Mapo 23,24 nentor ok by Gazeta Mapo

Politikë

mapo lunch

Rama, Meta e Nishani: Kushtetuta duhet të ndryshojë!

I “pandreqshëm” si Nikoll Lesi

Nova demokratia

Nga Mira Kazhani

Presidenti Nishani, kryeministri Rama dhe kryetari i Kuvendit, Ilir Meta, folën dje për domosdoshmërinë e ndryshimit të Kushtetutës. Rama u shpreh se procesi nuk duhet të jetë i njëanshëm, ndërsa Meta tha se ato nuk duhen bërë brenda një nate Faqe 5

Pjesa dërrmuese e gazetarëve të suksesshëm, ata që shihni në ekrane, por edhe nga ata që ju lexoni vetëm emrin, kanë ardhur nga një burim naiv, rebel, instiktiv dhe ndonjëherë pse jo pak adoleshent...

Tonin Gjuraj

Free to choose

milton friedman

single & the city Iva tiço

Idi, essi,uni ylli pango

E shtunë-diel 23-24 nëntor 2013

Themelues henri Çili- Kryeredaktor Arion Sulo - Numër 1071 Viti iV botimit. Çmimi 30 lekë. 1.5 euro. www.mapo.al e-mail: gazetamapo@gmail.com. Adresa: BLV "Gjergj Fishta"

Një histori politike e prerë në mes

Tri ditë pas vdekjes aksidentale të Sokol Olldashit, miqtë e tij në PD flasin për një projekt politik të mbetur pezull. Çfarë përfaqësonte Olldashi për të djathtën dhe profili i tij i ri në ditët e fundit të jetës. Plani për t'u ringritur, pas humbjes në garën brenda PD dhe një intervistë e parealizuar për të ardhmen e tij. Mesila Doda: Askush nga ne nuk mund të bëjë atë që mundeshe ti!

intervista e javes

editorial

Tokë pa kontinent

esse

Sokol Olldashi, ose fati i keq i numrave 2

A ka plasaritje me SHBA pas krizës së armëve kimike

Këpucët e vjetra dhe G. K. Chesterton

alfred lela

Preç zogaj

Faqe 3

Fenomeni Át Zef Pllumi në diktaturë dhe postdiktaturë

Kreu i PDS-së, Paskal Milo vlerëson se me refuzimin e armëve kimike Shqipëria humbi në aspektin ekonomik, por fitoi dinjitet. “Shqipëria ka fituar shumë në imazh, në dinjitet dhe ka humbur një shans, një oportunitet për një ndihmesë në zhvillimin e saj ekonomik” Faqe 10

rudolf marku

Faqe 28

personazh

mapo libri

Milo: Çfarë fitoi dhe humbi Shqipëria nga refuzimi i armëve kimike

Faqe 13

Sabri Hamiti u vlerësua me çmimin e Panairit të 16-të të Librit “Tirana 2013”, “Për librin studimor ‘Zef Pllumi”, në të cilin rigoroziteti dhe eleganca shoqërojnë përkufizimin e një figure madhore ‘siu generis” të letrave shqipe Faqe 21

Ekonomi

Financat përmbysin sistemin fiskal, taksat në rritje Në proces ndryshimi janë përfshirë që nga taksa e makinave, akciza për cigaret dhe karburantet, TVSH, tatim-fitimi, taksa e sheshtë. Shumica e tyre janë me rritje

Faqe 15

Nevila Xhindi

Shkodrania e Bashkisë së Tiranës

Vazhdon të jetë shkodrania krenare për prejardhjen e saj, por Tirana në 25 vitet që jeton dhe punon këtu e ka rritur si personalitet. Tashmë ka ardhur koha që ajo t’ia kthejë mbrapsht kontributin si nënkryetarja e re e Bashkisë së Tiranës. Nevila Xhindi flet për sfidat e detyrës së re Faqe 18

e shtunë-e diel, 23-24 nëntor 2013

www.mapo.al

E shtunë-diel, 23-24 nëntor 2013

www.mapo.al

Editorial

Foto e javës

Sokol Olldashi, ose fati i keq i numrave 2

Alfred Lela

Ushtarët në aksionin kundër plehrave

javore

Mapo libri

E shtunë-diel,23-24 Nëntor 2013 Na vizitoni çdo ditë në www.mapo.al

Në brendësi Milo: Çfarë fitoi dhe humbi Shqipëria nga refuzimi i armëve kimike

Një demokrat ka ikur megjithatë. Numri dy i demokratëve në fakt. Ai që pati guximin që të afrohej në atë skenë të madhe e të zbrazët të lënë prej Sali Berishës për t’u konfirmuar si lideri i një partie që kish ardhur në jetë nën shenjën e guximit. Jeta e Partisë Demokratike ndoshta kështu e ka; numrat 1 janë të bekuar e numrat 2 të ‘mallkuar. Kujtoni Gramoz Pashkon e Azem Hajdarin. Dy dysha të vetmuar por të mëdhenj.

Intervista/ Kreu i PDS-së, Paskal Milo vlerëson se me refuzimin e armëve kimike Shqipëria humbi në aspektin ekonomik... Faqe 10

5 4 6 24 18 31

Politikë

Rama, Meta e Nishani: Kushtetuta duhet të ndryshojë

Fenomeni Át Zef Pllumi Bruno nëVespa: diktaturë dhe Pse raporti mes pushtetit dhe postdiktaturë dashurisë tërheq njerëzit

Politikë

Dekreti i Nishanit: Çeno e Përnoca, anëtarë të Gjykatës së Lartë

Kronikë

Dy zyrtarë në pranga për vjedhjen e 30 tonëve naftë

Nevila Xhindi Shkodrania e Bashkisë së Tiranës

Fenomen

Agim Baçi: Kadareja përballë pasqyrës njeri

Personazh

Aktorja që nuk thotë as gënjeshtra të bardha

MapoLunch

I “pandreqshëm” si Nikoll Lesi

Kolona / ide/ debate

Free to choose

Nova demokratia

esse

Idi, essi,uni

Recensë

Mapo lunch

Milton Friedman Ylli Pango

Sokol Olldashi duhet të ketë ikur me piskamën e fundit të pandjeshme, e ndoshta kurrë të lëshuar, të një burri. Mund të ketë qenë një oh medet ose një oj nënë. Nuk e dimë. Ky është një spekulim dhe mbi jetën e vdekjen e një burri, kushdo pastë qenë ai, nuk rri dot asgjë e përshtatshme aq sa për të shpjeguar sekondin e fundit, atë ylber i cili parakalon në sy me të gjitha ngjyrat e jetës dhe dijeninë se o Zot, po, ky është fundi. Megjithatë Sokol Olldashi na ka lënë disa fillime. Jetën e tij të kaluar ndërmjet “i ardhur prej një familjeje të privilegjuar të kastës komuniste”, ai ish ende fëmijë për të kuptuar qoftë dhe sadopak kur e gjitha jeta e tij dhe familjes u ngarkua në karrocerinë e një kamioni për ta lënë Bllokun në drejtim të Selenicës. Siç e thotë e ëma e tashmë të ndjerit Olldashi në një intervistë të ri-interpretuar nga media, por më shumë nga konteksti, ai qe përbetuar se do të vinte ndryshe në këtë rrugë. Dekada më vonë, tashmë si ministër, ai e përmbushi betimin e tij; e shtroi me asfalt atë rrugë danteske të segmentit Vlorë-Selenicë dhe u shpall qytetar nderi nga Bashkia e qytetit të vogël. Fillimi tjetër është në gazetari. Sokol Olldashi është një koleg i gazetarëve shqiptarë para se të jetë një demokrat, politikan e të tjera me radhë. Ata që kanë punuar në gazeta e dinë krusmën e orës së vonë e asaj që tashmë quhet deadline, intervistën e politikanit që nuk vjen, vrasjen që ka ndodhur diku në Tiranë, por mund të jetë në fakt plagosje, e të tjera shkundullima të pak-para-mesnatës që vetëm gazetarët i njohin e dinë. Që i

Tonin Gjuraj

Luljeta Lleshanaku

Rudolf Marku Mira Kazhani

urrejnë sepse në fakt i dashurojnë. Sepse ata e duan këtë kufi të brishtë mes të mundshmes e të pamundshmes, këtë sekondë ku gjërat priten të ndodhin. Pastaj vjen politika, një tjetër art i së pamundurës. Aty ndoshta Olldashi e pat projektuar veten që në ndijimin e transmetuar së ëmës do të kthehem ndryshe në këtë rrugë: ai nuk pat talente të tjera, lëre ç’thonë!, hobet nuk janë kurrsesi talente, por te politika, te popullariteti dhe popullizmi i saj Koli i njerëzve e pat gjetur thirrjen e vet. I pikasur prej Sali Berishës, asokohe kryetar i një opozite në dire straits, Olldashi u nis rrugës së madhe me ndoshta më pak se sa i duhej, por më shumë se i gjendej. Tipar ky vetëm i guximtarëve. Ka qenë kundërthënës Sokol Olldashi, ta pranojmë. Edhe drejt vdekjes ashtu shkoi. Me pandehmën a ishte vetëm a me të tjerë, më zhurmurimën e zakonshme që e ndoqi në të gjallë e nuk mund ta linte rehat në të vdekur. Por gjërat që janë pjesë e jetës le të jenë edhe pjesë e vdekjes. Shkon i vdekuri me të gjallë nuk është vetëm mistika e një legjende. Më shumë se kaq është jeta që takohet me vdekjen dhe të dyja rishpikin njëra-tjetrën për të konfirmuar vazhdimin. Një demokrat ka ikur megjithatë. Numri dy i demokratëve në fakt. Ai që pati guximin që të afrohej në atë skenë të madhe e të zbrazët të lënë prej Sali Berishës për t’u konfirmuar si lideri i një partie që kish ardhur në jetë nën shenjën e guximit. Jeta e Partisë Demokratike ndoshta kështu e ka; numrat 1 janë të bekuar e numrat 2 të ‘mallkuar. Kujtoni Gramoz Pashkon e Azem Hajdarin. Dy dysha të vetmuar por të mëdhenj.

E shtunë E shtunë - e diel - e diel 23-24 13-14 nëntor prill 2013 www.mapo.al

Presidenti i Republikës, Bujar Nishani dekretoi dje dy kandidatë për anëtarë të Gjykatës së Lartë, bazuar në përvojën dhe performancën e secilit prej tyre ndër vite

nisma

Dekreti i Nishanit: Çeno e Përnoca, anëtarë të Gjykatës së Lartë TIRANË Presidenti i Republikës, Bujar Nishani dekretoi dje emrat e Gjovalin Përnocës dhe Petrit Çenos për anëtarë të Gjykatës së Lartë. “…Bazuar në listën e konkurrentëve, përpara se të vendosja mbi dekretimin për emërimin e gjyqtarit të Gjykatës së Lartë, së bashku me kryetarët e grupeve parlamentare në Kuvend, realizuam procesin e konsultimeve për përcaktimin e kritereve konkrete, në respekt të kërkesës kushtetuese për kualifikim të lartë, përbërje cilësore dhe të përshtatshme të Gjykatës së Lartë…”, shkruan Nishani në argumentin e tij që do t’i paraqitet deputetëve, ndërsa sqaron edhe arsyet e emërimit të secilit prej emrave sa më sipër. “Në përfundim të këtij procesi, ndërmjet konkurruesve vlerësova përvojën dhe vjetërsinë në profesion të kandidatit Gjovalin Përnoca, i cili vjen nga radhët e gjyqësorit me një eksperiencë mbi 21 vjeçare, nga të cilat për rreth 5 vjet ka shërbyer si gjyqtar në gjykatat e rretheve Mirditë dhe Shkodër, për rreth 4 vjet si inspektor në Këshillin e Lartë të Drejtësisë si dhe për rreth 10 vjet gjyqtar në Gjykatën e Apelit për Krime të Rënda. Gjithashtu, mora në konsideratë treguesit mbi performancën e tij si gjyqtar dhe qenien si drejtues gjykate, përkatësisht për rreth 5 vjet në gjykata të shkallës së parë dhe për mbi 8 vjet në gjykata apeli. Për më tepër, zoti Përnoca gëzon dhe një eksperiencë 5-vjeçare si anëtar i Këshillit të Lartë të Drejtësisë”, - shkruan Nishani. Edhe për kandidatin tjetër Petrit Çeno, Nishani argumenton se ka vlerësuar përvojën dhe vjetërsinë në profesion. “…Petrit Çeno vjen nga radhët e gjyqësorit me një eksperiencë mbi 21 vjeçare, nga të cilat për 6 vjet ka shërbyer si gjyqtar i shkallës së parë dhe 15 vjet si gjyqtar në apel. Gjithashtu, mora në konsideratë

treguesit mbi performancën e tij si gjyqtar dhe qenien si drejtues gjykate, përkatësisht për 3 vjet në gjykatën e rrethit gjyqësor Durrës dhe për 5 vjet në gjykatën e Apelit Durrës...”,- shkruan Nishani. Presidenti i Republikës sqaron gjithashtu se për përzgjedhjen e dy kandidatëve ai ka ndjekur të gjitha afatet kushtetuese dhe ligjore. Pak kohë më parë, Presidenti i Republikës, Bujar Nishani shpalli listën e konkurentëve për anëtarë të Gjykatës së Lartë. Lista përbëhet nga 21 emra, që vijnë nga rradhët e gjyqësorit dhe të juristëve dhe që plotësojnë të gjitha kushtet ligjore si kandidatë për anëtarë të Gjykatës së Lartë. Shpallja e emrave erdhi pas realizimit të procesit të njoftimit publik për fillimin e procedurave të përzgjedhjes së kandidatëve, si dhe pas përfundimit të afatit për shqyrtimin e dokumentacionit të çdo konkurruesi. Me përfundimin e procedurave të përzgjedhjes së kandidatëve, Presidenti i Republikës thirri kryetarët e grupeve parlamentare të Kuvendit për të dalë në një përfundim konkret duke u nisuar nga domosdoshmëria për të pasur një përbërje më cilësore në Gjykatën e Lartë.

Pak kohë më parë, Presidenti i Republikës, Bujar Nishani shpalli listën e konkurentëve për anëtarë të Gjykatës së Lartë. Lista përbëhet nga 21 emra, që vijnë nga rradhët e gjyqësorit dhe të juristëve dhe që plotësojnë të gjitha kushtet ligjore si kandidatë për anëtarë të Gjykatës së Lartë.

Bushati: Presim vendim politik për marrjen e statusit TIRANË Shqipëria pret një përgjigje pozitive të Këshillit Eu-

ropian për statusin e vendit kandidat në fund të dhjetorit. “Ky do të ishte një vendim politik i unionit”, deklaroi ministri Punëve të Jashtme, Ditmir Bushati. Por duket se Holanda është një nga vendet që po shfaq vështirësi në votën pro Shqipërisë, konfirmuar edhe nga ambasadori i këtij vendi në Tiranë për kritere të rrepta. “…Jemi në kontakte të vazhdueshme me autoritetet holandeze. Jemi shumë të njohur nga qëndrimi i Holandës, i cili nuk është një qëndrim thjesht ndaj Shqipërisë, por është një qëndrim konstant në procesin e zgjerimit, përsa i përket rreptësisë së ndershme me të cilën Holanda sheh zhvillimet në këtë proces. Lejomëni t’ju them që nga kontaktet e përditshme, nuk ka ende një vendim të qeverisë holandeze. Le ta themi troç, ne presim një vendim politik nga ana e vendeve anëtare të BE-së, një vendim i cili duhet të jetë unanim, në mënyrë që Shqipërisë t’i jepet statusi i vendit kandidat”,- tha Bushati pas takimit me ministrin e Jashtëm të Bullgarisë.

Ministri i Jashtem Ditmir Bushati, gjatë takimit me homologun e tij Bullgar, Kristian Vigenin, i cili ndodhet për një vizite zyrtare në Tiranë.

Idlir Peçi emërohet zv.ministër i Drejtësisë TIRANË Idlir Peçi është emri tjetër i emëruar në postin e zv.ministrit të Drejtësisë me vendim të Këshillit të Ministrave, krahas zv.ministrit Arben Isaraj. Në mbledhjen e djeshme, qeveria mori një sërë vendimesh ku përfshihej edhe emërimi i Peçit si zv.ministër i Drejtësisë. Po dje, Këshilli i Ministrave miratoi marrëveshjen e grantit ndërmjet Republikës së Shqipërisë dhe Bankës Evropiane për Rindërtim dhe Zhvillim (BERZH), në lidhje me grantet e investimit, për projektin e rrugëve rajonale dhe lokale. Ky projekt synon rindërtimin e rreth 500 km rrugë rajonale dhe lokale dhe është pjesë e një programi të gjerë që ka ndërmarrë qeveria me qëllim financimin e rehabilitimit të 1000 – 1500 km rrugë rajonale dhe lokale.

E shtunë - e diel 23-24 nëntor 2013

www.mapo.al

e re

Presidenti i Republikës, Bujar Nishani, kryeministri i vendit, Edi Rama dhe kryetari i Kuvendit, Ilir Meta, folën dje për domosdoshmërinë e ndryshimit të Kushtetutës. Rama u shpreh se procesi nuk duhet të jetë i njëanshëm, ndërsa Meta tha se ato nuk duhen bërë brenda një nate

Krerët e shtetit: Kushtetuta duhet të ndryshojë Meta: “Viti 2008, me ndryshimet rrufe të një pjese të konsiderueshme të Kushtetutës edhe nëse ishin me një frymë të re, prodhoi një frymë kundër frymës së këtij dokumenti, cenoi raportet mes pushteteve, dëmtoi parimin e kontrollit dhe balancës dhe mbi të gjitha dha një mesazh të gabuar: Në Kushtetutë mund të ndërhyhej brenda natës” TIRANË Në konferencën kushtuar

15-vjetorit të Kushtetutës, politika shqiptare dhe jo vetëm ka përcjellë sërish mesazhin për domosdoshmërinë e ndryshimit të ligjit themeltar të shtetit. Megjithatë, kryetari i Kuvendit, Ilir Meta, i ftuar në këtë konferencë ka kërkuar që ndryshimet në Kushtetutë të vijnë përmes një procesi gjithëpërfshirës, dhe jo brenda një nate të vetme. Ndërsa Presidenti i Republikës, Bujar Nishani është shprehur se në kuadër të integrimit të Shqipërisë në BE është e nevojshme që edhe në Kushtetutë të bëhen modifikimet e nevojshme. “Pikat të cilat mund të parashtroheshin për rishikim në Kushtetutën e Shqipërisë, siç ka ndodhur tashmë me të gjitha vendet anëtare të Bashkimit Europian, do të konsistonin në: një kufizim i sovranitetit kombëtar me anë të njohjes së institucioneve të Bashkimit Evropian për të adoptuar akte normative për shtetet anëtare. Pra, Parlamenti shqiptar nuk do të jetë i vetmi institucion ligjbërës; parashikimi që duhet bërë në Kushtetutë për të drejtën për

pjesëmarrje të shtetasve të Bashkimit Evropian në zgjedhjet lokale të Shqipërisë si dhe e drejta e pronësisë mbi terrene apo pasuri të paluajtshme për shtetasit e huaj; parashikimi i të drejtës së shtetasve shqiptarë për të marrë pjesë si zgjedhjes apo të zgjedhur në zgjedhjet e Parlamentit Evropian”,- tha dje Nishani. Presidenti sqaroi se rishikimi i Kushtetutës duhet parë si një përsosje e saj, por pa prekur bërthamën e parimeve. Ndërsa kryeministri vendit, Edi Rama është shprehur se ky proces nuk duhet të jetë i njëanshëm. “Në çdo rast çdo ndërhyrje në Kushtetutë pavarësisht se nuk përbën një sakrilegji në vetvete, imponon domosdoshmërisht që në funksion të stabilitetit dhe të forcimit të rendit kushtetues, gjithëpërfshirja të jetë koncepti bazë dhe më fillestar i saj. Nuk mundet kurrsesi që një proces i tillë të jetë një proces partiak dhe i njëanshëm. Padyshim edhe në qoftë një proces politikisht i gjithanshëm, kjo është e pamjaftueshme kur flasim për Kushtetutën e një vendi, në

jetën e një vendi ku partitë politike p ë r f aq ë s o j n ë shumëçka, por kurrsesi nuk përfaqësojnë gjithçka”, tha ai. Nga ana e tij, kryetari i Kuvendit, Ilir Meta iu referua ndryshimeve kushtetuese të vitit 2008, duke lënë të kuptohet se një precedent i tillë nuk duhet të përsëritet më. “Viti 2008, me ndryshimet rrufe të një pjese të konsiderueshme të Kushtetutës edhe nëse ishin me një frymë të re, prodhoi një frymë kundër frymës së këtij dokumenti, cenoi raportet mes pushteteve, dëmtoi parimin e kontrollit dhe balancës dhe mbi të gjitha dha një mesazh të gabuar: Në kushtetutë mund të ndërhyhej brenda natës. Është e vërtetë se Kushtetuta nuk është tabu, është e vërtetë se si një trup i gjallë asaj i duhet herë pas here të përshtatet me mjedisin e ri politik, ekonomik, social dhe kulturor të vendit, por një gjë e tillë duhej bërë dhe duhet bërë n ë s e ë sht ë e do m o s do sh m e, përmes një procesi të gjerë dhe të besueshëm, transparent e publik me ekspertizën më të mirë vendase dhe të huaj”, - tha Meta.

www.otofon.al

Imami: E meta e Kushtetutës, mungesa e një Senati Një prej bashkë-hartuesve të Kushtetutës, Arben Imami deklaroi dje se ligji themeltar i shtetit ka vetëm një të metë të madhe, që sipas tij është mungesa e Senatit. I ftuar në rubrikën “Opinion” në “News24”, deputeti i PD-së Imami theksoi se Senati do të kishte qenë zgjidhja më perfekte lidhur me zgjedhjen e presidentit apo ligjet që kërkojnë 3/5 e votave në Kuvend. “Kur e kemi shkruar këtë Kushtetutë, e kemi menduar gjithmonë se do të ketë vend për Senat. Kur nuk u pranua Senati, u përpoqëm me mjete të tjera për të balancuar

vakuumin e krijuar”,- deklaroi Imami. Sa i përket zgjedhjes së Prokurorit të Përgjithshëm, ishministri Imami vlerësoi se amendamenti për vendosjen e një mandati 5-vjeçar zgjidhi një ngërç në Kushtetutë. “U vendos një mandat 5-vjeçar. Ishte zgjidhja më e mirë. Besoj se me këtë është bërë një punë e mirë. Jep disa garanci më të mëdha dhe është një amendament i qëndrueshëm”,- u shpreh ai. I pyetur se çfarë ndryshimesh mund të priten në Kushtetutë, Imami tha se në këtë drejtim deri tani nuk është bërë asgjë serioze dhe konkrete.

KLINIKA TIRANE Rr. Qemal Stafa Nr. 51 Tel: +355 4 2234242 Mob: +355 662053170 Mail: info@otofon.al

KLINIKA DURRES Rr. Aleksander Goga. Tel: +355 52 230447 Mob: +355 662053164 Mail: info@otofon.al

PROBLEME ME DEGJIMIN? BEJ KONTROLLIN FALAS PRANE KLINIKES TONE

E shtunë - e diel 23-24 nëntor 2013

www.mapo.al

Gazetaria investigative, Dashamir Biçaku i MAPO merr çmimin e dytë Prezenca e OSBE në Tiranë, në përpjekje për të motivuar gazetarinë investigative vlerëson me çmimin e parë gazetaren e “Fiks Fare”, Juliana Ristani Tiranë Prezenca e OSBE-së në Shqipëri organizoi dje një tavolinë të rrumbullakët për çështje dhe shqetësime të gazetarisë investigative në Shqipëri. Gjatë kësaj tryeze, në prani të ambasadorit të OSBE-së në Shqipëri, z.

Florian Rauning, u ndanë edhe tri çmime për gazetarinë investigative për gazetarët shqiptare të mediave të shkruara dhe vizive në vend. Ceremonia ishte e organizuar gjatë ditës së djeshme nga ambasada e OSBE-së në Tiranë, e drejtuar nga ambasadori Florian Raunig. Gjatë takimit, gazetarë dhe analistë të medias diskutuan për sfidat dhe problemet që po has sot gazetaria investigative në vendin, tonë lidhur me presionet e ndryshme nga jashtë, mungesën e aksesit të informacionit zyrtar apo të dokumenteve zyrtare nga insti-

tucionet shtetërore, pagesat e probleme të tjera. Më pas, u bë ceremonia e ndarjes së çmimeve për lajmet më të mira investigative, realizuar gjatë këtij viti. Çmimin e parë e mori

gazetarja e emisionit “Fiks Fare”, Juliana Ristani, për një kronikë lidhur me vështirësitë e shërbimit të p ë r mb a r i m it d h e m u n ge s ë n e mbështetjes së policisë. Çmimin e dytë e mori gazetari Dashamir B i ç a ku i g a z e t ë s “ Map o” . A i u vle r ë su a p ë r sh kr i mi n mb i t re sh q ip t a r ë t ë v r a r ë n ë lu f t ë n e Sirisë, të rekrutuar mbi argumentimin se në Siri zhvillohet një luftë e shenjtë. Çmimin e tretë e mori Gjergj Thanasi, gazetar i gazetës “Investigimi”, për shkrimin e tij për tregtinë e armëve mes Shqipërisë

dhe Iranit. Tryeza e organizuar nga OSBE shërbeu si një mundësi për të shkëmbyer përvoja, mendime dhe ide dhe për të diskutuar se si mund të promovohet dhe çohet përpara gazetaria investigative në Shqipëri. Ambasadori i OSBE-së, në Tiranë, z. Florian Raunig, përmendi ndër vështirësitë që has gazetaria investigative mungesën e informacionit, të fondeve dhe ngurrimin e disa botuesve për të publikuar artikuj dhe kronika investigative nga frika e presionit të mundshëm politik ose financiar.

Dy zyrtarë në pranga për vjedhjen e 30 tonëve naftë Prokuroria e Beratit zbardh zhdukjen e naftës nga pika e grumbullimit në Kuçovë dhe urdhëron arrestimin e përgjegjësit dhe inxhinierit kimist. Si u vodhën 30 tonë naftë dhe u manipuluan regjistrat Leonard Bakillari Tiranë Prokuroria e Beratit thotë se ka

zbardhur vjedhjen e 30 tonëve naftë nga depot e grumbullimit të saj dhe ka kërkuar arrestimin e dy personave, si të dyshuar për këtë vjedhje. Idajet Paja, përgjegjës në pikën e grumbullimit të naftës dhe Agron Metushi, inxhinier kimist në këtë sektor, janë arrestuar nga policia si të dyshuar për akuzën e vjedhjes duke shpërdoruar detyrën. Hetimi ndaj tyre ka nisur më 14 nëntor pas referimit që policia ka bërë në prokurori mbi dyshimet për vjedhjen e 30 mijë tonëve naftë në Stacionin e Pompimit të Naftës, në Kuçovë. Pikërisht në këtë vend, në Stacionin Qendror të Grumbullimit mbahet e gjithë nafta bruto që nxirret nga nëntoka e zonës. Ky stacion ka 10 depo dhe pas magazinimit të naftës aty, karburanti transportohet drejt Patosit. Sasia e naftës që dyshohet të jetë vjedhur sipas prokurorisë ka qenë e depozituar në depon nr.2 në stacionin e pompimit të naftës. “Kalimi i kësaj sasie nafte është pasqyruar dhe në proces-verbalet përkatëse, si në Stacionin Qendror të Grumbullimit të Naftës po ashtu dhe në Stacionin e Pompimit të Naftës, ku punonjëse turni, e cila ka pritur këtë sasi nafte ka

qenë pompistja M.B., e cila ka fiksuar se mbas pompimit të kësaj sasie nafte galixhani i depos nr.2 tregonte shifrën 947 cm”- thotë prokuroria. Ky nivel nafte në depozitë ka mbetur i pandryshuar deri në datën 3 nëntor, kur një prej të arrestuarve, shtetasi Idajet Paja ka thënë se në depon nr.2, sasia e naftës nuk ishte ajo e depozituar në fillim. “Shtetasi Idajet Paja është shprehur se depo nr.2 nuk kishte nivelin 947 cm, por 927 cm, pra 20 cm me pak, e cila e llogaritur në metër kub është e barabartë me 36 m³ naftë bruto më pak ose rreth 30 tonë naftë bruto”, - thotë prokuroria. Pas sinjalizimit për pakësimin e sasisë së naftës në depo, shtetasi Agron Metushi, me detyrë përgjegjës i stacionit të pompimit ka bërë një tjetër procesverbal sipas të cilit në depon nr. 2 niveli i naftës ishte 927 cm, pra rreth 30 tonë naftë më pak nga sa ishte magazinuar. Pas këtij procesverbali, janë korrigjuar shifrat e naftës që ndodheshin në depo dhe më pas ka nisur procesi i heqjes së ujit në depo, çka e ka ulur akoma më shumë nivelin e naftës e sipas prokurorisë, është e pajustifikueshme. “Përgjegjës për vjedhjen e kësaj sasie nafte është kryeoperatori (përgjegjësi i turnit), shtetasi Idajet Paja, i cili për vjedhjen e naftës në këtë stacion dyshohet se bashkëpunon me shtetasin Agron Metushi, (inxhinier kimist në sektorin e grumbullimit të naftës dhe dekantimit, në Ndërmarrjen e Nxjerrjes së Naftës në Kuçovë, ushtron gjithashtu dhe detyrën e transportit të naftës bruto, brenda për brenda sektorit dhe lëvizjes se naftës nga Sektori për në drejtim të ndërmarrjes T. në stacionin e Kuçovës”- thuhet në dosjen e prokurorisë. Sipas hetimit rezulton se shtetasi Idajet Paja ka realizuar vjed-

Lidhur me mungesën e sasisë prej rreth 30 ton naftë, i dyshuari Idajet Paja është shfajësuar duke thënë se e ka fajin galixhani i depos. Por ai është kontrolluar nga inxhinierët dhe ka rezultuar se ishte në rregull.

hjen duke hapur rubinetin e depos nr.2 për të kaluar naftën në depon nr.1, pasi të dyja depot janë të lidhua me njëratjetrën. Prokuroria thotë se të dyshuarit kanë shfrytëzuar faktin se depo me nr.1 ka qenë duke u zbrazur pasi sasia e naftës që ka qenë në të, ka qenë e shitur dhe nafta e shitur është transportuar nga blerësit me autobote, të cilët vetëm sa ngarkohen në stacion dhe nuk bëhet peshimi i tyre. “Gjithashtu rezulton se autobotet nuk numërohen pasi shitja e naftës bëhet në total dhe nuk dihet se sa

Konflikt në Dhomën e Ndërmjetësuesve, struktura në ngërç Të licencuarit për të zgjidhur mosmarrëveshjet mes palëve nuk janë në gjendje të zgjidhin problemet mes tyre. Sot, mbledhja që do të “përcaktojë” kryetarin Tiranë Ndërmjetësit e licencuar për të zgjidhur mosmarrëveshjet mes palëve, prej muajsh nuk janë në gjendje të zgjidhin mosmarrëveshjet që kanë lindur në Dhomën Kombëtare të Ndërmjetësuesve. Dy grupime brenda këtij institucioni kanë nisur mes tyre një betejë për drejtimin dhe administrimin e Dhomës Kombëtare, duke pezulluar kështu veprimtarinë e ndërmjetësve. Në korrik të këtij viti, anëtarësia e Dhomës Kombëtare të Ndërmjetësuesve ka zhvilluar mbledhjen e përgjithshme ku me shumicë votash është zgjedhur kryetare znj.Drita Avdyli, si dhe anëtarët e kryesisë të cilët kanë nisur nga puna për hartimin e rregullores dhe Kodit të Etikës. Por vetëm pak ditë më parë, një grup ndërmjetësish kanë pro-

pozuar një mocion mosbesimi për kryetaren e zgjedhur, dhe kryesinë, emrat dhe procedura e zgjedhjes së të cilëve është pasqyruar edhe në një njoftim në faqen e Ministrisë së Brendshme. Vetëm një ditë më parë, në një mbledhje të thirrur nga palët, dy grupimet kanë akuzuar njëra-tjetrën duke paralajmëruar një betejë të ashpër në mbledhjen që do të mbahet ditën e sotme. Eglent Bici, i zgjedhur si kryetar i Dhomës Kombëtare në datën 9 nëntor thotë se votimi për zgjedhjen e tij ka qenë ligjor, duke theksuar se zgjedhja e ish-kryetares, Drita Avdyli ka qenë në kundërshtim me ligjin, procedurat dhe Statutin e Dhomës Kombëtare të Ndërmjetësuesve. Një pretendim i tillë është kundërshtuar nga anëtarja e kryesisë së zgjedhur më 7 korrik, znj. Iris Çekani, e cila thotë se ky ngërç i krijuar po jep pasojat jo vetëm tek qytetarët, por edhe tek gjykata. “Zgjedhja e paligjshme e z.Eglent Bici në krye të Dhomës Kombëtare të Ndërmjetësuesve ka pezulluar punën e ndërmjetësve. Kjo pasi, në një situatë të tillë ne nuk jemi pajisur ende me vulën e ndërmjetësit të miratuar nga Ministria e Drejtësisë

dhe të prodhuar nga Ministria e Brendshme”thotë anëtarja e kryesisë së Dhomës Kombëtare të Ndërmjetësve, Iris Çekani. Sipas saj, në këtë situatë është pezulluar puna duke bërë që të gjitha çështjet të përfundojnë në gjykata pa kaluar më parë në filtrin e ndërmjetësit, çka mund të sjellë zgjidhjen e konflikteve civile pa qenë nevoja që ato të përfundojnë në gjykatë. Lidhur me këtë çështje, burime zyrtare pranë Ministrisë së Drejtësisë thanë se zgjedhja e kryetarit dhe anëtarëve të kryesisë së Dhomës së Ndërmjetësve është një çështje e brendshme e organizimit të tyre. “Ne licencojmë ndërmjetësit. Mënyra e organizimit dhe funksionimit të tyre është një çështje e brendshme që u përket vetëm atyre. Ministria e Drejtësisë do të bashkëpunojmë me këdo prej ndërmjetësve apo organizmave të saj që do të kërkojë bashkëpunim”thanë burime zyrtare në Ministrinë e Drejtësisë. Konflikti i nisur së fundmi mes ndërmjetësve pritet të diskutohet në një mbledhje që do të zhvillohet ditën e sotme. L.Bakillari

autobote hyjnë dhe dalin në stacion. Për më tepër shtetasi Idajet Paja bashkëpunon dhe me persona të tjerë punonjës në sektorin e naftës përkundrejt përfitimit, të cilët lënë autobotet të pashoqëruar me fletë-dalje malli, e cila është nafta që konkretisht vidhet në këtë stacion”thotë prokuroria. Lidhur me mungesën e sasisë prej rreth 30 ton naftë, i dyshuari Idajet Paja është shfajësuar duke thënë se e ka fajin galixhani i depos. Por ai është kontrolluar nga inxhinierët dhe ka rezultuar se ishte në rregull.

Bie nga 12 metra lartësi, vdes metalurgu Një metalurg ka gjetur vdekjen, pasi ka rënë aksidentalisht nga një lartësi prej 12 metra pranë ish-Metalurgjikut në Elbasan. Burime të policisë bëjnë të ditur se 25- vjeçari Ermir Dervishi ka humbur jetën aksidentalisht teksa tentonte të ngjitej në depozitat e solarit dhe papritur ka rënë. Ai është dërguar menjëherë në spitalin kirurgjik të Elbasanit, por ka humbur jetën, pasi plagët e marra në kokë ishin të rënda. Grupi hetimor në vendin e ngjarjes paraprakisht konkludon se shkak i aksidentit ka qenë pakujdesia në punë e 25-vjeçarit. Gjithashtu mësohet se janë marrë në pyetje edhe metalurgë të tjerë, të cilët kanë parë nga afër aksidentin. Pas vdekjes së punëtorit në Metalurgjik ka nisur inspektimi nga Inspektorati i Punës. Inspektorët morën të dhëna për ligjshmërinë e aktivitetit si dhe vlerësuan kushtet teknike të punës.

I n t e rv i st ë h i sto r i r e p o rta z h n o sta lg j i K u lt u r ë Çdo të shtunë e të diel

www.mapo.al

intervista

Paskal Milo: Çfarë fitoi dhe humbi Shqipëria nga refuzimi për armët kimike Kreu i PDS-së, Paskal Milo vlerëson se me refuzimin e armëve kimike Shqipëria humbi në aspektin ekonomik, por fitoi dinjitet

Faqe 10-11

A ka plasaritje me SHBA pas krizës së armëve kimike Nga Preç Zogaj

Faqe 13

Një histori politike e prerë në mes Tre ditë pas vdekjes aksidentale të Sokol Olldashit, miqtë e tij në PD flasin për një projekt politik të mbetur pezull. Çfarë përfaqësonte Olldashi për të djathtën dhe profili i tij i ri në ditët e fundit të jetës

Faqe 7

përkrahnin, kjo erdhi me gjasë nga një “tradhti” e brendshme dhe jo vetëm se rivali ishte shumë i fortë. Dy ditë më parë, ndërsa linte mesazhin e fundit për dikë që nuk e kishte takuar asnjëherë, kryeministri Edi Rama e vlerësoi veç të tjerëve për atë që ai e quajti: “hazërxhevapin prej mistreci brilant. Akull dhe shpuzë”. Kur të gjithë mund ta shihnin më larg epiqendrës së politikës, pas humbjeve në zgjedhjet lokale, ai nuk duket se e pati të vështirë të mbetej në listën e drejtuesve kryesorë të PD-së. Rikuperimi i tij ishte i shpejtë. Ndoshta për shkak se ndryshe nga një pjesë e mirë e politikanëve, në një vend ku politika kryhet kryesisht prej liderëve dhe atyre që i ndjekin, ai ishte i veçantë. Fakti që në ditët e menjëherë pas humbjes së 23 qershorit ai u pa si një nga kandidaturat e mundshme të drejtimit të PD, treguan se ishte konsoliduar në atë masë saqë mund të shihej edhe si drejtues i opozitës. Shumica që i shinin këto zgjedhje nga jashtë, e dinin që ai në një mënyrë apo një tjetër nuk ishte...

E shtunë - e diel 23-24 nëntor 2013

www.mapo.al

Speciale Tre ditë pas vdekjes aksidentale të Sokol Olldashit, miqtë e tij në PD flasin për një projekt politik të mbetur pezull. Çfarë përfaqësonte Olldashi për të djathtën dhe profili i tij i ri në ditët e fundit të jetës

Një histori politike e prerë në mes Vladimir Karaj

Kur të gjithë mund ta shihnin më larg epiqendrës së politikës, pas humbjeve në zgjedhjet lokale, ai nuk duket se e pati të vështirë të mbetej në listën e drejtuesve kryesorë të PD-së. Rikuperimi i tij ishte i shpejtë. Ndoshta për shkak se ndryshe nga një pjesë e mirë e politikanëve, në një vend ku politika kryhet kryesisht prej liderëve dhe atyre që i ndjekin, ai ishte i veçantë.

jo që ndajnë të përbashkët në mesazhet e tyre të lamtumirës, miqtë e deputetit Sokol Olldashi, është pohimi i një plani që ai kishte për të ardhmen. E ndërsa cilësime të tilla bëhen gjithmonë për dikë që ndahet shpejt nga jeta, në rastin e Olldashit duket se ka diçka më shumë se thjesht një formë të shprehuri. Aq konkret dhe i prekshëm duket projekti i tij politik, sa konspiracionistët po i thurin që tani teoritë që e lidhin vdekjen e tij aksidentale me projektet politike që ai kishte. Po cili është projekti politik që mbetet në rrugë dhe i papërfunduar? Olldashi pati një karrierë të shpejtë dhe të spikatur në politikën shqiptare. Në pak kohë ai u kthye në një nga figurat kyçe të Partisë Demokratike dhe qeverisjes së djathtë. Përmes suksesit dhe asaj që arriti në vitet kur drejtoi Ministrinë e Brendshme, Olldashi u bë vetiu konkurrenti i parë i Edi Ramës për Bashkinë e Tiranës, çka e ngrinte në njëfarë mënyre edhe në numrin 2 të PD-së. Gara nuk i solli ndoshta rezultatin që priste, por për shumë nga ata që e përkrahnin, kjo erdhi me gjasë nga një “tradhti” e brendshme dhe jo vetëm se rivali ishte shumë i fortë. Dy ditë më parë, ndërsa linte mesazhin e fundit për dikë që nuk e kishte takuar asnjëherë, kryeministri Edi Rama e vlerësoi veç të tjerëve për atë që ai e quajti: “hazërxhevapin prej mistreci brilant. Akull dhe shpuzë”. Kur të gjithë mund ta shihnin më larg epiqendrës së politikës, pas humbjeve në zgjedhjet lokale, ai nuk duket se e pati të vështirë të mbetej në listën e drejtuesve kryesorë të PD-së. Rikuperimi i tij ishte i shpejtë. Ndoshta për shkak se ndryshe nga një pjesë e mirë e politikanëve, në një vend ku politika kryhet kryesisht prej liderëve dhe atyre që i ndjekin, ai ishte i veçantë.

Fakti që në ditët e menjëherë pas humbjes së 23 qershorit ai u pa si një nga kandidaturat e mundshme të drejtimit të PD, treguan se ishte konsoliduar në atë masë saqë mund të shihej edhe si drejtues i opozitës. Shumica që i shinin këto zgjedhje nga jashtë, e dinin që ai në një mënyrë apo një tjetër nuk ishte kandidati i “avantazhuar”, por nga ana tjetër ishte i vetmi që përtej kësaj vendosi t’i hynte sfidës. Humbja, e kontestuar prej tij dhe atyre që e përkrahën, në zgjedhjet partiake duket se qe një goditje jo e vogël që shkaktoi në njëfarë mënyre edhe krisjen e parë mes tij dhe drejtuesve të Partisë Demokratike. Prej këtu duket se zë fill edhe projekti i tij i ri politik, ai që përmendin miqtë dhe bashkëpunëtorët e ngushtë. Asgjë nuk mund të thuhet aq konkretisht për këtë projekt tani që vetë Olldashi nuk mund të flasë për të. Gazetari Mero Baze, që kishte njohje me Olldashin që prej 1997, tregon se kishin filluar të ritakoheshin pas disa vitesh. Kontaktet që ishin këputur kur Baze kaloi në opozitë me ish-kreun e PD, Sali Berisha, ishin rivënë pas asaj krisjeje që pati mes të ndjerit dhe liderit historik të partisë. Baze thotë se në një emision televiziv të shtyrë nga e hëna e kaluar në këtë të hënë, Olldashi do të fliste për shumë gjëra, për të cilat deri tani në PD është vendosur heshtja dhe ndoshta do të shpaloste për së pari idenë e një opozite brenda opozitës dhe e gjithë kjo, pak kohë para se të fillonin zgjedhjet në bazën e partisë. Një tjetër person që i referohet planeve është Mesila Doda, deputetja e PD-së, që është parë e afërt politikisht me Olldashin edhe një nga ata që e mbështeti në garën për kreun e PD-së. “Të shkruaj për të thënë që le kaq shumë gjëra pa mbaruar këtu në tokë, sa pesha e tyre po bëhet mal në supet tona, mal që ne nuk mundemi ta mba-

“Opozita nuk është numra, por shpirt, forcë dhe moral”, shkroi ai disa kohë më parë, pasi prej grupit të deputetëve të PD-së u shkëput një tjetër personazh i lidhur me këtë të fundit vetëm se ishte përjashtuar prej listave të Partisë Socialiste.

jmë, sepse askush nga ne nuk mund të bënte atë që mundeshe ti”,- shkruan Doda në një mesazh në faqen e saj në Facebook. Për shumë analistë të politikës, planet e tij për një alternativë brenda opozitës u bënë të qarta ditët e fundit. Fillimisht aktivizimi i tij ende pa u bërë i qartë vendimi i grupit parlamentar kundër importit të lëndëve kimike nga Siria. Olldashi ishte ndër të parët, edhe pse jo i pari që doli në shesh me protestuesit, shpejtësi që nuk lejoi që të kontestohej ashtu siç u bë me politikanë të tjerë ditë më vonë, kur protesta mori një formë apartiake. Ai po ashtu mbajti një qëndrim krejt të ndryshëm sa i përket asaj që ndodhi në zgjedhjet e pjesshme lokale në Korçë. Fjalimi i tij për vjedhjen e votës ishte për shumë njerëz që e rilexuan pas aksidentit fatal një testament për moralin në politikë. Ndërkohë, edhe më herët qëndrimet e tij kishin qenë të ndryshme nga pjesa tjetër e drejtuesve të PD-së dhe më të ashpra pikërisht mbi çështje të kompromiseve që ai i gjykonte edhe si

E shtunë - e diel 23-24 nëntor 2013

www.mapo.al

Për shumë analistë të politikës, planet e tij për një alternativë brenda opozitës u bënë të qarta ditët e fundit. Fillimisht aktivizimi i tij ende pa u bërë i qartë vendimi i grupit parlamentar kundër importit të lëndëve kimike nga Siria.

Zbardhet autopsia: Olldashi vdiq nga goditja e kokës Instituti i Mjekësisë Ligjore konfirmon vdekjen e deputetit për shkak të dëmtimeve të menjëhershme në kokë. Prokuroria: Jemi në pritje të ekspertizës

shkaktare të humbjes. “Problemi është shumë më i madh sesa 20 000 lekë që iu dhanë studentëve në Korçë! Problemi është kthyer në sistem. E nisi Nano në parlamentin e 2001, e vazhduam ne, kur do zgjidhnim presidentin në 2007. Dhe bëjmë prapë sikur nuk e shikojmë dhe nuk e dimë këtë gjë. E nisi Nano, e perfeksionoi LSI-ja, por për hir të së vërtetës, jo vetëm LSI. Edhe parti të tjera të vogla në koalicion me ju apo në koalicion me ne. Edhe ne të PD-së bëmë sikur s’e pamë”, – thoshte në fjalimin e tij të vetëm disa ditëve më parë Olldashi. Ishte një hap i parë pranimi që e distanconte atë në një mënyrë nga politika e deri atij momenti dhe madje theksonte edhe ndryshimin që ai kishte me të vetët. “Fjalimi i fundit në Kuvend, është vetëm prova e radhës se mes të dyve ka një diferencë thelbësore në mënyrën sesi e konceptojnë politikën dhe opozitarizmin. Sokol Olldashi qe në gjendje, qoftë edhe për një çast, që të tregojë me gisht të gjithë klasën politike, e ky është një gjest për t’u përshëndetur”, shkruante Skënder Minx-

hozi në revistën “Java”, pikërisht për këtë qëndrim të ri të Olldashit dhe diferencat që ai po vendoste me kreu e PDsë, Bashën. Me gjasë ky ishte vetëm fillimi i një projekti apo ndoshta edhe krijimit të një profili të ri që nga një anë i ngjan atij që Ben Blushi ka krijuar në të majtë, dhe nga ana tjetër mund të ishte edhe diçka përtej kësaj. I rrallë për Partinë Demokratike, që deri në këtë moment, ka përjetuar “divorce” si ai i Bamir Topit. Përtej kësaj, askush nuk e ka të qartë atë që do të ndodhte. Ajo që bëhet e qartë është se bashkë me frymën e fundit të Olldashit, duket se ka ndaluar së ekzistuari edhe ky projekt, që në një mënyrë apo një tjetër do të thyente njëtrajtshmërinë e politikës në vend dhe ndoshta ndihmonte opozitën. “Opozita nuk është numra, por shpirt, forcë dhe moral”, shkroi ai disa kohë më parë, pasi prej grupit të deputetëve të PD-së u shkëput një tjetër personazh i lidhur me këtë të fundit vetëm se ishte përjashtuar prej listave të Partisë Socialiste.

“Të shkruaj për të thënë që le kaq shumë gjëra pa mbaruar këtu në tokë, sa pesha e tyre po bëhet mal në supet tona, mal që ne nuk mundemi ta mbajmë, sepse askush nga ne nuk mund të bënte atë që mundeshe ti”,- shkruan Doda në një mesazh në faqen e saj në Facebook.

eputeti demokrat, Sokol Olldashi ka ndërruar jetë si pasojë e dëmtimeve të rënda dhe të menjëhershme në kokë. Ky është përfundimi i ekspertizës mjeko-ligjore, që iu mbërriti dje në tavolinë prokurorëve që po hetojnë aksidentin tragjik. Tre mjekë të Institutit të Mjekësisë Ligjore, me në krye Bledar Xhemalin, konfirmojnë kështu aksidentin si shkak të vdekjes së Olldashit, mbrëmjen e së mërkurës në Krrabë. Sipas procesverbalit që shoqëroi autopsinë, deputeti Olldashi nuk ka pësuar asnjë dëmtim në trup apo organe jetësore, përveçse në kokë, ku është goditur nga xhami i sipërm i makinës me të cilën udhëtonte nga Elbasani në Tiranë. Ndërkohë, burime të Prokurorisë thanë dje se ishin në pritje të raportit mjeko-ligjor për të vazhduar hetimet e këtij aksidenti. Në varësi të ekspertizës mjeko-ligjore, prokurorët do të vendosin nëse do të merren në pyetje shoferi i deputetit Olldashi dhe Igli Cara, por edhe persona të tjerë, që kanë mbërritur të parët në vendin ku u përmbys makina e tij. Nga ana tjetër, Mjekësia Ligjore konfirmoi dje se trupi i pajetë që ndodhej në morg mbrëmjen e aksidentit të Olldashit është ai i një 73-vjeçari. Sipas procesverbalit, personi i vdekur ishte 73-vjeçari Vehbi Fortuzi dhe kishte ndërruar jetë brenda ambienteve spitalore nga hemorragjia cerebrale. Pak kohë para se ambulanca e m o rg u t t ë s i l l t e t r up i n e de p u t e t it Ol l d a sh i , 73-vjeçari është sjellë në morg nga ambulancë spitalore, e shoqëruar nga doktoresha Rudina Nagjini dhe familjarë të tij. Sipas procesverbalit të mbajtur nga Instituti i Mjekësisë Ligjore, trupi i pajetë i 73-vjeçarit është tërhequr nga nipi i tij, Renato Hoxha. Sokol Olldashi, eksponent i njohur i Partisë Demokratike humbi jetën mbrëmjen e së mërkurës, teksa po udhëtonte nga Elbasani drejt Tiranës. Makina e tij u përmbys në Krrabë, ndërsa ekspertët teknikë përcaktuan si shkak humbjen e vëmendjes, por edhe lagështinë në rrugë. Nga verifikimet e mëtejshme rezultoi se në momentin e daljes nga rruga, makina e deputetit ka qenë me shpejtësi rreth 60 km në orë. Fatale për të ka qenë mungesa e rripit të sigurimit, që sipas ekspertëve mund t’i shpëtonte jetën Olldashit. Dëshmitarët në vendngjarje treguan për MAPO-n se Olldashi ishte i vetëm në makinë, ndërsa ishte i dëmtuar në kokë. Në momentet e fundit të jetës, sipas rrëfimit të miqve të tij, Olldashi ishte duke folur në telefon me shoferin.

E shtunë-diel, 23-24 nëntor 2013

Intervistë

www.mapo.al

Kreu i PDS-së, Paskal Milo vlerëson se me refuzimin e armëve kimike Shqipëria humbi në aspektin ekonomik, por fitoi dinjitet

Paskal Milo:

Çfarë fitoi dhe humbi Shqipëria nga refuzimi për armët kimike “Shqipëria ka fituar shumë në imazh, në dinjitet dhe ka humbur një shans, një oportunitet për një ndihmesë në zhvillimin e saj ekonomik dhe nuk besoj se është lëkundur shtylla vertebrale e marrëdhënieve shqiptaro-amerikane”. Intervistoi Fejzi Braushi

ryetari i Partisë Demokracia Sociale, Paskal Milo nuk e ka humbur ende durimin sa i përket zbatimit të marrëveshjes paraelektorale të bashkëqeverisjes me socialistët. Megjithëse pranon se nuk ka patur asnjë kontakt personal me Ramën, ai ka besim se shumë shpejt do të ketë një zgjidhje dhe për këtë çështje. Në këtë intervistë për gazetën MAPO, Milo flet edhe për përpjekjet e PS-së për të afruar aleatë nga opozita e djathtë, për 2 muajt e parë të qeverisjes “Rama”, për çështjen e armëve kimike, aksionin e prishjeve të ndërtimeve në bregdet dhe tema të tjera të ditarit politik. Profesor, para dy ditësh politika por jo vetëm, i dha lamtumirën njërit prej politikanëve më të rëndësishëm, Sokol Olldashit. Çfarë përjetuat kur e morët vesh dhe çfarë mesazhi keni në këtë rast? Unë sapo jam kthyer nga vizita në familjen e të ndjerit Olldashi, ku shpreha ngushëllimet e mia më të thella për këtë humbje të pazëvendësueshme të familjes. Është e tepërt të flasësh për këtë dhimbje, se çfarëdo që të thuhet e të shkruhet asgjë nuk mund ta zëvendësojë këtë humbje të madhe, të jashtëzakonshme për familjen, për prindërit, për fëmijët dhe të afërmit e Sokolit të ndjerë. Kështu që nuk na mbetet gjë veç të nderojmë kujtimin e tij, punën e tij, personalitetin e fortë që ka dëshmuar dhe për disa edhe miqësinë që ka zhvilluar, mes të cilëve kam qenë edhe unë për shkak edhe të lidhjeve shumë të hershme familjare që kam patur me të. Olldashi, pas 23 qershorit, ishte bërë dhe një lloj lideri i një grupimi brenda PD-së, jo vetëm duke garuar për kryerin e PD, por edhe si një zë oponent brenda saj....E ndani dhe ju këtë perceptim? PD ka humbur një nga liderët e saj karizmatikë. Një nga njerëzit më të vendosur dhe

më të motivuar për të përfaqësuar alternativën e partisë së vet. Një nga njerëzit më të vullnetshëm dhe më besnikë të programit të kësaj partie dhe mbi të gjitha ka humbur dhe një polemist të shkëlqyer në mbrojtje dhe në argumentim të alternativës së saj. Do të thosha gjithashtu që PD, e ndodhur tashmë në opozitë, kishte shumë nevojë për qenien e të ndjerit Olldashi në radhët e saj, sepse ai në njëfarë mënyre ishte njeriu i alternativës ndryshe, ishte njeriu që merrte përsipër me guxim iniciativa dhe veprime dhe që kishte dëshmuar që nuk ishte konformist. Pra çdo parti politike duket të ketë brenda radhëve të saj alternativa ose edhe një alternativë tjetër në raport me lidershipin aktual. Sokoli ishte nga një pikëpamje alternativa që qëndronte përballë Bashës jo thjesht se u bë një betejë politike që ai nuk arriti ta fitojë, por për nesër, për një të ardhme dhe partitë politike në sensin demokratik, pavarësisht nga ngjyrat duhet ta kenë të qartë një alternativë të tillë brenda radhëve të tyre. Tashmë PD mbetet pa një alternativë të qartë brenda radhëve të saj përkundrejt një lidershipi të ri që sapo ka filluar ta udhëheqë PD-në dhe që fati i saj nuk mund të dihet qartë, sepse është veç fillimi dhe që për mendimin tim, do të jetë shumë domethënës raporti që lidershipi i ri i kësaj partie do të mbajë me lidershipin e vjetër. Një javë më parë Shqipëria refuzoi të pranojë armët kimike të ardhura nga Siria. Pas kësaj lindi debati nëse Shqipëria humbi apo fitoi me këtë refuzim. Sipas jush, nga anon shigjeta e peshores? Shqipëria, nëse do të përpiqesha të isha maksimalisht realist ka fituar shumë në imazh, në dinjitet dhe ka humbur një shans, një oportunitet për një ndihmesë në zhvillimin e saj ekonomik dhe nuk besoj se është lëkundur shtylla vertebrale e marrëdhënieve shqiptaro-amerikane. Si e patë ju menaxhimin e situatës nga Rama. Për hir të së vërtetës, edhe brenda vetë kampit të majtë pati zëra se nuk u arrit t’i sqarohej në kohë opinionit publik situata për të mos i lënë vend keqinformimeve të ndryshme? Rama ka qenë në një dilemë shumë të madhe. Është e lehtë të flitet tani pasi ka përfunduar historia dhe pasi ngjarjet rrodhën ashtu siç ndodhën. Cilido politikan që të ishte në

Për Olldashin “PD, e ndodhur tashmë në opozitë, kishte shumë nevojë për qenien e të ndjerit Olldashi në radhët e saj sepse ai në njëfarë mënyre ishte njeriu i alternativës ndryshe, ishte njeriu që merrte përsipër me guxim iniciativa e veprime dhe që kishte dëshmuar që nuk ishte konformist”

vend të Ramës do ta kishte të vështirë të ndante me ‘sëpatën e dardharit’, siç thotë fjala e urtë, një qëndrim midis ofertë amerikane dhe protestës popullore. Për më tepër kur në ndërgjegjen dhe vëmendjen e shqiptarëve ende ishte shumë e freskët tragjedia e Gërdecit dhe mbi të gjitha ishte një opinion i sensibilizuar për shkak të gjithë asaj tragjedie tjetër që ndodhi në gusht në Siri, ku me sarinë u vranë kushedi sa sirianë të pafajshëm. Pra rrethanat në të cilat u shtrua çështja nuk ishte e favorshme për qeverinë Rama sepse ishte krijuar një opinion i mbarsur jo vetëm brenda në Shqipëri, por edhe në opinionin publik botëror që ajo që çfarë kishte ndodhur në Siri ishte një krim njerëzor i jashtëzakonshëm. Dhe cilido vend dhe çdo qeveri do të mendoheshin mirë para se të jepnin një përgjigje ndaj ofertës për shkatërrimin e armëve kimike në vendin e tyre. Mendoj thjesht nga analiza që unë i kam bërë situatës, përtej ruajtjes së konfidencialitetit në bisedime që është e domosdoshme në raste të tilla shumë delikate, qeveria duhej të kishte bërë një marrëdhënie më të mirë, më të kujdesshme me publikun që në momentin që u shfaq çështja në opinion humbi disa ditë të çmuara për kontaktuar hapur me shqiptarë, jo për t’u treguar detaje të bisedës konfidenciale, por për t’u treguar atyre që nuk do të kishte asnjë lloj rreziku nga shkatërrimi i këtyre armëve në Shqipëri dhe përkundrazi do të kishte fitime dhe favore të tjera në rast se ky proces ndodhte në vendin tonë. Kjo mungesë bëri që opinioni duke qenë i painformuar, duke qenë shumë i sensibilizuar me efektet negative gjithmonë me imazhin e atyre ngjarjeve makabre të Sirisë filloi të reagojë. Sa më pak qeveria kontaktonte me opinionin aq më shumë ai ndizej, sepse kërkonte dhe nuk gjente shpjegimet e duhura. Megjithatë, kjo është një çështje tashmë e mbyllur dhe unë mendoj që qeveria shqiptare dhe vet kryeministri Rama duke dëgjuar zërin e fortë të opinionit publik, shpresoj të asaj pjese të shoqërisë civile të emancipuar dhe rinore, bëri një veprim shumë të mirë dhe ai vërtetë veproi në përputhje në mos me ndërgjegje të plotë të tij, respektoi një vullnet popullor. Po opozita me qëndrimin që mbajti për këtë çështje, doli e fituar apo e humbur? Nga e gjithë kjo histori shumë e koklavitur ajo që humbi është opozita, e cila mendoi ta

Për aleancat e reja të PS “Asnjëherë nuk mund të krijohet një mazhorancë e qëndrueshme dhe afatgjatë me aliazhe të përkohshme kalimtare politike. Duhet ruajtur boshti i mazhorancës aktuale brenda një kuadrati historik që ekziston dhe që ai është garancia për nesër”

E shtunë-diel, 23-24 nëntor 2013

keqshfrytëzonte këtë protestë popullore për një çështje të drejtë dhe delikate për të marrë kredo politike brenda vendit dhe pse jo disa zëra të paarsyeshme deri në ekstrem filluan të pretendojnë madje për t’u rikthyer edhe në pushtet. Ky qëndrim aspak serioz dhe i pjekur i PD-së ishte gati-gati aventurë në dy aspekte: e para sepse tentoi të hedh benzinë në zjarrin e protestës popullore për një çështje të drejtë dhe për ta kanalizuar për interesat e saj kundër qeverisë dhe e dyta, i bëri vetes së vet në radhë të parë një dëm shumë të madh në raport me SHBA-në. I vuri vetes pikëpyetje të mëdha që përsëritën precedentin e vitit 1996-1997 në marrëdhëniet me partnerin dhe më strategjikë që ka Shqipëria sot në botë dhe që janë SHBA. Ju përmendët pak më parë që Shqipëria humbi edhe në aspektin politik. Ndërkohë që kanë qarkulluar zëra për një paketë ndihmash të ofruar nga SHBA kundrejt pranimit të armëve kimike nga ana e Shqipërisë. Ju e besoni vërtet se ka pasur një paketë të tillë? Unë dua ta besoj kryeministrin Rama, i cili ka folur për një paketë. Ka folur për pastrimin e rreth 30 mjediseve të tjera të infektuara me lëndë kimike rreth e rrotull Shqipërisë. Dhe nëse vërtetë kjo paketë ishte e lidhur me këtë çështje dhe do të realizohej padyshim që Shqipëria do të bëhej më e mirë, më e pastër dhe pse jo do të kishte edhe një investim ekonomik që ne se kemi bërë dot në gjithë këto vite. Vetëm sipas njoftimeve që janë botuar në median e shkruar në Qafë- Mollë janë rreth 300 tonë të mbetjeve kimike të shkatërruara nga ato që ne kemi patur në Shqipëri. Ato kanë një kosto të madhe për t’u asgjësuar dhe për t’u transportuar. Pra me pak fjalë nuk duhej nënvlerësuar edhe ky shans që Shqipëria humbi. Por në gjykimin tim përfundimtar përballë një rreziku më shumë të stërzmadhuar për shkak të ngjarjeve makabre në Siri dhe për shkak të informimit shumë të pakët të opinionit publik shqiptar rreth propozimit ndodhi dhe kjo. Ndaj si përfundim e shikoj më me shumë vlera morale për kombin dhe për vendin sesa një përfitim ekonomik afatmesëm. Zoti Milo, prej afro dy muajsh vendi qeveriset nga e majta. Për ju, për kaq kohë, a janë përmbushur pritshmëritë e para me këtë qeverisje? Qeveria në dy muaj që ka nëpër zyra është ende duke njohur problematikën me të cilën ajo duhet të ballafaqohet dhe është për mendimin tim duke u marrë me ristrukturimin e madh administrativ për të ndërtuar ekipet që

do të përballojnë sfidat dhe që do të realizojnë atë program që qeveria tashmë ka shpallur dhe ua ka bërë të njohur shqiptarëve. Asnjë qeveri nuk mundet që brenda dy muajve, aq më tepër në këtë Shqipëri të leqendisur nuk mund të pretendojnë që brenda 60 ditëve të mund të bëjë mrekulli. Prandaj njerëzit duhet të kenë durim, duke filluar nga politikanët, sepse nuk mund ta gjykosh një qeveri për 60 ditë punë. Të paktën minimalisht duhet të presësh 6 muaj që të fillosh të shikosh se është futur në rrugën e mbarë të realizimit të premtimeve që ka bërë apo ende vazhdon të jetojë me parulla elektorale. Gjithsesi në këto 60 ditë janë ndërmarrë disa vendime shumë të rëndësishme, siç është ai për prishjen e ndërtimeve në bregdet, çka në fakt ka hapur një debat shumë të madh për shkak të ligjshmërisë? Të them të drejtën, jam plotësisht në mbështetje të këtij aksioni që ka ndërmarrë qeveria dhe duke qenë njeri i bregdetit dhe që e kam parë dhe e kam vuajtur masakrën urbanistike që është bërë në të gjithë bregdetin shqiptar uroj gjithnjë brenda ligjit qeveria ta vazhdojë këtë aksion madhor pa hezitim dhe pa u tërhequr përballë qoftë opozitës që është përgjegjëse në një masë të madhe për këtë çështje, pro edhe përballë mafies ekonomike të lidhur me krimin që kanë realizuar atë shpërfytyrim urbanistik në bregdetin tonë. Unë jam një zonë shumë turistike, si origjinë, dhe e kam parë me sytë e mi se çfarë betonizimi po i bëhet bregdetit deri në rërë. E kam ndeshur personalisht dhe kam luftuar që të ndalet mafia lokale e bregdetit e lidhur me mafien qendrore për të prishur mjedisin turistik që është pasuri e madhe kombëtare. Dhe nuk u ndal. Tani qeveria e re me programin që ka dhe me veprimet që kryen është në një rrugë të drejtë për të bërë realitet atë çka duhet të bëjë çdo qeveri, të ruajë mjedisin, të ruajë pasurinë e madhe turistike. Ta ruajë, ta pastrojë dhe ta modernizojë bregdetin jugor të Shqipëri në mënyrë që të bëhet vërtet realitet ai turizëm elitar nga i cili do të përfitonte gjithë Shqipëria. Por unë them se përveç prishjeve qeveria duhet të ndërmarrë reforma të tjera. Duhet ndërtuar një infrastrukturë dhe kjo duhet të jetë moderne. Kjo do duhet të jetë sfida e ardhshme e qeverisë. Bregdeti nga Llogaraja deri në Himarë duhet të lidhet urgjentisht me sistemin energjetik shqiptar sepse aty është ajka e turizmit. Duhen patjetër ujësjellës modernë, sepse në fund të fundit turizmi kërkon infrastrukturë dhe nuk kërkon vetëm fjalë.

Për marrëdhëniet me Ramën “Nuk kam patur kontakte të drejtpërdrejta. Janë shkëmbyer mesazhe në distancë dhe mbështetur në këto mesazhe unë shpresoj që PDS për meritat dhe kontributet e saj në opozitën e gjatë, të lodhshme së bashku me PS-në, do të gjejë dhe do marrë atë që i takon dhe do të vlerësohet për sa ka kontribuar”

www.mapo.al

"Në gjykimin tim përfundimtar përballë një rreziku më shumë të stërzmadhuar për shkak të ngjarjeve makabre në Siri dhe për shkak të informimit shumë të pakët të opinionit publik shqiptar rreth propozimit ndodhi dhe kjo. Ndaj si përfundim e shikoj më me shumë vlera morale për kombin dhe për vendin sesa një përfitim ekonomik afatmesëm"

Por ky aksion që ju mbroni zoti Milo, ka prekur edhe qytetarët e thjeshtë, të cilët kanë blerë shtëpi në pallate që janë me leje dhe me dokumentacionin legal, pavarësisht sesi mund të jenë siguruar ato. Pse duhet të penalizohet një qytetar që ka marrë një ndërtesë kundrejt të gjitha rregullave ligjore në vend? Unë e kuptoj përsa ju referoheni. Por interesi publik është mbi interesin individual. Dhe në këtë rast interesi publik kërkon që ai pallat i madh që ka zënë detin në Ujin e Ftohtë të Vlorës, po e marr si shembull, të prishet. Dikur atje ka qenë një shkollë me emrin “Zenel Murra” u prish për shkak se pengonte urbanistikën dhe zhvillimin e infrastrukturës në shërbim të turizmit. Tani në vend të një shkolle dy katëshe u ngrit një kullë tetë katëshe dhe që ka zënë dhe një pjesë të mirë të detit. Ku shkojmë? Në vend të ecim para kemi bërë hapa të mëdha prapa në zhvillimin e turizmit dhe urbanistikës. Prandaj këtu kemi të bëjmë me një interes publik. Dhe qytetarët mund të mos kenë faj dhe padyshim që janë të pafajshëm në këtë rast, edhe në qoftë se është me leje pallati dhe mund të jetë, për hir të interesit publik dhe të një perspektive padyshim turistike, (duhet të prishet). Qytetarët duhet të shpërblehen për dëmin që mund t’iu shkaktohet, patjetër. Askush nuk e vë në dyshim. Zoti Milo, ju keni qenë një nga aleatët më besnikë të PS-së, por ende dy muaj pas ardhjes në pushtet të së majtës ju s’jeni bërë ende pjesë e qeverisjes. Pse nuk u zbatua marrëveshja paraelektorale, çfarë ka ndodhur mes PDS-së dhe PS-së? Unë pres që të zbatohet marrëveshja dhe nuk e kam humbur durimin. Së bashku me bashkëpunëtorët dhe anëtarët e PDS-së, ne ruajmë qetësinë, sepse mendojmë që qeveria ka mjaft sfida të mëdha që po i përballon. Dhe nga kjo pikëpamje ne e justifikojmë këtë vonesë në realizimin e marrëveshjes së nënshkruar me kryetarin e PS-së zotin Rama. Unë shpresoj që në ditët dhe javët në vijim duhet të ketë një zgjidhje të kësaj çështjeje, e cila shpresoj gjithashtu do të trajtohet në respekt të marrëveshjes që ne kemi nënshkruar. Dikush mund të pretendojë e të thotë që ne po tregohemi të kujdesshëm, sepse nuk kemi rrugë tjetër. Njerëzve skeptikë që mund të jenë qoftë nga kampi opozitar apo edhe nga mazhoranca apo edhe nga vet brenda PDSsë, u them se ne vlerat e vërteta nuk i kemi tek karriget që na janë premtuar dhe që do të na jepen nesër. Ne vlerat e vërteta i kemi në atë investim të madh shumëvjeçar që kemi bërë

Për marrëveshjen “Ne ruajmë qetësinë sepse mendojmë që qeveria ka mjaft sfida të mëdha që po i përballon dhe që po i shohim. Dhe nga kjo pikëpamje ne e justifikojmë këtë vonesë në realizimin e marrëveshjes së nënshkruar me kryetarin e PS-së zotin Rama. Unë shpresoj që në ditët dhe javët në vijim duhet të ketë një zgjidhje të kësaj çështjeje, e cila shpresoj gjithashtu se do të trajtohet në respekt të marrëveshjes që ne kemi nënshkruar”

për të zbatuar dhe përfaqësuar alternativën tonë demokratike të së majtës europiane. Personalisht ndihem i plotësuar edhe tani që po flasim bashkë sepse jam në punë intensive, jo vetëm politike, por edhe akademike. Nuk kam kohë të lirë që të merrem me thashetheme, përkundrazi, përpiqem të shfrytëzoj çdo minutë të ditës për të përmbushur objektivat e mia të politike apo të shkencës. Sigurisht e kam për detyrë të kujdesem për mijëra e mijëra njerëz që kanë votuar për PDS-në dhe në mënyrë të veçantë për aktivistët e kësaj partie që kanë investuar për dhjetë vjet së bashku me mua në politikën e së majtës shqiptare. Nuk besoj se do t’u shkojë dëm puna dhe djersa. Ju thash që shpresoj se së shpejti partnerët tanë, ku ne për ta jemi të parët për nga rezultatet e dy zgjedhjeve të fundit, do të dinë të na ofrojnë ato çfarë ne meritojmë mbi bazën e investimit që kemi bërë dhe asgjë më tepër. Ne shpresojmë. Madje në formë edhe të një humori domethënës anëtarëve të partisë unë kam javë që po u them frazën e njohur me të cilën shkrimtari i madh francez Aleksandër Dyma mbyll romanin e tij shumë të njohur Konti i Montekristos, “prisni dhe shpresoni”. Keni patur kontakte me zotin Rama këto kohë? Nuk kam patur kontakte të drejtpërdrejta. Janë shkëmbyer mesazhe në distancë dhe mbështetur në këto mesazhe unë shpresoj që PDS për meritat dhe kontributet e saj në opozitën e gjatë, të lodhshme së bashku me PS-në, do të gjejë dhe do marrë atë që i takon dhe do të vlerësohet për sa ka kontribuar. Po ndërsa ende nuk është zbatuar marrëveshja e shkruar me ju, nga ana tjetër Rama apo PS ka nisur një lloj afrimi të partive të opozitës së djathtë. Kështu ju përmend rastin e bashkëpunimit me FRD-në në Korçë, së cilës PS i dha dhe për të drejtuar dhe një institucion në qeverisje, apo edhe rasti i bashkimit të votave me këshilltarët e PDIU në Këshillin Bashkiak të Tiranës. Është komentuar ky si një përpjekje e Ramës për të sfumuar rolin që kanë aleatët e saj natyralë dhe për të arritur një lloj pavarësie nga tekat që ata mund të kenë... Unë nuk jam në dijeni të hapave që PS po ndërmerr në adresë të dy partive që ju sapo përmendët. Është sigurisht çështje e saj dhe di po aq sa ç’mund të dijë një lexues i rregullt i medias së shkruar shqiptare. Ajo çfarë më intereson është marrëdhënia me PDS-në dhe ruajtja e këtij partneriteti të opozitës së shkuar. Unë nuk jam i ri në politikë, kam një përvojë të gjatë dhe e di sesi lëviz situata dhe jeta politike shqiptare. Të mos harrojmë se zgjedhjet lokale vijnë pas gati 1 viti e gjysmë dhe do të jetë një sfidë e radhës e rëndësishme sidomos për mazhorancën, e cila do të shkojë në këto zgjedhje me një bilanc që do të gjykohet nga elektorati shqiptar. Partnerët nuk mund të jenë të gjithë të një kah, sepse ndryshe nuk do kishte kuptim politika. Po kështu partitë politike nuk mund të kapërcejnë ylberin politik thjesht për interesa taktike të çastit, për përfitime dhe për pazare. Partitë politike janë të tilla në kuptimin e mirëfilltë të fjalës kur përfaqësojnë alternativa politike të qartë dhe të prekshme dhe asnjëherë nuk mund të krijohet një mazhorancë e qëndrueshme dhe afatgjatë me aliazhe të përkohshme kalimtare politike. Duhet ruajtur boshti i mazhorancës aktuale brenda një kuadrati historik që ekziston dhe që ai është garancia për nesër. Në përvojën politike shqiptare gjatë gjithë këtyre viteve ne kemi parë sesi deputetë e politikanë të ndryshëm i ndërrojnë xhaketat pa të keq. Por ata gjithmonë janë kalimtarë të dyshimtë dhe të përkohshëm që të lënë në baltë që në momentin e parë kur shfaqet një blerës tjetër që u ofron më tepër favore e më tepër pushtet. Unë nuk besoj që mazhoranca aktuale të mund të bëjë një llogari të tillë për të ardhmen. I ka numrat të bollshëm për të zbatuar programin e saj qeverisës.

Për armët kimike “Shqipëria, nëse do të përpiqesha të isha maksimalisht realist ka fituar shumë në imazh, në dinjitet dhe ka humbur një shans, një oportunitet për një ndihmesë në zhvillimin e saj ekonomik dhe nuk besoj se është lëkundur shtylla vertebrale e marrëdhënieve shqiptaro-amerikane”

e shtunë-e diel, 23-24 nëntor 2013

www.mapo.al

E shtunë-diel, 23-24 nëntor 2013

www.mapo.al

Tokë pa kontinent

A ka plasaritje me SHBA pas krizës së armëve kimike

Preç Zogaj

ë gëzimin e fitores që shënuan protestat rinore dhe popullore të këtij muaji kundër armëve kimike, kemi parë e po shohim me sytë e mendjes dhe shpirtit të endet edhe hija e një melankolie që ka lidhje me pasojën që mund të ketë lënë “jo”-ja shqiptare në marrëdhëniet midis Shqipërisë dhe SHBA-së. Çfarë bëmë? Nuk kam parasysh këtu një pakicë shumë të vogël njerëzish që shfrytëzojnë çdo rast për të nxjerrë në pah antiamerikanizmin e tyre. Kam parasysh atë shumicë dërmuese shqiptarësh që i ka dhënë Shqipërisë shenjën e vendit më proamerikan të rajonit; shumicën që nuk do të donte në asnjë rast të prishte qejf, siç themi me të folurën popullore, me SHBA, ata që u përfshinë në një zhvillim të papritur e të vrullshëm si ky i armëve kimike pa ndjenjën më të vogël të antiamerikanizmit, por në një revoltë kundër paqartësisë, shpërfilljes dhe pasigurisë ekstreme që krijon errësira informative dhe, lidhur me këtë, perceptimi i një prapaskene apo hileje individësh për një çështje kaq të ndjeshme popullore. Këta po shohin më qartë çfarë kanë bërë tani që u shpërnda deri diku mjegulla që kishte mbuluar pamjen e tyre. Kjo nuk do të thotë se kanë gabuar, se janë penduar. Nuk mund të ketë gabim të publikut aty ku nuk ka informim të publikut; askujt nuk mund t’i kërkohet të thotë “po” për një gjë që nuk i është shtruar e kërkuar seriozisht, me respekt, jo sa për të larë gojën. Të pretendosh se njerëzit do të të vijnë pas si delet është kulmi i mendjemadhësisë, që është mendjevogëlsi. Kjo është elementare me gjykimin e drejtë të “jo”-së popullore, që nuk ndryshon as pas transparencës “tym e flakë” që zoti kryeministër e bëri, aq sa e bëri, jo kur duhej të përfshinte publikun në fjalën që u kishte dhënë në parim amerikanëve, por në çastin kur po ua hante fjalën. Sa e pakuptimtë, por edhe sa perfide kjo “transparencë” kur s’duhej më! Ajo nxori në pah dëshirën e kryeministrit për ta treguar si antiamerikan frontin e “jo”-së dhe për të spikatur kësisoj ai vetë si një proamerikan në tentativë! Një kalkulim politik shkel e shko që nuk i reziston as logjikës më të thjeshtë! Por jemi te meraku i sinqertë i shumë e shumë njerëzve për të kuptuar a mos ka lënë pas ndonjë plasaritje kjo lloj “përplasjeje” në mjegull me SHBA-në. Nga Uashingtoni dhe nga Tirana po dalin çdo ditë zyrtarë dhe ish-zyrtarë, analistë dhe studiues, të cilët, pa mohuar dëmin e kohës që humbi administrata amerikane me “po”-në e Shqipërisë ashtu siç ua kishte dhënë në parim Edi Rama dhe pa nënvlerësuar shansin që paraqiste për Shqipërinë e vogël pjesëmarrja në një operacion që u ka mbetur në dorë si një lloj dopio gjashte ruso-siriane amerikanëve, po theksojnë megjithatë se tërheqja e Shqipërisë nuk i cenon marrëdhëniet e ngushtë midis dy vendeve, se jo vetëm kryeministri i Shqipërisë, por edhe Departamenti i Shtetit duhej ta kishin menaxhuar më mirë

çështjen duke llogaritur edhe aktorë e faktorë të tjerë të transparencës, konsultimit dhe vendimmarrjes në Tiranë. Në parim, në thelb pohimi se nuk ka një krisje SHBA-Shqipëri qëndron. Marrëdhëniet mes dy vendeve kanë historinë e tyre. Këto marrëdhënie nuk janë bërë strategjike nga shkëmbimet, edhe pse nuk mund të kuptohen pa shkëmbime. Por Shqipëria nuk do t’ia dilte kurrë, në jetë të jetëve, të balanconte sadopak kontributin amerikan për të, Kosovën, kombin shqiptar. Në demokraci nuk e zgjedh vetëm i vogli të madhin. Përtej reciprocitetit, e kundërta është më afër së vërtetës. Pra, e zgjedh kryesisht i madhi të voglin. Ka dhe vende të tjera që do të donin të gëzonin statusin e Shqipërisë në marrëdhëniet me SHBA-në. Në këtë mes veprojnë faktorë kompleksë gjeopolitikë, politike, ekonomikë që determinojnë vëmendjen, zgjedhjen. Sa të jetë Shqipëria demokraci, marrëdhëniet e saj me SHBA dhe të SHBA-së me Shqipërinë do të jenë të ngushta, strategjike. Pavarësisht se kush është e kush do të jetë kryeministër në Tiranë. SHBA, po të shtrohet çështja, i vënë vizë kryeministrit, qeverisë së tij, por kurrsesi Shqipërisë, popullit të saj. Kjo nuk ka qenë dhe nuk është parullë. E kemi jetuar dy-tri herë në këto 23 vjet Shqipëri demokratike. Në këtë “rebelim” të publikut shqiptar kësaj here, SHBA kanë edhe një arsye tjetër të fortë për të hedhur pas çdo shkëndijë zemërimi e zhgënjimi me Shqipërinë, madje për t’u gëzuar, edhe pse u hapëm telashe me iluzionet që u krijoi kryeministri ynë. Arsyeja është demokracia. Shqiptarët ushtruan një vlerë të madhe të demokracisë, siç është protesta për transparencë, për përfshirje, për respekt, për dinjitet, për përfillje, për ushtrimin e sovranitetit të popullit në vendimmarrjet e mëdha. Ky ishte një zhvillim historik që e ndau në dysh kohën e Shqipërisë brenda sistemit demokratik. Megjithëse në një akt kundërshtimi të SHBA-së në pamje të parë, ishin përsëri SHBA në vorbullën e këtij ndryshimi të madh në Shqipëri. Natyrisht, në emergjencën e shkatërrimit të armëve kimike të Sirisë, Uashingtoni do të kishte preferuar në këtë moment marrjen e këtyre armëve nga Shqipëria. Cinikët dhe arrivistët e kanë në majë të gjuhës shprehjen “Shqipëria na mashtroi”, pa hyrë në brendësi të zhvillimeve. Por jeta vazhdon dhe siç e thamë më lart, SHBA-së i intereson pikësëpari demokracia në Shqipëri. Në Shqipërinë e lirë ata janë në shtëpinë e tyre. Në Shqipërinë antidemokratike, nuk kanë qenë e nuk do të ishin fare. Prandaj u intereson më shumë të forcojnë demokracinë e Shqipërisë sesa kryeministrin e saj. Koshienca popullore e kap drejt sipas meje qasjen konstante amerikane në raport me Shqipërinë mike në këtë pjesë të Europës. Thellë-thellë askush nuk beson se amerikanët janë zemëruar me ne dhe do të na mbajnë inatin njëqind vjet si në epo-

sin e kreshnikëve. Megjithatë, meraku se çfarë bëmë ndihet e manifestohet gjithandej duke ngjyrosur humorin e përgjithshëm të vendit dhe duke apeluar për një reflektim pozitiv për “krizën” e armëve kimike nga të gjitha palët. Amerikanët po flasin vetë për pakujdesitë e tyre. Na mbetet vetëm të marrim shembull nga kuraja e tyre autokritike vetëkorrigjuese. Po ne? Kryeministri ynë ka më shumë se kërkush arsye për të reflektuar në këtë histori që vjen e shfaqet dy muaj pasi ka ardhur në pushtet si një pasqyrë e gjithë defekteve të tij politike, përfshirë hutimin e tij karakteristik në shtjellat e ngjarjeve të mëdha politike. Ai e trajtoi çështjen e armëve kimike si një fantazmagori për popullin shqiptar. Nga ana tjetër u krijoi iluzione amerikanëve dhe lejoi me sjelljen e tij evazive trajtimin e çështjes nga shumë media të botës si një fakt të kryer. Në këtë mënyrë, duke e shtyrë çështjen si në një sanduiç, midis fantazmagorisë dhe faktit të kryer ai krijoi një gjullurdi që nuk do ta kishte vënë në skenë as regjisori më i fantaksur i botës. Zoti Rama mund të reflektojë me realizëm dhe me gjakftohtësi, siç u ka hije politikanëve të prerjes intelektuale, edhe rreth një fakti tjetër: që në nisje nuk duhej të kishte pretenduar ndjekje të verbër nga publiku për atë që dëshironte të arrinte me amerikanët, sa kohë që

nuk njihet si një proamerikan konstant, i spikatur, i pa interes vetjak. Për t’u mjaftuar me një shembull të freskët, le të kujtojmë votimin një vit më parë në OKB të rezolutës për Palestinën, kur Shqipëria përshtati qëndrimin abstenues, që ishte më afër qëndrimit amerikan sesa atij turk. Kryeministri turk Erdogan u zhbalancua duke e quajtur frikacak kryeministrin shqiptar. Pikërisht këtij Erdoganit vajti dhe i paraqiti forcën me tendencë, me të ardhur në pushtet, zoti Rama. Këto gjëra flasin vetë, nuk kanë nevojë për shumë komente. Nga ky lloj baleti i kërkuar politik dhe diplomatik, natyrshëm dhe logjikshëm mbetet përshtypja se kryeministri po bën politikë personale si qëmoti, po kërkon ta rregullojë me amerikanët si qëmoti për t’u vetëlicencuar me licencën e arbitraritetit dhe arrogancës në Tiranë. Ne kemi përvoja të hidhura me fotot që kanë bërë politikanë meskinë e dinakë shqiptarë me presidentë të SHBA-së. Tepër arbitrar është shfaqur zoti Rama këta dy muaj pa amerikanët. Nuk është e vështirë të imagjinohet se si do të kishte shumëfishuar në këtë aspekt po të kishte marrë edhe letrat e presidentit Obama apo të Sekretarit të Shtetit, Kerri. Protestat e nëntorit e shpëtuan vendin nga ky rrezik, por problemi i arbitraritetit mbetet i hapur në ngulmimin e habitshëm të Ramës se po t’i jepej rasti ta niste nga e para nuk do të ndryshonte asgjë, që do të thotë se prapë do t’i iludonte amerikanët, prapë do t’u humbte kohë, prapë do ta linte publikun pa shpjegime, prapë, prapë, prapë. Ai që ka gabuar më shumë nuk po reflekton fare. Po vrapon në rrugën e humbjes, kur realisht vendi ka nevojë për t’u qeverisur. Puna e tij. Opozita politike dhe vetë protestuesit kanë qenë në njëfarë mënyre në garë me kohën me qëndrimet që kanë mbajtur. Opozita, sipas meje ka mbajtur qëndrimin më të drejtë duke marrë anën e protestuesve dhe publikut, ndërkaq nuk ka patur arsye për protagonizëm të jashtë institucioneve dhe as për teprime e antiamerikanizëm naiv nga opozitarë të veçantë. Në qoftë se një protestues çfarëdo edhe justifikohet duke besuar telefonin e prishur që krijonte përfytyrime të gabuara deri apokaliptike për armët kimike, një deputeti apo deputeteje nuk i lejohet ta konceptojë demontimin e kontrolluar të armeve kimike si sulm kimik. Ndryshe nga qeveria dhe opozita, reflektimi i protestuesve sheh e duhet të shohë përpara. Që do të thotë të mos e lënë me armët kimike, por të jenë në sheshe në rastin më të parë të përligjur kundër helmeve të tmerrshme shqiptare që po rrezikojnë demokracinë, siç është blerja e votës, marrja peng e zgjedhjeve të lira nga krimi ekonomik apo kundër të këqijave të tjera që vetëdija e re demokratike e rinisë shqiptare mund t’i identifikojë më mirë se kushdo tjetër. Kjo do ta bëjë shumë më të ngushtë lidhjen tonë me Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Realpolitika më e mirë midis dy vendeve është demokracia. Për fat.

e shtunë-e diel, 23-24 nëntor 2013

www.mapo.al

E shtunë - e diel 23-24 nëntor 2013

www.mapo.al

ekonomia

Të gjitha ndryshimet në taksa synojnë të sjellin të ardhura shtesë në buxhet një shumë prej rreth 210 milionë eurosh. Rritja e taksave shpeshherë është shoqëruar me rritje të evazionit fiskal. Për t’i paraprirë kësaj situate, Ministria e Financave ka planifikuar një buxhet prej 380 miliardë lekësh më 2014, nga 405 mld lekë që është aktuali

Financat përmbysin sistemin fiskal, rritje për shumicën e taksave Në proces ndryshimi janë përfshirë që nga taksa e makinave, akciza për cigaret dhe karburantet, TVSH, tatim-fitimi, taksa e sheshtë. Shumica e tyre janë me rritje Ja efektet që priten nga analiza e financave. Përqindjet përfundimtare do të vendosen pas konsultave me FMN Blerina Hoxha

y muaj në pushtet e kanë detyruar qeverinë që të ndryshojë thelbësisht sistemin fiskal në vend, jo më shumë për t’i qëndruar premtimeve, por rrethanave të reja në të cilat është gjendur arka e shtetit. Burimet nga Ministria e Financave pohojnë se në proces ndryshimi janë përfshirë që nga taksa e makinave, akciza për cigaret dhe karburantet, TVSH, tatim-fitimi, taksa e sheshtë, ndërkohë që ministri i Bujqësisë ka lajmëruar se do të rrisë taksën për tokën bujqësore. Ende nuk ka përfundime të sakta për ndryshimet, por mësohet se tendenca përshin rritje për shumicën e tyre. Ndryshimet

Taksa e makinave, akciza për naftën dhe cigaren, tatim-fitimi dhe taksa për tokën bujqësore do të rriten. Për të gjitha këto taksa janë duke u diskutuar variantet dhe se përfundimisht pritet të vendoset pasi të jetë bërë edhe një konsultë e shpejtë me stafin e Fondit Monetar Ndërkombëtar, i cili mbërrin më datë 3 dhjetor në vendin tonë, vetëm pak ditë pasi buxheti të kalojë në qeveri. Burimet nga Ministria e Financave pohojnë se për taksën e makinave është duke u diskutuar nëse rritja e saj do të përfshijë importin apo taksën e brendshme. Duhet theksuar se vetëm pak kohë para zgjedhjeve, qeveria ‘Berisha’ përgjysmoi taksat e brendshme të automjeteve. Gjithashtu është vendosur rikthimi i tatimit progresiv, i cili do të nisë nga zero deri në 15-20 për qind. Ndërsa për tatim-fitimin e bizneseve është duke u diskutuar një shkallë tatimi 12-15 për qind, nga 10 për qind që është aktualisht. Ndryshimit në taksa duke nisur nga janari 2014 do të përfshijnë edhe taksën e sheshtë të individëve. Lajmi këtu është se rrogat e larta do të kenë një tatim mbi 10 për qind. Ministria e Financës ka

Taksa e makinave Në diskutim për rritje taksa e brendshme apo e importit Akciza Në diskutim rritja e saj për cigaret dhe karburantet TVSH Një pjesë e saj do të subvencionohet direkt te konsumatorët Energjinë Tatim-fitimi Për biznesin është në diskutim një progresivitet 12-15 % Taksa e sheshtë Në diskutim nga 0-20% Taksa për tokën bujqësore Në diskutim rritja për ata që s’e punojnë tokën

pohuar se do të rricë edhe akcizën për cigaret dhe do të rishikojë edhe atë të karburanteve. Masat e rritjes nga 50-10 lekë janë në proces diskutimi dhe versionet e sakta do të jenë gati në ditët e para të dhjetorit bashkë me projektbuxhetin e vitit që vjen, i cili pritet të jetë më i ulët në vlerë se i këtij viti që po mbyllim. Ndërsa për TVSH-në është duke u përdorur një skemë krejt tjetër, subvencioni. Premtimi për të përshkallëzuar TVSH-në në disa shkallë për turizmin dhe energjinë duket se ka rënë në mënyrë përfundimtare. Por qeveria ka vendosur që ta kompensojë ndryshe. Të subvencionojë TVSH-në e energjisë në mënyrë të drejtpërdrejtë te konsumatorët dhe jo ta ulë atë në 6 për qind, siç ishte premtuar. Por subvencioni nuk pritet të jetë në atë masë sa të kom-

pensojë zbritjen e premtuar të TVSH-së. Efektet

Të gjitha ndryshimet në taksa synojnë të sjellin të ardhura shtesë në buxhet një shumë prej rreth 210 milionë eurosh. Mirëpo efekti llogaritet neto duke marrë në konsideratë vetëm përqindjet e ndryshuara, por zbatimi praktik në Shqipëri duke iu referuar traditës sjell efekte të tjera. Rritja e taksave shpeshherë është shoqëruar me rritje të evazionit fiskal. Në përgjigje të rritjes së tatim- fitimit shumë biznese të mëdha rrezikojnë të ndahen në disa të vogla vetëm për t’i shpëtuar taksimit. Ndërsa rikthimi i progresivitetit edhe në të ardhurat personale do të stimulojë informalitetin në deklarimin e tyre. Dhe të gjitha këto ndryshime taksash në vend që të rrisin të ardhurat në buxhet, rriskojnë për të

kundërtën. Për t’i paraprirë kësaj situate, burimet nga Ministria e Financave thonë se shifrat paraprake flasin për një buxhet, i cili në total nuk është më shumë se 380 miliardë lekë, duke përfshirë edhe borxhin nga 405 miliardë lekë që është buxheti i këtij viti. Por efektet e tjera negative të rritjes së taksave pritet të shtrihen në ekonominë e gjerë. Nga rritjet e kostove te biznesi deri te punësimi në vend. Duke paguar më shumë taksa, bizneset do të kenë më pak fonde të lira për investime dhe për të punësuar të rinj. Por nëse kjo rritje do të shoqërohet me informalitet, ka gjasa që bizneset e ndershme të dalin nga tregu. I gjithë ky ndryshim në taksa duket se është frymëzuar nga Fondi Monetar Ndërkombëtar. Ministria e Financave pritet të rishikojë marrëveshjen me Fondin në dhjetor, e cila synon një bashkëpunim më të ngushtë.

Posta marrëveshje me Ambasadën italiane për legalizimin e dokumenteve Para dyerve të Ambasadës italiane dhe konsullatës së saj në Shkodër, nuk do të ketë më nga data 1 dhjetor 2013 qytetarë që presin të plotësojnë dokumente për në Itali dhe sekserë që i ndihmojnë kundrejt pagesave. Çdo gjë tani do të bëhet nëpërmjet zyrave të Postës Shqiptare dhe do të jetë në rrugë zyrtare dhe e protokolluar. Për këtë çështje ambasadori italian në Tiranë, Massimo Gaiani, nënshkroi një marrëveshje bashkëpunimi me drejtorin e Përgjithshëm të Postës Shqiptare, Ardit Çela. Sipas ambasadorit italian në vendin tonë,

Massimo Gaiani, “marrëveshja me Postën Shqiptare do të sjellë lehtësim të procedurave për qytetarët”. “Po firmosim sot këtë akord me Postën Shqiptare, i cili është një marrëveshje e re mes nesh dhe që i vjen në ndihmë para së gjithash qytetarëve shqiptarë. Ata meritojnë një shërbim më cilësor dhe më korrekt. Më në fund ia arritëm t’ia dilnim dhe të nënshkruanim një marrëveshje konkrete me Postën Shqiptare që duhet thënë se ka një profesionalitet të lartë. Por kjo koincidon edhe me kohën kur ne po planifikojmë të mbyllim konsullatën

tonë në Shkodër”, u shpreh ambasadori Gaiani. Ndërsa, drejtori i Postës Shqiptare, Ardit Çela, tha se “Nëpërmjet Postës do të kryhen më shpejt shërbimet në Ambasadën e Italisë në Tiranë dhe në Ministrinë e Punëve të Jashtme”. Shërbimi do të jetë efektiv si në versionin ekspres dhe atë financiar për të gjitha dokumentet që plotësohen për në Itali, si dhe do të mundësojë edhe bërjen e pagesave për to. Këto shërbime do të kryhet në zyrat postare të 9 qyteteve si: Tirana, Durrësi, Elbasani, Pogradeci, Korça, Shkodra, Lezha, Kukësi dhe Peshkopia.

CMYK

e shtunë-e diel, 23-24 nëntor 2013

www.mapo.al

fenomen

VIP-at në aksion

Të zonjat e bujtinës Nga Iva Tiço

Nismës për të pastruar Shqipërinë në një ditë, ditën e djeshme iu janë bashkuar edhe shumë personazhe të njohur që kanë përveshur mëngët për të pastruar në zona të ndryshme jo vetëm të kryeqytetit por në të gjithë vendin.

faqe 20

personzh single & The City privatësi Fenomen Çdo të shtunë e të diel

www.mapo.al

pertej privatësisë

Nevila Xhindi

Sfidat e reja si nënkryetare e Bashkisë së kryeqytetit

Ishte pedagogia më e dashur për studentët dhe ndoshta më e famshmja e Universitetit Europian të Tiranës me daljet e saj televizive. Por prej dy javësh karriera e Nevila Xhindit mori një kthesë të re; nga bota akademike drejt vendimmarrjes publike. Ajo zbulon për Mapo-n sfidat e detyrës së re

pertej privatësisë

Asgjë nuk do e krahasonte me ngrohtësinë e shtëpisë. Prandaj shpesh kthehet të drekojë dhe asgjë nuk i duket më bukur sesa një mbrëmje në familje. Për aktoren vlen ajo shprehja: nuk ka si shtëpia! Dhe duhet ta besojmë për këtë dhe gjithçka tjetër tregon, sepse aktorja e re, edhe kur një gënjeshtër e bardhë do e ndihmonte, kërkon të jetë e sinqertë

Eglantina Cenoimeri

Aktorja që nuk thotë as gënjeshtra të bardha faqe 19

Faqe 17

E shtunë E shtunë - e diel - e diel 23-24 13-14 nëntor prill 2013 www.mapo.al

personazh

Nevila Xhindi

akademikja e Bashkisë së Tiranës D

isa ditë pasi kryetari i Bashkisë së Tiranës, Lulzim Basha i propozoi për postin e nënkryetares, duke i lënë kohën e nevojshme në kësi rastesh ta peshonte mirë përgjigjen përpara një kthese të rëndësishme që pritej të merrte karriera e saj, vendosi t’i telefononte të atit. “Kujto, kam një lajm të ri për të të dhënë” –ishte zëri i Nevilës që i kumtonte të atit lëvizjen e saj të fundit në karrierë, ndërsa babai mësuar me lëvizjet dhe kapërcimet e së bijës nga administrata në jetën akademike dhe anasjelltas nga intonacioni dukej se nuk priste ndonjë surprizë derisa ajo i tregoi se për çfarë bëhej fjalë. Nga ana tjetër kishte heshtje. Më pas një “Ua” habie dhe pas saj shumë skepticizëm dhe ndjenja protektive e një babai për vajzën. “Kam qenë e rrethuar nga skeptikë. Jo për faktin ‘e bën apo nuk e bën dot’, por shumë prej kolegëve të mi akademikë dhe miqtë kur e mësuan lajmin veç habisë së parë, urimeve të rastit, më vinin me pyetjen: Po mësimdhënien do e lësh?! Kishte edhe nga ata që më pyetën: A u mendove mirë?!” – zbulon Nevila Xhindi, nënkryetarja e re e Bashkisë së Tiranës vetëm dy javë pas emërimit, e ulur në zyrën e saj të re, e cila me të vënë këmbë ka nisur t’i japë karakteristikat miqësore e ta bëjë çdo kënd që vjen aty të ndihet si në shtëpi. “Po, u mendova mirë dhe vendosa të jem nënkryetarja e Bashkisë së Tiranës. Është shumë nder, shumë besim dhe shumë vlerësim që më është bërë nga kryetari i Bashkisë”, –shton ajo. Për ata që u ka bërë çudi përzgjedhja e një akademikeje në një post politik, Nevila përgjigjet se propozimi i z. Basha erdhi në kuadrin e një investimi të tërthortë për të mirën e qytetit që Nevila Xhindi kishte bërë. Në vitin 2011 ajo ishte pjesë e atij grupimi qytetarësh me intelektualë e ekspertë të fushave të ndryshme të quajtur “Iniciativa për Tiranën” të cilët vendosën t’i bënin oponencë por edhe të sugjeronin për dy kandidatët e atëhershëm për kreun e Bashkisë së kryeqytetit. “Besoj se ka ndikuar edhe fakti që fitova një figurë publike gjatë kohës që isha në UET. Duhet shumë mençuri, duhet të jesh novatore, frymëzuese për ata me të cilët punon. Bashkia e Tiranës është më e madhja në Shqipëri dhe jep 45 % e GDP-së shqiptare dhe është përgjegjësi shumë e madhe të jesh në bashkëqeverisjen e saj. Është fat i madh që të punoj me njerëz me eksperienca shumë të mira, të mençur, që punojnë fort për këtë vend deri në idealizëm.

Dikush mund të pyesë ndërsa lexon intervistën: Oh sa shumë ka si ti! Ka shumë njerëz që mendojnë pozitivisht, janë të frymëzuar, janë novatorë dhe kanë statura publike dhe pse të erdhi radha ty?!” –shprehet Nevila duke shtuar se ka gjithmonë njëmijë e një arsye dhe një moment të duhur për dikë. Ky ishte momenti i saj, të cilin ajo e vlerësoi duke marrë përsipër veç privilegjit të një posti të tillë edhe të gjitha detyrat e angazhimet publike. “Është interesante që në një nga komentet e facebook më thoshin: Më vjen mirë znj. Xhindi që u bëre nënkryetare dhe ke mundësi ta provosh atë supën e çerdheve”, – thotë duke qeshur ndërsa kujton se në ato takimet e Iniciativës për Tiranën i pat shtruar pikërisht këtë problem z.Basha dhe madje i pat sugjeruar ta provonte njëherë supën e çerdheve për të vendosur pastaj standardet. “Dhe ja ku jemi sot: çerdhet dhe kopshtet janë përgjegjësi e imja”, – vijon ajo, e bindur për t’i shkuar deri në fund përgjegjësive të veta dhe përmbushjes së premtimeve “Bashkia e Tiranës është një thes i madh me miell dhe sa herë të shkundësh ka diçka për të nxjerrë dhe këtu ka përditë diçka për të bërë. Nuk është luksi i kohës si në akademi, ku të ulesh e të thellohesh në mendime, por duhet të mësosh shpejt dhe të veprosh po shpejt”. Si akademike Nevila Xhindi është marrë nga jeta e përditshme studentore, te menaxhimi i projekteve, krijimi i partneriteteve dhe rritja e zhvillimi i institucionit. Të gjitha këto i ka transferuar në një hapësirë më të madhe, në godinën e Bashkisë. Si doktore shkencash në Çështjet e planifikimit urban dhe Zhvillimit rajonal ( Nevila mban dy tituj doktoralë në këto çështje, një të fituar në Shqipëri dhe një në Gjermani, është entuziaste që pikërisht kërkimin e saj shkencor me të cilin ka mbrojtur disertacionin në Gjermani mbi rastin e Tiranës në zhvillimin rajonal ka mundësi ta implementojë duke u marrë me problemet e decentralizimit dhe të zhvillimit rajonal, planifikimi i territorit, problemet e urbanizimit etj. “Një tjetër punë është mbrojtja nga diskriminimi, shumë shpejt m’u desh të bëja një konferencë me donatorët për implementimin e planit të veprimit për shtresat e margjinalizuara me fokus romët, egjiptianët. Është puna me të rinjtë e cila duket se më ndjek edhe këtu ku jemi, duke u marrë me organizimin e një aktiviteti që duam të kthehet traditë “Tirana teens”, aktivitet sportiv,

Sigurisht që do vazhdoj me angazhimin akademik sepse është investim i imi dhe ma pasuron jetën. Do të më mungojnë studentët e mi të përditshëm, por kam mbajtur dy lëndë dhe do ndjek studentët e mi doktorantë, të cilët i pres me një qasje në vendimmarrjen publike”

“Unë jetoj prej 25 vitesh në Tiranë dhe këtu jam rritur si qenie sociale, kam formuar personalitetin tim dhe kam punuar në universitet, në Këshillin e Ministrave... Në thelb vazhdoj të mbetem shkodrane, por mendoj se ndjenja e qytetarisë më ka bërë që tiranasit të më mirëpresin ngrohtë”

artistike e kulturor me të rinjtë e qytetit. Do jem shumë afër në çështjet e strehimit, çështjeve sociale dhe në Tiranë ka disa qendra sociale dhe do të përpiqemi t’i kthejmë në modele. Kemi aktivitete të tjera për promovimin e qytetit, promovimin e vlerave historike kulturore por edhe social-ekonomike”, vijon Nevila duke lënë të kuptohet që ditët e para pas marrjes së detyrës kanë qenë të mbushura plot angazhime. Citon disa nga mesazhet që i vijnë në email të qytetarëve që ankohen, që theksojnë problematika, që propozojnë për ngritjen e ndonjë shtëpie muze me vlera historike apo të evidentimit të një sheshi të vjetër që ka mbetur në harresë. “Pra, njerëzit kanë kuptuar që unë jam këtu edhe për këtë arsye dhe si rrjedhojë e kësaj duke promovuar vlerat historike-kulture por edhe ekonomike e sociale. Një ndër detyrat e mia është promovimi i qytetit edhe për investimet e huaja direkte. Do të aplikojmë edhe në projektet e mëdha të BE-së, do të punojmë ngushtë me shoqatat e bashkive, do të kemi në fokus fëmijët. Po rikonstruktohen shumë nga kopshtet, me çerdhet janë bërë ndryshime, si ushqimi për shembull. Janë vetëm dy javë dhe kam nevojë ende të njoh gjithçka”. Vërtet që iu desh të merrte një vendim të menjëhershëm dhe ndoshta që as e kish pritur, por kolegëve apo studentëve të pezmatuar të saj që po humbnin një pedagoge që nuk ndalej vetëm në mësimdhënie por kujdesej edhe jashtë auditorëve për ta, Nevila ua ka kthyer shpejt buzëqeshjen duke iu premtuar se nuk do të largohet kurrë nga akademike. Dhe kështu ka bërë. I ka mbajtur disa angazhime akademike edhe pse më të limituara. “Sigurisht që do vazhdoj me angazhimin akademik sepse është investim i imi dhe ma pasuron jetën. Do të më mungojnë studentët e mi të përditshëm, por kam mbajtur dy lëndë dhe do ndjek studentët e mi doktorantë, të cilët i pres me një

qasje në vendimmarrjen publike”, – thotë ajo duke qeshur, ndërsa shton se dera e nënkryetares do të jetë e hapur për të gjithë ata studentë që i kanë shprehur dëshirën ta vizitojnë aty brenda. “Kjo duket se u ka munguar njerëzve. Dera ime do të jetë gjithnjë e hapur sepse Bashkia është e të gjithëve. Kjo është qasja ime”. Përpos skeptikëve me të cilët është përplasur në fillimet, Nevila tregon se gjatë këtyre dy javëve ka pasur mundësi të kuptojë sesa shumë miq kishte. Sidomos mes tiranasve autoktonë që e mirëpritën dhe e mbështetën nënkryetaren e re shkodrane. “Unë jetoj prej 25 vitesh në Tiranë dhe këtu jam rritur si qenie sociale, kam formuar personalitetin tim dhe kam punuar në universitet, në Këshillin e Ministrave... Në thelb vazhdoj të mbetem shkodrane, por mendoj se ndjenja e qytetarisë më ka bërë që tiranasit të më mirëpresin ngrohtë”, – thotë ajo duke zbuluar ca rrënjë të vjetra që e lidhin me Tiranën. “Im gjysh ka qenë prefekt i Vlorës dhe i Elbasanit në kohën e Zogut dhe më pas u vendos të punonte në Tiranë, por u dëbuan më ’46-ën”. Ndërkohë ka nxjerrë një fotografi të vjetër të vitit 1939 të gjyshërve të saj në sheshin qendror të Tiranës, nga ku dallohet edhe dritarja e zyrës së saj në godinën e Bashkisë. “Edhe dajat e tim eti kanë jetuar e punuar prej kohësh në Tiranë dhe çdo tiranas i vjetër e njeh familjen Hoti”, - thotë Nevila, duke të të bindur se jo vetëm që nuk është ndjerë e huaj, por krejt si në shtëpinë e saj në Bashkinë e Tiranës. “Kam marrë pafundësisht mesazhe. Ka nga ata që më vlerësojnë energjitë, punën dhe aftësitë dhe se apriori e meritoj këtë post, ka edhe nga ata që më japin këshilla apo më bëjnë një lloj kriticizmi konstruktiv” . Qesh kur kujton edhe vajzën e vogël, Dorën, e cila e këshillon çdo mëngjes kur ikën në kopësht. “Vajza e madhe Nea është shumë krenare, ndërsa e vogla, duke dëgjuar shpesh këshillat e tim eti se duhet ta mbaj me dinjitet besimin që më është dhënë, më thotë çdo mëngjes: dhe kujdes ë! Sillu mirë në Bashki.” Këshillë që Nevila e ka si moto çdo ditë kur hyn në zyrën e re, ta kthejë me punë besimin dhe vlerësimin që iu bë dhe për të gjithë skeptikët t’i shohë sfidat e reja me kah pozitiv pa e kthyer kokën pas. Unë e mora tashmë vendimin dhe me natyrën që kam nuk para qahem për ato që kaluan, as nuk e kthej kokën pas, pasi ashtu ngelesh peng i së kaluarës. Po shoh përpara dhe përpara ka shumë punë...”.

E shtunë - e diel 23-24 nëntor 2013

www.mapo.al

pertej privatësisë Asgjë nuk do e krahasonte me ngrohtësinë e shtëpisë. Prandaj shpesh kthehet të drekojë dhe asgjë nuk i duket më bukur sesa një mbrëmje në familje. Për aktoren vlen ajo shprehja: nuk ka si shtëpia! Dhe duhet ta besojmë për këtë dhe gjithçka tjetër tregon, sepse aktorja e re, edhe kur një gënjeshtër e bardhë do e ndihmonte, kërkon të jetë e sinqertë

Eglantina Cenoimeri

Aktorja që nuk thotë as gënjeshtra të bardha Cili është mëngjesi yt rutinë? Kur jam e angazhuar me shfaqje ose xhirim, kuptohet jam në prova. Në të kundërt mëngjesi nuk është asnjëherë njësoj. Cili do të ishte mëngjesi yt ideal? Jam e sigurt dhe po të zgjidhja diçka ideale kam frikë se do të më kthehej në diçka monotone. Jashtë shtëpisë, cili është vendi i preferuar për kafen e mëngjesit? Kur bëj vrap nga liqeni, pi dhe kafen. Me kë dëshiron të jesh gjatë asaj kohe? Kur pi kafen e lartpërmendur jam gjithmonë me dikë të dashur për mua. A të pëlqen puna që bën, profesioni që ke? Nuk është punë për mua është diçka që e bëj me shumë pasion. A u devijon shpesh detyrimeve apo afateve ditore që ke? Ka pak raste kur u devijoj detyrimeve ose ndonjë pune. Cila është “gënjeshtra e bardhë” më e përdorur në kësi rastesh? Jam e sinqertë. A je dembele? Nëse po, kur të ka kushtuar më shumë ky dembelizëm? Jo, nuk jam aspak dembele jam e fokusuar derisa ta mbaroj atë që marr përsipër. Ku të zë dreka zakonisht? Kur jam pushim, shpesh në shtëpi. Cilat janë restorantet më të preferuara për drekën tënde? Nuk kam ndonjë restorant të preferuar, por preferoj të drekoj me miqtë e mi të preferuar. Fton apo të ftojnë më shpesh? Të dyja ndodhin. A je kursimtare? Jo. A ke në rit gjumin apo pushimin e drekës? Jo nuk fle në drekë.

Kur ke qenë e vogël, a ta kanë diktuar prindërit pushimin e detyruar të drekës? Bëje rrenga për t’i shpëtuar? Ahh po, të gjithëve u ka ndodhur ky episod, unë mbaj mend gjyshen time me shumë dashuri dhe përkushtim që me zor më vinte në gjumë. Shumë kujtime të ëmbla. Çfarë ke ruajtur që nga fëmijëria? Shumë kujtime, disa lodra që i kam dhuratë dhe kam ruajtur, dëshirën për të ëndërruar, për të luajtur dhe buzëqeshur gjithmonë. Cila është koha, që mbart për ty kujtimet më të bukura? Kur kam qenë shumë e vogël kam jetuar në Berlin (Gjermani) i kam akoma shumë të gjalla kujtimet, ndjesitë dhe imazhet pavarësisht moshës sime 7-vjeçare. Ato momente i kujtoj gjithmonë me shumë dashuri. Po kujtimet e hidhura? Nuk mbaj mend. Ç’ndodh me sekretet e tua? I rrëfen diku, i shkruan diku, i mban vetëm për vete...? Ke mbajtur ditar?

Jo, nuk kam mbajtur ditar asnjëherë, i ruaj në kujtimet e mia. Çfarë ka në portofolin tënd? Asnjë gjë të veçantë përveç ç’mund të mbajë portofoli;) Në mëngjes e gjen gjithmonë menjëherë atë që kërkon në dollapin e rrobave? Mundohem:)

Ekziston një aromë të cilën ti e preferon për produkte kozmetike, ushqime të paketuara, aromatizues ambienti apo makine? Jasemine. Çfarë CD ke në makinë? Kam disa. Cila është ngjyra që mbizotëron në shtëpinë tënde? Gri dhe pudër. Çfarë muzike ke zile telefoni? Zilen e zakonshme të Iphone. A ke miq të vjetër? Nëse po a takoheni shpesh me ta? Kam pak miq. A je e hapur për miqësi të reja apo duhet kohë e prova për t’u bërë mik i yti? Duhet kohë që të krijoj besim. Ku rri zakonisht me miqtë? Në vende të ndryshme, kinema, teatër, lokale të ndryshme, jashtë Tiranës preferoj më shumë. Në ç’orë mbyllesh zakonisht në shtëpi? Pra kur mbaron zakonisht dita jote? Kjo varion varet se ku ndodhem dhe me se jam e zënë, por e preferoj shumë ngrohtësinë e shtëpisë. Cila është mbrëmja e zakonshme në shtëpinë tënde? Shoh filma shumë, lexoj, argëtohem me familjen. Po idealja, cila do të ishte? Ia lëmë kohës më pëlqejnë surprizat shumë. Kur shkon për të fjetur? Vonë. Cila është uniforma jote e gjumit? No comment. Kush është njeriu i fundit që i thua “Natën e mirë dhe gjumë të ëmbël”? Njeriut më të dashur për mua.

E shtunë - e diel 23-24 nëntor E shtunë - e diel 13-14 prill2013 2013 www.mapo.al www.mapo.al

fenomen

single and the city

Iva Tiço Kjo rubrikë është trillim. Çdo përkim me ngjarje dhe personazhe realë nuk është aspak i rastit

Të zonjat e bujtinës

VIP-at në aksion

ë parët që i janë bashkuar kësaj nisme të shoqërisë civile që këtë vit u mbështet edhe nga qeveria, të cilët u shfaqën edhe në spotin njoftues, kanë qenë aktorët Gazmend Paja, këngëtarja Gerta Heta, Miriam Cani, Alban Skënderaj e futbollisti Gjergj Muzaka. Ardit Gjebrea, Reis Çiço dhe i gjithë stafi i televizionit Klan dhe ABC News kanë pastruar në rrethinat e godinave të tyre në zonën e ish-Kinostudios “Shqipëria e Re”. Gjebrea ka shkruar në profilin e tij në facebook. “Së pari, mos ta bëjmë pis shtëpinë tonë të madhe, sepse një ditë nuk mjafton për ta pastruar, por një ditë mjafton për të kuptuar që nuk duhet ndotur”. Këngëtarja Elsa Lila ka qenë si vullnetare pranë Kry-

eministrit duke pastruar në zonën e ish-Kombinatit në Tiranë. Kreu i qeverisë, Edi Rama shkruan se në këtë nismë u përfshi së pari si qytetar dhe sigurisht si shërbëtor i vendit dhe qytetarëve. Ministri i Mirëqenies Sociale, Erjon Veliaj ka udhëtuar drejt Gjirokastrës për të ndërmarrë një aksion pastrimi me të rinjtë e qytetit. “Super ditë në Gjirokastër, - shkruan Veliaj.- Fillimisht pastruam Përroin e Ficove, ngjitur me shtëpinë Kadare”. Të tjerë personazhe të njohur që i janë bashkuar nismës së djeshme “Ta pastrojmë Shqipërinë në një ditë” kanë qenë edhe Blendi Salaj, Iva Tiço, Roland Hysi, Arbër Çepani etj.

iç mund ta keni kuptuar nga titulli, isha në teatër. Për të parë shfaq jen “Mirandolina”. Ose siç njihet nga të gjithë, “E zonja e bujtinës”. Nuk do rri të bëj analizën e shfaq jes tani, se kjo nuk pritet nga unë. Domethënë kjo nuk pritet nga të gjitha ato vajza që dinë ndërkaq se D&G nuk do ketë më asnjë koleksion, apo që celuliti nuk zhduket me palestër. Për një arsye apo për një tjetër, vajzat që dinë këto gjëra nuk quhen të besueshme të flasin për letërsinë apo për dramat, ndaj dhe ua lënë këto tema atyre vajzave që moslyerjen e flokut e konsiderojnë vlerë dhe veshjen e pantallonave pa formë me këpucë të zeza me majë e takë katrore dhe një bluzë me ngjyrë allasoj e kanë sfidën më të madhe të intelektit ndaj botës së modës, Ndaj, siç edhe pritet nga vajza si unë, i bie të merrem me ca thashetheme mbi personazhin kryesor, Mirandolinën, të zonjën e Bujtinës. Edhe pse jeton andej nga shekulli i tetëmbëdhjetë, ajo bën një jetë si ne. Në fakt nuk është se e ka zgjedhur të jetë single, të jetojë vetëm dhe të jetë shefja e një bujtine, por kështu ia ka sjellë fati. Në fund të fundit ç‘rëndësi ka kjo, rëndësi ka që ajo është një femër e pavarur edhe shumë e shumë vjet përpara sesa fjala feminizëm të shpikej. Drejton një biznes, pret e përcjell klientë dhe nuk e ka problem të tregojë që kur vjen puna tek shtrati, ka dikë me të cilin të ndajë netët. Kurse gjatë ditëve ka adhuruesit. Jo nga ata që i shprehin ndjenjat me fjalë të bukura, me yje e me hëna, por nga ata që dashurinë e tregojnë me dhurata të vyera, mundësisht ar ose diamante. Dhe pas ca ngatërresave me një kalorës që urrente femrat e që Mirandolina, thjesht ashtu për qejfin e saj e bëri të ndryshonte mendim e të binte kokë e këmbë në dashuri me të, vendos të martohet me atë që i ngrohte shtratin, që nuk ishte as më shumë e as më pak por një nga punonjësit e bujtinës së saj. Ai nuk e kishte me aq qejf këtë punën e martesës, por ajo e kërcënoi që do mbetej pa punë e do kthehej në fshat. Kurse pretendentët e dashuruar, kontër dhe markezë dhanë bekimin e tyre duke premtuar që do ta mbronin çiftin dhe do t’i dhuronin lekë. Dhe në fund fare, të gjithë jetuan të lumtur. Morali? Ku është morali? Epo që dashuria e vërtetë në fund triumfon. Ose që gocat e shkathëta gjithmonë gjejnë burrë. Ose që gocat e shkathëta edhe pasi gjejnë burrë, arrijnë t’u zgrëpin ndonjë lek pretendentëve. Ose që kalorësit, kontët dhe markezët duhet të bëjnë dhurata. Sepse kjo është mënyra e duhur për të shprehur dashurinë. Që nga kohët e Mirandolinës e deri në ditët e sotme, shumë pak gjëra paskan ndryshuar. Edhe pse kalorës, kontër dhe markezër me shpata si qëmoti nuk ka më. As me ato shprehjet poetike të dashurisë me hënë dhe me yje. Ama ka plot nga ata që e shprehin dashurinë me dhurata, edhe pse diamantet nuk janë më miqtë më të mirë, por janë zëvendësuar nga këpucët. Apo me ca çanta me rroba. Apo me pagesën e qirasë së shtëpisë së të adhuruarës së vet. Ose ata kalorësit e mirë fare, ata dhurojnë edhe makinë, madje edhe krejt shtëpinë. Por që të kesh rreth vetes të tillë kalorës, duhet të jesh pak Mirandolinë. Domethënë të dish si ta vërtisësh. Sepse ai që është kalorës për dikë, që i bien krahët në tokë nga çantat e pazarit që bën për të, kur rri me një vajzë tjetër, domethënë jo-Mirandolinë, del që është çun normal, nga ata që e dashura i bën pazarin me lekët e veta dhe i gatuan… Ndërsa Mirandolinat nuk ndryshojnë, me ose pa kalorës pranë. Sapo e kuptojnë që janë të tilla, ato sillen denjësisht si të tilla. Si ajo vajza që ka mbaruar shkollën për dentiste, që ishte dentist edhe kur vishej me Zara dhe me Mango dhe dukej yll e bukur. Pastaj pasi Kalorësi u shfaq në jetën e saj (ashtu si në shfaq je, këta kalorësat i bie të jenë të martuar, ndaj dhe për të krijuar familje me Mirandolinën, as që bëhet fjalë) nisi të shfaqej me veshje dhe çanta nga koleksionet e fundit, mijëra euroshe. Kuptohet, si single-girl e suksesshme, mburret se biznesi i saj i dhëmbëve shkon për mrekulli. Kurse një tjetër, njëzetë-e një çik-vjeçare që njoh unë, as që merr mundimin të justifikohet fare për mijëra eurot që mban në trup: Mirandolina do dukej naive përpara saj, sepse Kalorësi i njëzetë-e-një çik-vjeçares është gati të luftojë gjithë dragonjtë për të (domethënë të ndahet më në fund nga gruaja e të martohet me të). Kurse një tjetër Mirandolinë, tek pallati ngjitur me mua, i shkoi skenarit deri në fund duke e bërë ca si më të bukur mbylljen: pasi Kalorësi investoi për makinë, shtëpi, e katandi (kjo e fundit d.m.th, llogari bankare), nuk jetoi e lumtur me kamerierin por me shefin e vet, që fiks si kamerieri e kishte të madhe dëshirën të jetonte në shtëpinë e saj, me të. Mos e teprova ndonjëçik me thashetheme? Ëëëëë? Unë për teatrin po flisja. Siç do thoshin ato vajzat që s’janë si unë dhe u lejohet të flasin për të tilla tema intelektuale: shfaqja erdhi tek publiku në mënyrë shumë bashkëkohore.

histori

botimi

Ana e panjohur e Frojdit

E vështirë të ruash vetveten

A ishte Zigmund Frojd përgjegjës për vdekjen e së motrës në një kamp përqendrimi nazist? Në Vjenën e pushtuar nga nazistët, Frojdit i jepet privilegji që të largohet jashtë vendit duke marrë me vete njerëzit më të afërt...

recensë personazh pyetsori shënime vitrina Çdo të shtunë / dielë www.mapo.al

recensa

Luljeta Lleshanaku Të çmendur për jetë Më shumë se një risi letrare, Kerouac me këtë libër, frymëzoi krijimin e një kulture të re, e një lëvizjeje të re sociale, të asaj që u quajt lëvizja “Hipi”, pavarësisht se ai vetë nuk e pranoi kurrë këtë ndikim, duke i quajtur hipi-të “kalamaj të mirë” dhe lëvizjen “Hipi”, “një lëvizje të cilën nuk e dallon asgjë nga një lëvizje radikale ortodokse”

Sabri Hamiti Fenomeni Át Zef Pllumi në diktaturë dhe postdiktaturë Agim Baçi

Kadareja përballë pasqyrës njeri Mënyra se si i është qasur romaneve “Prilli i thyer” dhe “Kush e solli Doruntinën?” të Ismail Kadaresë kritiku Agim Baçi në analizën e tij, është një dritare e re që i hapet çdo lexuesi.

Sabri Hamiti u vlerësua me çmimin e Panairit të 16-të të Librit “Tirana 2013”, “Për librin studimor “Zef Pllumi”, në të cilin rigoroziteti dhe eleganca shoqërojnë përkufizimin e një figure madhore ‘siu generis” të letrave shqipe Aida Tuci

Át Zef Pllumi është një fenomen kulturor në kulturën e letërsisë shqipe, në fund të shekullit njëzet e në fillim të shekullit njëzet e një. Ky kapërcim apo lidhje e dy shekujve të botës shqiptare, sa i takon fenomenit Pllumi, shumëçka ia detyron rrethanave kulturore e sociale, po më shumë ia detyron personalitetit të Pllumit...Këtë pikëpamje

Faqe 21

studiuesi Sabri Hamiti e ka kërkuar dhe e ka gjetur shkrimtarinë e Át Zef Pllumit pikërisht në katër veprat kryesore të krijimtarisë së misionit; “Rrno vetëm për me tregue”, “Françeskanët e Mëdhaj”, “Frati i Pashallarëve Bushatli të Shkodrës” dhe “Saga e fëmijnisë”. Studiuesi i është referuar kësaj shkrimtarie të misionarit në librin studimor “Zef Pllumi”, sepse siç thotë në këtë intervistë për Mapo-n, e konsideron një shkrimtar me rëndësi kapitale në letërsinë shqipe që inauguron një model shkrimi në letërsi dhe paraqet një model kulturor. Me këtë vepër Sabri Hamiti u vlerësua me çmimin e Panairit të 16-të të Librit “Tirana 2013” për librin studimor, i motivuar nga juria me këto fjalë: “Për librin studimor "Zef Pllumi", në të cilin rigoroziteti dhe eleganca shoqërojnë përkufizimin e një figure madhore ‘siu generis’ të letrave shqipe”

E shtunë-diel, 23-24 nëntor 2013

www.mapo.al

intervista

Sabri Hamiti mes miqësisë dhe shkrimtarisë së Át Zef Pllumit E kam njohur Át Zef Pllumin, bile guxoj të them që jemi nderuar e kemi qenë miq. Kjo mund të jetë motiv shtesë për lexim e interpretim të kujtueshëm, madje përgjegjësi e madhe për të zbuluar e artikuluar një vlerë e një të vërtetë letrare Pse i jeni referuar Át Zef Pllumit? Sepse është një shkrimtar me rëndësi kapitale në letërsinë shqipe; sepse inauguron një model shkrimi në këtë letërsi; sepse paraqet një model kulturor. Pse u jeni referuar vetëm katër veprave të tij? Kam interpretuar veprat kryesore të Át Zef Pllumit. Kjo më është dukur tani e domosdoshme për të zbuluar domethënien, stilin e moralitetin e një shkrimtarie, vlerat e saj njohëse të botës shqiptare, të cilat e kapërcejnë një kohë. Nuk jam marrë me intervistat, ku ai shpreh ide, mendime e gjykime me vlerë, duke pasur parasysh që njeriu i ditur, si Zef Pllumi, në intervista kurrë nuk shkon përtej asaj që i shtrohet si pyetje. Pra, kam interpretuar veprat ku ai është autor i plotë. Sa kanë ndikuar njohjet tuaja personale në këtë libër? E kam njohur Át Zef Pllumin, bile guxoj të them që jemi nderuar e kemi qenë miq. Kjo mund të jetë motiv shtesë për lexim e interpretim të kujtueshëm, madje përgjegjësi e madhe për të zbuluar e artikuluar një vlerë e një të vërtetë letrare. Kur shkruhet për bashkëkohësit përgjegjësia është gjithmonë e dyfishuar ngase shkrimi, dashur pa dashur, merr karakter të zbulimit. Ju e shihni veprën e tij si: a) letërsi dokumentare, b) letërsi utopike, c) letërsi personale. Në Shqipëri vepra e tij shihet si letërsi e kujtimeve. Mendoni se ky është perceptim i gabuar dhe pse? Në shkrimin tim bëhet karakterizimi e kategorizimi letrar i shkrimtarisë së Zef Pllumit vetëm mbas interpretimit, duke pasur një analizë paraprake si argument. Pra, jam marrë me tekstet e tij e jo me interpretimet e të tjerëve. Kujtesa, po. Po të matej shkrimi letrar me moshat e autorit, atëherë përvoja universale thotë: i riu shkruan imagjinime (ëndrra), i moçmi shkruan kujtime. Dhe Zef Pllumi shkrimtarinë e vet e bëri në moshë të pjekur. Mirëpo kujtimet përnga natyra janë selektive e per-

sonalizuese, ndërsa Pllumi shkruan duke u mbështetur në dëshmi dhe autori merr statusin e pjesëmarrësit dhe të dëshmitarit. Në anën tjetër koncepti i kohës në letërsi lëviz në nivel të akronologjisë, kemi të bëjmë me kohën specifike të krijimtarisë letrare që nuk lidhet me moshat e autorit. A mjafton vetëm ky libër për të marrë në analizë veprën e Át Zef Pllumit. Nëse jo, a do të ketë tjetër studim për ju? Vepra e Át Zef Pllumit është e hapur. Edhe vepra ime është e hapur: një lexim sistematik, por jo sistemor. Do të ketë interesime e lexime të reja, të tjera, sepse rëndësia e vlera e veprës së tij do të rritet për aq sa të zbulohet. Sa për veten, nuk mendoj që duhet të flitet për punët e pakryera. Në rend studimi ju merrni në fillim veprën Rrno vetëm për me tregue, pastaj Françeskanët e Mëdhaj, Frati i Pashallarëve Bushatli të Shkodrës, Saga e fëmijnisë. Ka një arsye përse ju keni ndjekur këtë rend? Së pari, ky është rendi i kohëtores së botimit të këtyre veprave nga ana e autorit. Ndoshta edhe e shkrimit të tyre. Së dyti, në studim është ndjekur një rrjedhë logjike e interpretimit dhe argumentimit të domethënies së veprave, të vlerave të tyre, të lid-

Po të matej shkrimi letrar me moshat e autorit, atëherë përvoja universale thotë: i riu shkruan imagjinime (ëndrra), i moçmi shkruan kujtime. Dhe Zef Pllumi shkrimtarinë e vet e bëri në moshë të pjekur...

hjes së tyre në një projekt (sistem) të tërë letrar. Në veprën e parë Át Zef Pllumi shkruan mbijetesën në torturat e diktaturës dhe dëshmon të ndodhurat mbi françeskanët e qytetarët e tjerë. Në librin e dytë shpalon vlerat e mësuesve të tij të mëdhenj dhe në këtë proces vlerësimi e karakterizimi hyn vetë në rendin e vlerave të tyre, bëhet njëri nga ata. Në librin e tretë thur besimin e marrëveshjes shqiptare për të krijuar vlera të përbashkëta në të ardhmen, natyrisht të mbështetur edhe në kodin e punës e të sakrificës së françeskanëve shqiptarë, të prirë nga dashuria për njeriun. Në librin e katërt i kthehet fëmijërisë së vet për të riprovuar identitetin individual e kulturor, duke zbuluar shenjat e hershme të misionarit. Duke qenë se e keni njohur nga afër Át Zef Pllumin, si do ta përkufizoni si njeri? Çfarë ishte ai për ju? Nuk do të bëja një përkufizim, mu pse përkufizimi e ka mbrenda kufizimin. Po mund të përmend veti të tij: i ditur, i pathyeshëm, i dashur, i drejtë, Njeri. Vetëm po theksoj që kam pasur fat që kam njohur Át Zef Pllumin për të gjallë, ashtu siç i kam njohur për të gjallë Lasgush Poradecin e Eqrem Çabejn, Anton Pashkun e Ibrahim Rugovën. Të gjithë personalitete, krijues, shqiptarë. Veprat e tyre tashmë janë klasikë nacionale. Është e domosdoshme t’i lexojmë klasikët përherë dhe t’i kujtojmë klasikët përherë.

Pjesë nga libri

Gega i fundit

Diferencimi i tij në shkrim shkon deri në përmasa të ndeshjes ideologjike. Në proceset e montuara viktimat flasin gegnisht, kurse prokurorët e ndjekësit flasin toskërisht.

Kam kujtuar që vepra e fundme e madhe në gegnisht po mbetej romani Oh i Anton Pashkut (1971), duke pasur ndërmend edhe Martin Camajn, por ai ishte jashtë. Át Zef Pllumi kthehet në letërsinë shqipe, për të dëshmuar gegnishten në një vepër të madhe, për tu shfaqur si gega i fundit, jo vetëm në kuptimin shkrimor. Kam parasysh koncepcionin e tij për gjuhën jo vetëm si mjet komunikimi, por më parë si identitet, sidomos në shkrimtari. Ai nuk e shkruan gjuhën amtare, por gjuhën e nanës. Temri nuk prek vetëm gjenezën, por edhe zhargonin e autenticitetit: nga fjalori, në forma e në sintaksë, për të dëshmuar një identitet gjuhësor. Diferencimi i tij në shkrim shkon deri në përmasa të ndeshjes ideologjike. Në proceset e montuara viktimat flasin gegnisht, kurse prokurorët e ndjekësit flasin toskërisht. Ne mënyrë implicite Át Zef Pllumi e shtron çështjen e moralitetit të fjalës, duke u pasë marrë me kujtesën e motivimin e saj, që në komunikim e sidomos në shkrimtari, e bartin një kulturë si traditë dhe një shtresë si motivim personal. Më në fund, gjuha në veprën Rrno vetëm për me tregue lidhet me stilin e me njeriun. Autori shkruan ashti si flet, duke forcuar identitetin e vet, që mund të jetë njëra nga vlerat më të identifikueshme të veprës së tij. Edhe në këtë vështrim ky libër është një pasuri e shqipes së shkruar (Pse të shpjegohet maza e tamlit si krem i qumështit)

E shtunë-diel, 23-24 nëntor 2013

www.mapo.al

recensa

Më shumë se një risi letrare, Kerouac me këtë libër, frymëzoi krijimin e një kulture të re, e një lëvizjeje të re sociale, të asaj që u quajt lëvizja “Hipi”, pavarësisht se ai vetë nuk e pranoi kurrë këtë ndikim, duke i quajtur hipi-të “kalamaj të mirë” dhe lëvizjen “Hipi”, “një lëvizje të cilën nuk e dallon asgjë nga një lëvizje radikale ortodokse”

Të çmendur për jetë Luljeta Lleshanaku

bi librin “Në udhë” të Jack Kerouac, botuar nga OMSCA-1, 2013, përkthyer nga Zef Shala. Para disa javësh, në një bisedë mes miqsh dëgjova të flitej për romanin “Në udhë” të Kerouac, dhe për dyshimin, nëse një roman i tillë, aq befasues në vitin 1957 kur u botua, dhe që më vonë u cilësua si një nga njëqind romanet më të mirë të shekullit XX, të perceptohet akoma si i tillë në shqip, pas disa dekadash. Dhe jo vetëm kaq; më shumë se një risi letrare, Kerouac me këtë libër, frymëzoi krijimin e një kulture të re, e një lëvizjeje të re sociale, të asaj që u quajt lëvizja “Hipi”, pavarësisht se ai vetë nuk e pranoi kurrë këtë ndikim, duke i quajtur hipi-të “kalamaj të mirë” dhe lëvizjen “Hipi”, “një lëvizje të cilën nuk e dallon asgjë nga një lëvizje radikale ortodokse”. Por, pavarësisht nga “dalja duarsh e situatës” , Kerouac vetë, në mënyrë të vetëdijshme, u bë pagëzuesi i një lëvizjeje të re letrare, të përbërë nga një grup shkrimtarësh të pas Luftës së Dytë Botërore, brezit “Beat”, një perceptim të cilin gjithashtu do ta hidhte poshtë vite më vonë, duke u shprehur në një intervistë se “Unë nuk jam beatnik; unë jam katolik”, dhe duke i treguar gazetarit një portret të Papa Palit të VItë, e pyet: “A e di kush e ka bërë këtë pikturë? E kam bërë unë.” Njeriu natyral vs. njeriu social Që në rreshtat e parë, romani të zë frymën me ritmin e jashtëzakonshëm të ngjarjeve, karaktereve dhe zëvendësimit të peizazheve gjeografike, të shprehura përmes një gjuhe, e cila mund të quhet “rastësore”, ose e papërpunuar- diçka krejt e panjohur më parë. Më konkretisht, romani është konceptuar si një ditar udhëtimi i një grupi të rinjsh, nga lindja në perëndim, dhe nga jugu në veri të Amerikës së viteve ‘40. Sal Perëdajs (i cili është edhe narratori) dhe Dini Moriarti, janë dy personazhet kryesorë të gjithë kësaj aventure. Megjithatë, duke hyrë më në brendësi, duket se ky roman ishte shkruar posaçërisht për Din Moriartin, një karakter që ndjek vetëm instinktet e tij natyrore, një mishërim i gjallë i gjithë egos bruto, prej të cilës, privohet njeriu social. Dini është ai që i afrohet më së shumti asaj që shpreh vetë autori në libër: “të vetmit njerëz për mua, janë ata, të çmendurit, ata që janë të çmendur për të jetuar, të çmendur për të folur, të çmendur për t’u shpëtuar, të mbushur me dëshirë për gjithçka në të njëjtën kohë, ata që kurrë nuk gogësijnë ose thonë ndonjë gjë të rëndomtë, por digjen, digjen…” Dini vetë ishte një prodhim i rrugës: kishte lindur në makinë, pra, në rrugë, dhe rritur nga një baba endacak. Në moshe të re, ai merret në kampin e riedukimit, prej nga ku ishte arratisur. Si i tillë, Dini kishte vazhdimisht në grishje për udhëtim, për të ikur prej gjithçkaje dhe gjithkujt, grishje për të papriturat, për të panjohurën, për sfida, për emocione, të cilat, kur nuk ekzistonin, ai do t’i shpikte medoemos. Si një ftesë për adrenalinë, ai tërhiqte pas vetes, jo vetëm Salin, por edhe të gjithë të tjerët. Ata ishin djem të një brezi, me interesa të ndryshme, të cilët, nën ndikimin e tij, shfaqnin anën e tyre më të çuditshme, duke u kthyer në bohemë, gënjeshtarë dhe të papërgjegjshëm. Por, në të njëjtën kohë, prania e tij i bënte ata të shijonin thellë aromën e tokës në fushë të hapur, atje ku i zinte drita; i bënte të shijonin jetën në

kushte minimaliste; i bënte të lëshoheshin drejt një hedonizmi larg vramendjeve të një jete normale. Dini ishte një sëmundje ngjitëse. Pija, xhazi dhe seksi, ishin bashkudhëtarët e përhershëm të kësaj shthurjeje lëvizëse; me Dinin, ata e jetonin çdo ditë, si të ishte dita e fundit e jetës, maskë pas së pas cilës, fshihet një lloj dëshpërimi, melankolie, apo fataliteti i një brezi të tërë. Pra, prej fillimi, Sali niset për në Denver, me një motiv disi të paqartë, sipas premtimit të Dinit, që do t’i krijonte mundësi të gjente një punë në anije, nga ku mund të fitonte një dorë parà e të njihte jetën, meqenëse Sali ishte shkrimtar. Por, përveç një aventure mes përmes Amerikës, pa asnjë kacidhe në xhep, me një makinë rrangallë ose me mjete të rastit, asgjë tjetër nuk shkoi sipas planeve të tij, falë ngatërresave që sillte rrugës Dini. Dhe ky udhëtim u riciklua disa herë. Itinerari i fundit, ishte Meksika, ku djemtë shfaqën edhe shenjat e para të lodhjes fizike dhe asaj psikologjike, pas një jete të çmendur pezull dhe pa asnjë niet. Quo vadis Jo më kot kultura “Beat”, i parapriu lëvizjes “Hipi” në vitet ’60; predikimi i një modeli të ri jetese, që i kundërvihej një shoqërie materialiste dhe një mënyre tradicionale jetese, ishin pikat e tyre të përbashkëta. Por ndërsa lëvizja “Hipi” dështoi dhe protagonistët e saj extreme, u kthyen në qytetarët më të devotshëm, një roman si ky, vazhdon të ketë një jehonë të vazhdueshme në të gjithë botën. Dallimi midis të dyjave, është dallimi midis utopisë letrare dhe realitetit. Romani shtron vetëm një alternativë, pa saktësuar se ku po shkon, pa saktësuar çfarë kërkon, duke lënë të kuptojë që janë pikërisht zgjedhjet logjike ato që e vdesin emocionin e të jetuarit. Në roman, shfaqet qartë ani-materializmi i Kerouac-ut. Personazhet i përkasin pothuajse të gjithë shtresës së ulët; ata janë njerëz që përpiqen në mënyrën e tyre- gjë që, më shumë se një tendencë revolucionare apo e majtë, është një lloj refuzimi i Amerikës materialiste, marrëdhënie, të cilën, autori e konsideron si dhunë ndaj personalitetit. Por ndërsa ne rrimë gjithë ankth se si do t’ia dalin djemtë, të dehur në më të shumtën e kohës, pa pasur një strehë për të futur kokën a një destinacion, duke mashtruar dhe duke e lënë veten të mashtrohen nga pasagjerët e rastit që i marrin në makinë për disa centë ose thjesht për të dëgjuar historinë e tyre, ata gjithsesi ia dalin. Lexuesi, përmes një historie të tillë, arrin gjithashtu të kuptojë, se sa pak i duhet njeriut për t’u mbajtur gjallë, madje për ta përjetuar momentin në mënyrën më intensive të mundshme. Dhe fundja, a e bën qëllimi jetën më të bukur? Kjo është pyetja tjetër që ngacmojnë personazhet, të cilët, nuk janë në gjendje të planifikojnë as ditën e nesërme. Por çështja kryesore që shtrohet është “sa?”,pra sa gjatë mund të shkohet më këtë stil jetese? Romani pa fund Pra, ne presim fundin e romanit; sipas ske-

Arsyeja tjetër është se ky roman përfaqëson një epokë antikonformiste dhe idealet e saj, zhvillime ndaj të cilave, ne kemi qenë politikisht të izoluar. Dhe arsyeja e tretë është se, në mënyrën e tij, ky roman ringre edhe njëherë dilemat mbi nevojën për një kuptim të jetës dhe moralin, ose dilemat e Niçes, të cilin e kishte aq për zemër edhe Dini, heroi i këtij romani.

mës klasike ne presim të ndodhë diçka përmbysëse. Në të vërtetë, asgjë e rëndësishme nuk ndodh: thjesht i vjen fundi udhëtimit. Një mbyllje, në dukje mbirealiste (ajo kur Sali ndahet me Dinin për të shkuar në koncert), mbart një lloj ironie në vetvete: idenë se muzika ishte jashtë, muzika ishte Dini, që me baulen e tij të rrjepur, po drejtohej të merrte trenin për t’u kthyer i zhgënjyer në Denver (ku e priste gruaja e dytë, me të cilën ishte divorcuar për t’u martuar me të tretën, të cilën gjithashtu e la për të dytën) . Muzika ishte jeta që po linte pas, ajo jetë e harbuar, dhe jo ai koncert me veshje formale, ai kthim në normalitet, që e bëri Salin, të shkëputej përfundimisht prej Dinit. Antikonformizmi estetik Rrallë ndonjëherë më ka ndodhur, të ndeshem me një shkrimtar të tillë, i cili arrin ta vërtisë gjuhën me shkathtësinë e një xhongleri. Mungesa e sqimës për një gjuhë elitare, të sofistikuar, ose de-estetizimi i gjuhës në atë masë që e gjejmë tek Kerouac, krijon një lloj estetike të re-atë të formatimit vizual përmes gjuhës. Diksioni është thellësisht bisedimor, jo vetëm nga intonacioni, ritmi, por edhe nga përdorimi i dendur i zhargonit herë lokal, por më së shumti zhargonit urban, gjë që me siguri ka qenë edhe sfida më e vështirë e përkthyesit Zef Shala, të cilit i është dashur të përshtatë dialektet dhe aksentet e shqipes, për të ruajtur deri diku sensin divers të origjinalit. Falë këtij ritmi, në rrëfim mungojnë hapësirat parazite: meditatimet dhe subjektivizmi. Fali këtij ritmi, leksikut dhe sintaksës, aftësisë për një skicim të shpejtë por të goditur të personazheve dhe situatave, tek Kerouac, gjuha unifikohet në mënyrë të përkryer si një sistem muskulor me gjithë lëndën e romanit. Kjo cilësi mund të konsiderohet si forma më e lartë funksionalizimit të gjuhës. Ose siç shprehet “beatnik”-u tjetër për të, poeti Allen Ginsberg: “Kerouac hoqi dallimin midis letërsisë dhe jetës”. Kerouac-u dhe shpirti amerikan Edhe pse i botuar disa dekada më parë, “Në udhë”, besoj se duhet të ngjallë një interes të madh tek lexuesi shqiptar, qoftë edhe për arsyen se përmes tij, arrijmë të njihemi me shpirtin aventurier amerikan. Ata që kanë pasur mundësinë të njohin sadopak këtë kontinent nga afër, e dinë që natyra boheme me një çantë në shpinë në zbulim të botës, është dhurata që çdo amerikan do t’i bënte së pari vetes, sapo të mbushte moshën madhore. Të provosh, të njohësh, të mësosh (sidomos nga dështimet), është motoja e pashpallur e çdo të riu. E kur këto hapësira ezaurohen, amerikanët i drejtojnë sytë nga Lindja e Largët, Afrika, Europa, si një mënyrë për të kuptuar pikërisht realitetin e tyre. Arsyeja tjetër është se ky roman përfaqëson një epokë antikonformiste dhe idealet e saj, zhvillime ndaj të cilave, ne kemi qenë politikisht të izoluar. Dhe arsyeja e tretë është se, në mënyrën e tij, ky roman ringre edhe njëherë dilemat mbi nevojën për një kuptim të jetës dhe moralin, ose dilemat e Niçes, të cilin e kishte aq për zemër edhe Dini, heroi i këtij romani.

E shtunë-diel, 23-24 nëntor 2013

analiza

Vetëm raporti me njerëzoren nuk e tradhton këtë, sepse elementi njeri është ajo çka e bashkon letërsinë

www.mapo.al

vitrina Librat e rinj në libraritë e kryeqytetit që propozojnë shtëpitë botuese për lexuesit

Agim Baçi

Kadareja përballë pasqyrës njeri

Titulli: Burimi i jetës Autori: Ayn Rand Përktheu: Amik Kasoruho Shtëpia Botuese “Pegi”

E vështirë të ruash vetveten

Aida Tuci Mënyra se si i është qasur romaneve “Prilli i thyer” dhe “Kush e solli Doruntinën?” të Ismail Kadaresë kritiku Agim Baçi në analizën e tij, është një dritare e re që i hapet çdo lexuesi. “A mund t’i shihni edhe ju këto vepra në këndvështrimin që kam sugjeruar unë?”- pyet në hyrje të librit të tij të ri “Përse e sollën Doruntinën?” (Botimet “Onufri”), ku autori Agim Baçi ka bërë një përsiatje antropologjike-sociologjike të dy romaneve të Kadaresë. Teksa ecën në rrugën e leximit që ka shtruar Agim Baçi, lexuesit ka ndjesinë se po i lexon për herë të parë këto dy romane. Në librin tuaj “Përse e sollën Doruntinën?”, ju sillni një rilexim të romaneve të Kadaresë, “Prilli i thyer” dhe “Kush e solli Doruntinën?”, në një këndvështrim të ri. Ky ka qenë qëllimi juaj? Ky ka qenë qëllimi i librit; të sjellë një këndvështrim tjetër në një diçka që nuk mendoj se tradhtohet kurrë, siç është këndvështrimi i njeriut. Kur flasim për letërsinë jemi të detyruar që të vëmë një element krahasues që lidhet me letërsinë e vërtetë që shkruhet në botë. Vetëm raporti me njerëzoren nuk e tradhton këtë, sepse elementi njeri është ajo çka e bashkon letërsinë. Unë e theksoj shpesh që, ne e lexojmë Dostojevskin pa qenë rus, lexojmë Balzakun pa qenë francezë, lexojmë Thomas Man-in pa qenë gjermanë, lexojmë Philip Roth pa qenë amerikanë, lexojmë Servantes-in pa qenë spanjollë. Kjo sepse njeriu ka të përbashkëta me të gjitha kohërat, me të gjitha vendet. Ajo që i ka mbijetuar të gjitha kohërave pas librave të shenjtë është letërsia. Kjo e bën madhështore letërsinë. Po nga të gjitha ndjesitë njerëzore ti ke kapur linjën e jetës dhe vdekjes. Tek këndvështrimi që ju sugjeroni për leximin e “Prillit të thyer” është dominante linja e dashurisë, ndërsa tek “Kush e solli Doruntinën?” jeni në linjën e të moralshmes njerëzore? Kur mbarova librin e kuptova se ishin plotësim i njëra-tjetrës. Dy pyetjet kryesore që unë shtroj janë: Cila jetë vlen të jetohet? Dhe këtë përgjigje e kam synuar duke përballur Dianën me Gjorgun, dhe pyetja e dytë që shtroj tek “Kush e solli Doruntinën?” është: Cila është vdekja e vërtetë: ajo fizike, apo ka vdekje të mëparshme? Në fakt plotësojnë njëra-tjetrën. Kam përdorur këto dy tekste që kanë një shtrirje në raport edhe si ndjesi popullore, siç janë baladat ose kanuni i së drejtës, për të kuptuar që kudo që të jetosh, të takon të shohësh elementët e jetës dhe të dish të jetosh. Duhet të shikosh dhe ta gjesh jetën aty ku të ka rënë për të jetuar. Unë në këtë këndvështrim e zbres konceptin letrar; njeriun që të jetojë në çdo lloj hapësire. Është ajo që Markezi e ka me Makondën (Njëqind vjet vetmi) dmth, që unë shpesh e theksoj se njeriu duhet të gjejë fshatin e vet; atë fshatin ideal që e kuptojnë dhe i kupton. Ju thoni se për shumë dilema jeni mbështetur tek letërsia dhe keni marrë përgjigje të vlefshme. Pyetja ime është: i ke marrë të gjitha përgjigjet? Shumicën e përgjigjeve të mia i kam marrë nga

letërsia. Në momentet kur mendojmë se është faji i tjetrit që nuk na ka kuptuar, letërsia të sugjeron se nëse ke ndonjë problem, e ke vetëm me veten tënde. Kur e ke të vështirë të pranosh se e ka patur gabim, kthehu tek letërsia dhe merr përgjigjet e asaj që ti nuk ke pranuar dot. Letërsia heq çdolloj barriere, çdolloj etikete të kotë dhe ndërton vetëm etiketën tënde me veten tënde, mes teje dhe teje. Unë mendoj se njeriu më i vështirë me të cilin njerëzit harrojnë të komunikojnë është vetvetja. Beteja më e vështirë është beteja me veten. Ju sugjeroni një këndvështrim tuajin për t’iu qasur leximit të dy romaneve të Kadaresë, por leximi është një ndjesi krejt personale... Mendoni se sa më shumë dritare leximi t’i hapen lexuesit, aq më shumë do të kuptojë? Unë mendoj se kritiku më i mirë është ai që i

bën një pyetje gati-gati intime çdolloj lexuesi: A mund ta shikojë dhe ai këtë libër në këtë këndvështrim? Midis këndvështrimeve të ndryshme lexuesi duhet të gjejë vetveten se kujt i përket. Është si të gjendesh në një dhomë dhe ti hap një dritare leximi, që nuk është as një këndvështrim përfundimtar, as i vetmi dhe as tenton të hedhë poshtë dritare të tjera. Unë tentoj të hap një dritare duke dhënë një këndvështrim, pastaj vendos lexuesi nëse e ka dëshirën ta shohë ashtu, ta ndjejë veprën ashtu. Mendoj se nëse ai pajtohet me këtë, atëherë ti si autor ia ke arritur qëllimit. Përse për Kadarenë? Pas shumë leximesh, më rezulton se më shumë janë marrë me Kadarenë si njeri sesa me tekstin e Kadaresë. Unë i përmbahem një parimi; për një shkrimtar që ka patur kaq shumë ndikim tek shqiptarët, i lexuar jo vetëm mes shqiptarëve por edhe në botë, ne duhet të flasim duke u marrë me tekstin. Mua më intereson letërsia si e tillë. Në letërsinë e sotme botërore, kur kritika flet për autorë të ndryshëm nuk merret fare me arsyet e të shkruarit ose e të mosshkruarit, si ishte dhe në çfarë kushtesh ka jetuar. Unë dua ta shoh letërsinë vetëm brenda tekstit, jashtë tekstit pak më intereson. Si të rezulton Kadare brenda tekstit? Unë kam bindjen që, në qoftë se një tekst të jep shansin që mbi të të ndërtosh një alibi, e ka arritur qëllimin. Përderisa Kadareja të jep mundësinë që mbi të ti të ndërtosh tekste, do të thotë që është një letërsi që lexohet me ëndje. Rilexohet? Nuk mund të jap një përgjigje përfundimtare. Ka libra që do rilexohen por dhe që do të humbin në kohë. Këtë e vendos koha dhe lexuesi i së ardhmes. Por Kadare e ka mundësinë të provohet nëse do të rilexohet, për shkak se brezi i prindërve tanë dhe ne vetë i kemi blerë veprat e Kadaresë dhe i kemi në shtëpitë tona dhe brezi i ri dhe atyre që do vijnë do të ndeshen me të si autor. Duan apo s’duan, ai do të jetë i pranishëm në familjet shqiptare. Rileximi do varet edhe nga mënyra sesi do ta shohim. Pasqyra që i shemb kohët është njeriu. Dhe unë përmes kësaj pasqyre kam tentuar ta shoh Kadarenë, një pasqyrë që nuk tregon imazhe të gabuara. A kam dhe shumë gjëra të tjera për të thënë për Kadarenë? Po, kam, dhe jam ende rrugës për të thënë shumë gjëra. Çfarë ju ka mbetur pa thënë? Keni ndonjë libër tjetër në dorë? Po, kam, titullohet “Karuseli i sociologjisë së Kadaresë” dhe jam marrë me boshtin: Moskë-Tiranë-Paris-Gjirokastër-Stamboll-Pekin. Si ndryshojnë personazhet? Cilët personazhe kalojnë nga një libër në tjetrin, cilat fabula kalojnë nga një libër në një libër tjetër? Kush është personazhi me të cilin identifikohet më shumë Kadareja... Kush është? Është vetë Kadareja. Te libri juaj “Përse e sollën Doruntinën?”, ju shkruani se Besjani është vetë shkrimtari? Ka shumë personazhe që u ka vënë tiparet e veta, por asnjërin nuk e ka rritur si veten.

“Burimi i jetës”, botuar në vitin 1943, qe suksesi i parë letrar i Ayn Rand, libër i cili i solli famën botërore, pavarësinë financiare. Pothuajse 8 milionë kopje të shitura të librit janë shpërndarë në gjithë botën. Ky klasik i të gjitha kohërave rrëfen historinë e një arkitekti të ri dhe rebel, betejën e tij kundër standardeve konvencionale, përpjekjet për të ruajtur të pacenuar integritetin e tij për të qenë vetvetja me çdo kusht. Titulli: Moderato cantabile. Shalli analuzian Autori: Marguerite Duras Përktheu: Mirela Kumbaro Shtëpia Botuese “Pegi”

Nga kolana Femrat për femrat ‘Moderato cantabile’ është një nga librat e parë që i sollën famë Marguerite Duras. Libri konsiderohet shpeshherë si pjesë e rrymës “nouveau roman”. Stili i tij është në fillim i vrazhdë dhe i thatë, por ndryshon papritur në Kapitullin VII, ku ngjyrat dhe ndjenjat e tregimtarit janë shumë më të qarta. Novela u kthye në film në vitin 1960 nga Peter Brook, me aktorët Jean Paul Belmondo dhe Jeanne Moreau. Kjo e fundit me rolin e Ana Debaredës, fitoi çmimin si “Aktorja më e mirë” në Festivalin e Filmit në Kanë. Titulli: Motra e Frojdit Autori: Goce Smilevski Përktheu: Agim Doksani Shtëpia Botuese “Morava”

Ana e panjohur e Frojdit A ishte Zigmund Frojd përgjegjës për vdekjen e së motrës në një kamp përqendrimi nazist? Në Vjenën e pushtuar nga nazistët, Frojdit i jepet privilegji që të largohet jashtë vendit duke marrë me vete njerëzit më të afërt. Në listën e përpiluar nga themeluesi i psikoanalizës u përfshinë gruaja, bijtë, kunata, dy asistentë, mjeku personal i familjes, madje dhe qeni, por jo katër motrat moshëthyera Maria, Roza, Paulina dhe Adolfina. Është zëri i kësaj të fundit, e degdisur në kampin e përqendrimit të Terezinit, që rikujton plot keqardhje marrëdhënien e veçantë që kishte me të vëllanë, nga një fëmijëri e jetuar në simbiozë, ku Zigmundi ishte mentori që e udhëhiqte në zbulimin e botës, deri në largimin e pashmangshëm prej saj….

esse

Idi, essi,uni

Nova Demokratia

Këpucët e vjetra dhe G. K. Chesterton

Raportet intime, komplekset, dryshimet e tyre tek ne

A ka përfunduar tranzicioni?

Rudolf Marku

Ylli Pango

Tonin gjuraj

Pikëpamje profil Economicus Ideologji esse Çdo të shtunë / dielë www.mapo.al

mapo lunch

I “pandreqshëm” si Nikoll Lesi

Shpjegimi i ‘Përse Qeveria është Problemi’ Esetë, 22 të tilla, janë një përmbledhje e Dr. Lanny Ebenstein, të grumbulluara në librin “The Indispensable Milton Friedman”. Ebenstein është profesor i Shkencave Ekonomike në Santa Barbara, Kaliforni, dhe ka shkruar libra autobiografikë për Friedman dhe Friedrich Hayek. Gazeta “Mapo” do t’i botojë të plota në vazhdim në numrin e Wekeend-it, pasi 7 të tilla janë publikuar më parë në faqet Op-Ed të së përditshmes. Në një përpjekje për të ofruar pikëpamje liberale të djathta për çështje përherë të debatuara si shëndetësia, tregu i lirë, shteti i madh apo i vogël etj.

Lobimet e Interesave Speciale Shpjegimi më i zakonshëm rreth asaj përse qeveria është problemi, të cilin unë e kam theksuar, është influenca e interesave speciale. Shpeshherë, aksionet e qeverisë sjellin benefite të ko n c e n t r u a r a k u r ve n d o s i n shpërndarje të kostos. Një shembull dramatik më ndodhi dje kur po bisedoja me një shofer taksie. Ju e dini se shoferët e taksive janë burimet dhe bartësit e anekdotave. Meqë unë kam qenë për një kohë të gjatë i interesuar në problemin e taksive, unë e pyeta atë se sa është çmimi i një lejeje që duhet të paguajë një shofer taksie për të pasur të drejtë të punojë në rrugët e New York-ut. Sepse, siç mund ta dini ju, atje ka një numër të kufizuar taksish, drejtuesit e të cilave duhet të pajisen me këto medaljone. Ky çmim

Faqe 25

është sot afërsisht 100.000 deri në 125.000 dollarë. Është e qartë, nëse ju hiqni këto kufizime në numrin e taksive, beneficet do të kapërcenin shumëfish humbjet. Konsumatorët do të përfitonin duke pasur një shkallë më të gjerë të alternativave. Atje do të kishim më shumë taksi, pra do të kishim nevojë për më shumë shoferë. Për të tërhequr më shumë shoferë, të ardhurat nga ata do të rriteshin. Në zhargonin ekonomik, kurba e ofertës do të ketë një ngjitje pozitive. Përse akoma vazhdon kufizimi i numrit të taksive? Përgjigja është e qartë: njerëzit që kanë aktualisht këto medaljone do të humbisnin. Ata e dinë se do të humbisnin me siguri. Ata megjithëse nuk janë shumë, do të bënin shumë zhurmë nëpër...

E shtunë-diel, 23-24 nëntor 2013

www.mapo.al

Free to choose ESSE *Esetë, 22 të tilla, janë një përmbledhje e Dr. Lanny Ebenstein, të grumbulluara në librin “The Indispensable Milton Friedman”. Ebenstein është profesor i Shkencave ekonomike në Santa Barbara, Kaliforni, dhe ka shkruar libra autobiografikë për Friedman dhe Friedrich Hayek. Gazeta MAPO do t’i botojë të plota në vazhdim, për t’i përmbledhur më pas në një libër.

Shpjegimi i ‘Përse Qeveria është Problemi’ Milton Friedman Lobimet e Interesave Speciale Shpjegimi më i zakonshëm rreth asaj përse qeveria është problemi, të cilin unë e kam theksuar, është influenca e interesave speciale. Shpeshherë, aksionet e qeverisë sjellin benefite të ko n c e n t r u a r a k u r ve n d o s i n shpërndarje të kostos. Një shembull dramatik më ndodhi dje kur po bisedoja me një shofer taksie. Ju e dini se shoferët e taksive janë burimet dhe bartësit e anekdotave. Meqë unë kam qenë për një kohë të gjatë i interesuar në problemin e taksive, unë e pyeta atë se sa është çmimi i një lejeje që duhet të paguajë një shofer taksie për të pasur të drejtë të punojë në rrugët e New York-ut. Sepse, siç mund ta dini ju, atje ka një numër të kufizuar taksish, drejtuesit e të cilave duhet të pajisen me këto medaljone. Ky çmim është sot afërsisht 100.000 deri në 125.000 dollarë. Është e qartë, nëse ju hiqni këto kufizime në numrin e taksive, beneficet do të kapërcenin shumëfish humbjet. Konsumatorët do të përfitonin duke pasur një shkallë më të gjerë të alternativave. Atje do të kishim më shumë taksi, pra do të kishim nevojë për më shumë shoferë. Për të tërhequr më shumë shoferë, të ardhurat nga ata do të rriteshin. Në zhargonin ekonomik, kurba e ofertës do të ketë një ngjitje pozitive. Përse akoma vazhdon kufizimi i numrit të taksive? Përgjigja është e qartë: njerëzit që kanë aktualisht këto medaljone do të humbisnin. Ata e dinë se do të humbisnin me siguri. Ata megjithëse nuk janë shumë, do të bënin shumë zhurmë nëpër zyrat e administratës të qytetit. Njerëzit që kanë në dorë të vendosin nëse duhen shtuar apo jo taksitë, nuk e dinë faktin se do të mund të punësoheshin më shumë njerëz apo me punë më të mirë. Nuk ka asnjë nga ju në këtë sallë që do të mendonte të shkonte në zyrat e qytetit për të dëshmuar për të pasur një shërbim taksish më të mirë. Kjo nuk ia vlen për ju për ta bërë këtë. Ju keni të drejtë: sepse ka një injorancë racionale tek ju për mos ta bërë këtë.

Nëse një sipërmarrje private ka dështuar, ajo do të mbyllte dyert nëse nuk do të ndihmohej me fonde nga qeveria për të vazhduar biznesin; por nëse një sipërmarrje shtetërore do të kishte dështuar, ky dështim do të vazhdonte duke e mbajtur edhe me humbje këtë sipërmarrje. Fenomeni i koncentrimit të benefiteve dhe shpërndarjes së kostove të krijuara, është një shpjegim i përdorur për shumë programe qeveritare. Por unë nuk do të besoja aspak atë edhe për faktin e situatës që ndodhemi sot. Për shembull, kjo nuk shpjegon atë që kur një sipërmarrje shtetërore fillon dhe vazhdon të funksionojë, ajo do të rezultojë kurdoherë me një eficiencë ekonomike shumë më të dobët krahasuar me një sipërmarrje private të së njëjtit produkt prodhimi. Ndoshta është fakti i një benefiti të koncentruar që çon tek një sipërmarrje shtetërore. Sidoqoftë, unë vazhdoj akoma të mos kuptoj përse Shërbimi Postar është më pak eficient sesa United Parcel Services. Një përgjigje e zakonshme do të ishte ajo që një incentivë për fitime është kurdoherë më e fuqishme sesa incentiva për shërbimin publik. Në një aspekt, unë besoj që kjo është e drejtë, por në një aspekt tjetër unë besoj kjo është komplet e gabuar. Njerëzit që drejtojnë kompanitë private kanë të njëjtat incentiva si edhe njerëzit që punojnë për kompanitë qeveritare. Në të gjitha rastet, incentivi është i njëjtë: për të arritur interesat e tyre. Miku im i vjetër, Armen Alchian, i cili është një profesor në Universitetin e Kalifornisë në Los Angelos, e ka shprehur këtë në një formë shumë të drejtpërdrejtë. Këtu kemi një moment esencial, thotë ai, kjo mund të bëhej nga gjithkush që ju besoni, por me konditën që ky gjithëkushi të vinte interesin tuaj dhe jo interesin e tij (qeverisë) në plan të parë. Një problem tjetër që ne kemi është ai që njerëzit që drejtojnë korporatat private janë të ngjashëm me ata që drejtojnë sipërmarrjet publike të qeverisë, ashtu si kinezët në Hongkong janë të njejtë me kinezët në

Supozoni të njëjtin grup njerëzish të kenë të njëjtën ide, për të filluar të njëjtën sipërmarrje por në sektorin shtetëror, ku rezultatet e fillimit do të jenë të njëjta si më lart. Pra, do kemi një dështim të saj. Por ndryshe nga rasti i sipërm, ata do të kenë një fund tjetër. Asnjëri nuk do të pranonte që ata kanë bërë gabime, dhe bile askush nuk iu kërkon atyre ta bëjnë këtë. Ata mund të vazhdojnë të argumentojnë se gjoja kjo sipërmarrje nuk ishte planifikuar në një shkallë më të gjerë të mjaftueshme e tjera. Gjë shumë e rëndësishme: ata do të kenë xhepa më të thellë për të kërkuar dhe mundësira shumë më të mëdha. Me një qëllim të mirë, për ta zgjeruar në një shkallë të gjerë këtë sipërmarrje, ata do të përpiqen të bindin njerëzit për të paguar më shumë taksa, apo për të alokuar fonde të buxhetit.

tokën mëmë, por rezultatet në aspektin ekonomik janë krejtësisht të ndryshme. Po ashtu si Gjermania Lindore me atë Perëndimore, njerëzit janë të njëjtë, janë gjermanë, por arritjet dhe rezultatet janë krejtësisht të ndryshme. Argumenti im qëndron në atë se aksionet që bëhen për interesa personale ndryshojnë kryekëput kur ato bëhen në sfera private nga ato që bëhen në sferat publike. Në qoftë se një grup njerëzish fillojnë një sipërmarrje në një sferë private, kjo mund të jetë e suksesshme apo edhe mund të dështojë. Në fakt, shumica e sipërmarrjeve private dështojnë që në fillim të aktivitetit. Por ato që do të kenë sukses, do të vazhdojnë të ekzistojnë për një kohë të gjatë. Në rastet kur sipërmarrja dështon, kjo do të thotë respektivisht një humbje e parave dhe kapitalit të investuar. Njerëzit që e kishin atë në pronësi kanë një fund të qartë për to, që është humbja. Nëse do të mendonin që të vazhdonin akoma, ata duhet të kërkojnë nëpër xhepat e tyre apo forma të tjera, ku shanset janë shumë të vogla tashmë. Ata me siguri do të ngurronin ta bënin këtë, pra ata kurdoherë do të kenë një incentivë të fortë që ose ta vazhdojnë sipërmarrjen ose ta mbyllin atë. Supozoni të njëjtin grup njerëzish të kenë të njëjtën ide, për të filluar të njëjtën sipërmarrje por në sektorin shtetëror, ku rezultatet e fillimit do të jenë të njëjta si më lart. Pra, do kemi një dështim të saj. Por ndryshe nga rasti i sipërm, ata do të kenë një fund tjetër. Asnjëri nuk do të pranonte që ata kanë bërë gabime, dhe bile askush nuk iu kërkon atyre ta bëjnë këtë. Ata mund të vazhdojnë të argumentojnë se gjoja kjo sipërmarrje nuk ishte planifikuar në një shkallë më të gjerë të mjaftueshme e tjera. Gjë shumë e

rëndësishme: ata do të kenë xhepa më të thellë për të kërkuar dhe mundësira shumë më të mëdha. Me një qëllim të mirë, për ta zgjeruar në një shkallë të gjerë këtë sipërmarrje, ata do të përpiqen të bindin njerëzit për të paguar më shumë taksa, apo për të alokuar fonde të buxhetit. Ky është mekanizmi që shpjegon këtë rregull të përgjithshëm: Nëse një sipërmarrje private është e dështuar, ajo do të mbyllë dyert e saj, vetëm në rast se qeveria do ta ndihmonte me fonde shtetërore; Nëse një sipërmarrje shtetërore është e dështuar, ajo do të vazhdojë të zgjerohet me siguri. Unë do të desha nga ju që të më gjeni të paktën një rast të kundërt me këto. Shumë shembuj që ilustrojnë argumentin e mësipërm Qeveria mund të ndërmarrë një aktivitet i cili mund të jetë i dëshirueshëm dhe i nevojshëm në një moment të caktuar. Sapo aktiviteti të ketë filluar, njerëzit në të dyja krahët si në qeveri ashtu dhe në sektorin privat tregojnë një interes të gjerë në të. Nëse arsyeja e fillimit të këtij aksioni zbehet dhe zhduket, ata do të kishin një incentivë të fuqishme për të gjetur një justifikim që aksioni të vazhdojë akoma. Një shembull i pastër në sferat ndërkombëtare është International Monetary Fund (FMN). Ajo ishte krijuar për të administruar një sistem për rregullimin e sistemit të vlerave të shkëmbimit valutor. Diskutimi nëse ky ishte një sistem i mirë apo i keq, del përtej argumentit tim. Në vitin 1971, pasi Presidenti Nixon, kishte mbyllur Dritaren e Arit, ky sistem i këmbimit ishte rrëzuar dhe ishte zëvendësuar me sistemin e vlerave të qarkullimit valutor. Funksioni i FMN-së u humbi, por në vend që të çmontohej, ajo ndryshoi funksionin e saj duke u

E shtunë-diel, 23-24 nëntor 2013

www.mapo.al

Nova Demokratia Për transformimin e shoqërisë shqiptare janë akoma në diskutim shumë faktorë politikë, socialë dhe ekonomikë, që ndikojnë në kompletimin e tranzicionit, i cili më pas do t’i hapte rrugë konsolidimit demokratik.

A ka përfunduar tranzicioni? Tonin Gjuraj

zgjeruar edhe më tej. U kthye në një agjenci të asistencës për vende me probleme e kriza financiare, duke kërkuar thellë në xhepat e investitorëve dhe sponsorizuesve të saj, për të vazhduar financimin e këtyre vendeve. Në Bretton Woods, ishin ngritur dy agjenci: njëra për të administruar sistemin e shkëmbimit valutor dhe tjetra, Banka Botërore, për të performuar nxitjen e zhvillimit ekonomik. Tani ju keni dy agjenci për të promovuar zhvillimin, të cilat për mendimin tim, të dyja janë duke bërë më shumë dëme sesa ndihmë. Le të marrim një shembull krejt të ndryshëm në SHBA. Në fund të Luftës së Dytë Botërore, ne kishim kontroll mbi pagat dhe çmimet. Nën kushtet e inflacionit, shumë punëdhënës e kishin shumë të vështirë për të rekrutuar punonjës. Ata përpiqeshin për të gjetur mënyra për të bërë diçka rreth mundësisë për kufizimin e kontrollit të pagave. Ata filluan të ofrojnë shërbim shëndetësor si një formë benefiti kompensues për tërheqjen e punonjësve dhe arritën të kenë sukses që ky benefit të mund të konsiderohej si i pa taksueshëm nga shteti. Justifikimi ishte zhdukur, njëherazi dhe kontrolli mbi pagat dhe çmimet ishte eliminuar. Por përjashtimi i benefitit të shërbimit shëndetësor nga taksimi nuk ishte zhdukur, përkundrazi, ai vazhdonte akoma. Askush nuk po shpenzonte personalisht para në të, ky përfshihej në shpenzimet e taksapaguesve të tjerë. Kjo bëri që të krijohej një sistem shëndetësor, i cili ishte dhe vazhdon të konsiderohet nga punonjësit si diçka tënden që të takon ku, ata punonjësit, të marrin benefite shëndetësore nga punëdhënësit, pasi kështu këto të fundit, do të mund të fusnin këtë kosto në shpenzime për efekt taksimi. Si

rezultat, kjo praktikë është bërë një shtytës orientues drejt mjekësisë së socializuar. Subvencionet dhe Kufizime t në Importe Ekspertët liberalë do të argumentonin që problemet tona janë pasojë dhe shkak në atë që publiku dëshiron të gjitha të mirat nga shteti i cili është i “supozuar” t’ia sigurojë këtë publikut. Nga ana e tij shteti, u premton që do tua sigurojë atyre këto benefite por me kusht që këta njerëzit makutë dhe sarafë të paguajnë më shumë taksa, dhe atëherë ne mund t’ju sigurojmë gjithçka që ju keni nevojë. Ata mund të kenë pjesërisht të drejtë, por kjo është shumë larg së vërtetës. Për shembull, kjo nuk shpjegon aspak përse qeveria vazhdon të bëjë subvencione agro-bujqësore. Me të vërtetë, njerëzit e këtij vendi dëshirojnë të paguajnë me taksat e tyre këta fermerë që të kultivojnë prodhime dhe ti hedhin ato në plehra apo ti shesin me çmime të ulëta në vende të tjera? Duke pranuar atë që njerëzit dëshirojnë që qeveria tu sigurojë shërbim shëndetësor (me anë të medicade dhe medicare), por kjo nuk është aspak e vërtetë që njerëzit janë dakord me subvencionimet për prodhimet bujqësore, apo kufizimet për importimin e makinave japoneze, kufizime të cilat rrisin me më shumë se 2000 dollarë koston e çdo personi që nget makinë personale, dhe pa influencuar në pakësimin e shitjeve të makinave të prodhimit vendas. Kjo nuk është e vërtetë për kuotat e importit të sheqerit. Nëse ju do të kishit një votë publike pro asaj që të paguhet sheqeri dyfishin e çmimit krahasuar me atë të tregut botëror, a mendoni ju se njerëzit do të votonin pro kësaj? Pra, nuk është e vërtetë që njerëzit i duan të gjitha ‘të mirat’ e qeverisë.

ranohet, në përgjithësi, se analiza e tranzicionit demokratik në Shqipëri ka qenë kryesisht pronë e politikanëve dhe mediave në vend. Siç do të shkruante në 1991 Grzegorz Ekiert, analiza e tranzicionit drejt demokracisë liberale është më interesantja nga pikëpamja teorike dhe më relevantja nga perspektiva politike, kurse funksionimi dhe konsolidimi i rendit demokratik përbën një prej shumë zhvillimeve të mundshme të procesit të tranzicionit. Por, a është kompletuar tranzicioni demokratik në Shqipëri? Ka gjithnjë debate lidhur me tranzicionet, se ata mund të fillojnë, por mund të tejzgjaten, madje dhe mund të mos përfundojnë kurrë. Për shembull, a ka përfunduar tranzicioni demokratik me pranimin e vendit tonë në NATO, ose a do të quhet ai i përfunduar nëse marrim statusin e vendit kandidat për në BE këtë dhjetor? A duhen apo maten vetëm standardet ekonomike, apo vendimi mund të jetë thjesht politik dhe për arsye të tjera gjeopolitike e gjeostrategjike? Standardet ekonomike natyrisht që kanë rëndësi të madhe në procesin e tranzicionit të një vendi, por janë kryesisht faktorët politikë ata të cilët mbeten themelorë në përcaktimin e shkallës së suksesit apo dështimit të një tranzicioni paskomunist. Kjo ka të bëjë, më konkretisht, së pari, me konsolidimin e institucioneve demokratike dhe, së dyti, me marrëdhëniet politike në shoqëri. Tranzicioni demokratik quhet i kompletuar, sipas tranzitologëve Juan Linz & Alfred Stepan, kur arrihet një marrëveshje e mjaftueshme rreth procedurave politike, të cilat prodhojnë një qeveri të zgjedhur, kur kjo e fundit vjen në pushtet si rezultat direkt i votës së lirë e popullore, kur ajo ka de facto autoritetin për të gjeneruar politika të reja, si dhe kur pushteti legjislativ, ekzekutiv dhe gjyqësor, që lindin nga demokracia e re nuk duhet të ndajnë pushtet de jure me trupat e tjerë. Është e dukshme dhe e kuptueshme pra që realizimi i zgjedhjeve të lira jep vetëm legjitimitet zgjedhor, duke krijuar kësisoj një premisë për sistemin demokratik, por ato nuk japin garanci për mirëfunksionimin demokratik të shtetit dhe shoqërisë si e tërë. Në shtetin demokratik, sipas G. Sartorit, në demokracinë përfaqësuese, njerëzit janë të lirë të marrin pjesë në proceset politike dhe të qeverisjes. Ata lejohen të zgjedhin dhe të largojnë me votën e lirë udhëheqësit e vendit në mënyrë periodike, por vendi është demokratik dhe legjitim, nëse drejtuesit e tij qeverisin demokratikisht. Me fjalë të tjera, tranzicioni demokratik nuk mund të quhet “i përfunduar” apo “i kompletuar”, pa sjellje demokratike të elitës së saj politike, veçanërisht asaj pushtetare, pa konsolidimin e institucioneve të shtetit demokratik, që të jenë në gjendje, natyrshëm dhe së brendshmi, t’u rezistojnë tendencave frenuese dhe bllokuese të elitave politike dhe presionit që krijohet brenda vetë sistemit. Shqipëria, në këtë kontekst, është ballafaquar me vështirësi e barriera unike ndoshta, krahasuar me vendet e tjera të ish-Lindjes komuniste. Di Palma do të argumentonte se, ndryshimet sociale në ish-Lindjen komuniste i atribuohen në një masë të madhe proceseve të modernizimit, të cilat pastaj sjellin konsolidimin demokratik. Shqipëria ka qenë ndoshta pjesërisht e modernizuar në prag të ndryshimeve demokratike, duke mos trashëguar asgjë prej shoqërive industriale të zhvilluara, të cilat kanë të përbashkëta institucionet politike demokratike, ekonomi të lirë tregu dhe norma liberale fetare, shoqërore e seksuale. Shqipëria, po ashtu, jo vetëm që nuk ishte e modernizuar, por nuk trashëgoi pothuajse asgjë liberale. Liberalizimi, sipas Linz dhe Stepan, në një mjedis demokratik mund të kërkojë një përzierje ndryshimesh të politikës dhe ndryshimeve sociale, më pak censurë ndaj medias, hapësirë disi më të madhe për organizimin e aktiviteteve autonome të klasës punëtore, njëfarë mbrojtjeje të in-

dividit, lirimin e shumicës së të përndjekurve politikë, kthimin e ekzilantëve, masa për përmirësimin dhe shpërndarjen e të ardhurave dhe më e rëndësishmja tolerimi i opozitës. Mirëpo është parakusht për demokratizimin të kërkojë liberalizim, pasi demokratizimi është një koncept politik edhe më i gjerë e më specifik. Ai kërkon garë të hapur mbi të drejtën për të fituar kontrollin e qeverisjes, zgjedhje të lira kompetitive, rezultati i të cilave përcakton se kush do të qeverisë. Kësisoj, mund të ketë liberalizim pa demokratizim, por në rastin e Shqipërisë nuk mund të ndodhte e kundërta. Pra, vendi nuk mund të vijonte procesin e demokratizimit, pa përmbushur si duhet kushtin e liberalizimit. Kjo, përveç të tjerave, shpjegon arsyen përse Shqipëria ishte unike në rrugën drejt kompletimit të tranzicionit të saj demokratik. A vazhdon Shqipëria të ketë akoma tipare të një vendi në tranzicion? Fatkeqësisht, Shqipëria nuk trashëgoi ato që Samuel P. Huntington i kishte quajtur “parakushte për demokracinë”, si, për shembull, përvojën e pluralizmit, shkallën e ndikimit shoqëror e politik të Perëndimit, sepse vendi ishte i vetizoluar për dekada me radhë, pa zhvillim ekonomik në shkallë të gjerë, me mungesë totale të respektimit të të drejtave të njeriut,

Mbështetur në mungesën e këtyre “parakushteve” duket sikur vendi iu nënshtrua një lloj determinizmi politik, por ishin (dhe janë), fatmirësisht, institucionet e demokracive perëndimore, ato të cilat u shikuan si instrumente për kapërcimin e këtyre “parakushteve”, si dhe fakti që ideja e demokracisë ka qenë dhe është sunduese në nivel të gjerë popullor dhe të elitës politike... mungesë të një shoqërie të gjallë civile dhe e pamodernizuar. Të vetmin “parakusht” huntingtonian kishte, në tërësi, homogjenitetin etnik. Mbështetur në mungesën e këtyre “parakushteve” duket sikur vendi iu nënshtrua një lloj determinizmi politik, por ishin (dhe janë), fatmirësisht, institucionet e demokracive perëndimore, ato të cilat u shikuan si instrumente për kapërcimin e këtyre “parakushteve”, si dhe fakti që ideja e demokracisë ka qenë dhe është sunduese në nivel të gjerë popullor dhe të elitës politike. Problemet e tranzicionit shqiptar nuk kanë të bëjnë me idenë e demokracisë, as me vetë demokracinë, por me zbatimin e saj. Vendi vijon të ketë një sistem politik të pakonsoliduar dhe larg modelit të një demokracie liberale. Vetëm demokracia zgjedhore (apo funksionale në disa aspekte) nuk mjafton për ta quajtur një sistem politik si demokraci të mirëfilltë. Në Shqipëri, qeveria përgjigjet para qytetarëve që e kanë zgjedhur zakonisht vetëm gjatë fushatave zgjedhore, duke shmangur një llogaridhënie vertikale të herëpashershme dhe duke reduktuar marrjen pjesë dhe ndikimin që opinioni publik duhej të kishte më shumë mbi debatet rreth vendimeve të rëndësishme që prekin shoqërinë. Sa kohë demokracia shqiptare nuk është një proces që riprodhohet vazhdimisht dhe vetëpërforcues, përtej ndikimit të jashtëm, me qëndrime publike transparente dhe hartim gjithëpërfshirës të politikave publike, që të krijojnë shanse të barabarta dhe llogaridhënie publike që priten prej qytetarëve, kalimi në procesin e konsolidimit demokratik duket ende larg. Për transformimin e shoqërisë shqiptare janë akoma në diskutim shumë faktorë politikë, socialë dhe ekonomikë, që ndikojnë në kompletimin e tranzicionit, i cili më pas do t’i hapte rrugë konsolidimit demokratik.

E shtunë-diel, 23-24 nëntor 2013

esse

www.mapo.al

Sido që të jetë puna, je dakord a je kundër Chestertonit, nuk ke se si të mos vësh re një ngjashmëri mes këpucarit plak që ngulte këmbë të arnonte deri në fund këpucët e vjetra, me shkrimtarin anglez, shtëpinë e të cilit ku ai ka jetuar në Londër e kam pothuajse aq pranë, sa kam patur dhe dyqanin ku punonte ai këpucari në qytetin e Lezhës.

Këpucët e vjetra dhe G. K. Chesterton Rudolf Marku

Shtëpia jonë ishte një shtëpi private dykatëshe, me dritaret e dhomave të gjumit që shihnin nga rruga me kalldrëm, dhe me dhomën e ndenjes që binte nga ana e lumit Drin. Ishte një shtëpi kaq e madhe, sa konsiderohej një fyerje e tërthortë për banorët e tjerë të qytetit të cilët zakonisht banonin në apartamentet e ngushta shtetërore. Për ta ndrequr disi këtë padrejtësi, Kryetari i qytetit, një Furrtar nga Barbullushi që kishte mbirë në mënyrën më misterioze në qytetin tonë dhe të cilin pothuajse të gjithë banorët e konsideronin me humor ( ndonëse tepër i dhjamur dhe i trashur që të mund të kishte humor të hollë), kishte urdhëruar që dhoma e madhe e katit përdhes të “sekuestrohej” dhe të bëhej dyqan këpucarësh. Shtëpia e X-it tash e mrapa do ketë mundësi që të ecë, dhe jo të rrijë në një vend, ha, ha, ha!- kishte bërë shaka Kryetari. Sa keq që nuk e bënë furrë pjekjesh, komentoi im atë, se kryetari i qytetit do të na nderonte më shpesh me praninë e tij! Shumë shpejt u bëmë komshinj me këpucarët. Më i vjetri prej tyre, Kolë Kunra, ishte një plak i kërrusur, më një përparëse lëkure të rrjepur e të dalë boje, që mezi mbahej në këmbë kur ngrihej nga stoli i drunjtë i punës. Binte i gjithi erë tutkall, dhe tutkalli dhe lëndët ngjitëse i shpërndaheshin mbi të gjithë sipërfaqen e përparëses së tij, aq sa vetë përparësja kishte marrë ngjyrën e tutkallit (as vetë Kola i shkretë nuk e mbante mend ngjyrën origjinale të saj). Sa herë që shkoja në dyqanin e këpucarëve (me tapi, dyqani ishte prapë pjesë e shtëpisë sonë, kështu që këpucarët, të paktën ata të vjetrit në moshë, më respektonin më shumë nga të gjithë klientët e tjerë. Sidomos Kolë Kunra). Këpucari plak kishte një huq të çuditshëm që ia dinin të gjithë: pranonte të arnonte vetëm këpucë të vjetra. Sa më të vjetra, sa më të pashpresa që të qenë këpucët për t’u riparuar, aq më i gatshëm tregohej Kola për t’i marrë përsipër që t’i riparonte. Natyrisht që e gjitha kjo u binte për shtat këpucarëve të tjerë, sidomos atyre të rinjve që nuk kishin eksperiencë profesionale dhe të cilët bënin çmosin që të shmangnin punën e vështirë. Dhe riparimi i këpucëve të vjetra quhej një ndër punët më të vështira. Këpucët e qytetit tonë kanë nëntë shpirtra, si macet, thoshte Prela i Mishit, kasapi i vetëm i qytetit. Kur Kolë Kunra qëllonte të sëmurej dhe nuk mund të vinte në punë për disa ditë, të zotët e këpucëve të vjetra që kishin ardhur në dyqan me shpresën se do e gjenin Kolën aty, sapo e merrnin vesh se ai nuk do të ishte për disa ditë, i nxirrnin menjëherë këpucët e vjetra që i kishin sjellë për t’i ndrequr dhe i hidhnin në bregun e lumit. Të jepnin të kuptoje gati- gati se i kishin sjellë këpucët jo nga nevoja për t’i riparuar, sesa për t’ia bërë qefin Kolës. Një ditë e gjeta Kolën vetëm në dyqan. Qyteti ynë kishte një ndeshje futbolli me Rrogozhinën, dhe të gjithë dyqanet e tjera, me lejen e kryetarit të Komitetit, atij shakaxhiut nga Barbullushi, qenë mbyllur me qëllim që t’i jepnim zemër skuadrës sonë të futbollit. I vetmi njeri që vazhdonte të punonte ishte Kola. Si zakonisht po punonte për t’ia shpëtuar jetën një palë këpucëve që të jepnin përshtypjen se qenë nxjerrë natën vonë jashtë nga Muzeumi i qytetit tonë. Ishte aq i përqendruar në punën që bënte, sa u përpoqa të ecja pothuajse në majë të gishtërinjve, për të mos e shkëputur nga puna. Por ai e vuri re praninë time. Ngriti kokën, dhe më bëri shenj që të ulesha në një stol tjetër pranë stolit ku ish ulur ai vetë. Kur e pa që u ula, e la punën, gjë e rrallë për të, dhe më tha: “Kam marrë vesh se lexon libra. Përpiqu të lexosh libra të vjetër, sa më të vjetër që të jenë, aq më mirë!” E pashë i çuditur. Kishte namin e një njeriu që fliste shumë rrallë, dhe ishte hera e parë që e dëgjoja zërin e tij. Por më tepër nga zëri, më çuditi ajo që më dëgjuan veshët. Librat e vjetër ishin për të si këpucët e vjetra. Askush nuk kishte arritur ta kuptonte maninë e tij për t’u marrë vetëm me këpucët e vjetra.

Dhe sikur të mos mjaftonte kjo, qe dhe lavdërimi i librave të vjetër, që ai pothuajse i barazonte me këpucët e vjetra. Aso kohe isha gjimnazist, dhe mësuesi ynë i letërsisë që shpeshherë na komentonte në klasë shakatë e Kryetarit të Qytetit, me të njëjtën vëmendje dhe pasion siç komentonte dhe Faustin e Gëtes, na thoshte herë pas here proverbin e vet të preferuar- Këpuca e re e hedh të vjetrën në kosh! Nuk m’u durua dhe e pyeta: “Kolë, të lutem a mundesh me më thanë përse u kushton kaq shumë vëmendje këpucëve të vjetra?” Dhe, duke përfytyruar mësuesin tim të letërsisë, në mënyrën më të parezistueshme, i bindur se po thosha një proverb të mençur (proverbat janë sublimimi i mençurisë së popullit tonë, nuk harronte të na thosh kohë e pakohë mësuesi i letërsisë), me agresivitetin dhe paturpësinë e një të riu, shtova: Këpuca e re e hedh jashtë në rrugë këpucën e vjetër!... Kola që kishte filluar përsëri të merrej me arnimin e këpucëve të vjetra, e la punën në mes dhe më pa drejt e në sy. Në sytë e tij mund të lexoje një keqardhje të thellë. Jo zemërim. Qe tepër i vjetër që të mund të zemërohej me një çunak si unë. “Këpuca e re e hedh të vjetrën?”-përsëriti ai proverbin e njohur, sikur të qe duke folur me veten e tij. Është rrena më e madhe që mund të gjesh. Si mundet që këpuca e re ta flakë të vjetrën? Nuk do të ishte e drejtë! Si mund ta dinë këpucët e reja për ecjet e këpucëve të vjetra? Se si i zoti i tyre ka shkuar në një takim dashurie me to. Se si i zoti i tyre ka udhëtuar me to në ca vende që veç ato, këpucët e tij të vjetra e dinë. Se si ka shkuar në spital për të parë prindërit e vet, se si po me ata këpucë më vonë ka shkuar në varreza për të parë varrin e prindërve. Se si i zoti i tyre ia ka veshur këpucët e veta fëmijës së vet që fëmija të ndjehet i rritur, dhe se i ati i ka bërë një fotografi të birit me këpucët e tij të veshura, dhe se si të dy, i ati dhe fëmija pas kësaj kanë qeshur me të madhe...Si mund të zëvendësohen të gjitha këto? Si mund t’i dinë të gjitha këto këpucët e reja? Asgjë nuk zëvendësohet në këtë botë. Asgjë. Por ne shqiptarët jemi shumë të gatshëm që t’i hedhim gjërat që na kanë shërbyer besnikërisht, gjërat me të cilat kemi lidhje shpirtërore, kemi kujtime që na bëjnë të qajmë...Ky është dhe fati ynë i keq...’’. Në mbrëmje vonë ia thashë tim ati bisedën me Kolë Kunren. Ai më tregoi se si Kolës, shumë e shumë vite më parë, i kishte pasë vdekur e shoqja gjatë lindjes. Kola mund të kishte qenë asokohe 25 vjeç, dhe e shoqja që kishte vdekur, pesë vite më e re nga ai. Kola nuk kishte pranuar kurrë të martohej përsëri. Me gjithë lutjet e prindërve të vet. Me gjithë këmbënguljen e miqve. Nuk kishte pranuar kurrë që ta zëvendësonte të shoqen e vet të vdekur me një grua tjetër. Kurrë! Duke kujtuar fjalët e këpucarit plak, ishte hera e parë që fillova të dyshoj në mençurinë e proverbave. Dhe në ditën e n e s ë r m e, n ë orën e mësimit, pavullnetshëm sytë më shkuan te këpucët e mësuesit të letërsisë. Kishte veshur një palë këpucë frin-

go të reja, që shkëlqenin në mënyrën më të neveritshme që mund të imagjinoja. Shkrimtari anglez G.K.Chesteron është ndër ata njerëz që ngulin këmbë se të vjetrit kanë ditur më shumë se ne. Dhe po ashtu ai mendon se arti i të vjetërve ka vlera shumë më tepër se arti modern. Chesterton nuk është ndër ata shkrimtarë që mund t’i vesh epitetincinik, mosbesues, mendje ndryshkur, i lënë pas kohe. Në të kundërt, edhe kundërshtarët e tij e pranojnë si njërën ndër mendjet më të spikatura të letërsisë angleze të shekullit të kaluar. T.S Elioti njëherë pat thënë me keqardhje se letërsia angleze i ka ca borxhe të mëdha ende të pashlyera këtij shkrimtari të madh. Vetë Chesterton, krahas romaneve, poezive dhe tregimeve, ka shkruar kritikë letrare dhe artistike rreth Shakespeari-it, Dantes, Tolstojt, Dostojevskit, Dikensit, Leonardo da Vincit, Michelangelo, Raphael, Giotto, Botticelli, Turner, Reynolds, Constable, Monet, Gauguen, Piccasso. Por ndryshe nga shumë studiues të tjerë të artit, ai përpiqet ta vendosë artin në vendin e vet, duke e parë krijuesin në një kontekst më të gjerë nga ç’e shohin zakonisht studiuesit e tjerë. Njeriu dallon nga të gjitha krijesat e tjera vetëm nga se mund të jetë artist, krijues, ngul këmbë ai. Vetëm arti e vendos njeriun mënjanë nga krijesat e tjera. “Arti - thotë Chesterton - është firma e dallueshme e Njeriut”. Chesterton është mjeshtri më i madh i paradoksit. Arti-thotë ai-është ekzagjerim, zmadhim i qëllimshëm, por dhe zvogëlim i botës në një shkallë më të vogël nga ç’është në të vërtetë. Arti duhet të jetë sensacional. Por në të njëjtën kohë, duke qenë

i tillë, duhet të mbesë i përulët (humble). Ngul këmbë që arti duhet të jetë i bukur, magjepsës, por kjo nuk e pengon që të mbrojë te Rembrandt dhe sidomos te Hieronymus Bosch groteskun, ekzagjerimin, deformimin, shëmtimin e figurave. Arti vetë duhet të jetë paradoksal, sepse kundërshtia është dhe thelbi i së vërtetës. Chesterton është kundër artit modern, futurizmit, post-modernizmit, postpost-modernizmit. Ajo që i mungon artit modern është mungesa e së papriturës. E papritura tek arti modern është e qëllimshme, një herë që e sheh, nuk të befason më. Arti i vjetër, përkundrazi, ka diçka që ti e zbulon çdo herë që e sheh. Arti modern ka një monomani të rivalitetit. Arti i vjetër, përkundrazi, nuk e përfillte rivalitetin, ai ekzistonte natyrshëm, si vetë objektet e natyrës, për hir të vetvetes, jo për hir të tjerëve. Ishte një kohë, thotë Chesterton, kur arti ishte më i lidhur me njerëzit, kur humnera mes sensit të bukurisë dhe sentimentit ishte pothuajse mosekzistues. Dhe kjo kohë qe Mesjeta, bash koha që shahet sot më tepër. Në Mesjetë, publiku dhe artisti ishin të bashkuar në mahnitjen, në aftësinë për t’u çuditë, për të pranuar të bukuren më sublime me groteskun dhe për t’i pajtuar fantastiken dhe irrealen me atë që ndodh në rrugë. Mjafton të kujtojmë Danten. Çobanët që shihnin për së pari pikturat e Giottos, çuditeshin se si një njeri si ata mund të vizatonte fytyra njerëzish, dhe pastaj çuditeshin më tepër tek shihnin se ky njeri mund të bënte fytyra aq të bukura. Por Giotto-ja modern i kohës së sotme është i lodhur nga fytyrat e bukura, dhe ai mendon të çudisë njerëzit me anë të fytyrave të shëmtuara, duke mos menduar se e shëmtuara nuk mund të jetë kurrë një progres i vazhdueshëm. “Arti modern, sipas Chestertonit, nuk është një art progresiv. Është art që spekulon me progresin, por pa qenë kurrë progresiv”. Zvetënimi i shoqërisë lavdërohet nga artisti modern, po ashtu siç lavdërohet kufoma nga një krimb. “Kulti i shëmtimit nuk është gjë tjetër veçse kapitullimi i artistit. Nuk mund të bësh art pa një qëllim, ngul këmbë Chesterton. Nuk mund të krijosh asgjë nga asgjëja...Të vjetrit, kur krijonin, ishin dhe artistë dhe filozofër... (Sa për veten time, mendoj se është rasti që të rrëfejë një mëkat timin: sa më tepër jam njohur me poezinë moderne të kohërave tona, aq më shumë kam jetuar dhe jetoj në atë gjendjen e mahnitjes e të admirimit për një varg poetik të Pjetër Bogdanit tonë, një varg poetik që ka vlerën e një Antologjie të tërë poetike: ‘’ Veshur me diell e mbathur me hanë!...’’ ).Tani artisti mburret se është një enë boshe...Natyrisht, duke qenë kritik ndaj spekulimeve të artit modern, Chesterton është po aq kritik ndaj spekulimeve të artit realist. Ai nuk e pranon realizmin po aq sa nuk pranon modernizmin e qëllimshëm. Realizmi pretendon të jetë vetë Jeta. Në të vërtetë, krijuesit realistë mburren se mbajnë në duart e tyre krijuese pasqyrën e realitetit. Por në të vërtetë ata shumë shpejt fillojnë t’i besojnë jo realitetit, por vetëm pasqyrës së tyre, madje dhe kur kjo pasqyrë është e thyer në qindra copa. Artisti i vërtetë është i shtyrë nga dhembja për të gjetur sens dhe ngjarje në çdo gjë që i kap syri, ngase ai është i uritur për sekretet e realitetit... E di se shumëkush nuk është dakord me idetë e Chestertonit për artin dhe krijuesin e tij. Vetë Chestertoni ishte njeriu më i vetëdijshëm për këtë. Nga ana tjetër, qëllimi im nuk është që të hap një debat për rolin e artit dhe të artistit në kohën tonë. Chestertoni më erdhi vetiu në mendje tek shkruaja për Kolë Kunrën, këpucarin e vjetër të cilin e kam njohur në adoleshencën time. Sido që të jetë puna, je dakord a je kundër Chestertonit, nuk ke se si të mos vësh re një ngjashmëri mes këpucarit plak që ngulte këmbë të arnonte deri në fund këpucët e vjetra, me shkrimtarin anglez, shtëpinë e të cilit ku ai ka jetuar në Londër e kam pothuajse aq pranë, sa kam patur dhe dyqanin ku punonte ai këpucari në qytetin e Lezhës.

E shtunë-diel, 23-24 nëntor 2013

www.mapo.al

Idi, essi,uni PSIKOLOGJIA SOCIALE SHQIPTARE

Ka raste kur tërheqja seksuale i bën partnerët aq të afërt, sa nuk mund të bëjnë pa njëri-tjetrin dhe madje i bën të paaftë të kenë raport tjetër seksual, veç atij me partnerin e tyre ideal. Rasti i raporteve të tilla obsesive është reflektuar edhe në letërsi e kinematografi dhe vë në dukje kulminacionin e vlerës së seksit.

Raportet intime, komplekset, ndryshimet e tyre tek ne Prof. Dr. Ylli Pango

udo ekziston një traditë morale, qoftë kjo kombëtare apo më gjerë njerëzore dhe veç këtyre një mentalitet shumëshekullor në lidhje me kompleksin seks. Ekziston së fundi një sistem i tërë vlerash morale të vetë individit, të cilat nisen ose nga predispozitat e tij fiziologjike, ose nga ato edukative familjare. Në rastin më tolerant të qëndrimit karshi këtij kompleksi në atë të lirisë seksuale, kjo e fundit diku nuk nënkupton tepritë, shfrenimet e harbimet e diku ngatërrohet me to. Gjithsesi vazhdimësia e ekzistencës së familjes, respektimi i saj si vlerë kardinale, kudo në botë e në çdo sistem, madje edhe atje ku është folur e tentuar për një revolucion seksual a ndryshim radikal sistemi marrëdhëniesh, tregon se shoqëria njerëzore vijon të jetë në pjesën më të madhe të saj e lidhur me një sistem të qëndrueshëm vlerash morale. Shenjtërimi i familjes nuk është thjesht nostalgji. Ajo ka qenë e mbetet qelizë bazë e shoqërisë, sado e liberalizuar a sodomiste të jetë kjo e fundit. Gjithsesi njerëzit janë në kërkim të formave të tjera të bashkekzistencës me partner, dhe kjo është një e drejtë njerëzore. Kanë lindur bashkëjetesat, martesat e një gjinie, martesat me kontratë, a martesat që mbahen në këmbë formalisht, ndërkohë që bashkëshorti a bashkëshortja punojnë në vende të ndryshme, larg njeri tjetrit, e takohen rrallë, madje shumë rrallë, edhe një herë a pak më shumë në vit. Tentativat janë rezultat i nevojës së brendshme për të ndryshuar diçka, mosfunksionimit normal sidomos në rastet kur lidhjet mbahen në këmbë për hir të të tjerëve, kur dashuria ka vdekur, e gjithçka shndërrohet në një shtirje të përditshme a bashkëjetesë formale ku nuk ekziston as tërheq ja seksuale jo e jo, por madje as ajo shpirtërore. Në këto raste lidhjen e mbajnë faktorë të ndryshëm si frika e vetmisë, frika e ndryshimit, rutina, paaftësia për të përballuar opinionet a pasojat shoqërore, apo gënjimi i vetvetes se kjo po bëhet për të mirë të fëmijëve a thua se jeta e dy bashkëshortëve ka mbaruar e nuk ka më vlerë. Gjithsesi, ekseset e ashtuquajtura të tilla, mbeten gjithnjë një pakicë e tradicionalja vazhdon të jetë mbizotëruese dhe e vështirë të thyhet. Një fakt tjetër që duket si pa lidhje por që do e analizojmë më poshtë: në Italinë e ditëve të sotme 70 % e familjeve e quajnë të turpshme të flasësh për seksin. Le të shohim një aspekt tjetër që i takon raportit seks-martesë, apo virgjërisë. Sot në mjaft vende të zhvilluara por edhe tek ne, ky mendohet si një problem, që i takon më shumë së shkuarës, brezave të viteve të diktaturës e pak më tej. Në opinionin e brezave të shkuar virgjëria ishte një domosdoshmëri për martesën dhe pjesë e vlerësimit moral e opinionit të të rinjve për njëritjetrin. Sot ndryshimi duket shumë i madh. Megjithatë kur afrohesh më pranë botës së brendshme të njeriut, vë re, së paku në Shqipëri, se në thelb në shumicën e rasteve i riu është i dëshiruar në mos për virgjërinë e partneres, së paku në kërkesën që ajo të ketë pasur sa më pak raporte, ndonëse e gëlltit gjithnjë e më shpesh, natyrisht me dhimbje, mosrealizimin e atij kushti të dikurshëm, madje edhe numrin e raporteve praktikisht të pakontrollueshme të saj,. Dëshirat e mësipërme, veç kërkesës për pastërti, besnikëri, deri-diku lidhen edhe me ndjenjën e një lloj përkatësie,( në rastin më të keq pronësie), për të pasur tënden atë që quan tënden, gjë kjo që në kërkesën për virgjëri sidomos dikur arrinte kulmin. Rinia në një pjesë të mirë të saj, sado e avancuar të duket, brenda vetes mbetet në kërkesat e

paraardhësve në aspektin e besnikërisë sidomos pas lidhjes intime, e më pas, pas martesës. Në pamje të parë, çdo brezi i duket se brezi i ri është tepër më i avancuar dhe se po ndodh përmbysja e madhe në problemet e lidhura me piketat morale të vendosura prej kohësh. Në të vërtetë, siç e thamë, problemet morale të rinisë janë në thelb tepër të ngjashme me ato të prindërve. Një fakt tjetër që e mbështet këtë është edhe ai i vlerave universale e normave shoqërore bazë, të cilat mbeten të pandryshuara megjithë përpjekjet për gjetje apo eksperimente të reja. Dashuria e respektimi i detyrimeve karshi partnerit nuk zhduken, ndryshe do të merrte fund apo do të goditej rëndë shoqëria njerëzore. Bashkëjetesa e format e tjera të përmendura më sipër, ende nuk po fiton mbi martesën madje edhe në vendet më të zhvilluara, natyrisht edhe për faktin që kjo e fundit mbështetet nga normat fetare e morale të fuqishme. 2000 vjet krishterim në Europë, janë një bazë jo lehtësisht e zëvendësueshme në të gjitha derivatet e saj, madje edhe në shfaqjet e lakuriqësisë, paturpësinë për të folur për seksin e ekspozimin e lloj-lloj raportesh, organesh e shfaq jesh që në librin e fundit të A.Angelës “Dashuria dhe seksi në Romën antike”, vë në dukje për më së shumti se shoqëria parakristiane ishte shumë më liberale se e sotmja dhe se i ashtuquajturi modernizëm e shthurja e sotme sidomos të stimuluara nga mediat e kinematografia, janë ku e ku në raport me atë që bëhej në Romën e lashtë. “Romanët- shkruhet në libër- e përjetonin dashurinë dhe seksin në një mënyrë shumë më liberale se ne: ishte një dhuratë e perëndive për t’u shijuar deri në pikën e fundit, siç e tregojnë edhe mjaft vepra arti ku spikat sensualiteti e pasioni”. Në Shqipëri ndryshimet a tendencat për ndryshim në raport me tradicionalen, bien më shumë në sy e kërcasin, shfaqen më të pagdhendura, dhe realisht janë më të shpeshta vetëm në kryeqytet e në ndonjë qytet të madh, edhe për shkak të ndryshimeve të mëdha sociale e tranzicionit dhe tendencës për transformim rrënjësor të mentalitetit. Por edhe për faktin se ne jemi një shoqëri me ndikime të hershme e të gjata islamike, ku morali e seksi interpretohen sipas një tradite të importuar e trashëguar për më se 500 vjet nga kultura, zakonet e mentaliteti turk i asaj kohe. Edhe aty ku duket se nuk ka ndikime të drejtpërdrejta, brenda familjeve shqiptare, sidomos të zonave rurale, ekziston një mentalitet i rrënjosur turpi, ndrojtjeje madje edhe për të folur a dëgjuar për raportet intime, e këto më shumë kur bisedohet shoqërohen me nënkuptime, me buzëqeshje diskrete, a romuze, kur ndokush më i hapur “ngacmon” tema të tilla tabu. Natyrisht është fjala për biseda njerëzish me një nivel të caktuar kulture e jo për mjedise vulgare ku flitet siç thuhet “larë e pa larë”. Nga ana tjetër qëndrimet e shprehura, të vetë të rinjve studentë, në anketa e pyetësorë diskretë, janë nga më të ndryshmet, Nga disa rezulton se më shumë se gjysma e femrave dhe një shumicë dërrmuese e meshkujve kishin pasur raporte seksuale para martesës. Nga një anketë tjetër kryer në një vend të Europës Perëndimore një dekadë më parë rezultonte se një e treta e adoleshentëve 14-15-vjeçarë kryenin raporte

seksuale me partnerë të rastit. Kini parasysh që flitet për vende me traditë të shquar katolike e ku familja është mjaft e respektuar. Ndërkohë që përsëri një pjesë rreth një e treta e vajzave dhe e djemve e konsideronin virgjërinë të rëndësishme kurse për 85 % të të rinjve, dashuria është vlera më e rëndësishme në sistemin e vlerave njerëzore. Interesante janë edhe qëndrimet e femrave dhe të meshkujve karshi raporteve seksuale. Ka këtu dallime të dukshme: kështu disa femra i pranojnë këto raporte shpesh më shumë për të ndërtuar një lidhje romantike sesa nga kënaqësia seksuale; apo e bëjnë këtë edhe për t’i pëlqyer partnerit apo nga frika e largimit të tij. Kurse mjaft meshkuj kërkojnë më shpesh një aktivitet seksual të rastit, pa investim shpirtëror; thjesht si një nevojë fiziologjike, për aventurë apo për variacion. Ekziston pra në jetën e të rinjve, por edhe të adoleshentëve të përshpejtuar në zhvillim sidomos sot, kontradikta midis asaj që thuhet, lejohet, pranohet dhe asaj që bëhet në të vërtetë. Seksi zë një vend me rëndësi në jetën e njeriut, e sidomos për moshën e re e atë të pjekur. Për ta vlerësuar më mirë duhet pasur parasysh se njeriu si qenie komplekse, përveç identitetit, individualitetit në përgjithësi, tërësive të veçorive fizike, psikike, morale, kulturore, intelektuale, që e dallojnë nga të tjerët, ka edhe një identitet seksual. Ky portret, ashtu si dhe ai fizik, moral,

intelektual etj., është i ndryshëm në njerëz të ndryshëm. Përgjithësisht ky portret apo identiteti seksual, fshihet apo së paku nuk tregohet apo thuhet hapur nga një pjesë e mirë e njerëzve. Kjo është sidomos e zakonshme tek ne. Një arsye vazhdon të jetë mentaliteti i prapambetur për të cilin folëm më lart. Por një arsye tjetër bazale është mungesa e kulturës në përgjithësi dhe e asaj psikologjike në veçanti. Në raste jo të rralla, pikërisht kjo mosnjohje e mungesa e të folurit hapur për të, shpie në diskordanca martesore apo edhe prishje të relacionit në përgjithësi, pasi jo vetëm nuk arrihet mirëkuptimi në këtë aspekt, por as edhe flitet hapur a sugjerohet se si mund të punohet së bashku për ta meremetuar atë, natyrisht aty ku është e mundur. Identiteti seksual mund të përvijohet në vija të përgjithshme nga këta tregues. -Vendi që zë dëshira seksuale në jetën e njeriut. Nga ajo maksimale në ftohtësinë patologjike me arsye nga më të ndryshmet, që duhet studiuar e kuruar kur është e mundur. -Preferencat seksuale (femërore apo mashkullore) që ka njeriu. Fjala vjen, dikush preferon femra shtatlarta, të tjerë preferojnë të mbushura, zeshkane, bionde, të qeta, e deri te preferencat trupore lokale (kofshët, beli, gjoksi, sytë etj.). Femrat nga ana e tyre mund të preferojnë muskulozët, elegantët, njerëzit e fuqishëm seksualisht, karakterin a intelektin mbi vlerat fizike, një kombinim optimal të të triave etj. -Intensiteti i marrëdhënieve ku dallohen të qetë, intensivë që kërkojnë marrëdhënie të shpeshta etj., etj. (Përveç këtyre ekzistojnë edhe tregues të tjerë të dhënë më me detaje në studimet apo në tekstet e seksologjisë). Njohja e individualitetit apo portretit seksual në mënyrë të ndërsjelltë nga partnerët, është me mjaft rëndësi për harmoninë seksuale dhe atë të përgjithshme gjatë çdolloj bashkëjetese e në veçanti asaj martesore. Së këtejmi përcaktohet edhe vendi që zë seksi në tërësinë kuptimore të njeriut, vend ky që është i ndryshëm për njerëz të ndryshëm. Nuk duhet harruar gjithashtu që nevoja për seks, duke qenë jo vetëm e rëndësishme fiziologjike por edhe e domosdoshme në sensin emocional, afektiv, vijues të jetës për njeriun normal, është një komponent me tepër rëndësi i dashurisë. Pa të, shpesh dashuria vdes. Themi shpesh, sepse siç e kemi thënë, njihet edhe dashuria platonike, ajo ideale etj., e cila edhe pa pjesëmarrjen e seksit, disa pak njerëzve u mjafton. Megjithatë, kjo “mjaftueshmëri” është thjesht e rendit psikologjik ideal, por sjell deficienca të mëdha në ato jetë njerëzore ku mungon: Siç dihet jeta normalisht është një tërësi ku komponenti fizik ka ndikim të fuqishëm në atë psikik e anasjelltas. Mangësia e njërit reflekton në pjesën më të madhe të rasteve një personalitet të cunguar. Seksi mund të quhet kusht i nevojshëm për dashurinë, por jo i mjaftueshëm për të. Mund të ketë tërheq je seksuale pa dashuri. Megjithatë edhe këtu ndarje të prera nuk mund të bëhen. Ka raste kur tërheqja seksuale i bën partnerët aq të afërt, sa nuk mund të bëjnë pa njëritjetrin dhe madje i bën të paaftë të kenë raport tjetër seksual, veç atij me partnerin e tyre ideal. Rasti i raporteve të tilla obsesive është reflektuar edhe në letërsi e kinematografi dhe vë në dukje kulminacionin e vlerës së seksit.

E shtunë-diel, 23-24 nëntor 2013

Fjalëkryqi klasik 1

Rrokaqielli si ‘Nokia 2600’ 4

10 14

20 24

28 30

9 13

29 32

39 42

Fjalëkryqi klasik është një nga lojërat enigmatike më të përhapura në botë. Fjalëkryqet e para filluan të botoheshin që në shekullin e XVIII dhe vazhdon të jetë e preferuar edhe në ditët e sotme.

41 46

Koha e fillimit ____:____

Koha e mbarimit ____:____

Horizontalisht:

1. Kampionati gjerman i futbollit. 6. Emri i vjetër i Lezhës. 10. Pasthirrmë. 12. Pjesëz treguese. 13. Përemër vetor. 14. Gazetar i ngarkuar për të mbledhur lajme për ngjarje të ndryshme. 18. Dokument, me anë të të cilit njihet dhe mbrohet e drejta e autorësisë për një shpikje. 21. Valbona, aktore e kinemasw shqiptare. 22. Një nga kryeveprat e Gëtes. 24. Njollë e keqe që i mbetet dikujt për një punë të ulët që ka bërë. 26. Altin i futbollit shqiptar. 27. Mustafaj, shkrimtar dhe politikan. 28. Mal i vendit tonë. 29. Pije alkoolike. 30. Akira, regjizor i famshëm japonez. 31. United Kingdom. 33. Vihet për një ndeshje. 34. Një gjarpër me trup tw madh. 35. Famë, ose... 36. Njeri i thjeshtë. 38. I vogli i kalit. 39. Pije alkoolike kineze. 41. Thika e kirurgut. 42. Ka edhe një gjykatë të tillë. 44. Baba. 45. Bojë për të lyer flokët. 46. Targa e makinave të Gjirokastrës. 47. Mjet a shkak që shtyn dikë për të punuar më me vrull.

Vertikalisht:

1. Metal i rrallë me ngjyrë argjendi në të hirtë, shumë i lehtë e i brishtë. 2. Lëndë djegëse. 3. Është pjesë e shtëpisë. 4. Në këtë ditë. 5. Lagështirë. 7. Pjesë midis brinjëve. 8. Një skuadër futbolli e njohur braziliane. 9. Sulejman, trajner futbolli. 11. Përdoret një e tillë për të mbathur kalin. 15. Andrea aktore. 16. Radio Italiane. 17. Veprimi e ndikimi i diçkaje a dobia që sjell ajo. 18. Gjendje mendore jo e rregullt, që shkaktohet zakonisht nga shkaqe të jashtme. 19. Tregu Industrial. 20. Çitjane, dimi. 23. United Nations. 25. Tregti vogëlsirash, që bëhej duke shkuar nga një vend në tjetrin. 27. Shkop i gjatë me dorezë të kthyer, që mbajnë zakonisht pleqtë për t'u mbështetur kur ecin. 28. Shuma e përgjithshme. 29. Mundësi për të bërë diçka. 32. Brayant i basketbollit amerikan. 33. Fjala e dhënë. 34. Betim. 37. Besim, fe. 38. Avion luftarak rus. 39. Pjesë loje. 40. Basinger, aktore. 43. Partia Soicialiste. 44. Alumini në kimi.

Sudoku | nivel mesatar 8 1 2 3

1 7

7 8 9

8 4 6

7 3

2 1 8

8 9

1 7 5

9 6 7

3 8 9 2

3 2 4

6 2

Plotësoni vendet bosh në mënyrë që çdo rresht e kolonë të ketë numrat nga 1-9.

3 5 6 4 1 8 2

5 1

3 8

Koha e fillimit _____:____

Koha e mbarimit ____:____

Numërkryq

Më parë është quajtur ‘radio dore, mirëpo ky rrokaqiell duket më shumë si një telefon celular Nokia i vjetër. Ndërtesa ndodhet në Londër dhe ishte në qendër të vëmendjes vitin e kaluar, pasi reflektimi i diellit nga panelet e saj shkrinte pasqyrat e automjeteve në rrugë. Ndërsa tani rivjen në media për ngjashmërinë që ka me telefonin celular, raporton Start. Siç tregohet nga fotografitë e bëra nga një aeroplan pasagjerësh që ka fluturuar mbi Londër këtë javë, ndërtesa duket si një ‘Nokia 2600’, telefoni që ka dalë në treg 10 vjet më parë. “Duket si një telefon celular gjigant që ndodhet në rrugë”, ka thënë pasagjeri 48-vjeçar, Paul Stephenson, i cili i ka bërë fotografitë nga aeroplani.

Horoskopi i ditës DASHI (20/III-20/IV)

DEMI (21/IV-20/V)

Dite përgjithësisht harmonike dhe e mbushur me momente te këndshme kjo e sotmja. Do ndiheni mjaft mire pranë partnerit dhe do diskutoni me hapur me te. Beqaret do jene sharmante dhe do kenë me tepër mundësi ta gjejnë personin e përshtatshëm. Ne planin financiar duhet bere me shume kujdes.

Duhet te bëni çmos gjate kësaj dite qe te ruani një klime te ngrohte për jetën ne çift. Ndikimi i planetëve nuk do jete shume pozitiv dhe here pas here mund te keni debate te forta. Beqaret duhet te dalin sa me shume neper takime dhe te tregohen te hapur me personat qe do kenë pranë. Perspektivat ne planin material janë te mira. Do jeni te qete ne këtë sektor.

BINJAKET (21/V-20/VI)

GAFORRE (21/VI-22/VII)

Marrëdhënia ne çift nuk do lere asgjë për te dëshiruar gjate kësaj dite. Do ruani një komunikim te mire dhe do e toleroni njeritjetrin. Beqaret do kenë një takim nga ato qe kane ëndërruar gjithmonë. Zemra juaj do ndihet shume me mire. Perspektivat ne planin financiar do jene te shkëlqyera. Do arrini jo vetëm te shlyeni borxhet, por edhe te kryeni shpenzimet e duhura.

Do dashuroheni pa fund sot me atë qe keni ne krah dhe marrëdhënia mes jush do jete e mrekullueshme. Shfrytëzojeni çdo çast sepse dite te tilla nuk përsëriten shpesh. Beqaret do influencohen pozitivisht nga Marsi. Ai do ju krijoje hapësirat e duhura për takime si dhe do i nxite te tregohen me te hapur. Ne planin financiar situata und te përkeqësohetnësenukmerrnimasastrikte.

LUANI (23/VII-22/VIII)

Yjet do kujdesen gjate gjithë ditës se sotme qe t’iu krijojnë një ambient te mrekullueshëm për jetën tuaj ne çift. Do ndiheni mire dhe te sigurte për ato qe ndjeni. Beqaret do vazhdojnë te jene ne kërkim te dashurisë, por pa shume fat. Financat do i organizoni me se miri dhe situata do filloje duke u përmirësuar. Do jeni me te qete ne këtë sektor.

PESHORJA (23/IX-22/X)

Gjeni figurën duke bashkuar pikat

Do e kritikoni jashtë mase sot partnerin tuaj dhe marrëdhënia ne çift do jete elektrizuese. Do debatoni edhe për disa tema te se kaluarës. Beqaret do dëshirojnë ende te kenë lirinë e tyre dhe nuk do ndihen gati te hedhin hapat drejt një lidhjeje. Perspektivat financiare fatmirësisht do jene te mira. Mund te kryeni pa frike shpenzimet me te nevojshme.

SHIGJETARI (22/XI-21/XII)

Plotësoni tabelën me numrat e dhënë!

Ngjyrosni pjesën me pikë dhe zbuloni figurën

Numra me 3 shifra: 145, 153, 221, 272, 325, 647, 854, 970. Numra me 4 shifra: 0193, 1359, 1844, 3014, 5032, 5201, 5542, 8485. Numra me 5 shifra: 06225, 10263, 13023, 15263, 19322, 24655, 30326, 36128, 39139, 41221,

52637, 55408, 63596, 65121, 90518, 94192. Numra me 6 shifra: 147896, 201563, 203659, 255606, 313295, 342525, 511829, 541521, 563201, 655797, 656361, 658748, 728602, 806223, 857485, 957848.

Duhet te ndryshoni mënyrën e sjelljes me partnerin tuaj sot dhe ta përkëdhelni me tepe rate. Me pak ngrohtësi dhe përkujdesje atmosfera do ngrohet se tepërmi. Beqaret do ndihen mire edhe ashtu si janë prandaj nuk do e kërkojnë me ngulm dike për ta pasur pranë. Ne planin financiar duhet te tregoheni sa me realiste nëse nuk doni te keni vështirësi me vone.

UJORI (20/I-19/II)

Gjeni 10 ndryshimet

www.mapo.al

Dite e turbullt dhe mjaft problematike kjo e sotmja për te dashuruarit. Nuk do merreni vesh me partnerin dhe asgjë nuk do shkoje si e kishit menduar. Beqaret do kenë takime pa fund, por asnjeri prej tyre nuk do jete ai qe kane dëshiruar. Ne planin financiar situata do konsolidohet goxha për shkak te kujdesit qe keni treguar kohet e fundit.

VIRGJERESHA (23/VIII-22/IX)

Te dashuruarit do marrin vendime te rëndësishme te cilat do ua ndryshoje menjëherë te ardhmen. Lidhja juaj do përforcohet edhe me tepër. Beqaret do takojnë një person i cili do ju ngjasoj mjaft me atë qe kane ëndërruar, por pasi ta njohin me mire nuk do jete ai me i përshtatshmi. Për sa iu përket financave, mos kërkoni te pasuroheni shpejt sepse mund te bëni gabime.

AKREPI (22/X-21/XII)

Mos kërkoni t’ia impononi partnerit mendimet tuaja sepse mund te keni mosmarrëveshje. Lëreni atë te shprehet lirisht dhe diskutoni me qetësi për zgjidhjen me te mire. Beqaret do kenë një dite te mbushur me takime interesante dhe mbreselenese. Ne planin financiar Plutoni do ndikoje negativisht. Mos rrezikoni duke shpenzuar shifra te mëdha.

BRICJAPI (22/XII-20/I) Dite e mrekullueshme kjo e sotmja për ata qe janë ne një lidhje. Emocionet do jene te vazhdueshme gjate gjithë ditës dhe here pas here do ju duket vetja si ne ëndërr. Beqaret do jeni shume mendjemëdhenj dhe nuk do marrin ftesa për te dale. Mos mendoni se ju jeni qendra e botes. Financat do jene ne një gjendje me te mire se disa kohe me pare.

PESHQIT (20/II-19/III) Do e keni shume te vështirë te merreni vesh me partnerin tuaj, mosmarrëveshjet do jene te pafundme. Beqaret d marrin ftesa, por do hezitojnë t’i pranojnë ato. Nëse vazhdoni ne këtë rruge nuk keni për te shkuar askund. Ne planin financiar nuk duhet te nxitoheni te kryeni investime edhe nëse situata do ju duket e stabilizuar.

E shtunë-diel, 23-24 nëntor 2013

www.mapo.al

mapo lunch

I “pandreqshëm” si Nikoll Lesi Mira Kazhani

jesa dërrmuese e gazetarëve të suksesshëm, ata që shihni në ekrane, por edhe nga ata që ju lexoni vetëm emrin, kanë ardhur nga një burim naiv, rebel, instiktiv dhe ndonjëherë pse jo pak adoleshent. Edhe unë që shkruaj sot, aty kam trokitur për herë të parë. “Koha Jonë “ e Nikoll Lesit u bë “koha” e të gjithëve, duke të lënë apo vetëpërjashtuar njeriun e pakohë, vetë babanë e saj, Nikoll Lesin. Pas një dekade në politikë, ku shijoi disa ofiqe dhe humbi disa beteja ai është rikthyer për të rilindur, aty ku lindi të gjithë ata që sot janë në maja të politikës dhe gazetarisë. Prej një muaji, gazeta “Koha Jonë” për të cilën qarkulluan fjalë në verë se edhe falimentoi, është në duart e një pjekësi të vjetër të bukës së lajmit. Ai, si fillim e ka nisur me disa intervista me të gjithë, pa paragjykim, që nga Carlo Bollino e deri tek Henri Çili. Siç më thotë, ka marrë një top rrotullues 20 mlm, të cilin po e vajis. -“E gjeta të ndryshkur nga Sandri. Ishte me vaj salist, por unë do e bëj të rrotullueshëm, që të sulmojë nga të gjitha drejtimet pa kursim. -Me çfarë po e lyen? - i them unë. -Po e lyej me vaj të thjeshtë, mjaft të rrotullohet, Mira! Pse vendose të kthehesh atje ku e le. U pendove? -Shumë, - më thotë. Unë besova dikur se edhe në politikë duhej e njëjta kurajë, por nuk më rezultoi ashtu. -Mos ndoshta Nikoll, nuk je për politikën? -Kjo pak rëndësi ka tani. Ajo çka dua të bëj, është të ringre “Kohën Tonë”. E di që më pret një sfidë e vështirë. Epoka e artë nuk kthehet më, sepse nuk kam as skuadrën e artë të dikurshme. Ku janë ata? Janë të ndryshkur apo vazhdojnë një shkëlqim tjetër? - Disa të ndryshkur e disa shkëlqyes, por shumicën po e afroj në gazetë. Andi Bushatin, Mand Shkullakun, Sandrin, madje do përpiqem të kem edhe konkurrentët në treg, edhe Henri Çilin e kam në gazetë herë pas here. -Kush prej tyre i rezistoi kohës dhe tundimit të parasë? -Shumica janë pasuruar, por mund të them pa frikë, Andi Bushati mbeti i njëjti. Ndërkohë që e thotë këtë, më kërkon t’i rendis edhe disa emra të tjerë edhe pse më rrëfen se është i vetëdijshëm që ata kanë

përjetuar transformimin që sjell me vete paraja. Nikolla është njeri me zemër të madhe, sepse kështu janë në përgjithësi burrat që nuk rriten plotësisht. Kërkon që mes sinqeritetit të tij, të bëj pak kompromis në emër të dashurisë që ka për disa miq që i do pavarësisht! Por unë nuk dua që të njihni Nikollën e pavërtetë dhe do shkruaj vetëm për gjërat e tij ashtu siç janë dhe ashtu siç ai është. Është bërë më i kujdesshëm. Më habit që ka zgjedhur një qoshe në ambientet e “Rogner” dhe nuk kërkon shumë vëmendje. Ai, dikur ishte natyrë show off, por tani është i mikluar nga sfida e re dhe njëfarë frikëze e lehtë shfaqet teksa më thotë se nëse do i dështonte diçka e tillë nuk do dilte më në rrugët e Tiranës. Por unë e njoh pak atë, sikundër dikur kam punuar me të, dhe e di që edhe sikur të mos ketë sukses, ai do ia dalë të hidhet diku me natyrën spontane, gjithë batutë e kripë e pse jo edhe të guximshme! Ai është aq i sinqertë sa akoma të pyet për rrogën dhe sikundër është diçka që nuk i tregohet askujt, vendosa që Nikollës t’ia tregoj. E meriton një përgjigje të sinqertë dikush që ende nuk e ka mësuar që për rrogën nuk pyetet. Por ai të imponohet në mënyrën e tij të vjetër, e cila ndoshta është e vetmja formë që e bën atë të lezetshëm. Meqë jemi tek rrogat, e pyes nëse e habisin rrogat e çmendura të disa “fëmijëve” të tij, (kam parasysh ata që janë made in “Koha Jonë”). Disa janë marramendëse por edhe e kanë deformuar median. Dikur hanim hekura në “Koha Jonë” dhe ishim më të lumtur e më shumë gazetarë sesa sot. Sot i shoh nëpër dreka që japin detyra nga telefoni. Askush nuk bën vetë një intervistë, një reportazh. Është gjynah, se ashtu humbet edhe nga vetja, - më thotë ai. Kjo gjë e Nikollës me lëviz pak nga vendi. Nuk e kisha menduar asnjëherë, por në përgjithësi shefat nuk bëjnë më gazetarin dhe u desh të vinte Nikolla, që të kuptojmë edhe ne se pse media krihet gjithë ditën në pasqyrë. “Disa media, - më thotë ai, - do të falimentojnë. Në kohën e qeverisë Rama do të ketë ndryshime rrënjësore. Ai ka premtuar që nuk do ushqejë më media dhe se do luftojë informalitetin. Besoni tek Rama? Apo e paskeni lyer topin rrotullues me vajin e konkurrentëve të Sandrit?

Besoni tek Rama? Apo e paskeni lyer topin rrotullues me vajin e konkurrentëve të Sandrit? Jo, besoj tek Edi Rama. E njoh që shumë herët atë njeri. Nuk dua as t’i bëj lavde, se nuk kam asnjë biznes të madh që të më dhembë barku për kryeministrin. Por po të them, në pikëpamjen e shteti ligjor, ky njeri do të jetë një Ahmet Zog, Enver Hoxhë dhe Sali Berishë. Tre në një!

Jo, besoj tek Edi Rama. E njoh që shumë herët atë njeri. Nuk dua as t’i bëj lavde, se nuk kam asnjë biznes të madh që të më dhembë barku për kryeministrin. Por po të them, në pikëpamjen e shteti ligjor, ky njeri do të jetë një Ahmet Zog, Enver Hoxhë dhe Sali Berishë. Tre në një! Po Ilir Meta? Ai është një i mbijetuar dhe sot është nga politikanët më të hollë e të ekuilibruar. A nuk duhet të kesh pak frikë nga një i mbijetuar? - e pyes. E pyes, për të pasurit dhe mes tyre më pëlqen ta ngacmoj për Zamir Manen. “-Jo, Meta nuk është më i rrezikshëm. Jo më! Ai do jetë një gjyqtar nga ata të klasit botëror, që drejton ndeshjen mes Barcelonës dhe Realit. Ku edhe në këtë rast Rama është edhe Barcelona edhe Reali. Aha, e shoh mirë se ç’do bëjë “Koha Jona”. Po opozitë kush do bëjë në këtë vend, Nikollë? Ishe i suksesshëm edhe për shkak të opozitës. -“E ke shumë gabim, - më kthehet. Nëse Edi Rama do shkelë mbi parimet dhe premtimet, i pari do i denoncoj unë”. Këtu e besoj, të them të drejtën, sepse Nikolla nuk është nga ata burra që duhet t’i zësh besë nëse mendon se të ka kapur në gabim. Nuk është natyrë e mbyllur apo e rezervuar, por ndryshe nga vitet ‘90, e vetmja gjë që është rritur tek ai është sensi i familjes. Më foli me shumë dashuri për Natalinë dhe dy djemtë, të cilët janë diplomuar në Cambridge, në Britani. “Unë jam me fat për Natalinë!” - më thotë ai. Pse, është pajtuar me natyrën tënde? - e pyes unë. -“Nuk është pajtuar, sa më ka menaxhuar. Jo se kam humbur pavarësinë, të kuptohemi (dhe qesh pak duke dashur të më tregojë se ai, burrë lolo nuk bëhet kurrë) por le të themi se jam më i menaxhueshëm. Kush është miku juaj që s’ju ka lënë kurrë në baltë? -“Ah, më vjen keq që prapë do të përmend Natalinë. E di që disa s’do më besojnë, por s’më intereson sepse e besoj unë. Kam miq plot, kam dhe nga ata që më kanë braktis dhe që kanë treguar personalitet. Por të gjithë të lënë nga pak në baltë, - thotë ai dhe dalloj se disa dhimbje zhgënjimesh i rrinë në gjuhë, por nuk përmend emra, as rrethana, sepse thellë duket nga ata që harron dhe fal. Pse të duan miqtë mendon? Për çfarë

rrinë me ty njerëzit? -Po këtë s’e di mirë, por them se unë nuk kam dreqni! Po me Sandrin jeni miq? -Me Sandrin jemi si deti, herë me dallgë dhe herë vaj, por e përgjithshmja është shumë e mirë tani. -Çfarë kishte Sandri që ti s’e ke? Sandri është menaxher i shkëlqyeshëm, i ftohtë dhe çifut me lekun. Unë kam qenë i çmendur. Nuk më justifikohen disa gjëra. -Në fakt, - i ndërhyj unë, - më kujtoheni se si u falnit 100 dollarësh tek dera e “Koha Jonë” njerëzve që vinin e ju kërkonin ndihmë. Më çudiste shumë atëherë ky gjest, por më dukeshit edhe bujarë. -Çfarë bujari moj Mira?! Ato qenë gabimet e mia! Në media duhet autokontroll dhe mirëmenaxhim. Unë merrja kredi që t’u jepja shpërblime punonjësve. Kush e bën sot?! A të pëlqejnë gazetarët se si punojnë në kohët e sotme? -“Ka disa të mirë shumë. Për debate politike janë Fevziu dhe Tare. E di që shumë nuk duan ta besojnë, por unë kështu mendoj që Tare është e vetmja që e konkurron Fevziun me profesionalizëm”. Biseda përqendrohet kryesisht tek ëndrra e re e Nikoll Lesit, që vjen nga një iluminim i vjetër siç ishin vitet ‘90 me “Koha Jonë”. Unë nuk jam shumë optimiste teksa e dëgjoj Nikollën të tregoj për planet e tij, por kam arsye mjaftueshëm të besoj se dikush mund të shkëlqejë dy herë, 3, 4, sa të jetë e mundur nëse beson në ndryshimin tij. Ai për fatin e tij, është po ai impulsiv, intuitiv dhe ka një shqisë të lajmit të lindur që ndoshta do t’i japë një dorë ndihmë. Por kur thërret me atë zërin e lartë kamerierin dhe nxjerr lekët nga kuleta rrëmujshëm, më bën të mendoj, se vështirë të bëhet një njeri i ftohtë me paranë. Kamerieri kthen kusurin dhe Nikolla nuk e hap fare menynë, duke e pyetur i shqetësuar se mos i detyrohet akoma më shumë. Ai, as që e ka parë faturën në asnjë çast. Një djalë i sjellshëm, siç janë zakonisht në ambiente të tilla, i thotë se aty brenda ka kusurin. Nikolla e ngre zërin sërish, dhe duket sikur e dëgjon i gjithë bari: Po mbaji ato, janë të tuat. Thashë se mos të duheshin dhe më! -Nikollë, ti je i pakorrigjueshëm, por kjo të mban në treg.

CMYK

e shtunë-e diel, 23-24 nëntor 2013