Mapo 12 13 tetor ok

Politikë

mapo lunch

Nova demokratia

Qeveria me PDIU, Meta negocion për takim Rama-Basha

Gjeneralët e Medias së vdekur

Free to choose

Celibashi dhe Gjosha, negociata me Idrizin për të gjetur konsensus për Aktin Normativ që shtyn hyrjen në fuqi të ligjit për Nëpunësin Civil. LSI e PDI kërkojnë tryezë dialogu mes kryeministrit Rama dhe kryetarit të PD-së, Basha Faqe 5

Ajo e di forcën e televizionit, aq më tepër të një televizioni i cili është institucion për shqiptarët. Sot do më duhet t’ju rrëfej për ‘mamin e Marinit’, e cila nuk është thjesht një mami. Briseida Mema është nga ato pak gra që zor të lakohet në këtë qytet...

Tonin Gjuraj

milton friedman

single & the city

Nga Mira Kazhani

Iva tiço

Idi, essi,uni ylli pango

E shtunë-diel 12-13 tetor 2013

Themelues henri Çili- Kryeredaktor Arion Sulo - Numër 1036 Viti iV botimit. Çmimi 30 lekë. 1.5 euro. www.mapo.al e-mail: gazetamapo@gmail.com. Adresa: BLV "Gjergj Fishta"

Xhamia e Tiranës Beteja politike për Namazgjanë Historia e vjetër dhe e re me zvarritjen e projektit të Xhamisë së Madhe. Dyshimet mbi një anulim të projektit dhe, a do ta mbajë Rama premtimin e fundit për besimtarët myslimanë. Zyrtarë të Komunitetit: Na kanë dhënë garanci. Përfaqësuesi i pronarëve: Shkojmë në gjyq!

intervista e javës

editorial

Tokë pa kontinent

esse

Mazhoranca që kërkon konsensus për të prishur konsensusin

Pse nuk po e përshëndet ekonomia rrotacionin e pushtetit?

Një mungues i pranishëm i çmimit “Nobel”

alfred lela

Bamir Topi: E djathta shqiptare është e përçarë nga “Kali i Trojës” Ish-Presidenti Bamir Topi analizon misionin e deritashëm të së djathtës shqiptare. Ai i jep përgjigje deklaratave nga PD-ja se, FRD-së i është ofruar bashkëpunim para zgjedhjeve. “Qeveria e re duhet të kuptojë se fushata elektorale ka përfunduar”

Faqe 10-11

Preç zogaj

Faqe 3

Faqe 13

rudolf marku

Faqe 28

mapo libri / Mustafa Nano:

intervista

Pse sot nuk mendojmë se toska Kadare “grindet” me gegën Qosja

Armina Mevlani

Mustafa Nano nuk i druhet debatit që sapo ka filluar mbi librin “Unë jam gegë”. Një libër që provokon qysh në kopertinë e që për një gegë si Primo Shllaku, ka lujt gurët e themelit të marrëdhënieve mes gegëve dhe toskëve të Shqipërisë Faqe 21

Personazh

Suzana Guxholli, rikthimi i ëmbël në auditorë Ajo rrëfen lidhjen e fortë me jetën akademike edhe gjatë angazhimit politik duke mos e lënë kurrë titullin e pedagoges të zërë pluhur, ndërsa tani ka mundësi t’u përkushtohet krejtësisht studentëve

Faqe 14

një rrokere me pizhama mëndafshi Bukuroshja e njohur e shtypit por edhe ekranit, rrëfen ca çikërrima të jetës së saj private. Njihni më mirë vajzën që pëlqen aromën e Cartier-it, Guerlain-it dhe benzinës, që adhuron rrokun, por i pëlqen të zgjohet në Paris duke dëgjuar muzikë franceze…

Faqe 18

2

e shtunĂŤ-e diel, 12-13 tetor 2013

www.mapo.al

E shtunë-diel, 12-13 tetor 2013

3

www.mapo.al

Editorial

Foto e javës

Mazhoranca që kërkon konsensus për të prishur konsensusin

Alfred Lela

Tifozët kosovarë para ndeshjes Shqipëri - Zvicër Foto: LSA

javore

personazh

E shtunë-diel,12-13 tetor 2013 Na vizitoni çdo ditë në www.mapo.al

Në brendësi Topi: E djathta është e përçarë nga “Kali i Trojës”

Aktet nënligjore të Nëpunësit…mund ta kishin veshur ligjin me besueshmëri dhe jetëgjatësi duke futur testimet dhe ritestimet si shtesë e konkurseve të rregullta. Një punë në administratë nuk është një ‘vend pëllumbash’, por një konkurrencë e përhershme. Shteti është përherë në lëvizje, siç janë nën peshën e saj edhe teknologjia, shkenca, arsimimi dhe burimet njerëzore

Ish-Presidenti Bamir Topi analizon misionin e deritashëm të së djathtës shqiptare. Ai i jep përgjigje deklaratave... Faqe 10-11

5 4 6 14 31 24

Politikë

Qeveria takim me PDIU, Meta negocion për takim Rama-Basha

Mustafa Nano: Pse sot nuk mendojmë se toska Kadare “grindet” me gegën Qosja

Aktualitet

Përplasje në drejtësi, ministri Naço rrëzohet në KLD

Kronikë

Koleksionisti në qeli, një borxh 20 mln lekësh pas operacionit të ikonave

Personazh

Suzana Guxholli, rikthimi i ëmbël në auditorë

Mapo Lunch/Mira Kazhani

Gjeneralët e Medias së vdekur

Pyetësori

Ledia Dushku: Në një Shqipëri që të mos ishte kjo që është

Armina Mevlani një rrokere me pizhama mëndafshi

Kolona / ide/ debate

26

Free to choose

27

Nova demokratia

28

esse

29

Idi, essi,uni

23

Recensë

31

Mapo lunch

Milton Friedman Ylli Pango

Ligji nuk duket shqetësimi i parë i mazhorancës së majtë, që ka marrë në dorë frerët e qeverisë. Legjenda urbane shëtit, e tillë dhe kryeneçe, dhe thotë se në krye të piramidës qarkullon si qesëndi dhe arrogancë shprehja “pse, ligjet do të na pengojnë ne për ta bërë Shqipërinë?”

Por nuk janë vetëm ligjet, të cilat në fakt hartohen shpesh, e jo rrallë miratohen në këtë vend, të cilat kanë filluar të anashkalohen apo nëpërkëmben në pushtetin e ri që ka filluar të imponohet me pretendimin ‘për të bërë Shqipërinë’. Apo konsensusi, që është një gjë fort e rrallë në këto anë, dhe për arritjen e të cilit duhen dhjetëra dërgata ndërkombëtarësh e qindra situata të brendshme, të cilat zhvillohen aq shpejt sa djegin njëra-tjetrën ende pa marrë formë.

Ligji dhe konsensusi për Nëpunësin civil, janë pushkatuar, për të përdorur pak nga leksiku i kryetarit të opozitës, me çiften dyshe të gjuetisë të çiftit qeverisës RamaMeta. Opozita e ka braktisur parlamentin pa thënë se është bojkot dhe pa lajmëruar një afat: përkohësinë apo përhershmërinë. Pavarësisht se cili do të jetë vendimi i opozitës, ngjan hipokrite shtrirja e dorës për konsensus që mazhoranca e re arrogante duket se i bën opozitës së mpakur. Jo vetëm pasi ka trafikuar një prej deputetëve të saj duke siguruar numrin e artë 84, që ia bën komod kalimin me shumicë të cilësuar të një ligji që është miratuar me konsensus në maj. Por edhe se nuk mund të kërkosh konsensus për të prishur konsensusin.

Cilat janë në fakt implikimet e ndërhyrjes së mazhorancës në ligj? Një implikim i madh me dy degë të mëdha: zgjat tranzicionin në vend, sepse i vë shkelmin konsensusit duke rikthyer klimën e mosbesimit dhe rikthen amullinë në administratën publike. Nëse konsensusi mund të arrihet sërish, administrata publike është një realitet dhe koncept edhe më i brishtë. Administrata është, jo vetëm një prej kuptimeve të shtetit, por edhe vetë shteti. Filozofia e dre-

Tonin Gjuraj

Luljeta Lleshanaku

Rudolf Marku Mira Kazhani

jtimit të shtetit është diçka tjetër: ajo mund të jetë e majtë, e djathtë, e qendrës, liberale, konservatore, autoritariste etj, ndërsa administrata është struktura, ngrehina e shtetit.

Kjo veshje me fjalë nuk do të thotë se shteti i prirë prej Demokratëve iu nënshtrua një procesi të qelibartë të trajtimit të administratës. Aspak kështu. Ka patur krahinarizma, ideologjizma, nepotizma e mediokritet gjatë emërimeve në administratë, por qeveria Berisha, në një stil konservator, e zvogëloi atë duke futur konceptin e shtetit të vogël. Këtij koncepti iu shtua një tjetër vlerë me kalimin konsensual të ligjit të Nëpunësit civil për të cilën ndihmuan me ekspertizë edhe partnerë ndërkombëtarë. Brenda kësaj kornize ideologjiko-ligjore duhej parë rikonceptimi i administratës, dhe jo përmbysja e saj të paraqitej si shpëtim.

Aktet nënligjore të Nëpunësit…mund ta kishin veshur ligjin me besueshmëri dhe jetëgjatësi duke futur testimet dhe ritestimet si shtesë e konkurseve të rregullta. Një punë në administratë nuk është një ‘vend pëllumbash’, por një konkurrencë e përhershme. Shteti është përherë në lëvizje, siç janë nën peshën e saj edhe teknologjia, shkenca, arsimimi dhe burimet njerëzore. Një nëpunës nuk është ndryshe nga një mjek që duhet t’i rifreskojë dhe shtojë njohuritë e tij për të mos u lënë pas nga dijet dhe tregu.

Sepse edhe shteti duhet të futet në treg.

Ky me sa duket nuk është koncepti i shumicës së re.

Nuk është në frymëzimin dhe shtetbërjen e së majtës, me sa kuptohet, as një administratë dy-nivelëshe si ajo amerikania. Njëri nivel si aset publik dhe tjetri si aset politik.

Ky i fundit mund të zëvendësohet sa herë një mazhorancë e re krijohet, por jo e gjithë ose shumica e administratës.

Ky rifillim i tranzicionit duket se ndodh jo vetëm si përpjekje për të plotësuar me ofertë kërkesën për punë të militantëve të PS-LSI. Duket se është edhe një psikologji për të mos e parë shtetin si kontinuitet por si fillim të ri. Është Skënderbeu i fjalëve të Fan Nolit, i kthyer kokëposhtë: lirinë (shtetin) nuk e gjeta mes jush, por jua solla unë.

4

EEshtunë shtunë- -eediel diel12-13 13-14tetor prill 2013 www.mapo.al

Ministri Naço kërkoi të zbatohej ligji për vlerësimet e gjyqtarëve që do të promovohen, por propozimi i tij u rrëzua me shumicë votash. Nishani: Nuk e meriton trupa jonë e gjyqësorit të hidhet baltë mbi ta pa arsye

Akti

Përplasje në Drejtësi

Ministri Naço rrëzohet në KLD, replikat për gjyqtarët Leonard Bakillari

Ministri i Drejtësisë, Nasip Naço u përball me votat kundër të shumicës së KLD-së, pas propozimit që ai bëri për të vlerësuar dy herë çdo gjyqtar që synon të promovohet. Naço humbi betejën e dytë në KLD, pasi propozimi i tij për të vlerësuar dy herë gjyqtarët që synojnë promovimin, u rrëzua me shumicë votash nga anëtarët e KLD-së. Në fjalën e tij, ministri i Drejtësisë tha se shqyrtimi i kandidaturave të paraqitura për gjykatat e Apelit Vlorë dhe Durrës bie në kundërshtim me ligjin “Për organizimin e Pushtetit Gjyqësor”.

Ministri i Drejtësisë argumentoi se parashikimet ligjore të ligjit në fjalë, konkretisht nenin 12, pika 3 c, thonë se përpara se të bëhet emërimi i një kryetari gjykate apo gjyqtari nga Presidenti me propozimin e KLD-së, kandidati duhet që të ketë marrë 2 vlerësime të fundit “shumë mirë”.

Por ky propozim u kundërshtua nga Presidenti i Republikës dhe nga disa anëtarët të qeverisë së gjyqësorit.

“Nuk meriton trupa jonë e gjyqësorit, gjyqtarët tanë, të hidhet baltë pa fund dhe pa arsye. Gjyqtarët dhe sistemi ynë gjyqësor kanë shumë probleme, kanë nevojë për reforma të pandërprera. Në trupën tonë të gjyqtarëve me më shumë se 350 persona, ka edhe gjyqtarë që përfshihen në akte korrupsioni apo që u kanë mohuar drejtësinë qytetarëve dhe që nuk kanë marrë kualifikimin e duhur. Por në këtë trupë ka edhe njerëz të ndershëm, ka profesionistë të mirë, ka njerëz kurajozë, që çdo ditë zhvillojnë seanca dhe japin dënime të ndryshme”, - tha Presidenti Nishani. Pas këtij debati, KLD mori në shqyrtim kandidaturat e paraqitura për postin e kryetarit të Gjykatave të Matit dhe Pogradecit.

“Pasi dëgjuan platformat e kandidatëve, anëtarët e Këshillit vendosën me shumicë votash emërimin përkatësisht si kryetar të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Mat të Z. Artan Çupi dhe si kryetar të Gjykatës së Rre-

thit Gjyqësor Pogradec z. Niko Rapi”- thuhet në një njoftim zyrtar të Këshillit të Lartë të Drejtësisë. Pavarësisht kundërshtimit të Ministrit të Drejtësisë, KLD mori në shqyrtim edhe kandidaturat për plotësimin e vendeve vakante në Gjykatat e Apelit Vlorë dhe Durrës. “Nëse ligji thotë se për të emëruar duhet të ketë dy vlerësime të fundit dhe ne si Këshill i Lartë i Drejtësisë nuk e bëjmë këtë, atëherë kjo është shkelje e hapur e ligjit dhe unë nuk do të votoj në asnjë rast shkeljet e ligjit”,tha Naço. Por në reagimin e tij, kreu i KLD-së, Presidenti Nishani tha se KLD-ja, politika dhe gjithë institucionet e këtij vendi kanë detyrimin të angazhohen në reforma që rrisin transparencën e sistemit gjyqësor dhe që i japin integritetin figurës së gjyqtarit. “Nuk është korrekte që me pa të drejtë, të njollosen përditë të gjithë gjyqtarët e Republikës”,- tha Nishani. Më tej mbledhja vijoi me shqyrtimin dhe votimin e kandidaturave për gjyqtarë, për plotësimin e 4 katër vendeve vakante në Gjykatën e Apelit Vlorë dhe tri vendeve vakante në Gjykatën e Apelit Durrës. Pas përfundimit të procesit të votimit, KLD me shumicë votash vendosi t’i propozojë Presidentit të Republikës emërimin e gjyqtarëve Nazmi Troka, Skënder Demini, Margarita Buhali dhe Petrit Aliaj në Gjykatën e Apelit Vlorë.

Ndërsa në Apelin e Durrësit, KLD vendosi fillimisht të transferojë gjyqtaren Meriban Mullaj dhe t’i propozojë Presidentit emërimin e gjyqtarëve Desart Avdulaj dhe Arjan Balliu. Pjesë e vendimeve të djeshme të KLD-së ishte edhe plotësimi i vendeve vakante në gjykatat e Shkallës së Parë Administrative Vlorë dhe Gjirokastër. Në përfundim KLD vendosi të përzgjedhë gjyqtarët Ramiz Lala në Gjykatën Administrative të Shkallës së Parë Gjirokastër dhe Ken Dhima e Astrit Shema në Gjykatën Administrative të Shkallës së Parë Vlorë.

reagime

KLD: Ministri po pengon emërimet e gjyqtarëve Në përfundim të mbledhjes së djeshme, KLD tha në një deklaratë për mediat se qëndrimi i ministrit të Drejtësisë ka si qëllim pengimin e emërimeve të gjyqtarëve dhe bllokimin e veprimtarisë së KLD-së.

“Pretendimet e ministrit të Drejtësisë për pamundësi të zgjedhjes së drejtuesve të gjykatave apo plotësimit të vendeve vakante për shkak se KLD nuk ka përfunduar vlerësimin e dytë të karrierës për gjyqtarët konkurrentë, anëtarët e tjerë të Këshillit i konsideruan unanimisht si të pabazuara në ligj, aspak realiste dhe një tentativë për ndërhyrje politike në sistemin e drejtësisë. Prapaskena politike e këtij qëndrimi përforcohet edhe nga deklarata vijuese e zëvendësministrit të Drejtësisë, z. Isaraj”, - thuhet në njoftimin e KLD-së.

Isaraj për KLD: “Peshku qelbet nga koka” Zv.ministri i Drejtësisë, Arben Isaraj denoncoi dje atë që ai e quajti ‘shkelje e hapur e ligjit në KLD’. Në një postim në Facebook, Isaraj tha se KLD shkeli hapur ligjin “Për organizimin e Pushtetit Gjyqësor”. “Ka shkelur hapur ligjin me arsyetimin e nxituar e absurd se: KLD-ja në këtë rast po mbron pushtetin gjyqësor të rrezikuar e në “nevojë ekstreme”, nga “sulmet” e “dëmtimet” e rënda të gjyqtarëve “të komanduar” dhe jo të emëruar prej politikës që iku me votë.

Sot padrejtësia, në vetë Këshillin e Lartë të Drejtësisë, është kërcënim për drejtësinë kudo në Shqipëri.

Dhe.. kur populli thotë se ‘peshku qelbet nga koka’, reforma në drejtësi duhet të fillojë këtu, që ligjet në Shqipëri të mos jenë rrjeta peshkatarësh që shqyhen nga peshqit e mëdhenj e ku ngecin veç peshqit e vegjël”,- thotë Isaraj.

Rama pret kryepolicët: Trashëguam shthurje alarmante Edi Rama priti dje në Kryeministri drejtuesit e rinj të Policisë së Shtetit, të cilëve u kërkoi luftë pa kompromis kundër krimit. “Kemi trashëguar shthurjen më alarmante në Policinë e Shtetit qysh prej vitit të mallkuar 1997”, - tha Rama, duke akuzuar ish-drejtuesit si të kapur nga interesa klienteliste. “Beteja jonë është betejë për të sprapsur si asnjëherë tjetër krimin, kjo do të thotë se Policia e Shtetit do të marrë përsipër të mbrojë çdo metër katror të Republikës së Shqipërisë. Ky angazhim, - deklaroi Kryeministri, - është shkaku i reformës së thellë të ndërmarrë në Polici. “Reforma që sapo ka nisur dhe që ka kaluar vetëm fazën e parë, do të prekë të gjithë zinxhirin e përgjegjësive, por edhe do të transformojë cilësinë e burimeve njerëzore në dispozicion të popullit shqiptar, nën uniformën blu. Kjo fazë e parë e reformës ka hedhur hapin e parë për të afruar policinë e këtij shteti me shtetasit e këtij vendi”, - tha Rama. - Rikonceptimi i Policisë së Shtetit ka qëllimin e krijimit të partneritetit me qytetarin”, - deklaroi kryeministri.

E shtunë - e diel 12-13tetor 2013

5

www.mapo.al

normativ

Celibashi dhe Gjosha, negociata me Idrizin.

LSI e PDI kërkojnë tryezë dialogu mes kryeministrit Rama dhe kryetarit të PD-së, Basha

Qeveria me PDIU, Meta negocion për takim Rama-Basha Fejzi Braushi Mazhoranca ka vendosur që të shfrytëzojë në maksimum kohën që i dha vetes për të arritur një konsensus me opozitën sa i përket Aktit Normativ për shtyrjen e hyrjes në fuqi të ligjit “Për Statusin e Nëpunësit Civil”. Përfaqësuesit e qeverisë, ministrat Ilirian Celibashi dhe Klajda Gjosha, kanë negociuar dje me kreun e PDIU-së, Shpëtim Idrizi në lidhje me prezencën e deputetëve të kësaj force në seancën ku do diskutohet Akti. Por në orët e vona të mbrëmjes LSI-së dhe PDIU, në dy njoftime të ndryshme kanë kërkuar një tryezë të nivelit të lartë Rama-Basha, si e vetmja mënyrë ku mund të dialogohet dhe të gjendet konsensusi për këtë çështje. Kërkesë e cila duket se deri më tani nuk ka bindur kryeministrin Rama, pasi siç mësohet deri dje në mbrëmje nuk ka patur ndonjë zhvillim pozitiv.

Negociatat Ashtu siç edhe u shpreh në seancën e së enjtes kryeministri Rama, qeveria ka nisur dje në mënyrë direkte që të negociojë me opozitën sa i përket nevojës së miratimit të Aktit Normativ. Por duke gjetur refuzimin publik të opozitës kryesore, pra të PD-së, qeveria ka nisur të bindë pjesët e tjera të saj. Celibashi dhe Gjosha kanë zhvilluar dje një takim me kreun e PDIU-së, Shpëtim Idrizi, me të cilin kanë biseduar rreth situatës dhe arsyeve pse qeveria e ndërmori këtë akt.

Celibashi në faqen e tij në facebook duke iu referuar takimit, tha se “ata kanë kërkuar prezencën e PDIU-së në seancën plenare parlamentare ku do diskutohet ky akt. “Sapo përfunduam së bashku me kolegen Klajda Gjosha, ministre e Integrimit Europian, një takim të rëndësishëm me kryetarin e PDIU-së, z.

Shpëtim Idrizi, në lidhje me rëndësinë e pjesëmarrjes në Kuvend gjatë diskutimit të Aktit Normativ për statusin e Nëpunësit Civil, të shtyrë dje në Kuvend.

Theksuam nevojën për gjithëpërfshirje

dhe konsensus për këtë Akt themeltar për ndërtimin e një administrate publike të baraslarguar nga interesat politike dhe mbetemi optimistë për bashkëpunimin e faktorëve të opozitës në diskutimin e Aktit në Kuvend”, - shkruajti Celibashi dje në faqen e tij në rrjetin social.

Gjithsesi ai nuk bëri të ditur nëse Idrizi kishte pranuar që deputetët e tij të ishin në sallë të enjten e ardhshme.

Ndërmjetësimi E ndërsa qeveria nisi negociatat me pjesë të opozitës, LSI, si partnerja kryesore e socialistëve në qeverisje, duket se nuk është pajtuar me arritjen e një konsensusi të vogël me aleatët e PD-së, por duke marrë edhe një herë rolin e një force që qëndron mbi palët dhe që parim të sajin ka bashkëpunimin, ka kërkuar dje një takim mes kryetarit të PS-së dhe atij të PD-së. Ka qenë kryetari i Grupit parlamentar të LSI-së, Petrit Vasili, ai që ka hedhur dje idenë e mbajtjes së një tryeze të tillë. “Ne e gjejmë të udhës të promovojmë idenë e një takimi mes mazhorancës dhe opozitës në nivel të kryetarëve, pra të kryeministrit Edi Rama dhe

kryetarit të Partisë Demokratike, Lulzim Basha, për të eksploruar një dakordësi në mënyrë që ky ligj shumë i rëndësishëm, i cili ka qenë produkt i një konsensusi dhe dakordësie politike të vazhdojë të jetë i tillë edhe në këtë akt”, - tha Vasili. Por duket se kjo nuk ka qenë një dalje e rastësishme, por e koordinuar edhe me faktorë të tjerë politikë në parlament. Kështu vetëm pak minuta më vonë PDIU do dilte me një deklaratë zyrtare për mediat, ku ashtu si LSI i mëshonte fort idesë së një takimi mes dy krerëve të partive kryesore në vend.

“Kryetari Idrizi inkurajon dhe u bën thirrje dy liderëve të dy partive të mëdha që të gjejnë rrugën e dialogut dhe bashkërendimit për të mirën e Shqipërisë dhe integrimit europian”, - bëhej e ditur në këtë deklaratë. Dalje kjo që tregon se edhe takimi i paradites mes ministrave dhe Idrizit ka qenë pikërisht në kuadër të koordinimit të qëndrimeve për një tryezë Rama-Meta. Por nëse do të arrihet një takim Rama-Basha, kjo mbetet për t’u parë në orët në vijim, pasi siç mësohet, në ndërmjetësim ka hyrë vetë kryetari i Kuvendit, Ilir Meta.

PD, kallëzim penal për Ramën dhe Tahirin

KE: Qeveria dhe opozita të bashkëpunojnë për reformat

TIRANË Partia Demokratike do të

TIRANË Në progres-raportin për Shq-

padisë penalisht kryeministrin Edi Rama dhe ministrin e Brendshëm, Saimir Tahiri. “Partia Demokratike ka përgatitur dhe do të bëjë kallëzimin penal ndaj Kryeministrit dhe ministrit të Brendshëm, të cilët në mënyrë flagrante shkelën ligjin, duke konsumuar krimin e shpërdorimit të detyrës, me pasoja të rënda për funksionimin e shtetit ligjor, të funksionimit të Policisë së Shtetit”, - tha dje deputeti i PD-së, Arben Ristani. Më tej ai argumenton arsyet: “Emërimi i kupolës së Policisë duhet të bëhet domosdoshmërisht vetëm në përputhje me ligjin. Vetëm kështu garantohet një polici brenda standardeve të

kërkuara nga qytetarët dhe partnerët ndërkombëtarë…

Emërimi i Drejtorit të Përgjithshëm të Policisë së Shtetit nga kryeministri Rama me propozimin e ministrit të Brendshëm Tahiri, është haptazi në kundërshtim me ligjin e Policisë së Shtetit. Emërimi i dy zëvendësdrejtorëve të Përgjithshëm të Policisë nga ministri Tahiri, është kryer haptazi në kundërshtim flagrant me nenin 24 të ligjit ‘Për Policinë e Shtetit’.

Kryerja me dashje e veprimeve në kundërshtim flagrant me ligjin që kanë dëmtuar interesat e ligjshme të shtetit, është krim dhe dënohet në mënyrë të qartë nga Kodi Penal i vendit”.

ipërinë, Komisioni Europian vlerëson pozitivisht zgjedhjet, ndërsa vëren si të rëndësishëm bashkëpunimin mes qeverisë dhe opozitës për realizimin e reformave të mëtejshme. “Në përgjithësi, zgjedhjet shënuan progres të prekshëm në krahasim me praktikat e mëparshme, duke plotësuar kështu prioritetin kyç për mbarëvajtjen e zgjedhjeve. Funksionimi i Parlamentit u përmirësua. Shqipëria duhet të përqendrojë përpjekjet e saj në një proces më gjithëpërfshirës konsultimesh dhe në forcimin e rolit mbikëqyrës të Parlamentit. Është e rëndësishme që bashkëpunimi mes qeverisë dhe opozitës të mirë-

funksionojë për të ofruar një bazë të fortë për reforma të mëtejshme”, thuhet në raportin e publikuar dje nga TCH, por që zyrtarisht Komis-

ioni Europian e përcjell më 16 tetor.

Raporti vlerëson gjithashtu edhe progresin në fushën e administratës publike, një nga 12 prioritetet kyçe të Opinionit të Komisionit të vitit 2010.

“Në përgjithësi është shënuar progres në reformën për administratën publike dhe një hap madhor i ndërmarrë në këtë prioritet kyç ishte miratimi i Ligjit për Shërbimin Civil.

Përpjekje të mëtejshme nevojiten për të depolitizuar administratën publike, për të garantuar vazhdimësinë, për të luftuar korrupsionin, për të forcuar meritokracinë në emërime, ngritje në detyrë apo shkarkime, dhe për të rritur efikasitetin dhe qëndrueshmërinë financiare të saj”, - vijohet në raport.

6

E shtunë - e diel 12-13 shtator 2013

aktualitet

www.mapo.al

Masakër për bohçet e pishës, vritet i riu, plagosen nëna dhe i vëllai Një konflikt banal mes dy familjeve për ndarjen e zonës ku mblidhnin bohçet e pishave ka shkaktuar 1 të vdekur dhe 2 të plagosur me armë zjarri. Burime nga policia bëjnë të ditur se 25-vjeçari Albert Bushi ka mbetur i vrarë, ndërsa nëna e tij 50-vjeçare dhe i vëllai, Lorenc Bushi janë plagosur rëndë. 50-vjeçarja dhe dy djemtë e saj, Albert dhe Lorenc Bushi janë qëlluar me armë zjarri nga tre vëllezërit Xhevahir, Edmond dhe Bledar Bushi. Policia ka mundur të arrestojë Xhevahir dhe Edmond Bushin, ndërsa ka shpallur në kërkim Ble-

dar Bushin, i cili u largua menjëherë nga vendi i ngjarjes. Për arrestimin e tij janë angazhuar edhe forcat RENEA, të cilat po kontrollojnë të gjithë zonën, pasi dyshohet se Bushi mund të jetë fshehur në pyllin e Gjirit të Lalëzit. Dy familjet e konfliktuara kanë të njëjtin mbiemër, por nuk konfirmohet ende nëse kanë lidhje farefisnore. Dy vëllezërit e plagosur u dërguan në Spitalin Ushtarak në Tiranë, por njëri prej tyre nuk mundi të mbijetonte dhe humbi jetën pak minuta më vonë. Sipas policisë, gruaja e plagosur me një plumb

në bark është dërguar në spitalin e Durrësit, por nuk ka pranuar të mjekohet atje, duke këmbëngulur që të nisej në Tiranë pasi kishte rëndë dy djemtë e saj. Sipas dëshmitarëve, në momentin e ngjarjes të dyja familjet ishin duke mbledhur bohçe pishe në Gjirin e Lalëzit, ku janë konfliktuar për ndarjen e zonës.

Shumë familje në zonën e Ishmit mbledhin bohçet e pishave në këtë periudhë, për t’i shitur ato si bimë medicinale në treg. Ndërkohë ekspertë të policisë po punojnë për të zbardhur ngjarjen e rëndë.

Koleksionisti lihet në qeli, një borxh 20 mln lekësh pas operacionit të ikonave Gjykata la në burg Gjergji Thimon dhe Arben Spahon për akuzën e trafikut të veprave të artit, por avokatët shfryjnë operacionin. Spaho kishte paditur 4 muaj më parë Thimon për punën e papaguar në restaurimin e ikonave. Avokati i Gjergji Thimos: Ai i mbrojti veprat Leonard Bakillari

Pesë ditë pas arrestimit të koleksionistit Gjergji Thimo, policia dhe prokuroria nuk janë ende të qarta për origjinën e veprave të artit që u gjendën në shtëpinë e të arrestuarve. Dje në një seancë me dyer të mbyllura, gjykatësi Ardian Mullai caktoi masën e sigurisë “arrest me burg” për 51-vjeçarin Thimo dhe të arrestuarin tjetër në operacion, Arben Spaho. Por pavarësisht këtij fakti, avokatët e të pandehurve japin versione të ndryshme në lidhje me çështjen. Pas caktimit të masës së sigurimit, Qazim Gjonaj, avokati i koleksionistit Gjergji Thimo, tha se arrestimi i klientit të tij është i paligjshëm. Sipas avokatit, Thimo i ka bërë nder vendit duke ruajtur një thesar të çmuar të trashëgimisë tonë kulturore. “Ne e quajmë arrestimin e tij të padrejtë, për arsye sepse këto vepra që i ka patur në shtëpi kanë qenë të legalizuara, kanë qenë të ditura edhe nga eksponentët e policisë, edhe nga drejtuesit e kulturës dhe të artit në Shqipëri. Në këto rrethanat nuk ka çështje flagrance, sepse nuk është kapur ai duke i shitur dikujt ndonjë vepër të tillë, ose duke trafikuar ndonjë vepër jashtë vendit. Po të ishte kapur në kufi mund të trajtohej problemi i flagrancës, ai ishte në shtëpinë e tij dhe kujdesej për ato vepra, i vendosur për t’i ekspozuar kur t’i krijohej mundë-

sia dhe rasti”, tha avokat Gjoni. Por ndryshe nga sa pretendon policia dhe shtetasi Gjergji Thimo, i arrestuari tjetër si bashkëpunëtor në trafikimin e dyshuar të veprave të artit, Arben Spaho jep një tjetër version për ngjarjen. Ai pretendon se ka punuar për restaurimin e disa pikturave për llogari të Gjergji Thimos dhe për këtë arsye ai i kishte borxh shumën e 20 milionë lekëve. Për të marrë paratë, ai ka bërë denoncim në polici katër muaj më parë kundër koleksionistit Thimo, të cilin e ka akuzuar për vjedhje me anë të mashtrimit.

Ky fakt u pohua zyrtarisht nga avokati i Spahos, Myrteza Myftari, i cili tha se policia kishte dijeni katër muaj më parë kur klienti i tij ka denoncuar shtetasin Thimo. “Drejtoria e Policisë së Tiranës ka dijeni dhe, për ironi të fatit, katër muaj më parë ka marrë një kallëzim penal nga shtetasi Arben Spaho për vjedhje me anë të mashtrimit ndaj shtetasit Gjergji Thimo. Pavarësisht se kishte dijeni, policia bëri arrestimin e Arben Spahos”, - tha avokati Myftari. Por gjatë dëshmisë në prokurori, dy të arrestuarit kanë dhënë versione të ndryshme për ikonat dhe pikturat e gjetura në banesat e tyre, duke e bërë edhe më të paqartë situatën me veprat e artit.

Gjergji Thimo ka deklaruar se gjithçka i është sekuestruar nga policia i përket koleksionit të tij privat që ka mundur të krijojë ndër vite. “Unë ushtroj aktivitetin në bazë të vendimit të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Tiranë dhe kam çelur disa ekspozita në Shqipëri. Nuk kam asnjë ikonë të vjedhur dhe se disa ikona janë në proces verifikimi nga Qendra Kombëtare e Inventarizimit”, - ka deklaruar Thimo në polici. Por pyetjes nëse e njeh apo jo shtetasin Arben Spaho, ky shtetas i është përgjigjur se nuk e njeh, por thjesht ka qenë klient në lokalin e tij. Por ndryshe nga Thimo, Arben Spaho ka deklaruar se jo vetëm që njihet me të, por ai i ka edhe para borxh. “Për

“Për të larë borxhin, Gjergji më ka dhënë disa ikona, të cilat i kisha në shtëpi. Unë kam punuar shumë me Gjergjin, kryesisht në restaurimin e ikonave të vjetra, pasi këtë zanat e kam mësuar në Greqi”, - mësohet të ketë thënë i arrestuari Arben Spaho

të larë borxhin, Gjergji më ka dhënë disa ikona, të cilat i kisha në shtëpi. Unë kam punuar shumë me Gjergjin, kryesisht në restaurimin e ikonave të vjetra, pasi këtë zanat e kam mësuar në Greqi”, - mësohet të ketë thënë i arrestuari Arben Spaho. Pavarësisht mungesës së provave për vjedhjen e ikonave, prokuroria thotë se ka dyshime se një pjesë e mirë e pikturave dhe ikonave të sekuestruara mund të jenë vjedhur brenda dhe jashtë vendit. Aktualisht çështja është në proces verifikimi, pasi do të merren informacione dhe të dhëna për të gjitha rastet e vjedhjes së pikturave dhe ikonave në gjithë vendin. “Do të verifikohet në vijim mënyra e certifikimit të ikonave nga Qendra Kombëtare e Inventarizimit të Pasurive Kulturore, burimi i pronësisë së tyre, nëse ikonat e certifikuara janë shitur më pas apo jo, pasi shitja e ikonave të certifikuara mund të bëhet vetëm me lejen e Ministrisë së Kulturës”, - tha një burim i prokurorisë.

Mbikëqyrësit e bixhozit kallëzohen në Prokurori Auditorët e qeverisë kallëzojnë dy drejtorë të Ministrisë së Financave, të cilët kanë mbikëqyrur Lojërat e Fatit Dy drejtorë të Ministrisë së Financave kallëzohen penalisht nga auditorët e qeverisë. Besnik Çoba, Drejtor në Njësinë e Mbikëqyrjes së Lojërave të Fatit dhe shefi i zyrës Operacionale në këtë drejtori, Nikolin Gjeka, janë çuar për ndjekje penale pas një kontrolli nga drejtoria e Auditit të Brendshëm e Ministrisë së Financave. Burimet zyrtare bëjnë me dije se në auditim është përfshirë fusha e vlerësimit të sistemit të kontrollit të brendshëm, si mision i planifikuar në Planin Vjetor të Drejtorisë së Auditit të Brendshëm, miratuar me Urdhër të Ministrit të Financave nr. 59, datë 09.10.2012. Nga auditimi, u zbuluan shkelje të veprës administrative dhe penale dhe institucioni ka funksionuar pa një rregullore të

brendshme prej më shumë se një viti e gjysmë dhe njësia nuk ka aplikuar asnjë nga sanksionet e masave shtrënguese të përcaktuara për mosshlyerjen sipas afatit të detyrimeve të shoqërisë së Lotarisë Kombëtare. Gjithashtu ka rezultuar se, nuk është kryer ekzekutimi i akt-

konstatimeve që janë mbajtur nga inspektorët e mbikëqyrjes te subjektet e lojërave të fatit, ku janë konstatuar pajisje elektronike (makina) në përdorim të paligjshëm (pa licencë), të cilat janë objekt konfiskimi, gjë që përbën vepër penale. nuk janë zbatuar masat që parashikon ligji, për mbledhjen e detyrimeve financiare që kanë subjektet e lojërave të fatit, ku si rezultat i këtij mosveprimi, buxhetit të shtetit i është shkaktuar një dëm prej 256 milionë lekësh. Nga ana tjetër detyrimet dhe gjobat e papaguara mbarten çdo vit, ndërkohë që subjektet janë aktive dhe vijojnë aktivitetin normalisht në treg pa asnjë pengesë. Bazuar mbi këto abuzime, Drejtoria e Auditit në Ministrinë e Financave ka marrë masat e nevojshme administrative si: “largim nga puna” për dy punonjës, “vërejtje për paralajmërim për largim nga puna” për dy punonjës të tjerë, ndërsa për shkeljet në fushën e prokurimeve pritet të merren vendime për sanksione nga Agjencia e Prokurimit.

policia

Rikthehet Bajraktari, Didi shkarkon Arjan Muçën Shkarkohet nga detyra drejtori i Mbrojtjes së Dëshmitarëve, Arjan Muça. Shkarkimi i tij është firmosur nga Drejtori i Përgjithshëm i Policisë, Artan Didi, duke e emëruar më pas specialist të Mësimdhënies në Akademinë e Policisë. Arjan Muça ishte drejtuesi i njësisë operacionale gjatë arrestimit të Dritan Dajtit më 7 gusht 2009 në Durrës, ku u ekzekutuan katër oficerë policie.

Muça prej disa seancash është bërë objekt akuzash të rënda nga Dritan Dajti. I dyshuari kryesor për masakrën e Durrësit, e ka akuzuar Muçën për nxjerrjen e armëve pa dokumente nga magazinat e Policisë së Shtetit dhe përdorimin e tyre në aksionin për arrestimin e tij. Po dje është firmosur rikthimi në Policinë e Shtetit i Artan Bajraktarit.

Ish-shefi i zyrës së Interpolit në Policinë e Shtetit rikthehet në të njëjtin pozicion 8 vjet pasi ishte larguar nga policia.

I n t e rv i st ë h i sto r i r e p o rta z h n o sta lg j i K u lt u r ë Çdo të shtunë e të diel

www.mapo.al

intervista

Bamir Topi:

E djathta shqiptare është e përçarë nga “Kali i Trojës” Ish-Presidenti i Republikës dhe njëherazi kryetar i Frymës së Re Demokratike, Bamir Topi analizon misionin e deritashëm të së djathtës shqiptare. Ai i jep përgjigje edhe deklaratave nga PD-ja se, FRD-së i është ofruar bashkëpunim para zgjedhjeve, si dhe komenton ecurinë e deritanishme të qeverisë së re.

Faqe 10-11

Pse nuk po e përshëndet ekonomia rrotacionin e pushtetit?

Nga Preç Zogaj

Faqe 13

Xhamia e Tiranës Beteja politike për Namazgjanë Historia e vjetër dhe e re me zvarritjen e projektit të Xhamisë së Madhe. Dyshimet mbi një anulim të projektit dhe, a do ta mbajë Rama premtimin për besimtarët myslimanë. Zyrtarë të Komunitetit: Na kanë dhënë garanci se gjithçka do të bëhet sipas projektit Faqe 7

N

jë i ri mysliman, ndërsa falte dje Xhumanë në trotuar, i duhet t’i përkulej Zotit në atë krah të Lindjes që përkon me derën e Bashkisë së Tiranës. Në fakt, ka vite që myslimanët ulen për t’u falur në rrugë, para zyrës së kryetarit të Bashkisë, pavarësisht emrit që kishte në derën e asaj zyre. Një foto e hershme, që tregonte ish-kryetarin të shkelte me këpucë mbi tapetin ku të tjerët vendosnin kokën, duket se ka vulosur në njëfarë mënyre edhe “ndjeshmërinë” e këtij institucioni me komunitetin mysliman. Kryetarët, edhe ishi Rama, tani kryeministër i vendit, edhe kreu aktual, Lulzim Basha, përtej faktit që sipas besimtarëve nuk e kanë bërë të lehtë mundësinë e ngritjes së një xhamie të re, kanë dhënë pafundësi premtimesh dhe janë angazhuar në disa ide e

projekte xhamie, që nuk janë kurorëzuar duke ngecur te problemi i pronësisë. Projektet e miratuara prej tyre janë bërë në kufijtë e kohës që ata qeverisnin dhe në prag të fushatave elektorale, duke tentuar në një mënyrë apo një tjetër të sugjestionojnë besimtarët para kutisë së votimit. “Zgjedhjet kanë treguar se kjo nuk funksionoi dhe madje përdorimi i xhamisë si gur elektoral rezultoi në bumerang”, -na thonë pranë Komunitetit Mysliman, institucionit që i është dashur të negociojë me të gjithë pushtetet dhe që të vetmin sukses, pati miratimin e lejes te Namazgjaja, të cilës duket se prapë po i dalin shkopinj në rrota. Arsyeja logjike e mbajtjes peng për një kohë kaq të madhe të objektit të kultit, praktikisht është prona. Edhe pse Komuniteti është enti i dytë më i pasur në vend pas shtetit...

8

E shtunë - e diel 12-13 tetor 2013

www.mapo.al

Dossier Historia e vjetër dhe e re me zvarritjen e projektit të Xhamisë së Madhe. Dyshimet mbi një anulim të projektit dhe, a do ta mbajë Rama premtimin për besimtarët myslimanë. Zyrtarë të Komunitetit: Na kanë dhënë garanci se gjithçka do të bëhet sipas projektit

Xhamia e Tiranës Beteja politike për Namazgjanë Vladimir Karaj

N

Njerëzit e Komunitetit Mysliman që takuam ishin të bindur se pavarësisht pengesave, xhamia e re do të bëhej dhe se nuk do të kishte ndryshime të projektit të miratuar te Namazgjaja. “Kemi marrë garanci nga qeveria që xhamia do të vijojë aty ku është dhe me atë projekt”

jë i ri mysliman, ndërsa falte dje Xhumanë në trotuar, i duhet t’i përkulej Zotit në atë krah të Lindjes që përkon me derën e Bashkisë së Tiranës. Në fakt, ka vite që myslimanët ulen për t’u falur në rrugë, para zyrës së kryetarit të Bashkisë, pavarësisht emrit që kishte në derën e asaj zyre. Një foto e hershme, që tregonte ish-kryetarin të shkelte me këpucë mbi tapetin ku të tjerët vendosnin kokën, duket se ka vulosur në njëfarë mënyre edhe “ndjeshmërinë” e këtij institucioni me komunitetin mysliman. Kryetarët, edhe ishi Rama, tani kryeministër i vendit, edhe kreu aktual, Lulzim Basha, përtej faktit që sipas besimtarëve nuk e kanë bërë të lehtë mundësinë e ngritjes së një xhamie të re, kanë dhënë pafundësi premtimesh dhe janë angazhuar në disa ide e projekte xhamie, që nuk janë kurorëzuar duke ngecur te problemi i pronësisë. Projektet e miratuara prej tyre janë bërë në kufijtë e kohës që ata qeverisnin dhe në prag të fushatave elektorale, duke tentuar në një mënyrë apo një tjetër të sugjestionojnë besimtarët para kutisë së votimit. “Zgjedhjet kanë treguar se kjo nuk funksionoi dhe madje përdorimi i xhamisë si gur elektoral rezultoi në bumerang”, -na thonë pranë Komunitetit Mysliman, institucionit që i është dashur të negociojë me të gjithë pushtetet dhe që të vetmin sukses, pati miratimin e lejes te Namazgjaja, të cilës duket se prapë po i dalin shkopinj në rrota. Arsyeja logjike e mbajtjes peng për një kohë kaq të madhe të objektit të kultit, praktikisht është prona. Edhe pse Komuniteti është enti i dytë më i pasur në vend pas shtetit, ai nuk ka mundur të

gjejë një shesh të mjaftueshëm për të bërë ndërtimin e objektit të kultit.

Loja politike me Xhaminë

Përtej kësaj, në teori konspirative dhe jo aq konspirative ka dhjetëra arsye të tjera. Më e rëndësishmja është loja e politikanëve për të tërhequr në krahun e tyre besimtarët myslimanë e për rrjedhojë, një shumicë jo fort të vogël votash. Pra përtej mundësive për të ndërtuar apo jo një xhami, është fakti se emri i cilit do të

Si dështoi projekti i Ramës pas Pallatit të Kulturës Kur ishte kryetar bashkie, kryeministri Rama miratoi po ashtu në prag të fushatës elektorale dhe zgjedhjeve lokale projektin për xhaminë pranë Pallatit të Kulturës. Komuniteti Mysliman nuk u pa aktiv në atë plan dhe në fund, ata në një mënyrë apo tjetër e refuzuan atë. Cilat ishin arsyet?! Problemi në fakt ishte prona, por jo sepse nuk mund të gjendej kompromis me pronarët. Siç thonë sot në Komunitet, qeveria e atëhershme refuzoi të merrte përsipër shpronësimin kundrejt dëmshpërblimit dhe t’i krijonte kështu truall xhamisë së re. Të “frikësuar” se projekti nuk do të realizohej për shkak të konfliktit me pronarët dhe kundërshtimit të tij nga qeveria “Berisha”, që e shihte si lëvizje të kryebashkiakut për të fituar më shumë vota, Komuniteti Mysliman e refuzoi atë, duke marrë premtimin nga pala tjetër se ajo do ta realizonte xhaminë te Namazgjaja, aty ku myslimanët kishin më shumë tokë (edhe pse kjo rezultoi në fund e pamjaftueshme). Të pyetur se përse as këtë herë, qeveria nuk mori parasysh mundësinë të dëmshpërblente pronarët e truallit të ri, burimet na thonë se justifikimi ka qenë mungesa e parave. Vlera e pronës apo çmimi që kërkonin pronarët e saj ishte diku te 12 milionë euro. Në të dyja rastet, përtej gjithë historive të tjera që mund të fshihen pas xhamisë së re, konflikti politik ka qenë ai që ka sjellë pengesën dhe mosmarrjen përsipër të qeverisë të sigurimit të pronës, që sidoqoftë ajo ia ka borxh Komunitetit Mysliman në mjaft pika të tjera.

përmendet, kur kjo xhami do të ketë përfunduar. Kujt do ja dinë për nder myslimanët?! Ata të mirët, me gjasë vetëm Zotit, por mjaft syresh do të ndahen duke falenderuar njërin dhe sulmuar tjetrin pushtetmbajtës. Përtej kësaj duket se ka edhe njëfarë frike të pushtetmbajtësve shqiptarë, për të mos u dukur orientalë dhe mos humbur atë pjesë të shoqërisë, që e sheh ndërtimin e objektit të kultit pikërisht si shprehje të orientalizmit.

Dje sidoqoftë, njerëzit e Komunitetit Mysliman që takuam ishin të bindur se pavarësisht pengesave, xhamia e re do të bëhej dhe se nuk do të kishte ndryshime të projektit të miratuar te Namazgjaja. “Kemi marrë garanci nga qeveria që xhamia do të vijojë aty ku është dhe me atë projekt”,- na thonë ata, ndërsa saktësojnë se çështja e pronës, po ashtu do të zgjidhej nga qeveria. Komuniteti Mysliman nuk ka pranuar të jetë i pranishëm në debatit që vijon prej ditësh, pasi KKT e re, e drejtuar nga Rama, vendosi të anulonte në mënyrë të pjesshme lejen që veç xhamisë, përfshinte edhe një ndërtese deri 8-katëshe menjëherë pas saj.

Arsyet pse kjo ndërtesë u ngul pas xhamisë kanë të bëjnë me faktin që kësaj të fundit, i duheshin 750 metra për të vënë në jetë projektin dhe këto duhej t’i merrte nga pronarë privatë. “Negociatat kanë qenë të gjata dhe mjaft të vështira”, - thotë një burim pranë Komunitetit Mysliman, duke shpjeguar se suksesi apo dështimi i tyre ishte kushtëzuar që të pranonin bashkë me xhaminë, edhe ndërtimin e godinës polifunksionale, ngjitur me të. Debati, pasi më herët nuk ishte rënë dakord në blerje apo shkëmbim prone, është fokusuar edhe në

E shtunë - e diel 12-13 tetor 2013

9

www.mapo.al

“Zgjedhjet kanë treguar se kjo nuk funksionoi dhe madje përdorimi i xhamisë si gur elektoral rezultoi në bumerang”, -na thonë pranë Komunitetit Mysliman, institucionit që i është dashur të negociojë me të gjithë pushtetet dhe që të vetmin sukses, pati miratimin e lejes te Namazgjaja, të cilës duket se prapë po i dalin shkopinj në rrota

numrin e kateve që do të kishte objekti ngjitur. Pala tjetër ishte e interesuar për të ngritur deri në 12 kate dhe negociatorët në anën e Komunitetit ia kanë dalë ta ulin deri në tetë kate. Por problemet e vërteta filluan, kur filloi edhe ndërtimi. Për arsye që nuk janë të qarta, ndërtesa pas xhamisë u mbulua me një mjegull informacioni. Ajo nuk u paraqit as në fotografinë e projektit që tregonte xhaminë. “Nuk kishte pse nuk ishte pjesë e jona”,- na thonë burimet e Komunitetit. Zhurma që u bë se bashkë me xhaminë, po i jepej jetë një qendre tregtare në një nga pak zonat e gjelbra të kryeqytetit, edhe pse nxori një pjesë të fakteve, nuk solli një reagim sqarues dhe shterues të palëve të interesuara dhe të përfshira që preferuan ta linin këtë për ditën kur kjo do të bëhej e qartë nga godinat. Komuniteti që reagoi atëherë publikisht e pranoi ekzistencën e objektit tjetër, por tha se nuk ishte i interesuar për të, duke qenë se nuk ishte pjesë e xhamisë dhe se ata nuk mund të flisnin për të. Heshtja e palëve përfundoi pikërisht kur kryeministri Edi Rama, me të marrë kontrollin në Këshillin Kombëtar të Territorit (KKT) anuloi pikërisht atë pjesë të lejes për ndërtesën polifunksionale, por theksoi se ky anulim nuk prekte xhaminë.

Dhe garantoi madje se kjo do të ndërtohej sipas projektit aktual. Reagimi i Opozitës, qeveria e të cilës kishte miratuar projektin në prag të zgjedhjeve, ishte i ashpër. Sipas kreut të saj, Lulzim Basha: “leja për xhaminë nuk ekziston më dhe juridikisht është rrëzuar”. Opozita e shpjegon këtë me marrëveshjen mes Komunitetit Mysliman dhe pronarëve të truallit, që po ashtu dalin për herë të parë në publik, në mbrojtje të pronës së tyre. Alban Bala, përfaqësues i pronarëve të truallit, thotë për MAPO-n se për sa kohë leja u miratua si një e tërë për të dy objektet, prishja e saj për njërin prej tyre, sjell automatikisht rrëzimin e lejes edhe për xhaminë.

Myslimanët pas KKT

Por në Komunitetin Mysliman shpresojnë që kjo nuk do të ndodhë. Ata në fakt janë ende në një gjendje ‘ankthi” dhe në pritje të zbardhjes së vendimit të KKT-së, që do të sqarojë edhe si e qysh do të veprohet më tutje, por thonë se kanë garanci që gjithçka do të bëhet sipas projektit. Në Komunitet ndërkohë thonë se në një farë mënyre, ky vendimi i qeverisë u vjen për shtat. “Nuk kemi qenë në asnjë moment dakord që të ndërtohej godina shoqëruese”, -thonë njerëz pranë KMSH-së, por institucioni vetë preferon të mos e bëjë publike diçka të tillë dhe as të mos mbajë një qëndrim, duke u frikësuar se kështu do të rreshtohej në njërin apo tjetrin krah të politikës. Kjo e fundit është sigurisht duke u përpjekur t’i fusë në këtë lojë. Gjë që ka ndodhur edhe më parë.

Këtë herë, pranë Komunitetit Mysliman kanë shpresë se planet nuk do të shtyhen deri në prag të fushatës së ardhshme elektorale. Ata ia kanë dalë të sigurojnë fonde nga Komuniteti Mysliman i Turqisë, që do të financojë xhaminë dhe marrëdhëniet e reja që po kërkon të vendosë Kryeministri Edi Rama me Ankaranë zyrtare, po ashtu duken se e bëjnë edhe më të besueshëm faktin se kreu i qeverisë nuk do të lëvizë nga premtimi.

Nga ana tjetër, fakti që Ministri i Jashtëm i Turqisë, Ahmet Davutoglu ka ndaluar ndër të tjera edhe te shesh ndërtimi i xhamisë së re, tregon se në Ankara, këtij procesi i japin jo pak rëndësi. Për myslimanët e thjeshtë, kjo zvarritje është bërë sidoqoftë e lodhshme. Ndërsa përkulen mes trotuarit, nën zhurmën e motorëve të makinave dhe borive acaruese që i ndajnë në mes fjalët e lutjeve apo thirrjen për t’u falur, ata sigurisht nuk duan të përdoren më, në lojën politike të palëve që po mbajnë peng objektin e kultit.

Bala: Shkojmë në gjyq, na është shkelur e drejta kushtetuese

Ata ia kanë dalë të sigurojnë fonde nga Komuniteti Mysliman i Turqisë, që do të financojë xhaminë dhe marrëdhëniet e reja që po kërkon të vendosë Kryeministri Edi Rama me Ankaranë zyrtare, po ashtu duken se e bëjnë edhe më të besueshëm faktin se kreu i qeverisë nuk do të lëvizë nga premtimi.

Pronarët e truallit ndërkohë janë pala tjetër, po ashtu e dëmtuar rëndë në lojën politike për ndërtimin e xhamisë së re. Alban Bala, si përfaqësues i tyre pretendon se u janë shkelur e drejta kushtetuese për të gëzuar pronën dhe ajo e sigurisë juridike, që nuk mund të kthejë pas diçka të fituar më herët. Ai thotë se prej momentit që është anuluar ndërtimi, nuk ka më as leje për xhaminë dhe se vetëm nëse këta të fundit do të vendosin të shesin truallin, atëherë xhamia mund të ketë tokën për të zhvilluar të njëjtin projekt. Bala pretendon se ata janë më të dëmtuarit në proces, duke qenë se veç faktit që nuk u lejohet të zhvillojnë pronën, u duhet edhe të pranojnë në heshtje sulmet nga media që i ka akuzuar për një mori gjërash.

“Për të gjitha këto arsye, ne si pronarë legjitimë dhe si palë e cenuar nga vendimi i KKT do te drejtohemi në gjykatë. Ne jemi ende në kërkim të vendimit të KKT-së, të cilin shumë thonë që ekziston, por askush nuk e ka, as e jep. I bëj me dije të gjitha palëve, që duke qenë se një pjesë e pronarëve janë sot qytetarë amerikanë dhe kanadeze, të dyja ambasadat do të ftohen të ndjekin procesin gjyqësor dhe të garantojnë një gjykim të drejtë dhe paanshëm, përkrah pranisë tjetër ndërkombëtare që ne kemi nisur të aktivizojmë nisur nga ndjeshmëria e lartë e kësaj çështjeje”,- thotë Bala. I pyetur nëse do të ishte e mundur që qeveria t’i shpronësonte ata vetëm për një pjesë të pronës që është e nevojshme për zhvillimin e projektit, Bala lë të kuptohet se kjo është e pamundur. “Kjo pyetje më kujton historinë e gozhdës së Nastradinit...Nuk mund të vijë dikush dhe të thotë se meqë fqinjit tënd i duhet dhoma jote e gjumit, ne të blejmë dhomën e gjumit, po ti vazhdo ta mbash shtëpinë...

Unë ose kam një pronë të cilën e gëzoj sipas një parimi kushtetues, ose nuk e kam atë. Dhe unë nuk e kam atë pronë, vetëm në rast se bie dakord që ta shes atë me çmim tregu qoftë te shteti për interes publik, ose te një ent tjetër joshtetëror që mund të jetë privat, komunitar apo tjetër”, thotë Bala.

10

E shtunë - e diel 12-13 tetor 2013

www.mapo.al

Intervista Ish-Presidenti i Republikës dhe njëherazi kryetar i Frymës së Re Demokratike, Bamir Topi analizon misionin e deritashëm të së djathtës shqiptare. Ai i jep përgjigje edhe deklaratave nga PD-ja se, FRD-së i është ofruar bashkëpunim para zgjedhjeve, si dhe komenton ecurinë e deritanishme të qeverisë së re.

Bamir Topi:

E djathta shqiptare është e përçarë nga “Kali i Trojës” Intervistoi: Nevila Perndoj TIRANË Sali Berisha nuk është më kryet-

Vendimi i KQZ “Akti i skualifikimit të znj. Zeneli nga gara në Korçë, shërben për të risjellë në vëmendjen e publikut të gjithë pamjet retrospektivë të sjelljes antidemokratike të Saliut dhe shpurës së tij ndaj FRD-së, qysh në momentin e themelimit të saj, para dhe gjatë zgjedhjeve dhe sikurse po shihet edhe tani kur kanë kaluar 4 muaj nga 23 qershori, që përbën fundin e një periudhe të sundimit të një njeriu mbushur me një psikozë primitivizmi në ndërtimin e marrëdhënieve njerëzore, të funksionimit të jetës politike dhe të denatyrimit me vullnet të plotë të misionit të Qeverisjes dhe Shtetit”.

ar i Partisë Demokratike. Megjithatë, ish-Presidenti i Republikës, Bamir Topi nuk sheh arsye që FRD të bashkëpunojë me PD-në. Në një intervistë për gazetën “Mapo”, kryetari i FRD-së jep një prej arsyeve: “…Ekzistojnë mjaft episode që Sali Berisha ka shkelur, madje ka kaluar vijën e kuqe në marrëdhëniet personale dhe për këtë është koshient gjithë opinioni publik. Në politikë nuk merrem me peshën dhe rëndësinë që kanë padyshim marrëdhëniet kur cenohet jeta personale apo familjare. I gjithë argumenti është politik, se e konsideroj politikën mision publik. Në këtë këndvështrim, duhet kuptuar se klima, filozofia politike, metoda e aplikuar në jetën politike të Partisë Demokratike, është e njëjtë si më parë”. Përmes një analize të qartë, Topi vëren gjithashtu se misioni historik i së djathtës për konsolidimin e shtetit, e demokracisë, çështjen e pronës, të përndjekurve politikë, praktikisht konsiderohet i dështuar.

Z. Topi, po e nis intervistën nga zhvillimi i fundit politik që lidhet me vendimin e KQZ-së për çregjistrimin e kandidates së Frymës së Re Demokratike, Brikena Zeneli, me argumentin se nuk kishte respektuar detyrimet e lig jit zg jedhor për paraqitjen e firmave të mbështetësve, të shoqëruara me kopje të kartave të identitetit... FRD lajmëroi se do ta ankimojë vendimin në Koleg jin Zgjedhor. Shkurtimisht, mbi ç’bazë ligjore bazohet pretendimi juaj?

Vendimi i KQZ-së për të skualifikuar kandidaten e FRD-së për zgjedhjet e pjesshme lokale në Korçë, nuk duhet të konsiderohet kurrsesi si një akt episodik në një vendimmarrje të ashtuquajtur ligjore. Komisioni zonal i Korçës, e ka pranuar kandidaturën e zj. Zeneli, pasi dokumentacioni ligjor dhe verifikimet e kryera e kanë vlerësuar procedurën si tepër korrekte. Për një trajtim më të gjerë të këtij argumenti, mund të them se tashmë është vendosur diagnoza dhe kjo është certifikuar nga “klinikat” më të specializuara ndërkombëtare, se Shqipëria ka probleme madhore me kredibilitetin e institucioneve të saj. Padyshim, e akuzuara e madhe e kësaj situate është politika vendimmarrëse, e cila ka shkaktuar që Shqipëria edhe pas 20 vitesh të jetë një vend në tranzicion, ndoshta më i gjati në vendet që dolën nga domeni i familjes komuniste të lindjes.

Pra sot, nëse flasim për institucionin

“handikapat” të KQZ-së dhe vendimet politike të saj, unë besoj se kjo nuk është vepër vetëm e disa rekrutëve politikë të njeriut që në fund të trajektores politike të tij, mori një ndëshkim ekzemplar, por i klimës së rëndë të krijuar në politikë dhe institucione ku roli i këtij të fundit ka qenë domethënës.

Përfundimisht, akti i skualifikimit të znj. Zeneli nga gara në Korçë, shërben për të risjellë në vëmendjen e publikut të gjithë pamjet retrospektivë të sjelljes antidemokratike të Saliut dhe shpurës së tij ndaj FRD-së, qysh në momentin e themelimit të saj, para dhe gjatë zgjedhjeve dhe sikurse po shihet edhe tani kur kanë kaluar 4 muaj nga 23 qershori, që përbën fundin e një periudhe të sundimit të një njeriu mbushur me një psikozë primitivizmi në ndërtimin e marrëdhënieve njerëzore, të funksionimit të jetës politike dhe të denatyrimit me vullnet të plotë të misionit të Qeverisjes dhe Shtetit. Gjithsesi, ne do të ankimojmë vendimin e KQZ-së në Kolegjin Zgjedhor, me të drejtën që na jep ligji.

Duke iu bashkuar pyetjes së parë, me vendimin e marrë nga KQZ-ja, kemi sërish një konflikt mes FRD-së dhe PD-së për zgjedhjet lokale në Korçë. Pavarësisht vendimit që mund të marrë Kolegji Zgjedhor, a nuk ng jan pak përçarëse për të djathtën një kandidim edhe i PD-së dhe i FRD-së në një palë zgjedhje të pjesshme e pa ndonjë domethënie shumë të madhe?

Do të doja të theksoja me forcë faktin se FRD dhe PD janë parti të ndryshme politike në filozofinë dhe mënyrën e të bërit politikë, që do të thotë, që nuk ka asnjë arsye për të parë me atë këndvështrim që e shikoni ju. Reagimi nervoz i mashës politike të PD-së, është pikërisht refleks i mënyrës së sjelljes së kësaj force politike dhe sidomos i personit që iku duke qarë në kulmin e shfaqjes së hipokrizisë, që rikthehet sërish për t’u hakmarrë ndaj kundërshtarëve politikë, aq më shumë ndaj një zonje, e cila ka marrë miratimin e qytetarëve të saj për të kandiduar. Nuk është aq e rëndësishme pesha e zgjedhjeve në Korçë, por mënyra primitive e reagimit dhe kjo për ne është e rëndësishme në analizën politike.

Përtej fatit politik që rezervon ky Kod Zgjedhor partive të reja apo jo të mëdha, siç është Fryma e Re Demokratike, për këtë forcë politike është thënë jo pak se e kishte mundësinë që sot të ishte në Kuvend,

aleancat e ardhshme

“...Sigurisht do të vlerësojmë situatën dhe konjukturat politike, por mbi të gjitha realizimin e pikave më të rëndësishme programore mbi të cilën u ngrit FRD. Nuk besoj se politika shqiptare ka nevojë të jetë statike. Ajo duhet të përfshihet nga dinamizmi. Kam bindjen se ato forca politike që shpërdoruan besimin e disa brezave janë në rrugën e vyshkjes dhe të daljes nga kompeticioni për të qenë sërish fitues.

(nisur edhe nga rezultati që morët më 23 qershor). Një nga variantet e diskutuara (para zgjedhjeve) ishte edhe krijimi i një fronti opozitar nën kryesinë e PS-së. A jeni penduar ndopak që nuk u bëtë pjesë e kësaj skeme duke parë se si rrodhën ngjarjet?

Ndonëse Fryma e Re Demokratike ka qenë e para që ka artikuluar domosdoshmërinë e rotacionit politikë në Shqipëri, kjo nuk nënkupton pozicionin tonë me një front me opozitën e djeshme, për arsyet e së cilës ne jemi shpjeguar qartë. Ne jo vetëm që nuk kemi arsye pendese, përkundrazi, kemi një rezultat që është i yni dhe padyshim kemi një aset politik dhe eksperiencë që do të na vlejë për sfidat e ardhshme politike dhe sidomos të strategjisë dhe taktikave që përballet një parti politike.

Kreu i PD-së, Lulzim Basha, në intervistën e fundit tha se FRD-së dhe zotit Topi i është ofruar një marrëveshje para zgjedhjeve të 23 qershorit, pak a shumë si ajo për aleatët e tjerë, por ju nuk e keni pranuar. Keni një koment për këtë deklaratë?

Nuk e kam ndjekur intervistën në fjalë, gjithsesi z. Basha ose është i keqinformuar, ose nuk ka patur përgjigje tjetër. Së pari, nuk ekziston asnjë komunikim zyrtar sikurse kërkon rregulli dhe etika e komunikimit. Së dyti, Fryma e Re Demokratike ka bërë publik vendimin e strukturave politike të saj dhe arsyet se përse, ne nuk mund të shkonim në aleancë me ata, të cilët i kemi denoncuar publikisht për situatën politiko-eko-

E shtunë - e diel 12-13 tetor 2013

11

www.mapo.al

“Uroj që projekti i ri për Bulevardin të mos shkojë në dëm të pronarëve të vjetër të Tiranës dhe ky projekt të mos politizohet. Ndonëse nuk përmendet asnjë herë për fondet e akorduara, kam edhe unë kontributin si ish - President, por z. Basha nuk ka dashur ta citojë. Në misionin publik asgjë nuk mund të personalizohet aq më shumë të privatizohet, duhet më shumë xhenerozitet”.

“Së pari, nuk ekziston asnjë komunikim zyrtar sikurse kërkon rregulli dhe etika e komunikimit. Së dyti, Fryma e Re Demokratike ka bërë publik vendimin e strukturave politike të saj dhe arsyet se përse, ne nuk mund të shkonim në aleancë me ata, të cilët i kemi denoncuar publikisht për situatën politiko-ekonomike e institucionale që kalonte vendi në prag të zgjedhjeve të 23 qershorit”.

"Qeveria e re duhet të kuptojë se fushata elektorale ka përfunduar"

Zgjedhjet për kryetarin në PD “Ai iku duke qarë, por ai është aty si arkitekti i gjithçkaje që ndodh në formacionin e tij politik për të cilin testamenti politik i ngjan atij familjar.

A nuk ishte ai arkitekti i dhunimit tek të parat zgjedhje në parti pa atë në krye, në partinë ku kanë kontributin e tyre qindra e mijëra qytetarë dhe intelektualë, pa të cilët memoria do të ishte shumë e varfër?”

nomike e institucionale që kalonte vendi në prag të zgjedhjeve të 23 qershorit. Në filozofinë tonë politike një vend në Parlament nuk është qëllimi final, ndonëse ligji elektoral nuk përktheu në mandate votat e FRD-së.

Politika shqiptare ka treguar prej viteve 2000, se nëse një krah politik nuk është i unifikuar, e ka të pamundur të vijë në pushtet. Në dritën e rezultateve të 23 qershorit dhe ngjarjeve që pasuan ato, a nuk ju duket më e udhës që të projektoni bashkëpunimin me Partinë Demokratike si forca kryesore e opozitës?

Besoj se eksperienca politike më lejon të shprehem se nuk ka iluzione përtej saj çka ndodh realisht në terrenin e politikës shqiptare që do të thotë se jo domosdoshmërisht në sfidat e ardhshme elektorale ne do të dalim të vetëm. Sigurisht, do të vlerësojmë situatën dhe konjukturat politike, por mbi të gjitha realizimin e pikave më të rëndësishme programore mbi të cilën u ngrit FRD. Nuk besoj se politika shqiptare ka nevojë të jetë statike. Ajo duhet të përfshihet nga dinamizmi. Kam bindjen se ato forca politike që shpërdoruan besimin e disa brezave janë në rrugën e vyshkjes dhe të daljes nga kompeticioni për të qenë sërish fitues.

Keni deklaruar se nuk do të bashkëpunoni me PD-në deri sa Berisha të jetë aty me influencën e vetë në vendimmarrje. Kjo është e drejta juaj, por nga ana tjetër, çfarë projektoni për fatin e FRD-së? Cili do të ishte projekti politik i saj në këto katër vite opozitë?

Është e vërtetë që jam shprehur në këtë mënyrë, për të ardhur në përgjigjen time më lejoni të bëj një parashtrim pak analitik. Më vijnë të freskëta imazhet televizive të ish - kreut të ekzekutivit shqiptar, i cili në një akt të thellë dëshpërimi, iku duke mos i mbajtur lotët, që një “burrë shteti” do të dinte t’i gëlltiste.

Një miku im në të njëjtin profesion me ish – kryeministrin do të më thoshte që është shfaqje e një depresioni të thellë që i njëjti njeri në tribunën e pushtetit sillej me gjestikulacionet e një njeriu me simptoma diktatori, ndërsa i mundur, duke qarë. Sidoqoftë, çështje që nuk mund të më takojë mua për ta analizuar. Mua më shërben për të parë sa e thellë është hipokrizia te ky personazh.

Ai iku duke qarë, por ai është aty si arkitekti i gjithçkaje që ndodh në formacionin e tij politik për të cilin testamenti politik i ngjan atij familjar. A nuk ishte ai arkitekti i dhunimit tek të parat zgjedhje në parti pa atë në krye, në partinë ku kanë kontributin e tyre qindra e mijëra qytetarë dhe intelektualë, pa të cilët memoria do të ishte shumë e varfër?

Ai vërtetë iku duke qarë, por është prezent me frymën dhe me psikologjinë e sundimit të jetës së tjetrit, të vesit të tij kongjenital për të futur sherrin midis njerëzve, midis miqve të përbashkët, midis familjarëve etj. etj.

Ai iku duke qarë, por sot shfaqet me një gëzim të fshehur për gjëmën që i ka bërë ekonomisë kombëtare e financave të shtetit, si dhe ekonomive familjare të shqiptarëve. Përvoja në Parlament dhe në krye të Shtetit Shqiptar më dha

Puna e qeverisë “Sot qeveria dhe mazhoranca e re duhet të kuptojnë sipas meje, që fushata elektorale ka përfunduar.

Metoda dhe terminologjia sot, duhet të jenë tjetër gjë.

Procesi i transparencës duhet të bëhet me shpejtësi, korrektësi, pa mllef politik dhe sidomos me profesionalizëm.

Militantizmi dhe klientelizmi politik e kanë dëmtuar shumë klimën e besimit dhe standardet në institucione”

mundësinë të njoh dhe të përballem jo vetëm me këtë marrëdhënie që nuk përbën kurrsesi një emocion personal por shqetësimin e madh se si është keqpërdorur një pushtet politik për ta vendosur në shërbim të interesave të familjes dhe të klanit të pushtetit duke abuzuar me besimin dhe djersën e brezave, duke abuzuar me politikat klienteliste dhe militante në çdo qelizë të administratës publike për të cilën çirret dhe bërtet sërish sot, duke vrarë e plagosur qytetarë në mes të kryeqytetit, duke anatemuar përfaqësuesit e shtetit dhe të vendeve që më së shumti kanë qenë këshilltarë të mirë të progresit të Shqipërisë.

E bëra këtë analizë, disi të gjatë, për të shpjeguar dhe për t’ju përgjigjur një pyetjeje që bëhet rëndom këto ditë, kur në krye të opozitës parlamentare është vendosur z. Basha, nëse FRD do të bashkëpunojë me PD-në, pas 23 qershorit. Mesa kam parë e kuptuar, shprehja ime se sa të jetë Sali Berisha, ne nuk mund të bashkëpunojmë me ta, ka vijuar me pyetjen tjetër që e bëni edhe ju sot, se tani që ai nuk është më kryetar, çfarë ju pengon?

Po ju përgjigjem, duke ju thënë se megjithëse ekzistojnë mjaft episode që Sali Berisha ka shkelur, madje ka kaluar vijën e kuqe në marrëdhëniet personale dhe për këtë është koshient gjithë opinioni publik, në politikë nuk merrem me peshën dhe rëndësinë që kanë padyshim marrëdhëniet kur cenohet jeta personale apo familjare. I gjithë argumenti është politik se e konsideroj politikën mision publik. Në këtë këndvështrim, duhet kuptuar se klima, filozofia politike, metoda e aplikuar në jetën politike të Partisë Demokratike, është e njëjtë si më parë. Fakti i sjelljes armiqësore ndaj znj. Zeneli, tregon qartë sjelljen e njëjtë të lidershipit të ri.

Kjo mënyrë sjelljeje ndaj pluralizmit politik apo sulmet që organi zyrtar i asaj partie i bënë z. Tony Blair, lider botëror me kontribute konkrete për çështjen shqiptare, natyrisht nuk dëshiroj të besoj se janë vepër e z. Basha, por e psikologjisë së atij që ne e kemi etiketuar si komunisti i fundit në pushtetin që iku. Në këto kushte, FRD, jo vetëm që nuk shikon asnjë arsye të jetë disponibël për bashkëpunim, por vazhdojmë t’i qëndrojmë tezave të artikuluara në garën elektorale të zgjedhjeve politike se e djathta shqiptare është e përçarë nga “Kali i Trojës” dhe se misioni historik për konsolidimin e shtetit, e demokracisë, çështjen e pronës, të përndjekurve politikë, praktikisht konsiderohet i dështuar.

Bashkë me përgjegjësinë, për çështjet e mësipërme dhe të tjera që lidhen me prosperitetin ekonomik dhe shërbimet sociale, FRD do të vazhdojë të demonstrojë karakter e moral të fortë në politikë, duke zgjedhur dialogun e vazhdueshëm me qytetarët, të cilët, kemi bindjen se tashmë kanë parë jo vetëm hipokrizinë e premtimeve 20 vjeçare, por edhe mungesën e moralit politik, të inkompetencës politike e profesionale për

të përmbushur aspiratat e mbështetësve.

Kështu, si është konfiguruar e ashtuquajtura e djathtë, me probleme të shumta të besimit reciprok midis tyre, dështimin në sfidat e radhës është i sigurt. Kësaj mënyrë të sjellurit në politike sot nuk ia gjen më identikitin, në asnjë vend tjetër, së paku në Evropë, në vendet që aspirojnë të integrohen.

Thuhet se për të gjykuar mbi punën e një qeverie, duhet të kalojnë të paktën 100 ditët e para të qeverisjes.

Kuptohet që jemi ende herët, por deri më tash kemi disa shenja dhe emërime që janë në stilin e kryeministrit Rama. Si i komentoni vendimet e para të qeverisjes dhe emërimet e drejtorëve të përgjithshëm, që janë edhe menaxherët nga të cilët varet edhe shëndeti i arkës së shtetit?

Natyrisht që pozicionimi në spektrin politik shqiptar e bëri të dallueshëm diferencën midis FRD-së dhe mazhorancës së sotme. Ne jemi shqiptarë, patriotë dhe përfaqësues të një formacioni politik liberal që shikon se koha e prevalencës së ideologjisë në politikë ka përfunduar.

Sot, një politikan apo forcë politike ka se çfarë ndan me subjektet e tjera kur bëhet fjalë për çështje që i takojnë shtetit, institucioneve, drejtësisë, ekonomisë, rolit të Shqipërisë në rajon, etj. Unë i uroj qeverisë së re suksese në mision e vështirë, që sikurse po e shohim ditë pas dite, i ka lënë pushteti abuziv i paraardhësit të saj. Ajo që kërkojnë shumë njerëz, që unë kontaktoj është nevoja për transparencë institucionale e juridike e gjithçkaje që ka ndodhur.

Sot Qeveria dhe mazhoranca e re duhet të kuptojnë sipas meje, që fushata elektorale ka përfunduar. Metoda dhe terminologjia sot, duhet të jenë tjetër gjë.

Procesi i transparencës duhet të bëhet me shpejtësi, korrektësi, pa mllef politik dhe sidomos me profesionalizëm.

Militantizmi dhe klientelizmi politik e kanë dëmtuar shumë klimën e besimit dhe standardet në institucione.

Krahas drejtimit të partisë, dy vjet më parë Lulëzim Basha mori administrimin e Bashkisë së Tiranës. Një periudhë kjo deri diku e mjaftueshme për të krijuar një perceptim mbi punën e deritanishme të tij në krye të Bashkisë. Sa efektiv ju është dukur Basha në menaxhimin e punëve të qytetit?

Tirana është jo vetëm kryeqyteti i Shqipërisë, por edhe mjedisi ku indikatori i politikës vjen më i theksuar. Ka përpjekje, por janë të limituara. Uroj që projekti i ri për Bulevardin të mos shkojë në dëm të pronarëve të vjetër të Tiranës dhe ky projekt të mos politizohet. Ndonëse nuk përmendet asnjë herë për fondet e akorduara, kam edhe unë kontributin si ish - President, por z. Basha nuk ka dashur ta citojë. Në misionin publik asgjë nuk mund të personalizohet aq më shumë të privatizohet, duhet më shumë xhenerozitet. Për ta mbyllur, nuk arrij të kuptoj se çfarë po ndodh me Këshillin Bashkiak, ku një manekin i pushtetit të djeshëm vazhdon të mos kuptojë që gjërat kanë ndryshuar edhe për të.

12

e shtunĂŤ-e diel, 12-13 tetor 2013

www.mapo.al

E shtunë-diel, 12-13 tetor 2013

13

www.mapo.al

Tokë pa kontinent

Pse nuk po e përshëndet ekonomia rotacionin e pushtetit?

Preç Zogaj

Zakoni në Shqipëri dhe në gjithë botën demokratike është që ekonomia të përshëndesë me impulse të reja ndryshimin e pushtetit. Kjo është një dhunti e brendshme e ekonomisë, pjesë e enigmave të saj. E kemi konstatuar në vitin1992, në vitin 1997 dhe në vitin 2005 kur kemi patur rrotacion të pushtetit politik në vend. Në të tria rastet ekonomia është përgjigjur e para, duke nxjerrë nga “arkat” e saj të fshehta mundësi dhe asete që nuk ishin parë apo nuk ishin llogaritur nga politikanët në fushatat e tyre elektorale. Ekzistojnë gjithmonë burime të tilla përtej dijes dhe përfytyrimit të zakonshëm politik. Duke pohuar ekzistencën e tyre, në modestinë time të plotë, mendoj se këto burime kanë lidhje me përmasën shpirtërore dhe pse jo transhendente të sipërmarrjes, siç thotë George Soros, pra me shpresën, ëndërrimin, optimizmin, thirrjen e së ardhmes, nevojën universale për t’u rritur.

Nuk ka arsye objektive që rrotacioni i pushtetit i vitit 2013, i katërti në historinë e demokracisë sonë të re, të mos e konfirmojë dukurinë e lartpërmendur. Disa ekonomistë dhe bankierë me emër, që drejtojnë banka dhe filiale bankash të famshme në Shqipëri, kanë pas parashikuar një reagim pozitiv, për të mos thënë një shpërthim pozitiv të ekonomisë në periudhën paszgjedhore. E gjithë kjo edhe për faktin se Shqipëria ka vazhduar të akumulojë kapitale në periudhën e krizës globale.

Përveç arsyes së përbotshme, ekonomia shqiptare e ka zakon të përshëndesë rrotacionin me impulse të reja edhe për një arsye vendore, konkrete dhe të prekshme nga të gjithë.

Qeveritë e reja në Shqipëri instalohen në pushtet dhe fillojnë nga puna në ritëm të plotë në tremujorin e katërt të vitit. Është koha kur rritjes së konsumit në vend dhe mobilizimit të veçantë të sipërmarrjes i përgjigjet një rritje relative e të ardhurave në buxhetin e shtetit. Le të kujtojmë sa për ilustrim rritjen e vrullshme të të ardhurave në tremujorin e fundit të vitit 2005, kur qeveria e Partisë Demokratike sapo kishte marrë frenat e pushtetit.

Ja pra, dy arsye të lidhura bashkë, një universale dhe një shqiptare, duhej të kishin prodhuar një lajm të mirë nga fronti i ekonomisë këtë vjeshtë. Por nuk ka ndodhur e nuk po ndodh me rrotacionin e vitit 2013. Nuk po ndodh me qeverinë “Rama”.

Pse? Cilat janë arsyet?

Arsyeja e parë, sipas mendimit tim, është se sipërmarrja, me gjithë problemet e shumta,

është ndjerë në përgjithësi e humbur në këto zgjedhje për shkak të programit në thelb antiliri të Edi Ramës dhe konfuzionit të tij të njohur për sistemin fiskal. Nga ky përjetim mund të bëjnë përjashtim disa kompani ndërtimi që kanë marrë premtime konkrete për shlyerjen e borxheve të prapambetura nga qeveria e re dhe ndoca firma klienteliste të kësaj qeverie që nuk kanë impakt në ekonominë reale.

Pa mbushur muajin qeveria “Rama” i ka shtyrë pa afat premtimet e saj elektorale themelore dhe ka braktisur fare një duzinë syresh, njëri më etatist se tjetri. Në këto kushte sipërmarrja e lirë do të duhej të këndonte një fitore dhe të jepte shenjat e famshme të nisjes së re. Por jo. Nuk ka e nuk ka shenja. Dhe ja ku vijmë tek arsyeja e dytë e frenimit: është pesimizmi që përhap ditë për ditë kryeministri Rama për të ardhmen e ekonomisë. Duke dashur të bashkohet me flaterinë e tij elektorale të vitit zero, a kush e merr vesh pse, zoti Rama është i vetmi kryeministër në botë që ndjell zi papushim për ekonominë e vendit të tij. Ministri i Financave, zoti Cani, i vetëdijshëm për efektet e drejtpërdrejta negative të pesimizmit në ekonomi, nxitoi të theksojë se situata është e rëndë por jo e papërballueshme. Kryeministri ka zë dhe zëra të bollshëm rreth e rrotull për të zhurmuar edhe këtë grahmë optimizmi në fushën e tij të grisë dhe zisë. As një opozitar i keq nuk do ta bënte kështu. Të kuptohemi: nuk është fjala për të fshehur problemet. Problemet le të ekspozohen, mundësisht me masë, sepse fushata elektorale ka mbaruar dhe opozita është bërë qeveri. Fjala është për të frymëzuar e çelur perspektiva të reja. Kjo është detyra e qeverisë. Këtë nuk po bën kryeministri. Po të kishte Shqipëria bursë, motoja e tij e prognozave të errëta do të përkthehej në rënie marramendëse të aksioneve. Shqipëria nuk ka bursë klasike, por ka një “bursë” tjetër, që është dëshira dhe prirja e sipërmarrjes për të guxuar, për t’u lëshuar përpara. Përballë një kryeministri zindjellës çdo impuls ka prirjen të fashitet dhe të tërhiqet në pritje të ditëve më të mira.

Kapitali, thonë studiuesit e njohur të fushës, është si bisha në pyll.

Tërhiqet sapo ndjen rrezikun më të vogël. Ekonomia “sheh” dhe “lexon” pa syzë propagandistike.

Si e tillë, ekonomia ndjen rrezik në çdo akt arbitrar dhe antiligjor të qeverisë dhe pa-

dyshim ndjen rrezik edhe në serinë e emërimeve skandaloze, ku logjika e klientelizmit dhe kënaq jes së interesave të njërit dhe tjetrit dominon mbi logjikën dhe vizionin shtetformues. A mos mendon kush se ekonomia është indiferente ndaj spektaklit të hipokrizisë që pamë me rastin e zbulimit të trafikut të ikonave, kur krerët e qeverisë vrapuan të kapitalizonin për qëllime politike këtë sukses të policisë, duke folur me superlativa për policinë, ndërsa kishin në xhepa vendimin që do të shpallnin vetëm pak orë më vonë për të shkarkuar në mënyrë kolektive gjithë drejtuesit e saj? Ma merr mendja se nga spektakle të tilla “bisha” sipërmarrje merr mesazhin se nuk janë ligjet, skrupujt dhe zakonet e mira, pra nuk është shteti i së drejtës dhe bonsensi

që udhëheqin qeverisjen, por interesat e një grushti njerëzish me pushtet në një anë dhe reminishencat e qeverisë së malit në anën tjetër. Këtu mbaron gjithçka. Nisma e lirë nuk sheh më një partner, por një pengesë, për të mos thënë një armik te një grupim i tillë. Kjo është sipas meje arsyeja e tretë që shpjegon përse impulset e zhvillimit që duhej të përshëndesnin rrotacionin e pushtetit tërhiqen edhe më thellë për të nxjerrë në dritë, në vend të tyre, kthetrat e vetëmbrojtjes.

Arsyeja e katërt është se qeveria vetë nuk duket e interesuar për impulse të reja. Si asnjë qeveri tjetër para saj, qeveria “Rama” jo vetëm nuk ka ambicien të mbledhë të ardhura së paku sa qeveria paraardhëse, por po ndërhyn në buxhet në fund të vitit për të ulur me ligj nivelin e mbledhjes së të ardhurave nga doganat dhe tatimet. Ekonomia mund të mos i përgjigjet pikë për pikë planifikimit buxhetor. Kjo është një gjë që ndodh e mund të ndodhë. Por reduktimi arbitrar i planit të të ardhurave, apo thënë ndryshe legalizimi i rënies në pikiatë nga qeveria që sapo ka nisur të nusërojë, është një lajm shumë i trishtueshëm që meriton analiza shteruese. Edhe FMN që njihet për rreptësinë e saj mizore parashikon rritje dhe jo rënie për ekonominë shqiptare kështu siç është, pa qeveri fare. Ulja e paralajmëruar e të ardhurave nga tatimet dhe doganat është një shenjë e keqe, një veprim në kundër-rrjedhë me gjithë frymën e kohës, një veprim me shumë të panjohura, që do të bëhen të njohura në ecje e sipër. Për momentin mund të themi se kjo është t’i biesh shkurt, të mos marrësh përgjegjësi, të njohësh pa filluar epërsinë e kundërshtarit që ke mundur, të gëlltitësh të gjitha akuzat kundër qeverisë paraardhëse për kontrabandë dhe evazion. E kupton edhe një nxënës i shkollës nëntëvjeçare se kjo bindje do të kërkonte rritjen dhe jo uljen e të ardhurave nga qeveria e re. Asnjë të mirë nuk përfiton vendi nga ulja kësisoj e të ardhurave Përkundrazi, arka e shtetit do të humbë një shumë tjetër të madhe parash, që do t’u shtohen atyre që ka humbur ndërkohë. E vetmja “ e mirë” në këtë histori është se qeveria e re do të mund të “ tejkalojë të ardhurat e ulura” dhe me demek të shpëtojë faqen me emërimet amatoreske që ka bërë. Këto mund të vlejnë paksa për qasjen propagandistike dhe kozmetike që ka Rama për qeverisjen, por do të shënohen si një dështim spektakolar për qeverisjen reale, të cilën publiku e lexon në lëkurën e tij.

14

E shtunë E shtunë - e diel - e diel 12-13 13-14 shtator prill 2013 www.mapo.al

UET personazh

Sot, pas tetë vitesh në kabinetin e qeverisë ‘Berisha’ si këshilltare, Suzana Guxholli i është rikthyer sërish auditorëve si pedagoge dhe zv/rektore në Universitetin Europian të Tiranës.

Suzana Guxholli Rikthimi i ëmbël në auditorë Ajo rrëfen lidhjen e fortë me jetën akademike edhe gjatë angazhimit politik duke mos e lënë kurrë titullin e pedagoges të zërë pluhur, ndërsa tani ka mundësi t’u përkushtohet krejtësisht studentëve

D

itën e parë në universitet kur regjimi i atëhershëm i kishte caktuar degën e Ekonomisë, nuk e ruan si ndër më të bukurat e kujtimeve të saj. Ëndrrat që përkundte si adoleshente me teoritë e psikanalizës së Frojdit apo karrierës në një prej disiplinave të shkencave ekzakte u përplasën me realitetin e hidhur të muajve të parë të zborit – i detyrueshëm e aspak i diskutueshëm për këdo që vijonte studimet e larta...

Ama sot, kur kthen kryet pas në fillimvitet e formimit akademik buzëqesh dhe e quan fat atë çka i dha Ekonomiku, jo vetëm një profesion dukshëm të suksesshëm por edhe pasionin për të përgatitur brezat e rinj.

Sot, pas tetë vitesh në kabinetin e qeverisë ‘Berisha’ si këshilltare ajo i është rikthyer sërish auditorëve, si pedagoge dhe zv/ rektore në Universitetin Europian i Tiranës.

Megjithëse tani është e përkushtuar me të gjithë kohën që ka në dispozicion dita, duke iu ofruar studentëve të rinj këshillim karriere, duke i orientuar për t’u ndjerë si në shtëpi, duke u marrë me politikat e bursave e gjithçka tjetër përfshin roli i saj brenda institucionit arsimor, Zana Guxholli lidhjet me jetën akademike nuk i ka shkëputur kurrë.

“Edhe gjatë këtyre tetë viteve, përveç angazhimeve në kryeministri kam qenë e pranishme në universitet si pedagoge e jashtme”. Sigurisht që dinamika brenda kabinetit qeveritar në qendër të politikëbërjes dhe ekzekutivit nuk do i linte kohë mjaftueshëm që ajo të gjendej me kohë të plotë në auditorë por arrinte ta menaxhonte të paktën për një semestër të mbante nga një lëndë në Fakultetin Ekonomik dhe atë të Nju Jorkut. “Është kënaqësi e papërshkrueshme puna me studentët. Nuk ka ndjesi më të bukur kur dëgjon në rrugë, të të thërrasin: zyshë!”.

I ka ndodhur disa herë me ish studentë të saj që rastësia i ka bërë të takohen në cepa të ndryshëm të botës. Nga rrugët e Nju Jorkut ku dëgjon ta thërrasin me zë të lartë në shqip, në Hungari apo deri edhe në Ashkabat të Turkmenistanit. “U takova rastësisht me një ish-studenten time që prej vitesh jeton dhe punon në Angli, dhe të dyja ishim me një projekt aty. M’u bë qejfi shumë!”rrëfen zonja Guxholli ndërsa sapo është ulur për pak në zyrën e vet e shkëputur për disa minuta nga puna e saj e re. “Çili më ka thirrur disa herë për t’iu bashkuar stafit të tij, por angazhimet nuk më linin të përfshihesha. Bashkëpunimi ynë mbetej gjithmonë në planin miqësor ku unë i ofroja këshilla për disa struktura të reja që ngriheshin në universitet siç ishte ai i kujdesit ndaj studentit. Por me të mbaruar termin e qe-

verisjes u gjenda sërish në tregun e punës dhe u mirëprita ngrohtë në UET”, – thotë ndërsa ndihet entuziaste e rrethuar nga të rinjtë, kur u gjendet pranë për t’i ndihmuar në kanalizimin e ëndrrave dhe dëshirave të tyre drejt së ardhmes. “E kam pasur një lloj feeling-u gjithmonë me studentët e mi. Edhe në fillimet e punës sime si pedagoge. Më pëlqente t’i ndihmoja jo vetëm gjatë mësimdhënies, por edhe me punën kërkimore apo projekte të ndryshme. E bëja në një mënyrë të pandërgjegjshme mentoren për ta, megjithëse ruaja një lloj distance me ta”. Një distancë e nevojshme kur bëhej fjalë për një pedagoge vetëm 22 –vjeçare ku shpesh në auditorë kishte studentë më të mëdhenj se ajo në moshë ose të brezit të saj. “Fillimi ka qenë emocionues. Kisha drojë dhe përgjegjësi të madhe, sepse gjithnjë mendoja se të ishe mësimdhënës duhet ta reflektoje në përgatitje dhe për këtë duhej kohë dhe shumë punë...Pastaj nisa ta dua shumë auditorin. Atë që dikur dukej sikur u kishte dhënë fund ëndrrave të mia , m’u kthye në një pasion të madh. Mësimdhënia më përmbushte. Sidomos pas një viti që punova në zyrën e kontabilitetit të fabrikës së qelqit”.

Ngryset kur kujton atë vit që ishte si një shuplakë ndaj pritshmërive të një të sapodiplomuare me rezultate të shkëlqyera në universitet. “Mbaj mend kalvarin që duhet të kaloja nëpër autobusët e mbushur plot drejt Kombinatit dhe të punoja në një atmosferë të zymtë, një punë e thjeshtë pa asnjë lloj përmbushjeje profesionale, ku punonin ata me biografi të keqe apo ish të burgosur.

Prandaj kur një pedagog i imi që e kisha pasur udhëheqës në diplomë më propozoi mundësinë për të filluar punë si lektore, m’u duk parajsa vetë” – vijon të rrëfejë Zana.

Që prej moshës 22 –vjeçare ajo nuk i shkëputi më lidhjet me botën akademike, duke përgatitur breza të tërë ekonomistësh.

“Në auditorë nuk kam ruajtur marrëdhënie miqësie, por kam shumë miq dhe mikesha tani nga kontingjenti i ish studentëve të mi.

I ruaj kontaktet me ta”.

Aq e përfshirë ka qenë në jetën studentore sa nuk i shpëtoi dot pa e gjetur veten atje në radhë të studentëve të lëvizjes së dhjetorit të vitit 1991. “Mbaj mend atë ditë të rrëmujshme me sirenat e makinave të policisë. Nxitoja për të qenë në godinën e fakultetit Ekonomik atje në rrugën e Elbasanit në orën 7:30 të mëngjesit kur edhe niste ora e parë e leksionit. Kishte katër apo pesë studentë në sallë ndërsa të tjerët ishin të gjithë në qytetin studenti. Mbaj mend që i pyeta se ç’bënin akoma aty ai grup dhe nuk ishte në mbështetje të shokëve. “A të ikim”më pyetën. Iu përgjigja: “Akoma rrini kë-

Foto: Florion Goga

“ Në fillim kur UET u hap në 2006-ën, isha nga ata njerëz që m’u duk sipërmarrje e guximshme dhe nuk mendoja se për një kohë kaq të shkurtër do të rritej aq shumë, duke u bërë një prej institucioneve më të rëndësishëm të arsimit të lartë.

tu?!”. Bashkë me disa pedagogë iu bashkuam edhe ne Lëvizjes”.

Aty zbuloi që përveç punës me studentët, po lindte një vokacion tjetër, ai për t’u marrë me politikë. “Kam qenë gjithnjë pjesë e Partisë Demokratike, kam mbështetur edhe pse jo ne front të parë apo nuk jam mediatizuar shumë për arsye familjare, por pjesë e politikës u bëra qysh atëherë në fillimet e pluralizmit”. Pastaj erdhën dy vite specializimi akademik në Europë dhe Shtetet e Bashkuara të Amerikës me bursa të ndryshme si nga Fullbright, UNDP apo Banka Botërore.

Ndërsa në vitin 1997 u largua drejt Hungarisë. “Nuk lëviza për dëshirën time por u ndjeva e detyruar. Isha pa punë, në gjendjen e trazuar të Shqipërisë dhe më ofruan punë si pedagoge në Central European University në Budapest. Kalova tetë vite atje, e shtyrë më shumë edhe prej fëmijëve derisa ata të mbaronin formimin e tyre dhe në vitin 2005 kur vajza dhe djali kishin mbaruar studimet vendosa të kthehem”.

U gjend në zyrën e Berishës, atëherë kur Partia Demokratike ishte rikthyer në pushtet, me një CV në duar. “I thashë Berishës se nëse ai e shihte të arsyeshme, unë do të isha shumë e kënaqur të kontribuoja në qeverisje.

Këto tetë vite më kanë rritur shumë profesionalisht. Kam qenë pjesë e vendimmarrjeve të rëndësishme, politikëbërjes, projekteve madhore. Puna me Berishën i ka shtuar një dimension të ri akademizmit tim, atë të konkretizimit, anës praktike. Vetë Berisha duke ardhur nga bota akademike ruan struktura të forta akademike edhe në qeverisje. Aty kam mësuar tamam edhe se çfarë është lidershipi, ajo që ua mësojmë studentëve sot nëpër auditorë.

Unë e kam parë nga afër. Ka qenë një kohë aq e ngjeshur, aq intensive saqë më duket sikur jam kthyer dje nga Hungaria, aq shpejt kanë kaluar 8 vite...”.

Tani, pas tetë vitesh i është rikthyer e gjitha botës akademike, si shumë vite më parë, atëherë kur ishte 22 vjeçe, veçse tani me shumë eksperiencë nga bota profesionale dhe ajo akademike, të cilën e dëshmon edhe titulli “Profesor” që ajo mban. Tanimë është gati për vitin e ri akademik, duke mirëpritur studentët me të cilët afeksionohet që në takim të parë dhe nuk ua kursen këshillat për zgjedhjen e degës që u shkon më për shtat. “ Në fillim kur UET u hap në 2006-ën, isha nga ata njerëz që m’u duk sipërmarrje e guximshme dhe nuk mendoja se për një kohë kaq të shkurtër do të rritej aq shumë, duke u bërë një prej institucioneve më të rëndësishëm të arsimit të lartë. Më vjen mirë ta them se këtu kam gjetur standarde vërtet perëndimore të cilësisë dhe mësimdhënies, si edhe i kushton rëndësi të madhe studentëve, kujdesit ndaj tyre dhe dimensionit social me bursat e ndryshme që shpërndan. Më pëlqen edhe jeta e gjallë dhe aktivizimi studentor, mendimi liberal sidomos në fushën e ekonomisë. Tashmë ndjehem pjesë e këtij universiteti dhe e Fakultetit Ekonomik dhe të Teknologjive të Informacionit dhe kam respekt e konsideratë për kolegët, disa prej të cilëve i njoh prej vitesh”,- përfundon ajo, ndërsa shton së fundi se mezi pret të hënën kur viti akademik nis normalisht për të gjitha vitet e ciklit Bachelor në UET e t’u rikthehet sërish auditorëve, tashmë si pedagoge me kohë të plotë dhe të gjithën dedikuar studentëve...

E shtunë - e diel 12-13 tetor 2013

15

www.mapo.al

përballja

Debati për shifrat e ndryshuara të buxhetit 2013. Si i lanë demokratët dhe si i bënë socialistët. Borxhi në vend që të ulej, u dyfishua, shpenzimet për administratën u rritën dhe investimet u shkurtuan. Ja të gjitha shifrat

Kriza në buxhet, si ishte dhe si u bë Blerina Hoxha

T

ë gjithë ekspertët e ekonomisë, njohësit e mirë të financave publike dhe sidomos buxhetit të shtetit, kanë pritur që qeveria e re të tregohet më e përgjegjshme me arkën e shtetit dhe jo t’ia nisë më keq sesa e la qeveria e djathtë. Në vend të një transparence reale, një kaos me shifra, në vend të një racionaliteti për të ulur shpenzimet sipas premtimeve, puna nisi me rritje borxhesh dhe shpenzimesh për qeverinë. Të djathtët ikën duke lënë arkën e shtetit në zgrip me shifra jotransparente. Akuzat dhe kundërakuzat kanë shpërthyer prej ditësh, por falë Zotit, në ekonomi flasin shifrat më shumë sesa fjalët.

Si ishte, si u bë

Në fund të gushtit kur ministri i Financave, Ridvan Bode ka bërë gati dorëzimet, ka lënë këtë gjendje në arkën e shtetit. Të ardhurat për periudhën tetëmujore u realizuan në vlerën e 260 miliardë lekëve, me një deficit gati prej 16 miliardë lekësh në raport me planin e periudhës. Ndërsa shpenzimet buxhetore shënuan 260 miliardë lekë, me një tejkalim të planit me 9 për qind. Për pasojë deficiti buxhetor arriti në 54 miliardë lekë nga 49 miliardë që ishte programuar për të gjithë vitin. Shifrat flasin për një përkeqësim të treguesit të borxhit me 5 miliardë lekë. Po të shohim ecurinë

e pesë viteve të fundit, buxheti i 2013ës nuk përbën një përjashtim të madh sidomos në fushën e të ardhurave, pasi për shkak të krizës ekonomike, qeveria nuk ka mundur të realizojë programet buxhetore. Por qeveria e djathtë këtë vit dallon se ka përkeqësuar treguesin më të rëndësishëm, atë të deficitit buxhetor, duke ndikuar kështu në një përkeqësim të drejtpërdrejtë të borxhit tashmë të rënduar. Ish-ministri Bode tha se, nëse qeveria e djathtë do të kishte fituar zgjedhjet, kishte në plan të korrektonte buxhetin, siç ka bërë edhe në vitet e shkuara, për të mbajtur një deficit afër normave ose me një tejkalim të lehtë. Ai ka pranuar se zgjedhjet e këtij viti e kanë afektuar negativisht arkën e shtetit sidomos, lehtësirat fiskale dhe shpenzimet e përqendruara në gjashtëmujorin e parë. Historikisht të gjitha qeveritë në vendin tonë nuk i kanë shpenzuar investimet buxhetore në mënyrë harmonike për të gjithë vitin. Zakonisht ato përqendroheshin në gjashtëmujorin e dytë, për shkak se projektet dhe procedurat e tjera të tenderave zinin pjesën e parë të vitit. Por në periudhë zgjedhore ka ndodhur gjithmonë e kundërta. Zgjedhjet bëhen në gjashtëmujorin e parë dhe qeveritë i shpenzojnë fondet për investime, duke përfshirë edhe pjesën e deficitit në gjashtëmujorin e parë. Kështu ka ndodhur në 2001, 2005, 2009, dhe tani

Ndryshimet për buxhetin 2013 Treguesit Të ardhurat Shpenzimet Deficiti

ligji 360 miliardë 409 miliardë 49 miliardë

“Borxhi i fshehur”, misteri që pritet të zbardhet Pavarësisht hamendësimeve për abuzim me arkën e shtetit, me shpenzimet e tepërta dhe të ardhurat e munguara, buxheti aktualisht ndodhet në të njëjtën situatë si edhe në 3 vitet e shkuara. Misteri më i madh që pritet të zbardhet në fakt është borxhi i fshehur që qeveria ka krijuar ndaj kompanive private me të cilat ka patur ose ka kontrata për punë publike, pasi deri më tash nuk ka formalisht një shifër për këto detyrime. Ministri Cani pretendon se është një shifër 600 milionë dollarë borxh i padeklaruar, ndërsa ish-ministri Bode ka pohuar se faturat e papaguara deri në fund të gushtit në Thesar ishin vetëm 100 milionë dollarë. Ndërkohë po bëhet një kontroll nga ‘Deloitte’, i cili pritet të zbardhë të vërtetën.

si u lanë 210 miliardë 265 miliardë 54 miliardë

si u bënë 321, 9 miliardë 405, 4 milionë 83, 4 miliardë

në zgjedhjet e qershorit. Por ndikimi i arkës së shtetit nga zgjedhjet bie në sy vetëm atëherë kur ka rrotacion dhe qeveria e re ka frikë për atë që do të gjejë.

Buxheti si u bë

Ulja e borxhit dhe përgjegjshmëria në politikën buxhetore patën qenë premtimet madhore të Partisë Socialistë me ardhjen e saj në pushtet. I gjithë ky proces ka nisur nga Kryeministri me një audit që po u bëhet financave publike për të zbardhur borxhet e vërteta. Kompania e njohur e fushës “Deloitte’ e ka nisur punën dhe do të japë një raport në fund të nëntorit.

Gjithashtu, Ministria e Financave pas konsultave me FMN-në ka ribërë edhe një herë buxhetin 2013. Pa i hyrë debatit, nëse buxheti i ndryshuar kryekëput duhej konsultuar më parë, thjesht po ballafaqojmë atë që ndodhi.

Kur të gjithë prisnin përgjegjshmëri të paktën në treguesin e borxhit, kjo nuk ndodhi. Qeveria e re e zgjeroi huamarrjen me 34 miliardë lekë. Për me tepër kjo hua po merret për të admin-

istruar shpenzimet e qeverisë vetëm për tre muaj, në një kohë që kaq para borxh nuk janë shpenzuar nga qeveria paraardhëse për 6 muaj. Të shpenzosh 34 miliardë lekë borxh për 3 muaj, i bie që ministri Bode qysh në fillim të vitit të kishte parashikuar një deficit 100 miliardë lekë dhe jo 49 miliardë lekë. Një shifër tjetër që nuk qëndron në logjikën e financave është korrektimi i të ardhurave buxhetore.

Ministria e Financave gjeti në fund të shtatorit një mungesë në të ardhura prej 21 miliardë lekësh dhe parashikoi të mos grumbullojë vetëm për tre muaj edhe 20 miliardë lekë të tjera.

Kështu i bie që qeveria e re të mos mbledhë për tre muaj aq sa të djathtët nuk mblodhën për 9 muaj. Por ka ndodhur edhe një tjetër e papritur në lëmin e shpenzimeve. Ministri Cani në konferencën e fundit me Misionin e FMN-së prezantoi ndryshimet themelore në buxhet dhe tha se do të ulte shpenzimet në buxhet me 16 miliardë lekë, duke i çuar në 393 miliardë lekë, por në fakt i ka ulur vetëm me 4,6 miliardë lekë, duke i çuar në 405.4 miliardë lekë.

Me këto llogari shpenzimet për qeverinë janë rritur me 35 milionë dollarë për tre muaj, çka do të thotë se në vitin 2014 do të jenë 100 milionë euro më të larta se këtë vit. Më këto shifra, premtimet për uljen e borxhit mbeten ende premtime, por ndërkohë veprimet flasin për të kundërtën.

Humbjet mujore nga 2 mld shkuan në 6 mld Deputetët e djathtë kanë denoncuar dje ndryshimet e pakonsultuara në buxhet, të cilat thellojnë në mënyrë dramatike borxhin publik.

Deputeti Sherefedin Shehu tha dje se me një të rënë të lapsit, gropa financiare thellohet me 6 miliardë në muaj.

“Qeveria e PD-së nuk realizoi 2 miliardë lekë në muaj, qeveria e PS-së vendos të mos realizojë 8 miliardë në muaj”,- tha deputeti Shehu duke iu

referuar për këtë qëllim shifrave të reja. “Mosrealizimi neto i PD-së ishte 6 miliardë, thellimi i gropës nga PS-ja ligjërohet të jetë 24 miliardë Për kujtesë, në 2005-ën realizimi 8-mujor i të ardhurave ishte 88% dhe në tremujorin e fundit të ardhurat u tejkaluan me 28%, kurse deficiti vjetor u ul në 3.8% e PBB nga 4.5% e PBB e programuar”, shtoi ai.

Sipas, tij, thellimi i deficitit vjetor për shkak të mosrealizimit të të ardh u r ave sy n o n s h m a n g i e n e përgjegjësisë së qeverisë. “Qeveria e PS-së që më 4 tetor e ka rritur borxhin me rreth 24 miliardë lekë, duke

marrë në 4 muaj 40 miliardë lekë borxh, në një kohë që në 8 muajt e parë të këtij viti u morën vetëm 35.7 miliardë lekë. Kështu, deficiti pa të ardhurat e privatizimit nga 49 miliardë lekë, bëhet rreth 73 miliardë lekë”, shtoi deputeti Shehu, ish zv/ ministër i Financave për periudhën 2005-2009. Në fund të 8-mujorit, qeveria e PS-së mund të merrte edhe 15 miliardë lekë hua, pa rritur kufirin e borxhit publik të miratuar (rreth 63% të PBB), por oreksi i madh i saj e rriti këtë kufi në rreth 40 miliardë lekë. Shehu tha se në të gjithë maskaradë shifrash, investimet ulen

në rreth 100 milionë dollarë, duke krijuar një faturë të re ndaj bizneseve, pasi punimet dhe shërbimet nga kontraktorët kanë filluar ose janë në procesin e kryerjes, por nuk do të paguhen brenda këtij viti. Rritja e borxhit prej 24 miliardësh në 2 muajt e gjysmë të mbetur do të shkojë pa u vënë re në xhepat e klientëve të qeverisë. “Thellimi i gropës fiskale dhe ulja e investimeve, - tha ai, - krijojnë hapësirë që të shpërblehen të preferuarit e qeverisë, duke u kthyer mbrapsht tatimet e paguara prej tyre pa kaluar nëpërmjet sistemit të Thesarit”.

CMYK

16

e shtunĂŤ-e diel, 12-13 tetor 2013

www.mapo.al

spektakël

Fushatat publicitare Kërkohen VIP-a

Bashkëjetesa, rregulla përdorimi Nga Iva Tiço

Reklamimi i produkteve apo shërbimeve me modelë të bukur e të panjohur tashmë nuk mjafton.

Duket se kompanitë kanë gjetur çelësin e suksesit të marketingut: të famshmit !

faqe 20

personzh single & The City privatësi Fenomen Çdo të shtunë e të diel

www.mapo.al

Armina Mevlani:

Ëndërroj njëlloj si kur isha fëmijë personazh

Jimilian Ismaili është një nga talentet më premtues të muzikës në Danimarkë. Ai po përfaqëson Danimarkën në Europe MTV Music Awards.

Bashkë me të vëllanë, Besmirin, realizojnë këngë që kthehen menjëherë në hite. Këtu, historia e familjes së tij, emigrimit të paligjshëm në Danimarkë dhe hapat që e sollën deri këtu

Jimilian Ismaili

këngëtari shqiptar që po shkëlqen në Danimarkë faqe 22

Faqe 17

18

E shtunë - e-diel 05-06 E shtunë e diel 13-14tetor prill2013 2013 www.mapo.al www.mapo.al

personazh

Jimilian Ismaili është një nga talentet më premtues të muzikës në Danimarkë. Ai po përfaqëson Danimarkën në Europe MTV Music Awards. Bashkë me të vëllanë, Besmirin, realizojnë këngë që kthehen menjëherë në hite. Këtu, historia e familjes së tij, emigrimit të paligjshëm në Danimarkë dhe hapat që e sollën deri këtu

Jimilian Ismaili

Këngëtari shqiptar që po shkëlqen në Danimarkë

K

ur familja e Jimilianit vendosi të largohej nga Shqipëria fillimisht për në Belgjikë e më pas në qendrën e azilkërkuesve të quajtur Sandholm në Danimarkë, ku kërkuan azil politik, ai ishte fare i vogël. Ka lindur në Laç dhe është djali i një këngëtari të njohur të folkut në vitet ‘80, Enver Ismailit.

Kalvari i familjes Ismaili mbaroi me marrjen e të drejtës për të jetuar ligjërisht në Danimarkë në vitin 2000. Në 2006-ën, Jimilian Ismaili, me emrin e artit “Lil ‘G” konkurroi në Børne MGP (Danish Children’s Melodi Grand Prix) me “Penge”.

Ishte 12 vjeç në atë kohë dhe u rendit i dhjeti. Pas MGP, Jimiliani vazhdoi të nxjerrë këngë online duke u bërë një emër shumë i njohur nëpërmjet postimeve si “Virus”, “Elsker”, “Vibration”, “Finde dit smil igen” dhe “Tættere på”. Gjithashtu ai tërhoqi vëmendje duke shoqëruar në këngën “Ghetto”, Mido-n (emri i vërtetë Mohammed Zaghmout) dhe duke marrë pjesë gjithashtu “Ghetto Pt. 2” featuring Jimilian and Enrico Blak. Të dy ata ishin pjesë e Flexmusic. Single i parë, ama, që u rendit nëpër hitparadat vendase ishte “Hjerteslag” featuring Poeten, që hyri në Tracklisten, renditja zyrtare e këngëve daneze, në korrik 2012. Mediat e huaja e përshkruajnë si “një njëzetvjeçar, me

shpirt dhe zemër shqiptare, shumë premtues në muzikën daneze”. Sot aktiviteti i tij menaxhohet nga firma më e madhe në botë, SONY. Këngët e tij kanë kapur majat e suksesit, pothuaj dhjetë herë më shumë klikime sa banorë ka gjithsej vendi i tij, për mos të folur për qytetin nga vjen, gati 30 milionë. Por është dhe një nga këngëtarët më të dashur për fansat e muzikës në Danimarkë. Aktualisht ai është nominuar për të përfaqësuar Danimarkën në Europe MTV Muzic Award, një kompeticion shumë prestigjioz, sigurisht dhe një shkallë në karrierën e këngëtarit nga Laçi as 20 vjeç së bashku me Nik & Jay, Medina, Shaka Loveless dhe Panamah.

Kënga titullohet Mr.Casanova dhe e ka realizuar bashkë me dy artistë të tjerë të cilët gjithashtu jetojnë në Danimarkë.

Talentet e familjes Ismaili

Duket sikur historia përsëritet, por në gjuhë tjetër. Babai i Ismailit, Enveri së bashku me vëllanë e tij binjakë, Sabahun kanë kënduar gjithashtu. Çdo shqiptar që ndiqte televizionin dhe radion shqiptare ne vitet tetëdhjetë të shekullit të kaluar nuk mund të mos e mbajë mend duetin e binjakëve nga Laçi, me këngën “Jemi dy vllazën dy binjakë” e cila për-

Aktualisht ai është nominuar për të përfaqësuar Danimarkën në Europe MTV Muzic Award, një kompeticion shumë prestigjioz, sigurisht dhe një shkallë në karrierën e këngëtarit nga Laçi as 20 vjeç së bashku me Nik & Jay, Medina, Shaka Loveless dhe Panamah.

faqësoi kosovarët e rrethit të Krujës në Festivalin Kombëtar Folklorik në Gjorokastër, në vitin 1983. Ata vazhduan të merrnin pjesë në festivale të tjera folklorike kombëtare dhe shkelën në shumë skena të vendeve të ndryshme perëndimore ku ishin të vendosur shqiptarët, veçanërisht ata të Kosovës dhe trojeve shqiptare, deri në atë kohë. Dhe tradita vazhdon: nuk është vetëm Jimiliani që ka trashëguar talentin e të atit, por dhe djali tjetër Besmiri. Dy artistë në vend të huaj, por që kanë arritur të ngjiten në majat e suksesit. Besmiri ka bashkëpunuar me të vëllain që në debutimin e tij, në vitin 2006, kur mori pjesë në festivalin e muzikës për fëmijë në Danimarkë, kur i shkroi tekstin e këngës që u rendit e dhjeta. Së bashku, me të atin gjithashtu kompozojnë këngët që Jimiliani këndon.

Besi dhe Jimiliani kanë qenë të ftuar tek producenti më i madh i Danimarkës EZI CUT që ka realizuar shumë këngë për këngëtarë me famë botërore.

Një prejardhje historike

Historia e familjes Ismaili nga Pepajt e Nokshiqit-Arzhenicë, në Malin e Zi fillon shumë herët por ajo vjen dhe kristal-

izohet me datën 6 Prill të vitit 1911, kur një burrë i kësaj familjeje, Rexhep Haradini mori pjesë në ngritjen e Flamurit Kombëtar në Deçiç, përkrah Dedë Gjo Lulit. Kjo ngjarje i pararendi shumë ngjarjeve të mëdha për shpalljen e pavarësisë së Shqipërisë. Kjo u pasua me pjesëmarrjen e tij në ngritjen e Flamurit në Vlorë duke shoqëruar Isa Boletinin bashkë më patriotë të tjerë nga Mali i Zi dhe Kosova. Si shumë të tjerë, ky burrë i madh, u vra nga serbët e malazezët në kullën e tij në Pepaj. E shoqja shpëtoi nëpër flakët e kullës, në mes të borës dhe motit të tmerrshëm të bjeshkëve, me një djalë gjashtë muajsh, Sadri Rexhepi dhe ia doli të kalonte në Shqipëri në fshatin Çerem të Tropojës.

Aty shkoi edhe kunati i saj, Met Haradini dhe së bashku udhëtuan drejt fshatit Gorre, në bregdetin e zonës së Laçit. Ai jetim i rritur në ato rrethana, u rrit, u martua me një bijë të familjes më të madhe të Vuthajve, Nurie DeliaUlaj, me të cilën lindën 6 djem e dy vajza.

Midis tyre lindën edhe 2 binjakë, Enveri e Sabahu. Dy këngëtarët që po emocionojnë mijëra fansa dhe po marrin milionë klikime janë djemtë e Enverit.

E shtunë - e diel 12-13 tetor 2013

19

www.mapo.al

pertej privatësisë Bukruoshja e njohur e shtypit, por dhe ekranit, rrëfen ca çikërrima të jetës së saj private. Njihni më mirë vajzën që pëlqen aromën e Cartier-it, Guerlain-it dhe benzinës, që adhuron rrokun, por i pëlqen të zgjohet në Paris duke dëgjuar muzikë franceze…

Armina Mevlani,

një adhuruese rroku me pizhama mëndafshi Cili është mëngjesi yt rutinë?

Mëngjesi im rutinë është të zgjohem rreth orës 9, të bëj disa cornflakes, të bëhem gati dhe të dal për takime.

2- Cili do të ishte mëngjesi yt ideal?

Mëngjesi ideal është të zgjohem në një vend si Parisi me pamje nga kulla dhe të shijoj një briosh me cokollate dhe një kafe me këngë franceze ne sfond.

3-Jashtë shtëpisë, cili është vendi i preferuar për kafen e mëngjesit?

Jashtë shtëpisë ndoshta ndonjë lokal i ngrohtë apo shtëpia e ndonjë mikeshe.

4-Me kë dëshiron të jesh gjatë asaj kohe?

Me ndonjë shoqe apo mamanë time.

5-A të pëlqen puna që bën, profesioni që ke?

Puna që bëj është pasioni im dhe arti e media kanë qenë ëndrrat e mia që në fëmijëri.

6 A u devijon shpesh detyrimeve apo afateve ditore që ke?

I devijoj kur kam arsye të forta apo kur nuk më pëlqen t’i bëj gjërat me detyrim.

7-Cila është “gënjeshtra e bardhë” më e përdorur në kësi rastesh?

Varet per çfarq bqhet fjale por gqnjeshtrat e bardha shpqtojnq kqdo dhe këtu bëjnë pjesë justifikime të ndryshme, por rrallëherë ndodh.

8-A je dembele? Nëse po kur të ka kushtuar më shumë ky dembilizëm?

Nuk mund të thoja që jam dembele sidomos kur kam objektiva përpara që duhet t’i mbaroj, ndoshta vetëm duhet të kujdesem me orarin e gjumit pasi bie pak vonë për të fjetur.

9-Ku të zë dreka zakonisht?

Zakonisht më zë jashtë, por kur gjej mundësi shpesh shkoj edhe në shtëpi për të shijuar drekën e mamit.

10-Cilat janë restorantet më të preferuara për drekën tënde?

Nuk kam ndonjë preferencë të veçantë por zakonisht shkoj tek Artisti, Il gusto...

11-Fton apo të ftojnë më shpesh për dreka?

Të dyja së bashku.

12-A je kursimtare?

Deri diku mund të them se jam kursimtare. Jo në sensin që mos t’ja plotësoj gjërat vetes, por patjetër kujdesem të kem diçka të veçantë.

13-A ke në rit gjumin, apo pushimin e drekës?

Përpara palestre pasdite pushoj gjysmë ore.

14-Kur ke qenë e vogël a ta kanë diktuar prindërit, pushimin e detyruar të drekës? Bëje rrenga për t’i shpëtuar? hahaha çfarë më kujtove...deri në një moshë po dhe unë bëja tinëzaren pasi shpesh beja gjasme sikur flija, por mami më kuptonte.

15-Çfarë ke ruajtur që nga fëmijëria?

Kam ruajtur çiltërsinë, imagjinatën dhe ëndërroj njëlloj.

16-Cila është koha, që mbart për ty kujtimet më të bukura? Çdo moshë ka të bukurën e vet. Për mua fëmijëria ka qenë e mrekullushme plot lodra dhe qetësi, adoleshenca shumë e bukur me një shoqëri të zgjedhur e plot aventura, por do thoja se dhe kjo periudhë nuk mbetet pas sepse jam duke u rritur profesionalisht dhe shpirtërisht.

17-Po kujtimet e hidhura?

Kujtime te hidhura do quaja disa mësime në jetë që i has çdokush që janë kryesisht në adoleshencë, ndoshta nuk janë as kujtime të hidhura pasi më kanë shërbyer për mirë në të ardhmen.

18-Ç’ndodh me sekretet e tua? I rrëfen diku, i shkruan diku, i mban vetëm për vete...? Ke mbajtur ditar?

Tashmë kam shumë pak njerëz që i besoj sekretet e mia dhe ndoshta mund

Sekretet e mia janë vetëm për mua, ditar nuk mbaj, kam memorie të fortë.

të përmend mamin tim dhe dy veta të afërt të mitë sepse në ditët e sotme nuk mund t’i besohet gjithkujt, por deri vonë kam mbajtur edhe ditar pasi më pëlqen shumë të shkruaj.

19 Çfarë ka në portofolin tënd?

Në portofol mbaj para, kartën e bankës, kartëvizita dhe fotot e personave të dashur.

20- Në mëngjes e gjen gjithmonë menjëherë atë që kërkon në dollapin e rrobave? Është shumë e vështirë në dollapin tim të gjenden gjëra, ndaj zakonisht i ndaj ato që do vesh që në darkë.

21- Cila është ng jyra që mbizotëron në shtëpinë tënde?

E kuqja , e adhuroj.

22- Ekziston një aromë të cilën ti e preferon për produkte kozmetike, ushqime të paketuara, aromatizues ambienti apo makine?

Adhuroj parfumet e mija Cartier dhe Guerlain, adhuroj aromën e carcafeve të mi, çuditërisht edhe aromën e benzinës hahaha (nuk përjashtoj edhe çokollatën) 23- Cfarë CD ke në makinë?

Jam adhuruese e muzikës rock dhe metal, por kam edhe cd jazz blues, këngë

të vjetra italiane dhe franceze. Do veçoj Abba që i adhuroj, Led Zeppelin, Depeche Mode etj.

24-Çfarë muzike ke zile telefoni?

Zilen tipike të iphone.

25-A ke miq të vjetër? Nëse po a takoheni shpesh me ta?

Kam miqtë e gjimnazit që i kam shumë të ngushtë dhe patjetër janë pjesë të ditëve të mia.

26-A je e hapur për miqësi të reja apo duhet kohë e prova për t’u bërë mik i yti?

Nuk jam edhe aq e hapur për t’i quajtur miq të ngushtë pasi normalisht duhet kohë dhe provë për këtë gjë, por për të patur thjesht miq për të ndarë një kafe jam e hapur, sidomos nëse më lidh puna.

27-Ku rri zakonisht me miqtë?

Në lokal apo në shtëpi.

28-Në ç’orë mbyllesh zakonisht në shtëpi? Pra kur mbaron zakonisht dita jote?

Zakonisht mbyllem në 10 në ditë javë ose edhe pak më vonë nëse kam ndonjë darkë.

29-Cila është mbrëmja e zakonshme në shtëpinë tënde?

Zakonisht kthehem nga palestra, shoh ndonjë film apo lexoj diçka dhe më pas bie në shtrat.

30-Po idealja, cila do të ishte?

Idealja është kur e kalon mbrëmjen me njerëz të dashur apo miq të ftuar për darkë.

31- Kur shkon për të fjetur?

Flej pakez vonë, ndoshta në 1.30.

32-Cila është uniforma jote e gjumit?

Pizhama ose këmishë, të dyja material mëndafshi.

33-Kush është njeriu i fundit që i thua “Natën e mirë dhe gjumë të ëmbël”?

J Personit të zemrës.

20

fenomen

E Eshtunë shtunë- e- ediel diel12-13 13-14tetor prill2013 2013 www.mapo.al www.mapo.al Reklamimi i produkteve apo shërbimeve me modelë të bukur e të panjohur tashmë nuk mjafton. Duket se kompanitë kanë gjetur çelësin e suksesit të marketingut: të famshmit !

single and the city

Iva Tiço Kjo rubrikë është trillim. Çdo përkim me ngjarje dhe personazhe realë nuk është aspak i rastit

Bashkëjetesa, rregulla përdorimi

Fushatat publicitare Kërkohen VIP-a A

rdit Gjebrea që shfaqet në televizor me reklamën e karburant ‘Kastratit’ apo të ‘Birrës Stela’, Enada Hoxha dhe Gerd Vaso që habisin kur i sheh si imazhe të një prej shërbimeve të reja të një prej kompanive celulare në Shqipëri “Vodafone Red” që pasohet nga këngëtari Pirro Çako dhe moderatori radiofonik e televiziv Blendi Salaj, këngëtarja dhe modelja Afërdita Dreshaj imazh i të kuqes ‘Birra Tirana’, Gentian Zenelaj dhe Julian Deda për marketin “Megatek”... bizneset po përqafojnë gjithnjë e më shumë trendin botëror të të kthyerit në “testimonial” të një brandi personazhe të famshëm, ndoshta shtyrë nga hamendësimi apo edhe studimi serioz i sjelljes konsumatore e njerëzit kanë më shumë gjasa të blejnë produkte apo shërbime që njerëz të tjerë, njerëz të njohur, i kanë blerë dhe pëlqyer. Njerëzit i njohin të famshmit, disa prej tyre i adhurojnë dhe do të donin të bënin njësoj si ata, të pinin kafen e preferuar të një personazhi të famshëm, të njëjtën birrë, apo t’u besonin të njëjtës bankë, të mbanin të njëjtën markë rrobash, etj.

Këngëtarë, aktorë, sportistë dhe shumë të tjerë të famshëm shfaqen në reklama për produkte të ndryshme në të gjithë botën. Sipas një studimi nga Universitetit i Liverpulit, reklama nga personazhe të njohur të një produkti ushqimor i inkurajon më shumë fëmijët të hanë atë produkt. Duket se kjo është një metodë e të krijuarit vlera, njohje dhe besueshmëri për një brand.

Fenomenit nuk i ka shpëtuar as Shqipëria, ku kompani të ndryshme biznesi zgjedhin personazhe të njohur për të marketuar produktet e tyre.

Kemi parë sopranon e njohur Inva Mula si imazh i Bankës “Societe Generale Albania” bashkë me futbollistin Edvin Murati, apo këngëtaren Vesa Luma dikur imazh i “Digitalb”. Adi Krasta apo Orinda Huta si imazh të “Tring digital” etj. Çiljeta Xhilaga dhe Armina Mevlani në spote shumë të nxehta për “Birrën Tirana”, po ashtu edhe këngëtarja kosovare Leonora Jakupi ka qenë imazh i një firme kafeje, dhe Argjentina Ramosaj tashmë është fytyrë e një prej reklamave të një operatori telefonik në Maqedoni. Së fundi është fushata e Vodafone që po përdor personazhe të njohur për të reklamuar aplikacionet e tyre më të reja, ndërsa Pirro Çako, Enada dhe Gerd Vaso apo Blendi Salaj shfaqen në reklama të ndryshme. Edhe aktorët e humorit Jul Deda dhe Gent Zenelaj e bëjnë ‘Megatek’-un ndoshta zgjedhje të fansave të tyre e po ashtu këngëtari Ardit Gjebrea e marketon si birrën e preferuar “Birrën Stela”, ndërsa fansat e modeles Afërdita Dreshaj nuk mund t’i rezistojnë shprehjes së saj “e kuqe pa turp”, kur reklamon kuqalashen e ‘Birrës Tirana’...

Fakti që të famshmit po bëhen çdo ditë e më në modë si imazhe reklamash, kjo do të thotë se kompanitë kanë goditur në shenjë me strategjitë e tyre të marketingut.

Përpara një martese a bashkëjetese, ka disa gjëra që duhet t’i dish, mirëpo që askush nuk t’i thotë... Apo më mirë akoma, edhe nëse t’i thonë, ti nuk i dëgjon fare, sepse pikërisht në atë moment mund të jesh menduar, se si do kthehesh në mbrëmje në një shtëpi të ngrohtë, ku inoksi i kuzhinës shkëlqen, disa abazhurë lëshojnë një dritë të ëmbël, duke e lënë dhomën e ndenjjes as të ndriçuar, as në errësirë, një aromë gatimi të ndjell ndërsa në sfond dëgjohet një muzikë klasike (e do s’e do muzikën klasike, kështu duhet dhe pikë!)... Pastaj Ai të pret me një shishe vere dhe ndërkohë që ti bën dushin, shtron tryezën. Pastaj ti vjen e veshur me një këmishë të mëndafshtë deri në fund të këmbëve dhe... ka disa skenarë pastaj, me ushqim, vallëzim dhe gjëra të tjera (ok, hamë darkë njëherë pastaj shohim e bëjmë...). Ja, ti mendon se në një bashkëjetesë të presin pikërisht këto. Por joooooo, nuk ke dëgjuar ca gjëra të tjera: - Atë këmishën e mëndafshtë nuk do ta veshësh kurrë, sepse po e veshe, Ai do të thotë menjëherë “zemra hidh ndonjë gjë krahëve se do ftohesh”. Në vend të saj, do ta gjesh veten çdo mbrëmje me tuta dhe me T- shirt.

- Inoksi i kuzhinës nuk do shkëlqejë kurrë, sepse ti nuk ke kohë kurrë pa pastrosh. Madje në shumicën e rasteve nuk do kesh inoks fare, sepse kuzhina të tilla minimaliste ekzistojnë vetëm nëpër katalogë dhe janë të përshtatshme për shtëpitë e beqarëve.

Nëse inoksin e ke, edhe pa shkëlqim, ai gjithsesi nuk do duket, sepse sipër tij do ketë aq shumë pajisje dhe rraqe, sa mezi do gjesh vend për të vënë një gotë uji.

- Nëse futesh në shtëpi e dyta, do hasësh vështirësi për të arritur në dhomën e ndenjjes, sepse ai i ka lënë gjithë dritat fikur (drita e vetme vjen nga ekrani i televizorit). Rrugës do përplasesh me atletet me të cilat ai ka bërë vrap pasdite dhe këpucët me të cilat ka qenë në mëngjes në punë.

- Harroje muzikën klasike (jo se të interesonte shumë në fakt). Në sfond ke zhurmën e ëmbël të komentatorëve sportivë.

- Vera? Ku vera? Shishet e verës janë vetëm për miq. Një birrë, (ndërsa ai sheh sportin dhe nuk e lëshon telekomandën edhe po e shave apo kërcënove), është zgjidhja e vetme.

- Duhet të kesh qenë shumë naive të shpresoje se ai gatuan dhe shtron tryezën. Do jesh thjesht me fat nëse ai përpara se të të thotë “ça ka për të ngrënë”, të thotë “zemër” dhe “faleminderit”, pasi ka ngrënë.

- Ai inoksi i fillimit, shkëlqen apo jo, pak rëndësi ka. Enët gjithsesi duhet t’i lash ti, menjëherë madje. Sepse ai mund të të thotë që shtëpia do qelbet deri nesër. Ose se mami i tij i lan gjithmonë në darkë.

Nëse ti nuk i ke dëgjuar të gjitha këto, epo ka një ngushëllim – edhe Ai nuk di disa gjëra të tjera.

- Nuk e di përshembull, se pas disa kohësh nuk do ketë as edhe një milimetër vend afër lavamanit për të vënë briskun e rrojes, sepse kudo do jenë gjërat e tua (në çdo rast ti do t’i thuash se ke minimumin, madje të mungojnë shumë gjëra).

- Nuk e di që në mëngjes po nuk u la i pari, rriskon të lahet me ujë të ftohtë.

- Nuk e di që kanë mbaruar njëherë e përgjithmonë ditët kur tek pileta e dushit uji kalon pa asnjë pengesë (dhe as nuk do guxojë të të thotë të presësh flokët).

- Nuk e di, që bën mirë të mos ngrihet natën në errësirë, se mund të thyejë qafën tek këpucët me taka 12 centimetërshe, që ti i ke lënë tek fundi i krevatit.

- E meqë ra fjala tek këpucët, ai nuk e di që pas disa kohësh të gjitha këpucët e tij do strehohen në dollapin e ballkonit, sepse të tuat janë më delikate e nuk i durojnë temperaturat e ulëta e të larta.

- Ai nuk e di që e ëma nuk do e gjejë kurrë të lirë linjën telefonike të darkë, sepse ti je gjithmonë duke llomotitur me shoqet e tua (epo s’ka gjë, mund të flasë me mamin tënd, që shumicën e kohës do jetë në shtëpinë tuaj, duke hekurosur).

Askush nuk ua thotë të gjitha këto... E nëse gjeni dikë dhe të dy bashkë duroni këtë rutinë e gjithsesi i thoni njëri tjetrit “të dua”, çdo ditë, atëherë punëemadhe, që nuk i keni ditur këto. E kush tha që duhet jetuar sipas atij filmit “perfekt” që kishit në kokë?!

studimi

botimi

Bonaparti mysliman i shqiptarëve

Marrëdhënia e ndërlikuar

Bonaparti mysliman (Princeton, 1999) është libri i parë i autores, që shumë shpejt hyri në listën e veprave të rëndësishme burimore për studimin e kulturës dhe historisë së Europës Juglindore (përkthyer në shqip, greqisht, italisht e turqisht)...

Nikos Kazanxaqis mbetet një prej prozatorëve më të mëdhenj të shekullit të kaluar, romancieri, pa dyshim, më i lexuar grek përtej kufijve të gjuhës së vet dhe, me sa është vënë re, ndër më të dashurit për lexuesit tanë....

recensë personazh pyetsori shënime vitrina Çdo të shtunë / dielë www.mapo.al

recensa

Luljeta Lleshanaku Fati letrar i një familjeje politike Qe një befasi e mirë kur u ndesha me humorin, që në paragrafin e parë të romanit të fundit të Ylljet Aliçkës, “Valsi i lumturisë”: “Nga gjashtë pjesëtarët e familjes Tota, me biografi jo të mirë politike, vetëm dy mundën të marrin leje për të shprehur dhimbjen e tyre në ceremoninë e varrimit, organizuar me rastin e vdekjes së Enver Hoxhës.”

Mustafa Nano:

Pse sot nuk mendojmë se toska Kadare “grindet” me gegën Qosja Aida Tuci

Ledia Dushku:

Në një Shqipëri që të mos ishte kjo që është Pa dyshim ajo është një nga poetet kryesore të skenës së sotme letrare. Një zë i veçantë në poezinë bashkëkohore shqipe, fituese e çmimit më të rëndësishëm kombëtar “Pena e argjendtë” në vitin 1998. Është botuese e katër vëllimeve me poezi: “Ave Maria bahet lot”, “Mbledhje dimnash”, “Askush nuk vdes për mue” dhe “Me mujtë me fjetë me kthimin e shpendëve”.

Mustafa Nano nuk i druhet debatit që sapo ka filluar mbi librin “Unë jam gegë”.

Një libër që provokon qysh në kopertinë e që për një gegë si Primo Shllaku, ka lujt gurët e themelit të marrëdhënieve mes gegëve dhe toskëve të Shqipërisë

“Ti me këtë libër ke lujt gurët e themelit”… Kur gegë Primo Shllaku ia tha këtë toskës Mustafa Nano, ky i fundit ishte shumë larg mendimit se libri i tij “Unë jam gegë” do të provokonte debat. Nëse do ta kishte menduar kështu që krye të idesë, me siguri që do të kishte gjetur një mijë e një arsye për të mos shkelur në territorin neutral që ka ekzistuar mes banorëve nën dhe mbi Shkumbin. Por Nano është nga ata që sa herë që ka një shqetësim a një qëndrim për të kumtuar, nuk nguron. Ndaj vendosi të flasë për “ndasinë” gegë e toskë.

Megjithatë është treguar po aq i kujdesshëm sa paraardhësit e tij, aq sa në gjithë librin kur ka vënë përballë gegët dhe toskët nuk ka përdorur në asnjë rast fjalën “ndarje”, por me shumë elegancë ka zgjedhur të përdorë termin akademik “dikotomi”. Por pavarësisht këtij

Faqe 21

kujdesi, opinioni publik nuk e shmang dot perceptimin se mund të provokojë ndasi.“Këtë perceptim që më thoni, nuk e kisha menduar që libri do të provokonte ndasi. Ngacmimi i parë ishin debatet që po zhvilloheshin mbi standardin e gjuhës. Unë thjesht doja t’i jepja zë një shqetësimi timin sepse vë re se herë pas here dikotomia toskë-gegë ngre krye dhe debati mbi standardin e gjuhës e evidentoi këtë.”

Ndaj ai si autor ka treguar dukshëm kujdes që të jetë sa më i balancuar kur ka folur mbi toskët dhe gegët. “Nuk është se e kam kërkuar. Është një balancë që vjen vetiu kur merr e analizon marrëdhëniet historike që kanë ekzistuar mes toskëve dhe gegëve”. Madje as titulli nuk është se e anon. Një toskë që deklarohet gegë është thjesht një metaforë, e padyshim një gjetje e Mustafa Nanos që provokon lexuesin që në titull.

22

E shtunë-diel, 12-13 tetor 2013

www.mapo.alas

intervista

Është një nga pak rastet ku e kam lënë mekanizmin e autocensurës të veprojë. Sepse është delikate si çështje. Por edhe pse e kam lënë mekanizmin vetëcensurues të veprojë, sërish ka një perceptim se libri provokon duke sjellë në vëmendje ndarjen gegë-toskë. Në fakt libri është krejt tjetër.

Ata që do ta lexojnë, do ta konstatojnë këtë.

Nano

nuk i druhet debatit Një toskë si Mustafa Nano provokon me titullin “Unë jam gegë”, por kur lexon librin vë re se jeni treguar shumë i ekuilibruar kur flisni për toskët dhe gegët?

Nuk është se e kam kërkuar. Vetë historia e marrëdhënieve mes tyre e ka këtë balancë. Edhe vetë titulli, një toskë që deklaron se është gegë, është një barabitje në vetvete.

Ngacmimi fillestar cili ishte, se për të fundit keni folur në libër...?

Ishte debati mbi standardin e gjuhës.

Me sa kuptohet, ju mbështesni Ardian Vehbiun që si zgjidhje jep riafirmimin e gegërishtes, por jo krijimin e një standardi të dytë të shqipes, siç p.sh mendon Primo Shllaku...

Personalisht më duket më e arsyeshme kjo zgjidhje, por edhe tezës së Primo Shllakut i jap të drejtë sepse është injoruar gegnishtja me të cilën është bërë letërsi për 50 vjet dhe letërsi e mirë. Sigurisht edhe në toskërisht, por në këtë dikotomi ajo që është injoruar është gegnishtja.

Dhe problemi nuk qëndron se përse u zgjodh toskërishtja si bazë për standardin, problemi është se u varros gegërishtja. U kall në arkiv.

Pas kaq vitesh nuk është çudi që të kemi shkodranë që janë standardizuar e nuk lexojnë dot as Fishtën e tyre. Por, pavarësisht se e shoh si pretendim të drejtë atë të Shllakut, e konsideroj të rrezikshme si tezë. Krijimi i një standardi të dytë vërtet do të ishte një gjë e drejtë për gegët, por kjo do të përjetësonte përçarjen mes toskëve dhe gegëve, ndaj e shoh si të rrezikshëm.

Po në perceptimin e parë nuk e keni menduar se edhe libri juaj mund të provokojë një lloj ndasie mes toskëve dhe gegëve, qoftë dhe duke folur mbi këtë çështje?

Këtë nuk e kam menduar se libri në vetvete mund të provokojë një lloj ndarjeje. Unë mendoj se po të flasim për cenet që kemi, do të dimë si të çlirohemi prej tyre.

Unë thjesht i jap zë një shqetësim timit, sepse vë re se dikotomia toskë-gegë herë pas here ngre krye. Debati mbi gjuhën e evidentoi këtë. Por edhe në diskutimin politik ajo është e pranishme edhe pse elita politike dhe intelektuale mundohet ta fshehë. Veriorët e kishin identifikuar veten me pushtetin e Berishës sepse e shihnin atë si të tyrin, ashtu siç toskët e identifikuan veten me pushtetin e Fatos Nanos. Nuk e di ç’do bëhet me Ramën, sepse Rama është një personazh toskë-gegë.

Ju thoni se u ngacmuat nga debatet për gjuhën, por në fakt libri trajton marrëdhëniet gegë-toskë përgjatë historisë?

Edhe pse ideja fillestare ishte për të thënë mendimin tim mbi debatin për gjuhën gjatë rrugës libri mori këtë formë që ka sot lexuesi në dorë, një vështrim historik mbi dikotominë toskë-gegë. Nga kërkimet e mia më rezultoi se ndër shekuj ishte shmangur diskutimi mbi toskët dhe gegët. Pas përfundimit të Luftës së Dytë Botërore nuk u fol fare dhe në këtë rrugë kanë ecur edhe historianët shqiptarë që mendoj se kanë qenë më shumë patriotë, sesa

shkencëtarë në ato pak raste që iu janë referuar gegëve dhe toskëve. Mendoj se mund të flasim për toskët e gegët po aq lirshëm sa ç’mund të flasim për vajzat dhe djemtë. Kjo nuk provokon përçarje, ky libër është thjesht konstatim historik mbi marrëdhëniet që kanë ekzistuar mes toskëve dhe gegëve.

Një tezë që provokon është dhe se shqiptarët e njëmendtë e të pastër duhen kërkuar në gegë...

Kjo është teza e antropologut Antonio Baldacci, me të cilin po, unë bie dakord.

Antropologët nëse duan shqiptarin e pastër, të shkojnë në malësitë e Veriut, sepse kjo ka qenë historia e tyre. At kanë jetuar më të panakatosur me qytetërimin. Otomanët në jug u ulën këmbëkryq, gjë që nuk ndodhi në veri.

Por të gjitha këto janë konstatime që i kanë nxjerrë autorë të huaj.

Në fakt ju e evidentoni në libër faktin se kanë qenë të huajt ata që kanë folur mbi toskët dhe gegët e Shqipërisë?

Po, dhe kjo ishte ajo që më bëri përshtypje.

Të huajt kanë folur lirshëm mbi ndarjet toskëgegë, ndërsa autorët shqiptarë i janë shmangur këtij argumenti. Por ajo që më ka magjepsur ka qenë kujdesi që ka treguar elita kulturore shqiptare e viteve ‘30 në komunikimin mes tyre. Unë jam i sigurt që Fishta ka patur plot vërejtje për Konicën, mirëpo në asnjë rast nuk është atakuar me të, ndërkohë me Nolin që e kishte të vetin (toskë), grindej.

E shembuj të tillë sillen shumë në libër… por pak më vonë kemi dhe përplasjet mes tyre. Dhe këto ju i sillni si për të ruajtur balancën një toskë e një gegë…

Kjo marrëdhënie mirëkuptimi mes tyre ka ekzistuar deri në momentin që ata menduan se tani e ndërtuan atë që donin, Unitetin, dhe mund t’ia lejonin vetes ndonjë kritikë të ndërsjellë. Por ndërsa atëherë kjo “grindje” shihej si mes një toske e një gege, sot për shembull nuk bën përshtypje që tosku Kadare “grindet” me gegën Qosja. Ajo që shohim është se dy intelektualë shqiptarë “grinden” për idetë e tyre. Kjo tregon se jemi në rrethana të tilla ku kombi është i unifikuar.

Si ka qenë raporti juaj me autocensurën kur keni shkruar këtë libër? Është një nga pak rastet ku e kam lënë mekanizmin e autocensurës të veprojë.

Pse? Sepse është delikate si çështje. Por edhe pse e kam lënë mekanizmin vetëcensurues të veprojë, sërish ka një perceptim se libri provokon duke sjellë në vëmendje ndarjen gegëtoskë. Në fakt libri është krejt tjetër. Ata që do ta lexojnë, do ta konstatojnë këtë.

I druheni debatit?

Jo aspak, unë jam një njeri që mbaj qëndrime publike, ndaj nuk i druhem debatit. Dikush ma shprehu këtë kur më tha “ty të ka interesuar debati që do të provokojë” Në fakt nuk më ka interesuar kjo. Unë thjesht doja të thosha mendimin tim lidhur me këtë temë. Debati pastaj është konsekuencë.

Libri i ardhshëm, një tjetër “provokim” Vetëm pak ditë nga botimi ka nisur diskutimi mbi librin “Unë jam gegë”. Tezat e Mustafa Nanos sipas jo-lexuesve të blogjeve e kanë ndezur atë. Por ende pa u shuar ky debat, Mustafa Nano po shëtit nëpër mendje idenë e një libri tjetër. Ky po që do të provokojë! Ai kësaj radhe do të shkruajë për identitetin fetar të shqiptarëve. “Kjo është ajo që unë konsideroj problem të madh e për të cilin

duhet të shqetësohemi”. Deri tani shqiptarët me besime të ndryshme kanë bashkëjetuar në harmoni njëri me tjetrin. Por tani që njerëzit janë të lirë e identitetet fetare po theksohen janë prodhuar edhe fragmente talebane. Nëse bashkëjetesa e deridjeshme na del jashtë, rrezikojmë ta ç’bëjmë kombin. Ndaj duhet treguar kujdes. Në këtë frymë do të jetë libri i ardhshëm.

Mos i kërkoni libra, Nano nuk është aq bujar Nëse do t’i kërkoni Mustafa Nanos që t’ju huazojë ndonjë libër nga biblioteka e tij, mos pritni që ai të tregohet aq bujar. Jo sepse nuk ka besim se ai libër nuk do t’i kthehet më bibliotekës, është tjetër arsyeja që nuk mund t’i huazojë librat as miqve të ngushtë. E zbuloi këtë “sekret” gjatë kësaj interviste. Janë vërtet mbresëlënëse referimet e shumta që autori Mustafa Nano sjell në librin “Unë jam gegë”, referime nga autorë të huaj dhe vendas. E pyetja e parë që të vjen është: Kushedi sa shumë kohë të është dashur të hulumtosh për të shkruar këtë libër?. “Në fakt nuk më është dashur shumë. Më mjaftoi vetëm një ditë që unë të

shfletoja librat e bibliotekës sime për të nxjerrë referimet nga burime historiografike nga autorë shqiptarë dhe të huaj.”

Vetëm në një ditë?!... Po, në një ditë ato që kam hulumtuar në shumë vite lexime. “Sa herë që lexoj unë mbaj shënime anash librave. Në të njëjtën faqe libri mund të gjesh me dhjetëra shënime se çfarë kanë thënë autorë të ndryshëm për gegët, toskët, myslimanët, katolikët etj., etj. Po në faqet e librit mund të gjesh dhe qëndrimin tim për teza të ndryshme për të cilat bie ose jo dakord. Ndaj m’u desh vetëm një ditë shfletimi që unë të nxirrja këto kërkime, që në fakt janë bërë në kohë të ndryshme”.

E shtunë-diel, 12-13 tetor 2013

23

www.mapo.al

shënime

Qe një befasi e mirë kur u ndesha me humorin, që në paragrafin e parë të romanit të fundit të Ylljet Aliçkës, “Valsi i lumturisë”: “Nga gjashtë pjesëtarët e familjes Tota, me biografi jo të mirë politike, vetëm dy mundën të marrin leje për të shprehur dhimbjen e tyre në ceremoninë e varrimit, organizuar me rastin e vdekjes së Enver Hoxhës.”

Fati letrar i një familjeje politike (Mbi romanin “Valsi i lumturisë” të Ylljet Aliçkës, Botimet TOENA 2013) Luljeta Lleshanaku Humori i munguar

E edukuar me një koncept disi të zymtë për letërsinë, duke e barazuar atë me tronditjen, unë fillimisht e kam pasur të vështirë të pajtohesha me audiencat perëndimore që qeshnin me duar në bark gjatë leximeve letrare. “Vallë ky është qëllimi i letërsisë? T’i bëjmë njerëzit të qeshin?!” Por, nga ana tjetër, nëse i bëj një inventar kujtesës, të vetmit libra që mund t’i kujtoj akoma deri në detaje, janë pikërisht librat e shkruar me humor, si romanet e Mark Twein-it, “Ushtari i mirë Zhvejk”, “Tre vetë në një barkë” i Jerome K. Jerome, Charles Dickensin apo qoftë edhe tregimet dhe romanet e Qamil Buxhellit. Suksesi i New Yorker-it, njërës nga revistat më me reputacion në botë, mund t’i atribuohet deridiku satirës, karikaturës dhe përfshirjes së humorit në të gjitha zhanret e saj. Nga programet televizive, filmat, ne gjithashtu mbajmë mend batutat, humorin e shkëmbyer atypëraty, pa mundur të japim një shpjegim të saktë psikologjik se pse. Por ndërsa humori është një tipar kulturor, të cilin disa popuj e kanë më të fortë e disa më pak, humori në letërsi, është akoma më i rrallë. Dhe kjo për një arsye jo të vogël: dhuntinë e krijimit të humorit. Humori nuk mund të mësohet.

Një kulumniste, lëvruese e mirë e satirës, e pyetur si cilat do të ishin disa nga këshillat që do t’u jepte shkrimtarëve të rinj se si të bëjnë humor, përgjigjet: “Është njëlloj si t’u mësoj atyre që kanë sy blu, t’i bëjnë gështenjë.”

Humor me historinë

Ndaj qe një befasi e mirë kur u ndesha me humorin, që në paragrafin e parë të romanit të fundit të Ylljet Aliçkës, “Valsi i lumturisë”: “Nga gjashtë pjesëtarët e familjes Tota, me biografi jo të mirë politike, vetëm dy mundën të marrin leje për të shprehur dhimbjen e tyre në ceremoninë e varrimit, organizuar me rastin e vdekjes së Enver Hoxhës.” Që në fillim, e kuptojmë se kemi të bëjmë me një familje të deklasuar, persekutuar politikisht nga regjimi komunist, por që e përshkruar në këtë mënyrë, ofron një refuzim të klisheve. Pra, nuk i shohim as përfaqësues të një klase, që me qëllim diskreditimin, është mistifikuar pa dashje nga letërsia e soc-realizmit dhe as e veshur me nuanca heroike, që paraqitet në literaturën e pas ’90. Përkundrazi, personazhet, që shfaqen të gjithë përnjëherë, janë njerëz të zakonshëm, që realisht nuk duan të dallohen nga të tjerët, në nevojë për të qenë pjesë e shoqërisë dhe krejtësisht të prekshëm nga huqet e tundimet për çdo lloj përfitimi, sado të vogël, për të mbijetuar (Vangjeli herë pas here vjedh ndonjë kuti tutkall në fabrikë; familja abuzon me faturën elektrike, ata mund të zihen edhe për një rimel sysh, etj.) Asgjë për t’u admiruar. Pra, nuk janë krijesa lëkurëzbehta, që flasin pesë gjuhë të huaja dhe jetojnë nëpër bodrume; por as modeli i njeriut që refuzon hapur, me gjoks, regjimin. Dhe në fakt, deklisheizimi ose demitizimi, është arma më e fuqishme e humorit (le të kujtojmë komeditë amerikane, që nuk kursejnë askënd: as figurat historike e politike, as idhujt fetarë, e madje as një figurë nga më të respektuarat, si Ajnshtajni p.sh, i cili na shfaqet një gjysmë i çmendur që ka shpikur formulën e birrës.) Dhe tek ekzagjerimi qëndron mrekullia. Me të njëjtin argument, po sjell në vëmendje, një nga tregimet më të mira të Ylljet Aliçkës, tregimin “Morgu”, i cili demistifikon vdekjen

nga një përvojë origjinale në një morg spitali.

Dhe qëllimi i humorit është pikërisht ngushëllimi: ngushëllimi, ngushëllimi përmes zbutjes së kontrasteve të çdo lloj natyre, të cilat janë kaq frustruese për shoqërinë njerëzore. Madje edhe shkaku për të cilën familja Tota ishte shpallur armike e regjimit, ishte po kaq grotesk: i ati i tyre, farmacist, u kishte shitur fashistëve italianë ilaçe në kohën e luftës. Dhe dobësitë njerëzore, këmbëngulja e refuzuar për të marrë pjesë “si të gjithë të tjerët”, në vajin kolektiv për vdekjen e diktatorit, shërbeu si pikënisja për familjen Tota, për të marrë vendimin për të hyrë në ambasadën italiane si azilantë politikë. Dhe, këtu u bë e qartë se romani bazohej mbi një histori të vërtetë: atë të familjes Popa, një histori spektakolare arratisjeje që tronditi botën.

syri propagandistik i kohës (e ngjashme me karakteristikat që shkruheshin në dosjet zyrtare). Dhe ky është një gjest elegant, që të lë vend për humor. Fjala vjen, Vangjeli, ishte “punëtor i palodhur dhe që nganjëherë vidhte nga një kuti tutkall”; Simoni- hamall, që zihet me shokët dhe në kohën e lirë lexon për diplomacinë; Maria, një vajzë “në harmoni me veten, që lexonte e bënte pikturë në kohën e lirë,” e virgjër, sepse “nuk i ishte paraqitur ndonjë rast i denjë për natyrën e saj” dhe Ileana, “ëndërrimtarja e familjes”.

Dhe nga kontakti i parë me “botën” , pra në ambasadën italiane, ata kthehen në një tipologji, tipologji e një brezi të izoluar, duke dalë mbi karakteristikat e veçanta që përfaqësojnë: ata pëlqejnë Fabrizio De Andre-në (shijet e viteve ‘60), gjëja e parë që kërkojnë është një coca-cola, ata janë kokëfortë dhe skeptikë, ata sillen sikur e gjithë bota rrotullohet rreth tyresindroma, të cilat i shoqërojnë edhe gjatë qëndrimit në Itali, ku i bashkëngjitet edhe sedra e lënduar kombëtare. Por gjithsesi, në periudhën e qëndrimit në ambasadë, autori merret më tepër me lojën diplomatike, një gjuhë që me sa duket falë edhe përvojës së tij në diplomaci, e përdor shumë mirë, dhe ku cinizmi politik i të gjitha palëve, zbutet përmes groteskut.

E vetmja gjë që të mbetet në mendje gjatë pesë viteve strehim në bodrumin e ambasadës, është vetëm romanca (me aq sa mund të quhet e tillë) e Ileanës me një polic të ambasadës, e cila vetëm sa thekson mjerimin e familjes Tota. Dhe në pjesën e tretë të librit, pra, në aventurën e familjes Tota në Itali, humori zhvendoset në burokracinë dhe indiferencën e shtetit fqinj ndaj tyre (që do të ishte një pengesë krejt normale nëse nuk do të kishin krijuar një version ideal mbi Italinë, të servirur nga i ati dhe media), kohë që përkoi me dyndjet masive të refugjatëve shqiptarë në Itali, dhe që e kaloi krejt në hije sakrificën e Totajve.

Midis trillit dhe të vërtetës

Ndo n ë s e k a d i s a mënyra për t’iu qasur një historie, përfshirja e personaliteteve zyrtare të kohës, hapat diplomatikë, përputhja e fakteve mbi hyrjen dhe largimin nga ambasada, lënë të kuptojnë se autori ka zgjedhur të sjellë ngjarjen, ashtu siç ka ndodhur në të vërtetë. Është pothuajse e njëjtë taktika që Totajt ndjekin për të hyrë në ambasadë, dhe i njëjti degradim psikologjik i familjes gjatë izolimit pesëvjeçar. Ata i nënshtrohen depresionit dhe kurimit (madje edhe vizita e dy mjekëve psikiatër në ambasadën italiane është një fakt), dhe largohen me një ambulance të Kryqit të kuq për në airport, dhe pastaj me avion një ditë pas ikjes së Perez De Kuelarit. Është gjithashtu një fakt plasja e tyre në një kamp refugjatësh në Itali, dhe pastaj në një banesë sociale në pritje të dokumenteve. Dhe po kaq afër faktit është rritja e tensionit, përplasjet dhe kthimi i dy prej tyre në atdhe, ku u ishte sekuestruar edhe shtëpia, e vetmja gjë që kishin. Dhe shumë afër faktit është edhe kriza ekzistenciale finale që pëson familja Tota, Është e vështirë të shpjegosh se çfarë do të donte lexuesi lidhur me të vërtetën: nëse i serviret si një histori e vërtetë, ai ka predispozitë më të madhe të intrigohet prej kësaj (le të kujtojmë efektin që kanë titrat në fund të filmit, kur duke pretenduar se filmi bazohet mbi një ngjarje të vërtetë, tregohet edhe fati i personazheve pas ngjarjes.) Dhe në të kundërt, kur vepra serviret si fiction, lexuesi (me sa duket shumë strikt lidhur me kategorizimin), pret pikërisht trillim, trillim pa limit. Unë kam qeshur me të madhe kur lexova në roman se familja ishte persekutuar ngaqë i ati, u kishte shitur ilaçe fashistëve italianë gjatë luftës, por kur lexova historinë reale të Popajve, e pashë që kisha të bëj me një fakt. Jo se kjo gjë e dekonspiron veprën, por, të ndihmon të kuptosh që realiteti ofron nganjëherë shumë më tepër humor se vetë imagjinata. Dhe kjo shpjegon edhe qasjen e autorit ndaj ngjarjes reale, duke bërë që nganjëherë ndjeshmëria politike dhe njerëzore të dominojë intrigën.

Popajt…dhe version letrar

Por a bëhet autori peng i ngjarjes reale, dhe në ç’masë ai ka kontroll mbi të? Sigurisht, atje

Koha- armiku më i madh i Totajve…

Është e vështirë të shpjegosh se çfarë do të donte lexuesi lidhur me të vërtetën: nëse i serviret si një histori e vërtetë, ai ka predispozitë më të madhe të intrigohet prej kësaj ku ka humor, ka edhe nihilizëm. Përfytyrimi i jetëve dhe karaktereve të secilit prej të gjashtëve pas këtij gjesti (hyrjes në ambasadë), është i lidhur me izolimin social e kulturor. Secili prej tyre ka diçka sa anakronike, aq edhe shenja të një pragmatizmi të rëndomtë.

Mënyra se si autori i përshkruan personazhet, është herë -herë mënyra se si ata do të përshkruanin veten, ose mënyra se si i percepton

Pavarësisht se kemi të bëjmë me një ngjarje reale, e cila ia vlen të shkruhet besnikërisht edhe ashtu siç ka ndodhur, në momentin që letrarizohet, ajo synon diku përtej dëshmisë dhe ngopjes së kureshtjes së lexuesit. Dhe një nga konkluzionet lidhet pikërisht me kohën dhe efektin e saj përcaktues: Totajt ishin të vonuar në kohë (për të nisur një jetë të re) kur morën kurajën për një ndryshim thelbësor në jetën e tyre; pritja e gjatë pesë vjeçare, ishte një vonim i dytë në kohë; pritja e tretë për dokumente, qe gjithashtu një vonesë fatale, që çoi në mungesën e fleksibilitetit, për t’u përshtatur me një realitet të ri. I gjithë romani është një lojë e kohës me fatin njerëzor. Dhe ç’është më e rëndësishmja, pasi janë përballur me gjithë rreziqet dhe ia dalin mrekullisht, karakteret bëhen viktima të rrethanave banale, viktima të absurdit, siç qe vdekja e Simonit si pasojë e një përplasjeje me fqinjët në banesën sociale, apo siç qe fundi psikik i motrave. Dhe jo rastësisht, historia zhvishet gradualisht nga humori, njëlloj si pema në oborrin e ambasadës, për t’ia lënë vendin, tragjedisë. Pra, shija që të mbetet në fund, është humori i hidhur i jetës.

24

E shtunë-diel, 12-13 tetor 2013

Pyetësori i Prustit

www.mapo.alas

Kolana/thesis Studim Titulli: Bonaparti mysliman Autore: Katherine E. Fleming Përktheu: Venera Domi

Bonaparti mysliman i shqiptarëve

Ledia Dushku:

Në një Shqipëri që të mos ishte kjo që është Pa dyshim ajo është një nga poetet kryesore të skenës së sotme letrare. Një zë i veçantë në poezinë bashkëkohore shqipe, fituese e çmimit më të rëndësishëm kombëtar “Pena e argjendtë” në vitin 1998. Është botuese e katër vëllimeve me poezi: “Ave Maria bahet lot”, “Mbledhje dimnash”, “Askush nuk vdes për mue” dhe “Me mujtë me fjetë me kthimin e shpendëve”. Po aq ëmbël tingëllon gegnishtja e poetes shkodrane edhe në këtë pyetësor Cila është ideja jote për lumturinë?

Në fillim duhet të vendosim nëse mund të ekzistojë lumturia në tokë; nëse e vendosim dhe e pranojmë atëherë kushti i lumturisë në tokë do të lidhej me thjeshtësinë dhe plotninë.

Cila është frika më e madhe?

Humbja e vetes.

Kë person të gjallë admironi më shumë?

Do të doja shumë ta përcaktoja ndër të gjallët, por ah, më vjen keq, kanë vdekur që të gjithë.

Cili është ai tipar i të tjerëve që të ngjall mëshirë?

Puthadorja.

Ekstravaganca jote më e madhe?

Mendimet e mija.

Cili është udhëtimi yt i preferuar?

Udhëtimi i gjatë, e i gjatë që do të më mundësonte të vizitoja e të prekja çdo tempull budist.

Në ç’rast mund të gënjesh?

Nuk do të doja asnjëherë, por, mbase, për të mos bërë keq.

Personi që përçmon më shumë?

I pa dituri.

Cilat fjalë ose shprehje përdor më shpesh?

Duhet të pyesni ata që kam rrotull... Do të doja të mos ishin të njëjtat e të përsëritura. Do të më vinte keq për veten!

Pengu yt më i madh?

Muzika, konkretisht belkantoja.

Kur dhe ku ke qenë e lumtur?

Nuk besoj në ekzistencën e lumturisë pra. Megjithatë momentet më të mëdha të një farë ngazëllimi kanë qenë momentet kur është promovuar emri, puna ime, apo kur të tjerët janë ndjerë mirë prej meje. Kam menduar kështu deri më 29 prill të këtij viti, kur erdhi në jetë Olimpia Lile, ime bijë. Ngazëllimi më i plotë e më i çuditshëm.

Në ç’gjendje shpirtërore je tani?

E bezdisur, nga fakti që po më duhet të mendoj kaq gjatë për veten në mënyrë që t’i përgjigjem këtij pyetësori.

Nëse do të mundeshe të ndryshoje diçka nga vetja, çfarë do të ishte?

Sinqeritetin dhe pavarësinë. Në raport me realitetin e sotëm janë të tepërta, më duket. Por nga ana tjetër, e di që nuk bëj dot pa të dyja këto. Ç’gjë e konsideron arritjen tënde më të madhe?

Që jam kjo që jam.

Po të vdisje dhe të mund të mishëroheshe në një tjetër njeri apo diçka tjetër, çfarë do të dojë të ishe?

Kam udhëtuar shumë shpesh me mendje e dëshira nëpër kohë, vende, personazhe e krijesa të ndryshme. Këtë mundësi ma jep poezia. Kështu, më mirë me poezinë e udhëtar i përjetshëm.

Cili është sendi më i çmuar që zotëron?

Kryet tim.

Cilën quan pikën më të thellë të mjerimit?

Injorancën.

Ku do të pëlqente të jetoje?

Në një Shqipëri që të mos ishte kjo që është.

Ndër veprimtaritë që merresh, cila është e preferuara juaj?

Kërkimi, qëmtimi...

Cila është karakteristika juaj më e spikatur?

Të qenit miqësore.

Veçoria që pëlqen më shumë te një mashkull?

Qetësia, shija e hollë, dija.

Veçoria që pëlqen më shumë te një femër?

Mprehtësia, vetëpërmbajtja dhe shija e hollë gjithashtu.

Cilët janë shkrimtarët e preferuar?

Më vjen të them vetëm që të përcaktosh do të thotë të kufizosh.

Cili është heroi yt në art dhe kulturë?

Nëse do ta pranoja një hero. Nuk do të pranoja ta mishëroja kurrsesi. Heroi im është Liria, të menduarit e lirë.

Cilët ke heronj në jetën reale?

Nuk do të thosha se heroizmi është një prej frymëzimeve të mija të parapëlqyera. Aq më tepër për ne që vijmë nga një kohë ku me të tilla terma është abuzuar pa asnjë masë.

Por, «mjerë ai popull që ka nevojë për heronj».

Cilat gjërat nuk të pëlqejnë fare?

Kotësia dhe falsiteti i shqiptarëve të sotëm, sidomos, janë, me dhimbje, të padurueshme.

Si do të të pëlqente të vdisje?

Në të vërtetë nuk do të doja as ta konsideroja. E vizitoj Vdekjen e Përtejvdekjen me secilën poezi që shkruaj.

Cila është motoja juaj?

Dje ishte një ditë tjetër.

Katherine E. Fleming (1966), profesore e Qytetërimit dhe e Kulturës greke në Departamentin e Historisë, Universiteti i Nju-Jorkut, e specializuar në historinë moderne të Greqisë dhe, më gjerë, të Mesdheut. Bonaparti mysliman (Princeton, 1999) është libri i parë i autores, që shumë shpejt hyri në listën e veprave të rëndësishme burimore për studimin e kulturës dhe historisë së Europës Juglindore (përkthyer në shqip, greqisht, italisht e turqisht). Disa vjet më vonë Flemingu boton librin e saj të dytë me titull Greece: A Jewish History (Princeton, 2008). Bashkautore në librin A Faithful Sea: The Religious Cultures of the Mediterranean 1200-1700 (Oxford One World, 2007), si dhe autore e një sërë artikujsh, kapitujsh dhe zërash enciklopedikë, ndër më të njohurit e të cilëve ai me titull “Orientalism, the Balkans, and Balkan Historiography”, botuar në American Historical Review, në vitin 2000. Është vlerësuar me çmime të rëndësishme, si: National Jewish Book Award; Runciman Award; Prix Alberto Benveniste; Keeley Book Prize etj. Ali Pasha i Janinës (? 1750-1822), guvernator i veriut të Greqisë kontinentale, emëruar nga osmanët, është personazh i spikatur i historisë osmane, greke e asaj europiane. Në këtë biografi kritike, mbështetur në literaturë të pasur, Flemingu dëshmon se si britanikët e francezët, gjatë kontakteve diplomatike me Ali Pashën, u gjendën përballë një figure që nuk përputhej me përshkrimin e bërë në literaturën “orientaliste”. I mbiquajtur prej Bajronit “Bonaparti mysliman”, Ali Pasha gëzonte pushtetin e të fortit në Adriatikun Lindor.

Gjatë përpjekjeve për t’u shkëputur nga shteti osman, ai shfrytëzoi me mençuri marrëdhëniet mes Britanisë së Madhe, Francës, Rusisë dhe Venedikut. Pikërisht kur Ali Pasha po arrinte kulmin e pushtetit, europianët e përvijonin atë me tipare gjithmonë e më “orientaliste”: të paarsyeshëm, despotik, mizor dhe të pabesë. Flemingu përqendrohet në konfrontimin midis dy mënyrave të këndvështrimit të Aliut: diplomatik e kulturor. Duke e vendosur historinë e Greqisë moderne në kontekstin e historisë europiane e të rënies së Perandorisë Osmane, autorja tregon se vizionet europiane të kohës për Greqinë, sidomos ato që kishin lindur nga filohelenizmi romantik, kontribuuan në krijimin e një forme unike të “orientalizmit” në Ballkanin Jugor.

Greqia, territor që Europa Perëndimore nuk e kolonizoi kurrë, iu nënshtrua gjithsesi një forme alternative të kontrollit kolonial: historia dhe kultura e vendit, më shumë se vetë toka, ishin pushtuar, aneksuar dhe kolonizuar.

Roman Titulli: Udhëtim në Malin e Shenjtë Autori: Nikos Kazanxaqis Shqipëroi: Romeo Çollaku Shtëpia botuese: Zenit Editions

Marrëdhënia e ndërlikuar mes njeriut dhe Zotit Nikos Kazanxaqis mbetet një prej prozatorëve më të mëdhenj të shekullit të kaluar, romancieri, pa dyshim, më i lexuar grek përtej kufijve të gjuhës së vet dhe, me sa është vënë re, ndër më të dashurit për lexuesit tanë.... Le të kemi parasysh se kur ishte për herë të parë ndër kandidatët kryesorë të çmimit Nobel, ai ende nuk i kishte shkruar ato pesë a gjashtë romanet për të cilët në të ardhmen do t’i nderohej më së shumti emri. Faqet që i jepen nëpërmjet këtij botimi lexuesit shqiptar, ky stërnip i denjë i El Grekos, i shkroi pak muaj para se vdekja t’i ngrinte frymës së tij vërshimtare më të pakapërcyeshmen e digave. I shkroi duke u mbështetur në ditarin që kishte mbajtur, aty e dyzet e ca vjet më parë, gjatë një udhëtimi në Malin e Shenjtë, së bashku me mikun e tij më të ngushtë, poetin e jashtëzakonshëm, Angjelos Siqelianos. Disa nga faqet më të shkëlqyera që la pena e tij. Gjë që shpresoj ta vërejë vetë lexuesi ynë, i cili ka për të gjetur, edhe këtu, Kazanxaqisin që ka njohur dhe temën më të rrahur prej tij: përballjen e vështirë dhe marrëdhënien e ndërlikuar mes njeriut dhe Zotit.

Roman Titulli: Ferri Autori: Dan Brown Shqipëroi: Taqo Trajçe Shtëpia botuese: Dudaj

Çfarë ndodh në ferrin e Dan Brown?

Fytyra e pangatërrueshme e Dantes që na vështron nga kopertina është motori që lëviz këtë thriller që ka shumëçka prej “ferri” brenda. Ritmi, para së gjithash, simbolika e ndezur dhe në fund kompleksiteti i personazheve që të përfshin në një veprim ca të rrallë për romanet aksion: të injektojnë te lexuesi joshjen e së keqes madje duke i ngulitur edhe nevojën e saj shpëtimtare. Nuk është aspak e çuditshme që studiuesi i simbolikës, Robert Langdon, është një ekspert i Dantes, përkundrazi. Është krejt e natyrshme që profesori amerikan t’i kushtojë studime dhe kurse universitare në Harvard poetit fiorentin dhe vizionit të tij të hatashëm me të cilin përtheu në formë solemne klimën e epokës së tij të mundimshme. E pra, është gjithashtu krejt normale që në Firence, Robert Langdoni të ndihet si në shtëpi të vet, që Davidi dhe Piazza Signoria, kopshtet Boboli dhe Palazzo Vecchio të jenë për të një sfond familjar, një konstelacion kulturor dhe i dashur, shumë ndryshe nga skenat turistike përshkuar prej vitesh nga vizitorët normalë. Por tani gjithçka ndryshon, nuk ka asgjë normale, asgjë që të mund të evokojë të shkuarën e ëmbël.

esse

Idi, essi,uni

Nova Demokratia

Një mungues i pranishëm i çmimit “Nobel”

Ndihma për tjetrin; ana e ndritshme e natyrës njerëzore

Topi: E djathta shqiptare është e përçarë nga “Kali i Trojës”

Rudolf Marku

Ylli Pango

Tonin gjuraj

Pikëpamje profil Economicus Ideologji esse Çdo të shtunë / dielë www.mapo.al

mapo lunch

Gjeneralët e Medias së vdekur

Si mund të rregullohet sistemi shëndetësor (II) Esetë, 22 të tilla, janë një përmbledhje e Dr. Lanny Ebenstein, të grumbulluara në librin “The Indispensable Milton Friedman”. Ebenstein është profesor i Shkencave Ekonomike në Santa Barbara, Kaliforni, dhe ka shkruar libra autobiografikë për Friedman dhe Friedrich Hayek. Gazeta “Mapo” do t’i botojë të plota në vazhdim në numrin e Wekeend-it, pasi 7 të tilla janë publikuar më parë në faqet Op-Ed të së përditshmes. Në një përpjekje për të ofruar pikëpamje liberale të djathta për çështje përherë të debatuara si shëndetësia, tregu i lirë, shteti i madh apo i vogël etj.

Financimi nga punëdhënësi i shërbimit mjekësor ka sjellë si pasojë një ndryshim të konceptit të Siguracionit në kuptimin e tij klasik edhe për fusha të tjera. Në përgjithësi, bazuar në principin e konceptimit dhe aplikimit te Siguracionit, ne mbështetemi në të me qëllim që të mbrohemi në raste dhe situata që kanë pak gjasa të ndodhin, por kur ndodhin ato janë të shoqëruara me humbje të mëdha dhe katastrofa. Ne sigurojmë shtëpitë tona nga zjarri për koston e lartë që ai shkakton, por ne nuk mund të sigurojmë koston e prerjes se barit në bahçen përreth shtëpisë.

Ne sigurojmë automjetin tonë për të mbuluar koston e lartë në rast të dëmtimit të automjetit të një personi tjetër, por jo për të ulur koston e konsumit të karburantit. Po kështu në fushën mjekësore, është bërë e zakonshme të mbështetemi te siguracioni për të paguar për ekzaminime mjekësore dhe shpesh për recetat e ilaçeve. Kjo paraqet

Faqe 25

vetëm pjesërisht çështjen rreth madhësisë së reduktimit apo të ndarjes së kostos ndërmjet palëve paguese. Problemi shkon tej këtyre koncepteve. “Pa sigurime shëndetësore” dhe pa akses tek “Shërbimi Shëndetësor”, është bërë e zakonshme tashmë, të trajtohen si gjëra sinonime. Për më tepër, administratat federale dhe ato të shteteve, gjithnjë e më shumë po specifikojnë mbulimin për siguracionin shëndetësor në një formë gjithnjë e më të ndryshme nga vende të tjera. Efekti i kësaj ka çuar në rritjen e kostos së siguracionit dhe njëkohësisht në një zvogëlim të hapësirave për individët. Mund të themi se afro shumica e personave të pasiguruar, janë persona që për një arsye apo një tjetër, nuk kanë aksese tek punëdhënësit që garantojnë siguracion shëndetësor; apo të atyre që nuk dëshirojnë të paguajnë për koston e siguracionit që u ofrohet. Ndërkohë që Medicare dhe Medicaid e dhënë nga...

26

E shtunë-diel, 12-13 tetor 2013

www.mapo.alas

Free to choose ESSE 9

*Esetë, 22 të tilla, janë një përmbledhje e Dr. Lanny Ebenstein, të grumbulluara në librin “The Indispensable Milton Friedman”. Ebenstein është profesor i Shkencave ekonomike në Santa Barbara, Kaliforni, dhe ka shkruar libra autobiografikë për Friedman dhe Friedrich Hayek. MAPO do t’i botojë të plota në vazhdim, për t’i përmbledhur më pas në një libër.

Si mund të rregullohet sistemi shëndetësor (II) Milton Friedman

-vijon nga numri i kaluar i MAPO Weekend Ndryshimi i kuptimit lidhur me siguracionin shëndetësor Financimi nga punëdhënësi i shërbimit mjekësor ka sjellë si pasojë një ndryshim të konceptit të Siguracionit në kuptimin e tij klasik edhe për fusha të tjera. Në përgjithësi, bazuar në principin e konceptimit dhe aplikimit te Siguracionit, ne mbështetemi në të me qëllim që të mbrohemi në raste dhe situata që kanë pak gjasa të ndodhin, por kur ndodhin ato janë të shoqëruara me humbje të mëdha dhe katastrofa. Ne sigurojmë shtëpitë tona nga zjarri për koston e lartë që ai shkakton, por ne nuk mund të sigurojmë koston e prerjes se barit në bahçen përreth shtëpisë. Ne sigurojmë automjetin tonë për të mbuluar koston e lartë në rast të dëmtimit të automjetit të një personi tjetër, por jo për të ulur koston e konsumit të karburantit. Po kështu në fushën mjekësore, është bërë e zakonshme të mbështetemi te siguracioni për të paguar për ekzaminime mjekësore dhe shpesh për recetat e ilaçeve.

Kjo paraqet vetëm pjesërisht çështjen rreth madhësisë së reduktimit apo të ndarjes së kostos ndërmjet palëve paguese. Problemi shkon tej këtyre koncepteve. “Pa sigurime shëndetësore” dhe pa akses tek “Shërbimi Shëndetësor”, është bërë e zakonshme tashmë, të trajtohen si gjëra sinonime.

Për më tepër, administratat federale dhe ato të shteteve, gjithnjë e më shumë po specifikojnë mbulimin për siguracionin shëndetësor në një formë gjithnjë e më të ndryshme nga vende të tjera.

Efekti i kësaj ka çuar në rritjen e kostos së siguracionit dhe njëkohësisht në një zvogëlim të hapësirave për individët.

Mund të themi se afro shumica e personave të pasiguruar, janë persona që për një arsye apo një tjetër, nuk kanë aksese tek punëdhënësit që garantojnë siguracion shëndetësor; apo të atyre që nuk dëshirojnë të paguajnë për koston e siguracionit që u ofrohet.

Ndërkohë që Medicare dhe Medicaid e dhënë nga punëdhënësit nuk ka arritur të përhapet, tregjet për siguracionet shëndetësore, kanë arritur të zhvillohen me të njëjtin temp me ato të siguracioneve të tjera. Mund të themi se Siguracioni shëndetësor, bazuar në këtë fakte, do të mund të arrinte nivele katastrofale.

Burokratizimi dhe Ligji Gammon Praktika e deritanishme e pagesës së palës së tretë, ka stimuluar krijimin e një burokracie në shërbimin shëndetësor. Gjë e cila ka ndryshuar karakterin e raporteve ndërmjet doktorëve dhe shërbimeve mjekësore të tjera me pacientët. Një transaksion mjekësor nuk është tashmë thjesht një proces ndërmjet një shërbyesi mjekësor dhe pacientit. Ky transaksion duhet të jetë tashmë

“i mbuluar” nga një burokrat i përcaktuar dhe një pagesë e autorizuar. Marrësi i këtij shërbimi, pacienti, ka pothuajse aspak nxitje që të jetë i preokupuar për koston e këtij shërbimi, pasi është dikush tjetër që paguan. Nga ana tjetër, kryerësi i shërbimit mjekësor është kthyer në një punonjës të kompanisë së siguracionit, ose në rastin e Medicare apo Medicaid, që është shteti. Pra, pacienti nuk është tashmë i vetmi person që shërbehet nga shërbimi shëndetësor.

Kjo krijon një situatë të pashmangshme, ku interesi i pacientit është në konflikt direkt me interesin e punëdhënësit të punonjësit të shërbimit shëndetësor. Kjo është ajo që shpjegon manifestimin në publik të pakënaqësisë në rritje ndaj sistemit të shërbimit mjekësor.

Pak vite më parë, fiziologu britanik, Max Gammon, pas një studimi të thellë të Sistemit të Socializuar Britanik, arriti të formulojë atë që ai e quajti “Teoria e zëvendësuesit burokratik në sistemin e Shëndetit dhe të Siguracionit”. Në të cilin ai vëzhgon se: Në një sistem burokratik…rritja e shpenzimeve do të shkaktojë ulje të shërbimit…Sisteme të tilla do të vepronin si “vrima të zeza” në universin ekonomik, që në mënyrë simultante gllabërojnë burimet financiare dhe tkurrin prodhimin e emetuar.

Vëzhgimi “Gammon” për shërbimin shëndetësor britanik, zhvillohet në të njëjtën paralele me atë pjesë të socializuar të shërbimit shëndetësor Amerikan. Këtu gjithashtu, asetet e futura në sistem janë rritur shumë më tepër sesa vlera e përfituar e këtij shërbimi. Falë faktit që të dhënat statistikore janë të ruajtura, kjo tendencë, sidomos për spitalet është qartësisht e matshme.

Para vitit 1940, vlerat e përfituara të shërbimit mjekësor të matura me ditët e pacientëve të trajtuar për 1000 banorë (e barabartë kjo me numrin e shtretërve për 1000 banorë) dhe vlera e investuar për këto, kishte shënuar rritje proporcionale ndërmjet tyre. Nga viti 1929 e deri në vitin 1940, kishim një rritje të përqindjes vjetore për koston për shtretër në masën 2.4% në vit. Ndërsa rritja e kostos së spitaleve për rezident duke e përshtatur atë me inflacionin, arrinte në 5% në vit, kurse rritja e kostos për pacient në ditët e përshtatura me inflacionin ishte 2% në vit.

Situata ndryshoi në mënyrë drastike pas luftës. Kjo duket në tabelat përkatëse. Nga viti 1946 deri në vitin 1996, numri i shtretërve për 1000 banorë u zvogëlua me 60%. Në kontrast të thellë me këtë, vlera e investuar në shërbim pati një rritje drastike. Personeli i spitaleve për shtrat spitalor të okupuar u shumëfishua 9 herë, kosto për pacient në ditë e përshtatur me inflacionin u rrit me 40 herë, ku nga 30 dollarë në vitin 1946, arriti në 1200 dollarë për vitin 1996. Shtytësi kryesor për këtë rritje ishte padyshim implementimi i Medi-

care dhe Medicaid i bërë në vitin 1965.

Nga një rritje e ngadaltë në shpenzime, kemi një rritje galopante të tyre.

Ndërkohë që vlera e përfituar e shërbimit, ka shënuar një pakësim shpërpjesëtimor.

I marrë më vete, pakësimi i ditëve spitalore është një evidencë e progresit në shkencat mjekësore. Një shoqëri e shëndetshme sigurisht që ka nevoja më të pakta për shërbime spitalore dhe avancimi në shkencën e teknologjinë mjekësore ka sjellë edhe një reduktim të qëndrimit spitalor. Progresi i arritur në shkencat mjekësore shpjegon në një farë mase shkakun e rënies të vlerës së përfituar, por ajo përsëri nuk na jep shumë shpjegim rreth raportit ndërmjet njësisë së vlerës së futur me vlerën e njësisë së përfituar. Është e vërtetë që makineritë mjekësore janë bërë më të sofistikuara, por përsëri nuk kemi të njëjtin impakt të rritjes së teknologjisë si në fusha të tjera. Ku veçanërisht arritjet në bujqësi, telefoni, industrinë e makinave, industrinë e çelikut, të aviacionit, të kompjuterave, progresi i teknologjisë ka çuar në një ulje dhe jo rritje të kostos për njësi të vlerës përdorimit në fund të procesit. Përse kemi një problem të tillë në fushën mjekësore? Përgjigja është se ligji Gammon i efektit të burokracisë është ai që përcakton. Aktet ligjore në shërbimin shëndetësor me një efekt anësor të mostaksimit të punëdhënësve, ku shteti është ai që ka përgjegjësinë për sistemin spitalor, ku përfshihen të gjithë si ata të varfër, të moshuar, paraqet një hambar të madh parash, ku asnjëherë nuk mungojnë përfituesit e këtyre parave. Rritja e kësaj kostoje çon në aplikimin gjithnjë e më shumë të rregullimeve e ndërhyrjeve të tjera në spitale apo siguracione duke rritur pa fund shpenzimet administrative si dhe krijimin e fuqizimin e një burokracie që vazhdon të kontrollojë e të mbysë gjithë sistemin e shërbimit shëndetësor.

Fusha e mjekësisë nuk është e vetmja që ka krijuar të tilla sisteme dominuese. Krahas fushës së mjekësisë dhe asaj të mbrojtjes, kemi të njëjtën situatë edhe në fushën e Shkollimit. Të gjitha këto fusha janë gjerësisht të financuara nga qeveria, ku edhe këtu, Ligji Gammon ka vazhduar të operojë krejtësisht.

Ku raportet të vlerës së futur me atë që arrihet ka shënuar një rritje të madhe.

Përveç kësaj, është matur dhe vlerësuar që cilësia e vlerës së marrë ka shënuar ulje të dukshme. Treguesit e matjes së këtyre vlerave, ashtu si edhe në fushën e shëndetësisë, kanë shënuar një rritje të ankesave të cilësisë, përfshirë këtu edhe fushën e mbrojtjes. Matja e treguesve të vlerave të përfituara për fushën e mbrojtjes mbetet akoma e panjohur dhe e fshehur krahasuar me atë të fushës shëndetësore.

Duke u rikthyer në fushën e shëndetit, kostoja e shpenzimeve spitalore

ka shënuar një rritje në raport me koston totale të shëndetësisë nga 24% në vitin 1946, ka arritur në 32% në vitin 1996.

Ndërkohë që kosto e pagesës së mjekëve renditet e dyta në koston totale të këtij shërbimi. Kjo kosto ka shënuar një rritje akoma më të madhe krahasuar me rritjen e kostos spitalore. Në vitin 1946, kosto e pagesës së mjekëve e kalonte koston e shërbimit spitalor. Sipas vlerësimeve të tabelës përkatëse numër 1, kosto e pagesës së mjekëve sot është katërfishuar krahasuar me atë të vitit 1946. Rritja më e madhe u bë pas implementimit të Medicare dhe Medicaid në vitin 1946. Në tabelën numër 5 tregohet se çfarë ka ndodhur me numrin e mjekëve dhe të ardhurat e tyre.

Ndërkohë që për 50 vite numri i mjekëve është dyfishuar, të ardhurat për mjek janë trefishuar. Të dyja këto tregojnë për një rritje të fondeve të financimit të këtij shërbimi dhe natyrën e palës së tretë që bën pagesën. Kërkesat për mjekë specialistë ka shënuar rritje po ashtu dhe pagesat e tyre, gjë që e ka bërë mjaft atraktiv këtë profesion. Në mënyrë paradoksale, përpjekjet e palës së tretë, kryesisht kjo nga qeveria, për të ulur koston, ka qenë thjeshtë e një natyre për vet-mbrojtje duke u mjaftuar në marrjen e disa masave shtrënguese dhe rregulluese vetëm për mjekët. Këto masa vetëm e kanë reduktuar më tej preferencën për këtë profesion, pavarësisht që të ardhurat e tyre janë rritur shumë. Kjo është shoqëruar edhe me reduktimin e rendimentit të punës së tyre.

Vlera e produktit të matur të shërbimit shëndetësor Deri tani folëm më shumë për vlerën e futur dhe koston e procesin e shërbimit shëndetësor. Por çfarë ndodh me vlerën e përfituar në këtë cikël për këtë shërbim?

Unë jam përpjekur të analizoj njërin nga komponentët e produktit të marrë, që është ai i ditëve spitalore për person në vit. Kjo kuotë është ulur nga 3 ditë në vitin 1946 në më pak se një ditë në vitin 1996. Pak a shumë ky reduktim vjen si pasojë e përmirësimeve në përgjithësi të shërbimit mjekësor gjatë këtyre 50 viteve. Por, në një farë shkalle kjo tregon edhe për përpjekjet për uljen e kostos të qëndrimit të pacientit në spital. Ku si pasojë e pakënaqësive të pacientëve për largimin e tyre të parakohshëm nga spitali, Kongresi ta përcaktuar disa ko-

hë qëndrime fikse për disa kategori e procedura mjekësore.

Arsyeja që ne jemi të interesuar në efektivitetin e investimit në sferën shëndetësore është përmirësimi maksimal i këtij shërbimi për një shëndet publik më të mirë dhe më eficent. Si mundet të matet një shëndet më i mirë me mënyra më objektive të pa ndikuara nga faktorë të tjerë? Për shembull, nëse shërbimi mjekësor bën që jetëgjatësia e njerëzve të rritet, ne mund të bëjmë të mundur që koha e aftësisë për punë dhe numri i njerëzve të moshës 65 deri në 70 vjeç, të mund të rritet. Në fakt, ky fraksion i njerëzve të këtij grupi ka pësuar ulje të theksuar, kjo për arsye të nxitjes së rritjes së incentivave të sigurimeve shoqërore nga shteti. Ky faktor dhe të tjerë, kanë dëmtuar rritjen e efektivitetit të pritshëm të shërbimit mjekësor. Padyshim që gjatësia e jetës është e lidhur dhe nënkupton cilësinë e jetës. Ndoshta kërkimet që po bëhen në fushën e studimit të mplakjes, do të na çojnë drejt një matjeje dhe vlerësim më të mirë të jetëgjatësisë. Në grafikët 6 dhe 7 paraqiten dy grupe të ndryshme të dhënash në pritshmërinë e jetëgjatësisë. Të dyja këto bazohen në periudhën një shekullore që nga viti 1900 e deri 1997. Jetëgjatësia e pritshme në vitin 1900 ishte llogaritur në kuotën 47 vjeç, për vitin 1950 kishte arritur në 68 vjeç, me një rritje të qëndrueshme prej 4/10 për vit.

Aktivitete të shërbimit publik të tilla si përdorimi i ujërave të pastra, mosndotja e ajrit dhe një kontroll më i mirë epidemik, padyshim, kanë luajtur rolin kryesor në rritjen e jetëgjatësisë. Por efekt të njëjtë pozitiv kanë patur edhe arritjet shkencore në fushën e mjekësisë, në shërbimin spitalor, dhe sidomos ato të kujdesit për nënat dhe të porsalindurit. Pavarësisht nga faktorët e mësipërm, rritja e jetëgjatësisë nuk duket se ka një relacion sistematik me shpenzimet në fushën e shërbimit shëndetësor si fraksion i proporcionit të efektivitetit të investimit të kryer. Sipas të dhënave që kemi, me përjashtim të kohës së Depresionit të Madh të viteve 1932-1933, shpenzimet kombëtare për shëndetin nuk e kanë kaluar asnjëherë kuotën e 5% të të ardhurave kombëtare. Variacioni nga 3 në 5% nga vitet 1919 deri në vitin 1948, shpjegohet më tepër me shkallën e rritjes së vlerës së të ardhurave kombëtar. Një tregues befasues është ai i ngadalësimit të masës së rritjes së

E shtunë-diel, 12-13 tetor 2013

27

www.mapo.al

Nova Demokratia Shoqëria civile është një koncept opak dhe i vështirë për t’u përkufizuar, jo vetëm në kontekstin shqiptar. Megjithatë, shumë studime e përkufizojnë shoqërinë civile si një strukturë të tretë, mes shtetit dhe tregut, ose biznesit...

Shoqëria civile, financimi dhe probleme të tjera Tonin Gjuraj

jetëgjatësisë nga viti 1950 e në vazhdim, tashmë në masën 2/10 në vit. Unë nuk mund të argumentoj me prova këtë fenomen, por ua lë shkollarëve më të informuar në fushën mjekësore që të hulumtojnë shkaqet lidhur me këtë.

Prirja e ngadalësimit të mëvonshëm të jetëgjatësisë, mund të them se ka një korrelacion më të fortë me rritjen e fraksionit të shpenzimeve në raport me të ardhurat kombëtare. Sidoqoftë, në përgjithësi, unë do t’ia atribuoja këtë rritje të shpenzimeve të fushës shëndetësore faktorit të ndryshimit të strukturave ekonomike të shërbimit shëndetësor të diskutuara më parë. Unë dyshoj që ka ndonjë relacion qoftë shkakësor apo pasojë në efektin e ngadalësimit të rritjes së jetëgjatësisë.

Meqenëse të dhënat tabelore janë të përqendruara në grupimet rreth moshave 65 vjeçare dhe jo që nga lindja, jam përpjekur të përdor grupime 10-vjeçare përveç atij të dhjetëvjeçarit të fundit. Grafiku i tabelës numër 7 është pothuajse pasqyrë e atij të tabelës, 6 por e përmbysur. Në vend të rritjes së shpejtë të jetëgjatësisë në fillim të periudhës dhe pastaj një ngadalësim të rritjes së saj. Në grafikun e periudhës që nga viti 1965, në fillim kemi rritje të ngadaltë, pastaj rritja e jetëgjatësisë bëhet me e shpejtë. Kuptohet gjithashtu që në të dyja rastet e rritjes së shpejtë dhe asaj të ngadalshme të jetëgjatësisë rreth moshës 65, janë shumë me të vogla me krahasimet e grupmoshave të hershme që nga lindja. Fenomen befasues janë ndryshimet e ndodhura në prirje rreth viteve 1940 dhe vendqëndrimin e prirjes përpara dhe pas këtyre viteve. Të dhënat për vitet e mëvonshme të prirjes së jetëgjatësisë, tregojnë se trendi nuk vazhdon të rritet më rreth moshës 65 vjeçare. Pas kësaj moshe e tutje kemi një ngadalësim të rritjes së jetëgjatësisë që nga vitet 1980. Në moshën 85 vjeçare, vitet e mbetura për gjininë femërore nuk kanë ndryshim që nga viti 1980 deri në vitin 1997. Kuota e rritjes së jetëgjatësisë në masën 6.4 vjet është e njëjta si për vitin 1980, ashtu dhe për vitin 1997. Çfarë mund të ketë bërë që të arrihet ndryshimi në prirje në moshën 65 vjeçare dhe përse ky ndryshim ishte në drejtim të kundërt me ndryshimin e prirjes që i referohet shifrave nga lindja? Dhe përse kjo ndodhi afro 10 viteve pas vitit 1940? Ndoshta kjo është e lid-

hur me përdorimin në masë të penicilinës apo të sulfateve në mënyrë masive në këtë periudhë. Pa dyshim që këto bashkë me avancime të tjera në mjekësi, si kontrolli i tensionit të gjakut, apo fillimet e ndërhyrjes klinike të hapjes së arterieve dhe të zemrës, apo trajtimet më të avancuara të kancerit, apo kuptimi e përdorimi më i mirë i dietave ushqimore, ndoshta të gjitha këto kanë ndikuar fort në parandalimin e vdekjeve, jo vetëm në mosha më të reja, por edhe në ato të vjetra. Unë nuk jam kompetent të jap gjykim rreth këtyre faktorëve dhe të mas shkallën e ndikimit të secilës prej tyre apo së bashku. Por unë nuk kam as më të voglin dyshim që ndryshimi ekonomik do të sillte efekte pozitive në këtë aspekt. Kjo shënon padyshim një përmirësim të ndjeshëm të statusit ekonomik të njerëzve me mosha të vjetra, sjellë nga ndryshimi i programeve të shtetit, siç është ai i sigurimeve shoqërore. Nga të qenit dikur si pjesa me e varfër e shoqërisë, të moshuarit, duke filluar pas Luftës II Botërore, filluan të bëjnë pjesë në standardin e mirëqenies sociale.

Sado interesante të jenë spekulimet rreth këtyre gjërave, ne nuk mund të përqasim aspak përgjigjen rreth pyetjes së ngritur në fillim që: “Çfarë kemi mundur të marrim si përfundim pas një investimi të katërfishuar të pjesës së të ardhurave kombëtare në fushën shëndetësore?” Ngadalësimi i jetëgjatësisë që nga lindja kishte filluar përpara heqjes së taksimit të shpenzimeve për shëndetin dhe atij të sistemit Medicare të futur më vonë, të cilët mund të kishin efekt në rritjen e shpenzimeve për shëndetin.

Për të njëjtën arsye, përshpejtimi në rritje i jetëgjatësisë pas moshës 65-vjeçare, kishte filluar 25 vjet përpara se të implementoheshin sistemet Medicare dhe Medicaid dhe për më tepër, nuk pamë ndonjë përshpejtim pas këtij implementimi. Ndoshta një matje më e mirë e gjendjes së shëndetit në grup moshash apo nëngrupe të tjera sociale mund të tregojë ndonjë relacion dhe efektin e tij me shpenzimet totale për shëndetin. Por, bazuar nga evidencat e derisotme, është e pamundur të shihet apo identifikohet, qoftë pjesërisht, çka është shpenzuar dhe shpenzohet, shtuar këtu burokratizimin e theksuar dhe rritjen e pakënaqësisë për organizimin ekonomik të shërbimit shëndetësor në vend. *Përktheu nga anglishtja: Luan Kola.

Gjatë periudhës së tranzicionit, koncepti i shoqërisë civile shpesh u keqpërdor dhe u deformua prej politikës shqiptare deri në atë shkallë sa, në vend që një pjesë e mirë e individëve dhe grupeve të ishin shprehje e gjallë e kësaj shoqërie, ata u njësuan me vetë pushtetin shtetëror e sferën shtetërore në përgjithësi, madje duke u vënë edhe në shërbim të plotë të tyre. Në fakt, shoqëria civile është një koncept opak dhe i vështirë për t’u përkufizuar, jo vetëm në kontekstin shqiptar. Megjithatë, shumë studime e përkufizojnë shoqërinë civile si një strukturë të tretë, mes shtetit dhe tregut, ose biznesit.

Zanafilla e shoqërisë civile mund të gjendet në shkrimet e Alex De Tocqueville, i cili në librin “Demokracia në Amerikë” përshkruan se si në vitet 1830 “amerikanët kishin një tendencë të fortë për të krijuar shoqata vullnetare të pavarura nga shteti për të plotësuar nevojat e komunitetit”. Nëse shteti ofronte sigurinë dhe lirinë politike, kurse tregu mirëqenien ekonomike, shoqëria civile përmbushte nevojat e përditshme të mirëqeverisjes lokale. Në këtë kontekst, shoqëria civile përbëhet nga organizata dhe institucione që janë të pavarura nga shteti, administrativisht dhe financiarisht, por që nuk synojnë marrjen e pushtetit. Ato përfshijnë, për shembull, institucione mediatike, universitete dhe/ose grupe shoqërore e fetare. Ekzistenca e kësaj shoqërie civile konsiderohet si jetike për një shoqëri demokratike, sepse ajo bën lidhjen mes shtetit dhe tregut të lirë. Po ashtu, në vetvete, shoqëria civile është ngjitësi që ndihmon në bashkimin e normave dhe vlerave individuale, për të formuar një kohezion të sferës publike, ku debatohen idetë e së mirës shoqërore. Në këtë kuptim, shoqëria civile luan një rol kyç në pluralizmin e një shoqërie. Për këtë arsye është i nevojshëm institucionalizimi i një partneriteti me shoqërinë civile, por jo keqpërdorimi i saj, duke i servirur opinionit publik, veçanërisht kur është fjala për të emëruar njerëz në poste kyçe shtetërore, se gjoja politikisht ata nuk janë në shërbim të pushtetit shtetëror. Duke u bërë një me pushtetin, shoqëria civile cenon dy elemente të rëndësishme të funksionimit të saj: pavarësinë dhe paanshmërinë. Kjo nuk do të thotë që shoqëria civile të jetë kundërshtare me shtetin, por kurrsesi nuk duhet të njësohet me të. Po ashtu, ajo nuk mund të jetë identike as me opozitën politike. Në vendet postkomuniste, shoqëria civile vazhdon të jetë e dobët dhe të shihet me dyshim prej shtetit, sepse ajo ka marrë disa nga atributet e organeve të mëparshme shtetërore. Nga ana tjetër, duke qenë e pavarur nga shteti, ajo shpesh bie në konflikt me vetë shtetin. Shoqëria civile bën oponencë konstruktive të tendencave autokratike të qeverisjes. Tjetër, shoqëria civile luan edhe disa role shumë të rëndësishme, si: formimin e politikave ekonomike dhe sociale nëpërmjet instituteve “thinktank”; informimin e drejtë dhe të paanshëm nëpërmjet medias, apo dhe monitorimit të zgjedhjeve demokratike në vend. Për shkak të mungesës së përvojës, fatkeqësisht, në shumë vende postkomuniste, përfshirë dhe Shqipërinë, ka një mungesë pothuajse të plotë të financimit të brendshëm të shoqërisë civile.

Për rrjedhojë, shumica e të gjitha organizatave të shoqërisë civile u financuan, deri së fundi, nga burime të huaja, duke krijuar një mungesë besimi si nga ana e shtetit, ashtu edhe nga individët. Ndikimi i shoqërisë civile në Shqipëri në përpilimin e politikave sociale

dhe ekonomike është i panjohur, ndoshta dhe i papërfillshëm. Kësisoj, janë, së paku, dy dilema që duhen zgjidhur: Së pari, sa është masa që zë ky sektor në të gjithë ekonominë e vendit? Një hulumtim i këtyre faktorëve do të ishte me shumë interes si për shoqërinë civile, ashtu edhe për vetë shtetin dhe individët. Për shembull, në Britaninë e Madhe, sektori i shoqërisë civile, përshirë të gjitha organizatat joqeveritare, shoqëritë bamirëse, institucionet think-tank dhe universitetet, kanë të ardhura vjetore prej 170 miliardë stërlinash, ose afërsisht 200 miliardë euro. Kjo është e barabartë me 25 për qind të buxhetit vjetor shtetëror. Për krahasim, në një rast të ngjashëm, shoqëria civile në Shqipëri duhet të kishte të ardhura vjetore prej 660 milionë eurosh. Së dyti, cila është gjendja faktike?

Historia e zhvillimit të shoqërisë civile në Shqipëri nuk është domethënëse. Viti 1991 do të shënonte fillimin e një faze të re të zhvillimit të shoqërisë civile shqiptare.

Krahas lindjes së partive politike, në Shqipëri filluan të “lulëzojnë” me dhjetëra e qindra organizata, shoqata, qendra, institute, fondacione, urdhra, të njohura si organizata “joqeveritare”, “jofitimprurëse”, ose “shoqëri civile”. Tradita e dobët e shoqërisë civile në Shqipëri lidhet edhe me statusin e paqartë të grupeve të interesit në drejtim të organizimit të interesave sociale, me të drejta dhe detyrime të përcaktuara, një profil jo të lartë të tyre në hartimin e politikave publike dhe peshën jo reale në sistemin politik. Për këto arsye, edhe shteti, me sa duket, nuk tregoi ndonjë preokupacion të veçantë për t’i mbështetur financiarisht. Mbështetja për ta ishte kryesisht ndërkombëtare, me fonde nga jashtë. Në rastin e Britanisë së Madhe, rreth 40 për qind e të ardhurave të shoqërisë civile vjen nga shteti dhe pjesa tjetër nga donacionet dhe investimet. Duke pasur parasysh rolin vendimtar që luan shoqëria civile në një shoqëri demokratike, shteti shqiptar duhet domosdoshmërisht të rrisë kontributin e vet për financimin e shoqërisë civile, dhe jo të mbështeten vetëm te donatorët e huaj, përndryshe, nëse kjo nuk do të ndodhë, atëherë do të përballemi me apatinë deri në zhdukje të saj, gjë që do të dëmtonte funksionimin e demokracisë. Atëherë si mund të realizohet konkretisht financimi? Shteti, kryesisht nëpërmjet pushtetit vendor, i duhet të financojë shoqërinë civile nëpërmjet dhënies së kontratave, granteve dhe pagesave për punë të kryer (fees). Alokimi i fondeve kryhet nëpërmjet tenderëve ose aplikimeve për grante. Në të gjitha rastet, shoqatat apo organizatat e ndryshme të shoqërisë civile që aplikojnë për fonde shtetërore, duhet të paraqesin projekte për kryerjen e shërbimeve sociale, të cilat shqyrtohen për financim. Pra, pak a shumë përdoren të njëjtat forma mbështetjeje sikur aplikimet për fondet e kërkimeve shkencore, por që të arrihet kjo shoqëria civile shqiptare duhet të ridimensionojë rolin dhe misionin e saj në realitetet e reja demokratike në vend, të demokratizojë strukturat civile të saj, me qëllim që të marrë më me shumë seriozitet programin e modernizimit rrënjësor të shoqërisë shqiptare, si e vetmja rrugë për t’u integruar në Europë dhe për të përmbushur shpresat e qytetarëve shqiptarë për një shtet modern e demokratik. Nuk mjafton që aktiviteti i tyre të shtrihet vetëm brenda vendit. Përkundrazi, ata duhet të bëhen pjesë integrale e një rrjeti rajonal dhe global të shoqërisë civile.

“Shoqëria civile në një vend të vetëm është kategorikisht e pamundur”, thotë Ralf Dahrendorf.

28

E shtunë-diel, 12-13 tetor 2013

esse

www.mapo.alas

E vërteta është që Akademia Suedeze, duke nderuar shkrimtarin Ismail Kadare me çmimin “Nobel”, do të dijë të korrigjojë disa nga hijet e veta të së shkuarës që nuk e kanë nderuar dhe aq shumë në sytë e botës.

Një mungues i pranishëm i çmimit “Nobel” Rudolf Marku

1

Vizita për herë të parë në Suedi është një ëndërr për çdo banor të këtij planeti...Suedia është vendi joshës i gadishullit Skandinav, i Veriut të Europës, e cila më tepër se Norvegjia dhe shumë më tepër se Finlanda, është e rrethuar me mitin e qetësisë, me mitin e veçorisë së banorëve të saj, me bukurinë e qetë nordike të natyrës, me vajzat dhe gratë e bukura, ndër më të bukurat në botë, me mitin e lirisë seksuale, me mirëqenien e saj të stërfolur, me politikën e saj të matur dhe paqësore, me filmat e Bergman-it dhe me çmimin “Nobel”. …Ashtu si të gjitha mitet, edhe miti suedez jeton sa kohë që ti nuk e ke vizituar atë vend. Për fatin tim të mirë, ende nuk e kisha parë Suedinë, kështu që miti i saj më ishte një realitet i besueshëm. (“Në vendin tim, - thotë Ingrid, vajza e bukur suedeze e tregimit të John Updike-t, - stinët e verës janë të shkurtra, kështu që ne flemë lakuriq. Por është absurd miti që vendet e tjera kanë për paganizmin tonë dhe për jetën tonë të lumtur seksuale. Suedezët janë popull i ashpër. Im at ka qenë një njeri si karakteret e filmave të Bergman-it. Derisa jam rritur, nuk më lejohej asgjë, nuk më lejohej të luaja letra, të përdorja të kuqtë e buzëve ose të vallëzoja”…). Kur në vitin 1992, i ftuar nga Instituti i Kulturës Suedeze, një lloj Ministrie e Kulturës së vendit, arrita në Stokholm, ajo që më ra në sy qe qielli nordik teatralisht blu (ishte verë), dhe flamujt e shumtë në ngjyrat kombëtare blu dhe të verdhë (më vonë do mësoja për pasionin e madh që kanë suedezët për flamurët) përreth Opera House, rrethuar me restorante dhe kafe. Vajza të bukura, madje shumë të bukura, të qeta dhe të sigurta në veten e tyre, që dukeshin sikur vetëm gjysmë ore më parë kishin qenë duke modeluar flokët në Beauty Shop. Më vonë, në restorant, në tavolinën përballë meje është e ulur një grua shumë e bukur, bionde, e qetë, very cool, me sy blu të hapur; është e vetme, por duket se e zotëron mjaft mirë vetminë e saj. Ka përballë një shishe vere të bardhë gjermane. Pi e qetë, me gllënjka të vogla, aq sa duket sikur i numëron gllënjkat që pi për arsye statistikore. Më vonë flasim së bashku. Më thotë, me një anglishte korrekte, se punon “social worker”. Nuk mund të mendosh një profesion më tipik për një shtetas të vendit më social në botë. Ja dhe Ingrid tipike suedeze, mendoj. Jam me fat që e takova që në fillim të mbërritjes sime.

Vizita e parë qe Akademia Mbretërore. Dhe natyrisht, pjesa më eksituese e vizitës - salla ku Komiteti i dhënies së Çmimit “Nobel” për Letërsinë mblidhet për të vendosur për kandidatin vjetor. Një sallë e stilit barok nordik, me faqet e mureve të mbushura me portrete akademikësh dhe shkrimtarësh të mëdhenj.

Sekretari i Akademisë më shpjegon rregullat e ngatërruara të procedurave të përzgjedhjes së kandidatëve. Fituesi potencial i çmimit në Letërsi është tepër vështirë që të parashikohet, ngase përzgjedhja e kandidatëve bëhet në një sekret të madh, dhe askush nuk mund ta thotë me siguri fituesin e vitit deri ditën e shpalljes…Kjo ndodhte në vitin 1992.

Por këtë vit duket se rregulli i sekretit, për herë të parë në historinë e dhënies së çmimit “Nobel”, nuk do të funksionojë .

2

Është folur dhe stërfolur me kohë për kontraversinë që e ka ndjekur dhe vazhdon ta ndjekë deri në ditët tona

çmimin “Nobel”- edhe pse ai pranohet si çmimi më prestigjioz i Letërsisë në botë. Lënia mënjanë e shumë shkrimtarëve të shquar botërorë jashtë vëmendjes së Akademisë Suedeze ka bërë që balanca e shkrimtarëve të shquar që nuk e kanë marrë çmimin të peshojë shumë më tepër nga shkrimtarët shpesh mesatarë, madje ndonjëherë edhe të panjohur, që janë nderuar me këtë çmim. Për mendimin tim, të paktën në poezi, zgjedhja më e mirë kanë qenë W.B.Yeatsi në vitin 1923 dhe T.S. Elioti në vitin 1948. Por çfarë të thuash për shkrimtarë që kanë marrë çmimin “Nobel” dhe nuk kanë marrë as dhe vëmendjen më të vogël të lexuesve? Shumë pak e di se një shkrimtar finlandez i quajtur Frans Eemil Sillanpää apo një shkrimtare amerikane e quajtur Pearl Buck, janë fitues të çmimit “Nobel”. Në vitin 1917 “Nobel”-i iu dha madje dy shkrimtarëve njëherësh, sikur Akademia të qe e vetëdijshme se asnjëri prej tyre veçmas nuk përbënte një shkrimtar me aq dinjitet sa të meritonte çmimin prestigjioz (Karl Adolp Gjellerup, poet dhe Henrik Pontoppidan, prozator danez). Kritikët e çmimit “Nobel” kanë folur për konjukturat politike në përzgjedhjen e fituesve të “Nobel”-it. Akademia suedeze, e cila shpeshherë është një refleks i psikës socialdemokrate suedeze të “political correctness”, ka refuzuar të përkrahë shkrimtarin e shquar Salman Rushdie në vitin 1989, pasi Ayatollah Khomeini lëshoi fatwa-në famëkeqe për vrasjen e shkrimtarit. Dy anëtarë të Akademisë, në shenjë proteste, patën dhënë dorëheq jen.

Zgjedhja e vitit 2005 ndoshta mund të ketë qenë njëra ndër zgjedhjet më të këqija, së bashku me zgjedhjen e italianit Dario Fo. Harold Pinter është një dramaturg pa origjinalitet dhe pa forcë, një shkrimtar që, për nga format shprehëse, endet mes S.Becket-it dhe E. Jonescos, por pa patur imagjinatën dhe forcën e sarkazmës së asnjërit prej tyre. Shumëkush e shpjegoi zgjedhjen e tij për arsyen e kundërshtisë skenike që Pinter i pat bërë pushtimit të Irakut dhe politikës së jashtme amerikane. Ndërsa zgjedhja e artistit performativ italian, Dario Fo vetëm e vetëm pse ai është kundër katolicizmit, është shpërblimi më i dyshimtë i mediokritetit artistik. Dhe po kështu përzgjedhja e Doris Lessing në vitin 2007, me motivacionin e prurjes në letërsi të eksperiencës feministe!!!

Vitin e kaluar çmimi iu dha shkrimtarit kinez Mo Yan. Është në nderin e shkrimtares gjermane, Herta Muller (edhe ajo fituese e “Nobel”-it) që në mënyrën më jo political correctness të tallej për këtë zgjedhje.

Shkrimtari argjentinas Jorge Luis Borges ka qenë i nominuar disa herë për çmimin “Nobel”, por Akademia ia ka refuzuar dhënien e çmimit për shkak të përkrahjes që ai i paska dhënë të djathtës kiliane (e pavërtetuar kurrë), në një kohë që po kjo Akademi ka nominuar shkrimtarë që haptazi kanë përkrahur Stalinin dhe diktatura të majta (rasti i Sartre, Nerudës dhe Shollohovit).

3

Ashtu siç ndodh që kriteri i vlerësimit të një antologjie bëhet jo nëpërmjet autorëve që janë përfshirë në Antologji, sesa nga

Më e drejtë se këta shkrimtarë të shquar kanë mbetur jashtë çmimit “Nobel”, do ishte të thuhej se në të vërtetë është çmimi “Nobel” që ka mbetur jashtë tyre...

au-

torët që nuk janë përfshirë, po ashtu dhe çmimi “Nobel” do të duhej të gjykohej nga munguesit e mëdhenj të saj.

Në vitin e hershëm 1901, për herën e parë çmimi “Nobel” i jepet Sully Prudhomme-it, një poet dhe eseist francez. Dhe të mos harrojmë që asokohe dy gjigantë të letërsisë botërore, që peshojnë sa 1000 Prudhomme të marrë së bashku- Lev Tolstoj dhe Anton Checkov- janë të gjallë dhe u mohohet çmimi.

Jashtë çmimit “Nobel” kanë mbetur po ashtu dhe Henrik Ibsen, Mark Twain, August Strindberg (të cilit iu dha ironikisht një çmim anti-Nobel nga admiruesit e tij të shumtë), Marcel Proust, Franc Kafka, Cavafy, Ezra Pound, James Joyce,W.H. Auden, R.M.Rilke, L.F. Cèline, Pessoa, E. Waugh, Salinger, John Updike,R. Bolâno, Ismail Kadare…

Më e drejtë se këta shkrimtarë të shquar kanë mbetur jashtë çmimit “Nobel”, do ishte të thuhej se në të vërtetë është çmimi “Nobel” që ka mbetur jashtë tyre.

Rasti i shkrimtarit Ismail Kadare nuk është n ë se a i e m e r it on çm i m i n “ Nobe l” .

Krijimtaria e tij e ka merituar prej vitesh çmimin “Nobel”, dhe kjo nuk përbën më asnjë sekret për njohësitë e mirë të letërsisë. Padyshim Ismail Kadare është shkrimtari më autoritar ndër të gjallët në botë. Vepra e tij i ka folur dhe vazhdon t’i flasë me një zë sa origjinal aq dhe të fuqishëm njeriut të sotëm modern, i cili shpeshherë ndodhet përballë udhëkryqesh të vështira dhe çoroditëse zgjedhjesh. Dhe i ka folur dhe vazhdon t’i flasë nga një vend dhe nga një gadishull të mbushur me tragjedi njerëzore, që shpeshherë paraqiten jo si vendet më të zhvilluara të Europës, dhe u ka folur sidomos nga një vend që paragjykohetme dashje dhe padashje- në mediat e botës, duke u bërë pre e ca stereotipeve të mendësisë së klasit të katërt. Dhe në krijimin e këtyre stereotipeve kemi kontribuar dhe vazhdojmë të kontribuojmë me një zell të frikshëm dhe ne shqiptarët, me snobizmin tonë provincial, tek besojmë se të gjitha fatkeqësitë ndodhin vetëm në shtëpinë tonë, dhe se vetëm shkrimtarët që kanë emra të huaj janë shkrimtarë të mëdhenj, dhe me xhelozitë tona të verbra që ngurrojmë të lavdërojmë vlerat e kulturës sonë.

Nuk është e rastit që vetë Ismail Kadare kohët e fundit u ka folur bashkatdhetarëve të vet me mençurinë e dikurshme të Erazmit të Roterdamit përmes një libri të titulluar Mosmarrëveshja...Ai ka ditur dhe vazhdon të dijë që t’i flasë lexuesit në botë dhe lexuesit të vendit të vet me të njëjtin autoritet shpirtëror dhe moral.

E vërteta është që Akademia S u e de z e, du ke n de r u a r shkrimtarin Ismail Kadare me çmimin “Nobel”, do të dijë të korrigjojë disa nga hijet e veta të së shkuarës që nuk e kanë nderuar dhe aq shumë në sytë e botës. Dhe ai çmim do të nderojë me të drejtë jo vetëm Akademinë Suedeze, jo vetëm shkrimtarin Kadare, por dhe gjuhën e një populli për të cilin është heshtur shpeshherë në mënyrë jo dinjitoze, kur ka qenë rasti për ta ftuar në t r ye z ë n e vl e r ave t ë qytetërimit botëror.

Puna është që çmimi “Nobel” të mos mbesë jashtë Kadaresë.

E shtunë-diel, 12-13 tetor 2013

29

www.mapo.al

Idi, essi,uni PSIKOLOGJIA SOCIALE SHQIPTARE

31

Imazhi i Shqipërisë dhe shqiptarëve pas viteve ’90 dhe si lidhet ai me përshtypjet e të huajve për ne para hapjes. Reputacioni i shqiptarit të keq. Psikologu, prof. dr. Ylli Pango, në një rubrikë të përjavshme për MAPO W do të trajtojë probleme të ngjashme sociologjike e filozofike, si një lloj ure mes realitetit dhe interpretimit të tij.

Ndihma për tjetrin; ana e ndritshme e natyrës njerëzore

Prof. Dr. Ylli Pango

Altruizmi, sjellja prosociale apo ndryshe sjellja ndihmëse për tjetrin, është nga fenomenet më të studiuara e më interesante të psikologjisë njerëzore. Ka shumë shembuj altruizmi si ndihma në raste emergjence, dhënia e parave, pasurisë, e gjakut, organeve etj.

Studimi i këtij fenomeni përbën interes sepse njerëzit në këto raste, ndryshe nga shumë të tjerë që kemi parë në këtë cikël, veprojnë kundër interesave të tyre. Përveç kësaj kjo temë ngre dhe një numër të madh problemesh lidhur me sjelljen sociale, përfshirë në të mënyrën se si e zhvillon ndjenjën e përgjegjësisë njeriu për veten dhe shoqërinë, kontributet e faktorëve të personalitetit e situatës dhe mënyrën si promovohet kjo sjellje. Do të përdorim herë fjalën “ndihmoj” e herë atë “sjellje prosociale”. E para është shpesh e vogël në vlerë, për shembull, ndihmon dikë që rrëzohet, ndërsa e dyta është më e rëndësishme se përmbledh shembuj si, rrezikimi i jetës për dikë, mbledhja e fondeve për të varfrit, dhurimi i organeve, gjakut etj.

Përfitimi nga ndihma dhe koncepti i altruizmit.

Altruizmi pra është një sjellje ndihmuese që sjell fitim për tjetrin dhe kërkon sakrificë nga ndihmuesi.

Më konkretisht, të hidhesh në zjarr për të shpëtuar një fëmijë, të shpëtosh dikë që po mbytet, të japësh para për një të sëmurë që duhet të kryejë një operacion të kushtueshëm, t’u japësh para, rroba, ushqime të varfërve, të strehosh duke rrezikuar për vete njerëz të përndjekur a të persekutuar nga regjime antihumane si rasti i strehimit të hebrenjve nga shqiptarët në Luftën e Dytë Botërore etj., janë shembuj altruizmi. Në një pjesë të mirë të tyre këto akte nuk presin a nuk bëhen për shpërblim.

Por ka studime, sipas të cilave, edhe në rastet në dukje të pastra të altruizmit, ka një numër shpërblimesh potenciale për veprimin altruist që njeriu i di a i vlerëson. Të tillë janë rritja e vlerësimit për veten si njeri altruist dhe e vlerës së vetes në përgjithësi, rritja e numrit të lavdërimeve e të shpërblimeve prej të tjerëve, mirënjohja e viktimës. Pra, sipas këtij studimi, përkufizimi i altruizmit me vetësakrificën si karakteristika më e rëndësishme e tij është jo shumë i saktë, po të dihet se për altruizmin ka edhe shpërblime ndonëse jo të menjëhershme.

Një tjetër vështirësi e vlerësimit të altruizmit si i tillë është njohja e tij objektivisht. Shpesh, thjesht nëpërmjet vëzhgimit nuk është kollaj të njohësh qëllimin altruist. Një biznesmen i pasur i jep shkollës ku ka mbaruar studimet 5.000.000 lekë. Kjo duket si një dhuratë e madhe, por qëllimi është pavdekësimi i emrit që do t’i vihet godinës universitare që do të ndërtohet me këto para. Edhe më ekstrem është rasti i një miliarderi libanez, që pa pasur asnjë lidhje me Universitetin e Bostonit, dha paratë për të ndërtuar Fakultetin e ri të Menaxhimit, me kusht që ky fakultet të mbante emrin e tij. Të njëjtin veprim ka kryer Bill Gates për universitetin ku ka punuar e ëma e tij në Seattle, por pa kërkuar t’i vihet emri diku atje. Lind pyetja: A mund të krahasohen këto me një dhuratë modeste prej një dollari të një të varfëri për Caritasin? Vlerat e ndihmës për atë që e merr mund të mos krahasohen dot, por për dhënësin mund të themi se i varfëri ka vetësakrifikuar shumë. Mark Twain ka një tregim të fuqishëm për këtë temë, trajtuar me sarkazëm, e formalisht në sens të kundërt. Thelbi i tij i perifrazuar është: “ç’vlerë ka dhurata prej 2 dollarësh e një të varfëri në krahasim me 2 dollarët e miliarderit x, këtij kurnaci të tmerrshëm që ne e marrim me mend ç’vuajtje ka hequr kur i ka dhuruar këto para?”

Ka pra shumë vështirësi për të konceptuar altruizmin, raportin e tij me personalitetin e atij që e kryen veprën altruiste, gjendjen e tij ekonomike, besimin fetar etj. Shumica e studiuesve përqendrohen më shumë në kritere të vëzhgueshme se-

sa në atë që fshihet pas altruizmit për ta gjykuar atë. Gjithsesi, në qoftë se nuk njihen shpërblime të jashtme për një akt altruist, si vlerësimi publik i veprës altruiste, fama, shpërblimi që mendohet se do të merret në këtë botë ose në një botë tjetër etj., etj, dhe akti altruist nuk është i imponuar nga të tjerët, ky akt mund të quhet vërtet altruist.

Trajtimet normative të ndihmës sociale “Bëj për të tjerët atë që do të doje të bënin ata për ty”; “Kush ndihmon të tjerët ndihmon veten” dhe shprehje të tjera të këtij lloji japin pikëpamjen e shoqërisë që, ndihma është e rëndësishme, e dëshirueshme dhe e virtytshme. Këto njihen si “norma sociale”, që paraqesin një pritshmëri të përgjithësuar lidhur me sjelljen e përshtatshme në një situatë sociale të dhënë. Shkalla në të cilën një normë është brendësuar, apo njeriu e ka bërë të vetën, shfaqet në atë sa individi i përfshin këto norma në strukturën e personalitetit të tij dhe i zbaton në jetë. Ka madje teste për të matur ndjenjën e detyrimit apo të përgjegjësisë së njerëzve. Ja disa nga pyetjet: Nëse një i huaj do të kishte nevojë për një transplantim palce, a do të ndjenit detyrim moral t’i dhuronit palcë nga kocka juaj? Në qoftë se një i afërm i familjes do të kishte nevojë për transplantim zemre, a do të ndjenit detyrim moral t’i jepnit zemrën tuaj pas vdekjes? Sa detyrim moral do të ndjenit në qoftë se do t’ju kërkohej të punësonit një të ri me të kaluar kriminale? Sa detyrim personal ndjeni të ndihmoni të tjerët në fatkeqësi? A do të ndjenit detyrim moral në qoftë se do t’u kërkohej t’iu lexoni libra të verbërve pak herë në javë, në shkollën e tyre, pasdite apo në darkë? (Po kjo pyetje për t’ju lexuar fëmijëve në një çerdhe apo kopësht.) Po t’u kërkohej një kontribut i vogël në para për shkollën e fëmijëve me të meta mendore, a do të ndjenit detyrim moral për ta dhënë?

Disa norma të këtyre llojeve zbatohen nga shumë njerëz me pak ndryshim midis tyre. Shumica e njerëzve për shembull, sipas pyetësorit, ndjejnë detyrim të fortë t’i dhurojnë zemrën (pas vdekjes), a njërën veshkë të afërmit që ka nevojë. Në Shqipëri njihen raste të tilla. I tillë është rasti i nënës që pak muaj më parë, dhuroi veshkën për të birin. Një aspekt del qartë: ka një relacion të fortë midis normave të pranuara lidhur me sjelljen ndihmuese dhe veprimit konkret. Sa më të forta normat e sa më të qëndrueshme ato, aq më i fortë relacioni e aq më e parashikueshme sjellja ndihmuese. Ka disa lloj normash sipas sjelljes ndihmuese: norma të përgjegjësisë sociale, norma të paanësisë dhe norma të reciprocitetit.

Norma e përgjegjësisë sociale. Qytetari i mirë Kjo normë është një lloj pritshmërie, sipas së cilës njerëzit duhet t’u përgjigjen nevojave legjitime të atyre që janë të varur nga ata. Për shembull, parullat që përdoren për të tërhequr dhuruesit e gjakut përdorin normën e përgjegjësisë sociale për të rritur mundësinë e ndihmës.

Një nga faktorët më të fuqishëm që ndikon në funksionimin e normës së përgjegjësisë sociale është perceptimi i ndihmuesit se sa ka nevojë tjetri për ndihmën e vet. Del e qartë pra se sa më e madhe varësia e një individi nga ndihma e tjetrit, aq më shumë ka të ngjarë që tjetri ta ndihmojë. Nga ana tjetër, duhet marrë parasysh arsyeja e varësisë së një individi nga tjetri dhe fakti sa të pamundur e ka ai të veprojë pa ndihmën e të tjerëve. Njerëzit që janë në nevojë për rrethana jashtë kontrollit të tyre, sakatët, familjet me shumë fëmijë, rastet e fatkeqësive natyrore, ndihmohen më shumë se ata që mund edhe të ndihmojnë veten ose kur shkak i problemeve të veta janë ata vetë. Kësh-

Gjithsesi besimi në një botë të drejtë mund të konsiderohet edhe si një thikë me dy presa. Nga njëra anë të bën altruist, por nga ana tjetër kur sheh se ka njerëz që vuajnë kot, ky lloj besimtari mendon se ata duhet ta meritojnë këtë sepse sipas tyre bota është e ndershme dhe të jep atë që meriton. Në mënyrë që të shmangë mundësinë e të ndjerit i gabuar në besimin e tij dhe të detyrimit për të hedhur poshtë nocionet e veta për botën, njeriu i këtij lloji shan apo bën fajtor viktimën duke e ushqyer më tej pikëpamjen e vet për botën si një vend i drejtë.

tu, një njeri që ka vesin e të pirit e nga ky shkak vuan për bukë së bashku me familjen, ka pak të ngjarë të ndihmohet materialisht.

Norma e paanësisë. Ndihma reciproke Këto norma sugjerojnë që sjellja ndihmuese mund të shihet më shumë në aspektin e drejtësisë, paanësisë e ndershmërisë ndaj nevojtarit sesa sipas pikëpamjes së përgjithshme për ndihmën si vlerë sociale me rëndësi. Sipas këtyre normave, njerëzit duhen të shpërblehen në përpjesëtim të vlerës e duhet të vuajnë po në përpjesëtim me paaftësitë por sidomos veset, gabimet a krimet e tyre. Në qoftë se dikush vuan jo në përpjesëtim me atë që meriton, normat e drejtësisë kërkojnë që ai të ndihmohet që të rivendoset drejtësia. Për më shumë norma e reciprocitetit sugjeron që, sjellja pro sociale duhet të jetë eventualisht reciproke për ndihmuesin dhe që në të ardhmen ky duhet të ketë një përfitim personal si dëmshpërblim i sjelljes së mëparshme.

Nga vëzhgimet rezulton se sa më shumë të të jetë ndihmuar ai, aq më shumë ndihmë u jep atyre që e kanë ndihmuar. Më interesantja është që, reciprociteti është fenomen i përgjithshëm. Jo vetëm që njerëzit (kur ndihmohen) iu japin ndihmë atyre prej të cilëve janë ndihmuar, por ata ka të ngjarë t’iu japin ndihmë edhe të tjerëve në përgjithësi, ndonëse jo aq sa atyre që i kanë ndihmuar. Sigurisht ky fenomen ka përjashtime jo të pakta sidomos mes nesh. Mosmirënjohja është ves i njohur sidomos mes shqiptarëve që në politikë e biznes, e sidomos këto 25 vitet e fundit. Ndërkohë njihet si fenomen edhe jashtë nesh. Dostoyevskij shkruan: “ç’pati që më bëri keq? Nuk i pata bërë ndonjëherë mirë?” Që ashtu si në shembullin e Tëain, flet për të njëjtin fenomen, parë artistikisht në një sens të kundërt.

Reciprociteti e drejtësia si norma ndikojnë në mënyrën se si marrësit e ndihmës i vlerësojnë ndihmuesit e tyre. Sipas mentalitetit të vendeve më të zhvilluara preferohet më shumë reciprociteti sesa të jesh në borxh me dhënësin. Pagesa e llogarisë herën tjetër, pasi ka paguar miku herën e parë në restorant, është një shembull tjetër i normave reciproke. Tek ne kjo shpesh nuk funksionon dhe të qenit borxhli mes ca shqiptarëve, quhet status i natyrshëm, aq sa një borxhli me tallje vinte në dukje se nuk duhej të ishte ai që duhet të mbetej pa gjumë nga borxhet në para, por borxhdhënësi se nuk do t’i merrte ndofta kurrë ato.

Në disa raste mungesa e altruizmit konsiston në besimin e disa njerëzve në një botë të drejtë të rregulluar pagabueshmërisht e ku secilit i jepet ajo që i takon. Sipas tyre gjithçka është e parapërcaktuar drejtësisht dhe tek ata zotëron bindja që gabimet do të ndëshkohen dhe të mirat do të shpërblehen. Studimet tregojnë se këto besime janë shumë të përhapura sidomos te njerëzit me edukatë fetare të rreptë a rigoroze. Në këto raste altruizmi është i vështirë të realizohet, por ka edhe raste kur ky lloj njeriu mund të jetë edhe altruist duke menduar shpërblimin që vjen pas në atë botë. Gjithsesi besimi në një botë të drejtë mund të konsiderohet edhe si një thikë me dy presa. Nga njëra anë të bën altruist, por nga ana tjetër kur sheh se ka njerëz që vuajnë kot, ky lloj besimtari mendon se ata duhet ta meritojnë këtë sepse sipas tyre bota është e ndershme dhe të jep atë që meriton.

Në mënyrë që të shmangë mundësinë e të ndjerit i gabuar në besimin e tij dhe të detyrimit për të hedhur poshtë nocionet e veta për botën, njeriu i këtij lloji shan apo bën fajtor viktimën duke e ushqyer më tej pikëpamjen e vet për botën si një vend i drejtë.

30

E shtunë-diel, 12-13 tetor 2013

Fjalëkryqi klasik 1

2 12

15

3

4

Nxënësit e shohin profesoreshën në Playboy 5

6

12

7

10

11 14

18 22

21 26

34

9

17

20

3

8

13

16

25

27

30

23

2

36

33

37

44

47

48

Fjalëkryqi klasik është një nga lojërat enigmatike më të përhapura në botë. Fjalëkryqet e para filluan të botoheshin që në shekullin e XVIII dhe vazhdon të jetë e preferuar edhe në ditët e sotme.

38

40

43

24

29

32

35

19

28

31

39

41

42

45

Koha e fillimit ____:____

46

Koha e mbarimit ____:____

49

Horizontalisht:

Vertikalisht:

1. Që mban të njëjtjn ritëm, që nuk ka ndryshime të dukshme. 7. Një lloj kremi që përdoret për mjekime të jashtme. 12. Lloj drithi. 13.

Vegël pune bujqësore. 15. Një republikë brenda Federatës Ruse. 18.

Skuadër futbolli e kampionatit anglez. 20. Ngjarje me rëndësi. 22.

Së bashku. 24. Famë. 25. Pohim për bullgarët. 26. Cigare e dikurshme. 27. Shkalla e përgatitjes shkencore e profesionale e dikujt në një degë. 30. Organizatë Europiane. 32. Ent Tregtar. 33.

Bëhet vajza ditën e dasmës. 34. Pjesë që përsëritet te kënga. 37.

Veshje sportive, mbrapsht. 39. SHBA në origjinal. 40. Mekanizëm i vogël në predhat e artilerisë, që shkakton plasjen në një kohë të caktuar. 41. Bue Shpata i historisë. 43. Plotësisht. 45. Njeri që zemërohet shpejt, që humbet gjakftohtësinë. 46. Central Industrial.

47. Pa asnjë shkak. 48. Të ardhurat në para që merr dikush për një punë të kryer. 49. Prapa.

1. Figurë e përrallave popullore. 2. Nënë në dialekt. 3. Qytet në Kosovë. 4. Lloj sporti. 5. Meksi, shkrimtare, mbrapsht. 6. Tahiri e politikës kosovare. 7. Tërësia e të gjitha pjesëve të një vepre muzikore për orkestër ose për shumë zëra. 8. Janë në hyrje të operas. 9. Njeri që kapet pas vogëlsirash a pas cikërrimash. 10.

Ashtu është muzika. 11. Bubani, shkrimtar i njohur humorist. 14.

Përrua malor me ujë shumë të ftohtë. 16. Alikaj e kinemasë shqiptare. 17. Skuadër futbolli greke. 19. Vikena, këngëtare e njohur.

21. Pjesëz mohuese. 23. Organizatë Financiare. 28. Shtet në Europën Veriore. 29. Rit fetar që bëhet zakonisht në kishë. 30. Makinë shtypi.

31. Fund në Angli. 35. Një monedhë e rëndësishme. 36. Të dhëmbin kur qesh shumë. 37. Cerga, shkrimtar i njohur i letërsisë shqipe. 38.

I thërrasin fëmijët një zonje. 42. Filloj, ose... 43. Këshilli Kombëtar.

44. Tregu Financiar.

Sudoku | nivel mesatar 8 2

4 4 5

5

2

7

8

3

6 6 9

6 7

7

3 2

7

2

2 3

2 7

6

1

6

1

4 9

4 7

6

3 3

7

8

7

6 4

1

7

3

www.mapo.alas

Plotësoni vendet bosh në mënyrë që çdo rresht e kolonë të ketë numrat nga 1-9.

8 4

3

3

2 9

Koha e fillimit _____:____ Koha e mbarimit ____:____

Numërkryq 2

Profesoresha e spanjishtes në shkollën e mesme “Townview Magnet High School” në Dallas, ua zuri për të madhe prindërve të nxënësve, pasi u zbulua se është fotografuar nudo për revistën Playboy. Profesoresha atraktive Cristy Nicole Deweese u shfaq në Playboy para gati tri vitesh, kur ishte 18 vjeçe. Fotografitë e saj seksi kanë ende qasje në internet, kështu që arritën edhe tek nxënësit e saj. Në galeritë e saj gjendet edhe xhirimi i fotografimit, ku ajo jep intervistë, e ku si hobi përmend “gjuetinë, qitjet me armë” etj. Ajo madje cekë se vitin e kaluar ka vrarë një dre, ndërsa shton se po bënë master për gjuhën spanjolle që të punësohet si profesoreshë. Deweese në shkurt 2011 kishte pozuar si “Studentja e muajit”. Ajo tashti akuzohet edhe për “simulime” të seksit lezbik

Horoskopi i ditës DASHI (20/III-20/IV)

DEMI (21/IV-20/V)

Rutina ne jetën tuaj ne çift do marre fund gjate kësaj dite kështu qe edhe emocionet do jene me te mëdha. Do provoni eksperienca te reja me partnerin dhe gjithçka do shkoje për mrekulli. Beqaret do fillojnë te ndiejnë shume për një mik te hershem. Mos u shqetësoni sepse nuk është aspak mëkat. Për financat do kujdeseni me tepër.

Ka shume mundësi te përballeni me zhgënjime te shumta sot ne jetën tuaj ne çift sepse do i kërkoni partnerit gjera te pamundura. Dita nuk do jete aspak e mire. Beqaret duhet te tregohen ashtu si janë me personat qe do takojnë dhe jo ashtu si duhet te ishin. Ne planin financiar si te pasurit ashtu edhe ata me te ardhura jo te mëdha duhet te tregohen me te kujdesshëm.

BINJAKET (21/V-20/VI)

GAFORRE (21/VI-22/VII)

Aventurat me persona te tjerë do iu joshin pa mase gjete kësaj dite dhe ka gjasa qe ta tradhtoni atë qe keni ne krah. Do mendoni vetëm për emocionet e momentit dhe kjo do shkatërroje gjithçka qe kishit ndërtuar deri me sot. Beqaret do vazhdojnë te mbeten vetëm sepse do e dëshirojnë vete një gjë te tille. Financat do kenë disa përmirësime te vogla.

Ata qe kane pasur mosmarrëveshje kohet e fundit ka mundësi te kalojnë një krize goxha te vështirë gjate kësaj dite, ndërsa ata qe kane pasur një lidhje te qete do vazhdojnë te ndihen mire pranë atij qe dashurojnë.

Beqaret do kenë takime impresionuese ne momentin qe me pak e presin. Ne planin financiar nuk është nevoja te rrezikoni aq shume për te përmirësuar situatën.

LUANI (23/VII-22/VIII)

Ne jetën tuaj ne çift do korrni atë qe keni mbjelle për gjithë këtë kohe. Ju e dini me mire situatën qe keni krijuar dhe sigurisht qe e parandieni se çfarë mund te ndodhe.

Beqaret nuk do jene te privilegjuar dhe nuk do mund te realizojnë dot takimet qe kane ëndërruar. Ne planin financiar do jeni me te matur dhe nuk do ia lejoni vetes shpenzimet marramendëse.

PESHORJA (23/IX-22/X)

5

VIRGJERESHA (23/VIII-22/IX)

Do bashkëpunoni pa fund sot me atë qe keni ne krah dhe marrëdhënia mes jush do ngrohet se tepërmi. Te dy do bëni gjithçka qe te ndiheni sa me mire shpirtërisht. Beqaret do jene me te shpërqendruar se kurrë dhe nuk do arrijnë ta gjejnë princin e tyre te kaltër. Ne planin financiar situata do jete aq e favorshme sa për te kryer edhe ndonjë investim me rëndësi.

AKREPI (22/X-21/XII)

3 Venusi do e mbroje nga çdo gjë jetën tuaj ne çift sot dhe do përjetoni emocione te fortave një mjedis plot ngjyra. Nga ana tjetër realizmi nuk do ju mungoje. Beqaret do kalojnë një dite me te bukur dhe me plot takime. D e kenë ata te drejtën e zgjedhjes.

Ne planin financiar mos kërkoni ta përmirësoni situatën duke luajtur poker apo duke rrezikuar shume.

4

Gjeni figurën duke bashkuar pikat

SHIGJETARI (22/XI-21/XII)

Plotësoni tabelën me numrat e dhënë!

Ngjyrosni pjesën me pikë dhe zbuloni figurën

Numra me 3 shifra: 253, 538, 607.

Numra me 4 shifra: 1400, 2521, 3269, 4120, 4591, 4777, 5263, 5325, 5552, 6320, 8123, 9552, 9555, 9651, 9876.

Numra me 5 shifra: 13426, 21478, 25091, 26139, 26320,

26325, 44478, 62065, 63572, 76541, 82542, 95941.

Numra me 6 shifra: 080522, 121212, 122203, 152162, 259632, 271533, 272821, 320101, 380566, 526325, 548784, 573622, 675524, 968565.

Dite jo vetëm pozitive, por e mbushur edhe me momente shume te lumtura kjo e sotmja për te dashuruarit. Shfrytëzojeni deri ne maksimum sepse ndjesi te tilla rralle here mund te provoni. Beqaret do jene mjaft tërheqës dhe sharmante. Mundësitë për te marre propozime do jene te panumërta. Ne planin financiar duhet te shmangni menjëherë shpenzimet.

Gjeni 10 ndryshimet

UJORI (20/I-19/II) Kësaj here ju do rizgjoheni dhe do e kuptoni se e keni lënë pas dore partnerin. Merrni sa me shpejt masa, përgatisni surpriza dhe bëjeni atë qe te ndihet serish i dashuruar.

Beqaret nuk do jene te sigurte për ata qe duan te bëjnë dhe kjo do i pengoje te dalin neper takime. Financat mund te bëhen delikate nëse ju shpenzoni pa kriter.

Do jeni shume impulsive gjate kësaj dite ne jetën tuaj ne çift dhe kjo mund t’iu çoje drejt problemeve te mëdha. Nga ana tjetër mundohuni te jeni sa me realiste.

Edhe beqaret do përballen me zhgënjime sepse kane ëndërruar me shume sesa duhet. Ne planin financiar do përdorni gjate gjithë kohës logjiken dhe situata do filloje te përmirësohet.

BRICJAPI (22/XII-20/I) Jeta juaj ne çift do jete me e ngrohte sot sepse te dy do përkujdeseni për njeritjetrin dhe do e përkrahni për gjithçka personin ne krah. Beqaret nuk duhet te tregohen mendjemëdhenj nëse duan te gjejnë shpirtin binjak. Thjeshtësia dhe sinqeriteti do ishin ideale. Ne planin financiar do ju duhet te merrni hua ne mënyrë qe t’ia dilni mbanë.

PESHQIT (20/II-19/III) Kjo dite do jete shume me e favorshme për beqaret sesa për ata qe ane tashme ne një lidhje.Nukdomungojnëtakimetinteresante, por për disa do ketë edhe dashuri me shikim te pare. Nëse jeni ne një lidhje duhet te tregoheni me liberale dhe me tolerante me atë qe keninekrah.Sektoriifinancavefatmirësisht do jete i animuar dhe aspak problematik.

E shtunë-diel, 12-13 tetor 2013

31

www.mapo.al

mapo lunch

Ajo e di forcën e televizionit, aq më tepër të një televizioni i cili është institucion për shqiptarët. Sot do më duhet t’ju rrëfej për ‘mamin e Marinit’, e cila nuk është thjesht një mami. Briseida Mema është nga ato pak gra që zor të lakohet në këtë qytet

Gjeneralët e Medias së vdekur Mira Kazhani Ajo nuk çuditet kur në terren duke xhiruar reportazhe për AFP, njerëzit i thërrasin mami i Marinit të Top Channel. Ajo e di forcën e televizionit, aq më tepër të një televizioni i cili është institucion për shqiptarët. Sot do më duhet t’ju rrëfej për ‘mamin e Marinit’, e cila nuk është thjesht një mami. Briseida Mema është nga ato pak gra që zor të lakohet në këtë qytet. Gazetare e viteve ‘80, kohë kur një gazetari i qëllonte të punonte me Ismail Kadarenë p.sh, dhe kjo duhet të ketë qenë më shumë sesa eksperiencë, një drithërimë e inteligjencës.

Ndërkohë që ajo më tregon ato kohë, më ndërmenden drejtues të sotëm të mediave dhe më vjen të vë kujën tek ‘Whiskey Bar’, aty ku po shijoj një mëngjes me briosh me çokollatë dhe kapuçino shumë të mirë, që kamerieri më tregon se Erditi (menaxheri) ka zbuluar brioshët më të mirë në kryeqytet.

-Më duket vetja pak si në Francë, - thotë ajo dhe lëshon çantën me një ndjesi çlirimi që ka lënë zyrën në një orë ku presupozohet të jesh vetëm në punë.

Dhe meqë sot është edhe dita kur ndahen çmimet “Nobel” për Letërsinë, gjuha shkon tek dhëmballa që dhemb, Kadare. Ajo më tregon se ka gati një bioportret të tij, në çdo rast që ata “pleqtë” e Stokholmit do thonë: Ismail Kadare.

-Çdo tetor kam atë ndjesinë që ky do të jetë ai i vërteti, - më tregon ajo dhe sytë i lëviz rreth mendimeve të saj.

-Sa tetorë ka që numëron? - e pyes.

-Që prej vitit ‘83 e deri sot: është ora 10:05 min. e 10 tetorit 2013.

Si ishte të punoje me një si Kadare? Mua për vete do më ishin dridhur leqet e këmbëve çdo mëngjes, - i rrëfej asaj. Ajo ka një qetësi me të cilën flet me admirim për Ismailin, (Briseida i thërret në emër dhe duket që puna dhe Franca i kanë afruar si miq).

-Vitet ‘80 kanë qenë shumë të vështira. Se dashakeqët nuk janë vetëm tani, Mira. Bota jonë e medias i ka patur me okë, gjithmonë. Një ose dy persona (të liq) e kishin bindur që unë nuk i doja të mirën dhe se mund ta spiunoja. Në vitet ‘90 sigurisht që ai e mori vesh të vërtetën dhe në një darkë miqësore vumë paqe dhe miqësi njëkohësisht. Që nga ajo kohë dëgjohemi shpesh dhe kur vjen në Tiranë takohemi për ndonjë kafe.

Para disa ditësh duhet të dorëzoja një reportazh për gjakmarrjen dhe iu ktheva “Prillit të thyer” në frëngjisht. Po kërkoja fjalën Besë, dhe gjeta të mundshmen e përafërt, ‘Treve’. Sa herë që e rilexoj Ismailin, gjej gjëra të reja. Më vjen shumë keq që në Shqipëri sillemi sikur ai të ishte diçka normale. Ndërsa bota atë e sheh ndryshe, si diçka gjeniale të pazakontë, të adhurueshëm, e mesa duket të paçmim. E mbyll me pak ironi për

këtë fundit duke lënë të kuptoj se ai tashmë është përtej një ‘Nobel’-i. Është ora 10.10. Tirana përskuqet nga një diell tekanjoz vjeshtor, tipik! Nuk di pse kam përshtypjen që edhe Briseida duhet të jetë pak tekanjoze. Është tipike e grave të zonja, që seç kanë edhe një komoditet në distancën e tyre. Ajo është e sjellshme, por nuk trajton buzëqeshje të tepërta. Është e kulturuar, por nuk e shoh në asnjë ekran të dalë e të japë mendime dhe çuditem me thënë të drejtën se këto kohët e fundit dëgjoj shumë njerëz me mend që kanë filluar të japin mend e të bëjnë moral si Dalai Lamët e Tiranës. Le të themi që Briseida më duket pak harpagone në këtë pikë, e kursyer shumë.

-Kjo vetëpërmbajtje të karakterizon gjithmonë?

- e pyes.

-Jo, nuk është ashtu. Unë jam rebele, ndonjëherë edhe pak çakmake. Në punë ndoshta jam e padurueshme, por kështu jam. S’më ke njohur në terren, - më thotë dhe lëviz kokën në shenjë kërcënuese.

-Ju e bindët Marinin të mos futej në politikë?

Sot mund të ishte ministër, ose deputet!

- Jo, ishte barrë shumë e rëndë për mua të vendosja për Marinin. Pastaj ai është shumë si unë, kokëfortë. Por tani që e mendoj them se bëri mirë.

Pse, çfarë mendon ti Mira?

Gjendem përballë një pyetjeje, së cilës nuk i marr as një dekik për t’u menduar. Rrufeshëm i them se Marini bëri shumë mirë. Gazetaria, ajo që ka bërë Marini në këto vite nuk mund të varroset për një karton në parlament. Njerëzit të duan më shumë kur je krah atyre, sesa kur je krah njërës palë ose tjetrës. Duhet të jetë e rëndë për një gazetar të zbatojë kodin etik.

Dhe meqë jemi te gazetaria, e pyes padyshim për median. Dua të di nëse ka një Tv, gazetë të preferuar dhe meqë tri tavolina pas nesh janë disa kolegë gazetarë, mes të cilëve Mero Baze dhe Ylli Rakipi e Desada Metaj.

- Nuk mund të them nëse kam një Tv, apo gazetë. Kam disa gazetarë që i çmoj shumë dhe sikundër ndihem keq për shumë prej tyre që nuk iu jepet shansi, që nuk kanë kontrata. Nëse do të dish se çfarë mendoj për Meron... mund të të them që ai ka ditur t’i thërras ndërgjegjes së tij dhe kjo nuk është e thjeshtë, kërkon guxim. Por kam një si brengë, Mira. Para disa kohësh e braktisa një konferencë kur u përballa me diçka prozaike, gati-gati qesharake. Në rreshtin e parë ishin vendosur drejtorë të medias, në të dytin, editorialistët, në të tretin analistët dhe të fundit reporterët. Po si ka mundësi që në çdo vend të botës reporteri është më i nderuari, ndërsa këtu ka më shumë gjeneralë sesa ushtarë. U largova e nervozuar sepse kjo është një njollë e madhe e medias në vend. Nuk është ofiq

të jesh analist, por të bësh gazetarin është ofiqi më i madh. Si mund të kesh turp të thuash që je gazetar?”

- Duhet ribërë TVSH? P.sh, po t’jua propozonin juve (edhe pse ajo është edhe e martuar edhe me fëmijë) si do reagonit?

-Unë jam gazetare dhe s’jam drejtore, por TVSH duhet dhe ka mundësi të ribëhet. Në lëndën time në universitet iu mësoj studentëve të Gazetarisë propagandën, të vërtetën dhe lajmin. Nuk mundet një njeri i vetëm, kushdo qoftë ai, që ta shpëtojë TVSH-në nga propaganda. Duhet ta duan të paktën disa.

-Ndoshta e bën Edi Rama? Apo nuk është normale që me TVSH-në merren gjithmonë kryeministrat? Ndoshta do të kemi emrin e një vajze të re që nuk na shkon në mendje?

- Ti, p.sh mund ta bëje, - më kthehet Briseida dhe ndihem sikur një shigjetë të më ketë kaluar tejpërtej.

-Unë, sigurisht që jo. As në ëndërr s’e kam parë këtë gjë, dhe i vë kapak frazës së saj. Nuk e di pse jam gati të bëj lapsusin frojdian- nuk i plotësoj kushtet sepse jam gazetare.

Biseda shkon edhe tek emërimet. Jemi në një mendje për rolin e disa mediave dhe asaj sociale.

Nuk ishte dinjitoze teksa publikonte rroba-banjot e një 30-vjeçareje. Por ajo çka shqetësonte Briseidën (e cila ndryshon nga Brisida e Tatimeve nga gërma e brenda emrit të saj), ishte mbrojtja e kryeministrit, i cili u shpreh në “Opinion” se ishin të reja, të pamartuara dhe pa fëmijë, dhe se kjo i bënte më të dedikuara në punë.

-Ju mendoni se ishte një gafë e Ramës?

-Jo, nuk ishte gafë, s’mund ta them këtë. Por nuk qëndron si argument. Nuk është e vërtetë kjo, - më tregon ajo. Përkushtimi ka të bëjë me formimin, karakterin. Fakti që je femër nuk do të thotë se je domosdoshmërisht e pakorruptueshme.

Dhe pa dyshim që Briseida ka të drejtë. Unë p.sh, jam kurioze të di se kë ka të dashur Elisa Spiropali, në mënyrë që të hamendësoj korrupsionin.

Ose të dimë se ku, si, me kë e pi kafen Drejtoresha e Tatimeve tani që është vjeshtë. Edhe pse s’jemi interesuar kurrë kaq imtësisht për paraardhësit e këtyre vajzave të pamartuara, të cilët mund të kenë qenë si çakalli që bën kërdinë, ndërsa ne bëjmë sot ujku, ujku.

-Ju mendoni se kjo është një strategji spektakolare nga ana e kryeministrit? Ai po luan me imazhin dhe po na trullos ne gazetarët, drejtorët, analistët dhe opozitën me emërime të paparashikueshme.

-Hëm, - bën ajo atë pasthirrmën pohuese. Më pëlqeu si e the, strategji spektakolare! Mua spektakli nuk më pëlqen. Madje e kam zakon ta kruaj spektaklin. Është sëmundje profesionale. Por ajo

që mendoj është se Rama ka një strategji pritjeje.

Ai po i jep kohë vetes deri në dhjetor për statusin dhe e vetmja gjë që mund të realizojë në kaq pak kohë është imazhi. Rama është njeri me ambicie, nuk mendoj se do mbetet tek estetika dhe imazhi.

-Ah, keni të drejtë. Kam dëgjuar se gjatë kësaj kohe iu kërkon ministrave të jenë sa më sharmantë.

Ndoshta falë syrit të tij të kujdesshëm, ai nuk do lejojë të bëhen gratë burra, dhe do Zoti e bën këtë gjë. Por nuk mendoj se i ka zgjedhur mbi baza sharmi, dhe që të dyja teksa gjerbim një gllënjkë kapuçino shohin nga një ekran i madh i barit njërën nga ministret e kabinetit, e cila është e mirë, e thjeshtë po sharm nuk ka, dhe pohojmë me kokë nga njëra-tjetra pa e bërë llafin tërkuzë.

Briseida është takuar me të gjithë presidentët francezë qëkur ajo punon për AFP. Madje nga Zhak Shirak edhe është nderuar me një çmim. Së fundmi ka takuar Hollanden. E pyes se si është ai dhe nuk i tregoj se mua më ngjan pak me Pandeli Majkon tonë.

-Liderët francezë, ndryshe nga ata shqiptarë, s’mund ti marrësh në telefon pse je gazetare. Është shumë e vështirë për një gazetar të famshëm në Paris që t’i telefonojë Presidentit, siç ndodh këtu me kryeministrat tanë. Por ka një veçori interesante. Ata sërish janë më afër teje, në mënyrën sesi sillen, si komunikojnë. Ndërsa kryeministrat shqiptarë mund t’i marrësh në telefon pa teklif dhe në fakt nuk ndihesh që je pjesë e një bote. Në Shqipëri ata sillen sikur të ishin një copë tjetër realiteti, diçka lart, larg.

Gjatë gjithë kohës që isha me Briseidën u përpoqa të kuptoja çantën e saj. Dmth, nëse mbante një të shtrenjtë nga ato me shumë zero, apo një nga ato me 2 zero, të cilat janë shume të dashura.

-Një njeri i pasur më ka treguar njëherë se, nëse do të shkosh në një aktivitet me një shall ‘Hermes’, të gjithë do të merren me Hermesin, pra pa dashje do të shndërrohesh në një shall dhe askush s’do merret me atë që ti përfaqëson.

-Pak a shumë siç po i ndodh Majlinda Bregut këto kohë, - i them unë.

- Nuk ka rëndësi në është e vërtetë apo false. Në të dyja rastet një grua nuk duhet të errësohet nga një aksesor.

Briseida është shumë Francë në mënyrën fine të kritikuarit, dhe në stilin se si vesh njerëzit, veten dhe opinionet e saj me gjëra të shtrenjta po që nuk kanë asnjë të shkruar, asnjë ulërimë.

Rrugës për në punë më vjen një mesazh. Është Briseida, e cila ndoshta për shkak të afërsisë që krijon një bisedë tetori, më tregon se edhe ky Tetor u thye. Është një mesazh i gjatë që do isha joetike po ta transkriptoja, por mund t’ju them që është i veshur nga një dhimbje diamantine, do të thoshte Kadare.

CMYK

32

e shtunĂŤ-e diel, 12-13 tetor 2013

www.mapo.al