Mapo 14 15 shtator ok by Gazeta Mapo

Politikë

aktualitet

Ngjela: Rama prishi paktin, Majko, Blushi e Dade duhet të ishin në qeveri

Kodi Etik i qeverisë Rama; “Puna diçka, propaganda gjithçka”

Kryetari i Partisë Ligj dhe Drejtësi shfaqi pakënaqësi edhe për kompozimin e qeverisë në tërësi, duke shprehur rezerva për mospërfshirjen e disa emrave të njohur në PS, si Pandeli Majko apo Ben Blushi

single & the city Iva tiço

Publicisti dhe politikani Preç Zogaj është çdo javë në MAPO Weekend me një grafi të imët të njollave dhe dritës në hartën e zhvillimeve politike të javës. Nga e shtuna në të shtunë. Nga lajmi në lajm. Faqe 13

Faqe 5

Idi, essi,uni ylli pango

E shtunë-diel 14-15 shtator 2013

Themelues henri Çili- Kryeredaktor Arion Sulo - Numër 1012 Viti iV botimit. Çmimi 30 lekë. 1.5 euro. www.mapo.al e-mail: gazetamapo@gmail.com. Adresa: BLV "Gjergj Fishta"

Programi, ç'mbeti nga Rilindja Nga premtimet populiste në fushatë, tek “kontrata” e Ramës me shqiptarët; çfarë ka humbur rrugës në programin e qeverisë së re. Hendeku mes uljes së taksave dhe rritjes së financimeve për Arsim e Shëndetësi dhe paqartësi të tjera që presin përgjigje

intervista e javës

editorial

dilema zhvillimi

esse

22 marsi ’92 është një Big Bang historik, jo një gang bang politik (si 23 qershori)

Ekonomistët modernë – çfarë po kërkohet prej tyre?

Kur humbësi nuk merr asgjë

alfred lela

Faqe 3

Mapo Libri

Libri historik, trendi që ka pushtuar botën

Edi Paloka: Nëse Rama provokon sërish opozitën, do e largojmë nga salla Kryetari i Grupit parlamentar të PD-së, Edi Paloka komenton zhvillimet politike brenda partisë, rolin e opozitës në Kuvend, si dhe programin qeverisës. “Të themi që z.Berisha dha dorëheqjen dhe tani nuk ka asnjë ndikim në PD, do të ishte gënjeshtër dhe hipokrizi, përkundrazi unë mendoj që është fat që ne të kemi ende ndihmën e tij” Faqe 10-11

Botuesit Bujar Hudhri, Petrit Ymeri dhe Arlinda Dudaj analizojnë tregun e librit në Shqipëri, por edhe çfarë lexojnë më shumë shqiptarët. Libri historik, por edhe romanet, autorët bashkëkohorë, të cilët janë të shitur në vendet europiane, janë ende në trendin e shitjeve edhe në Shqipëri Faqe 21

diplomacia kulturore

“Nëntori i Dytë” shfaqet në kinemanë Rich Mix në Londër Një natë për kinemanë shqiptare në kryeqytetin britanik. Aktiviteti u organizua nga Ambasada shqiptare dhe Albanian Cinema Project Faqe 15

ADRIAN CIVICI

Faqe 26

rudolf marku

Faqe 28

personazh

Zamira Koleci, me pengun e një ditari të pambajtur Ish –drejtoresha e Radio Tiranës, tani pedagoge e gazetarisë, tregon ditët e saj që nga mëngjesi me joga, te mbrëmjet me një çaj me motrën dhe mbesat dhe “natën e mire”, thënë babait 90-vjeçar Faqe 19

e shtunĂŤ-e diel, 14-15 shtator 2013

www.mapo.al

E shtunë-diel, 14-15 shtator 2013

www.mapo.al

Editorial

Foto e javës

22 marsi ’92 është një Big Bang historik, jo një gang bang politik (si 23 qershori)

Alfred Lela

Edi rama dhe hashim thaçi dje në prishtinë

javore

libri

E shtunë-diel,14-15 shtator 2013 Na vizitoni çdo ditë në www.mapo.al

Në brendësi Edi Paloka: Nëse Rama provokon sërish, opozitën do e largojmë nga salla

Kryetari i Grupit parlamentar të PD-së, Edi Paloka komenton zhvillimet politike brenda partisë, rolin e opozitës në... Faqe 10-11

4 5 11 6 14 20

Libri historik, trendi që ka pushtuar botën

Vizita në Kosovë

LDK lë sallën e Kuvendit , Rama: Vlerësoj punën e Berishës për TAP

Politikë

Ngjela: Rama prishi paktin, Majko, Blushi e Dade duhet të ishin në qeveri

Botuesit Bujar Hudhri, Petrit Ymeri dhe Arlinda Dudaj analizojnë tregun e librit në Shqipëri, por edhe çfarë lexojnë më shumë shqiptarët.

Aktuale

Shehi: Berisha? PD duhet t’i mbyllë ciklet e veta dhe të shohë përpara

Kronikë

Dajti në Gjykatë: Policia ka përgjuar zyrtarë të lartë

Kritikë

Një film i von Trotta-s dhe një problem shqiptar

Zamira Koleci, me pengun e një ditari të pambajtur

Personazh

Një shqiptare në Bollywood; historia e Denisës sapo ka nisur

Kolona / ide/ debate

Dilema zhvillimi

recensë

esse

Idi, essi,uni

Botimi

profil

Adrian Civici Ylli Pango

Pierre Bayard Arian Leka

Rudolf Marku Azem Hajdari

Braktisja e sallës së Kuvendit nga demokratët, ndërkohë që kryeministri i ri, Edi Rama po lexonte fjalimin e tij të parë në detyrë, njëkohësisht atë që duhej të ishte programi i qeverisë, ka hasur në shumë habi e në po kaq pretendime. Shkaqet mund të kenë qenë emocionale apo personale, por meqë kryeministri Rama gjatë fjalës së tij, edhe njëherë tjetër, e ka dubluar 23 qershorin e të majtëve si 22 marsin e shqiptarëve, le të skicojmë një trajektore historike si shkak të ‘shpërnguljes’ së opozitës nga dita 2 e punimeve të Kuvendit. Si fillim të konsiderojmë personazhet kryesore të përballjes: Sali Berishën dhe Edi Ramën. Nëse i zhvendosim mbrapa në kohë, më 22 të marsit të vitit 1992, i gjejmë njërin triumfator, një lloj liberatori me akses në masën popullore; njeriu tek i cili vareshin shpresat e mëdha demokratike, dhe tjetrin në margjinë të ngjarjeve, rrjedhimisht edhe të një ere të re që sapo kish filluar. Për njëmijë e një arsye, Edi Rama, megjithëse u përpoq, e megjithëse ndoshta edhe e ka merituar, nuk mundi të bëhej aktor kryesor në ato zhvillime. Këtu fillon edhe ‘problemi’ i tij sa me Berishën e sa me ‘92-in; një peng që është zgjatur deri në 2013, nëpër fije që vetëm pengjet e mëdha dinë t’i thurin. Shpjeguar kjo edhe te një intervistë e z. Rama për shtypin e huaj, nga e cila mbet në mendje fakti se ‘ai ka një problem me vdekjen’. Dhe, se veprimtarinë politike e sheh si mundësi për të lënë gjurmë duke mposhtur kështu këtë frikë nga vdekja. ‘I dorëzuar’ në ‘divanin e psikologut’ z. Rama na e ka rrëfyer këtë ‘të fshehtë’ që e vendos atë në raport me të djeshmen e tij. Edhe me 22 marsin 1992, ndër të tjera. Ndihej kjo edhe në fjalimin triumfant, mbushur me nota libertadore të së mërkurës mbrëma, kur ai e nxori edhe njëherë nga thileja e simbolikave krahasimin e 22 marsit me 23 qershorin. Asgjë më shumë se një përpjekje subkoshiente e Ramës për të kapur kohën e humbur, për të mundur vdekjen. Në rrafsh historik, 22 marsi 1992 e 23 qershori 2013 ngjajnë aq sa Big Bangu ngjan me një gang bang. Sepse të tilla janë këto dy data: 22 marsi është një moment historik në të cilin mblidhen bashkë të gjitha momentet personale të atyre shqiptarëve që ato ditë, por edhe këto ditë, kanë patur njëfarë ndërgjegjeje politike e sociale. Është e jona pra, e të gjithëve kjo ndjesi për 22 marsin. Fakti që z. Rama mund të ketë qenë i pakënaqur më 22 mars, prej asaj se ai, për një arsye a një tjetër mbeti prapa derës së erës së re, nuk e bën historike këtë personale të tij. Do me thënë, nuk i jep të drejtën e një krahasimi të pashoq, të padrejtë, të pandershëm, të pamenduar, e kështu me radhë. 22 marsi është një Big Bang historik e social i Shqipërisë. Është një moment i pafajshëm që nuk mund të përshkruhet e as shoqërohet me asnjë njollë që historia e tranzicionit ka prodhuar më pas. Narrativat personale për të mund të jenë kujtime, por aspak verdikte historike. Aq më pak mund të shpjegohen ato nga hatërmbetjet me historinë, dhe as kundërvëniet personale. Kur kësaj, në padijeni të fakteve e pandjesi të emocionit, i bashkohet edhe Aleksandër Arvizu, ambasadori amerikan, mik i shqiptarëve nga një vend mik i Shqipërisë, nuk do të thotë asgjë; nuk i shton asgjë personale që kërkon të bëhet me zor histori. Për inat të Berishës nuk janë të këshillueshme hoplatë me historinë. Të gjithë mund t’i bashkohen gang bang-ut emocional antiberishian, por kjo kala dibrançe të zemëruarish nuk e bën 23 qershorin një 22 mars, një Big Bang. Personalja, as e Ramës dhe as e Arvizu-së, nuk mund të projektohet te historikja e shqiptarëve. Për më shumë, ardhja në pushtet e së majtës dhe kryeministrit të saj të ri, nuk e fillon historinë nga viti zero. Nëse këto do jenë përpjekjet e mazhorancës së re, më keq për të gjithë. Opozita historike, e djathta, mund ta ketë braktisur parlamentin mbi këtë premisë: 22 marsin ’92 si moment historik të patjetërsueshëm nga narrativat zemërake personale. Nëse po, nuk na mbetet gjë tjetër vetëm ta përshëndesim këtë akt që në fillim u mor për gjest.

E shtunë E shtunë - e diel - e diel 14-15 13-14 shtator prill 2013 www.mapo.al

Vizita në

Rama: Nuk do isha i drejtë të mos vlerësoja punën e paraardhësit tim për TAP. Ne do shkojmë dhe më tepër që kjo linjë gazi të ketë një degëzim në Kosovë.

LDK lë sallën e Kuvendit, Rama: Vlerësoj punën e Berishës për TAP E

di Rama ia ka rezervuar Kosovës vizitën e tij të parë si kryeministër i Shqipërisë. Por ndërsa pritej që vizita të ishte pa ndonjë surprizë, episode të tilla nuk kanë munguar. Ai është bojkotuar në fjalimin e tij të mbajtur në Kuvendin e Kosovës nga deputetët e LDK-së dhe Vetëvendosjes. Shkak, siç u raportua, ka qenë pikërisht fjalimi që mbajti kryeministri shqiptar, ku sipas deputetëve të djathtë, në mënyrë provokative harroi të përmendë emrin dhe rolin e Ibrahim Rugovës si një nga kontribuuesit e krijimit të shtetit të pavarur të Kosovës dhe përmendi nga ana tjetër akademikun Rexhep Qosja, që për një pjesë të mirë të kosovarëve është një i majtë ekstremist. Pavarësisht kësaj, institucionet kosovare i kanë bërë atij gjithë nderimet e duhura si Kryeministri i ri i Shqipërisë, ndërkohë që vetë Rama në fjalimet e tij të mbajtura në disa prej këtyre takimeve ka theksuar se politika e shtetit shqiptar ndaj Kosovës nuk do të ndryshojë, ndërsa ka guxuar të flasë edhe për disa çështje të nxehta të shqiptarëve në rajon, siç është ajo e të drejtave të shqiptarëve të Maqedonisë, apo edhe zgjidhjen e çështjes çame. Vizita

Dy kryeministrat Rama dhe Thaçi, në një konferencë për shtyp pas takimit kokë më kokë, konfirmuan vullnetin për të vijuar bashkëpunimin e mëtejshëm për t’i bashkuar dy shtetet shqiptare në BE. “Koha kur qëllimet e mira dhe objektivat e shkruara janë pasuar nga punë të lëna përgjysmë, do t’ia lënë vendin një kohe kur ato do të bëhen në mbledhjen e përbashkët të dy qeverive, me ministra që do të japin llogari para dy qeverive për detyrat e rëna dakord bashkërisht. Besoj se kjo do sjellë rezultate dhe do bëjë që dy qeveritë të çojnë përpara bashkëpunimin”, - deklaroi Rama. Nga ana e tij, kryeministri Thaçi kërkoi nga qeveria “Rama” që të intensifikojë lobimin për njohjet ndërkombëtare për Kosovën, si dhe për t’u përfshirë në rrjetin e gazsjellësit TAP. Axhenda e delegacionit shqiptar vijoi me takimet me Presidenten e Kosovës, Atifete Jahjaga, dhe kryetarin e Kuvendit, Jakup Krasniqi. Bojkoti

Në Kuvendin e Kosovës Rama do të gjente një interes të pakët nga deputetët. Në sallë ishin të pranishëm edhe presidentja Jahjaga dhe kryeministri Thaçi, por një pjesë e mirë e deputetëve nuk kishin preferuar të vinin dhe të nderonin mikun nga Shqipëria. Por salla do të boshatisej edhe më shumë kur Rama nisi të mbajë fjalimin e tij, të cilin e niste

pikërisht me një shprehje që akademiku Rexhep Qosja kishte mbajtur para marrëveshjes së Rambujesë në vitin 1998. “Do të udhëtojmë bashkë, të gjithë, ose nuk udhëtojmë. Pa përfaqësuesit e UÇKsë, nuk nisemi – sot, as nesër, asnjëherë. Kështu mendojmë të gjithë. Vetëm bashkë’, tha profesor Rexhep Qosja...”, - do të ishin fjalët që do të irritonin pjesën e mbetur të deputetëve të djathtë, të cilët edhe ata, një e nga një kanë lënë sallën në shenjë pakënaqësie. Kryetari i Grupit parlamentar të LDK-së, Ismet Beqiri, duke folur për këtë braktisje të sallës, e ka dënuar fjalimin e kryeministrit Edi Rama, pasi sipas tij, kryeministri shqiptar askund nuk e ka përmendur ishpresidentin Rugova gjatë fjalimit në Kuvend. “Kryeministrit Edi Rama, në asnjë moment nuk e ka përmendur historinë e krijimit të shtetit të Kosovës, përkatësisht rolin e ish-presidentit Ibrahim Rugova dhe përkatësisht kohën kur ai ishte i angazhuar për krijimin e shtetit të Kosovës”, - ka thënë Beqiri. Ndërsa deputeti i LDK-së, Arben Gashi ka thënë se fillimisht ka qenë në seancë për të dëgjuar fjalimin e Ramës, por më vonë ka dalë nga salla me arsyetimin se fjalët e Kryeministrit të Shqipërisë ishin përçarëse. “Citimet e fjalimeve të z. Qosja janë çështje e ideologjisë majtiste, komuniste dhe leniniste”, - ka thënë Gashi. Ndërkohë që gjatë fjalës së tij Rama ka theksuar gatishmërinë për punë të përbashkët për të jetësuar një politikë të qartë në lidhje me të drejtat e shqiptarëve në rajon. Në fjalën e tij, ai ka vlerësuar punën e paraardhësit të tij Sali Berisha, sa i përket lobimit të projektit TAP, ndërsa premtoi se qeveria e tij do shkojë dhe më tej për të bërë të mundur që një degëzim i saj të përfshijë dhe Kosovën. ” “Nuk do isha i drejtë të mos vlerësoja punën e paraardhësit tim për TAP. Ne do shkojmë dhe më tepër që kjo linjë gazi të ketë një degëzim në Kosovë.”, - premtoi Rama. Sa i përket bojkotit që gjeti në parlament, Kryeministri i Shqipërisë nuk ka dashur të komentojë, por ka përfituar nga vizita që ka zhvilluar në varrin e Ibrahim Rugovës për të kënaqur sadopak deputetët e LDKsë. “Nuk do injoroj të bëj komente të tilla. Në këtë vend prehet njeriu, pa të cilin Kosova që kemi sot nuk do të ishte bërë realitet, siç nuk do të ishte bërë pa të gjithë protagonistët e tjerë, ata që dhanë jetën për të dhe ata që vazhdojnë të punojnë pa u lodhur për ndërtimin e saj si shtet i ri, sovran, demokratik. Lavdi përjetë kujtimit të Ibrahim Rugovës dhe të gjithë atyre që vunë gjithçka kishin në themelet e Kosovës së re”, - ka përfunduar Rama.

Deputeti i LDK-së, Arben Gashi ka thënë se fillimisht ka qenë në seancë për të dëgjuar fjalimin e Ramës, por më vonë ka dalë nga salla me arsyetimin se fjalët e Kryeministrit të Shqipërisë ishin përçarëse. “Citimet e fjalimeve të z. Qosja janë çështje e ideologjisë majtiste, komuniste dhe leniniste”

Berisha: Rama përçarës, injoroi Rugovën K

ryeministri ende në detyrë, Sali Berisha, e ka cilësuar si një vizitë përçarëse vizitën e Edi Ramës në Kosovë. Përmes një reagimi në rrjetin social “Facebook”, Berisha akuzon Ramën për injorimin e rolit të ish-presidentit Rugova gjatë fjalës së tij në Kuvendin e Kosovës. “Në një akt përçarës të paimagjinueshëm, z.Rama injoroi tërësisht në fjalën e tij në Parlamentin e Kosovës rolin e Presidentit Rugova, arkitektit të Kosovës së Pavarur. Me këtë qëndrim të pashembullt, z.Rama detyroi deputetët e LDK të braktisin sallën e Parlamentit gjatë fjalës së tij dhe lëndoi thellë jo vetëm qytetarët e Kosovës por dhe mbarë kombin shqiptar”,- shkruan Berisha në “Face-

book”. “Roli dhe vepra e pavdekshme e Presidentit Rugova është unike në tërë historinë tonë kombëtare. Ai me forcën e pathyeshme të besimit tek e drejta e popullit dhe vendit të tij shpal-

li, nën pushtimin e egër serb, pavarësinë e Kosovës, ngriti pushtetin paralel të shqiptarëve kundër pushtetit të okupatorit, mbrojti çështjen e drejtë të Kosovës në Shtëpinë e Bardhë dhe kancelaritë e mëdha të Europës. Pas çlirimit të Kosovës nga UÇK, luftëtarët e saj të lirisë dhe NATO, si presidenti i parë i Kosovës së lirë ai udhëhoqi me mençuri dhe vendosmëri vendin drejt Pavarësisë. Nder përjetë veprës së pavdekshme dhe kujtimit të ndritur të Presidentit Rugova!”- vijon Berisha. Ish-kryeministri thekson se “një kryeministër i dekretuar nuk mund të bëjë vizita zyrtare, por mendoj se ky rregull nuk ka vlerë në rastin e dy kryeministrave të kombit tonë”.

E shtunë - e diel 14-15 shtator 2013

www.mapo.al

Kosovë

Ngjela: Rama prishi partnershipin me mua, Majko, Blushi e Dade duhet të ishin në qeveri “Nuk e di arsyen pse nuk m’u ofrua posti i ministrit. Fryma thotë se këta nuk do godasin korrupsionin, këta nuk e kanë politikën në profesion. Kur një kryeministër apo pushtetar nuk e ka politikën profesion, e ka të vështirë” TIRANË Kryetari i Partisë Ligj dhe

Rama, Thaçi, Erdogan... tre vëllezër Vizita e Ramës në Prishtinë ka patur edhe momente humori brenda, ku mediat kosovare nisur nga miqësia që ekziston prej vitesh mes dy kryeministrave, kanë evidentuar faktin se Thaçi në fjalën e tij i ishte drejtuar Ramës si mik, ndërkohë që kryeministrit turk Erdogan i kishte thënë vëlla. Duke marrë shkas nga pyetjet e gazetarëve lidhur me diferencën e këtyre dy cilësimeve, Kryeministri i Shqipërisë nuk ka nguruar që të dalë jashtë kornizës që i përcakton posti i lartë i kryeministrit dhe të lëshojë aty batutën e radhës. “Edhe unë mund ta quaj vëlla, sepse vëllai i vëllait tim është edhe vëllai im”, - u

shpreh Rama, duke shkaktuar të qeshura tek të pranishmit në sallë. Ndërkohë që kryeministri kosovar ka deklaruar se, në rast se Erdoganin e ka një herë vëlla, atëherë Ramën i bie që e ka dy herë. Në fjalimin e bërë g jatë drekës së punës shtruar nga Kryeministri i Kosovës për nder të vizitës së Kryeministrit të Shqipërisë, Edi Rama, Thaçi duke iu referuar me humor disa shkrimeve në media se ai i është adresuar Ramës si mik dhe jo si vëlla, siç i ishte adresuar Kryeministrit të Turqisë në të kaluarën, ai ka thënë se “Erdoganin e kam vëlla, atëherë Ramën e kam dy herë vëlla”.

Drejtësi, Spartak Ngjela, deklaroi dje se kryeministri Edi Rama prishi paktin, duke mos i ofruar atij postin e ministrit të Drejtësisë. “Rama prishi partnershipin kur erdhi në qeveri. Unë ose jam në qeveri, ose nuk jam, ky është statusi im. Nuk kam qenë vartësi i Ramës. Nuk e di arsyen pse nuk m’u ofrua posti i ministrit. Fryma e popullit thotë se këta nuk do godasin korrupsionin, këta nuk e kanë politikën në profesion. Kur një kryeministër apo pushtetar nuk e ka politikën profesion, e ka të vështirë. Fakti që Rama kishte turp ta thoshte, nuk kishte pse ta pranoja unë. Unë nuk mund të ul nivelin. Unë jam partner, nëse nuk do, tungjatjeta”, - u shpreh Ngjela në një intervistë për “News24”, edhe pse sqaroi më tej se marrëdhënia e tij me Ramën nuk është armiqësore. Kryetari i Partisë Ligj dhe Drejtësi shfaqi pakënaqësi edhe për kompozimin e qeverisë në tërësi, duke shprehur rezerva për mospërfshirjen e disa emrave të njohur në PS, si Pandeli Majko apo Ben Blushi. “Rama ka gabuar në kompozimin e qeverisë. Të paktën tre persona duhet të ishin në qeveri. Se politika është shkolla dhe nuk ndërpritet karriera, jo të marr fshatin dhe të vë në qeveri. Majko duhet të ishte në qeveri, Blushi patjetër dhe Arta Dade. Mbase ata kanë refuzuar, por kanë bërë gabim. Nëse ka qenë shkak mandati, Rama të hiqte dorë nga kjo ide”, - tha Ngjela. Sipas tij, as programi qeverisës nuk arrin të krijojë një vizion të ri. “Shqipëria është një vend informal, Shqipëria është shoqëri informale, tregu nuk funksionon, institucionet janë jashtë ligjit, qeveritë kanë qeverisur përmes krimit. Është për të ardhur keq që qeveritë kanë punuar kundër rrymës, ndaj e kanë ndërruar njëra-tjetrën në mënyrë plebishitare…Pyetja është nëse kjo qeveri do ketë forcë. Nuk e di, këta janë të majtë”,- shtoi avokat Ngjela. I pyetur për pakënaqësitë që mund të ngjallë bashkëqeverisja Rama–Meta, Ngjela u përgjigj: “ Nuk e di. Politika dhe miqësia janë ujë dhe vaj, nuk bashkohen…Edhe paraja e miqësia janë ujë e vaj”. Ai komentoi edhe seancën e kaluar parlamentare

Konsulenca për takimit, Bylykbashi: Rama po shkel ligjin e prokurimeve TIRANË Deputeti i Partisë Demokratike, Oerd Bylykbashi, deklaroi dje se Rama nuk e ka filluar mbarë me prokurimin e shërbimeve. “…Edi Rama u thotë shkarazi shqiptarëve se do të ftojë një kompani të huaj, të njohur në tregun ndërkombëtar, për ta ndihmuar në lidhje me tatimet dhe doganat. Një fjalë e urtë angleze thotë: ‘Nuk ekziston dreka falas’. Shqiptarët e dinë z. Rama, se aq më pak ekziston ndonjë kompani që ofron konsulencë falas në tregun ndërkombëtar. Këto konsulenca, që institucionet tona i marrin falas nga organizatat partnere, kushtojnë miliona dollarë. Një ndihmë që paguhet nuk është ndihmë, por shërbim që blihet. Z. Rama u tha shqiptarëve publikisht se ka gjetur që tani kompaninë. Kjo është kompania ‘Croen Agents’. Madje kjo kompani e deklaron që tani në faqen e saj të internetit se ka zyrë në Shqipëri. Por më e keqja është se këtë shpenzim klientelist, z. Rama do ta bëjë me prokurim të drejtpërdrejtë, jo me tender të hapur ndërkombëtar”,- tha ai. Bylykbashi shtoi se, kjo është shkelje flagrante e ligjit të prokurimeve. “Qeveria e Kryeministrit Berisha e zhduku prokurimin e drejtpërdrejtë dhe i kurseu buxhetit të shtetit miliarda dollarë, që më parë shkonin në xhepat e zyrtarëve socialistë. Z. Rama po kërkon të shkelë ligjin dhe të kthejë prokurimin klientelist të drejtpërdrejtë”, - tha ai.

ku opozita u largua nga salla gjatë fjalës së Ramës. “Saliu u tremb nga gjuha e Ramës, pasi ai tha se do të luftojë korrupsionin. Nëse Rama nuk lufton krimin shtetëror, shoqëria do të ketë krizë të madhe shoqërore. Unë besoj se do e bëjë, por nuk e di sesi dhe me kë. Rama nuk është votuar për program, por moralisht. Berisha duhet të ikë, pasi do ketë konfigurim të politikës si

brenda dhe jashtë. Meta nuk duhet të merrte pjesë në qeveri, si kryetar Kuvendi nuk është pak”, - tha Ngjela. Ai hodhi poshtë edhe mundësinë e përfshirjes së tij në post zv/ministri. “Nuk mund të jem vartës i askujt, unë jam partner”, - tha Ngjela, teksa nuk përjashtoi edhe partnershipe të reja. “Prishja e partnershipit krijon partnershipe të reja. Do thotë se ka ekuacion të ri në politikë”, - shtoi ai.

A je gati për një sfidë të shkëqyer? Nëse je diplomuar në gazetari, shkenca politike dhe sociale dhe dëshiron të praktikosh gazetarinë radiotelevizive në situata dhe mjedise reale, atëherë dërgo një email tek praktikaintensive@gmail.com. Përfshij emrin e plotë, vitin e diplomimit, titullin e përfituar, institucionin arsimor dhe një ese që përshkruan pse duhet të zgjidhesh. Praktika zgjat 3 muaj dhe mbulon raportimin televiziv, regji tv, video editim, radio dhe audioprodhim. Praktika është falas dhe ofron si përfitim përvojën. Në fund do të njihni imtësisht procesin e punës në një radiotelevizion dhe pajisjet që përdoren sot në këtë industri. Mundësuar nga Fondacioni i Shoqërisë së Hapur për Shqipërinë – SOROS.

E shtunë - e diel 14-15 shtator 2013

aktualitet

www.mapo.al

Viti i ri, Bashkia e Tiranës restauron 68 shkolla Bashkia e Tiranës, nga 72 shkolla në total ka restauruar dhe ka plotësuar me kushte bashkëkohore 68 prej tyre, duke sjellë shtim të kapaciteteve. Por sipas Drejtorit të Administrimit të qytetit, Alfons Muça, shkollat që kanë qenë më problematike janë shembur totalisht dhe po rindërtohen, ndërsa 2-3 shkollat e fundit me probleme fillojnë për pak kohë punimet. “Është bërë një planifikim për shtim kapacitetesh, shtim ambientesh, ndërtimi i shkollave të reja. Kuptohet që duke bërë shtimin e kapaciteteve dhe rikonstruksionin e këtyre objekteve, nxënësit transferohen nga një shkollë në një shkollë. Shkollat

më problematike që kemi pasur kanë qenë shkollat që ne i kemi shembur, si shkolla “Ahmet Gashi” që i përkiste viti ’62. Kemi dy-tri shkolla të tjera, por jo në gjendjen që ka qenë “Ahmet Gashi”, të cilat janë planifikuar për të filluar punimet për 3-4 muaj. Me planifikimin që kemi, shkollat problematike nuk i kemi më në atë gradë që kanë qenë”, - deklaroi Alfons Muça, drejtor i Administrimit të qytetit. Një pjesë e shkollave do të vijojë mësimin me dy turne, deri në përfundimin e rikonstruksionit të disa shkollave që pritet të përfundojnë semestrin e dytë. Sipas Muçës, me rikonstruksionin, shkollave u shto-

hen kapacitete dhe merr fund mësimi me dy turne. “Në një pjesë të shkollave mësimi do të zhvillohet me dy turne, duke qenë se kemi bërë planifikim rikonstruksionesh, një pjesë do jetë normalisht”, - u shpreh Muça. Shtimi i shkollave të reja në kryeqytet është domosdoshmëri, ndaj dhe Bashkia e Tiranës ka planifikuar që deri në vitin 2015 të ndërtojë edhe 4 shkolla të tjera. “Janë për t’u ndërtuar dhe katër shkolla të tjera deri në vitin 2015, gjë që po kalon fazë pas faze. Duke parë dhe rikonstruksionin e plotë dhe të pjesshëm që bëhet, shtimi i kapaciteteve ka qenë një nga prioritetet që i ka dhënë kryetari i Bashkisë”,- deklaroi Muça.

ngjarja

Sulmohet tregtari, denoncimi: Më grabitën me armë

Dajti në Gjykatë: Policia ka përgjuar zyrtarë të lartë I akuzuari për vrasjen e katër punonjësve të policisë, kërkon në gjykatë përgjimet që sipas tij, janë urdhëruar nga personi që drejtonte operacionin në plazhin e Durrësit. Gjykata rrëzon kërkesën, duke thënë se publikimi i përgjimeve do të cenonte fshehtësinë e hetimit të policisë Leonard Bakillari Tiranë Pas një pauze 1-mujore, procesi ndaj Dritan Dajtit, i akuzuar për vrasjen e katër policëve, ka nisur me deklarata surprizë nga i pandehuri. “Policia, bashkë me mua ka përgjuar edhe disa zyrtarë të lartë”. Kjo ishte deklarata e Dajtit në sallën e gjyqit, ku kërkoi që të gjitha komunikimet telefonike dhe rezultatet e përgjimit t’i vihen atij në dispozicion. Sipas Dajtit, këto përgjime janë urdhëruar nga ish-

shefi i operacionit për arrestimin e tij, Arjan Muça, të cilin i pandehuri e akuzon si të implikuar në dy vrasje në Tropojë. Dajti nuk bëri publik emrat e zyrtarëve të lartë, që sipas tij janë përgjuar, por tha se Muça këto përgjime i ka bërë me ndihmën e motrës së tij, e cila është shefe e këtij sektori në Prokurorinë e Përgjithshme. “Së bashku me numrin tim, nën përgjim kanë qenë edhe numra të tjerë celularë të zyrtarëve të lartë dhe mendoj se kjo është arsyeja përse prokuroria nuk i jep këto përgjime”, tha Dajti. Ai renditi disa kërkesa para trupit gjykues, duke specifikuar se ende nuk ka një kompjuter në qeli, çka do i mundësonte atij që kërkesat t’i përgatiste me shkrim. “Bazuar në dëshminë e dhënë nga Arjan Muça, ku thuhet se ka urdhëruar vënien në përgjim të numrit tim celular, kërkoj nga gjykata që të më jepet kërkesa që është bërë për përgjimin e celularit tim”, - tha Dajti. Ai gjithashtu kërkoi t’i vihen në dispozicion rezultatet e përgjimeve që janë kryer nga policia ndaj tij dhe personave të tjerë, të cilët i pandehuri thotë se janë zyrtarë të lartë. “Së treti, kërkoj re-

vokimin e vendimit të ndërmjetëm të gjykatës që e ka konsideruar si të panevojshëm dhe ka rrëzuar kërkesën për tabulatet e bisedave telefonike të efektivëve të policisë pjesëmarrës”, - përfundoi deklaratën e tij i pandehuri Dritan Dajti. Por kërkesat e tij u kundërshtuan nga prokurori i çështjes, i cili tha se veprimet e policisë për përgjimin e personit në kërkim Dritan Dajti janë veprime me qëllim parandalimin e krimeve të mundshme. Sipas prokurorit, këto përgjime nuk janë marrë as nga prokuroria. “Përgjimet janë kryer në kuadër të veprimeve operacionale të Policisë së Shtetit dhe në thelb janë për identifikimin e vendndodhjes së personit dhe parandalimit të akteve kriminale”- tha prokurori Ardian Nezha. Por Dajti ka reaguar sërish duke i kërkuar përfaqësuesit të akuzës të sqarojë se çfarë kupton me pjesë të veprimeve operacionale, ndërsa prokurori tha se këto konsiderohen si përgjime parandaluese. “Prokuroria nuk i disponon këto akte dhe vetë i pandehuri është në dijeni, pasi fashikujt tanë i janë dhënë edhe të pandehurit”, - tha prokurori duke sqaruar se këto përgjime

janë kryer në vitin 2009, ndërsa motra e personit që akuzon Dajti ka vetëm dy muaj që mban këtë detyrë. Por pasi është tërhequr për vendim, gjykata nuk pranoi kërkesën e të pandehurit, duke argumentuar se duhet ruajtur sekreti i hetimit. Relatori i çështjes, Idriz Mulkurti tha se trupi gjykues vendosi të rrëzojë kërkesën e të pandehurit, pasi këto përgjime janë realizuar në kuadër të veprimeve hetimore të policisë dhe për këtë arsye duhet të ruhet fshehtësia e tyre. Menjëherë pas këtij vendimi, Dritan Dajti kërkoi përjashtimin e trupit gjykues, të cilin e akuzoi si pengesën kryesore për zvarritjen e procesit gjyqësor në ngarkim të tij, pasi nuk është në gjendje të caktojë një avokat mbrojtës. Më pas ai u largua nga salla e gjyqit, ndërsa trupi gjykues caktoi dy avokatë të tjerë nga lista e mbrojtësve kryesisht. Kjo procedurë ka shtyrë për më shumë se 200 seanca gjyqësore procesin ndaj të pandehurit Dritan Dajti, i cili akuzohet për vrasjen e katër punonjësve të policisë në gusht të vitit 2009, në plazhin e Durrësit.

Tiranë Sulmohet me armë tregtari i një dyqani detergjentesh në kryeqytet nga dy persona ende të panjohur, të cilët i morën atij një sasi parash prej rreth 250 mijë lekësh të vjetra, që sipas burimeve besohet se ishte xhiroja ditore e tij. Ngjarja ndodhi dje pasdite rreth orës 15:30, në kryeqytet, kur persona ende të paidentifikuar iu afruan Fikut dhe me armë në dorë i kërkuan atij një sasi parash. Burimet e policisë së Tiranës thanë se në deklarimin e tij, Fiku i tha policisë se personat i ishin afruar atij në dyqanin në pronësi të tij në rrugën “Siri Kodra”, në kryeqytet. Më pas, sipas pretendimit të të dëmtuarit, personat e armatosur i kishin kërkuar atij paratë. Menjëherë pas kërcënimit, i gjendur nën presionin e armës, i sulmuari pranoi të dorëzojë paratë. Ndërkaq autorët janë larguar me shpejtësi, duke mundur të largohen në zonën me banesa dhe pallate përmes rrugicave. Pas marrjes së njoftimit për ngjarjen, policia mbërriti në vendin e lajmëruar për të nisur hetimet. Hetuesit e policisë i morën një deklarim të dëmtuarit, i cili ka dhënë versionin e tij për ngjarjen. Pas marrjes së deklarimit të të dëmtuarit, policia nisi verifikimet duke kërkuar dëshmitarë apo të dhëna që ndihmonin atë për të identifikuar autorët e mundshëm të krimit, apo mënyrën sesi ngjarja kishte ndodhur. Ndërkaq, të enjten në rrugën “Bardhyl”, pranë një kompleksi dyqanesh, një person i paidentifikuar hyri dhe realizoi një grabitje në një kazino, duke i marrë një personi një sasi të konsiderueshme parash. Në lidhje me rastin, policia nisi hetimet, ndërsa personi i grabitur mbeti i plagosur nga të shtënat e një pistolete që ky i fundit mbante me vete.

Arrestohet ndërtuesi i dënuar për mashtrim me shitjen e shtëpive Arrestohet ndërtuesi, mashtroi me shtëpitë duke ua shitur dy herë personave të ndryshëm e duke mos iu kthyer paratë. Policia e arreston pasi vendimi i Gjykatës së Tiranës kishte marrë formë të prerë, ndërsa ai ishte dënuar për disa raste mashtrimi duke iu shkaktuar njerëzve dëme të konsiderueshme financiare. Lajmi u bë i ditur nga policia e Tiranës, e cila tha se më 4 tetor të vitit 2006, Kastriot Dervishi, bash-

këshorti i Violeta Dervishit, një prej kallëzueseve, ka lidhur një kontratë porosie me shoqërinë “ERRE. GIALBANIA”, sh.p.k në lidhje me një apartament 2+1, i ndodhur në rrugën “Besim Imami”, në vlerën e 90 mijë eurove dhe fillimisht ka likuiduar 60 mije euro deri në vitin 2008. Ndërkaq, në vitin 2010, ajo ka patur një konflikt me Jegenin, i cili i ka kërkuar dhe vlerën tjetër të apartamentit. I pandehuri Ilir Jegeni ka

pretenduar se ai e kishte shitur apartamentin e porositur nga shtetasi Kastriot Dervishi, por ky i fundit kishte vdekur dhe Jegeni pretendonte se nuk ia dorëzonte dot apartamentin gruas. Ndërkaq, noterja ku është bërë shitblerja e shtëpisë, i ka deklaruar policisë dhe të dëmtuarës se shtëpinë e saj, Jegeni ia kishte shitur një gruaje tjetër, e cila nga ana e saj ia kishte shitur një personi të tretë në vitin 2006. Pas

hetimit të kryer nga policia, dokumentet janë përcjellë në Prokurorinë e Tiranës, ndërsa gjatë hetimit u provua mashtrimi i kryer nga Jegeni. Pas hetimit gjyqësor, Gjykata e Shkallës së Parë në kryeqytet e dënoi atë me 10 vite burg me akuzën e “mashtrimit me pasoja të rënda”. Ndërsa ai u kap nga policia në kryeqytet, ku edhe iu komunikua vendimi i dënimit ndaj tij, pasi gjykimi ishte kryer në mungesë.

I n t e rv i st ë h i sto r i r e p o rta z h n o sta lg j i K u lt u r ë Çdo të shtunë e të diel

www.mapo.al

intervista

Paloka:

Do të bëhemi “të frikshëm” për Ramën nëse shkel interesat e popullit Kryetari i Grupit parlamentar të PD-së, Edi Paloka komenton zhvillimet politike brenda partisë, rolin e opozitës në Kuvend, si dhe programin qeverisës

Faqe 10-11

Zogaj në 7 ditë

Kodi Etik i qeverisë Rama sipas parimit “Puna diçka, propaganda gjithçka”

Programi

Çfarë mbeti nga Rilindja... Nga premtimet populiste në fushatë, tek “kontrata” e Ramës me shqiptarët; çfarë ka humbur rrugës në programin e qeverisë së re. Hendeku mes uljes së taksave dhe rritjes së financimeve për Arsim e Shëndetësi dhe paqartësi të tjera që presin përgjigje

Faqe 13

Faqe 7

“Rilindja” e qeverisë së re sikur kish hyrë në ujë, ndërsa trasformohej nga prezantim elektoral i një force që garonte për të ardhur në pushtet, në program qeverisës. Ishte gjëja e parë që u vu re, edhe nga sy që nuk u lodhën ta lexonin nga fillimi në fund atë. “Nga 32 mega që ishte programi elektoral i PS, në 2.6 mega programi i qeverisë”, shkruhej në një status Facebook që ftonte të mos humbej kohë me të, sepse pak gjë kishte për t’u lexuar. Masa e matjes në këtë rast është e thjeshtë; sasia e byteve kompjuterikë që duhen për ta ruajtur dokumentin. Kjo sigurisht nuk është e mjaftueshnme për të gjykuar cilësinë e programit dhe as faktin nëse PS u ka qëndruar atyre që kishte premtuar në fushatë dhe sa dhe ku janë reflektuar premtimet e LSI në atë që do të jetë bashkëqeverisje mes dy partive kryesore të majta. Një arsyetim i thjeshtë

për shkurtimin e programit mund të jetë edhe f akti se në këtë mënyrë, ai është më i përmbledhur, por ndërkohë mospërmendja e disa prej reformave të premtuara në programin elektoral, edhe kur prekin institucione si prokuroria apo mediat, e bën pak të çuditshme situatën. Pa afate e kosto

Programi që do të diskutohet sot në Parlament është prej ditësh i vënë nën lupë dhe kritika kryesore ndaj tij bazohet në mungesë të afateve dhe në mos përcaktim të qartë të objektivave, kostove apo përfitimeve nga reforma të caktuara. Berisha e quajti atë si “Ligjeratë bajate e një OJQ-je familjare”, duke vënë kryesisht theksin mbi mungesën e afateve dhe kostove për realizimin e premtimeve të përmendura në program...

E shtunë - e diel 07-08 shtator 2013

www.mapo.al

Dossier Nga premtimet populiste në fushatë, tek “kontrata” e Ramës me shqiptarët; çfarë ka humbur rrugës në programin e qeverisë së re. Hendeku mes uljes së taksave dhe rritjes së financimeve për Arsim e Shëndetësi dhe paqartësi të tjera që presin përgjigje

Programi

Çfarë mbeti nga Rilindja... Vladimir Karaj

Në programin e partisë: “Heq je apo përgjysmim i tatimit mbi vlerën e shtuar për ushqimet jetike të shportës”. Dhe madje rama premtoi zerim të kësaj TVSH-je për disa produkte në program ky zë del vetëm me përgjysmim pra ulje të normës në 10 për qind: “Do të kemi një përgjysmim të TVSH-së për ushqimet më jetike të shportës, bazë të konsumit”.

premtimeve të përmendura në program. Më herët, gjatë fushatës elektorale kryeministri i dekretuar ishte përballur kryesisht me të njëjtat pyetje mbi kostot dhe afatet dhe përgjigjet dukshëm nuk kënaqën skeptikët e programit, që lexojnë ulje taksash përballë rritjes së investimeve apo financimeve dhe thonë se prej kësaj, programi nuk duket realist. Më herët, socialistët kanë dhënë disa prej shpjegimeve për mundësitë financiare që sipas tyre ekzistojnë, por janë shpërdoruar, duke shpjeguar se me anë të tyre do të mbulonin kostot, por në program këto mbeten të paqarta. Megjithatë, sa i përket afateve disa prej premtimeve kanë një kohë të matshme. Kështu, sigurimi i ujit për vaditje për çdo parcelë në 4 vjet, brenda vitit të parë kontrolli bazë i shëndetit për personat mbi 40 vjeç, strehim dhe punësim për jetimët brenda 4 viteve të para, kurse dhe trajnim në 2 vitet e para për gratë fillimisht dhe të tjerë të rregjistruar si të papunë. Heq ja e taksës për biznesin e vogël, lehtësirat fiskale për këtë biznes, shkurtimet në TVSH për disa ushqime dhe vendosja e sistemit progresiv të taksimit janë parashikuar po ashtu brenda vitit të parë edhe pse vetëm për disa prejt tyre përmendet ky afat. Brenda 2014 duhet të jetë gati edhe një strategji kundër korrupsionit, një kundër krimit dhe mjaft të ngjashme. Kritikët sidoqoftë kanë të drejtë sa i përket kostove. Në program nuk ka shifra se sa do të kushtojnë lëvizjet e qeverisë, përshi Shërbimin Shëndetësorë Kombëtar apo heqja e akzisës për naftën në bujqësi dhe peshkim. Pa afat është edhe krijimi i Byrosë Kombëtare të Hetimit që do të jetë

një nga strukturat e reja që pritet të ngrihen, siç janë të papërcaktuara në kohë reformimi i një liste mjaft të gjatë institucionesh shtetërore. Shkurtimet dhe paqartësitë

Përshembull, ristrukturimi i prokurorisë apo riorganizimi e rishpërndarja e saj nuk gjenden në programin qeverisës, edhe pse janë në atë të Partisë Socialiste. Po ashtu, një pikë e këtij programi mbi “pavarësinë financiare” të institucioneve të drejtësisë, përfshi prokurorinë nuk ndodhet në program

Në një koment në rrjete sociale, gazetari Sokol Shameti shkruante se programi i ri është vetëm 42 faqe. “Ndër 79 faqe në total të Programit, 37 faqe janë thjesht ujëra. Aty përfshihen: fjalimi hyrës i Edi Ramës, faqe ndërmjetëse me ngjyra, pasqyra lënde, biografi ministrash, faqe me logo, thjesht faqe boshe, etj. Në realitet, Programi qeverisës për të cilin PS ka punuar mbi 2 vjet, ka vetëm 42 faqe kontent që vlen për studim”, thotë ai. Ndërkohë që më herët vetëm një nga katër platformat në të cilat ishte ndarë programi i socialistëve kishte 66 faqe. Përtej kësaj ane formale në programin qeverisës bie në sy “zhdukja” e disa prej ligjeve apo reformave të propozuara. Përshembull, ristrukturimi i prokurorisë apo riorganizimi e rishpërndarja e saj nuk gjenden në programin qeverisës, edhe pse janë në atë të Partisë Socialiste. Po ashtu, një pikë e këtij programi mbi “pavarësinë financiare” të institucioneve të drejtësisë, përfshi prokurorinë nuk ndodhet në program. Ndërkohë një sërë pikash të tjera të përmendura në programin e Partisë Socialiste nuk figurojnë të përsëritura në atë të qeverisë. Një pjesë e tyre duket janë shkurtuar për efekt hapësire, por është e paqartë nëse këto mbeten ose jo objektiva të qeverisjes së re. Kështu në pjesën për median ndërsa përmendet fakti i një ligji të ri që sipas programit do të luftojë centralizimin dhe do të japë garanci për një pavarësi reale të redaksive dhe mbrojtje efikase të buri-

E shtunë - e diel 07-08 shtator 2013

www.mapo.al

Seanca për programin

Secila palë në llogoren e vet!

meve të informacionit të gazetarëve, nuk figurojnë pjesë të përmendura në programin e PS. “Vendos njohjen ligjore të ekipit redaksional në çdo media të shkruar; kërkon përcaktimin e kartës së saktë editoriale dhe deontologjike, ku paraqiten garancitë e pavarësisë editoriale dhe angazhimet e marra kundrejt lexuesve, nga të gjithë ata që marrin pjesë në botim”, -thuhej në programin e PS. Kjo pjesë duket është shkurtuar, ndërsa dukshëm ishte një nga pjesët më të paqarta të programit të PS që nga një anë angazhohet për liri të medias dhe në anën tjetër kërkon “njohje ligjore të ekipit redaksional” apo “përcaktimin e saktë të kartës editoriale dhe deontologjike”, pa bërë të qartë se çfarë do të përfshin dhe si do të monitoroheshin etika dhe pavarësia editoriale. Ndërkohë në pjesën e media ndërsa mbetet si objektiv trasparenca për dhënien e informacionit dhe monitorimi i kohës që i duhet institucioneve për të kthyer përgjigje, mungojnë disa elementë që ishin paraqitur në programin partiak: “Shkurtimi i afateve të kthimit të përgjigjes nga administrata publike sidomos për gazetarë apo aksesi i menjëhershëm i gazetarëve në dokumentet shtetërore”. Asnjë prej këtyre zotimeve nuk figuron në pjesën e programit. Të paqarta deri edhe për hartuesit e programit në mos u bëftë fjalë për një gabim drejtshkrimor, janë edhe pjesë që flasin për ekonominë ku edhe pse fjalitë janë dëftore, mbyllen me një pyetje. Rasti i “do ta eliminojmë apo ngushtojmë deficitin tregtar dhe atë të bilancit të pagesave?... do ta zhvillojmë, ristrukturojmë e modernizojmë biznesin shqiptar që dominohet nga bizneset e vogla familjare dhe reflekton akoma elementë

arkaikë e informalë?” Në të dyja rastet, qëllimit i është vendosur një pikëpyetje në fund, por që mbetet e pasqaruar nëse është thjesht gabim shtypi i paredaktuar, çka nuk do të ishte fort mirë për një qeveri, që ka vendosur të punësojë redaktorë të Gjuhës Shqipe. Disa detaje jo të vogla

Në dukje asgjë e madhe nuk është ndryshuar dhe PS duket se u qëndron pjesës më të madhe të zotimeve të saj. LSI nga ana tjetër ka hequr dorë nga një pjesë e mirë e gjërave që premtoi në fushatë. Shifrat për punësimin janë të gjitha të Partisë Socialiste. LSI po ashtu ka hequr dorë nga mbrojtja e taksimit të sheshtë, por edhe nga mbrojtja e reformave që janë kryer deri dje kur ishin në kualicion me PD. Shëndetësia është një nga rastet. “Shërbimi i kujdesit shëndetësor është aktualisht nga shërbimet publike më të këqija për qytetarët shqiptarë. Shëndetësia shqiptare nuk arrin të realizojë asnjë nga funksionet e saj: nuk parandalon, nuk diagnostikon, nuk kuron dhe nuk rehabiliton”, thuhet në hyrje të programit për këtë fushë. Kjo sigurisht është një ndër kundërshtimet më të ashpra që ka pasur PS me LSI të paktën deri në fund të marsit dhe para se të shpallnin kualicionin. Më shumë se njëherë përfaqësues të LSI në nivel ministri të Shëndetësisë akuzonin Ramën se po e përdorte këtë për votë apo edhe se po fyente mjekët dhe e quanin të pazbatueshme reformën e propozuar prej tij, por duket se në fund janë bindur që ishin ata që e kishin gabim dhe se sistemi do të shkojë drejt universalizimit apo krijimit të Shërbimit Shëndetësorë Kombëtar. E njëjta gjë nuk mund të thuhet edhe për konc-

faqe në total është programi i qeverisë

42 faqe është përmbledhur pjesa e programit

mega ishin materialet kompjuterike që përmblidhnin programin e Partisë Socialiste

2.6

mega material komopjuterik mjaftojnë për programin e Qeverisë

esionet apo privatizimet një pjesë e të cilave të dhëna prej ministrive të drejtuara nga LSI, që PS premtonte t’i rishikonte. Në program qeverisës nuk duket ndonjë theksim i këtyre premtimeve edhe pse përmendet abuzimi me pronën publike apo pasuritë nëntokësore, po ashtu një prej përplasjeve mes PS dhe LSI gjatë kohës që mbanin pozicione të ndryshme. LSI sidoqoftë duket se ka bërë më shumë lëshime nga ato që kishte shpallur si qëndrime të saj. Një vëzhgim i detajuar i programit ndërkohë zbulon edhe ndryshime që edhe pse në dukje të vogla përmbysin një pjesë të mirë të asaj që kryeministri Edi Rama ka premtuar në fushatë. Kështu duket se në program ai e ka me dy mendje heq jen e TVSH (Tatimit mbi Vlerën e Shtuar) për të ashtëquajturën shportë të ushqimeve jetike (veza, mielli, qumështin etj). Në programin e partisë: “Heq je apo përgjysmim i tatimit mbi vlerën e shtuar për ushqimet jetike të shportës”. Dhe madje rama premtoi zerim të kësaj TVSH-je për disa produkte në program ky zë del vetëm me përgjysmim pra ulje të normës në 10 për qind: “Do të kemi një përgjysmim të TVSH-së për ushqimet më jetike të shportës, bazë të konsumit”. Një ndryshimi ngjashëm vihet re edhe sa i përket TVSH-së për energjinë. Rama sipas sistemit britanik kishte premtuar ulje të saj duke ulur kështu automatikisht edhe çmimin e faturës së energjisë, por në program veç fjalës ulje është përdorur edhe kompensim mënyrë e cila është përdorur deri tani për të rifinancuar familjet në nevojë dhe pensionistët për faturat e energjisë.

eanca maratonë që nis paraditen e sotme në Kuvend pritet t’i mbajë palët të ndara, secilën në llogoren e vet. Ashtu siç ka paralajmëruar, Partia Demokratike nuk do t’i drejtojë asnjë pyetje Ramës dhe ministrave të tij, si shpagim për fjalimin e pak ditëve më parë, që ata e quajnë provokim dhe shantazh ndaj opozitës së re. Ndryshe nga herët e kaluara, deputetët demokratë nuk kanë depozituar pyetje mbi përmbajtjen e programit qeverisës, me argumentin se ajo që dëgjuan dy ditë më parë në Kuvend nga kryeministri Edi Rama ishte një fjalim politik dhe jo një program qeverisës. Edhe pse deputetët e djathtë kanë në dispozicion nga një kopje të programit, ata pritet t’i përmbahen vijimësisë publike mbi atë çfarë ndodhi në seancën e dy ditëve më parë, “se ajo për të cilën foli Rama nuk ishte program, por propagandë politike”. Për pasojë, deputetët e opozitës pritet që të përfshihen vetëm në diskutime e debate në seancën e së nesërmes, duke kaluar pikën e parë të rendit të ditës, atë të pyetje-përgjigjeve mes ministrave të emëruar dhe deputetëve. Në fund të seancës të së mërkurës, kryetari i Kuvendit, Ilir Meta, bëri thirrje për bashkëpunim mes palëve. Pasi falenderoi kryetarët e grupeve parlamentare, Meta u kërkoi deputetëve që të paraqesin pyetjet për programin deri dje në mbrëmje. Më pas, sipas tij, ato do t’i kalojnë kryeministrit Edi Rama dhe ministrave, për të dhënë përgjigjet e tyre. “Seanca e radhës do nisë me përgjigjet e pyetjeve nga Kryeministri dhe ministrat, na duhet lista e diskutantëve në përputhje me rregulloren. Dua të siguroj përfaqësuesit e opozitës se, sikurse u bënë tërë përpjekjet për t’u dhënë kohën që të studiojnë programin, sipas rregullores dhe për t’u shprehur në debat, i ftoj të gjithë të vijojnë përpara në respekt të rregullores. Jam i bindur se do të bëjmë më të mirën tonë”,- u shpreh Meta dy ditë më parë. Në anën tjetër, pas largimit nga seanca në shenje proteste ndaj fjalës së kryeministrit Edi Rama, grupi parlamentar demokrat vendosi që të shtunën të marrë pjesë në Kuvend. Pas mbledhjes së grupit, kryetari i PD-së, Lulëzim Basha, tha se opozita do të jetë në Kuvend për të zbërthyer ato që ai i cilësoi si “dështime spektakolare të Edi Ramës”. “Të shtunën, Grupi parlamentar i Partisë Demokratike do të zbërthejë një nga një, në dritën e transparencës, dështimet spektakolare të kryesocialistit, për të marrë në mënyrë të plotë dhe ezauruese, shteruese, përgjigje për pyetjet që janë në buzët dhe mendjen e gjithsecilit. Se kur, si dhe sa vende pune do të krijohen këtë muaj, në muajt në vijim nga 300 mijë vende të premtuara. Se sa kushtojnë legalizimet falas, si do të paguhen dhe kur do të bëhen. Se sa është fatura e buxhetit të shtetit për shëndetësinë falas paguar nga qytetarët shqiptarë, si do të paguhet kjo faturë dhe çfarë është më e rëndësishmja, kur do të fillojë shëndetësia falas? Se si do të lirohen 98 për qind e shqiptarëve nga barra e taksës, sa është dhe kush do ta paguajë? Kur do të hiqet TVSH për energjinë elektrike, sa kushton dhe kush do ta paguajë?” - tha Basha dy ditë më parë pas mbledhjes së Grupit parlamentar të PD-së.

E shtunë-diel, 14-15 shtator 2013

intervistë

www.mapo.al

Kryetari i Grupit parlamentar të PD-së, Edi Paloka komenton zhvillimet politike brenda partisë, rolin e opozitës në Kuvend, si dhe programin qeverisës

Do të bëhemi “të frikshëm” për Ramën nëse shkel interesin publik Intervistoi: Nevila Perndoj

"Ne u treguam më luajalë dhe bëmë atë që duhej të bënte Rama, respektuam solemnitetin e asaj seance dhe thjesht u larguam. Por mund të kishim bërë dhe që të largohej Rama, e jo ne nga salla. Ai zotëria që e ka natyrë të tij provokimin, bën mirë ta llogarisë një gjë të tillë nëse do të vazhdojë të fyejë e provokojë opozitën"

Thëniet

“Opozita në vetvete është e vështirë për një parti politike në Shqipëri, po të kemi parasysh dhe se kush do e drejtojë këtë vend, bëhet edhe më e vështirë. Jo të gjithë i rezistojnë vështirësive, por unë mendoj që për sa i përket Grupit parlamentar të PDsë, pavarësisht atyre që ju i quani qejfmbetje, ne do të kemi një grup jo vetëm solid por dhe cilësisht mjaft lart si opozitë në parlament”.

TIRANË Kryetari i Grupit parlamentar të Partisë Demokratike, Edi Paloka, garanton se opozita në Kuvend do të jetë solide dhe cilësore nga ana profesionale. Në një intervistë për gazetën “Mapo”, Paloka flet gjerësisht mbi arsyet e largimit të opozitës nga seanca parlamentare, ku Rama prezantoi programin qeverisës, si dhe përmbledh piketat kryesore të aksionit të ardhshëm parlamentar. “…Ne do të jemi bashkëpunues në çdo iniciativë në interes të shqiptarëve, por do të bëhemi ‘të frikshëm’ për Ramën nëse do të guxojë të shkelë mbi interesat e kujtdo për interes të tij, siç është mësuar në fakt që të bëjë. Në të vërtetë jemi pak deputetë në Parlament, por përfaqësojmë qindra mijë shqiptarë që janë me ne”, - shprehet ai. Paloka komenton edhe rotacionin politik brenda PD-së, si dhe flet për rolin e ardhshëm të Berishës në parti. “…Të themi që z.Berisha dha dorëheqjen dhe tani nuk ka asnjë ndikim në PD, do të ishte gënjeshtër dhe hipokrizi, përkundrazi unë mendoj që është fat që ne të kemi ende ndihmën e tij…”, shprehet ndër radhë Paloka Z.Paloka, kronika politike e shtatorit nisi menjëherë me konflikt në Parlamentin e ri. Fillimisht ishte debati për kohën në dispozicion të opozitës lidhur me programin qeverisës dhe më pas fjalimi i Ramës në Kuvend. A ishte përmbajtja e kësaj fjale, arsye e mjaftueshme për opozitën që të braktiste që në fillim seancën parlamentare? Si e analizoni ju këtë nisje jo me këmbë të mbarë të sezonit të ri politik? Për fat të keq apo për vullnet të keq të Ramës, ndryshe nga vullneti ynë i

shprehur për një marrëdhënie sa më bashkëpunuese në Parlament, shenjat e para janë mjaft negative. Siç e përmendët edhe ju, neve na u desh ta fillojmë me një betejë krejtësisht të panevojshme, për të “fituar” një të drejtë që na takonte plotësisht, atë të kohës së nevojshme për t’u njohur me programin e Ramës përpara se të zhvillonim debatin parlamentar. Në fakt edhe në këtë rast ishim ne që toleruam duke lejuar një procedurë jashtë normales, pasi paraqitja e programit dhe debati duhej të vazhdonin pa shkëputje. E pas gjithë kësaj, ne u detyruam që në Parlament të përballemi me fyerjet e sulmet banale të atij që do të qeverisë këtë vend. Braktisja e seancës në ato momente ishte në fakt vendimi më i lehtë që mund të merrej, sepse ne mund të reagonim edhe ndryshe. Prapë ne u treguam më luajalë dhe bëmë atë që duhej të bënte Rama, respektuam solemnitetin e asaj seance dhe thjesht u larguam. Por mund të kishim bërë dhe që të largohej Rama, e jo ne nga salla. Ai zotëria që e ka natyrë të tij provokimin, bën mirë ta llogarisë një gjë të tillë nëse do të vazhdojë të fyejë e provokojë opozitën. Në PD kanë ndodhur shumë ndryshime që pas zgjedhjeve të 23 qershorit. Zoti Berisha dha dorëheqjen, duke marrë përsipër humbjen e zgjedhjeve dhe prej gati dy muajsh partia drejtohet nga zoti Basha. A keni ndonjë koment për këtë rotacion brenda PD, dhe si e vlerësoni drejtimin e deritanishëm të partisë nga kryetari i ri? Unë mendoj që, megjithë situatën jo të mirë që u krijua me humbjen e zgjedhjeve, dorëheq ja e z.Berisha ishte momenti më i vështirë për të

“Unë personalisht, për disa arsye mendoj që z.Basha ishte zgjedhja dhe zgjidhja më e përshtatshme për PD-në. Mos harrojmë që z.Basha e ka mundur një herë Ramën, por jo vetëm për këtë arsye mendoj që është figura e duhur për të ringritur PD-në dhe për ta rikthyer në fitore. Rezultoi që kështu mendonte dhe pjesa më e madhe e anëtarëve të PD-së që e votoi në masë z.Basha”.

E shtunë-diel, 14-15 shtator 2013

www.mapo.al

Kreu i LZHK-së komenton procesin e ripërtëritjes së lidershipit të PD

deklarata

Shehi: Berisha? PD duhet t’i mbyllë ciklet e veta dhe të shohë përpara

gjithë ne. Ai qe një vendim i pakthyeshëm i z.Berisha dhe ne ishim të detyruar të ambientoheshim sa më shpejt me një realitet aspak normal për ne. Deri në atë kohë, gjithnjë në situata të vështira ne ishim mësuar dhe e dinim që kishim Berishën dhe ai do të gjente zgjidhjen e duhur. Tani Berisha ishte me ne, por zgjidhjet duhej të fillonim t’i gjenim dhe vetë. Në këtë aspekt fushata që u zhvillua për kryetarin e PD-së rezultoi mjaft pozitive edhe për fillimin e ringritjes së PD-së. Unë personalisht, për disa arsye mendoj që z.Basha ishte zgjedhja dhe zgjidhja më e përshtatshme për PD-në. Mos harrojmë që z.Basha e ka mundur një herë Ramën, por jo vetëm për këtë arsye unë mendoj që është figura e duhur për të ringritur PD-në dhe për ta rikthyer në fitore. Rezultoi që kështu mendonte dhe pjesa më e madhe e anëtarëve të PD-së që e votoi në masë z.Basha. Si një prej politikanëve “të vjetër” të PD-së, a keni ju një parashikim politik për të ardhmen e kësaj force politike? Ku e shihni atë, dhe nisur nga disa qejfmbetje nga zëra jo pak të rëndësishëm në PD, a mendoni se mund të ketë plasaritje raportesh brenda saj? Realisht unë mendoj qe periudha e parë, tani nuk do të jetë e lehtë për ne. Opozita në vetvete është e vështirë për një parti politike në Shqipëri, po të kemi parasysh dhe se kush do e drejtojë këtë vend, bëhet edhe më e vështirë. Jo të gjithë i rezistojnë vështirësive, por unë mendoj që për sa i përket Grupit parlamentar të PD-së, pavarësisht atyre që ju i quani qejfmbetje, ne do të kemi një grup jo vetëm solid, por dhe cilësisht mjaft lart si opozitë në parlament. Sa për të ardhmen e PD-së, shoh një ringritje të shpejtë. Shumë shpejt edhe ata që

mund të kenë votuar për të majtën në këto zgjedhje, besoj se do arrijnë të dallojnë diferencat e mëdha që ekzistojnë midis nesh dhe Ramës. Do arrijnë të kuptojnë se me gjithë gabimet që ne mund të kemi bërë dhe me gjithë pakënaqësitë që mund të kemi krijuar gjatë tetë viteve të qeverisjes sonë, përsëri futja në krevatin e një mullixhiu si Rama është një gabim fatal. Unë e di që në rrugën tonë do të na ndihmojë jo pak dhe Rama vetë. Në zgjedhjet e ardhshme

“Ne do të jemi bashkëpunues në çdo iniciativë në interes të shqiptarëve, por do të bëhemi “të frikshëm” për Ramën, nëse do të guxojë të shkelë mbi interesat e kujtdo për interes të tij, siç është mësuar në fakt që të bëjë. Në të vërtetë jemi pak deputetë në Parlament, por përfaqësojmë qindra mijë shqiptarë që janë me ne”. parlamentare unë besoj se shqiptarët do të zgjedhin përsëri PD-në. Ekziston një debat publik mbi rolin e zotit Berisha në PD, tashmë që ka dhënë dorëheq jen. Shumë analistë mendojnë se ai vazhdon të jetë ende kryetari de facto i partisë. Ju vetë, si e shihni ndikimin e zotit Berisha? A duhet PD-ja të krijojë një fizionomi të re apo duhet t’i qëndrojë besnike trashëgimisë së liderit historik? Zoti Berisha në mënyrë absolute ka pozicionin e tij në PD dhe që nuk mund të lidhet me asnjë funksion në parti. Të themi që z.Berisha dha dorëheqjen dhe

tani nuk ka asnjë ndikim në PD, do të ishte gënjeshtër dhe hipokrizi, përkundrazi unë mendoj që është fat që ne të kemi ende ndihmën e tij. Jemi ne që kemi nevojë e kërkojmë ndihmën e tij, por kjo nuk ndryshon aspak faktin që z.Basha tashmë është kryetari i PD-së dhe i pari që e respekton këtë fakt është vetë z.Berisha. Ka pak ditë që jeni zgjedhur kryetar i Grupit parlamentar të PD-së. Ku mendoni se duhet përqendruar aksioni parlamentar i PD-së, tashmë në opozitë? Ne kemi deklaruar që do të jemi një opozitë luajale, që do e mbështesim aksionin tonë mbi të vërtetat e jo shpifjet, që do bazohemi tek argumentet e jo tek dhuna. Por që në mënyrën më absolute nuk do të lejojmë të cenohen interesat e qytetarëve shqiptarë dhe të drejtat e opozitës. Ne do të jemi bashkëpunues në çdo iniciativë në interes të shqiptarëve, por do të bëhemi ‘të frikshëm” për Ramën nëse do të guxojë të shkelë mbi interesat e kujtdo për interes të tij, siç është mësuar në fakt që të bëjë. Në të vërtetë jemi pak deputetë në Parlament, por përfaqësojmë qindra mijë shqiptarë që janë me ne. Ju keni në dorë programin qeverisës të mazhorancës së re. Në vija të përgjithshme, si ju duket përmbajtja e këtij dokumenti? Mbi cilat çështje do të përqendrohet debati juaj si grup parlamentar të shtunën në seancë parlamentare? Ai nuk ishte program. Ishte thjesht një paçavure politike në vazhdim të fushatës së tij elektorale, mbushur me sharje dhe shpifje ndaj opozitës. Rama ende nuk e ka kuptuar që është kryeministër dhe kam frikë se nuk do ta kuptojë deri në momentin që do të dalë sërish në opozitë.

“Braktisja e seancës në ato momente ishte në fakt vendimi më i lehtë që mund të merrej, sepse ne mund të reagonim edhe ndryshe. Prapë ne u treguam me luajalë dhe bëmë atë që duhej të bënte Rama, respektuam solemnitetin e asaj seance dhe thjesht u larguam. Por mund të kishim bërë dhe që të largohej Rama, e jo ne nga salla. Ai zotëria që e ka natyrë të tij provokimin, bën mirë ta llogarisë një gjë të tillë, nëse do të vazhdojë të fyejë e provokojë opozitën”.

“Epoka ‘Berisha’ në Partinë Demokratike ka përfunduar. Nëse ai vijon të kryesojë de fakto këtë forcë, sipas deputetit Dashamir Shehi, dëmtimi i mëtejshëm i PD-së do të ishte i pashmangshëm”. Kryetari i LZHKsë, i cili iu rikthye Parlamentit si pjesë e listave të PDsë, shprehet kundër ruajtjes së pozitave të Berishës në drejtimin e partisë më të madhe opozitare. Ndërsa një tjetër aleat, Shpëtim Idrizi i PDIU-së, vlerëson se dhe pa Bashën në parlament, e djathta do të jetë një opozitë e fortë. “Në qoftë se do të jetë, kjo nuk do të jetë një gjë e mirë për Partinë Demokratike, se do t’i vërë institucionet e Partisë Demokratike në një pozicion informal. Domethënë, njerëz të tjerë do të kenë pushtetin real dhe njerëz të tjerë do ta drejtojnë. Unë gjykoj se Partia Demokratike duhet t’i mbyllë ciklet e veta dhe të shikojë përpara. Ka vënë një kryetar partie, ndërkohë që ka gjithsesi pushtet mjaftueshëm për ta drejtuar Partinë Demokratike. Ndërkaq ka vënë një kryetar grupi parlamentar, gjykoj që i ka vënë instrumentet e veta dhe kjo do t’i pengojë, t’i ngatërrojë me kujtimet e të tjerëve, ndërkohë që i bën një dëm të madh opozitës shqiptare. Kush sheh përpara shkon përpara, kush mbrapa kokën kthen, mbrapa shkon”, tha Dashamir Shehi, kryetar i LZHK-së. “Padyshim që aula kryesore e debati politik shqiptar është Parlamenti i Shqipërisë dhe do të ishte mirë, por për shkak të këtyre rrethanave, siç thashë, për ironi të përsëritjes së historisë por besoj që Partia Demokratike ka kapacitete, ekspertizë, përvojë dhe personalitete të spikatura që ta mbushin këtë vakum”, - tha Shpëtim Idrizi. Në bllok partitë e djathta do të votojnë kundër programit dhe qeverisë ‘Rama’. Por Idrizi thekson se për vendimmarrje të caktuara, pavarësisht qëndrimit të PD-së, deputetët e partisë së tij do të ruajnë linjën politike të PDIU-së. “Sigurisht që ne do të votojmë kundra qeverisë, si një votim siç thashë, si një votë pjesë e opozitës shqiptare. Ne do të jemi kritikuesit më të rreptë të kësaj qeverie sa herë do të cenohet interesi kombëtar. Do të jemi në suport, në mbështetje në ligjet e integrimit, një axhendë e përbashkët e të gjithë shqiptarëve e sigurisht edhe për axhendën e kombëtarisë për çështjen çame”, - tha Shpëtim Idrizi. Në seancën e së shtunës ku do të diskutohet dhe votohet rreth programit dhe kabinetit qeverisës, kanë regjistruar emrin të 140 deputetët e Kuvendit të Shqipërisë. Sipas rregullores, koha e debatit të secilit, pa llogaritur replikat, është 20 minuta.

“Të themi që z.Berisha dha dorëheqjen dhe tani nuk ka asnjë ndikim në PD, do të ishte gënjeshtër dhe hipokrizi, përkundrazi unë mendoj që është fat që ne të kemi ende ndihmën e tij. Jemi ne që kemi nevojë e kërkojmë ndihmën e tij, por kjo nuk ndryshon aspak faktin që z. Basha tashmë është kryetari i PD-së dhe i pari që e respekton këtë fakt është vetë z.Berisha”.

e shtunë-e diel, 14-15 shtator 2013

www.mapo.al

PUSHIME DHE PLAZH

Zbuloni dimensionin tonë në artikujt verorë …

²adër plazhi poliestër, Dia. 2 m

1.690 L

²adër, Dia. 2 m

890 L

Kodi: 16402

Kodi: 16399

Suport çadre PP 44 x 44 x 14 cm

880 L

Karrige plazhi + jastëk me rrjetë plastike 83 x 56 x 90 cm

Kodi: 16403

²antë termus 6 L

1.595 L

990 L

Kodi: 17882

Kodi: 16719

Shtrojë plazhi natyrale 60 x 180 cm

199 L

Shezlong me konstrukt metalik dhe rrjetë plastike 185 x 58 x 29 cm

Kodi: 16953

2.950 L

1.350 L

Kodi: 17562

Artikuj për peshkim E Re New

Peshqir pambuku “Valerio Monte” duke filluar nga

Vera na fton në ditët e saj me ngrohta të shijojmë natyrën në të gjithë dimensionin e saj. Buzë detit, në mal, kudo ku freskia të përqafon, bashkuar me shoqërinë e miqve dhe familjeve tona. Secili nga ne po mendon për pushimet. ²do zgjedhje bëhet e përshtatshme dhe fal kënaqësi nëse ju keni me vete edhe aksesorët e duhur për të shijuar në maksimum aventurat e planifikuara. Në MEGATEK do të gjeni produktet më cilësore dhe me çmimet më ekonomike në treg. Për më shumë produkte shfleto katalogun online në website MEGATEK.

Shtrojë plazhi natyrale 60 x 180 cm + shapka

Krahë plazhi “Tweety’’

390 L

590 L

Grepa Trab Akura 130 BN 02 15 copë

Kodi: 17862

Kodi: 16952

150 L Kodi: 52124

Plumbçe sferë, 20 gr skorevole 10 copë

220 L Kodi: 64323

Imitues Trab Sabiki Luminos

300 L Kodi: 52141 Kallam SHIMANO, JOY 10600 4 m

1.800 L Kodi: 52167

Filispanjë Hikaru 0.20mm

350 L

Kodi: 52183

Dyshek tek me ajër 185 x 79 x 22 cm

1.950 L Kodi: 17880

Komardare rrethore 91cm

590 L

Kodi: 17861

Autobuzi Megatek-Citypark FALAS, çdo 30 minuta!

Kontakt:

Autostrada Tiranë-Durrës, Km 7 Shqipëri www.megateksa.com; info@megateksa.com Linja e shërbimit për klientin: 04 23 88 333

E shtunë-diel, 14-15 shtator 2013

www.mapo.al

Zogaj në 7 ditë Publicisti dhe politikani Preç Zogaj është çdo javë në MAPO Weekend me një grafi të imët të njollave dhe dritës në hartën e zhvillimeve politike të javës. Nga e shtuna në të shtunë. Nga lajmi në lajm.

Kodi Etik i qeverisë Rama; “Puna diçka, propaganda gjithçka” PD braktis sallën gjatë fjalimit të parë si kryeministër të Edi Ramës në parlament. A ishin fyerjet aq të rënda sa për të ikur? Pyetje së cilës ambasadori amerikan i është përg jig jur: pak kortezi nuk i bën dëm askujt… Nuk bëhet fjalë për fyerje. Bëhet fjalë për një provokacion, i cili sipas vlerësimit tim ishte mjaftueshëm i rëndë për të provokuar reagimin e deputetëve të opozitës. E bëri me qëllim apo pa qëllim Rama, kjo është një çështje tjetër. Unë jam i prirur të mendoj se ishte në inercinë e komunikimit publik pa kundërshtarë, që ushtron prej dhjetë vjetësh a më shumë në hollin apo kopshtin e Partisë Socialiste, në foltoret e tjera të kësaj partie, në studiot e televizioneve ku nuk ka bërë asnjëherë më debate me kundërshtarë politikë e deri në portalet e mediave online, ku shumëfishon vetveten kundër kujtdo që nuk i pëlqen me zyrën e komentuesve me maska, që janë sivëllezërit e grabitësve me maska. Pra, një ditë të bukur, ky njeri i mësuar të flasë kundër të tjerëve pa i pasur përballë, u gjend në aulën e Parlamentit ku ka gjithmonë dy palë dhe ku për çdo akuzë apo insinuatë kundër tjetrit të pret replika, përgjigjja, reagimi i tjetrit. Nuk është se Rama nuk e kishte parasysh ndryshimin e madh midis foltores së Kuvendit dhe foltoreve partiake. Po e mori vrulli i vjetër, zakoni i vjetër dhe tha dy-tri gjëra që komprometuan debutimin e tij në Kuvend. Tha, për shembull, se nuk jemi mandatuar për të falur krime të pagjykuara. Kjo ishte sipas meje fjalia që provokoi demokratët dhe u lexua si shpallje lufte nga zoti Berisha. Kush i ka kërkuar zotit Rama të falë krime të pagjykuara, që po e “ refuzonte” ashtu në Kuvend? Askush! A mund të flasë kryeministri në kuptimin institucional të fjalës për krime të pagjykuara? Absolutisht, jo. Ai mund të njoftojë se qeveria e tij ka vendosur të çojë para drejtësisë iks person për iks padi, por vetëm kaq. Në shtetin e së drejtës ekziston parimi i prezumimit të pafajësisë, është gjykata që përcakton konform provave figurën e krimit, është gjykata që shpall fajtorë. Jo kryetari i partisë së parë, jo kryeministri. Çfarë tagri ka Edi Rama për të falur që nuk falka dot? Asnjë lloj tagri. Çështjet e faljes në planin ligjor janë rregulluar me ligj. Falja në këtë plan ka kuptim t’u jepet vetëm atyre që kanë marrë dënimin e formës së prerë. Ndërsa për faljen në planin moral, politik dhe njerëzor, zoti Rama do të bënte mirë të lexonte Hegelin apo, më lehtë, Derrida-në, për të kuptuar se koncepti i faljes është shumë më i ndërlikuar sesa kur vë ose nuk vë dorën në zemër Partia. Zoti Rama as mund të falë, as mund të mos falë për dosjen në gjykim të 21 janarit apo për Gërdecin. Fjalia e tij në Kuvend thjesht tradhton mendësinë e vjetër që ai ka për ndarjen e pushteteve, për detyrat e kryeministrit, të cilave u bashkëngjit atribute të superprokurorit e supergjykatësit. Natyrisht, ai nuk e ka vrarë mendjen se ku i del tymi. Si politikan populist, ai ka menduar t’i japë zë një fashe të elektoratit të majtë që kërkon nga Rama arrestime, prerje kokash. Rilindja fillon me prerje kokash, po predikojnë jakobinët e vjetër. Disa prej tyre janë në auto-

sugjestion, pasi janë bombarduar për vite e vite nga vetë Rama se djalli është ulur këmbëkryq dhe ka zënë ujët e Shqipërisë. Tani po i thonë, hiqe djallin. Duke folur gjoja në emër të tyre, Rama, pa i bërë akuzë apo padi konkrete, i thotë në foltoren e Kuvendit Sali Berishës se, unë nuk kam mandat të të fal! Ky është leximi. Të mos bëjmë sikur nuk kuptojmë. Të mos flasim për pasojën, para shkakut. Kur u duk se PD po futej në rrugën e bojkotit, Lulzim Basha, pasi mblodhi Grupin parlamentar demokrat shpalli se opozita do të jetë të shtunën në parlament për të ‘zbërthyer dështimet e Ramës”. A duket ky si momenti kur z. Basha ‘e themeloi’ veten si kryetar të PD? Ditën kur do të mblidhej Kuvendi i ri, publiku pa se zoti Basha thirri Grupin parlamentar të Partisë Demokratike, ku paraqiti një kornizë të veprimit dhe sjelljes së këtij grupi në Kuvend. Mua më ka bërë përshtypje të mirë fakti së Partia Demokratike e konsideroi Kuvendin arenën numër një të opozitarizmit dhe njoftoi se do të jepte konsensus pa kushte për çdo ligj dhe akt të qeverisë në favor të integrimit të vendit në BE. Ka disa rregulla të pashkruara në politikë, që janë rregullat e sjelljes prej zotërinjsh. Kur opozita jep sinjale bashkëpunimi dhe shtensionimi, qeveria përgjigjet me të njëjtën monedhë, madje një qeveri e kulturuar dyfishon me këto sinjale. Rama bëri të kundërtën. Dyfishoi me provokime. Por PD dhe opozita nuk bojkotuan Kuvendin. Braktisën një seancë gjatë zhvillimit të saj, për t’u rikthyer sot në debatin për programin. Nuk i ktheu Basha. Lënia e seancës është një formë e njohur reagimi në çdo Parlament të botës. Kur të kenë arsye apo kur ta shohin politikisht të leverdishme, deputetët e PD-së mund ta bëjnë edhe herë të tjera këtë, pa qenë nevoja të marrin leje apo të shtyhen nga kryetari i partisë. Deputetët kanë përgjegjësinë e tyre, por nuk kanë përse të jenë marioneta të kryetarit që nuk është në Kuvend, siç ka ndodhur me Grupin e PS-së gjatë dy legjislaturave të kaluara. Është tjetër gjë kur ka një vendim të partisë për bojkotimin e Kuvendit. Disiplina duhet të burojë nga respekti i gjithsecilit për programin dhe vendimet. Pati edhe nga ata që, megjithëse pjesë e opozitës, nuk ikën me opozitën kryesore nga salla e Parlamentit. Gjovalin Kadeli e Dashamir Shehi, për shembull. Brenda kësaj, nga mendoni se erdhën 8 votat plus që iu shtuan 83 të mazhorancës për të noterizuar Ilir Metën si kryetar të Parlamentit? Jo, nuk mendoj se gjejmë këtu leximin e rrjedhjes së votave në votimin për zotin Meta. Berisha u ngrit i pari dhe iku vetëm, me sa u pa. Deputetët demokratë e ndoqën disa për solidaritet, disa të indinjuar nga provokimi i rëndë i Ramës. Si ju është dukur fjalimi i Ramës, jo në stil dhe leksik, por si platformë qeverisjeje dhe politikash afatgjata (kjo në kuptimin që ka fjala politika-policy në anglisht)? Në vazhdën e disa fjalimeve të kohëve të fundit, fjalimi i Ramës ka një problem të madh dhe mjaft shqetësues në rrafshin politik: duke për-

jashtuar disa fjali klishe nga e folura e sotme burokratike europiane, çdo fjali ku autori mëton të jetë paksa origjinal nuk mbyll asnjë koncept demokratik. Po kujtoj tani sa për ilustrim një fjali për lirinë, ku autori zhvillon konceptin e lirisë në funksion të meritës. Fjali e një subjektivizimi të tmerrshëm që e asgjëson në themel lirinë. Më kujtohet një libër i Benedeto Kroçës për liberalizmin, përkthyer para disa vitesh nga i ndjeri Gjergj Zheji. Duke u tallur me kategorinë e filozofëve dhe politikanëve të stampës së vjetër majtiste që e shikonin lirinë si shtojcë të miradive të tyre, ai thoshte se liria nuk është një shtresë gjalpi mbi copën e bukës, por është vetë parimi i lëvizjes. Për programin si program kam folur qëkurse ai quhej elektoral. Është si një dhuratë e madhe, e paketuar bukur e bukur, por kur ta hapësh do të të duhet të heqësh njërën pas tjetrës kutitë e vogla, gjithnjë e më të vogla, si matrioshkat ruse, dhe në fund të mos gjesh asgjë që të të mbetet në dorë. Programi është libresk në çështjet që kanë të bëjnë me taksat dhe politikat e zhvillimit. Shkujdesje totale në pjesën për infrastrukturën. Gjithsesi, programi letër është. Duhet të presim qeverisjen reale, për të cilën unë besoj se nuk do të jetë kjo e letrës, por një qeverisje në hullinë e qeverisjes së mëparshme. Rama ka ftuar në ditën e parë të punimeve të Parlamentit familjarët e viktimave të 21 janarit, ndërsa të dytën, ish të burgosur politikë të njohur si kundërshtarë të zëshëm të ish-kryeministrit Berisha… Kemi parë edhe në të kaluarën gjeste të tilla që janë tipike për politikanët shqiptarë. Për mua dhe besoj edhe për familjarët e viktimave të 21 janarit dhe për ish të përndjekurit gjithashtu, të cilët unë i kam mbështetur me shkrime në përpjekjet e tyre, është më e rëndësishme të shohim a do të ftohen në seancën e fundit të këtij

Disa prej tyre janë në autosugjestion, pasi janë bombarduar për vite e vite nga vetë Rama se djalli është ulur këmbëkryq dhe ka zënë ujët e Shqipërisë. Tani po i thonë, hiqe djallin. Duke folur gjoja në emër të tyre, Rama, pa i bërë akuzë apo padi konkrete, i thotë në foltoren e Kuvendit Sali Berishës se, unë nuk kam mandat të të fal! Ky është leximi. Të mos bëjmë sikur nuk kuptojmë. Të mos flasim për pasojën, para shkakut.

Kuvendi. Sakaq duhet të nënvizoj se në programin e qeverisë së re nuk pashë asgjë konkrete për ish të përndjekurit. Në raport me programin e elektoral që ka pas paraqitur në konventë ne PS-së zonja Bazhdari, programi qeverisës kishte hyrë në ujë plotësisht. Në media është shkruar e folur për një Kod Etik të komunikimit të ministrave me mediat, sipas të cilit, çdo gjë duhet të kalojë nga zyra e Kryeministrit. A ka një kontradiktë mes premtimit për transparencë qeveritare nga Rama dhe këtij ‘pakti heshtjeje’? Me sa kam lexuar në gazeta- dhe nuk kam parë që qeveria “Rama” të ketë përgënjeshtruar çfarë është shkruar- bëhet fjalë për një bunkerizim pa precedent të qeverisë ndaj mediave dhe publikut. Ky projekt famëkeq, sipas gazetës “Panorama”, përfshinte edhe një zyrë me 25 njerëz që do të merren me prodhimin e imazhit të që qeverisë. Nuk di sa e vërtetë është kjo, uroj të mos jetë e vërtetë, por po të jetë e vërtetë, mund ta themi që tani se qeveria po krijon një pallat të ri ëndrrash në inversin e pallatit të ëndrrave për të cilin ka shkruar një novelë Ismail Kadare. Në pallatin anadollak të ëndrrave në veprën e shkrimtarit shkoqitën ëndrrat që shohin shtetasit nga çdo cep i perandorisë. Në pallatin e Ramës “ëndrrat” do të prodhohen për t’ia dhënë publikut si të vërteta. E gjithë kjo është në përputhje me parimin e vjetër të Ramës “puna diçka, propaganda gjithçka”. E gjithë kjo i përgjigjet gjithashtu parimit të organizimit në kantierin e tij, që është diçka krejt e kundërt me parimin e lirisë në kantierin e liberalizmit. Henri Cili, në një libër të sapobotuar e gjen kodin e rezultatit të 23 qershorit te një frymë sedentare antireformiste në Shqipëri. Të jetë ky shpjegimi apo është një ndër…? E lexova me një frymë librin e Çilit. Nuk më ndodh shpesh të lexoj me kaq endje tekste që kanë në fokus një subjekt aq të njohur e aq të freskët, siç janë në rastin konkret zgjedhjet e 23 qershorit, për të cilat është shkruar papushim gjatë gjithë verës nga të gjithë editorialistët, analistët, studiuesit dhe politologët shqiptarë. Në këtë kontekst, një “artikull i gjatë” për këto zgjedhje nuk është se premtonte të reja tërheqëse. Mirëpo libri i Çilit është nga ata që ilustrojnë thënien e Borgesit se tekstin e diferencon eleganca. Eseja është shkruar me elegancë të madhe dhe me thellësi. Brenda njëqind faqeve të librit gjejmë të përmbledhur një histori të shkurtër të liberalizmit shqiptar gjatë këtyre dy dekadave të hapjes demokratike të vendit dhe një analizë të hollë të dikotomisë, përplasjes dhe rezultatit të zgjedhjeve të 23 qershorit. Ju pyesni, a është mendësia antireformiste e një pjesë të publikut një ndër shpjegimet e këtij rezultati. Padyshim që po. Ndërkaq, nuk duhet të harrojmë se në politikë veprojnë ligjësi kundërthënëse, që kanë të bëjnë me kohën. Njerëzit krijojnë stereotipe, nuk gjykojnë zgjidhje. Edhe kjo duhet mbajtur parasysh. Gjithsesi, Çili na ka dhënë një tekst me vlerën e një traktati për liberalizmin shqiptar dhe ky është një kontribut jashtëzakonisht i vyer.

E shtunë E shtunë - e diel - e diel 14-15 13-14 shtator prill 2013 www.mapo.al

speciale

Analizë mbi “Hannah Arendt”, filmin e ngritur mbi një fashë të jetës së filozofes së njohur, e që tregon se debati i hapur në kohën e saj, ende nuk ka përfunduar

Një film i von Trotta-s

dhe një problem shqiptar Dashnor Kokonozi

Filmi të tërheq dora-dorës, edhe pse nuk ka natyrë intriguese dhe i qëndron larg mjeteve kinematografike që synojnë ta mbingarkojnë shikuesin me skena horrori të kampeve të përqendrimit (për të mbështetur apo kundërshtuar ndonjë nga idetë që do të zhvillohen më tej).

ë ekranin e madh të kinemasë, e veçanta e verës që shkoi ishte filmi i fundit i Margarethe von Trotta-s, titulluar Hannah Arendt. Të tjerëve është e vështirë t’u kujtosh edhe titullin. Von Trotta, aristokrate gjermane, ishte përgatitur të bënte gjëra të tjera në jetë, sikur në vitet ’60, gjatë një qëndrimi në Paris, të mos kishte zbuluar ekzistencën e asaj rryme që në kinematografi që njihet me emrin Nouvelle vague. Qe përcaktuese për të ardhmen e saj. Ajo hoqi dorë nga karriera e mëparshme (biznesi) dhe iu kushtua formimin në artet skenike. Para se të vendosë të dalë pas kamerës, mundi të bëhet një nga aktoret e pëlqyera edhe të vetë Fassbinderit. Qe e njohur edhe në Shqipërinë komuniste. Brezit tim i kujtohet fare mirë filmi Nderi i humbur i Katarina Blumit, ku ajo është realizuese dhe skenariste bashkë me bashkëshortin e atëhershëm, Volker Schlöndorff. Në këtë film të fundit, edhe pse nuk mund ta klasifikosh plotësisht si biopic (ai nuk përfshin veçse një pjesë të vogël të jetës së H. Arendt-it), për të luajtur filozofen e njohur ajo i bën thirrje Barbara Sukovës. Me sa duket aktorja e saj fetish, të cilës në një film të vitit 1986 i kishte besuar rolin e Roza Luksemburgut. Von Trotta thotë se në fillim kishte patur idenë të përqendrohej në periudhën kur H. Arendt ishte studente, të merrej disi me dashurinë e saj për Heidegger-in (fotografinë e të cilit e shohim edhe në këtë film në tavolinën e saj të punës bashkë me atë të të shoqit dhe regjisorja thotë se kështu ka qenë në të vërtetë) e deri kur vdiq. Me kohë hoqi dorë nga projekti fillestar dhe u përqendrua vetëm në katër vite të jetës së saj (1960-1963), periudhë kur një gazetë amerikane (NY) i kërkoi të ndiqte në Jerusalem procesin gjyqësor të Eichmann-it (dinjitari i lartë nazist, që u kap në Argjentinë dhe u soll në Izrael në sajë të një operacioni të Mossad-it) si edhe në polemikat e egra që i pasuan pesë artikujt e saj në të dy anët e Atlantikut. Filmi të tërheq dora-dorës, edhe pse nuk ka natyrë intriguese dhe i qëndron larg mjeteve kinematografike që synojnë ta mbingarkojnë shikuesin me skena horrori të kampeve të përqendrimit (për të mbështetur apo kundërshtuar ndonjë nga idetë që do të zhvillohen më tej). Sukova vetë që në sekuencat e fillimit të habit me natyrshmërinë e saj. Duke se ka zgjidhur rolin duke mos “luajtur” filozofen, por duke u përqendruar te jeta e saj e përditshme. Dikur fare natyrshëm publiku kupton se edhe një filozofe ka një jetë personale si edhe një sërë problemesh për të zgjidhur dhe mbi të gjitha se jo tërësia e personave që e rrethojnë e kanë të mbushur kokën me vizione të komplikuara

që i japin mundësi asaj të shpjegojë dhe shprehë gjëra të hatashme. Më tej do të qe me interes të vëreje si von Trotta ka mundur që me mjete të thjeshta kinematografike të sjellë në një masë të besueshme atmosferën e një kohe tjetër dhe kjo nëpërmjet një montazhi pa artefice, kamera është mesatarisht dinamike dhe mbi të gjitha të bën përshtypje se nuk sheh asnjë lloj efekti hutues pa të cilët është e vështirë të kuptosh filmat e ditëve tona. E megjithatë duhet ndalur këtu, sepse në këtë film të fundit të saj pika e rëndesës nuk bie mbi realizimin (edhe pse një realizim i dobët komprometon rëndë edhe subjektet më interesantë) por mbi problematikën që trajton, e cila nuk është as më pak e as më shumë, por një nga përplasjet më të forta politike, intelektuale, juridike e filozofike të shekullit që shkoi .Në këtë pikë më la përshtypje të veçantë një artikull që thoshte se me këtë film, M. von Trotta ka filmuar mendimin në veprim. Gjë që duket të jetë e vërtetë. Nga ajo që u vu re edhe shumë javë pasi filmi shfaqej në sallat e shumë kinemave evropiane, mund të kuptohej se debati që kishte hapur në kohën e saj H. Arendt ende nuk ka përfunduar. Siç dihet, veç tërësisë së artikujve për procesin e Jerusalemit, ajo mbi bazën e tyre botoi edhe librin “Eichmann-i në Jerusalem”, një ese e njohur ku zhvilloi idenë e saj mbi “rëndomtësinë e së keqes”dhe ku dinjitarin nazist e pa si një nëpunës të verbër që ka zbatuar urdhrat e eprorëve. Është e tepërt të themi se këtu jemi në vazhdimësinë e një mendimi filozofik që analizon origjinën e dhunës e që nis me Platonin, Shën Agustinin e vazhdon deri në ditët tona. Ajo shkroi se “Eichmann-i nuk ishte as Jago e as Makbeth dhe atij as që i ka shkuar në mendje, sikundër Rikardit të III-të të bëjë keq në parim”. E diku tjetër vazhdon: “Eichmann nuk është budalla. Është mungesa ab-

solute e mendimit - që nuk është e njëjta gjë me të qenit budalla,- ajo që ka bërë që ai të shndërrohet në një nga kriminelët më të mëdhenj të kohës së tij...” Këto fraza nuk janë thjesht thelbi i filmit, por më fort idetë bazë që shprehu Arendt në atë kohë dhe që ndezën një polemikë që nuk ka reshtur edhe sot. Skandali ishte i paimagjinueshëm, ajo fyhej ngado, auditori i zbrazej, njerëzit e afërt iu larguan, komunitetet çifute në Amerikë e urrenin, familjarët nuk kuptonin asgjë se çfarë kishte ndodhur. Punët shkuan deri në atë pikë sa edhe vetë shërbimet e fshehta izraelite e kërcënuan dhe nuk deshën që ajo të vazhdonte më tej të publikonte idetë e saj në vazhdën të së njëjtës logjikë. Kishte shumë që thoshin se duke argumentuar se Eichmann-i kishte qenë thjesht një zbatues i urdhrave, ajo në një farë mënyrë ishte për mos dënimin e tij, diçka kjo që ishte krejt jashtë optikës së analizës së saj. Shkrimtari e realizuesi C. Lanzman, i cili në atë kohë pati thënë se përfundime të tillë veçse provojnë marrëzinë e vetë H. Arendtit, këtë vit iu përgjigj filmit në fjalë me në film të tijin që u projektua në festivalin e Kanës. (Një film i gjatë e i mërzitshëm) Kishte të tjerë që mendonin se kishte ndodhur ndonjë keqkuptim dhe ajo nuk kishte kapur thelbin e procesit, sepse ndryshe nga sa e paraqet filmi, Arendt ndenji vetëm pak kohë në sallën e gjyqit. Dhe është e vërtetë. Pasi vështroi ca kohë Eichmannin në sallën e gjyqit, ku e kishin mbyllur në një kafaz xhami, ajo vazhdimin e procesit e ndoqi kryesisht nga ekrani i tv-së në një sallë ngjitur me atë të gjyqit, por edhe aty nuk ndenji gjithë kohën. Dëshmitarët thonë se dilte shpesh dhe tymoste cigare. Ka një bindje aq të fortë në këtë pikë dhe diskutimi nuk është mbyllur as sot. Pak kohë më parë në Le Figaro filozofi Luc Ferri (ministër i arsimit i Zhak Shirakut), shkruante se fakti që nuk i ndoqi rregullisht seancat, tregon se ajo e kishte tashmë në kokë se çfarë do të shkruante. Madje shkon edhe më tej (dhe kjo qe e çuditshme, sepse në sytë e mi ai është nga filozofët më të mirë të ditëve tona) sa shkruan se ajo në analizat e saj mbi totalitarizmit ka aplikuar logjikën dhe përfundimet e profesorit dhe të të dashurit të saj, filozofit M. Heidegger (sic). Siç mund të kuptohet, habinë time nuk e shkaktuan përfundimet e tij, por mënyra si e thjeshtëzon origjinën e analizave të H. Arendt-it. E vërteta është se që më 1964, idetë e Arendt-it u vunë në provë në një eksperiment të famshëm të S. Milgram-it në një universitet amerikan, në përfundim të të cilit u vërejt se njerëzit mund të kryejnë akte të dhunshme pa qenë nevoja të ushqejnë urrejtje.

Disa vite më pas, të njëjtat përfundime u konfirmuan edhe nga eksperimenti i psikologut Ph. Zimbardo, i njohur me emrin Standford prison experiment. Ai u kërkoi një numri studentësh të mbylleshin në bodrumin e një ndërtese, ndërkohë që disave u besoi të luanin rolin e të burgosurve të tjerët i veshi me uniformë dhe u kërkoi të bënin gardianin. Brenda javës “gardianët” me uniformë nisën të ushtrojnë një dhunë e terror të paimagjinueshëm ndaj “të burgosurve”, që ishin thjesht shokët e tyre, sa Zimbardo u shtrëngua të ndërpresë eksperimentin. H. Arendt-it iu dha të drejtë. Por jo të gjithë e kërkojnë të vërtetën në rrugë eksperimentale. Më 2006, historiani anglez D. Cezarini i kthehet edhe një herë këtij problemi dhe si shqyrtoi imtësisht biografinë e Eichmann-it thotë se ai ishte një antisemit i njohur që kishte marrë iniciativa që shkonin përtej zbatimit të thjeshtë të urdhrave. Imazhi i nëpunësit të rëndomtë që zbatonte urdhëruat ishte vetëm një vijë strategjike mbrojtjeje. H. Arendt kishte rënë në grackën e tij. J.F. Dortier, një psikolog i njohur francez, para pak vjetësh shkruante se H. Arendt nxitoi në përfundimet e saj sepse ato i lejonin të formulonte një tezë të rëndësishme: Regjimet totalitare jetojnë në sajë të pasivitetit të njerëzve të zakonshëm. Bindja në vetvete nuk mjafton thotë historiania tjetër L. Rees, është ideologjia që kanë përqafur ajo që motivon militantizmin e tyre. Edhe përvoja e kriminelëve modestë shqiptarë e provon një gjë të tillë. Vërtetë veglat e diktaturës nuk kishin para tyre çifutë, por rolin e tyre e luanin fare mirë “armiqtë e klasë” që ata i urrenin me të gjitha rropullitë e tyre dhe ishin mësuar t’i shihnin si burim infeksioni dhe të rrezikshëm për pushtetin.

E shtunë - e diel 14-15 shtator 2013

www.mapo.al

Një natë për kinemanë shqiptare në kryeqytetin britanik. Aktiviteti u organizua nga Ambasada shqiptare dhe Albanian Cinema Project

“Nëntori i Dytë”

shfaqet në kinemanë Rich Mix në Londër

Që në çastin që një grup njerëzish nuk cilësohen më se bëjnë pjesë te “ne”, thotë psikologu H. Eelzer (Ekzekutuesit, 2007), çdo mizori ndaj tyre bëhet e mundur. Përvoja shqiptare në këtë pikë e plotëson më së miri atë të nazizmit gjerman. Me këtë rast po kujtoj këtu se në librin e saj të famshëm “Origjina e totalitarizmi”, të botuar menjëherë pas L2B, është po H. Arendt që e krahasonte Gjermaninë e Hitlerit me regjimin komunist të Moskës. Për të në thelb nazizmi dhe komunizmi janë e njëjta gjë (të paktën në format që u shfaqën). Dhe duhet të jetë e vërtetë përderisa të dy regjimet prodhuan pushkatime politike dhe kampe përqendrimi. Por ndërsa ndihma më e madhe që i dha bota Gjermanisë së pasluftës ishte Procesi i Nurembergut, kjo nuk ndodh me të gjitha shoqëritë me të kaluar totalitare, që synojnë të kthejnë përfundimisht faqen e historisë së tyre. Jashtë filmit, më ka bërë gjithnjë përshtypje ngjashmëria e deklaratave të Eichmann-it me atë të ndonjë funksionari të lartë shqiptar (që ndryshe nga nazisti në fjalë, nuk hipi në podiumin e trekëndëshit për t’u varur, por ngjiti shkallët më të larta ta drejtësisë shqiptare), kur përpiqet të përligjë dhënien e dënimit me vdekje me detyrimin e zbatimit të ligjeve të kohës e madje flet edhe për akte terrorizmi të viktimave, ndërkohë që gjithçka tregon se terroristi i vërtetë ishte vetë shteti shqiptar. Nëse mjaft vende evropiane si Greqia, Portugalia, Bullgaria etj., nuk ngurruan të vënë drejtësi për të kaluarën e tyre të rëndë, pati vende që ngurruan. Midis tyre është edhe Spanja me të kaluarën e saj frankiste të cilën e la në heshtje për të patur një lloj uniteti kombëtar përballë separatizmit katalog e bask. Por po të shohësh shtypin spanjoll e

kupton se ditët më të këqija të këtij vendi të mrekullueshëm nuk janë këto të sotmet të shkaktuara nga kriza ekonomike, por ato që parathonë varret e të pushkatuarve pa gjyq që kanë nisur të hapen kohët e fundit. Edhe Shqipëria, si në çdo fushë tjetër nuk qe në gjendje t’i mbyllte siç duhet hesapet as me të kaluarën e saj të përgjakshme. Për më tepër, në mënyrën më naive vëmendja u drejtua në pistën anësore të bashkëpunëtorëve dhe të funksionarëve të lartë të Sigurimit, një pjesë e të cilëve ishin pushkatuar për të mbuluar punët e pista të kryera me porosi të vetë hierarkëve partiakë, kriminelëve të vërtetë. Askush nuk deshi të kuptojë përse Nurembergu i kushtoi kohën më të madhe gjykimit të krerëve të lartë të partisë politike që ishte në pushtet, burimit të vërtetë të së keqes. Sjellja politike e shoqërisë shqiptare tregon se mefshtësia dhe rakitizmi i saj i sotëm, paaftësia për të prodhuar drejtësi dhe progres, është pasojë edhe e krimit me të cilin bashkëjeton pa e ndëshkuar. Dhe meqë kemi rastin unik ku drejtësia nuk është më shqetësimi kryesor i një shoqërie (as i vetë viktimave, me kusht që t’i paguash), përfundimet më interesante di t’i nxjerrë, si gjithnjë, klasa politike e vendit. Vetëm kështu shpjegohet përse prania më e dendur për metër katror e njerëzve të lidhur nga larg a nga afër me krimin vërehet në mjediset politike dhe parlamentare shqiptare. Megjithatë, kur të gjithë qeshin me dhëmbët jashtë, tek bie fjala për drejtësinë shqiptare, ata kujdesen që të vënë dorën para gojës, kur e bëjnë një gjë të tillë. Akt mjaft i rëndësishëm ky, që mbase dikujt do t’i shtijë në mendje idenë të bëjë një film, i cili do të fillonte me formulën: Betohem me nderin tim...

Sjellja politike e shoqërisë shqiptare tregon se mefshtësia dhe rakitizmi i saj i sotëm, paaftësia për të prodhuar drejtësi dhe progres, është pasojë edhe e krimit me të cilin bashkëjeton pa e ndëshkuar.

“Nëntori i Dytë” mbërrin edhe në Londër. Filmi i njohur shqiptar u shfaq në kinemanë Rich Mix të kryeqytetit britanik më 12 shtator, falë nismës së Ambasadës shqiptare në bashkëpunim edhe me Albanian Cinema Project, Arkivin Qendror të Filmit Shqiptar dhe me mbështetjen e shoqërisë Anglo-Shqiptare. Entela Gjika, këshilltare në Ambasadën shqiptare në Londër, e cila u kujdes për aktivitetin tha se kjo nismë u ndërmor me qëllim promovimin e kulturës shqiptare në Britaninë e Madhe. “Nëntori i Dytë’ është filmi i parë i restauruar nga Albania Cinema Project dhe Arkivi i Filmit, për 100-vjetorin e Pavarësisë. Ndaj edhe Ambasada Shqiptare mori përsipër organizimin e këtij aktiviteti, me qëllim njohjen e publikut britanik me kinemanë shqiptare, pasurinë dhe vlerat e saj”,- tha Gjika. Kjo mbrëmje e kinemasë shqiptare u hap në Londër nga ambasadori Mal Berisha, i cili falenderoi pjesëmarrësit për interesin e shfaqur për kinemanë shqiptare. Ai bëri më pas një përshkrim të shkurtër të historisë së kinemasë dhe prodhimit të filmave në periudhën komuniste. Më pas, Z. Stephen Nash, drejtuesi i Shoqërisë Anglo-Shqiptare dhe Znj. Roxanne Suratgar, përfaqësuese e ACP-së, folën mbi bashkëpunimin dhe kontributin e tyre në këtë aktivitet. Në të vërtetë, nata e kinemasë shqiptare në Londër ishte e organizuar në dy pjesë. Pas fjalës së mirëseardhjes, u shfaq filmi i shkurtër “Intervista”, i artistit shq-

iptar të njohur në arenën ndërkombëtare, Anri Sala. Në pjesën e dytë, znj. Roxanne Suratgar, përfaqësuese e ACP, bëri një prezantim të gjerë të Albanian Cinema Project, bashkëpunimit të tyre me Ministrinë e Kulturës, Arkivin Qendror të Filmit Shqiptar, por edhe USAIDin, Ambasadën Amerikane e Librarinë e Kongresit Amerikan, të cilët kanë dhënë kontributin e tyre në ruajtjen, restaurimin dhe promovimin e filmave shqiptarë. Një element interesant në fjalën e saj ishte edhe bashkëpunimi me Ministrinë e Mbrojtjes, e cila ka mundësuar transferimin e filmave në bunkerë me kushte të posaçme për ruajtjen e tyre. ACP dhe Arkivi i Filmit kanë në plan të restaurojnë edhe filmat “Tomka dhe shokët e tij”, “Kapedani”, “Ballë për Ballë” dhe “Ngadhënjim mbi vdekjen”. Procesi i restaurimit, shpjegoi Znj.Suratgar, është një proces mjaft delikat dhe i kushtueshëm, por ACP është e dedikuar që të vazhdojë misionin që ka ndërmarrë. Më tej, u vazhdua me shfaqjen e filmit të restauruar “Nëntori i Dytë”. Pas shfaqjes pati një seancë pyetje-përgjigje me një panel të përbërë nga ambasadori Mal Berisha, z. Stephen Nash dhe znj. Roxanne Suratgar. Përveç pyetjeve mbi kinemanë dhe projektin e restaurimit, përfaqësues të komunitetit shqiptar në Londër kërkuan bashkëpunimin e Albanian Cinema Projekt për shfaq jen e filmit “Nëntori i Dytë” edhe në shkollat shqipe në Britaninë e Madhe.

CMYK

e shtunĂŤ-e diel, 14-15 shtator 2013

www.mapo.al

personazh

Burrneshat

Ne, çifti i ngjitur

tani një fenomen artistik Ndoshta do vijë një ditë kur nuk do ketë më gra që betohen të jetojnë si burra. Por prej tyre nuk do ngelet vetëm një legjendë. Skenari i Andamion Murataj “Burri I shtëpisë” është përzgjedhur nga “Apulia Workshop Audiovizual”, ndërsa shërbimi fotografik I Jill Peters ka bërë xhiron e botës, gjatë muajit gusht

Nga Iva Tiço faqe 20

personzh planeti single privatësi Fenomen Çdo të shtunë e të diel

www.mapo.al

Një shqiptare në Bollywood Historia e Denisa Gokovit sapo ka nisur… Sepse do jetë protagoniste e filmit që nis xhirimet në 28 shtator në Indi e që do lançohet edhe në SHBA. Po synon tregun ndërkombëtar, por jo vetëm si aktore, dhe si kantautore, duke qenë se studion prej 15 vitesh piano, shkruan e kompozon vetë, dhe si modele…Njihuni me Denisën para se të bëheni krenarë për të

faqe 18

Përtej privatësisë

Ish –drejtoresha e Radio Tiranës, tani pedagoge e Gazetarisë dhe pjesë e strukturave drejtuese të FRD-së, tregon ditët e saj që nga mëngjesi me joga, te mbrëmjet me një çaj me motrën dhe mbesat dhe “natën e mire”, thënë babait 90-vjeçar

Zamira Koleci

një edicion special

faqe 19

Faqe 17

E shtunë - e diel 14-1513-14 shtator E shtunë - e diel prill2013 2013 www.mapo.al www.mapo.al

personazh

Sepse do jetë protagoniste e filmit që nis xhirimet në 28 shtator në Indi e që do lançohet edhe në SHBA. Po synon tregun ndërkombëtar, por jo vetëm si aktore, dhe si kantautore, duke qenë se studion prej 15 vitesh piano, shkruan e kompozon vetë, dhe si modele…Njihuni me Denisën para se të bëheni krenarë për të

Një shqiptare në Bollywood Historia e Denisa Gokovit sapo ka nisur… N

ëse nuk do e takoje e të shihje me sytë e tu, nuk do ta besoje që Denisa Gokovi, ajo vajza e imët, me flokë të shpupuritur biondë, humbur mes rrobave të gjera sportive, është një nga personazhet më të kërkuara të këtyre ditëve nga mediat rozë. I bie telefoni orë e çast dhe ajo përgjigjet çdo herë, e sjellshme dhe zëëmbël, ku dallohet një fije theksi prej Shkodre. Një herë e ftojnë në studion e një emisioni mëngjesi, pastaj në një emision mbrëmjeje, një herë një televizion në një cep të Tiranës, e një herë një radio në anën tjetër. Është fillimi i një rruge, që premton ta çojë shumë larg dhe atëherë, nëse gjërat venë siç i ka planifikuar, gazetarët e tanishëm do e kujtojnë mirë intervistën e parë me 21- vjeçaren e ëmbël në prag të projektit të saj të parë të madh që i ka bërë sytë e medias të kthehen nga ajo. Është pikërisht një film i Bollywood-it, ku Denisa do jetë protagoniste. Xhirimet nisin po këtë muaj dhe këto janë ditët e fundit që po kalon në Tiranë para datës 28, që përkon me çakun e parë në tokën e erëzave, Budës, Gandit dhe së fundmi Bollywood-it. “Shumë shpejt do nisem në Indi, ku do nisin xhirimet e filmit që do vazhdojnë deri më 28 dhjetor, çdo ditë, 12 orë punë”. Dhe, e besoni? Është filmi i parë i saj dhe ajo nuk është as më shumë e as më pak sesa protagonistja. Rrugët e artit janë vërtet plot surpriza…Ka aktorë profesionistë që nisin karrierën me role episodike, dytësore. Ka të tjerë pastaj, si Denisa, që nuk kanë marrë kurrë një leksion aktrimi në jetë e që pikasen në një mjedis të çfarëdoshëm për t’u kthyer në protagonist të një filmi, një produksion i Bollywood-it për më tepër. Gjithsesi, ajo nuk vjen në fushën e artit si një e huaj. Është aty që gjashtë vjeç, kur ka nisur të marrë leksione pianoje. Ka vazhduar t’i përkushtohet këtij instrumenti edhe në vitet e mëpasshme, duke u regjistruar në Liceun Artistik “Prenk Jakova” të qytetit të saj dhe më pas i ka shpërngulur studimet në Liceun Artistik të Tiranës, për të vazhduar studimet e larta në këtë degë. Por pianoja nuk është i vetmi talent i saji, është një nga shumë pasionet si modelingu, të shkruarit, kënga, ku nuk mungon sigurisht dhe aktrimi. “Dëshira për të aktruar ka qenë gjithmonë brenda meje, ashtu si dhe modelingu, të shkruarit, kënga apo kompozimi, por për të aktruar është shumë më e vështirë të gjesh mundësinë”. Vetëm në mos shansi vjen vetë! I servirur në një tabaka argjendi. Aty ku shumë-shumë prisje të merrje nga tabakaja një gotë verë të bardhë të gazuar, si ato që serviren nëpër koktejet që shoqërojnë eventet kulturore. Sepse pak a shumë, në një të tillë që zhvillohej në Tiranë para ca

kohësh e ka takuar skenaristin dhe producentin e filmit indian. E pikasi menjëherë 21-vjeçaren shkodrane pa asnjë tipar indian për besë, po ndoshta pikërisht për këtë, sigurisht paketë me aftësitë e tjera artistike, besoi që ishte e duhura. “Producenti ka dashur të sjellë diçka ndryshe dhe në përzgjedhjen e aktorëve nga vende të ndryshme nga Shqipëria, Anglia, India, ka dashur të transmetojë ekstremet e emocioneve, në një formë ndryshe”. E para herë në film, menjëherë në Bollywood Në të vërtetë është një film i mbushur me emocione, siç paralajmëron Denisa, apo Sonja e filmit, i cili përfundon në mënyrë tragjike. Në qendër është historia e dashurisë së Sonjës dhe një djali që luhet nga një i ri me origjinë pakistaneze, gjithashtu model dhe këngëtar i njohur në Indi, një djalë bukurosh dhe shumë i talentuar, që janë rritur bashkë në jetimore. “Në mes tyre, jo me qëllim të keq hyn një djalë tjetër, që dashurohet me Sonjën, por në fund historia është tragjike pasi çifti vdes dhe djali tjetër ngelet me hijen e dhimbjes, në një gjendje shumë të vështirë psikologjike.” Filmi do të lançohet në tri gjuhë, indisht, arabisht dhe anglisht. Producenti ka fijet e tij të komunikimit me industrinë amerikane të filmit dhe ka premtuar një depërtim në tregjet ndërkombëtare nëpërmjet këtij produksioni. Por kjo vetëm pasi xhirimet të përfundojnë. Hë për hë, Denisa dhe aktorët e tjerë janë takuar vetëm virtualisht nëpërmjet “Skype”-it, takimi i vërtetë do të bëhet pas disa ditësh në Indi. Aty ajo do të shkelë për herë të parë, ashtu si do provojë për herë të parë dhe emocionet e xhirimit të një filmi. Nëse po mendoni si do luajë në një film indian një vajzë nga Shqipëria që nuk e njeh gjuhën vendase, përgjigja është që Denisës nuk do i duhet të flasë fare, sepse Sonja, personazhi i saj, është memece. “Shumë gazetarë më pyesin, mos personazhi është përshtatur me faktin që unë nuk e flas gjuhën e tyre, por nuk është kjo. Skenari ishte gati që më parë. Unë do komunikoj me gjeste, me ndjeshmëri emocionale”. Për të folur nuk do flasë, por tiparet fizike do ia afrojnë disi me ato të vendaseve dhe pse portreti i saj është zgjedhur enkas për të qenë ndryshe. “Nuk do jem më bionde me flokë të shkurtra, por krejt e kundërta. Në film do kem flokë të gjatë, të zinj.” Është e vetmja përshtatje, bashkë me make up-in sigurisht, të cilin po ta shohësh me kujdes Denisa duket se e ka të përshtatur që këtu, me atë lapsin e zi që krijon efektin e syve të maceve mbi qepalla dhe buzët e kuqe, qoftë dhe gjatë ditëve të zakonshme. Nuk do i duhet as të mësojë lëvizjet

Denisa dhe aktorët e tjerë janë takuar vetëm virtualisht nëpërmjet “Skype”-it, takimi i vërtetë do të bëhet pas disa ditësh në Indi

mjeshtërore të kërcimeve tipike indiane. “Të gjithë më pyesin nëse unë do kërcej në këtë film. Është një kërcimtare pjesë e filmit, që do realizojë disa pjesë vallëzimi, por personazhi Im nuk ka një rol të tillë”. Ndërkohë, është për t’u theksuar që Denisa në filmin ‘’Next visitation Be not be! ‘’nuk do jetë vetëm Sonja, ajo do jetë dhe vajza që do luajë në piano dhe do këndojë kolonat zanore në anglisht.

Shumë arte te një artiste “Kënga në të vërtetë është një nga fushat ku unë aspiroj të hyj dhe në tregun ndërkombëtar. Fakti që bëj dhe kompozime vetë, dhe tekstet dhe këngën, më ndihmon të lançojë produksionet e mia. Kam një studio ‘Denny Production’ dhe aty kam incizuar deri tani disa pjesë me piano që kam kompozuar. Muzika që unë krijoj është një shkrirje e motiveve spanjolle, meksikane… një rrymë jo shumë e njohur në Shqipëri. Këngët do i realizoj në anglisht”. Ka provuar të këndoj në publik në Shkodër, por jo këngë të sajat. Ende nuk ka ardhur koha të tentoj me to. Ashtu si ende nuk ka ardhur koha të provojë të çajë në botën e modelingut. “Para pak kohësh takova në SHBA një fotograf amerikan, që më propozoi një bashkëpunim për t’u bërë fotomodele dhe shpresoj të finalizohet në tregun ndërkombëtar. Mendoj që do shkoj në SHBA, pasi të përfundojnë xhirimet e filmit”. Plus që filmi do shfaqet menjëherë pas përfundimit në kinematë amerikane dhe ndoshta siç ka bërë Hollywood-i me vite, e siç ka bërë vitet e fundit Bollywood-i, do përhapet në të gjithë botën. Në Shqipëri dimë që më parë subjektin, personazhet dhe detaje të historisë. Sepse protagonisten e kemi ende këtu, është pianistja nga Shkodra, që në art vërtet nuk di të kufizohet. E madje jo vetëm në art, por dhe në shoqëri është një nga ata njerëzit e përfshirë dhe aktivë duke qenë se ka një vit që është ambasadore e Vullnetit të Mirë për Shqipërinë, një organizate shumëkombëshe humanitare, që përpiqet të grumbullojë fonde për problemet e varfërisë dhe diskriminimit në vendet e Lindjes së Mesme. Sa më shumë t’i ecin projektet e saj në art, aq më mirë do jetë dhe për angazhimin social. Tani na ngelet vetëm të presim e të shohim si do vejë aventura e shqiptares së parë në Bollywood.

E shtunë - e diel 14-15 shtator 2013

www.mapo.al

pertej privatësisë Ish –drejtoresha e Radio Tiranës, tani pedagoge e Gazetarisë dhe pjesë e strukturave drejtuese të FRD-së, tregon ditët e saj që nga mëngjesi me joga, te mbrëmjet me një çaj me motrën dhe mbesat dhe “natën e mire”, thënë babait 90-vjeçar

Zamira Koleci…

një edicion special Cili është mëngjesi yt rutinë? Ai nis në orën 7.30 me ushtrime yoge. Cili do të ishte mëngjesi yt ideal? Të zgjohem në një shtëpi, diku në një mal. Nuk ka mrekulli më të madhe sesa të besh yoga atje. Jashtë shtëpisë, cili është vendi i preferuar për kafen e mëngjesit? Për mua nuk ka ndonjë rëndësi të madhe ku e pi kafen, por me kë e shijoj atë. Me kë dëshiron të jesh gjatë asaj kohe? Pa dyshim me miq të mirë, as që më shkon ndërmend të harxhoj një kohë çlodhëse me njerëz jo miq. A të pëlqen puna që bën, profesioni që ke? E pëlqej shumë dhe kështu ka qenë përherë edhe kur më ka sfilitur ose edhe hidhëruar. A u devijon shpesh detyrimeve apo afateve ditore që ke? Përgjithësisht jam njeri i saktë dhe nuk më ndodh t’i shmang gjërat që kam planifikuar t’i kryej brenda ditës, sidomos ato që lidhen me profesionin. Cila është “gënjeshtra e bardhë” më e përdorur në kësi rastesh? Më pëlqen të jem e drejtpërdrejtë dhe po ashtu nuk më ndodh të përpiqem të justifikoj veten qoftë edhe me të tilla gënjeshtra. A je dembele? Nëse po, kur të ka kushtuar më shumë ky dembelizëm? Fatmirësisht jo, dhe nuk mbaj mend të jem nisur drejt radios me dembelizëm, jo jo, edhe tani shkoj në punë plot dëshirë. Ku të zë dreka zakonisht? Deri para dy vitesh përherë në punë, për shumë e shumë vite kam qenë në departamentin e lajmeve dhe atje siç dihet nuk mund të jesh në kohën e drekës duke

ngrënë. Ndërsa tani ndodh rrallë të jem në punë në drekë. Cilat janë restorantet më të preferuara për drekën tënde? Admiroj restorante të vegjël e të thjeshtë, por që të ofrojnë ngrohtësi dhe shije. Fton apo të ftojnë më shpesh për dreka? Më pëlqen shumë të ftoj miq për të ngrënë së bashku. Dhe më shumë se drekën, pëlqej të darkoj me njerëz të dashur për mua. A je kursimtare? Paraja është në funksionin tim, por gjithsesi kam respekt për mundin që shpërblehet me pagën mujore. A ke në rit gjumin, apo pushimin e drekës? Jo, jo nuk kam pasur asnjë mundësi të pushoj në drekë, por edhe sikur të ndodhte nuk pushoja, më duket kohë e humbur gjumi i drekës. Kur ke qenë e vogël a ta kanë diktuar prindërit pushimin e detyruar të drekës? Bëje rrenga për t’i shpëtuar? Jo, sepse nëna ime e kishte zakon të flinte çdo ditë në drekë, ndërsa ne fëmijëve nuk na detyronte të flinim, por vetëm të mos bënim zhurmë... Çfarë ke ruajtur që nga fëmijëria? Kujtimin e një familjeje me prindër e motra që jepnim pa fund dashuri. Cila është koha që mbart për ty kujtimet më të bukura? Çdo kohë e imja është plot kujtime të bukura që më mbushin shpirtin me kënaqësi. Kujtimet ndryshe thjesht i harroj e nuk i mbaj mend. Po kujtimet e hidhura? Ato lidhen me njerëz të dashur që kanë shkuar nga kjo botë.

"Kam plot miq të vjetër me të cilët nuk ngopem asnjëherë...i takoj shpesh dhe me kënaqësi. Në jetën time ka edhe miq të harruar..."

Ç’ndodh me sekretet e tua? I rrëfen diku, i shkruan diku, i mban vetëm për vete...? Ke mbajtur ditar? I mbaj për vete. Më vjen keq që nuk kam mbajtur ditar lidhur me ngjarjet në vend qysh prej vitit 1974 kur nisa punën në Radio Tirana. Profesionalisht besoj se do të kisha gjëra me vlerë për zhvillimet para dhe pas viteve ‘90-të... Çfarë ka në portofolin tënd? Pak para dhe fotografi. Në mëngjes e gjen gjithmonë menjëherë atë që kërkon në dollapin e rrobave? Jo jo është një vuajtje e përditshme që nuk e kam ndrequr kurrë. Megjithëse më vjen motra shpesh të m’i sistemojë dollapet, ato shumë shpejt shndërrohen të rrëmujshme si më parë. Cila është ngjyra që mbizotëron në shtëpinë tënde? Ngjyrat lejla dhe gri. Ekziston një aromë të cilën ti e preferon për produkte kozmetike, ushqime të paketuara, aromatizues

ambienti apo makine? Më shumë se çdo gjë tjetër preferoj aromën e sapunit, të tjerat mendoj se janë kimikate të dëmshme për shëndetin... Çfarë CD ke në makinë? Kam të çdo natyre, por mbi të gjitha më pëlqejnë këngët franceze. Çfarë muzike ke zile telefoni? Zilen e celularit Nokia. A ke miq të vjetër? Nëse po, a takoheni shpesh me ta? Kam plot miq të vjetër me të cilët nuk ngopem asnjëherë...i takoj shpesh dhe me kënaqësi. Në jetën time ka edhe miq të harruar... A je e hapur për miqësi të reja apo duhet kohë e prova për t’u bërë mik i yti? Pse jo, sidomos kur janë më të mirë se unë. Ku rri zakonisht me miqtë? Ku të mundet, por parapëlqej shtëpitë. Në ç’orë mbyllesh zakonisht në shtëpi? Pra kur mbaron zakonisht dita jote? Në këto momente të jetës sime gjendem në shtëpi rreth orës 21 për të mos lënë vetëm babanë e moshuar. Cila është mbrëmja e zakonshme në shtëpinë tënde? Një çaj dhe bisedat e fund ditës me motrën dhe dy mbesat e mia. Po idealja, cila do të ishte? Mes miqve në një shtëpi mes një pylli. Kur shkon për të fjetur? Përgjithësisht 1 ose 2 orë pas mesnate. Cila është uniforma jote e gjumit? Në dimër pizhame (më pëlqen të jem shumë ngrohtë në shtrat )në stinët e tjera, bluzë pambuku. Kush është njeriu i fundit që i thua “Natën e mirë dhe gjumë të ëmbël”? Babai im 90-vjeçar.

E shtunë - e diel 14-1513-14 shtator E shtunë - e diel prill2013 2013 www.mapo.al www.mapo.al

Ndoshta do vijë një ditë kur nuk do ketë më gra që betohen të jetojnë si burra. Por prej tyre nuk do ngelet vetëm një legjendë. Skenari i Andamion Muratajt, “Burri i shtëpisë”, është përzgjedhur nga “Apulia Workshop Audiovizual”, ndërsa shërbimi fotografik i Jill Peters ka bërë xhiron e botës gjatë muajit gusht

single and the city

Iva Tiço Kjo rubrikë është trillim. Çdo përkim me ngjarje dhe personazhe realë nuk është aspak i rastit

Ne, çifti i ngjitur

Andamion Murataj me personazhin e filmit të tij "Burri i shtëpisë"

Burrneshat, tani një fenomen artistik N

e të gjithë kemi dëgjuar për burrneshat, gratë e zonave malore, që janë betuar të jetojnë si burra, të presin flokët, të veshin kostume mashkullore e të përfshihen në jetën e burrave, shumë e ndryshme nga ajo e grave, të paktën me ç’parashikon kanuni. Por sigurisht do na bënte përshtypje po të shihnim një të tillë. Nuk është e zakonshme. Thuhet që kanë mbetur rreth 30 në zonat veriore. Mendo pastaj një fotografe amerikane, e interesuar për çështje shoqërore, që dëgjon për këtë fenomen. Sigurisht shërbimi i saj fotografik në veri të Shqipërisë me disa nga burrneshat që jetojnë atje, jo vetëm në moshë të thyer, por edhe të reja, do bënte xhiron e botës. Nga ana tjetër skenari më i ri Andamion Murataj me titull “Burri i Shtëpisë” (Man of the House), u përzgjodh në mesin e dy filmave nga SHBA për në Projektin prestigjioz PUGLIAEXPERIENCE 2013 . Ky është një panair ku zgjidhen skenarët më intrigues për t’u mbështetur më pas me fonde të BE-së dhe me sa duket historia e një gruaje që ka zgjedhur të jetojë si burrë u është dukur më e spikatura, jurive përzgjedhëse. Andamion Murataj ka nisur realizimin e këtij filmi me personazh kryesor një burrneshë të vërtetë të maleve tona. Në kullën e ngujimit në Theth, të zotët, u kanë folur turistëve të këtij gushti edhe për burrneshat, duke ua shpjeguar zgjedhjen e tyre si të atyre femrave që nuk kishin më meshkuj në shtëpi. Fotografja Jill Peters që i quan burrneshat vazhdimisht virgjëresha të betuara, shkruan që ato e kanë bërë këtë zgjedhje për të pasur të drejtat që grave u mohohen sipas kanunit. Dhe një herë arti na kujton fenomenet tona sociale, dhe pikërisht artistët që vijnë nga jashtë Shqipërisë.

Fotografja Jill Peters që i quan burrneshat vazhdimisht virgjëresha të betuara, shkruan që ato e kanë bërë këtë zgjedhje për të pasur të drejtat që grave u mohohen sipas kanunit

“Ti nuk di të krijosh lidhje sepse thua për çdo gjë ‘unë’ dhe jo ‘ne’”, - ma kthen një mikesha ime teksa unë po e këshilloj që paratë e trashëguara nga familja e saj duhet të jenë në llogarinë e saj bankare dhe jo në një llogari që po hap me atë që do bëhet burri i saj të shpejti. Ndoshta ka të drejtë! Ndoshta unë jam shumë ‘unë’ për t’u shndërruar në ‘ne”, sepse mund të isha bërë me kollaj ‘ne’ nëse pas një njëzetekatërorëshi të plotë kur ai është në shtëpinë time nuk do prisja me mjaft dëshirë atë momentin kur mbetem vetëm fare. Sepse mesa di unë kjo më mungon të bëhem ne plotësisht. Kurse këtë punën e parave as që e kisha llogaritur fare këtu, sepse gjërat e mia janë gjërat e mia, gjërat e tij janë gjërat e tij, kurse gjëra tonat janë vetëm gjërat që kemi blerë bashkë, unë dhe ai. Madje ende mbaj mend fytyrën e shastisur të arkitektes ca vjet më parë, kur teksa porosisja dollapin e rrobave e ajo këmbëngulte që brenda tij të kisha një hapësirë për të varur pantallona dhe unë që i shpjegoja se nuk vesh fare pantallona, ndërsa ajo vijonte të këmbëngulte duke thënë ‘po do varësh një ditë pantallonat e burrit’, unë i thashë: “po ç‘duan pantallonat e burrit aty, ato do i mbajë në dollapin e vet, kurse ky është thjesht dollapi im”. Mirë pra, e kuptova, unë jam ‘unë’. Rrezik nuk bëhem dot ‘ne’. Jo për gjëra madhore që s’bëhet fjalë, por as për ato ca më të vogla. Nuk bëhem dot çift i ngjitur unë! Përshëmbull nuk bëhem dot si ca goca që porsa krijojnë një lidhje ndërpresin çdo takim, dalje, kinema, qarje, thashethem me shoqet, sepse befas nuk kanë me kohë sepse kanë një lidhje, janë ‘ne’ dhe të qenët ‘ne’ na kërkoka shumë përkushtim. Ose dhe kur i takojnë shoqet, e sjellin edhe të dashurin me vete, e nëse ai nuk vjen, flasin gjithë kohës për të, i shkruajnë mesazhe, e marrin në telefon… Unë s’bëhem kurrë e tillë dhe u bëj dalje shoqeve të tilla, edhe nëse kështu marr mbi vete rriskun që të etiketohem si xheloze. Nuk bëhem dot as si ato shoqet e tjera, që marin burrin për dore dhe bëjnë pazarin bashkë (largqoftë të vendos në shtëpi bashkë me të se çfarë do blejmë dhe të shkruajmë listë). Sepse për mua shopping-u është nga ato sporte ku ka nevojë për improvizim, për të papritura, për emocion. Ndaj s’mund ta vendosësh që në shtëpi, sepse lumturia këtu vjen nga rastësia. Dhe kjo vlen si për blerjen e këpucëve ashtu dhe të biskotave: mjafton të kesh shpirtin e duhur të aventurës blerëse. Dhe këtë nuk e bën dot me një mashkull në krah. Ndryshe me shoqet: ato dinë të flasin Pradçe, futen me ty në dhomën e zhveshjes dhe të thonë se nuk ke celulit dhe janë të afta të mendojnë se një palë këpucë, që kushtojnë sa një rrogë mesatare kryefamiljari shqiptar janë gjithmonë një investim I mirë. Por unë nuk bëhem dot as si ato shoqet e tjera për të cilat burri është shoferi i shtëpisë. Ai të shpie në punë dhe ai të merr (mendo në mëngjes, kur del nga dera e shtëpisë dhe ai pret i veshur në korridor ndërsa ti s’ke vënë ende krempudrën e nuk ke vendosur se çfarë do veshësh?!). Apo ai të çon në palestër dhe të pret të mbarosh kafen me shoqet. Më mirë ta bredhësh Tiranën në këmbë kryq e tërthor sesa të kesh me burrin një të tillë marrëdhënie shofer – pasagjer. Dhe normal që nuk bëhem dot as si ca të tjera (kurrsesi shoqe të miat, s’kam të tilla shoqe unë) që dhe faqen e facebook-ut e kanë të përbashkët me atë. Anila Arben Prifti përshembul… pppppfffff. E nëse unë dua t’i shkruaj një gjë Anilës? Do ia them njëkohësisht edhe Arbenit?! Apo duhet të harxhoj lekë e t’I çoj sms në telefonin, siç bënim në kohët kur s’kishte dalë ende facebook-u?! Dhe meqë jemi tek facebook-u, ja ku shoh fotot e beqarisë së shoqes së një shoqes sime. Dita e fundit e beqarisë së saj. Kush është në krye të tavolinës do thoni ju? Nusja dhe dhëndri i ardhshëm! Një festë e përbashkët beqarie për ata që së shpejti do jetojnë bashkë, do flenë çdo natë bashkë, do hanë çdo ditë bashkë, do shkojnë në fundjavë në plazh bashkë, do shkojnë ngado bashkë dhe tani po rrinë bashkë edhe natën e fundit kur duhej të ishin vetëm! Epo kjo pikë e zezë. Mos u dashka kështu dhe qenkam unë gabim?! Rrezik unë s’ditkam të bëhem ‘ne’. Ndaj duhet të përmirësohem. T’I them zemrës sime se ka ardhur moment të kemi një llogari të përbashkët?! Enëse aty futet vetëm rroga e tij, që e prishim bashkë, kjo do ishte një ide e shkëlqyer. Qenka bukur të jesh ne!

vitrina

botimi

Poezitë e zgjedhura të Arian Lekës edhe në frëngjisht

Një libër për albanologun, At Giuseppe Zef Valentinin, binjakun e Nënë Terezës

Për të kompozuar këtë vëllim poetik, të porsahedhur në qarkullim në librari dhe në rrjetin online, Shtëpia botuese “Editions Baudelaire” ka bashkuar në 92 faqe 50 poezi dhe 3 fragmente poemash të përzgjedhura dhe të përkthyera prej përkthyesit të mirënjohur Edmond Tupja.

At Valentini e ushqeu Shqipërinë me dijet e tij dhe, duke e bërë këtë gjë, u rrit si studiues, si intelektual. Madje vepra e tij vazhdoi të rrezatonte edhe në Shqipërinë komuniste, ndonëse ishte zyrtarisht i ndaluar nga regjimi.

recensë personazh pyetsori shënime vitrina Çdo të shtunë / dielë www.mapo.al

esse

Libri historik, trendi që ka pushtuar botën

Sigurisht që nuk i ka shpëtuar as tregu shqiptar i botimeve, por edhe lexuesit duken të etur për këtë zhanër. Tre botues Bujar Hudhri, Petrit Ymeri dhe Arlinda Dudaj ndajnë mendime të ndryshme

Vedat kokona

Kolanës së Shekspirit i shtohen dhe dy vepra të reja Kanë kaluar 80 vjet që kur Fan Noli filloi përktheu katër tragjeditë më të mëdha të Uilliam Shekspirit: “Hamlet”, “Makbeth”, “Jul Qezari” dhe “Otello”. Gjatë këtyre viteve janë botuar shumë përshtatje në shqip të veprave të tij. Shtëpia botuese “Onufri”...

Aida Tuci

Tendencën duket se e vendosin shtetet e mëdha, ato me shtëpi prestigjioze botimi dhe me kulturë masive leximi. Ndaj vitet e fundit, lexuesi shkon drejt shijeve të shfletimit të librave me natyre historike, apo memuarët e njerëzve të shquar, zbulimi i fakteve për herë të parë, i të pathënave, i sekreteve të një epoke apo regjimi. Ose kjo iu diktohet nga ata që kanë në dorë botimet...Parë këtë, qoftë për nuhatje biznesi që gjithsesi në këtë fushë është më i ndjeshëm dhe i kujdesshëm ndaj klientit lexues, qoftë për bumin e prodhimtarisë nga autorë e kërkesave të lexuesit edhe Shqipëria e ka përqafuar trendin. Kjo vihet re fort në titujt që shfaqen në panairet e tri viteve të fundit. Por çështja nuk ndalet te trendi. Të paktën jo për shtëpitë botuese që operojnë në vend, edhe pse lexuesi duket i uritur për tituj me natyrë historike, sidomos nga ata që zbulohen nga periudha e regjimit diktatorial shqiptar. Trendi i vërtetë në tregun e botimeve është kaosi. Përkthime joprofesionale, botime të shpejta, të pastudiuara mirë, që sipas

Faqe 21

Petrit Ymerit, botuesit të Shtëpisë botuese “Dituria”, ndikojnë negativisht te lexuesi. A e vëren vetë lexuesi këtë pikë të dobët? Ata më elitarët, me siguri po. Të tjerët konsumojnë ç’t’u jepet, sidomos kur titulli është grishës dhe intrigues. Nga ana e tyre shtëpitë botuese ndodhen përballë dilemës mes cilësisë dhe krizës globale, së cilës as bota e letrave, veçanërisht ajo e letërsisë nuk i ka shpëtuar. “Kjo i bën të ndryshojnë politikat e botimeve me shpresën se diçka do të lëvizë për mirë në të ardhurat e tyre”, - thotë Arlinda Dudaj, e Shtëpisë botuese “Dudaj”. Edhe Bujar Hudhri i “Onufrit”, e nënvizon problematikën që ka sjellë me vete kriza financiare duke i futur edhe botimet në krizë, të cilat duhet të sakrifikojnë për mbijetesë. Megjithatë, tendenca e librave historikë që e ka rritur numrin e kopjeve të shitura vitet e fundit dhe e ka afruar më shumë lexuesin me librin, duket një udhë shpëtimi. Të ardhura më të mira, që ndoshta do të shërbejnë për botime më cilësore të zhanrit që mbetet edhe zemra e letërsisë; ajo artistike. Vijon në faqen 22

E shtunë-diel, 14-15 shtator 2013

fenomeni

www.mapo.al

Tre botues Bujar Hudhri, Petrit Ymeri dhe Arlinda Dudaj ndajnë mendime të ndryshme

Cili është trendi i botimeve në Shqipëri vitet e fundit? Është krijuar ideja se shqiptarët këto vitet e fundit i qasen më shumë librit historik dhe memuaristikës. Etjen e madhe që lexuesi shqiptar ka për të njohur historinë bazuar mbi dokumente arkivore apo rrëfime të protagonistëve të ndryshëm, duket se nuk e shuan dot as media, e cila ashiqare i kushton hapësirë dhe vëmendje vetëm kësaj fushe të librit. Ndoshta kjo është dhe arsyeja që shumë shtëpi botuese kanë filluar t’i japin një rëndësi të veçantë botimeve historike dhe memuaristike këto 2-3 vitet e fundit, çka mund të tregojë se nga anon trendi i botimeve. Por pavarësisht idesë së krijuar, romanet, autorët bashkëkohorë, të cilët janë të shitur në vendet europiane, janë akoma në trendin e shitjeve edhe në Shqipëri. Botuesit ndajnë mendime të ndryshme përsa i përket kësaj çështjeje.

Petrit Ymeri: “Trendi” është kaosi dhe mungesa e profesionalizmit N uk mund të flasim realisht për trend botimesh në Shqipëri, sepse shumica e botuesve botojnë realisht çfarë t’u dalë përpara. Ky është “trendi” kryesor. Janë shumë pak ata botues që kanë plane disavjeçare me kolana të menduara, të studiuara, e të përgatitura, të cilat vijnë duke u plotësuar vit pas viti. Ndaj do të thosha se “trendi” kryesor në tregun e botimeve në përgjithësi është çrregullsia dhe mungesa e profesionalizmit. Kjo, për fat të keq. Ky lloj trendi negativ ndikon negativisht tek lexuesi, pasi e çorienton atë, e huton dhe e largon këtë të fundit nga libri. Është fakt se tek ne botohet një pjesë e mirë e botimeve dhe autorëve të shquar, si letërsi artistike, ashtu dhe vepra historike, filozofike etj. Mirëpo duke mos i botuar me një lloj mendimi apo radhe, kjo ndikon keq tek lexuesi dhe ai nuk ka atë që meriton të ketë. Problemi tjetër që shtrohet është: Në çfarë niveli i jepen lexuesit këto botime? Jo gjithmonë autorët e mëd-

Arlinda Dudaj: Orvatje për të shpëtuar nga kriza

ë këto dy vite tejet të vështira për librat dhe botimin në përgjithësi, trendi i botimeve ka njohur ndryshime të njëpasnjëshme, mbase kjo ka ardhur edhe për shkak të krizës e botuesit kanë menduar të ndryshojnë diçka nga politika që kanë bërë më parë, me shpresën që diçka mund të lëvizë për mirë në të ardhurat e tyre. Nuk di të them nëse kjo ka rezultuar gjithnjë frytdhënëse, po duhet parë si një orvatje për të shpëtuar nga kriza. Kemi parë në këto dy vite një gëlim librash me kujtime, apo biografi të caktuara personazhesh të njohur. Mbase disa edhe krejt pa vlerë, mbase edhe është ekzagjeruar e kjo ka çuar në një bumerang, por është e vërtetë që ka një interes të publikut për këtë fushë. Gjithsesi, unë personalisht nuk është se kam ndryshuar kushedi sa shumë në politikën time të botimit, pasi librat me biografi e kujtime i kam pasur në kolanë, kam vijuar të botoj letërsinë më të mirë botërore, të ndjek autorët e mi e t’i promovoj fort, dhe kjo gjithsesi më ka ndihmuar t’i mbijetoj krizës. Ndërkohë pohoj se libra si Kurban, i Edi Ramës, Joseph Anton i Salman Rushdie-s apo trilogjia e jetëve të grave të famshme, si Maria Callas, Coco Chanel dhe ajo e Merilin Monroe janë pëlqyer shumë nga lexuesi shqiptar. Por po kështu edhe veprat letrare të Jose Saramagos, David Grossman etj

henj jepen të përkthyer në cilësinë e veprës. Tjetër çështje që unë do të shtroja përsa i përket botimeve këto vitet e fundit është dhe fakti se, si pasojë e krizës globale, ku nuk bën përjashtim as tregu i botimeve në Shqipëri por dhe në Europë, ka rënie të dukshme të numrit të titujve të rinj dhe të tirazheve të botimeve. Pasojë e kësaj tek ne është se ka rënë edhe cilësia e botimeve që i ofrohen lexuesit, sepse janë rritur shumë çmimet për të marrë të drejtën e një autori të mirë. Në këto kushte, shpeshherë mjaft botues e gjejnë rrugëdaljen duke blerë të drejtën e atyre autorëve që sigurohen më lirë. Megjithatë nuk mund ta them se në këto 2-3 vite nuk janë sjellë autorë të rëndësishëm. Në përgjithësi kam mendimin se në Shqipëri botohet letërsi e mirë, autorë dhe romancierë të mëdhenj dhe përveç këtyre botohen edhe vepra të fushave të tjera, si në fushën e historisë, memuaristikës, sociologjisë, antropologji, filozofisë etj.

Bujar Hudhri: Biografitë dhe kujtimet si fenomen botëror P

as dy dekada të botimit privat në vendin tonë, duhet pranuar se të paktën janë evidentuar disa shtëpi botuese me një profil të qartë. Sado modest të duket ky numër, do ta quaja një arritje të madhe të kulturës sonë, duke patur parasysh se çfarë vështirësish i duhet të kalojë libri, nga autori apo përkthyesi, deri te lexuesi. Nuk do të ishte pavend të përmendja këtu një paradoks: rritja cilësore e përgatitjes dhe shtypjes së librave, të një niveli europian do të thosha, dhe çmimi i shitjes së librave, pothuaj i pandryshuar prej vitesh. Nisur nga kjo situatë jo fort pozitive, çdo botues, në politikën e tij botimore udhëhiqet domosdo edhe nga projekte që do t’ia mundësonin mbijetesën në këtë biznes të vështirë. Dhe sigurisht, më të vështirë e kanë botuesit që katalogun e tyre e kanë kryesisht me autorë shqiptarë (sigurisht nuk e kam fjalën për ata kolegë që e kanë mbështetur biznesin tek autorët që paguajnë vetë!). Ndaj në katalogët e botuesve mund të gjesh kategori të ndryshme librash: letërsi shqipe, e përkthyer (klasike apo bashkëkohore), biografi, ku-

jtime, psikologjikë, enciklopedikë etj., etj. Këto të fundit janë më të kërkuara se librat artistikë dhe ky është një trend botëror. Në kontekstin shqiptar, ky trend është edhe më i justifikuar për një arsye të thjeshtë. Ndërkohë që lexuesit shqiptar nuk i ka munguar letërsia më e mirë botërore (minus bashkëkohoren, sigurisht) librat e kategorisë non-fiction as që mund të mendoheshin për t’u botuar. Me këtë shpjegohet etja e madhe e lexuesve për këto libra biografikë (që flasin për politikanë, shkrimtarë, artistë, sportistë, shkencëtarë etj.) Por për çudi, për të njëjtën arsye (të mungesës) librat nga letërsia bashkëkohore e kanë të vështirë rrugën për tek lexuesi shqiptar, sepse nuk njihen prej tyre. Sigurisht, e kam fjalën për letërsinë e vërtetë dhe jo për ato bestseller. Nga përqindja që zë në katalogun e lexuesit, secila kategori librash apo autorësh, mund të bëhet lehtësisht dallimi mes botuesve. Por ajo që nuk duhet harruar, mbetet se çdo botues shqiptar bën një punë të lavdërueshme e të dobishme, pavarësisht se sa dhe çfarë boton.

E shtunë-diel, 14-15 shtator 2013

www.mapo.al

recensë

“I lindur në një mjedis ku lexohej pak, duke mos e shijuar fare këtë veprimtari dhe duke mos pasur kohë sidoqoftë për t’iu kushtuar, shpesh jam gjendur, si rrjedhojë e atyre rrethanave që jeta na i gatit jo rrallëherë, në situata të vështira, ku më duhej të shprehesha në lidhje me libra që nuk i kisha lexuar.”

Si të flasësh për libra që kurrë s’i ke lexuar Libra dhe autorë që citohen, por që nuk lexohen. Autorë të njohur, veprat e të cilëve qëndrojnë në biblioteka e librari pa u shfletuar nga lexuesit, që për më tepër e kanë shumë përzemër të bisedojnë për ta mes miqve dhe të ftuarve, që të prezantohen sa më të lexuar. Për këtë, ju vjen në ndihmë eseja e profesorit të letërsisë, Pierre Bayard Pierre Bayard, lindur më 1954, është profesor i Letërsisë franceze në Universitetin Paris VIII dhe psikanalist, ku është i njohur sidomos për esenë e tij “Si të flasim për libra që nuk i kemi lexuar?”. Një shkrim ku ai kritikon idenë e njohur, sipas së cilës, do të kishte një kufi të prerë ndërmjet leximit dhe mosleximit, dhe e fton lexuesin të ndërtojë me tekstin letrar një raport më të lirë, më pak të kompleksuar. “I lindur në një mjedis ku lexohej pak, duke mos e shijuar fare këtë veprimtari dhe duke mos pasur kohë sidoqoftë për t’iu kushtuar, shpesh jam gjendur, si rrjedhojë e atyre rrethanave që jeta na i gatit jo rrallëherë, në situata të vështira, ku më duhej të shprehesha në lidhje me libra që nuk i kisha lexuar.”- shkruan profesori i letërsisë. Por në fakt, me këtë rrjedhë që mori shkollimi i tij, ai nuk mundej kurrsesi t’i shpëtonte detyrimit për të komentuar libra që, shumicën e kohës, nuk i kishte hapur fare. “Veç kësaj, shpesh jam i detyruar të analizoj botime në kuadrin e librave dhe artikujve të mi që kryesisht, sillen mbi ato të të tjerëve. Ushtrim ende më i vështirë, sepse, në dallim me ndërhyrjet gojore që mund të lënë aty-këtu pasaktësira të padëmshme, komentet e shkruara lënë gjurmë dhe mund të verifikohen lehtë. Për shkak të këtyre situatave me të cilat jam i afërt tashmë, kam ndjesinë se jam fort i përshtatshëm, në mos për të kryer një mësimdhënie të vërtetë, të paktën për të përcjellë një përvojë të thellë mos-lexuesi dhe për të hapur një refleksion mbi këtë çështje tabu, refleksion i cili mbetet shpesh i pamundur për shkak të numrit të ndalimeve që ai duhet të kapërcejë.”- shkruan ai. Sipas kësaj eseje, një lloj manuali për të folur për libra dhe autorë që kurrë s’i ke shfletuar, hapi debat mes kritikëve të letërsisë. Por profesor Bayard i zhveshur tashmë nga komplekset shprehet se: “Tashmë të pranosh të përcjellësh kështu përvojën tënde nuk ecën në fakt pa njëfarë guximi, dhe nuk është e habitshme që ka kaq pak tekste të cilat të mburrin meritat e mosleximit. Kjo është ngaqë ky moslexim ndeshet me një sërë shtrëngimesh të brendëzuara të cilat ndalojnë për ta parë çështjen në sy, ashtu siç do të orvatem ta bëj këtu. Të paktën tre shtrëngime janë përcaktuese. Shtrëngimi i parë do të mund të quhej detyrimi për të lexuar. Shtrëngimi i dytë, i afërt me të parin por megjithatë i ndryshëm, do të mund të quhej detyrimi për të lexuar gjithçka dhe shtrëngimi i tretë ka të bëjë me ligjërimin e mbajtur mbi librat. Ky sistem shtrëngues detyrimesh dhe ndalimesh ka për pasojë lindjen e një hipokrizie të përgjithshme mbi librat vërtetë të lexuar. Njoh fare pak fusha të jetës vetjake, me përjashtim të atyre të parasë dhe të seksualitetit, për të cilat është kaq e vështirë të merren informacione të sigurta sa ç’është për atë të librave.” Kështu nisur nga këto shtrëngime profesori i letërsisë tregon rrugën sesi mund të dilet nga kjo situatë dhe të flasësh po aq lirshëm për librin që se ke lexuar njësoj sikur ta kesh lexuar.

Librat më të cituar janë më të palexuarit Një studim i publikuar nga britanikja “The Guardian” është përpjekur për të gjetur, në mes të 2000 lexuesve, se cilët janë librat më të lexuar dhe më shpesh të cituar nga dashamirët e letërsisë. Mbi 60% e të anketuarve konfirmuan se kanë gënjyer më shumë se një herë kur janë shprehur se kanë lexuar romane klasike. Shpesh, për të mashtruar partnerët e tyre komunikues, lexuesit e rremë kanë rrëfyer përshtatjen në një film të librit ose kanë marrë për referencë versionin e romanit në internet. Shumë prej këtyre librave janë sjellë dhe në gjuhën shqipe por ka ende të tjerë nga lista që nuk janë përkthyer për lexuesin shqiptar.

Lista e librave më të cituar e më pak të lexuar Bibla “Odisea” autori Homeri “1984 “ autori George Orëell “Lufta dhe Paqja”, autori Lev Tolstoi “Shpresa të Mëdha” autori Charles Dickens “Jane Eyr” autori Charlotte Bronte “Krimi dhe Ndëshkim” autori Fjodor Dostojevski “Një udhëtim në Indi” autori E.M. Forster “Gjahtari në thekërishte” autori J.D. Salinger “Zoti i Unazave” autori Tolkien “Të vrasësh një zog tallës” autori Harper Lee “Krenari dhe paragjykim” autori Jane Austen

“Në mjedisin e specialistëve, për arsye të shtrëngimit të trefishtë që sapo thashë më lart, gënjeshtra është e përgjithshme, sepse ajo është në përpjesëtim të drejtë me rëndësinë që ka libri. Edhe pse vetë unë kam lexuar pak, unë njoh megjithatë mjaftueshëm disa libra – mendoj këtu dhe për Proustin – që të mund të vlerësoj, në bisedat me kolegët e mi, nëse ata thonë apo jo të vërtetën kur flasin, dhe që të di se kjo ndodh fare rrallë. Gënjeshtra ndaj të tjerëve, por edhe, dhe padyshim së pari, gënjeshtra ndaj vetvetes, aq e vështirë është nganjëherë që ta pranojmë para vetes sonë se nuk e kemi lexuar këtë apo atë libër të mbajtur për libër thelbësor në mjedisin ku bëjmë pjesë. Dhe aq e madhe është, në këtë fushë si dhe në shumë të tjera, aftësia jonë për të rindërtuar të kaluarën, për ta bërë atë në përputhje me lutjet tona. Kjo gënjeshtër e përgjithshme e cila zë vend sapo flasim për libra është ana tjetër e tabusë që rëndon mbi mosleximin, dhe e rrjetit të angështive, padyshim të ardhura nga fëmijëria jonë, që e mbështesin atë. Kështu, është e pamundur të shpresosh të dalësh i palagur nga situata të tilla pa analizuar fajësinë e pavetëdijshme që ngjall pohimi i të mospasurit lexuar disa libra, dhe në fakt, kjo ese do të donte ta zbuste, të paktën pjesërisht, këtë fajësi.”- thotë ai. Të reflektosh sipas tij mbi librat e palexuar dhe mbi ligjërimet që ata ngjallin është aq më e vështirë që nocioni i mosleximit nuk është i qartë, dhe që pra nganjëherë është e vështirë të dihet nëse gënjehet apo jo kur dikush pohon se ka lexuar një libër. “Ndërmjet një libri të lexuar me vëmendje, dhe një libri që nuk e kemi pasur kurrë nëpër duar, dhe që madje as ia kemi dëgjuar zërin, ekzistojnë mjaft shkallë të ndryshme që është me vend të shqyrtohen me kujdes. Kështu, është me rëndësi që, për librat e ashtuquajtur të lexuar, vëmendja të sillet ndaj asaj çka kuptohet saktësisht me lexim, ngaqë ky i fundit, në fakt, mund të dërgojë në praktika mjaft të ndryshme. Anasjelltas, mjaft libra dukshëm të palexuar nuk janë pa njëfarë ndikimi të ndjeshëm mbi ne, përmes jehonave që na mbërrijnë. Kjo paqartësi e cakut ndërmjet leximit dhe mosleximit do të më shtrëngojë të reflektoj, në një mënyrë më të përgjithshme, mbi mënyrat tona të qenies me librat. Kështu, kërkimi im nuk do të mjaftohet vetëm me ndërtime teknikash të ndryshme të cilat të lejojnë për t’iu ikur situatave të vështira të bisedës, por do të synojë njëherësh dhe të përpilojë, nëpërmjet analizës së këtyre situatave, elementët e një teorie të vërtetë të leximit, të vëmendshme ndaj gjithçkaje që tek leximi, dobësira, mangësira, përafrime, futet, në kundërshtim me imazhin ideal që jepet shpesh, në një formë moslidhjeje.”- shkruan Bayard. Në pjesën e parë, të esesë së tij, ai fillon të shkoqis tipet e mëdha të mosleximit, që nuk thjeshtohen pra në faktin e mos-hapjes së një libri. Librat që kemi përshkuar, ata për të cilët kemi dëgjuar, ata që i kemi harruar, futen edhe këta, në shkallë të ndryshme, në këtë kategori tejet të pasur të mosleximit. Pjesa e dytë i kushtohet analizës së situatave të mirëfillta në të cilat ne mund të jemi të detyruar të flasim për libra që nuk i kemi lexuar. Dhe këto shembuj ai i ka të huazuar në mënyrë të maskuar nga përvoja e tij vetjake. Pjesa e tretë, më e rëndësishmja, është ajo që ka motivuar shkrimin e kësaj eseje. Ajo qëndron në një sërë këshillash të thjeshta, të mbledhura përgjatë një jetë të tërë prej moslexuesi. “Këto këshilla synojnë të ndihmojnë një moslexues që has në këtë problem bisedimi, për ta zgjidhur atë sa më mirë e mundur dhe madje për të përfituar nga kjo situatë, por duke i lejuar në të njëjtën kohë që të reflektojë në thellësi mbi veprimtarinë e leximit".

E shtunë-diel, 14-15 shtator 2013

botime

www.mapo.al

vitrina e librit

“Arian Leka ndërmend mitologjinë e vendit të tij të lindjes, Shqipërisë, duke i kthyer simbolet detare në parimin veprues të veprës së tij prej poeti, novelisti dhe romancieri.

Roman Titulli: Masë për masë dhe Timoni nga Athina Autori: Uilliam Shekspir Përktheu: Vedat Kokona Shtëpia botuese: Onufri

Kolanës së Shekspirit i shtohen dhe dy vepra të reja

Leka botohet në frengjisht

Udhëtari i palodhur me ‘kripën në gjak’... Për të kompozuar këtë vëllim poetik, të porsahedhur në qarkullim në librari dhe në rrjetin online, Shtëpia botuese “Editions Baudelaire” ka bashkuar në 92 faqe 50 poezi dhe 3 fragmente poemash të përzgjedhura dhe të përkthyera prej përkthyesit të mirënjohur Edmond Tupja. Titulli i librit “L’œil qui chasse” (Syri gjuetar / Syri që gjuan) krijon një unitet mes tre librave poetikë të Arian Lekës: “Strabizëm” (2004), “Libër deti” (2010) “Ndreqje gabimesh (2011). Dy nga librat e këtij botimi, respektivisht “Strabizëm” dhe “Ndreqje gabimesh” janë të njohur për lexuesin shqiptar, pasi janë nderuar me çmime kombëtare për poezinë në kohën e botimit të tyre, ndërkohë që “Libër deti”, ka qenë finalist për çmimin “Lasgush Poradeci - 2010” dhe një pjesë e tij tashmë është përkthyer dhe publikuar në gjuhën gjermane nga Shtëpia botuese “Thanhäuser Edition” (Austri), nën titullin “Ein Buch Ein Meer”, përkthyer nga Lindita Arapi dhe Loreta Schillock, dhe në gjuhën italiane nga Liljana Qafa. Në shënimet e paskopertinës dhe në publikimet shoqëruese të botimit të vëllimit poetik “L’œil qui chasse”, botuesi nënvijëzon faktin se përmes vargjeve të tij “Arian Leka ndërmend mitologjinë e vendit të tij të lindjes, Shqipërisë, duke i kthyer simbolet detare në parimin veprues të veprës së tij prej poeti, novelisti dhe romancieri. Një rrjedhshmëri e ashpër buron prej veprës së tij, që i rri mirë dhe në mënyrë të përkryer qenieve të saj të jashtëzakonshme, përbërë prej ajri, uji dhe shkëmbi – janë njerëz me shpresën drejt detit të hapur, por që një nevojë e domosdoshme, tekanjoze, i mban mbërthyer në tokë. Ajo që ka më shumë

rëndësi për poetin nuk është kënaqësia e të jetuarit, por ekzistenca për të lundruar. Vetëm kështu ai mund të rijetojë së brendshmi intervalin e një shkreptime të pashprehshme, emocionin e njeriut të guvave përballë detit femëror, këtij “atdheu të lëngshëm e të paqëndrueshëm në hartë. Kështu poeti synon të kuptojë më së miri njeriun modern. Syri i tij gjuan imazhe, një lloj ndjekjeje që i mundëson koleksionimin e përvojave të jetuara. Autori i filtron këto përvoja përmes një prizmi të vetin poetik, duke shtrembëruar me vetëdije realitetin, për ta formuar përsëri atë.” Libri shoqërohet nga rekomandimi i botuesit “Editions Baudelaire” për mediat, lexuesin francez dhe njohësit e frëngjishtes. Në këtë adresim theksohet: “Arian Leka është një udhëtar i palodhur. Duke mbartur me vete gjurmët e origjinës detare – ai e ka ‘kripën në gjak’. Ky poet interesohet veçanërisht për detin si burim jete. Megjithëse ndjellës nostalgjie, deti për të mbetet i hapur drejt së ardhmes. Larg klisheve romantike, kureshtia dhe vullneti e nxisin autorin për të gjetur tek deti gjurmët e njerëzimit. Dhe pastaj, paralelizmi / krahasimi i detit me trupin e femrës është i pashmangshëm: det – nënë që ushqen me gji; botë e stuhishme, krenare, misterioze. Arian Leka është poet me trup e me shpirt. Fjalët e tij kanë jetë, peizazhet e detit shtrihen, shpalosen, na hapen me melankoli të ëmbël, si ajo që të krijon gjendja e të qenit i dashuruar, para se të përplasen tek faqet me aromë prej shkume deti. Ky libër është një vëllim poetik mbresëlënës, i veçantë, që do të prekë shumë lexues... ju merren mendtë? Ju zë deti !?”

Kanë kaluar 80 vjet që kur Fan Noli filloi përktheu katër tragjeditë më të mëdha të Uilliam Shekspirit: “Hamlet”, “Makbeth”, “Jul Qezari” dhe “Otello”. Gjatë këtyre viteve janë botuar shumë përshtatje në shqip të veprave të tij. Shtëpia botuese “Onufri”, e cila ka një projekt për të sjellë në gjuhën shqipe gjithë veprën e Shekspirit, i ka shtuar kolanës së këtij autori edhe dy vepra të tjera të përkthyera nga Vedat Kokona, “Masë për masë” dhe tragjedinë “Tomoni nga Athina”. Në dramën “Masë për masë”, Vinçencoja, Duka i Vjenës, bën të ditur se ka për qëllim të largohet nga qyteti me një mision diplomatik. Ai e lë qeverinë në duart e një gjykatësi të rreptë, Anxhelos. Klaudi, një oborrtar i ri, është fejuar (jozyrtarisht i martuar) me Zhulietën. Në atë kohë martesat duhet të shpalleshin në kishë që më përpara. Për shkak se nuk kishin para, Klaudi dhe Zhulieta nuk i zbatuan të gjitha detajet. Teknikisht, nuk ishin ndjekur të gjitha formalitetet për një martesë civile dhe për këtë arsye një gjykatës i rreptë mund të jepte verdiktin se ata nuk ishin ligjërisht të martuar. Anxheloja, si personifikim i ligjit, vendos të zbatojë vendimin që kurvëria dënohet me vdekje, dhe meqenëse ai nuk pranon vlefshmërinë e martesës, Klaudi dënohet me ekzekutim. Miku i Klaudit, Luci, i bën një vizitë motrës së Klaudit, Izabelës, që po përgatitet për t’u bërë murgeshë, dhe i kërkon që të ndërhyjë tek Anxheloja në emër të Klaudit.... Ndërkohë në fillim të tragjedisë, “Timoni nga Athina”, personazhi Timoni, që më pas bëhet një njeri mizantrop, është një athinas fisnik i pasur dhe bujar. Ai shtron një gosti të madhe, ku marrin pjesë pothuajse të gjitha personazhet kryesore. Timoni jep para pa u kursyer dhe të gjithë duan ta kënaqin që të marrin sa më shumë para, përveç Apemantit, një filozof i vrazhdë, cinizmin e të cilit Timoni nuk e vlerëson. Ai pranon vepra arti nga Poeti dhe Piktori, dhe një brilant nga Argjendari, por në fund të Aktit I, ai ia jep brilantin një miku tjetër. Shërbëtori i Timonit, Lucili, ka qenë duke iu vardisur vajzës së një athinasi plak. Ky i fundit është zemëruar, por Timoni i paguan atij tri talenta, në këmbim të lejes që çifti të martohet, sepse s’i kushton asgjë lumturia e shërbëtorit. Timonit i thonë se miku i tij, Ventidi, ndodhet në burg për borxhe. Ai dërgon para për të paguar borxhin e Ventidit, dhe Ventidi lirohet dhe merr pjesë në gosti. Timoni mban një fjalim për vlerën e miqësisë. Të ftuarit zbaviten nga loja me maska, që ndiqet më pas nga vallëzimet. Ndërsa gostisë i vjen fundi, Timoni vazhdon t’u japë gjëra të ndryshme miqve të vet: kuajt e tij dhe zotërime të tjera. Akti ndahet gati arbitrarisht në dy skena, por në këtë reflektohet natyra eksperimentale e tragjedisë, në kuptimin që ajo nuk ndahet në mënyrë të natyrshme në një strukturë prej pesë aktesh....Këto dy vepra vijnë në shqip nga shtëpia botuese “Onufri”.

Studim Titulli: Binjaku i Nënë Terezës Autori: Ndriçim Kulla Shtëpia botuese: Plejad

Libri shoqërohet nga rekomandimi i botuesit “Editions Baudelaire” për mediat, lexuesin francez dhe njohësit e frëngjishtes. Në këtë adresim theksohet: “Arian Leka është një udhëtar i palodhur. Duke mbartur me vete gjurmët e origjinës detare – ai e ka ‘kripën në gjak’...

Një libër për albanologun, At Giuseppe Zef Valentinit At Valentini e ushqeu Shqipërinë me dijet e tij dhe, duke e bërë këtë gjë, u rrit si studiues, si intelektual. Madje vepra e tij vazhdoi të rrezatonte edhe në Shqipërinë komuniste, ndonëse ishte zyrtarisht i ndaluar nga regjimi. Kjo vepër i mrekullonte ata që kishin leje të njiheshin me të. Regjimi komunist pretendonte me të madhe se në Shqipëri kishte marrë hov të madh albanologjia në të gjitha degët e saj, se po zhvilloheshin shkencat juridike, etnografike etj. Por meqenëse studiuesit nuk arrinin rezultatet e duhura, atëherë regjimi u dha leje atyre që të njiheshin me veprat e “klerikëve reaksionarë” katolikë, si At Valentini, të cilët kishin lënë studime e shënime për të gjitha këto fusha, dhe të merrnin ç’të mundnin prej tyre për t’i përdorur.

esse

Idi, essi,uni

Kur humbësi nuk merr asgjë

Populli; Nënshtrim i detyruar apo i indoktrinuar?

Rudolf Marku “Fitimtari nuk merr asgjë, është titulli i një vepre të njohur të shkrimtarit

Ylli Pango

amerikan Ernest Hemingway. E kundërta e kësaj do të thotë se humbësi merr gjithçka...

Ky është një nënshtrim i një lloji tjetër. Pa kompensim dhe pa paramendim. Një bazë fill-

estare e këtij nënshtrimi, nën prizmin frojdist do të ishte ajo e raportit prind-fëmijë. Fëmija, siç dihet, brendëson...

Pikëpamje profil Economicus Ideologji esse Çdo të shtunë / dielë www.mapo.al

Profil / Nga Spartak Ngjela

Azem Hajdari; Një Meternik i Shqipërisë së pas ‘90

Ekonomistët modernë – çfarë po kërkohet prej tyre? 31 ide për zhvillimin, në një kohë kur Shqipëria ballafaqohet si me shenjat e krizës ashtu dhe me potencialin e kalimit nga vend në zhvillim në vend të zhvilluar, do të jetë një agorë e re në MAPO Weekend. Akademiku dhe ekonomisti Adrian Civici do të sjellë një analizë dhe interpretim të asaj që ka ndodhur, po ndodh dhe pritet të ndodhë. Për t’i dhënë shpjegim sloganit tashmë të famshëm të presidentit amerikan Klinton: It’s the economy, stupid!

Debatet mbi rolin dhe kontributin e ekonomistëve në shoqëri bëhen çdo ditë e më evidente. Pikëpyetjet mbi utilitetin social e politik të tyre janë në fokus: Çfarë ekonomistësh na duhen? Çfarë njohurish janë të nevojshme për të formuar një ekonomist? Çfarë problemesh duhet të zgjidhin? Si ta vlerësojmë cilësinë e tyre? Të gjitha këto pyetje e pikëpyetje nuk janë thjesht shqetësime intelektuale apo akademike mbi thelbin dhe rolin e ekonomistit, por reflektojnë një kohë të re sfidash përballë ekonomistëve, në mënyrë që ata ta “justifikojnë” veten përballë asaj çka pritet prej tyre sot. Thellimi i globalizimit dhe kërkesat e pasojat e tij mbi zhvillimin ekonomiko-social të vendeve të ndryshme kanë nxjerrë dukshëm në evidencë dhe dilemën e madhe: A i përgjigjen dot ekonomistët me formim “tradicional” sfidave të reja? Deri në çfarë pike duhen marrë në konsideratë analizat dhe rekomandimet e tyre? A

Faqe 25

përgatitin universitetet llojin e duhur të ekonomistit, apo duhet pritur një kohë e gjatë mbas “diplomimit” që ata të “axhustohen” me realitetet e reja?. Sipas B.Salanie, i Columbia University, “shoqëria e sotme pret nga ekonomistët që ata jo vetëm të shpjegojnë se çfarë ka ndodhur, por mbi të gjitha, të bëjnë propozime konkrete për zg jidhjen e problemeve konkrete të shoqërisë, të tilla si papunësia, pagat dhe pensionet e ulëta, çmimet e larta, shërbimet cilësore, rritjen e fuqisë blerëse, kreditë me interes të favorshëm, klimë miqësore shtet-biznes etj.”. Tri portretet apo profilet e ekonomistëve Profili dhe përmbajtja e re që kërkohet për ekonomistët po analizohet mbështetur në ato që quhen “tre portretet apo figurat e ekonomistëve”. Figura e parë është ajo e një ekonomisti teoricien që nëpërmjet matematikës, statistikës apo ekonometrisë tenton që çdo gjë ta “formalizojë në një...

E shtunë-diel, 14-15 shtator 2013

www.mapo.al

Dilema zhvillimi

31 ide për zhvillimin, në një kohë kur Shqipëria ballafaqohet si me shenjat e krizës ashtu dhe me potencialin e kalimit nga vend në zhvillim në vend të zhvilluar, do të jetë një agorë e re në MAPO Weekend. Akademiku dhe ekonomisti Adrian Civici do të sjellë një analizë dhe interpretim të asaj që ka ndodhur, po ndodh dhe pritet të ndodhë. Për t’i dhënë shpjegim sloganit tashmë të famshëm të presidentit amerikan Klinton: It’s the economy, stupid!

Ekonomistët modernë – çfarë po kërkohet prej tyre? Debatet mbi rolin dhe kontributin e ekonomistëve në shoqëri bëhen çdo ditë e më evidente. Pikëpyetjet mbi utilitetin social e politik të tyre janë në fokus: Çfarë ekonomistësh na duhen? Çfarë njohurish janë të nevojshme për të formuar një ekonomist? Çfarë problemesh duhet të zgjidhin? Si ta vlerësojmë cilësinë e tyre? Të gjitha këto pyetje e pikëpyetje nuk janë thjesht shqetësime intelektuale apo akademike mbi thelbin dhe rolin e ekonomistit, por reflektojnë një kohë të re sfidash përballë ekonomistëve, në mënyrë që ata ta “justifikojnë” veten përballë asaj çka pritet prej tyre sot. Thellimi i globalizimit dhe kërkesat e pasojat e tij mbi zhvillimin ekonomiko-social të vendeve të ndryshme kanë nxjerrë dukshëm në evidencë dhe dilemën e madhe: A i përgjigjen dot ekonomistët me formim “tradicional” sfidave të reja? Deri në çfarë pike duhen marrë në konsideratë analizat dhe rekomandimet e tyre? A përgatitin universitetet llojin e duhur të ekonomistit, apo duhet pritur një kohë e gjatë mbas “diplomimit” që ata të “axhustohen” me realitetet e reja?. Sipas B.Salanie, i Columbia University, “shoqëria e sotme pret nga ekonomistët që ata jo vetëm të shpjegojnë se çfarë ka ndodhur, por mbi të gjitha, të bëjnë propozime konkrete për zgjidhjen e problemeve konkrete të shoqërisë, të tilla si papunësia, pagat dhe pensionet e ulëta, çmimet e larta, shërbimet cilësore, rritjen e fuqisë blerëse, kreditë me interes të favorshëm, klimë miqësore shtetbiznes etj.”. Tri portretet apo profilet e ekonomistëve Profili dhe përmbajtja e re që kërkohet për ekonomistët po analizohet mbështetur në ato që quhen “tre portretet apo figurat e ekonomistëve”. Figura e parë është ajo e një ekonomisti teoricien që nëpërmjet matematikës, statistikës apo ekonometrisë tenton që çdo gjë ta “formalizojë në një ekuacion apo formulë të përgjithshme me spektër të gjerë dhe të pakufizuar në kohë e hapësirë”. Por, megjithë sukseset e ekonomistëve neo-klasikë, të cilët e ngritën në art një profil të tillë ekonomisti, ekziston një bindje e gjerë se kjo mënyrë veprimi për të ndërtuar hipoteza të përgjithshme përmban në vetvete mjaft subjektivitet, aq më tepër që ekonomia si shkencë nuk është e ngjashme me shkencat ekzakte si kimia, fizika,etj. Mjafton që për të njëjtin fenomen ekonomik të shtosh disa elementë në model apo të ndryshosh serinë kohore dhe menjëherë gjendesh përballë një tendence tjetër të formalizuar matematikisht. Profili i dytë i ekonomistëve u konsolidua në vitet ‘60 të shek.XX, të cilët prodhuan “makroekonominë e aplikuar e tipit keynesian”, që bashkonte modelet ekonometrike me politikat ekonomike. Por, mbas 20-30 vite ekzistence në podiumet e mendimit dhe politikave ekonomike, zhvillimet

ekonomiko-sociale në vitet ‘80-‘90 filluan të evidentojnë një sërë anomalish. Kritika dhe rezervat u fokusuan në “vlerën dhe besueshmërinë e parashikimeve afat-mesme dhe afat-g jatë” të ecurisë së fenomeneve të tilla si papunësia, rritja apo rënia ekonomike, inflacioni, përqindjet e këmbimit të monedhave, ekuilibrat dhe dizekuilibrat strukturorë, lidhjet shkak-pasojë ndërmjet konsumit dhe investimeve,etj. Politikat ekonomike nuk ndjeheshin të sigurta në objektivat dhe instrumentet kryesore të tyre duke u mbështetur vetëm në seritë tendenciale makroekonomike. Profili i tretë i takon 15 viteve të fundit të shek. XX-të. Ai e cilëson ekonomistin si “një inxhinier social të politikave ekonomike”. Detyra bazë e tij është orientimi sa më i saktë i mjeteve dhe instrumenteve që disponojnë autoritetet publike drejt realizimit të disa objektivave themelore në dobi të gjithë komunitetit : stimulimi i rritjes ekonomike, nivelit të lartë të punësimit, lufta kundër inflacionit, ekuilibri i tregtisë së jashtme, rritja e fuqisë blerëse, stabiliteti i skemave të pensioneve dhe mbrojtjes sociale, cilësia e shërbimeve publike, etj. Ky evolucion u cilësua si trilogjia : “të parashikosh, të veprosh, të garantosh”, dhe u duk se më në fund ekonomistët “e gjetën veten dhe u bënë aq të rëndësishëm sa pretendonin se ishin në shoqëri dhe politikë”. Por vitet 2000 dhe fillimi i shek.XXI-të dëshmuan për disa kufizime të kësaj trilogjie. Kur vinte fjala për politikat ekonomike, ekonomistët rezultonin të ndarë dhe të fragmentuar: keynesianë, monetaristë, neoklasikë, institucionalistë, regulacionistë, shumpeter-ianë, liberalë të shkollës austriake, post-marksistë, neokeynesianistë etj. Zgjedhja e politikave ekonomike, larg të qenit rezultat i njohurive shkencore dhe kërkimit bazë, varej ndjeshëm nga koalicionet dhe ekuilibrat politikë të pushtetit dhe vetë politikës. Kjo i dha fund dhe konceptit të neutralitetit të ekonomistit si “zëdhënës i njohurive dhe koncepteve shkencore”, e bëri ekonomistin palë me politikën dhe për pasojë e relativizoi shumë atë dhe politikat ekonomike të propozuara e mbrojtura prej tij. Ekonomistët u vendosën nën çadrën e politikës dhe në shërbim të saj, ndërkohë që opinioni publik dhe ekspertët e fushës mendojnë se duhet të jetë e kundërta, “duhet të jetë politika ajo që duhet t’i marrë referencat bazë nga ekonomia dhe ekonomistët”. Sot kërkohet një profil dhe figurë e re ekonomistësh, të cilët në përmbajtjen dhe veprimin e tyre t’i përgjigjen stadit dhe problemeve të reja me të cilat po përballen shtete, kontinente apo vetë bota në tërësi. Shekulli i XXI-të ka filluar “punën” edhe për profilizimin e një figure të re ekonomistësh duke evidentuar disa nga tiparet dhe cilësitë kryesore në figurën e ekonomistit modern që po mod-

Presidenti i UET, Prof. Dr. ADRIAN CIVICI

Sot është bërë e modës që ekonomistë të vishen politikisht dhe të deklarohen publikisht si “të majtë”, “të qendrës” apo “të djathtë”. Por, çfarë shkence do pretendonte se ishte ekonomia nëse ekonomistët do të ishin shumë të diferencuar dhe kaq shumë të lidhur e ngjyrosur me kostume politike? Besueshmëria e interpretimeve apo konkluzioneve të tyre cenohet jo pak si pasojë e pozicionit politik apo aksionit qeveritar që duhet të mbrojnë apo kritikojnë “për arsye, interesa dhe solidaritet politik”.

elohet dhe prodhohet universitetet më bashkëkohore në këtë drejtim. Së pari, ekonomistët duhet të jenë të aftë “jo vetëm ta evidentojnë fenomenin, por në radhë të parë ta kuptojnë në thelbin e tij dhe të propozojnë konkretisht mjetet dhe mënyrat për transformimin e tij”. Në vend që të merren pafund me modele e vërtetime teorike, ata “duhet të preokupohen me problemet më shqetësuese aktuale si papunësia, destabiliteti financiar, varfëria dhe mos-zhvillimi, zgjidhja e problemeve të ushqimit dhe energjisë”, problemet e cilësisë së jetës, etj. Së dyti, ekonomistët modernë duhet të “bëhen dishepujt e shpërndarjes së koncepteve dhe praktikave të asaj që cilësohet si shoqëri e qëndrueshme”, që garanton lirinë individuale, drejtësinë sociale dhe respektin për natyrën dhe mjedisin në përgjithësi. Ekonomistët duhet të profilizohen në një rol të ri, në atë të “reformatorit social” duke kërkuar një impakt gjithnjë e më të madh në organizimin e shoqërisë. Kërkimet e fundit në fushën e “Ekonomisë historike” të shoqëruar me një interes gjithnjë në rritje të shoqërisë për rolin dhe rekomandimet e tyre, po hap perspektivën e riintegrimit të ekonomisë në shkencat sociale. Edhe vetë ajo që quhet “ekonomia eksperimentale” po kërkon gjithnjë e më tepër hapësira të reja për të shpjeguar sjelljen e individëve apo grupeve, hapësira që duhet të jenë shumë më te gjera se ato të konturuara dhe propozuara deri tani nga “homo oeconomicus”. Së treti, ekonomistët duhet të fillojnë “të shkrihen” më shumë me shkencat dhe disiplinat e tjera. Ekonomisti modern duhet të formohet me njohuri më komplekse duke synuar në përgatitjen d h e d i p l o m i m i n e “e ko n o m i s t ë v e mjedisorë”,“ekonomistëve të informacionit”,

E shtunë-diel, 14-15 shtator 2013

“ekonomistëve të shëndetësisë”, “ekonomistëve të arsimit”, “ekonomistëve financiarë”, “ekonomistëve të teknologjive të reja”, “ekonomistëve informaticienë”, “ekonomistëve të zhvillimit”, “ekonomistëve të transportit”, “ekonomistëve urbanë”, “ekonomistëve të shërbimeve”, “ekonomistëve të turizmit”, “ekonomistëve të territorit”, “ekonomistëve juristë”,etj. Në këtë mënyrë ekonomistët mund të kontribuojnë realisht dhe konkretisht në zhvillimin dhe eficencën e shoqërisë në përgjithësi dhe sektorëve të saj në veçanti. Së katërti, ekonomistët duhet “të kenë këndvështrim e formim sa më global e ndërkombëtar”. Ata duhet të jenë në gjendje të njohin dhe të përballen me debatet dhe sfidat që vijnë si pasojë e fenomenit të ngrohjes globale dhe ndryshimeve klimatike, emigracionit ndërkombëtar, gjeopolitikës së naftës në veçanti dhe energjisë në përgjithësi, aksesit në burimet dhe lëndët e para jetësore si uji, tokat bujqësore, pyjet, ajri, mineralet e ndryshme,etj., problemet e ushqimit dhe varfërisë në botë, rolit dhe ndikimit të institucioneve më të rëndësishme ndërkombëtare si FMN, OBT, Banka Botërore, FAO, etj., në ekonomitë lokale e rajonale, rolit të ideologjive, fesë dhe ndryshimeve të civilizimeve në zhvillimin dhe kontradiktat e botës, krizat financiare dhe roli i tyre mbi vende e popuj të ndryshëm, efektet e teknikave dhe teknologjive të reja si nanoteknologjitë, organizmat gjenetikisht të modifikueshme,ndikimin por dhe oportunitetet që po prodhon zhvillimi shumë i shpejtë i Kinës, Indisë, Brazilit, Rusisë, Meksikës, Afrikës së Jugut etj. Zgjerimi i fenomenit të globalizimit po e bën përditë e më të qartë për të gjithë se “gjithnjë e më pak problemet janë lokale apo nacionale…ato po bëhen përditë e më tepër ndërkombëtare”. Ekonomistë të “majtë” apo të “djathtë”? Në mjaft raste është bërë e modës që disa ekonomistë të vishen me petk e terminologji politike dhe të deklarohen publikisht si “të majtë”, “të qendrës” apo “të djathtë”. Në shumë vende të botës emisionet televizive të formatit debat apo analizë, ekonomistët e ftuar ndahen në studio në “të majtë e të djathtë”, në diskutime të përditshme dëgjohet rëndom se “vetëm ekonomistët e djathtë janë liberalë”,etj. Nëse kjo është gjendja e vërtetë e shkencës ekonomike dhe vetë ekonomistëve atëherë kambanat e rrezikut për këtë profesion duhet të binin pa pushim. Ç’farë shkence do të pretendonte se ishte ekonomia nëse ekonomistët do të ishin kaq shumë të diferencuar dhe kaq shumë të lidhur e ngjyrosur me ngjyra apo kostume politike? Besueshmëria e interpretimeve apo

www.mapo.al

konkluzioneve të tyre cenohet jo pak si pasojë e pozicionit politik apo aksionit qeveritar që duhet të mbrojnë apo kritikojnë “për arsye, interesa dhe solidariteti politik”. Në të gjithë departamentet apo fakultetet prestigjioze të ekonomisë, ekonomistët nuk ndahen në bazë të preferencave të tyre politike, por vetëm mbi bazën e specializimit të tyre shkencor. Janë ekonomistët “teorikë” që zhvillojnë e aplikojnë modele të ndryshme, si për shembull “teorinë e lojës”, për të studiuar lidhjet ndërmjet aktorëve ekonomikë; janë ekonomistët “empirikë” që punojnë kryesisht mbi bazën e analizës së të dhënave statistikore dhe analizojnë probleme specifike si për shembull efektet e reformave strukturore mbi ofertën e punës, apo efektet e politikës monetare mbi kreditë dhe interesat, etj.; janë ekonometristë që përpunojnë metodologjitë statistikore për analizën e të dhënave; janë makroekonomistët që studiojnë ciklin e rritjes ekonomike dhe fazat e tij; janë ekonomistët financiarë që kanë në fokus studimin dhe sjelljen e tregjeve dhe institucioneve financiare; ekonomistët eksperimentalë që verifikojnë në laboratorë masivë sjelljen dhe konkluzionet e modeleve teorike,etj. Shkollat dhe nuancimet e shkencës ekonomike janë të shumta e të larmishme. Shkenca ekonomike ka evoluar e vazhdon të evoluojë nëpërmjet kombinimit të kërkuesve që zbulojnë e propozojnë teori të reja dhe atyre që bëjnë verifikimin empirik e shpesh dhe eksperimental të këtyre teorive. Kështu veprohet në ekonomi, kështu veprohet në të gjitha shkencat. Ekonomistët profesionistë janë të prirur të analizojnë dhe kuptojnë fenomenet ekonomike nëpërmjet instrumenteve matematikore, statistikore e logjike që ata kanë zhvilluar prej vitesh dhe jo t’i shohin ato me lente politike. P.sh., në fushën e makroekonomisë, në të cilën gjatë viteve 1970-80 debatohej ashpër ndërmjet keynsianistëve dhe monetaristëve, dukej sikur realiteti ekonomik e financiar ishte i dubluar dhe një palë syze shikonin gjysmën e tij, ndërkohë që syzet e tjera shihnin vetëm gjysmën tjetër, sot diferencat janë minimizuar dhe lidhen kryesisht me aspektet teknike të modeleve që ata përdorin. Politikat me frymëzim keynesianist të viteve 1950-60 u anatemuan jo pak gjatë periudhës monetariste të viteve ‘80-‘90 të shek.XX, duke u quajtur si politika tipike të majta, ndërkohë që gjithë partitë e djathta në pushtet në Europë apo në botë aplikuan recetat keynesianiste për të stopuar dhe dalë nga kriza financiare në vitet 2008-2012. A ka një marrëveshje të plotë për të gjitha çështjet? Natyrisht që jo, sepse ekziston një debat

shkencor që vazhdimisht evoluon në vlerësimin dhe interpretimin e realitetit ekonomik. Gjatë krizës financiare globale të viteve 2008-2012, ekonomistët u rreshtuan në pozicione të ndryshme kur ishte fjala për shpjegimin e shkaqeve, efekteve apo politikave për eliminimin e pasojave të saj, siç është p.sh., debati ndërmjet P.Krugman, Xh. Soros, A. Grinspeen, B.Bernanke, J.C.Trichet, G.Tremonti, T.Geithner, D.Rodrik, J.Sachs, J.Stiglitz, N.Roubini, O.Blanchard etj. Ky debat shkencor nuk është pasojë e pozicionimeve të tyre politike si ekonomistë të majtë apo të djathtë, por pasojë e vështirësisë së shkencës ekonomike që të zbulojë gjithë të vërtetën mbi krizën Ekonomistë ortodoksë apo heterodoksë? Në ekonomi ekzistojnë shkolla mendimi e korrente të ndryshme të atashuara me teori të veçanta, të cilat në mjaft raste janë të ndryshme dhe antagoniste me njëra-tjetrën. Mosmarrëveshjet kryesore dhe debatet zhvillohen për çështje thelbësore që fillojnë nga origjina e vlerës dhe fitimit, roli i kërkesës apo i ofertës në ekonomi, shkalla e racionalitetit të agjentëve ekonomikë, formimi i përqindjeve të interesit, roli dhe funksionet e parasë, efektet e krijimit monetar, rolin e shtetit në ekonomi, funksionet e tregut, etj. Të gjitha këto shkolla mund të ndahen e klasifikohen në dy kategori të mëdha: kategoria e ekonomistëve ortodoksë dhe ekonomistëve heterodoksë. Nga pikëpamja shkencore, koncepti “ortodoksi” shfaqet kur një teori apo paradigmë zë një pjesë dominuese në nivel institucional duke minimizuar teoritë apo paradigmat e tjera. Në sferën e ekonomisë, është e vështirë t’i ndash me thikë ekonomistët ortodoksë nga ata heterodoksë, aq më tepër që në mjaft raste, këto terma përdoren për qëllime polemizuese. Partizanët e një teorie dominuese e përdorin ortodoksinë si “argument të autoritetit” dhe faktit se ata janë të mbështetur dhe vlerësuar nga shumica dërrmuese e komunitetit të ekonomistëve, ndërkohë që të tjerët e kritikojnë dhe i shmangen ortodoksisë për të evidentuar “origjinalitetin” e tyre dhe për ta justifikuar me konformizmin faktin se kanë mbështetës të paktë. Megjithatë, çdo teori e re ekonomike shfaqet si heterodokse, sepse ajo nuk mund të integrohet menjëherë në paradigmën dominuese. Vetëm mbas një periudhe kohore, ku ajo do të jetë pjesë e debatit dhe kritikës shkencor, mund të thuhet nëse është teori ortodokse (koherente me paradigmën qendrore) apo heterodokse (e kundërshton atë, jep një shpjegim të ndryshëm). Grupi i ekonomistëve ortodoksë është më prezenti dhe më i madhi në komunitetin e ekonomistëve, është grupi që dominon mendimin dhe

Shoqëria e sotme pret nga ekonomistët që ata jo vetëm të shpjegojnë se çfarë ka ndodhur, por mbi të gjitha, të bëjnë propozime konkrete për zgjidhjen e problemeve konkrete të shoqërisë të tilla si papunësia, pagat dhe pensionet e ulëta, çmimet e larta, shërbimet cilësore, rritjen e fuqisë blerëse, kreditë me interes të favorshëm, klimë miqësore shtet-biznes etj

teoritë ekonomike, që mësohet në shumicën dërrmuese të universiteteve të botës, që dominon në debatin ekonomik me argumentet dhe përfaqësuesit e tij. Themelet e këtij grupi ngrihen mbi dy teoritë kryesore të ekonomisë: 1) teorinë neoklasike, të lindur në fund të shek.XIX, por që gjatë gjithë shek.XX përbënte teorinë dominuese e tërësisë së teorive ortodokse që mbështetet në dy koncepte bazë, si “utiliteti marxhinal” dhe “rendimentet rënëse”; 2) teorinë neokeynesianiste, objektivi final i së cilës është realizimi i një sinteze ndërmjet neoklasikëve dhe ideve të J.M.Keynesit apo shkollës keynesianiste. Megjithëse kjo shkollë ndryshon në shumë elemente dhe arsyetime nga shkolla neoklasike, ajo ruan një pjesë të hipotezave dhe metodologjisë së saj, duke bërë që këto dy shkolla të ndërtojnë së bashku një bazë teorike të liberalizmit politik e ekonomik. Në vija të përgjithshme, në këtë grup futen ekonomistët që aderojnë në disa hipoteza apo metoda të mikroekonomisë standarde të teorisë neoklasike, si dhe teorive derivate të saj si : 1)agjentët ekonomikë, prodhuesit dhe konsumatorët sillen në mënyrë racionale duke maksimizuar vlerën e funksionit të utilitetit, që është hipoteza bazë e “teorisë së zgjedhjes racionale”; 2)metoda më e aplikueshme në ekonomi, ashtu si edhe në gjithë shkencat e tjera, është “metoda hipotetiko-deduktive”; 3)instrumenti më i preferuar i analizës dhe arsyetimit është “modelimi matematik” i sjelljes së agjentëve ekonomik dhe tregjeve; interesimi kryesor fokusohet tek “studimi i ekuilibrave”, të konsideruar si situata optimale; 4)teknikat statistikore dhe ekonometria përdoren gjerësisht për të analizuar të dhënat e vrojtimeve; 5)logjika e tregut, tregtisë dhe konkurrencës së lirë janë dominuese; 6)ndërhyrja e shtetit është e nevojshme vetëm për të rregulluar funksionimin e tregut të lirë dhe eliminuar defektet dhe devijimet e tij. Ndërkohë, ekzistojnë korrente apo shkolla të tjera të mendimit ekonomik që janë kundër ekonomistëve ortodoksë, që formon atë që cilësohet si “mendimi ekonomik heterodoks”. Pika e përbashkët e ekonomistëve të këtij grupi është “kundërshtimi i mendimit ortodoks”, çka e bën këtë një grup heterogjen. Brenda tyre evidentohen disa grupime apo tendenca : 1) shkolla postkeynesianiste, e mbështetur në teorinë e Keynesit, shkollë që përbën korrentin kryesor kundër mendimit ortodoks.; 2) teoria e rregullimit, që u shfaq në fund të viteve 1970-të, që kishte si synim shpjegimin e diferencave ndërmjet krizës së depresionit të madh të viteve 1929-33 dhe krizës së viteve 70-të në vendet e OCDE-së të karakterizuar nga papunësia dhe stagflacioni. Kjo teori shpjegon fazat që ka kaluar kapitalizmi dhe karakteristikat e tyre; 3)alterglobalistët, të cilët, përballë logjikës së “globalizmit liberal”, vendosin vlera si “demokracia”, “drejtësia ekonomike”, “mbrojtja e mjedisit”, “drejtësia sociale” etj. Slogani i tyre i preferuar : “bota nuk është mall, një botë tjetër është e mundshme”. Ekonomistët heterodoksë e refuzojnë kontributin e teorisë neoklasike duke nënvizuar se është abuzive të pretendosh se këto teori shpjegojnë drejt realitetin ekonomik, sepse jo vetëm që hipotezat e tyre janë larg realitetit, por, parashikimet dhe modelimet e tyre nuk janë aspak të vlefshme në raport me këtë realitet. Sipas tyre, “teoria neoklasike është vërtet një teori shkencore, por ajo është shumë abstrakte për të kuptuar dhe shpjeguar realitetin ekonomik…se ekonomistët e kësaj shkolle janë të paaftë të shpjegojnë krizat ekonomike e financiare…se ekonomia neoklasike është më shumë një “dogmë fetare” se sa një shkencë..se ajo thjesht justifikon liberalizmin dhe mbron kapitalizmin…se ajo nuk pranon analizat sociologjike, psikologjike, antropologjike e historike për të kuptuar faktet ekonomike, se jeta dhe veprimtaria ekonomike nuk mund të matematizohet tërësisht etj.

E shtunë-diel, 14-15 shtator 2013

esse

www.mapo.al

Si çdo politikan, Berisha ka ditur si të gënjejë. Por mëkatit të falshëm të gënjeshtrës për standardin e një politikani shqiptar i shtohet mëkati i pafalshëm madje dhe për standardet tona, se ai ka manipuluar shpresat e qytetarëve për demokratizimin e vendit, duke shfrytëzuar një kundërshtar të diskretituar që përfaqësonte të kaluarën staliniste. Berisha në thelb ka mbetur vetë një komunist i pandreqshëm

Kur humbësi nuk merr asgjë Rudolf Marku

“Fitimtari nuk merr asgjë, është titulli i një vepre të njohur të shkrimtarit amerikan Ernest Hemingway. E kundërta e kësaj do të thotë se humbësi merr gjithçka. Këtë të vërtetë paradoksale e provoi që të jetë një e vërtetë logjike, në qershorin e këtij viti, lojtari botëror i tenisit, serbi Novak Gjokoviç në ndeshjen finale me Andy Murray. Gjokoviç e humbi ndeshjen, por çuditërisht, përnjëherë pas ndeshjes, e gjithë vëmendja e publikut dhe e medias u përqendrua jo tek fitimtari, por tek humbësi. Novak Gjokoviç diti të ishte një humbës i madh. Numri 1 i botës në tenis e kuptoi se duke humbur, mund të jesh fitimtar, po qe se nuk të mungon kuraja dhe humaniteti për të njohur arritjen e kundërshtarit tënd. Shpeshherë mënyra sesi ne reagojmë ndaj humbjes na përcakton se kush jemi. Nuk është thjesht mënyra civilizuese e vetëpërmbajtjes së zemërimit dhe frustracionit. Mbi të gjitha është maturia për të mësuar nga humbja, për të mos e lejuar veten që humbja të na shkatërrojë motivacionet tona. Mbi të gjitha është maturia për ta përgëzuar kundërshtarin që na e rrëmbeu para syve tanë çmimin aq shumë të dëshiruar. Humbja e Partisë Demokratike në zgjedhjet e këtij viti dëshmoi për të kundërtën e shembullit që sollëm më lart. Lojtari kryesor humbës, Sali Berisha, në fjalën që mbajti përnjëherë pas humbjes së zgjedhjeve, me stilin e tij patologjiko-euforik, bëri panagjerikun e fitoreve dhe të arritjeve të partisë së vet. Duke fajësuar partinë kundërshtare, që nuk ishte në pushtet, se kishte vjedhur votat dhe kishte manipuluar zgjedhjet. Në këtë rast mund të themi të kundërtën e thënies së Hemingëay-t: Humbësi nuk ka asgjë çfarë të marrë. Natyrisht, veç turpit të vet. Cilat janë në të vërtetë arsyet e humbjes së Partisë Demokratike? Për mendimin tim, arsyet e humbjes shkojnë që në fillimet e Partisë Demokratike. Aty nisi, aty mbaroi, do thoshte Fan Noli ynë. Apo e thënë në një mënyrë më të sofistikuar, parafrazojmë T.S.Eliotin që na kujtonte se në fillimin tonë është dhe mbarimi ynë. Është domethënës fakti që Partia Demokratike pësoi humbje pikërisht në Shkodrën antikomuniste, aty ku dhe pat filluar kriza e sistemit komunist. Një antropolog i njohur i kohërave tona na kujton se inteligjenca njerëzore është në proporcion të drejtë me aftësinë tonë për të deshifruar simbolet. Partia Demokratike shqiptare erdhi në pushtet si një parti antikomuniste, si partia e përmbysjes së regjimit më të egër stalinist në Europë. Pikërisht për këtë arsye, ajo pati përkrahjen më masive që mund të imagjinohej. Shumë shpejt u bë e qartë se realiteti politik shqiptar është një kombinim i së vërtetës me xhoglimin e gënjeshtrës. Në Shqipëri, regjimi komunist u dënua formalisht. Nuk u dënua në rrënjë, si fillimi i një procesi angazhues i përpunimit të së kaluarës me qëllimin e mirë për të identifikuar drejtimin historik. Me sa i kujtohet lexuesit shqiptar, në vendin më të ngjashëm me realitetin tonë, në Rumani, udhëheqësit komunistë, Çaushesku dhe e shoqja e tij, nuk u patën dënuar për shpërdorim kafesh dhe blerje me tepricë mobiliesh. E megjithatë u desh të kalojnë plot 17 vite, që një president i Rumanisë, Traian Basescu, të deklarojë në vitin 2006, 18 Dhjetorin, ditën e promovimit të vëllimit me dokumente të publikuara nga Humanitas nën përkujdesjen e CRADCR, si ditën e shkëputjes nga shteti komunist. Në Rumani, deklarata e

Traian Basescut u pat quajtur po aq e rëndësishme sa dhe deklarata e presidentit francez, Jacque Chirac, që u pat kërkuar të falur në emrin e shtetit gjithë viktimave (dhe pasardhësve të tyre) nga regjimi i Vishisë. Në vendin tonë, distancimi nga shteti komunist u deklarua që në ditën e parë të hapjes së parlamentit pluralist. Dhe e njëjta deklaratë, madje me të njëjtën sintaksë dhe me të njëjtin grumbull fjalësh, u pat bërë nga të gjitha partitë politike. Gjë që tregonte se e kaluara komuniste do të qëndronte në Shqipëri tepër gjatë. Në librin “Zoti që dështoi”, me autorë që kanë besuar në utopinë komuniste (botim i vitit 1949), ndodhet dhe rrëfimi i Ignazio Silones, i cili, duke iu referuar takimit me liderin komunist, Palmiro Togliati, thotë se lufta finale nuk do të jetë lufta mes komunistëve dhe antikomunistëve, por ajo mes komunistëve dhe ish-komunistëve. Sali Berisha besonte verbazi në këtë formulë ngushëlluese të komunistëve. Ai kurrë nuk ia falte një njeriu që nuk kish qenë komunist. Politika e tij demagogjike, që të mbrojë interesat e komunistëve duke sharë komunistët mbetet një taktikë që mund të shpjegohet, krahas tjerash, dhe me traditën bizantineske të politikanit të viseve tona turko-ballkanike. Sali Berisha përvetësoi metodën e shëmtuar të komunistëve për të mbledhur rreth vetes njerëz të diskretituar, me parimin se ai të cilit ti ia di të palarat, është një shërbëtor i bindur i yti. Bujar Nishani, presidenti i radhës në Shqipëri, ka qenë një student i kazermës ushtarake Shkolla e Bashkuar në vitin 1991, dhe ai ka mbrojtur me armë në dorë bustin e diktatorit shqiptar për të mos u rrëzuar, në atë që quhet grushti i shtetit i jeniçerëve të rinj (jo i turqve të rinj)... Ky fakt i turpshëm flet me elokuencë për shijet politike të Berishës. Berisha preferon dhe sot e kësaj dite që të sulmojë kundërshtarët e vet me akuzat që i mbledh nga dosjet e përgatitura nga shpifjet e Sigurimit të Shtetit komunist, gjë që tregon se ai është në mënyrë të pandreqshme rob i politikës së kaluar komuniste. Si çdo politikan, Berisha ka ditur si të gënjejë. Por mëkatit të falshëm të gënjeshtrës për standardin e një politikani shqiptar i shtohet mëkati i pafalshëm madje dhe për standardet tona, se ai ka manipuluar shpresat e qytetarëve për demokratizimin e vendit, duke shfrytëzuar një kundërshtar të diskretituar që përfaqësonte të kaluarën staliniste. Berisha në thelb ka mbetur vetë një komunist i pandreqshëm. Antikomunizmi i tij ka qenë gjithmonë thjesht një teatër. Ç’është e vërteta, duke përdorur dramaturgjinë e mashtrimit, ai arriti të impresionojë shumë njerëz. Por paradoksalisht, Partia Demokratike u dënua pikërisht se thelbi i saj, e drejta morale për të qenë në pushtet dhe perspektiva ekonomike, u diskredituan keqas, u bënë pikat më të dobëta të saj, duke u bërë të pabesueshme. Të mos harrojmë se në vitin 1992, Partia Demokratike pat ardhur në pushtet jo ngase platforma e saj ndryshonte verbalisht nga ajo e Partisë Socialiste, por ngase kjo e fundit shihej natyrshëm si trashëgimtare e nj ë p a r t i e q ë

Aktualisht Partia Demokratike ndodhet në një gjendje kome mendore. Sa më parë që ta pranojë këtë të vërtetë të hidhur, aq më tepër shpresa për të dalë nga gjendja e komës. Politikanëve të vjetër në moshë, politikat e të cilëve kanë dështuar, u bëhet karakteristikë kthimi në mostra të ftohtë dhe paranojakë. Rasti i Berishës është dhe prova më e kthjelltë e kësaj. Liderit të ri të Partisë Demokratike i duhet me çdo kusht largimi nga paranoja berishiane dhe nga stili neokomunist i politikave të tij...

kishte kryer krime për gjysmë shekulli. Për pasojë, krediti moral i kalonte automatikisht Partisë Demokratike. Tani, pikërisht për arsyet e kundërta, kreditet morale i kalojnë Partisë Socialiste, jo për meritat e saj, sesa për shkakun e kërkimit të një balance. Fitorja e Partisë Socialiste, në fund të fundit, erdhi nga shkaku se Partisë Demokratike nuk i besonin më. Është folur me të drejtë për arrogancën e pushtetarëve demokratë gjatë periudhës që ata qenë në pushtet. Arrogancë që ka patur dhe anën e vet komike të natyrës go go l i a n e a ç e h ov i a n e (ske n at ku r kryeparlamentarja Topalli ndante titujt e shkrimtarëve më të mëdhenj të kombit, do mbesin si ndër skenat më të paharrueshme të humorist falas kombëtar). Unë mund të shtoj, krahas arrogancës, mohimin e kontributit të të tjerëve, klanizmin primitiv, dhe sidomos krijimin e një klime strukturore për një korrupsion të pashembullt dhe të pashoq në cinizmin e vet. Gjatë kohës së komunizmit, intelektualët kritikë luftonin për lirinë, kundër dyfytyrësisë, gënjeshtrës dhe cinizmit duke mbrojtur atë që Georgy Konrad e pat quajtur antipolitikë. Madje dhe një kryeministër anglez i periudhës viktoriane, B. Disrael u pat përpjekur gjithë jetën e vet që të pajtojë konservatorizmin me progresin social. Disrael, në kohërat e largëta të gjysmës se shekullit të XIX, u pat përpjekur që të ishte kryeministri i një kombi. Por Berisha, për fatin e keq, edhe në shekullin XXI, u përpoq të ishte kryeministri i dy kombeve, i kombit të politikanëve të bërë milionerë brenda ditës, i kombit të hajdutëve, i njerëzve të paskrupullt, pa moral, i vrasësve, i zyrtarëve arrogant, injorantë, që i falen veç zotit të korrupsionit, dhe nga ana tjetër, kryeministër i njerëzve të stërvarfër, të mashtruar, që vriteshin në Gërdec për të fituar bukën e gojës. Duke qenë tërësisht në anën e të parëve dhe duke shprehur një përçmim të turpshëm për të dytët. Berisha dhe njerëzit rreth tij stimuluan një administratë të pashpirt, kafkianeske, me partner politikë, para të cilëve Ali Babai dhe 40 hajdutët e tij do dukeshin si engjëj të pafajshëm; me gjykatës që mburren se janë në anën e kundërt të ligjit; me mjekë hiena që zhvatin dhe të vdekurit, me zyrtarë katundarë intelektualisht të klasit të tretë, por që financiarisht janë të klasit të parë. Aktualisht Partia Demokratike ndodhet në një gjendje kome mendore. Sa më parë që ta pranojë këtë të vërtetë të hidhur, aq më tepër shpresa për të dalë nga gjendja e komës. Politikanëve të vjetër në moshë, politikat e të cilëve kanë dështuar, u bëhet karakteristikë kthimi në mostra të ftohtë dhe paranojakë. Rasti i Berishës është dhe prova më e kthjelltë e kësaj. Liderit të ri të Partisë Demokratike i duhet me çdo kusht largimi nga paranoja berishiane dhe nga stili neokomunist i p o l it i k ave t ë t ij. L e t ë shpresojmë se udhëheqësi i ri i demokratëve, i cili ka dhënë shenja për një politikë të re, të civilizuar dhe njerëzore, do të ketë kurajën dhe mjeshtërinë për të pastruar hauret herkuliane të politikës së vjetër.

E shtunë-diel, 14-15 shtator 2013

www.mapo.al

Idi, essi,uni PSIKOLOGJIA SOCIALE SHQIPTARE

Imazhi i Shqipërisë dhe shqiptarëve pas viteve ’90 dhe si lidhet ai me përshtypjet e të huajve për ne para hapjes. Reputacioni i shqiptarit të keq. Psikologu, prof. dr. Ylli Pango, në një rubrikë të përjavshme për MAPO W do të trajtojë probleme të ngjashme sociologjike e filozofike, si një lloj ure mes realitetit dhe interpretimit të tij.

Populli; Nënshtrim i detyruar apo i indoktrinuar? Prof. Dr. Ylli Pango

y është një nënshtrim i një lloji tjetër. Pa kompensim dhe pa paramendim. Një bazë fillestare e këtij nënshtrimi, nën prizmin frojdist do të ishte ajo e raportit prind-fëmijë. Fëmija, siç dihet, brendëson, bën të vetat, pjesë të personalitetit dhe të koshiencës së tij, unin e babait, autoritetin e tij, si i vetmi si fillim dhe i pari ideal për t’u ndjekur. Pas kësaj ai i bindet këtij uni apo i nënshtrohet edhe kur ky nuk është më i pranishëm. Ky është një proces identifikimi që përfundon me krijimin e pavarësisë, me bindjen apo komandimin e vetvetes, duke e ndjerë prindin gjithnjë të pranishëm. Më tej vjen nënshtrimi ndaj autoritetit të mësuesit, sidomos ndaj atij të klasës së parë si autoriteti i parë social jashtëfamiljar. Ky, në moshën e vogël është më i padiskutueshmi dhe që madje tejkalon edhe atë të prindit. Me të mplekset nënshtrimi ndaj autoritetit të më të fortit, më të aftit etj., ndër shokët që bëjnë pjesë në grupin e vogël social apo mikromjedisin social të fëmijës apo të adoleshentit. Pastaj vjen autoriteti i pronarit, drejtuesit, shefit ej. Në vendet me reminishenca të forta të sistemit totalitar si Shqipëria, jo vetëm atëherë por edhe sot, nënshtrimi ndaj autoritetit të shefit apo të drejtorit ka qenë e mbetet, i detyrueshëm e jetik. Pa të, rrogëtari nuk jetonte e nuk jeton dot. Këtu do të përshtatej shprehja e Bergsonit: “Autoriteti i tyre rrjedh më pak nga ata vetë sesa nga situata e tyre në raport me ne.” Në epokën e errët të totalitarizmit, më tej vinte autoriteti i udhëheqësve partiakë, shtetërorë, veneracioni dhe nënshtrimi ndaj tyre. Autoriteti i liderit të partisë, i “Atit” të të gjithë popullit ishte më i larti, më i padiskutueshmi. Në këto sisteme Frojdi mund të modifikohej duke e shtrirë më tej teorinë e tij të interiorizimit dhe duke e filluar atë edhe më hershëm, që nga ndërkallja që në fëmijëri të hershme e autoritetit të liderit e të atij të “partisë mëmë” në veçanti dhe të dashurisë pa kushte, pra një lloj nënshtrimi fillestar fëminor ndaj tyre. Autoriteti i liderit ishte i afërt me atë të perëndisë. Nënshtrimi ndaj autoritetit të liderit lidhej dhe kushtëzohej me autoritetin gati të shenjtëruar të partisë që ai udhëhiqte. Meritat formalisht i jepeshin asaj, e cila në këtë rast përdorej si nocion abstrakt (pasi pothuaj të gjithë udhëheqësit apo anëtarët e tjerë të thjeshtë nuk gëzonin as edhe një siguri të të qenit nesër. Partiaku i devotshëm i së sotmes, në të shumtën e rasteve kthehej më vonë sipas vullnetit të sovranit, tekave a paranojës së tij, rrallëherë të ndonjë gabimi të vet, në armik apo deviator.) Partia ia rikthente pastaj lavdinë liderit dhe kështu rrethi vicioz i shenjtërimit përfundonte po aty. Autoriteti i partisë ishte një lloj autoriteti impersonal, ideologjik dhe dogmatik. Tabuja e këtij autoriteti, paragjykimi për pagabueshmërinë e tij, e mpinte masën, e nënshtronte atë (duke e indoktrinuar më parë me pagabueshmërinë e dogmës marksiste-leniniste). Po sot? Natyrisht, reminishencat shfaqen ende, por me dallime të dukshme edhe nën ndikimin e zhvillimeve sado ende të papjekura demokratike. Gjithsesi, autoriteti i njëshit partiak ende është gjithçkaja në jetën e një pjese të madhe të njerëzve dhe nënshtrimi ndaj tij indirekt apo direkt, dëshira për t’i hyrë në sy, kacavjerrja nëpërmjet hallkash ndërmjetëse deri atje etj., janë modus vivendi tipik për mjaft njerëz edhe në shoqërinë e sotme shqiptare. Kjo është e vërtetë jo vetëm për njerëz që punojnë në sektorin publik. Jo vetëm në sektorin akademik. Por madje edhe njerëzit që merren me biznes, me media private etj., lidhen me sovranë partiakë a parti të caktuara për të pasur lehtësira, përfitime, por në rastin më të keq për të mos ndjerë dorën e rëndë të përfaqësuesve spekulativë tagrambledhës a kontrollues të shtetit të frikshëm. Ka biznesmenë të rangut të biznesit të madh që e thonë hapur që

e kanë frikë shtetin, nënshtrohen, paguajnë edhe tej rregullave, vetëm që të “mos kenë punë me të”. Një shkak apo mjet tjetër i nënshtrimit të popullit dhe njëkohësisht mjet i mbajtjes së këtij nënshtrimi dikur në vendin tonë, ishte paradoksi unitet (lexo: unanimitet)-luftë klasash. Ndërkohë që kërkohej, predikohej dhe reklamohej i pari, krijohej përçarja nëpërmjet së dytës. Këtu nënshtrimi arrinte kulmin duke shkuar gradualisht nga mohimi dhe spiunimi i shokëve e familjarëve e deri ne absurdin tragjik të mohimit të të afërmit, vëllait, burrit, apo gruas, pasi sovrani apo partia kishin dhënë verdiktin e armikut të partisë për ta. Sot kjo nuk shfaqet në këtë formë por në një aspekt apo si shembull tipik, në rikthimin në parti, të një pjese të mirë të njerëzve të larguar prej vitesh nga partitë e mëdha, madje edhe me pozicione dikur, duke mohuar çdo bindje të vjetër shkak largimi dikur, të karakterit politik a programor, thjesht për shkak të përfitimit aktual e mirëqenies personale e familjare. Ky është përsëri një nënshtrim por jo i indoktrinuar as i detyruar, por pragmatik, apo i detyruar nga dëshira me qenë sërish dikush. Assesi për unitet partiak e as ideologjik a programor, çështje të cilat janë pothuaj inekzistente madje edhe për të dalluar identitetet partiake nga njeri tjetri. Sipas një teorie të mirënjohur, ne ruajmë nga fëmijëria gjurmët e pothuaj çdo aspekti thelbësor apo vijat më të trasha e specifike të karakterit tonë të mëvonshëm. Kështu ndodh edhe me nënshtrimin: kur njeriu mësohet me tutelën dhe me nënshtrimin, ai rrezikon të mbetet i tillë për tërë jetën. Dostojevski flet për tipa “që natyra e tyre e qetë dhe e turpshme, i destinon në një nënshtrim të vazhdueshëm, pa vullnet personal.” Këtu mund të bëhet ndofta një paralelizëm edhe për popujt që të porsadalë nga errësira në djepin e brishtë të demokracisë. Ata e sidomos ne shqiptarët, që kaluam një ndër diktaturat më të ashpra e më paradoksalet në botë e sigurisht më të rëndën në Europë, duhet të luftojnë fort për të përballuar e ulur sado ndikimin ende virulent të psikologjisë së nënshtrimit. Po s’u mësove i guximshëm dhe i pavarur që në fillim e ke të vështirë të ecësh më tej. Edhe kjo e shpjegon inercinë e gjatë dhe shumëvjeçare të nënshtrimit që ende vazhdon tek ne. Një aspekt tjetër i suksesit të kësaj psikologjie tek ne:Mbi bazën e parimit të barazisë, me të cilin u spekulua mjaft në sistemet socialiste totalitare, u kalua në barazinë ekstreme sociale për të gjithë, me përjashtim të një kaste të vogël të privilegjuar. Intelektualë, madje edhe të kategorive më të larta, merrnin paga të ulëta, të një niveli të përafërt me të tjerët. Terreni tradicional psikologjik, mbi të cilin u ngrit me sukses në Shqipëri dikur kjo barazi(por që vazhdon edhe sot si mentalitet pa respektuar hierarkinë më të lartë të vlerave), ishte krenaria, kryeneçësia e dikurshme fisnore shqiptare dhe deri-diku anarkia tipike e tij, tendenca për të mos parë dot njeri mbi vete e për të mos respektuar hierarki vlerash e pune. Kjo bëri që njerëz nga më të pavlerët a më mediokrit, të mos përfillnin shpesh as një lloj vlere a arritjeje intelektuale .(Por jo nëpunësin e shtetit që kishte në dorë). Barazia ekstreme sociale solli rrafshimin e vlerave gjë që sot ka arritur kulmin e vet. Por në këto kushte nënshtrimi është gjithmonë më i lehtë dhe mbete i tillë edhe sot. Mbi një terren të rrafshët mund të shkelet shumë më lehtë sesa mbi një terren të thyer. Mungojnë majat e thepisura, kryeneçët, zërat e fuqishëm intelektualë, baza apo

shpirti i lëvizjeve të gjera sociale e ekonomike për progres apo protestues ndaj mediokritetit, stanjacionit, qeverisjeve të mbrapshta. Intelektualët e zakonshëm (jo ata të oborrit), kanë qenë ndër shtresat apo grupet më të frikësuara dhe më të pagoja të popullsisë. Nën kërcënimin e vazhdueshëm të qarkullimit, transferimit, etiketimit si i molepsur me ideologjinë e huaj, nën peshën e rëndë të halleve ekonomike, ata kaluan gradualisht të nënshtruar në bazamentin e piramidës sociale. Së bashku me ta edhe nëpunësit e vegjël çehovianë, gjithmonë të bindurit dhe të nënshtruarit e çdo epoke apo sistemi, me frikën e përhershme në zemër. Sot për shkak të nivelit të ulët të shpërblimit, rrogës, a përgjithësisht nivelit të ulët ekonomik, intelektuali mbetet ende ndër shtresat më të paprivilegjuara e për rrjedhojë më të nënshtruara të shoqërisë. Në aspektin e zërit të lirë por edhe të raporteve më të thjeshta reciproke a të atyre me eprorin, ai shfaqet gjithaq i tërhequr a i tutur si në të kaluarën, flet vetëm nën zë në tryeza miqsh a të afërmish dhe ndodhet ende nën trysninë e humbjes së vendit të punës, pasigurisë a të frikës nga eprori a superiori i vet. Ndër faktorët e tjerë të nënshtrimit e të heshtjes së gjatë popullore ka qenë edhe e ashtuquajtura psikologji komune apo psikologji e pseudogrupit të madh social dhe kontradikta e saj me psikologjinë dhe mentalitetin e vërtetë individual, natyror të njeriut. Mbi bazën e idealit të së ardhmes, të komunizmit, por duke operuar ndërkohë me një mentalitet dhe ndërgjegje ekzistuese të pakultivuar, plot paragjykime sociale, arkaizma dhe të mbingarkuar edhe me aspekte të tjera negative të periudhës komuniste si përçarja biografike e të tjera; u bë e ligjshme

ndërhyrja në jetën personale, intime të tjetrit. Së pari partia e cila merrej edhe me problemet më intime familjare, pastaj të ashtuquajturit rripa të saj të transmisionit, fronti demokratik, bashkimet profesionale, organizatat e rinisë etj, e bënë të zakonshme, mbi bazën e justifikimit të ndërtimit të njeriut të ri, të pastër e ideal të së ardhmes, ndërhyrjen edhe në problemet më të vogla e delikate të jetës personale a familjare të njeriut. Erdhëm kështu te humbja e çdo identiteti dhe intimiteti të individit e deri të atij të shenjtë familjar. Aktivisti i lagjes dhe partia hynin deri në krevatin bashkëshortor. Mëritë e kuriozitetet e vogla të njerëzve meskinë për intimitetin e tij, fatkeqësinë e tij, futja e hundëve në jetën personale të tjetrit, thashethemet, gjenin kësisoj terren për t’u kultivuar më tej. Ndërgjegjja e niveleve të ulëta sillte efekte të kundërta nga ato të pretenduara për rregullimin dhe ruajtjen e pastërtisë së jetës së tjetrit. Njeriu nuk ndihej kurrë i qetë dhe i sigurt në jetën dhe intimitetin familjar, por i ekspozuar ndaj çdo syri të jashtëm dhe i nënshtruar edhe në jetën private. Te njeriu i thjeshtë u krijua psikologjia e dhunës dhe e terrorit, e frikës dhe e hipokrizisë, e mungesës së besimit te njëri-tjetri dhe e respektimit të personalitetit. Të gjitha këto kishin në bazë mbështetjen dhe kultivimin e psikologjisë komune, të së ashtuquajturës familje të mëdha socialiste, ku pretendohej se askush nuk të hante hakun, ku mbretëronte drejtësia dhe demokracia më e thellë, ku nuk kishe nevojë as për mbrojtje dhe as për avokat mbrojtës (institucion i zhdukur prej vitesh në sistemet totalitare) se të mbronte vetë shteti dhe partia me drejtësinë e tyre absolute. Kjo ka reminishencat e saj edhe sot. Natyrisht jo në formën e psikologjisë komune, por të paaftësisë së trashëguar për të njohur e mbrojtur të drejtat e veta individuale, familjare, qytetarisë demokratike, përgjegjësisë për jetën e fatet e vendit etj. Pa kulturën e nevojshme juridike e demokratike, njeriu i sotshëm i tranzicionit është ende tejet i nënshtruar dhe i cenueshëm nga çdoll o j n d ë rhy r j e j e, q o f t ë kj o p o l it i ke, mediatike(sidomos mediatike), por edhe individuale e individëve agresivë që sjellin pasoja të rënda dramatike në jetët e tyre personale e familjare. A ka ndërhyrje më brutale se ajo e emisioneve të ashtuquajtura investigative televizive që ndërhyjnë në jetën personale të jetës së njerëzve, në punët e tyre, zyrat, bizneset, deri shtëpitë e tyre, me pretekstin e zbulimit të paudhësive dhe të ruajtjes së një morali të pastër absurd. Njerëzit që i bëjnë këto janë simbol korrupsioni dhe pjella të mediave të lindura nga korrupsioni e krimi dhe kjo e rrit akoma më tepër absurdin e cenon akoma më ashpër lirinë e sigurinë e individit. Mund të thuhet se për rreth gjysmë shekulli komunizëm, Shqipëria, u transformua në një laborator të madh social, ku kaviet ishin njerëzit dhe psikologjia e tyre, ku synimi i eksperimentit ishte nënshtrimi i madh në grup, konformizmi, bindja e verbër ndaj autoritetit, paragjykimet social-klasore. Për fat të mirë ky eksperiment i përbindshëm për nga përmasat dhe për nga lloji u ndërpre, ndonëse pas një kohe të gjatë dhe pas sakrificash të panumërta të racës njerëzore. Por gjithsesi jemi ende në një periudhë kur për të dalë në lirinë e vërtetë të individit, mënjanimin e reminishencave të nënshtrimit, duhet një kohë jo e shkurtër rikuperimi, një edukim e kultivim kulture, mbi demokracinë e vërtetë, pavarësinë e të menduarit, lirinë e pavarësinë individuale, e grupore demokratike që ende lënë shumë për të dëshiruar.

E shtunë-diel, 14-15 shtator 2013

Fjalëkryqi klasik 1

2 1

30 34

37 40

16 22

Koha e fillimit ____:____

Fjalëkryqi klasik është një nga lojërat enigmatike më të përhapura në botë. Fjalëkryqet e para filluan të botoheshin që në shekullin e XVIII dhe vazhdon të jetë e preferuar edhe në ditët e sotme.

Koha e mbarimit ____:____

Horizontalisht:

1. Vlerësimi i gjërave duke u nisur nga mendimet e dëshirat vetjake të një njeriu dhe jo nga kushtet reale. 14. Lumë i madh në Azinë Perëndimore. 15. Pjesa e sipërme e palltos. 16. Qazimi e këngës. 18. U bë natë, ose u ... 20. Ent Kulturor. 22. Nënoficer në një anije, i cili kujdeset për pajisjet dhe për nevojat e detarëve. 24. Zog shtegtar i pyjeve. 25. Vendi më i ulët në kurrizin e një mali. 27. Përemër pronor. 28. Merak a kujdes i madh për dikë. 30. Pjesë e një drame. 31. Përhapja e energjisë nga një trup në trajtën e valëve ose të grimcave. 34. Ngjyrë. 35. Pjesëz treguese. 36. Vënia sipër një muri e një shtrese allçie për ta bërë të lëmuar e për t’i mbushur plasaritjet. 37. Pjesëz mohuese. 38. Kafshë pune. 39. Shkronjat e para të alfabetit. 40. Jo në Romë. 41. Formë qeverisjeje në kohën e vjetër, kur pushtetin e kishte në duart e veta një rreth shumë i ngushtë njerëzish. 46. U rrëzua. 47. Qytet në Gjermani. 49. Humbja e durimit dhe lodhja shpirtërore që ndiejmë kur s'dimë ç'të bëjmë. 50. Njerëz me lidhje gjaku. 52. Organizatë terroriste. 53. Këngëtare e njohur kosovare. 54. Këpucë ushtarësh.

1 7

1. Lloj ëmbëlsire që bëhet zakonisht në zonat e Dibrës. 2. Drithë, ndryshe. 3. Përemër vetor. 4. Ent Financiar. 5. Shtrati, ose... 6. Një nga zhurmat e orës. 7. Institut Tregtar. 8. Instituti Juridik. 9. Mjeshtëria që ushtron dikush përditë, profesion. 10. Umberto, shkrimtar i njohur italian. 11. Dërrasë e gjatë që përdoret nga muratorët për të sheshuar suvanë ose për të parë rrafshimin e llaçit në mur. 12. Qytet i vendit tonë. 13. Sokoli, muzikolog i njohur. 17. Përdoret kur i thërresim ose kur i drejtohemi një gruaje a një vajze. 19. Pak ryshfet. 21. Çekiçi pikës i bakërpunuesve, a i teneqepunuesve. 23. Ibrahim, këngëtar i njohur i muzikës shqiptare. 25. Buxheli i letërsisë shqipe. 26. Besim shpirtëror. 28. Lloj varke e ngushtë. 29. Gjon i muzikës shqiptare. 32. Kryeqyteti i Marokut. 33. Metal me ngjyrë të bardhë në të kaltërreme, që nuk ndryshket. 34. Vihet sipër plagës. 37. Vend pushimi. 42. Përemër pronor. 43. Janë në hyrje të getos. 44. Novak e kinemasë amerikane. 45. Oficeri në shah. 48. Firmë e njohur prodhimesh elektronike. 50. Notë muzikore. 51. Skuadër Europiane.

6 5 5

5 6 8

8 4 5

2 9

1 7

1 9

3 3

4 7

1 6

2 9 2 6

Plotësoni vendet bosh në mënyrë që çdo rresht e kolonë të ketë numrat nga 1-9.

8 3

1 5

Dështoi të fluturonte nga SHBA-të në Evropë me balona Një pilot amerikan vendosi të bënte një përpjekje të pabesueshme – të kalonte Oqeanin Atlantik, vetëm me balona të mbushura me helium. Për udhëtimin e Jonathan Trappe janë përgatitur 370 balona, të cilat janë mbushur me helium nga 150 vullnetarë. Ai e filloi fluturimin përmes një kohe të mjegullt nga qyteti Caribou në Maine, mirëpo BBC raporton se është dashur ta ndërpresë aventurën e tij për shkak të problemeve teknike. “Koha është faktori më i rrezikshëm. Koha është si një thikë me dy presa, ose do të më bëjë të triumfoj, ose do të vërë në rrezik jetën time”, ka deklaruar 39-vjeçari, para nisjes. Protagonisti është shëndosh e mirë, por pritja e tij shumëmuajshe ka dështuar kur ai po fluturonte mbi Newfoundland.

Horoskopi i ditës DASHI (20/III-20/IV)

DEMI (21/IV-20/V)

Dite e kënaqshme kjo e sotmja për ata qe janë ne një lidhje. Do jeni shume besnike ndaj partnerit tuaj dhe nuk do tundoheni aspak nga disa persona qe do iu joshin. Beqaret nuk duhet ta humbin kohen kot me aventura kalimtare, por te bëjnë edhe pak durim për dashurinë madhe. Ne planin material do e konsolidoni situatën dhe do jeni me te qete.

Nëse keni pasur mosmarrëveshje me partnerin tuaj duhet t’i zgjidhni sa me pare sot. Sa me shume t’i lini ato pas dore, aq me shume situata do ndërlikohet. Beqareve do iu shkojnë gjerat me se miri. Te gjitha dëshirat qe kane pasur për jetën sentimentale do iu plotësohen. Ne planin financiar nuk do keni as problemin me te vogël. Mund te bëni pa frike ndonjë shpenzim me tepër.

BINJAKET (21/V-20/VI)

GAFORRE (21/VI-22/VII)

Merkuri do iu nxite te tregoheni me te disponueshem ndaj partnerit dhe do keni durim ta dëgjoni atë gjithë kohës. Marrëdhënia mes jush do filloje te përmirësohet ndjeshëm. Beqaret nuk duhet te nxitohen për asgjë sepse mund te përballen me zhgënjime. Sektori i financave do vazhdoje te mbrohet nga yjet. Nëse keni menduar për ndonjë investim, është momenti i duhur.

Do e mbani gjithë kohës te zgjuar sot zjarrin e pasionit dhe emocionet ne çift do jene shume te forta. Shfrytëzojeni çdo minute dhe çdo sekonde. Beqaret do kenë disa takime interesante dhe do arrijnë te bëjnë për vete një person interesant. Ne planin financiar duhet te shmangni transaksionet e mëdha sepse situata nuk do jete fort e përshtatshme.

Vertikalisht:

Sudoku | nivel mesatar 8 4

7 3 2 5 6

Koha e fillimit _____:____

Koha e mbarimit ____:____

Numërkryq

LUANI (23/VII-22/VIII)

Venusi do jete planeti me i favorshëm për jetën tuaj ne çift sot. Do kuptoheni me se miri me partnerin tuaj dhe nuk do i mbani aspak mëri njeri-tjetrit. Beqaret ka shume gjase ta gjejnë shpirtin e tyre binjak dhe do ndihen te plotësuar. Do ia vleje gjithë pritja jua e gjate. Financat do jene shume te paqëndrueshme. Shmangni sa te mundni shpenzimet e tejskajshme.

PESHORJA (23/IX-22/X)

0 9 2 5 8

Gjeni figurën duke bashkuar pikat

Edhe nëse i keni kaluar problemet ne çift gjate kësaj dite, duhet te vazhdoni te tregoheni vigjilente. Mos kërkoni qe te rikthehet menjëherë pasioni i dikurshëm. Beqaret do kenë një takim shume te rëndësishëm i cili shume shpejt mund t’ua ndryshoje rrjedhën e jetës. Financat do jene shume me te mira se disa kohe me pare. Do jeni te qete ne këtë sektor.

SHIGJETARI (22/XI-21/XII)

Plotësoni tabelën me numrat e dhënë!

Ngjyrosni pjesën me pikë dhe zbuloni figurën

Numra me 3 shifra: 120, 147, 242, 306, 521, 601, 825, 925. Numra me 4 shifra: 1751, 1803, 2320, 2521, 3545, 4854, 5410, 5806. Numra me 5 shifra: 09125, 13811, 15051, 15263, 21520, 23201, 25045, 27551, 46631, 52856,

54878, 59658, 65236, 70422, 85157, 95874. Numra me 6 shifra: 000123, 145652, 156352, 232514, 251917, 253704, 259658, 341538, 415241, 485415, 612229, 714241, 741230, 803594, 842465, 987411.

Klima ne jetën tuaj ne çift do jete shume ngrohte gjate kësaj dite. Çdo gjë do e bëni ne bashkëpunim me personin qe keni ne krah dhe kjo do iu beje te mendoni me tepër për një te ardhme bashke. Beqaret nuk duhet te thurin shume ëndrra sepse realiteti mund t’i zhgënjejë. Neptuni do iu ndihmoje te vendosni pak rregull ne planin financiar.

UJORI (20/I-19/II)

Gjeni 10 ndryshimet

www.mapo.al

Duhet me patjetër ta përmirësoni marrëdhënien ne çift dhe te riktheni entuziazmin e dikurshëm. Beqaret nuk do jene shume te qarte se çfarë duan sot dhe për këtë arsye me mire te mos dalin neper takime. Financat do jene delikate dhe nuk do e dini as vete sesi do ia dilni. Kërkoni ndihme!

VIRGJERESHA (23/VIII-22/IX)

Do jeni shume te shpërqendruar gjate kësaj dite dhe nuk do i kushtoni vëmendjen e duhur jetës suaj ne çift. Nëse me te vërtetë keni ndonjë çështje te rëndësishme për te zgjidhur flisni me partnerin dhe sqaroja situatën. Beqaret nuk do kenë asnjë ndryshim ne jetën sentimentale. Ne planin financiar duhet te tregoheni te matur dhe me largpamës.

AKREPI (22/X-21/XII)

Nen ndikimin e Merkurit do ruani një komunikim te mire me partnerin tuaj sot dhe nuk do ketë asnjë rrezik për debate e konflikte. Beqaret nga ana tjetër do ndihen mire edhe ashtu si janë, megjithatë nuk do iu thonë jo disa ftesave joshëse qe do iu bëhen. Asnjëherë nuk i dihet çfarë ndodh. Ne planin financiar nuk ehte koha për te bere çmenduri. Situata do jete delikate.

BRICJAPI (22/XII-20/I)

Edhe pse keni shume kohe qe jeni ne një lidhje, ka gjasa qe te keni një konkurrente shume te forte sot. Përkujdesuni me tepër për partnerin sepse po e late pas dore dikush tjetër do ua rrëmbejë përgjithmonë. Beqaret do kenë mundësi me shumice për te pasur njohje te reja, prandaj duhet t’i shfrytëzojnë sa te mundin ato.

PESHQIT (20/II-19/III)

Gjerat do shkojnë edhe me mire sesa e kishit menduar sot ne jetën tuaj ne çift dhe emocionet do jene me te vërtetë te forta. Gjithë dita do jete ne harmoni te plote. Beqaret do mbeten serish vetëm edhe pse nuk do mungojnë takimet. Asnjeri nuk do iu duket aq i përshtatshëm sa për te filluar një lidhje.

E shtunë-diel, 14-15 shtator 2013

www.mapo.al

profil

Rrëfimi i avokatit për Azem Hajdarin, por edhe një profil i tij për liderin e lëvizjes së Dhjetorit, që politika e mënjanoi, shkëputur nga libri “Përkulja dhe rënia e tiranisë shqiptare III”

Azem Hajdari;

Një Meternik i Shqipërisë së pas ‘90 Nga Spartak Ngjela

ga larg po kuptoja se opozita ndërkohë kishte pasur vetëm një person me hapësirë të madhe politike, që e pranonte tërësisht intelektualizmin dhe që vetë, me iniciativën e tij e kishte futur Partinë Demokratike në rrjedhën e një përplasjeje populiste me anë të mitingjeve dhe me anë të një fryme opozitare që i duhej kundërvënë një partie komuniste dhe një regjimi politik ultrapropagandistik dhe ideologjik, sikurse ishte regjimi i Tiranës. Ky ishte Azem Hajdari, por në ato momente ende unë nuk kisha njohje me të. As Pashkoja dhe as Imami nuk kishin pranuar që të më bënin mua njohjen me Azem Hajdarit, por gjithsesi po e kuptoja se në atë kohë çdo lëvizje politike moderne kundër diktaturës në Shqipëri po ndihej se bëhej nga ai. Edhe turmat gjithmonë i shihja se merrnin zemër prej tij, dhe e kisha kuptuar se ai me intuitën e një politikani të mprehtë e kishte kapur se frika ishte ajo që do ta bënte sërish shoqërinë shqiptare të votonte për Partinë e Punës. Më vonë, kur u miqësova dhe e bëra atë bashkëpunëtorin tim më të afërt, të gjitha ato që kisha menduar për të, më dolën të vërteta. Por, për këtë çështje sigurisht që do të flasim kur të vijë rendi normal i fakteve ashtu sikurse janë rreshtuar në një kronologji kohore politike. *** Fillova të takohesha rregullisht me Azem Hajdarin, të cilin në fillim edhe atë e kishin vendosur në listën e të përjashtuarve nga partia, por më pas, me ndërhyrjen e Berishës e kishin kthyer. Ishte një komedi, por e tillë ishte e gjithë politika Berisha në atë kohë. Hajdarit i ishin vërsulur “mbeturinat historike”, sepse nuk mund ta duronin më atakimin e tij të hapur kundër tyre në çdo rast; por nuk ia arritën dot. Në këto momente ai ishte i trazuar së brendshmi, por nuk kishte se çfarë të bënte. “Nuk lëviz dot”, më tha mua, sepse njerëzit nuk e kanë më nevojën për të bombarduar shtabet”. Në fakt me këtë shprehje të Mao Ce Dunit, më tha se nuk kishte më frymë populiste në Shqipëri. Dhe unë i dhashë të drejtë, por, duke e kuptuar se ishte shumë i mprehtë në politikë, në ato tri apo katër raste takimi me të, dikur i thashë: “populizmi do të kthehet kur shqiptarët të fillojnë të urrejnë Sali Berishën”. Ende mbaj mend sesi ai më pa në sy, dhe pas pak, me ngadalë, por saktë më tha: “nuk do të vonojë, sepse ky budalla nuk e kupton fare se çfarë po bën dhe për kë po e bën”. E kishte fjalën për “mbeturinat historike”, dhe unë e dija. Madje e ndiente se të gjithë lëvizjen e tij e kishte shtënë në dorë një “klikë antishoqërore’, sikurse më tha. Por unë nuk ia zgjata shumë atë ditë, sepse më duhej edhe pak kohë që ta bëja me të vërtetë një bashkëpunëtor shumë të afërt. Kur u ndava me të, duke i kaluar në mendje të gjitha bisedat e gjata që kishim bërë bashkë në ato ditë, e kup-

tova se ai ishte i vetmi politikan me prirje perëndimore dhe pragmatiste në Shqipëri; por nuk e kishte kulturën bazë për ta artikuluar drejt. “Ajo merret”, mendova ndërkaq dhe e vendosa me mendje që ta ndihmoja mesa të mundesha. Kishte mendime brilante në arsyetimin politik, dhe e kuptova që të gjithë lëvizjen populiste, që kishte mbështetur Partinë Demokratike, e kishte drejtuar ai, dhe askush tjetër. Ishte një çudi e madhe për mua sesi mund të gjendej një individ me prirje të tilla të një politike të tipit të Meternikut në Shqipërinë e asaj kohe, dhe, për më tepër, që vinte në kryeqytet nga zonat më të prapambetura të Shqipërisë. Dhe këtë ai e ndiente; sepse, qysh në herët e para që e takoja, e shihja që nuk donte të hynte në mjediset ku kishte intelektualë të niveleve të larta. Por unë as që pyesja fare, e merrja dhe hynim bashkë nëpër lokalet e zgjedhura të Tiranës, se desha t’i jepja kurajë, dhe ia dhashë. Që nga ajo kohë e derisa e vranë, filloi të studionte dhe unë përditë i jepja nga ndonjë gjë rreth baballarëve të politikës moderne. I citoja ad literam nga skedat që pata mbledhur vetë në kohë, teori të Ballfurit dhe të Borlinbrokes, skema politike që i kishin bërë mendjet e shkathëta të politikës perëndimore në dy shekujt e fundit; i flisja për Pitin dhe për Dizraelin, për politikën Viktoriane dhe për Margaret Thatcher-in, dhe ai i thithte sikur të ishte vërtet një instrument thithës. Pastaj flisnim për Sokratin dhe Ciceronin, për Aristotelin dhe Cezarin, dhe ai as që pyeste fare, sepse të nesërmen e shihja vetë sesi i përdorte nëpër biseda me njerëzit që rrinte dhe që nuk ishin të pakët. Me Sali Berishën ishte prishur përfundimisht, por askush nuk e dinte, sepse Azemi ishte aq i zgjuar sa e mbante sekret. Saliu nuk ia fali kurrë bashkimin e tij me liberalët për të vendosur censin që kryetari i partisë të mos ishte komunist. Vetëm unë e dija këtë, dhe ai e luajti gjithmonë sikur të ishte krahu i tij i djathtë. Dhe këtë e bënte me një mënyrë shumë të hollë politike, saqë të gjithë mendonin sikur ai ishte më i afërti i Berishës; edhe pse e dinin që ndërkohë ndiqej rreptë nga Shërbimi Informativ Kombëtar, SHIK-u, sepse ishte një kundërshtar i hapur i Bashkim Gazidedes. *** Në fund të muajit maj, shqiptarët kishin parë vetë edhe një skenë të hidhur që i trembi të gjithë në lidhje me demokracinë në Shqipëri. Duheshin bërë zgjedhjet në komunën e Libofshës së Rrethit të Fierit, ku opozita socialiste donte që ta godiste regjimin hapur me një rezultat të thellë. Dhe ashtu pritej që të ndodhte, se Fieri ishte i gjithë një rreth socialist, i majtë. Por, Berisha që e dinte këtë dhe nuk mund ta pranonte, sepse mezi e kishte kaluar dhimbjen e humbjes së ashpër që pati tre muaj pasi

Azemi ishte i bindur tani për këtë; e mori fletën në xhep, bashkë me rrethin që kisha bërë enkas për të ndarë porcionet kundër shoqërisë shqiptare. Ishte një natë e veçantë kjo të cilën e kujtuam pastaj edhe për katër vjet të tjerë, sepse ai në vjeshtën e vitit 1998 u vra, në një vrasje që mbeti enigmë.

kishte marrë pushtetin politik, dërgoi në Libofshë të gjitha falangat e tij, sepse donte ta merrte me çdo kusht atë komunë. Kjo tregonte se ishte i trembur. “Pse është kaq i trembur nga një komunë?” Kujtoj që pyeta në ato ditë Azem Hajdarin me të cilin takohesha thuajse përditë; dhe ai më tha shkurt e qartë: “Avokat, kjo nuk është frikë, është rrugë, rruga e vetme për të mbajtur pushtetin”. Dhe kishte të drejtë. Sali Berisha po bënte në Libofshë të Fierit eksperimentin e eliminimit të zgjedhjeve të lira në Shqipëri. Dhe Azem Hajdari e arsyetoi saktë atë që kishte ndodhur, sepse ishte pikërisht ajo ndodhi e Libofshës e cila erdhi më pas dhe u bë substancë regresive e manipulimit të zgjedhjeve në Shqipëri. Askush nuk e konceptoi tamam kështu atëherë me përjashtim të Azem Hajdarit, por të gjithë e panë pastaj sesi e njëjta gjë u luajt edhe në zgjedhjet e përgjithshme politike të pranverës së vitit 1996. Libofsha kishte paralajmëruar grabitjen e demokracisë në Shqipëri, por askush nuk ishte në gjendje që ta shihte edhe kështu në atë kohë. Atje u goditën, u rrahën dhe u keqtrajtuan deputetë, dhe qendrat e votimit u dhunuan hapur ditën nëpër diell. Ishte një trishtim, dhe në fakt ishte vetë fytyra e kohës së re që kishte ardhur. Berisha e tregoi edhe në një komunë se ai urrente zgjedhjet e lira, dhe ishte i sëmurë kundër tyre. Për këtë ai e kishte dhënë shenjën në partinë e vet së pari, por askush nuk ia vuri veshin; me përjashtim të liberalëve të cilët tani e kishin njohur shumë mirë. “Kurrë nuk do të lejojë votim të lirë ai njeri’, më tha në ato ditë Arben Imami, dhe në fakt edhe unë isha i bindur ndërkaq për këtë, se në Shqipëri nuk do të kishe më mundësi që të votoje i lirë dhe i numëruar drejt. Ishte një shenjë që në fakt kishte varrosur të gjithë të ardhmen e Shqipërisë, por që nuk mund të të jepte mundësinë që, që atëherë ta përcaktoje kaq qartë, sikurse kishe mundësi që ta përcaktoje kështu pikërisht në pranverën e vitit 1996. Kudo që shkoja, dëgjoja shprehjen e votuesve kundër. Aq sa ato ditë, një apo dy ditë përpara ditës së votimit, i thashë Azem Hajdarit: “Do të humbasë referendumi”. “Provën”, m’u përgjigj Azemi, atëherë unë i thashë atë që e kisha menduar: “Nuk kam dëgjuar deri tani asnjë që të më këtë thënë se do të votojë pro kushtetutës”. Azemi ndenji një çast pa folur e mandej tha: “Ky qenka argument. Paska humbur”. U ulëm në barin e Hotel Dajtit dhe atje bëmë të gjithë kalkulimin tonë, provat dhe thëniet, mendimet dhe numrin e votuesve, dhe na doli se për kushtetutën nuk mund të votonin më shumë se 20 për qind e votuesve që do të merrnin pjesë. Azemi ishte i bindur tani për këtë; e mori fletën në xhep, bashkë me rrethin që kisha bërë enkas për të ndarë porcionet kundër shoqërisë shqiptare. Ishte një natë e veçantë kjo të cilën e kujtuam pastaj edhe për katër vjet të tjerë, sepse ai në vjeshtën e vitit 1998 u vra, në një vrasje që mbeti enigmë.

CMYK

e shtunĂŤ-e diel, 14-15 shtator 2013