kohe për të parë nëse do të ruhej ndarja e kishës nga shteti në Shqipëri. Ata, mesa duket, u nisën nga situata e rrezikshme politike në Shqipëri në atë vit, ku nuk munguan edhe insinuatat që një konflikt i ardhshëm i skicuar mbi një diskurs fetar ishte i mundshëm të ndodhte. Autorët, së pari, kishin parasysh faktin se në Ballkan feja dhe politika kanë qenë bashkudhëtare të përhershme, dhe, së dyti, ata merrnin në konsideratë disa studiues të tjerë, që mbronin një skenar edhe më të keq, ku një konflikt mund të shpërthente në shoqëritë tipike multifetare, që mbështeteshin në grupe farefisnore tribale. Supozohet se këto shoqëri, sipas tyre, përfshirë dhe shoqërinë shqiptare, priren të kenë më shumë konflikte dhe ngatërresa fetare sesa shoqëritë e tjera. Por, asnjëri nga skenarët nuk ndodhi në Shqipëri, edhe pse Pettifer dhe Vickers nuk ishin të vetmit që predikuan “përplasjen e feve” në këtë vend.

Në fakt, perspektiva e një konflikti fetar nën një regjim demokratik mbetet gjithnjë një çështje delikate, veçanërisht për një shoqëri multifetare. Shqipëria provoi, përtej parametrave tradicionalë të marrëdhënieve midis grupeve fetare, që janë karakterizuar nga toleranca dhe harmonia ndërfetare, se mund të vijojë të ruante dhe kultivonte të njëjtën staus-quo, edhe nën regjimin demokratik.

Qëndrimi i komuniteteve fetare mund të mos jetë gjithnjë i qëndrueshëm dhe uniform në drejtim të demokracisë dhe institucioneve demokratike, por ai mund të ndryshojë gjatë kohës. Kur fetë tentojnë të hyjnë në arenën politike për interesat e tyre, ose me qëllim që të përkrahin grupe shoqërore të caktuara, atëherë konfliktet mes grupeve të ndryshme fetare bëhen më të dukshme dhe mundësia për t’i evituar zvogëlohet. Politizimi i fesë dhe sjellja e komuniteteve fetare varet dukshëm nga veprimet politike të qeverisë dhe krijimi i një sfere të dallueshme fetare të aktivitetit, të rregulluar prej ligjesh të përshtatshme, formalisht të ndarë prej institucioneve politike.

Procesi i demokratizimit në Shqipëri nuk prodhoi konflikte apo ngatërresa fetare. Madje Shqipëria zgjidhi shumë mirë edhe debatin lidhur me vendin e shoqërisë shqiptare në Europë, pavarësisht kompozimit fetar, si dhe çështjen e brendshme të marrëdhënies midis identiteteve fetare dhe kombëtare. Përveç kësaj, harta e Samuel Huntington-it, që konsideronte Shqipërinë si vend mysliman nuk ishte e saktë, pasi autori injoroi në këtë rast rolin e shtetit si agjent ndryshimi në proceset demokratike dhe qëndrimet e sjelljet sekulare të qytetarëve shqiptarë. Veprimet politike të qeverive shqiptare të pas ’90-ës ishin korrekte, duke ruajtur parimin e pashkruar të përfaqësimit të drejtë dhe të ndershëm të njerëzve me përkatësi të ndryshme fetare, kësisoj duke ndikuar në forcimin e kohezionit të brendshëm të shoqërisë shqiptare. Fushat e aktivitetit publik mund të jenë sekulare dhe fetare në natyrë, por e rëndësishme është ndarja e qartë e tyre dhe shmangia e ndikimit të fesë mbi ligjet apo bindjet politike. Përse ndodhi diçka e tillë në Shqipëri, edhe pas vitit 1990, kur besohej që vakuumi i krijuar nga rënia e ideologjisë komuniste do të mbushej prej rivaliteteve fetare, siç ndodhi, për shembull, në ish-Jugosllavi, në disa pjesë të ish- Bashkimit Sovjetik, sidomos në Transkaukazi, etj.? Në rastin e Shqipërisë, merita për bashkëjetesën dhe tolerancën ndërfetare të komuniteteve fetare në

Shqipëri, më shumë se udhëheqësve shpirtërorë të komuniteteve fetare, i duhet atribuuar historisë, traditës etnokulturore e psikologjike të shqiptarëve.

Feja është një faktor mobilizues dhe në vakuumin e pushtetit shtetëror, siç ishte viti 1997, mund të keqpërdorej, por përkundrazi ishin institucionet fetare ato që qëndruan në këmbë, ndryshe prej institucioneve të tjera sociale, duke denoncuar veprimet e dhunshme dhe menaxhuar tensionet sociale. Fatmirësisht, fetë në Shqipëri vijojnë të ruajnë marrëdhënie të mira me shtetin, si denominacione, si dhe të forcojnë marrëdhëniet me njëri-tjetrin.

Por, historia e marrëdhënieve ndërmjet myslimanëve dhe të krishterëve në Shqipëri ka shënuar edhe episode të konfrontimeve të mentaliteteve dhe individëve mbi baza fetare.

Së pari, ka një preokupacion deri në shqetësim të udhëheqësve fetarë për të rritur me çdo kusht numrin e besimtarëve të komuniteteve që ata drejtojnë, ose për të mos besuar të dhënat e census-it më të fundit të realizuar në vend. Ata janë të prirur të nënvizojnë peshën specifike tradicionale të komuniteteve të tyre, duke harruar që madhësia numerike e komuniteteve që drejtojnë ka të bëjë më shumë me trashëgiminë sesa me gjendjen aktuale. Shpirtërorja dhe e shenjtja si elemente të rëndësishme të çdo feje nuk mund të maten me numra. Insistimi për të përdorur logjikë sasiore vë në dyshim natyrshmërinë e bashkekzistencës së harmonishme, si një prirje inherente, sikundër, nga ana tjetër provon tezën e bashkëjetesës nga poshtë, nga sjellja sekulare e qytetarëve shqiptarë, përtej përkatësisë fetare (të paktën në letër). Gjuha ekspansive nuk karakterizon njerëzit e zakonshëm, por udhëheqësit fetarë.

Së dyti, ka patur qëndrime konfrontuese apo diskordancë midis feve dhe shtetit, apo midis vetë feve, sa i takon një sërë çështjesh: legalizimit të Ligjit mbi abortin në dhjetor 1995, çështjeve që lidhen me pronat apo taksimet që politizojnë marrëdhëniet shtet-fe, vonesat në kthimin e pronave drejt komuniteteve fetare, ndihmat (e dyshimta) nga jashtë dhe synimet e tyre, emërimi i kryepeshkopit Janullatos në krye të Kishës Autoqefale Ortodokse Shqiptare, pranimi i sekteve dhe kulteve të tjera fetare pas vitit 1990, vendosja e simboleve fetare në vende publike, si në Bushat, Elbasan apo gjetkë, debati për kishën-kala në Shkodër, përplasjet më të fundit për kishën në Përmet, diskutimet për edukimin fetar (ose jo) në shkolla publike, raportet dhe diskursi më i fundit me Evropën dhe rolin e Turqisë në Ballkan, etj.

Megjithatë, struktura aktuale sociale e shoqërisë shqiptare duket të jetë garanci për bashkekzistencën paqësore midis grupeve fetare. Interesat politike dhe ekonomike, që u bënë predominante pas vitit 1990 shmangën çështjet me natyrë fetare. Mungesa e partive fetare dhe grupeve të veçanta të interesit shërbyen si bazë për ruajtjen e kësaj bashkekzistence paqësore. Nga ana tjetër, rivlerësimi i traditës historike të tolerancës fetare dhe marrëdhëniet ekumenike do të lehtësojnë dhe përmirësojnë cilësinë e demokracisë shqiptare. Ndryshimet politike, sociale dhe ekonomike të ndodhura, që kur vendi u hap ndaj botës progresive, kërkojnë më shumë vullnet për të njohur dhe pranuar diversitetin e shoqërisë shqiptare. Nuk ka asgjë të dëmshme, madje do të ishte më e dobishme, nëse shteti dhe fetë në Shqipëri do të gjenin konsensus mbi një sërë çështjesh fetare dhe politike. Ne presim që shteti të vijojë të jetë neutral në raport me praktikat e ndryshme fetare, që lindin në një shoqëri pluraliste dhe t’i mbrojë ata njëlloj.

28

E shtunë-diel, 09-10 nëntor 2013

esse

www.mapo.al

Shqiptarët nuk e kanë gabim që i admirojnë njerëzit që nuk bëjnë as mirë dhe as keq. Në fund të fundit janë këta njerëzit që dalin fitimtarë. Edhe unë, ashtu si ju, kam njohur dhe njoh me dhjetëra, në mos me qindra prej tyre që janë bërë të pasur, që kanë miliona, që kanë vila, që janë diplomatë të përjetshëm, zyrtarë të përjetshëm, të besuarit e përjetshëm, të preferuarit e përjetshëm të pushtetit. Shpërblimi i heshtjes është ndër shpërblimet më të mëdha në Shqipëri.

Ku ishe ti, Adam?

Rudolf Marku

1

Në Ferrin e vet Dante Alighieri ka projektuar një qoshe për ata njerëz, të cilët në kohën e krizave morale preferojnë të qëndrojnë neutralë. Njerëz që nuk bëjnë as mirë dhe as keq. Njerëz që nuk mund t’i kuptosh se çfarë mendojnë. Njerëz që nuk flasin kur duhet folur, njerëz që shtiren se nuk mund të kenë asnjë opinion të tyrin, ngase nuk e kanë mendjen tek ngjarja që ndodh para syve të tyre. Ndryshe nga Dante Alighieri, shumica e shqiptarëve flasin me admirim për këtë kategori njerëzish. Të zgjuar! Praktikë! Nuk ua ha qeni shkopi! Hidhe nga kati i dymbëdhjetë dhe do bjerë në këmbë! Mirë me Salën, dhe po aq mirë me Edin! Hë, hë, këtij i them unë i zgjuar!

Po qe se administrimi i punëve qiellore do t’u besohej shqiptarëve, nuk kam as dhe më të voglin dyshim se këta njerëz do t’i priste parajsa, madje pjesa më e privilegjuar e saj.

Shqiptarët nuk e kanë gabim që i admirojnë njerëzit që nuk bëjnë as mirë dhe as keq. Në fund të fundit janë këta njerëzit që dalin fitimtarë. Edhe unë, ashtu si ju, kam njohur dhe njoh me dhjetëra, në mos me qindra prej tyre që janë bërë të pasur, që kanë miliona, që kanë vila, që janë diplomatë të përjetshëm, zyrtarë të përjetshëm, të besuarit e përjetshëm, të preferuarit e përjetshëm të pushtetit. Shpërblimi i heshtjes është ndër shpërblimet më të mëdha në Shqipëri.

Por ja ku vjen Herakliti i Efesit (Ephesus) që ngulte këmbë se dhe vetë Homeri gabon.

Nuk e ka mirë Homeri-thotë ai- Homeri gabon, teksa na thotë se ajo, Grindja (pasi ka përmendur grindjen mes Grekëve dhe Trojanëve) u shoftë mes njerëzve dhe Zotave! Homeri i mirë nuk e vë re se me këtë ai po lutet për shkatërrimin e Universit; sepse në çastin kur lutja e tij do merrej parasysh nga Zotat, çdo gjë do zhdukej. Sipas Heraklitit, ajo që e mban në këmbë botën është vetë grindja, mosmarrëveshja, mospajtimi, kundërshtimi, ndarja. Vetëm atje ku ekziston jeta, ekziston dhe ndarja dhe mosmarrëveshja.

Por këtu tek ne është ndryshe. Jemi mësuar që politikanët dhe udhëheqësit tanë të flasin me fjalë që vetëm e mbulojnë të vërtetën, që të na tregojnë një realitet ky mbizotëron vetëm përsosmëria. Kur në shoqërinë shqiptare shfaqet një problem, sado i madh që të jetë, ç’është e vërteta politikanët tanë nxitojnë të shfaqen menjëherë, por veçse jo për ta zgjidhur problemin, por për ta mbuluar atë.

Politikanët dhe udhëheqësit tanë na kanë provuar se jemi ndër vendet me ekonominë më të zhvilluar në botë, se vetëm tek ne nuk ekziston kriza financiare që është e pranishme kudo; se ne vërtet jemi vend europian, por edhe vend turk; se jemi popull me një identitet të jashtëzakonshëm, se kemi një histori të lavdishme (por që nuk ja përtojmë ta fshehim dhe bustin e Skënderbeut sikur të qe fjala për të fshehur një turp); se tek ne femra është me të drejta të jashtëzakonshme, e lirë, e pavarur dhe sidomos e lumtur, sepse mund të vritet e të përdhunohet në mesin e ditës pa asnjë paragjykim; se sistemi arsimor është më i përparuari dhe më eficenti, se fëmijët shqiptarë janë ndër fëmijët më të zgjuar dhe më të suksesshëm, se ne tashmë si komb, për inatin e armiqve tanë, jemi të gatshëm, ngase jemi të pjekur historikisht, që të bashkohemi në një shtet të përbashkët shqiptar (pa u bashkuar më parë fqinji me fqinjin, kolegu me kolegun, prindi me fëmjët e vet), sepse vetëm kjo na ka mbetur për bërë. Kështu na flasin politikanët me dinjitet teksa i shohim tek u përkulen të huajve më një servilizëm të dyshimtë. Dhe kjo ka bërë që shumica e shqip-

tarëve të preferojnë heshtjen përpara artikulimit të së vërtetës. E vërteta? Çfarë është kjo?

Mos është ajo që të lë në rrugë të madhe dhe të lë pa bukën e gojës? Mos është ajo që të shtie në telashe me të tjerët? Mos është ajo që kënaq vetëm varfanjakët dhe ëndërrimtarët? Sa më larg saj, të lutem, sa më larg...Çfarë mendimi kam për deklaratën e kryeministrit turk se Kosova është Turqi? Ah, sa kohë e mirë që është sot! Çfarë mendoj unë për Presidentin?

Jam i sigurt që edhe nesër do mbajë kohë po kaq e mirë sa dhe sot!...

2

Romakët e lashtë e kishin zakon të thoshin: “Fiat justitia - ruat caelum” Bëj drejtësi dhe lër qiejt të bien. Dhe kjo është një e vërtetë e madhe sidomos për intelektualët. Për fat të mirë, edhe për intelektualin shqiptar.

Intelektuali është një qenie dy dimensionale që qëndron mes autonomisë dhe angazhimit, mes kulturës së mirëfilltë (pure culture) dhe politikës. Shkrimtarët, artistët dhe akademikët u përcaktuan për herë të parë, të paktën në Francë, si intelektualë, në kohën e Dreyfus Affair, kur ata, duke filluar me shkrimtarin Emil Zola (J’ Accuse), tek ndërhynin me forcë në jetën politike, krijonin një autonomi të një natyre të veçantë, autonominë relative të botës së artit, shkencës dhe letërsisë, e cila mund t’i kundërvihet politikës dhe pushtetit manipulativ të saj. Ç’është e vërteta, intelektuali shqiptar ka një traditë të hershme, shumë më përpara se në skenën europiane të dilte Dreyfus Affair si një çast i ripërcaktimit të termit intelektual, për të qenë i angazhuar dhe i rrezikuar në mbrojtje të gjërave që ata i mbanin për të shenjta. Që nga Pjetër Bogdani dhe Pjetër Budi, dhe deri tek Naimi, Fishta, Gjeçovi, Shantoja, Koliqi, Noli, Konica, Poradeci, Kuteli, Ismail Kadare dhe ata mijëra e mijëra përkthyes të literaturës botërore në shqip, Petro Zheji, Gjon Shllaku, P. Gjeçaj, V.Kokona, R.Shvarc, intelektuali shqiptar është shfaqur si antikonformist përherë i rrezikuar nga pushteti dhe politikanët.

Por paradoksi shqiptar qëndron se në kohën kur intelektualit i kërkohej zyrtarisht që të ishte i nënshtruar, ai rebelohej, dhe këtë rebelim ai ishte i gatshëm që ta paguante me çmimin më të lartë. Ndërsa sot, kur intelektuali shqiptar nuk rrezikon zyrtarisht asgjë, dhe kur atij nuk i kërkohet që të jetë i nënshtruar, ai preferon heshtjen alibike përpara ngjarjeve që kërkojnë artikulimin e tij.

Në shoqërinë shqiptare përjashtimi fatlum është fenomeni Kadare, autoriteti artistik dhe moral i të cilit është shembulli më i m i r ë i pozicionimit të intelektualit si udhëheqës shpirtnor dhe iluminist i kombit në kohën e krizave dhe çoroditjeve morale.

Por, le të marrim atë intelektualin që është i certifikuar si intelektual në jetën shqiptare të paktën nga shkaku i profesionit dhe shkollimit të tij: shkrimtarin, gazetarin, shkencëtarin, akademikun, doktorin e shkencave, profesorët, mjekët dhe ekonomistët. Një pjesë e tyre janë nga ata që, siç thotë fjala angleze, paraditeve i sheh në shoqërinë e lepujve, dhe pasditeve në shoqërinë e gjahtarëve. Papërcaktueshmëria është dhe vdekja e intelektualit. Dhe papërcaktueshmëria është dhe njëri ndër tiparet më të dukshme te shqiptarët. E pranojmë me qejf se i përkasim familjes europiane, por kur dikush na thotë se jemi vend gjysmë aziatik, e pranojmë, madje duke qeshur, dhe këtë. E pranojmë se jemi vendi me tolerancën më të madhe fetare, por jemi gati t’i quajmë të krishterët shqiptarë një minoritet i papërfillshëm. E pranojmë se Skënderbeu është heroi ynë kombëtar, por kjo nuk na pengon që të vëmë lule dhe të bëjmë pelegrinazh në varrin e sulltanëve pushtues. Skandali i para ca kohëve me kryeministrin shqiptar i cili u kishte premtuar Lidhjes Islamike se do të votonte (në OKB) pro -shtetit palestinez, dhe po ky kryeministër del se i paskësh premtuar delegacionit izraelit se do votonte kundër shtetit palestinez, është shembulli më i mirë i mungesës së përcaktueshmërisë. Apo fshehjet e bustit të Skënderbeut në Kryeministrinë shqiptare a në rezidencën presidenciale sa herë që një delegacion turk vjen për vizitë tek ne, nga po ata njerëz që nuk përtojnë ta ngrenë zërin në qiell për nacionalizëm dhe histori të lavdishme kombëtare...

Në kohën e komunizmit kam njohur njerëz që mburreshin se një njeri të afërm e kishin patur me Ballin Kombëtar dhe një tjetër e kishin patur me komunistët. He, he, më thoshin, jemi në të dyja anët të sigurt. Që nga rrëzimi i Komunizmit, falë kartës balliste, këta njerëz kanë qenë disa herë drejtorë drejtorish, nëpunës të lartë të shtetit, madje dhe ambasadorë, po ashtu siç ishin gjatë komunizmit...

Janë njerëz vemje që kanë aftësinë e mbijetesës, dhe pastaj dhe të pretendimit intelektual. Një i tillë që pretendon të jetë shkrimtar i artit pure (shkrimtari i njohur antikonformist rus Sergej Dovlatov njëherë e një kohë thoshte se më mjafton të lexoj një fjali të tillë: Sot ishte një ditë e bukur me diell, apo Ai hante si një urith, për t’i rënë vizë përgjithmonë pretendimit të autorit të këtyre rreshtave për të qenë shkrimtar) shpesh është prova se mediokriteti dhe impotenca krijuese krijojnë një aleancë të frikshme me ligësinë. Heshtja e këtij lloj intelektuali shqiptar nuk do të thotë se ai nuk flet. Ai flet, por vetëm pas shpine. Papërcaktueshmëria e tyre nuk do të thoka se qenkan të papërcaktuar. Papërcaktueshmëria, paradoksalisht, të paktën është një pozicionim. Por shumica e intelektualëve shqiptarë preferojnë heshtjen si të kundërtën e pozicionimit. Konformizëm?

Nuk është se ata e kanë mësuar mirë të vërtetën e hidhur të aforizmit pesimist të Simon Weil-it “La justice, cette fugitive du camp des vainqueurs”- se ca heshtin ngaqë nuk kanë se çfarë të thonë. Dhe pastaj, duke pozuar si gardianë të Kullës së Fildishtë, janë të gatshëm të akuzojnë të tjerët se intelektualizmi ka rënë në nivelin e gazetave, se shkrimtarët nuk janë më shkrimtarë sa kohë që kontaminohen me shkrime gazetash, se ata vetë (me një krijimtari amatoreske supermediokre) janë thjesht shkrimtarë dhe vetëm shkrimtarë, intelektualë pure...

3

Angazhimi i intelektualit nuk do të thotë se atij i kërkohet me çdo kusht angazhimi politik. Jam për këshillën që Rilke i jep një shkrimtarit të ri premtues: ‘’Vetëm një gjë që duhet të bësh. Shko te vetvetja. Gjej arsyen që të komandon që të shkruash; shih me kujdes nëse kjo arsye i ka shtrirë rrënjët e veta thellë në zemrën tënde. Rrëfeju vetes se je gati të vdesësh po qe se ta ndalojnë të drejtën që të shkruash. Kjo është mbi të gjitha; pyet veten tënde në orët më të qeta të natës: a duhet që të shkruaj? Gërmo thellë te vetvetja për një përgjigje të thellë...’’

Shoqëria shqiptare për fat të mirë ka shembuj të këtij intelektuali që shkon tek vetvetja (një rrugëtim pa të cilin nuk mund të shkosh tek të tjerët). Shkrimet publicistike plot erudicion dhe drejtësi të thellë të Ardian Ndrecës, analizat politike dhe esetë tërë mprehtësi parashikuese të Preç Zogajt, rrëfimet tronditëse të natyrës së Sollzhenicinit të Visar Zhitit, romanet dhe tregimet e Zija Çelës, romanet e Fatos Kongolit, Nasi Lerës, Bashkim Shehut, poezitë e Preç Zogajt, Bardhyl Londos, S.Bejkos, V.Zhitit, Arian Lekes, A.Tufës, N.Lakos, G. Çoçolit, P. Teferiçit, librat e përkthyer me dinjitet nga letërsia botërore, flasin për intelektualin e talentuar dhe përfaqësues, për atë intelektual për të cilin poeti francez Leconte de Lisle i shkruante në formën e një leksioni Louis Menard-it: “Ditën që ke shkruar një libër të mirë, ke provuar dashurinë tënde për drejtësinë dhe të drejtën më mirë se të kishe shkruar njëzet volume për ekonominë...” Veçse ju lutem, vërejeni, jo një libër, por një libër të mirë.

Dashtë Zoti që intelektualët tanë që heshtin të paktën të kenë sy që të lexojnë!

E shtunë-diel, 09-10 nëntor 2013

29

www.mapo.al

Idi, essi,uni PSIKOLOGJIA SOCIALE SHQIPTARE

Deri këtu e gati gjysmë shekulli më parë njeriu i thjeshtë shqiptar kalonte pranë Bllokut të quajtur të udhëheqësve, me një lloj frike e nderimi fetar, kthente kokën i mahnitur kur pranë tij rastësisht kalonte ndonjë udhëheqës i shoqëruar me roje nga pas, madje pëshpëriste me mikun a të afërmit, duke i treguar njëri-tjetrit edhe gruan, fëmijët e njerëzit e afërt të udhëheqësit.

Tiparet e diktatorëve; sundimi nëpërmjet frikës Prof. Dr. Ylli Pango

T

e diktatorët komunistë të vendeve ish-socialiste, jo vetëm në aparencën e tyre por dhe në thelbin e vet, në gjithçka, ndodhi edhe një proces identifikimi me kryediktatorin e shtetit-a të kampit socialist, Stalinin. Ky proces valë-valë kalonte tek diktatorët e vegjël partiakë (sekretarët e parë të dikurshëm) në rrethe e deri tek ata drejtuesit e pushteteve lokalë, në bazë dhe më tej. Në këtë proces çdo diktator i një shteti më të vogël socialist, a rangu më të ulët, modelonte te vetja cilësi të kryediktatorit në veshje (kostumet e kapelat standarde ruse e deri tek ato të thjeshta prej doku të imituara nga kinezët, kasketat, këmishat e bardha me jakë mbi xhaketë etj., etj.), mimikë, gjeste (dora e ngritur lart në shenjë përshëndetjeje në tribuna, përkëdhelja atërore, buzëqeshja), e deri në sjelljen në përgjithësi, gjykimet, formën e komandimit etj. Dëshira për fuqi e pushtet individual përforcohej edhe nga nevoja apo detyrimi social për t’u krahasuar (krahasimi social), për të hyrë në garë me të ngjashëm në vlera apo konkurrentë.

Forca ka qenë gjithmonë një nga veçoritë kryesore specifike të diktatorëve, si mjet i domosdoshëm për mbajtjen e pushtetit. Ajo shprehej në aparencë e në veprime, në komunikimin verbal e në atë joverbal. Një vrenjtje vetullash, një intonacion i zërit, një gjest i prerë, kishin efekt të jashtëzakonshëm te njerëzit. Kur këto nuk mjaftonin, forca vepronte direkt deri nëpërmjet mjeteve më ekstreme, dënimeve shembullore, burgimeve, internimeve e ekzekutimeve. Parimi veprues ishte: “Sovran më i sigurt është ai që i ka gjithnjë nën sundim shtetasit.” Në të vërtetë autoritetin e diktatorëve të ish-kampit socialist e ka mbajtur po aq frika që impononte forca, madje edhe më shumë sesa vetë ajo. Kur në momente të caktuara kërkohej forcë, ajo përdorej me mjeshtëri në formë valësh terrori, fushatash spastrimi, goditjesh ndaj kundërshtarëve etj. Po të mos përdorej, autoriteti i diktatorëve do të lëkundej, do të vihej në dyshim. Forca përdorej për të mbajtur frikën. Në fillim ajo u importua në vendet e kampit nga Rusia e Stalini, por modelimi i saj, i politikës së forcës në vendet e vogla e sidomos në Shqipëri ka qenë me pasoja fatale e i një peshe specifike shumë më të madhe. Ishte e pamundur që duke zbatuar atë sistematikisht mbi njerëz të veçantë, të mos prekje njerëz, familje dhe fise të tëra mbi bazën e kriterit biografik e parimit të luftës së klasave. Duke vazhduar kështu me radhë, prekej një pjesë dërrmonjëse e popullsisë.

Te diktatorët lind dhe përforcohet me kalimin e kohës aftësia sugjestionuese e në disa raste gati hipnotizuese. Ata shihen pothuaj gjithnjë të rrethuar nga titullarë, oficerë, funksionarë, garda, oborrtarë, varganë makinash luksoze etj., etj.

Kjo ngjall një nderim gati fetar, sugjestionues.

Njeriu i thjeshtë dikur, edhe po të rastiste të shihte diku vetëm diktatorin, nuk mund ta ndante dot në përfytyrim nga shpurat apo ceremonitë.

Sot diktatorin e bën idhull, shenjt, gati perëndi edhe televizioni, radioja, shtypi etj. Të gjitha këto në pamje të pare duken jo aq të rëndësishme, por në të vërtetë ato i sugjestionojnë e shpesh i hutojnë njerëzit e thjeshtë dhe e bëjnë autoritetin e diktatorit mjaft kompleks. Statujat së gjalli të imperatorëve, sovranëve, udhëheqësve komunistë, afishimi i portreteve prapa tyre në tribuna, fotografitë e mëdha, solemniteti, ceremonitë, të gjitha këto janë objekte kulti të “kultit të individit”, mjete të ushtrimit e të mbajtjes të autoritetit. Prestigji i diktatorëve pa këto do të dobësohej shumë.

Një njeri i thjeshtë i sugjestionuar kësisoj e ka

tepër të vështirë të ndihet mirë kur takon një njeri të idealizuar kështu. Për të është shumë e vështirë të shfaqë veten e tij reale. Një dhëndër i familjes së diktatorit shqiptar u sugjestionua dhe u frenua aq shumë në takimin e parë me të, saqë nuk fliste dot asnjë fjalë. Diktatori që nga përvoja e gjatë, por dhe nga leximi i librave mbi psikologjinë e turmës (”Psikologjia e turmave” i Gustave Lebon ka qenë një ndër librat e preferuar të tij gjatë kohës së qëndrimit në Francë), e njihte mirë këtë impresionimin që u krijonte të tjerëve dhe vuri syze të errëta. Sytë, si pjesa më shprehëse e komunikimit jo verbal, u mbuluan dhe vetëm pas kësaj i riu zuri të flasë.

Te diktatorët nevoja për pushtet kthehet veç të tjerash edhe qëllim në vetvete dhe shpesh gati sëmundje. Te diktatorët e sistemit komunist ndjenja e pushtetit filloi disi më thjesht, por më vonë u lidh edhe me lavdinë, privilegjet, mirëqenien dhe jetën e diferencuar. Si e tillë ajo u bë ekzistenciale. Pushteti pas kësaj nuk mund të lëshohej kollaj pasi bashkë me të merrte fund jo vetëm ai në vetvete, por edhe gjithçka që rridhte prej tij, madje vihej në dyshim edhe vetë jeta. Si i tillë ai u mbajt me thonj e me dhëmbë, me zjarr e me hekur. Më këtë shpjegohet edhe dhimbja e madhe dhe lufta e madhe që bënë ata që kishin pushtetin për ta mbajtur edhe kur lëshimi i tij u bë domosdoshmëri. Me këtë shpjegohen format e larmishme që përdorën edhe diktatorët e tipit Stalinist për të mos e lëshuar pushtetin, me këtë shpjegohet Katovica e udhëzimet e Gorbaçovit edhe kur u pa se sistemi komunist kishte marrë fund.

Që autoriteti i tyre të mos cenohej aspak e të ishte i palëkundur, ashtu si ai i mbretërve të cilin e mbronte trashëgimia, diktatorët stalinistë e ata fashistë kaluan deri në verdiktin personal, vendimin e pakthyeshëm, pushtetin absolut mbi fatin e jetën e çdo shtetasi. Kështu një fjalë e tyre, rrufe hyjnore, hair a katil ferman, e thënë apo e shkruar diku për dikë, mund ta ngrinte apo ta ulte për jetë, mund t’i jepte lavdi (diku ishte përmendur për mirë emri a familja e tij) apo ta syrgjynoste (dilte në pah biografia e fshehur, zbuloheshin rrënjët e një “gabimi”, vepre a veprimi, qëllimi armiqësor etj.).

Sidomos ndaj intelektualëve qëndrimi i diktatorit kthehej në paranojë të vërtetë. Etiketimi ideologjik i çdo vepre, fitoreje apo zbulimi zbehte edhe vlerat e atyre që arrinin të krijonin diçka me vlerë. Ato që shkruheshin a kompozoheshin i dedikoheshin partisë e nëpërmjet saj, diktatorit, mësimeve të tij. Intelektualët shiheshin nga diktatorët në përgjithësi si rrezik në potencë, si lehtësisht të infektueshëm nga ideologjitë e huaja. Vetë diktatorët stalinistë, në rastin më të mirë ishin pseudointelektualë të politizuar, prandaj paranoja ndaj intelektualëve të vërtetë lidhej edhe me inferioritetin intelektual apo dështimin si intelektualë.

Një mjet tjetër për mbajtjen e autoritetit të diktatorëve stalinistë ishin edhe paragjykimet sociale komuniste të tipit pozitiv ngjizur për liderin dhe tabuja e ideologjisë marksiste. Ato ishin të paprekshme, të pagabueshme. Në tekstet e filozofisë marksiste thuhej se udhëheqësit revolucionarë ishin besnikë të çështjes së klasës, se kishin sens autokritik që nuk i linte t’u rritej mendja, autoritet

të vërtetë e jo kult individi etj. Mbi bazën e këtyre përpunohej vazhdimisht në popull paragjykimi i pagabueshmërisë së tyre. Si të tillë ata ishin në gjendje të bënin gjithçka.

Në mjaft raste paragjykimi përdorej për zhvendosjen e agresivitetit të diktatorit nga burimi i vërtetë “mbi kokën e turkut”, armik i klasës apo i partisë, duke ia atribuuar dështimet në ekonomi politikë etj., individëve, grupazheve, antiparti etj., shpesh të sajuara. Këto drejtoheshin shpesh sidomos 30 vitet e fundit edhe ndaj bashkëpunëtorëve më të ngushtë të tij. Kësisoj autoriteti e figura e diktatorit mbetej e pacenuar; e pagabueshme; konform paragjykimit të krijuar për të. Autoriteti i tij mbetej i palëkundur dhe dështimet të justifikuara.

Sipas njërit prej kategorizimeve të sociologjisë gjermane autoritetet sociale ndahen në tri lloje: patriarkal tutelor; pra tradicional (gemenischaft); (Në Shqipëri i tillë ishte dikur bajraktari, kryetari i familjes patriarkale dhe sot është kryetari i familjes apo prindi); autoriteti legal-funksional e shtetëror (gesellschaft); (presidenti, mbreti, sekretari i parë i partisë komuniste) dhe autoriteti moral, heroi i ndjekur vullnetarisht e me bindje nga masat (Bund). Pak i ndryshëm nga kategorizimi i psikologjisë sociale amerikane, kategorizimi gjerman me të tre llojet e tij, ndofta për koincidencë i përmbledh në vetvete të gjitha pretendimet e diktatorëve të ish-vendeve socialiste.

Ata u përpoqën t’i veshin personalitetit të tyre të tre këto lloj autoritetesh apo rolesh. Nën prizmin e teorisë së roleve ky është një shembull tejet origjinal e specifik i shkrirjes së tre roleve e maskave në një, pa hequr asnjërën syresh. Duke e konsideruar veten si kryetarë të familjes së madhe të popullit, etër shpirtërorë të saj, ata i ndërhynë deri në qelizë shoqërisë (autoriteti i parë). Duke e pasur e mbajtur fort autoritetin e dytë shtetëror e partiak, ata i theksuan vetes të tretin, u përpoqën ta nxjerrin atë në relief e përforcuan me dekorata, kujtime, dëshmi etj, duke e shtyrë veten deri në kufijtë e heronjve legjendarë. Kështu Enver Hoxha u bë hero i popullit, gjeneral etj.

Një karakteristikë tjetër e diktatorëve e sidomos të atyre komunistë, ka qenë dëshira për t’u ekspozuar e imponuar si njohës të shumanshëm në mjaft fusha të tjera veç asaj politike e shtetërore.

Duke e ndjerë gradualisht veten gati hyjnorë, të mikluar nga oborrtarët për çdo gjë që bënin e thoshin, por edhe nën ankthin e frikës e të keqes së papritur, ata fillonin të vuanin ndjenjën e vetmisë. Ndofta duke u përpjekur të shkëlqenin në një fushë tjetër, sikur të mund të afroheshin disi më shumë me rodin njerëzor apo të siguronin një përjetësi më të qëndrueshme sesa ajo tepër e lëkundur dhe e dyshimtë që mund t’u jepte politika. Ndofta për disa syresh, dëshira për t’u bërë i famshëm në fusha spektakolare si sporti apo arti, ka qenë një ëndërr e parealizuar e rinisë. Kësisoj kur kapin majën e politikës, ndodh ky lloj transferti i vlerave universale të vetvetes në një formë disi më të sublimuar. Kështu Neroni shkruante poezi dhe i pëlqente ta quanin poet të madh, disa perandorë austriakë vetëquheshin kompozitorë të mëdhenj, e disa të tjerë kishin pasione më të vogla, si ai i Luigjit XIV, që e quante veten mjeshtër të majonezës. Hitleri e ndokush tjetër e filluan si piktorë. Diktatorët e kampit socialist patën një specifikë në këtë drejtim: ata u morën pothuajse me të gjitha e folën për të gjitha, u quajtën poliedrikë e dhanë mendime e “ndihmesa” në çdo fushë. Stalini për shembull u mor me gjuhësi, kritikë arti e letërsi, dha mendime për ekonominë etj. Të njëjtën gjë bëri Enver Hoxha në Shqipëri: edhe ai u mor me historinë, artin, letërsinë e kinematografinë, bujqësinë, industrinë e deri me naftën dhe përcaktimin e saktë të vendburimeve të saj. Kjo mani e diktatorëve lidhet edhe me dëshirën për të kontrolluar gjithçka e për të vënë vulën kudo nga frika e rrëshqitja jashtë zonës së kontrollit të syrit të cilësdo fushë aktiviteti njerëzor, do të sillte më pas pasoja në rënien e gjithë sistemit si një i tërë.

Oborrtarët e media nga ana tjetër, e shndërronin çdo fjalë të sovranëve të rinj në gur themeli, stoli e frymëmarrje për çdo fushë të shkencës, artit, ekonomisë etj. Pothuaj të gjithë librat që botoheshin këtu, në ish-Bashkimin Sovjetik e gjetkë, tekste, libra shkencorë e teknikë duhej të fillonin me citate të udhëheqësve, mësimeve të kongreseve të partisë komuniste etj.

Asnjë ambiguitet nuk ka qenë ndonjëherë i pranueshëm për diktatorët, asnjë bindje tjetër veç asaj unike, asnjë lëkundje veç thjeshtësisë monokorde të vendimit të gjykimit. Kjo është arsyeja që ka kaq shumë pika takimi midis diktatorëve të rinj e të vjetër, atyre stalinistë e diktatorëve të kohërave të sotme.

30

E shtunë-diel, 09-10 nëntor 2013

Fjalëkryqi klasik 1

2

3

Të bukurit para, të shëmtuarit prapa 4

5

6

11 14

7

15

16

17

18

3 35

39

36

40

21

25

31

45

32

37

33

42 46

43

47

49

Fjalëkryqi klasik është një nga lojërat enigmatike më të përhapura në botë. Fjalëkryqet e para filluan të botoheshin që në shekullin e XVIII dhe vazhdon të jetë e preferuar edhe në ditët e sotme.

38

41

44

20

27

30

34

10

19

24

26 29

9 13

23

28

8

12

22

Koha e fillimit ____:____

48

Koha e mbarimit ____:____

50

Horizontalisht: 1. Tërësia e atyre që janë zgjedhur për të mbrojtur të drejtat e një grupi njerëzish. 6. Që bëhet sa për t’u dukur, sa për sy e faqe.

11. Jeton pa të buta. 12. Pije e ngrohtë që pihet zakonisht në mëngjes. 13. Ushqehet, ose... 14. Tulla zjarrduruese. 18. Markë kamioni. 20. Repart Okulistik. 22. Pemë frutore. 23. Fruta që përdoren për ëmbëlsira. 24. Zyrtar i lartë në Romën e lashtë.

26. Medoemos, në mënyrë të detyrueshme a të padiskutueshme. 28. Diçka që nuk është e vërtetë. 31. Shtet në Afrikë. 34. Libohova, këngëtare e njohur. 35. Lajmëtar, tellall.

38. Infermiere në maternitet. 39. Ministria Ekonomisë. 40. Kap, ose... 41. Zotëron. 42. Oficeri në lojën e shahut. 44. Institut Tregtar. 46. Ndjenjë shqetësimi të thellë kur jemi përpara një rreziku që na kanoset. 48. Notë muzikore. 49. Hero i mitologjisë greke. 50. Pelingu e famshme e kinemasë shqiptare.

Vertikalisht: 1. Diçka e vlefshme që nxjerrim nga një veprimtari, nga një punë, nga marrëdhëniet me dikë etj. 2. Kundërshtim. 3. Me guxim, me trimëri. 4. Lloj shpendi. 5. Vija e nisjes së një gare. 6. Notë muzikore. 7. Kuadër i lartë ushtarak. 8. Diçka që shërben si pikëmbështetje për të përcaktuar vendin e ndodhjes. 9. Pemë e lartë. 10. Kujtim, kompozitor. 12. Këshilli Europës. 15. Ent Tregtar. 16. Kërcelli i bimës së misrit. 17. Krahinë e gjerë, që ka disa veçori gjeografike, ekonomike etj. 19. Agjensi Ndërtimesh.

21. Gjitar i detit. 25. Metal për bizhuteri. 27. Termocentral, sigla.

29. Vijë e lakuar dhe e mbyllur, pikat e së cilës kanë të njëjtën largësi nga qendra. 30. Filipi i kinemasë. 32. Kryeqyteti i Estonisë. 33. Ent Industrial. 36. I papërzier me diçka tjetër. 37.

Skuadër. 42. E kundërta, dënoj. 43. Pjesëz treguese. 45. Simboli kimik i arit. 47. I ka paketa në mes. 48. Lushnja në makina.

Sudoku | nivel mesatar 9

5 2

3 4

1 8 6

6

9

3

2

4

4 8

1 7

3

2

7 8 3

2

2 1 4

2 6

3 2

1 5 4

1

6

Plotësoni vendet bosh në mënyrë që çdo rresht e kolonë të ketë numrat nga 1-9.

9 9

4

Koha e fillimit _____:____

1

9

Koha e mbarimit ____:____

Numërkryq

Të bukurit para, të shëmtuarit prapa. E përjavshmja satirike franceze “Le Canard Enchaine”, gjithmonë e informuar mbi aktualitetin francez, drejton gishtin ndaj restoranteve superluksoze të Parisit. Sipas së përjavshmes, që citon dy ish-kamariere të zinxhirit të restoranteve “Costes”, drejtuesit i kanë urdhëruar stafit që klientët e shëmtuar të “fshihen” në tryezat më të fundit, ndërsa ata të bukur në vende në dukje.

Dy ish-kamarieret e restorantit “Georges”, në çatinë e qendrës Georges Pompidou, prej nga shihet një pamje e mrekullueshme e Parisit, kanë treguar se klientët ndahen mes “të bukurve” dhe “jo të bukurve”.

Një dallim që stafi duhet ta konstatojë që me shikimin e parë. Por dallimi në fjalë nuk vlen për yjet e showbizit, që, të bukura apo të shëmtuara, sistemohen gjithnjë në vijën e parë.

Horoskopi i ditës DASHI (20/III-20/IV)

DEMI (21/IV-20/V)

Plutoni do ndikoje negativisht sot ne jetën tuaj ne çift dhe do prishe atmosferën e ngrohte qe mbizotëronte. Mos u çudisni nëse partneri do ju kujtoje problemet e se shkuarës. Beqaret do kenë shume takime, por asnjeri nuk do ju pëlqejë. Edhe sot do qëndrojnë vetëm. Ne planin financiar situata do jete delikate.

Do kaloni një dite shume te bukur sot pranë atij qe dashuroni dhe do keni mundësi te flisni edhe për disa tema qe me pare nuk kishit mundur. Partneri sot do jete me humor te mire dhe i gatshëm te bashkëpunoje. Beqaret duhet te mendohen mire para se te pranojnë ftesat qe do ju bëhen. Ne planin financiar do keni vështirësi, por ne asnjë moment nuk duhet ta lëshoni veten.

BINJAKET (21/V-20/VI)

GAFORRE (21/VI-22/VII)

Dielli do jete planeti qe do e ndriçoje dhe do e beje me te bukur jetën tuaj ne çift gjate kësaj dite. Gjithçka do shkoje si e kishit menduar dhe emocionet do jene te papërshkrueshme. Beqaret do jene sportive dhe do i marrin gjerat si t’iu vijnë. Perspektivat financiare janë te mrekullueshme.

Situata me ne fund do stabilizohet dhe mund te kryeni shpenzimet e nevojshme.

Do iu jepni shume prioritet ndjenjave gjate kësaj dite do ja kaloni me se miri pranë atij qe dashuroni. Edhe ai nga ana e tij do mendoje si t’iu beje te ndiheni sa me mire. Beqaret nuk duhet te joshin personat qe e kane një angazhim sepse do përballen me probleme. Financat nuk do jene te këqija. Merruni pak me tepër me detyrimet qe i keni lënë pas dore dhe paguajini faturat sa me shpejt.

LUANI (23/VII-22/VIII)

Marrëdhënia ne çift do jete edhe me e forte gjate kësaj dite. Se bashku do i përballoni te gjitha pengesat qe ju kishin dale dhe do ndihen me mire për këtë fakt.

Beqaret nuk do e kenë aspak te vështirë te kenë takime, por ato nuk do jene aq te mira sa ata mendonin. Ne planin financiar nuk është momenti i përshtatshëm për te kryer shpenzime te mëdha.

PESHORJA (23/IX-22/X) 4

4

4

1

Do zhgënjeheni mjaft nga partneri gjate kësaj dite dhe kjo do ju lëndojë pa mase.

Kështu ndodh kur i jepni besim te plote atij dhe kur e idealizoni gjate gjithë kohës.

Beqaret do kenë mundësi për një lidhje afatshkurtër, por mjaft emocionuese. Do jete ne dorën e tyre nëse do përfitojnë apo jo. Financat për pjesën me te madhe do jene te qëndrueshme.

SHIGJETARI (22/XI-21/XII)

Plotësoni tabelën me numrat e dhënë!

Ngjyrosni pjesën me pikë dhe zbuloni figurën

Numra me 3 shifra: 062, 085, 122, 125, 201, 210, 226, 311, 325, 365, 369, 420, 441, 463, 485, 521, 594, 632, 885, 934.

Numra me 4 shifra: 0214, 2026, 2714, 3265, 3558, 6215, 7063, 8777.

Numra me 5 shifra:

VIRGJERESHA (23/VIII-22/IX)

Dite goxha e tensionuar kjo e sotmja për te dashuruarit. Nuk do ju pëlqejnë ato qe do ju thotë partneri dhe nuk do pranoni për asnjë arsye te toleroni. Po vazhduat ne këtë rruge nuk do shkoni gjate si çift.

Beqaret do kenë takime interesante. Jepini vetes mundësinë për t’i njohur me mire ata persona. Situata financiare do jete goxha e konsoliduar.

AKREPI (22/X-21/XII)

5

Gjeni figurën duke bashkuar pikat

04042, 10273, 14422, 15002, 30302, 32605, 32999, 35269, 39423, 41202, 41236, 41421, 41529, 48321, 54152, 56179, 65196, 65415, 87485, 92822.

Numra me 6 shifra: 118201, 163332, 545029, 588799, 628549, 652326, 975214, 996054.

Për sa ju përket çështjeve te zemrës gjithçka do shkoje për mrekulli gjate kësaj dite. Do kuptoheni mjaft mire me ate qe keni ne krah. Beqaret do jene shume te shpërqendruar dhe nuk do kenë aspak kohe te mendojnë për jetën e tyre sentimentale. Ne planin financiar do ndiheni me te qete sepse gjendja do jete goxha e stabilizuar.

UJORI (20/I-19/II)

Gjeni 10 ndryshimet

www.mapo.al

Konfigurimi i yjeve do jete shume i favorshëm gjate kësaj dite për ata qe janë ne një lidhje. Do flisni me tepër me partnerin dhe do thurni edhe plane mbi te ardhmen.

Beqaret do kenë një dite te qëndrueshme, por edhe pa takime. Gjithsesi nuk do e ndiejnë nevojën e dikujt ne krah sepse miqtë do ju qëndrojnë pranë.

Çiftet qe kane pasur vështirësi këto kohe ne jetën e tyre ne çift duhet ende te bëjnë kujdes. Qëndroni ne qetësi edhe për disa kohe sa te qetësohet tërësisht situata.

Beqaret do kërkojnë një person perfekt ne gjithçka dhe nuk kane për ta gjetur as sot. Me financat do merreni me tepër dhe do i menaxhoni me më tepër maturi ato.

Situata do jete përgjithësisht e qete.

BRICJAPI (22/XII-20/I) Dite shume e turbullt kjo e sotmja për te dashuruarit. nuk do e dini as vete çfarë te bëni qe ta qetësoni atmosferën mbizotëruese. Nëse nuk gjeni zgjidhje tjetër duhet te qëndroni pak kohe vetëm. Beqaret do mbyllen ne vetvete dhe nuk do i pranojnë ftesat qe do jubëhen.Neplaninfinanciarsituata nuk do jete as shume e keqe, por dhe jo aq e mira sa mund te kryeni shpenzime kuturu.

PESHQIT (20/II-19/III) Surprizat ne jetën tuaj ne çift do jene te njëpasnjëshmegjatekësajdite.Doketëedhe momente mjaft pasionante dhe te zjarrta.

Beqaret me ne fund do kenë një takim vendimtardhedondihenmeteplotësuarsekurrë. Sektori i financave do ketë goxha përmirësime. Do ju duhet te bëni disa sakrifica, por ne fund çdo gjë do shkoje me se miri.

E shtunë-diel, 09-10 nëntor 2013

31

www.mapo.al

mapo lunch

Kristo Frashëri

Të gjithë më kanë kthyer kurrizin

P

Mira Kazhani ër herë të parë Kristo Frashërin e kam takuar 5 vite më parë. Në atë kohë punoja në prapavijë për një projekt televiziv, të cilit gjatë një viti i bëra dhurata të vyera, siç ishte dalja për herë të parë në ekran e historianit që kurrë nuk kish pranuar një kamera. Ishte në fakt rezultat i disa vizitave rresht në shtëpinë e tij.

Herë me portokalle në duar, ndonjëherë kaloja 2 ose 3 orë duke i lexuar veprat dhe shënimet e tij, dhe nuk di sa shumë provova që t’i hyja në zemër një burri të moshuar, i cili nuk doja që të largohej prej nesh pa i thënë disa gjëra. Më kujtohet se një ditë bleva kek, dhe ‘e detyrova’ të më priste në shtëpi duke i thënë se e kisha përgatitur vetë, vetëm për të. Pa mendjemadhësi, u ndjeva e vetëkënaqur që ia dola të bind një plak kokëfortë, të mençur dhe të lodhshëm për gazetarët që s’kanë durim të presin.

Sot kam vendosur që këtë intervistë t’ia bëj dhuratë vetes, pasi vjen një ditë dhe punëve të mira iu vë poshtë emrin tënd. Kam marr sërish kek të blerë tek ushqimorja aty pranë pallatit të tij.

Ai ka pranuar në telefon që të takohet dhe çuditërisht më krijoi idenë që s’më kishte harruar. U habita disi, por gjatë rrugës mendova se memoria është diçka që duhet të jetë se s’bën e fortë te një historian, dhe tek Kristo Frashëri natyra mesa duket nuk është kursyer aspak. Ama dhe unë ia kisha nxirë me prezenca aq shumë sa diku duhet të kisha lënë njollë në kujtesë, e pranoj!

Në shtëpi ndodhet një grua e cila më tregon se ajo është e turnit të pasdites, a thua se unë e di që aty punojnë 3 gra. Ai është 93 vjeç, për pak vite mbush një shekull jetë. Dalloj që këto vitet e fundit kanë lënë gjurmë sa për 10 vjet. Ai merr frymë përmes një pompe oksigjeni, dhe ka shumë kohë që nuk është në gjendje të dalë nga shtëpia.

-“Më ka marr malli të dal vetëm një herë dhe të ulëm buzë rrugës në një bar e të shoh njerëzit kur kalojnë”,- më thotë ai duke e shpjeguar me dorën që e lëviz sikur imagjinon qytetin, pemët, makinat që lëvizin dhe aromën e kafesë se lokalit. Nuk më ndodh të përlotem, por ndiej që mbase këtë detaj ai s’do e shohë dhe ia lejoj vetes një njomje qerpiku!

-Çfarë mendoni këto kohë? E kam fjalën kur nuk bëni histori, çfarë kujtoni, nëse reflektoni për jetën që jetuat?

-“Që jam ngopur me jetën. Që nuk dua t’ia nis nga fillimi dhe që po të ndodhte kjo do të isha bërë sërish historian, do kisha dashur shumë familjen time, nuk do isha bërë kurrë politikan. Ngopesh, moj vajzë ngopesh, - thotë ai me zërin e dobët dhe me një mallëngjim që sikur ngjitet nga barku e del mbi ajrin e tryezës.

-I lutem nënës që të vijë të më marrë, se nuk dua më të rri këtu”.

-Pse nënës? Pse jo gruas ose babait?

-“Nëna është dhembshuri, ndërsa babai është mençuri. Gruaja ka ikur para 17 vitesh, vijon ai.

Kur kisha ende fuqi shkoja çdo të diel në varreza.

Më mungon ajo. Në jetën time kam qenë me fat dhe kam patur mundësi të shkoj e të jetoj jashtë që para komunizmit, por unë kam zgjedhur familjen gjithmonë, nuk e kam lënë kurrë atë. Tani ajo më ka lënë mua”, - tregon ai me një inat që dihat bashkë me sondën që i dërgon oksigjenin.

-Kështu si po më flisni më trembët, jeta duket sfidë e madhe. Unë nuk e di a di të jetoj pa njerëzit që dua, - i them.

Ai qesh pak, dhe më dallon që mbaj shënime.

Nuk e kuptoj atë njeri: nuk shikon më as TV, nuk lexon prej vitesh dhe mua më dalloi që shënoja çfarë thoshte. Por e kaloi shpejt me një fjali duke më thënë se të gjithë gazetarët janë hileqarë. Gjithsesi biseda vazhdon, dhe ai nuk tregon shenja pendese që pranoi këtë intervistë me mua. Mund të them se ka ndryshime të shpeshta të humorit, por është i vetëdijshëm për gjithçka. Kam frikë se e di çfarë është dhe Facebook e Twitter, aq i kthjellët është. E pyes dhe më thotë se ka dëgjuar në radio për to. Por nuk shfaq interes për pyetje që me siguri i konsideron humbje kohe. Ai është në një proces tjetër tashmë.

Më tregon se shikon shpesh në ëndërr nënën, e cila gjithmonë bën të njëjtin veprim.

-“Më prek në ballë, ma fërkon pak dhe unë aty zgjohem”. Kaq e shkurtër është jeta sa prekja e ballit të nënës sime në ëndërr, por tani jam lodhur, më thotë ai dhe këtë herë më duket sërish ai plaku kokëfortë, por dhe pak sarkastik.

Kam shumë pyetje për të, por dua t’i bëj më të rëndësishmet.

-“Si do jetë Shqipëria pas 100 vitesh, ose kur të jem unë një grua plakë dhe e thinjur?

Unë nuk jam fallxhore, por duke u nisur nga 100 vite shtet, them se do jetë siç e deshi Ismail Qemali. E lirë, më vete dhe e mosvarur. Më vjen keq që as Deklaratën e Pavarësisë nuk lexojnë shqiptarët. Ismail Qemali ishte burri më i mençur e i kulturuar nga të gjithë ne të tjerët që erdhëm pas (ai flet duke përfshirë edhe veten e tij).

-Po Ahmet Zogu si ishte?

Ai më pyet se nga jam dhe i tregoj se origjina ime është për ironi nga i njëjti fshat, edhe pse nuk jam zogiste.

-Qenke nga Burgajeti! A e di ti që ka dy Mat-e, një të qytetëruar e një që kishte nga ata që ishin gati të bëheshin xhandarë për të jetuar. Fshati yt bën pjesë tek Mati i shkolluar. Shiko, Ahmet Zogu ishte një njeri i rritur me mësues në shtëpi. Ai u shkollua, ishte njeri i kulturuar. Bëri punë të mira për vendin. Pati edhe të meta, por nuk i mohohet emancipimi dhe përpjekja për të vënë shtet. Nuk jam zogist, por të mirat nuk ia mohoj si historian.

Shumë veta bëjnë gabim që e quajnë Zogun malok.

Ai ka shumë dokumente mbi tryezë. Po përgatit një libër ku do t’i japë përgjigjen përfundimtare Janullatosit.

-“Do të bëj një shkrim dhe më pas librin. Me kaq e mbyll me Janullatosin dhe s’do merrem më me të. Ai ndryshon shumë argumente të miat dhe shpif mbi gjërat që unë kam thënë. Si të ta them,

m’i ndryshon ato. Po të kishim ne shtet, nuk bënte kështu një Peshkop në vendin tonë. Ata tallen, sepse nuk mund të qëndrojë 20 vjet në krye të Kishës Autoqefale Shqiptare një grek. Kur me status është që duhet të jetë një shqiptar. Kaq vite nuk kemi ne një peshkop?! Është tinëzare kjo moj vajzë,” - më drejtohet ai dhe duket sikur diçka e nervozoi. “Ah ç’më prishe gjakun se më çove në këtë temë! Ortodoks nuk do të thotë grek. Në Korçë nuk ka patur asnjë grek, tani na dalin mijëra. Në fshatin tim, në Frashër, nuk ka patur kurrë grekë, tani na del që paska grekë. Po të kemi qeveri zgjidhet kjo punë. Zogu dhe Enveri kanë qenë më konsekuentë me këtë çështje. Ata i treguan vendin Greqisë, por me pluralizmin të gjitha qeveritë kanë frikë. Kanë frikë se mos u kthejnë mbrapsht emigrantët.”

-Kush e zgjidh të ardhmen me Greqinë?

-Haga, - më përgjigjet ai direkt. Çështjet duhet të marrin një zgjidhje vetëm atje. Por nuk di se kur do realizohet. Greqia është e llastuara e BE-së. E ke parë sesi sillet? I kanë dhënë hua dhe prapë do i japin. Sa herë të kërkojë ajo. Ata e dinë se Greqia ka pozitën gjeografike. Ka dalje në Azinë Qendrore dhe në Afrikën Veriore, si dhe dalje në Detin e Zi. E mbron Europën nga dy kontinente. Ndaj kot sa lodhen, se sa herë do hapë gojën Greqia ata do i thonë: Na! A mund të jemi fqinjë më të mirë?

-Se di, - thotë ai. Por me siguri këto punë nuk zgjidhen nga qeveri inferiore.

Meqë ra fjala tek qeveria, si të duket Edi Rama.

Të pëlqen?

-Mirë më duket Edi Rama, por ende nuk është bërë i gjallë.

Kur thotë këtë gjë, mendoj se pleqëria është një fëmijëri e dytë. Janë aq të sinqertë dhe të paskrupullt. Humbasin muret e hipokrizisë dhe duan atë që kujdeset për ta. Ndërsa ai ma thotë këtë, unë shpresoj që në këto vite që rezistojnë përmes një pompe që harxhon korrent më shumë sesa një kondicioner i ndezur gjithë ditën, dikush të bëhet i gjallë. Edhe pse fëmijët ndihet që janë aktivë dhe e mbështesin nga larg. Ai po pleqëron në stacionin e fundit, i vetëm.

Biseda rrjedh tek Turqia dhe ngrohja e marrëdhënieve të qeverisë Rama me Erdogan.

-“Nuk shoh asgjë të keqe unë këtu. Turqia është një vend mik dhe që na do për shkak edhe të historisë që kemi. Ajo edhe politikisht është një gjetje, pasi qëndron si kundërbalanca me Greqinë. Si i thonë asaj fjalës, ‘armiku i armikut është miku im’.

Mos ndoshta më mirë me Turqinë sesa me BE-në?

-Jo, kurrën e kurrës. Kjo nuk do ndodhë askurrë. Shqipëria e ka vendin në BE. Bashkimi Europian është një superfuqi. Turqia duket e mirë nga jashtë, por është e krimbur nga brenda. Ajo kërkon vetë të jetë në BE, po zor se do e pranojnë me këto politikat islamiste. Ky Erdogani nuk duket ta ketë shumë drejt këtë kauzë. Më lakrat që ka në kokë ai, vështirë se e pranon BE. Kush është mik i Shqipërisë?

-Mik, është zakonisht ai që s’i intereson të të hajë. Por mund të them që mik është SHBA, Gjermania, Franca, Italia e sotme, Britania. Këta na duan.

Ku do donit të kishit jetuar veç Shqipërisë.

-“Në SHBA jo, njëherë! Atje nuk ecën dot pa makinë dhe duhet të presësh të dielën që të takosh dikë, por e diela kalon shpejt, - thotë ai dhe duket se nuk i ka pëlqyer formati i ftohtë amerikan.

“Në Europë ndihem mirë, sidomos në Itali dhe Greqi. Jam si në shtëpinë time në këto vende.

Njerëzit ecin në këmbë, flasin, qeshin, pijnë kafe.

Kjo është jeta.

Ai është një dashnor i Europës. Ndihet linja perëndimore në të cilat mbështet idetë e tij. Që në moshë të re kur studionte në Itali, më tregon se vendosi të ishte një social-demokrat dhe i tillë mbeti gjithë jetën.

Frashëri ka disa libra që presin dritën e botimit, por thotë se asnjë shtëpi botuese nuk i qaset, madje shprehet:- Më kanë kthyer të gjithë kurrizin. Askush nuk do t’i botojë.

Nuk është e vërtetë, i them unë në përpjekje për t’i zbutur mërzinë.

-Qenke entuziaste shumë ti gazetare. Do vijë një ditë që do më kujtosh e kuptosh. Të gjithë ikin një ditë dhe të kthejnë kurrizin.

Po për fat të mirë, i them unë me pak humor, jeta zgjat sa ajo ëndrra juaj dhe do bëj si do bëj.

-Zhgënjimet zgjasin ca më shumë, ose mbahen mend, - sqaron ai.

Ai mban mend gjithçka. Edhe thashethemin për rusen që legjenda urbane thotë se u marros pas Profesor Frashërit.

-Kush ta ka thënë këtë? - më drejtohet kur e ngacmoj.

Dikush, i them unë.

-“Nuk është e vërtetë. Ajo ishte studente që unë i udhëhoqa diplomën për një periudhë 6-mujore. E kam dashur shumë gruan time dhe familjen. Nuk ka patur të tilla gjëra. Janë gjepura këto dhe vë pak buzën në gaz, në atë pak buzëqeshje që ka mbetur nga rruga e gjatë, e kushedi çfarë ndërmend.

Sot që po e shoh me kujdes teksa shkruan një shënim në librin që po ma dhuron, dalloj që veç memories, pjesa tjetër po zbehet si shikimi i vagullt. Nuk është më ai burri hijerëndë që shfaqet në disa portrete të varura në mur. Ndihet në dhomë pasioni për historinë, për Shqipërinë, dhe kujtesa e aromës së kafes me gruan si dikur në ballkon në një pasdite pranvere, janë ato që sillen rrotull më shumë sesa hidhërimet. Tani mban mëritë e së tashmes dhe kryesisht me ata që thotë se i kanë kthyer shpinën. Gjatë bisedës kishte momente që ndihej i kënaqur, por ndonjëherë të krijonte idenë se po bezdisej. Gati mendova se as pleqëria s’ia ka zbutur egon, dhe se mbetet një burrë i vështirë dhe i përkëdhelur. Por tani që po bëjmë një fotografi bashkë dhe ai kujdeset të rregullojë jakën e këmishës së bardhë, më ngjan veç një njeri i butë që kërkon vëmendje të vogël dhe pak ngrohtësi para se të jetë tepër vonë!

CMYK

32

e shtunë-e diel, 09-10 nëntor 2013

www.mapo.al