Gazeta Mapo

aktualitet

speciale

Ardian Ndreca

Faqe 13

Bumi i kumarit, Tirana si Las Vegasi

KQZ me 4 anëtarë, bllokohen aktet që duan 5 vota

Kriza zhvendos bizneset e shërbimeve në linja bixhozi. Rritja e numrit të tyre në të gjithë vendin merr përmasa të frikshme.

Kumari si patologji, simptomat, dhe si mund të shërohet Faqe 13

Genci Gjonçaj: Po rrezikoni procesin zgjedhor. Lefterije Lleshi: Në fuqi aktet e vjetra Faqe 10-11

Pritmet e rreme në letërsi

edison ypi

Vare veten Ket

Ide të tjera nga: Iva Tiço / ylli pango / Gjergj meta

E shtunë-diel 4-5 maj 2013

Themelues henri Çili- Kryeredaktor Arion Sulo - Numër 899. Viti iV botimit. Çmimi 30 lekë. 1.5 euro. www.mapo.al e-mail: gazetamapo@gmail.com. Adresa: BLV "Gjergj Fishta"

Brenda listave të Ramës & Berishës Politika shqiptare hyn në ethet e tri ditëve që do të vendosin Parlamentin e ardhshëm. Në skuadrën “Rama” përfshihen 15-20 % politikanë të kohës së Nanos, 60 % besnikë dhe pjesa tjetër të rinj dhe zanatçinj zgjedhjesh. Berisha merr në skuadër socialistët e konvertuar dhe mban në ankth të vetët. Përballjet PS-PD në qarqe, dhe pse Rama iu drejtua Vlorës

intervista

editorial

dilema zhvillimi

profil

Përpara se listat të mbyllen

Modeli i taksave dhe zvogëlimi i diferencave sociale

Edi Rama jep shenja… autokracie

henri Çili

ADRIAN CIVICI

Faqe 3

personazh

Bëhet fjalë për këngën “Identitet”, përfaqësuesja e Shqipërisë në Festivalin Europian të këtij viti. Sejko zbulon disa nga detajet e prezantimit në Malmo

Radiografia e javës politike sipas Preç Zogajt.

Nga kandidimi i 3 deputetëve të PS për PD, tek ideja “amatoreske, me thelb totalitar” e ndarjes së mandatit të deputetit nga ministri në qeverinë eventuale të Ramës

Faqe 10-11

Faqe 20

preferuar, ai brenda vetes Ajo është vazhdimisht në kërkim të vetvetes, prandaj dhe motoja e saj është: Të kapërcejë limitet që i njeh vetvetes.

alfred lela

Faqe 27

Mapo Libri

Bledar Sejko zbulon identitetin në Suedi

Zogaj: Nuk e dua sistemin Pyetësori i Prustit e listave të mbyllura, Irena Toçi: Udhëtimi i është armiku im politik

Faqe 26

Faqe 12

Ditari i Kujtim Buzës

Nga nudoja e nënës, tek shijet e Hoxhës për pikturën

Faqe 21

2

e shtunë-e diel, 04-05 maj 2013

www.mapo.al

KONKURSI I MADH

“Unë Krijoj” Fitoni 1,000 Euro dhe bursë të plotë studimi në UET

maturantët

Adresa: Bulevardi Gjergj Fishta, Nd. 70, H.1, Tiranë, Cel. 068 20 16 616, info@uet.edu.al, www.uet.edu.al

E shtunë-e diel, 04-05 maj 2013

3

www.mapo.al

Editorial

Foto e javës

Përpara se listat të mbyllen

Henri Çili

P

UNIONI I GAZETAREVE NE PROTESTE - Foto :LSA

javore

Personazh

E shtunë-e diel, 04-05 prill 2013 Na vizitoni çdo ditë në www.mapo.al

Ditari i Kujtim Buzës

Në brendësi

Nga nudoja e nënës, tek shijet e Hoxhës për pikturën

Zogaj: Nuk e dua sistemin e listave të mbyllura, është armiku im politik Radiografia e javës politike sipas Preç Zogajt

4 5 15 11 13 24

Politikë

Tension në Këshillin Bashkiak Të majtët “shkarkojnë” Kosovrastin

Zgjedhjet

KQZ me 4 anëtarë, bllokohen aktet që duan 5 vota

“Kam 60 vjet që pikturoj dhe po aq që mbaj ditar”,- zbulon “sekretin” e tij Kujtim Buza. Piktura e tij është e njohur për të gjithë, por ditari mbetet ende diçka tepër intime dhe krejtësisht personale

Historia

Rrënjët e së keqes, çfarë ndodh në trurin e një vrasësi

Dritan Prifti:

Do kandidoj i pavarur, Rama s’e mbajti fjalën, e kushtëzoi Meta

Ermira Mehmeti

Fenomen

Bumi i kumarit, Tirana si LasVegasi

një nënë e re në aksion

Pyetësori

Irena Toçi: Udhëtimi i preferuar, ai brenda vetes

Kolona / ide/ debate

26

Dilema zhvillimi

31

peregrinus

28

Pikëpamje

30

Idi, essi,uni

29

Hylli i dritës

27

profil

Adrian Civici Ylli Pango

Gjergj Meta

Ardian Ndreca

Kapllan Resuli Alfred Lela

ara se listat e deputetëve të mbyllen, siç pritet të ndodhë ditën e hënë në orën 24 të mbrëmjes, mund të hetohen disa tendenca në strukturimin e elitës sonë politike me sistemin e ri elektoral. Është hera e dytë që ky sistem eksperimentohet dhe efekti pervers i kësaj mund të kategorizohet me të paktën katër fenomene.

Fenomeni i parë i deritashëm, i cili ka gjasë të përsëritet edhe pas të hënës, është mundësia që të jep ky sistem elektoral për të thithur, në një mënyrë më komode sesa sistemi mazhoritar, disa individë nga shoqëria jashtë politikës, nga fusha të ndryshme. Ka pasur dhe me siguri do të ketë surpriza të kësaj natyre, që do të thotë që një kanal komunikimi mes strukturës politike dhe asaj shoqërore është hapur tashmë dhe mund të përdorej pozitivisht për të çuar në politikë përmes një rruge të shkurtër pikërisht individë të spikatur nga të gjitha fushat dhe profesionet ku shoqëria krijon protagonizëm ose vlera.

Një fenomen i dytë rreth listave është fakti që me lëvizjet e shumta të deputetëve, sidomos gjatë dy legjislaturave të fundit ku kemi pasur deputetë që kanë kaluar nga njëri krah në tjetrin, vigjilenca ndaj besnikërisë së votës do të jetë bërë me siguri më e madhe. Partitë e mëdha janë bërë më agresive ndaj deputetëve që potencialisht mund të kalojnë votën në krahun tjetër. Ndaj, me siguri listat e kësaj radhe do të jenë shumë të kujdesshme në këtë drejtim.

Precedenti i protestave anti-Islami është një shenjë se partitë nuk kanë nerva ta përballojnë më këtë fenomen, ose të paktën do të përpiqen me çdo kusht ta shmangin.

Fenomeni i tretë dhe sigurisht ai më i padëshiruari është rreziku potencial që listat të mbushen me individë anonimë të çfarëdollojshëm për të krijuar, pikërisht në emër të sigurisë së votës, një parlament, në fakt ose de facto me partitë e kryetarëve. Ky fenomen ka shumë gjasa të thellohet fort në listat e së hënës mbrëma, të cilat pritet që të reflektojnë një anonimatizim të mëtejshëm të elitës politike, dhe që bashkë me idetë e rrezikshme, si ajo që ka hedhur Rama për të ndarë plotësisht deputetin nga ministri, shkojnë drejt një parlamenti gjithnjë e më uniform.

Fenomeni i katërt ka të bëjë me kryetarët e partive të vogla. Përveçse kur janë të integruar në vende të sigurta në listat e partive të mëdha, pothuajse do të ketë një zhdukje nga harta politike e kryetarëve të partive të vogla jashtë trinomit PD-PS-LSI. Çka, në fakt ishte një nga qëllimet bazë të atyre që konceptuan Kodin elektoral në vitin 2008, dhe kjo do të krijojë një parlament më të qetë, më të rreshtuar nga pikëpamja e votës, por më të varfër në ide, individualitete dhe profile.

Pushtet tjetër, tjetër dije, thoshte Michael Foucault.

Sistem tjetër elektoral, tjetër elitë, mund të thuhej për simetri. Këtë herë do të shohim si do të materializohen këto pandehma apo të tjera në listat e së hënës mbrëma. Meqenëse, sigurisht thuajse nuk ka politikë jashtë parlamentit, pra jashtë të qenit deputet, ja pra pse e hëna do ta tregojë Shqipërinë e dekadës së ardhshme në kuptimin e elitës politike.

4

EEshtunë shtunë--eediel diel13-14 04-05prill maj 2013 www.mapo.al

Deklarata: “Bashkia Tiranë dënon dhunën e përdorur sot nga disa këshilltarë ndaj institucionit të Bashkisë dhe bën të ditur se do të bëjë kallëzim penal ndaj personave përgjegjës. Të gjitha veprimet dhe deklaratat e sotme të disa anëtarëve të Këshillit Bashkiak janë në kundërshtim flagrant me ligjin dhe janë të motivuara nga fryma e konfliktit politik”

tension

Të majtët "shkarkojnë" Kosovrastin, Bashkia: Është e jashtëligjshme TIRANË Niazi Kosovrasti është shkarkuar dje me votat e 31 këshilltarëve të majtë, në një situatë të pazakontë, nga detyra e kryetarit të Këshillit Bashkiak të Tiranës.

Këshilltarët e majtë kanë zhvilluar mbledhjen dhe votimin për shkarkimin e Kosovrastit dhe emërimin në këtë funksion të Aldrin Dalipit, në paradhomën e sallës së mbledhjeve, në kushte jo të zakonta për zhvillimin e një procesi të tillë. Menjëherë pas marrjes së detyrës së re, Aldrin Dalipi u shpreh se do të kryejë funksionin e tij në përputhje me interesat e qytetarëve. “Ftoj Bashën, jam i hapur për bashkëpunim me qytetarët”,- tha ai. Këshilltarët e majtë votuan në ambientet e paradhomës së Këshillit të Bashkisë, pas refuzimit të kërkesës drejtuar kryebashkiakut Basha, që të hapte derën me qëllim që të niste mbledhja”. Ne kemi ezauruar të gjithë hapat ligjorë për thirrjen e kësaj mbledhjeje. Ligji e përcakton qartësisht që mbledhjet jashtë radhës thirren nga një e treta e këshilltarëve. Këtë kërkesë ia drejtuam zotit Kosovrasti, i cili përreth 15 ditë nuk pati kurajën, nuk denjoi

opinionin publik se nuk ka asnjë njoftim zyrtar dhe të ligjshëm mbi thirrjen e mbledhjes së Këshillit Bashkiak për ditën e sotme. Bashkia Tiranë dënon dhunën e përdorur sot nga disa këshilltarë ndaj institucionit të Bashkisë dhe bën të ditur se do të bëjë kallëzim penal ndaj personave përgjegjës. Të gjitha veprimet dhe deklaratat e sotme të disa anëtarëve të Këshillit Bashkiak janë në kundërshtim flagrant me ligjin dhe janë të motivuara nga fryma e konfliktit politik”, - thuhet në deklaratën për shtyp të Bashkisë. Bashkia Ti r a n ë s q a r o n g j it h a sht u s e “përgjegjësit e veprimeve të sotme (djeshme) antiligjore dhe të dhunshme do të përballen me pasojat ligjore”. Paralelisht me situatën e krijuar, Njazi Kosovrasti ka qenë i pranishëm në mbledhjen e Komisionit Qendror të Zgjedhjeve. Ai deklaroi për mediat se nuk ishte në dijeni të asaj që kishte ndodhur në ambientet e Bashkisë së Tiranës. “Nuk e di çfarë ka ndodhur, isha në KQZ”, u shpreh ai për median.

përplasja

dhe shpërfilli kolegët e Këshillit Bashkiak të Tiranës, aq më tepër që këta kolegë përbëjnë sot një shumicë dominuese në këshill, pasi janë 32 këshilltarë”, - tha Dalipi. Këshilltarët kanë shqyer derën e mbyllur të Bashkisë, dhe me të hyrë brenda kanë nisur votimin për shkarkimin e kreut të Këshillit Bashkiak, Niazi Kosovrasti. Verifikimi i shkarkimit dhe emërimit të emrit të ri i nisen për verifikim Prefektit. Ky i fundit brenda 10 ditëve duhet t’i kthejë përgjigje Këshillit Bashkiak. Pas situatës së krijuar, reagoi dje zyrtarisht edhe Bashkia e Tiranës.

“Bashkia Tiranë bën të ditur se sot (dje) nuk është zhvilluar asnjë mbledhje zyrtare e Këshillit Bashkiak. Bashkia Tiranë njoftoi që dje

Paralelisht me situatën e krijuar, Njazi Kosovrasti ka qenë i pranishëm në mbledhjen e Komisionit Qendror të Zgjedhjeve. Ai deklaroi për mediat se nuk ishte në dijeni të asaj që kishte ndodhur në ambientet e Bashkisë së Tiranës.

“Nuk e di çfarë ka ndodhur, isha në KQZ”

Drejtues të AK-së i bashkohen Ramës TIRANË Kryetari i Partisë Socialiste, Edi Rama doli në një konferencë për shtyp, në krah të disa drejtuesve të Aleancës Kuqezi, që kanë vendosur të bashkohen me koalicionin e opozitës. Ai tha se mirëpret çdo kuqezi në koalicionin opozitar. “Kam mirëpritur përfaqësinë e Aleancës Kuqezi, njerëzit që kanë marrë pjesë në forcimin e një partie, që fatkeqësisht u shfaq së fundmi në rolin e një force për diversion për të çoroditur popullin shqiptar, në funksion të pushtetit familjar dhe të korruptuar të kryeministrit,” - tha Rama. Në emër të të larguarve nga AK foli Dashamir

Uruçi, ish- sekretar për Ekonominë. Ai tha se Shqipëria ka nevojë për rrotacion. “Bëjmë me dije se AK ka sot në krye një lider që e ka monopolizuar aktivitetin politik të partisë. Vendimi i Spahiut për të dalë i vetëm në zgjedhje nuk është rrjedhojë e konsultave të gjera në parti. Ai përfaqëson vendimin e tij monopolistik…Ne kemi lidhje të fuqishme me anëtarët e kryesisë, me departamentet e AK-së. Ne jemi koshientë se Shqipëria ka nevojë për rrotacion. Ne do përkrahim opozitën sepse shqiptarët kanë nevojë për ndryshim”, tha ai.

Rrëfimi i Topallit: “Në vitin 2000 më bllokuan në Peshkëpi të Vlorës dhe më mbajtën 20 minuta me kallash në kokë.

Me mua ishte një zonjë trime nga Vlora, qetësia e saj na shpëtoi jetën. Emri i saj ishte Dorotea Konomi…”

Konventa, Berisha: Fitorja e PD e ka emrin grua TIRANË Konventa e Gruas e Partisë Demokratike i

shpëtoi deri diku formalitetit të këtij eventi, përmes historisë së pazakontë të treguar nga nënkryetarja e PD-së, Jozefina Topalli mbi jetën e saj, mënyrën se si ishte futur në politikë, vitet e vështira në opozitë dhe marrëdhëniet që ajo ka me dy fëmijët, Megi dhe Genari. “Fati e donte që Megi të lindte ditën kur babai im u nda nga jeta. Ishim në internim. Unë ëndërroja të bëhesha matematikane si Mari Kyri, kurse për politikane as e çoja ndërmend. Vite më vonë, një mik i mençur më tha se ti Jozefinë ke qenë e destinuar për t’u marrë me këtë gjë. Kur kisha Megin për dore dhe kishte lindur Genari, jeta ime ndryshoi, pasi presidenti Berisha më kandidoi në qytetin tim të përjetshëm, Shkodër. Kështu nisa rrugëtimin tim në politikë si gjyshi dhe xhaxhai im, që janë burrat më të mençur që njoh. Genari ishte disa muajsh pas rebelimit të vitit 1997. Në atë kohë jetoja në Shkodër dhe për të ardhur në Tiranë më duheshin disa orë për të ringritur PD-në. Por kisha një udhëtar të pandarë, Genarin e vogël që nuk flinte pa ardhur unë. E kam akoma në mendje kur më thoshte: Të lutem mami, mos ik”, tregoi Topalli. Më pas ajo rrëfeu se si e kishin bllokuar në vitin 2000 në Peshkëpi të Vlorës dhe e kishin mbajtur me kallash tek koka. “…Kujtoj se në vitin 2000 më bllokuan në Peshkëpi të Vlorës dhe më mbajtën 20 minuta me kallash në kokë. Me mua ishte një zonjë trime nga Vlora, qetësia e saj na shpëtoi jetën.

Emri i saj ishte Dorotea (Konomi). Por një ngjarje tjetër ishte duke u zhvilluar në shtëpinë time, pasi një televizion lokal thoshte se ndaj Jozefinës është bërë atentat. Vajza ime e kishte lexuar me zë dhe djali i vogël thoshte ‘mama mama’, pasi mendonte se mamit të tij do i bënin keq. Ne e donim vendin tonë në ditën më të keqe, dhe ky ishte motiv që të mos kishim frikë. Sot Shqipëria ime ka ndryshuar shumë, ndërkohë fëmijët e mi janë rritur, shkolluar, por pavarësisht se janë rritur, ata për mua janë si fëmijë të vegjël. Kjo është puna më e mirë, por më e vështira që kemi bërë...”,kujtoi disa momente nga jeta e saj Topalli. Ndërsa Kryeministri Sali Berisha ftoi gratë dhe vajzat e të gjitha bindjeve që t’i bashkohen PD-së me qëllim realizimin e programit 4-vjeçar të kësaj force politike, në themelin e të cilit është shembja e hendekut të pabarazisë gjinore. “Por sot, ne do vendosim për rolin tuaj udhëheqës, për kontributin tuaj shkencor, kulturor. Do vendosim për përpjekjen tonë të madhe kombëtare për të ngushtuar hendekun dhe pabarazinë gjinore, për të shembur murin e patriarkisë. Vajza dhe gra shqiptare në sallë dhe kudo që jeni, për ne, çështja e lirive dhe të drejtave tuaja është para së gjithash çështja e lirive dhe të drejtave themelore të njeriut. Askush nuk ka pasur histori më të vështirë dhe sakrifica sesa ju.

Në sakrificën tuaj qëndron fisnikëria e shpirtit tuaj. Ne jemi këtu për t’u zotuar se do bëjmë gjithçka në 4 vitet që vijnë për respektimin e të drejtave tuaja. Vajza shqiptare të të gjitha bindjeve bashkohuni me ne, së bashku të bëjmë të mundur që askush mos të dhunojë liritë dhe të drejtat tuaja”, tha ai. Ai vlerësoi se zgjedhjet e 23 qershorit janë përcaktuese për Shqipërinë europiane. Sipas Berishës, fitorja e Partisë Demokratike është në ‘duart’ e femrave shqiptare. “Më 23 qershor, fitorja si gjithnjë është në duart tuaja, fitorja është vepra juaj; nga zgjedhjet e para pluraliste gjer më sot, fitorja e PD-së ka pasur një emër dhe vetëm një emër, emri i saj ka qenë grua, zonjë, vajzë, zonjushë”, tha ai.

E shtunë - e diel 04-05 maj 2013

5

www.mapo.al

në bashki

“Vërej që disa projektvendime të rëndësishme, jo vetëm që nuk janë paraqitur në kohën e përcaktuar, por madje nuk duket asnjë gjasë që këto projekte të paraqiten për votim në KQZ"

KQZ me 4 anëtarë, bllokohen aktet që duan 5 vota Genci Gjonçaj: Po rrezikoni procesin zgjedhor.

Lefterije Lleshi: Në fuqi aktet e vjetra Funksionimi tashmë prej disa javësh me 4 anëtarë, ka vënë në vështirësi Komisionin Qendror të Zgjedhjeve. Pavarësisht se ai është përpjekur që të vijojë normalisht punën duke miratuar një sërë aktesh të rëndësishme sa i përket ecurisë së procesit të ardhshëm zgjedhor, në listën e kësaj vendimmarrjeje kanë munguar ato që kërkojnë shumicë të cilësuar votash. Ndryshe nga sa është parashikuar në planin orientues të veprimit, asnjëri prej akteve që kërkojnë 5 vota nuk është futur në rendin e ditës, duke tejkaluar çdo afat të llogaritur nga administrata e KQZ-së. Një fakt i tillë ka shqetësuar socialistët, të cilët dje nëpërmjet përfaqësuesit të tyre në KQZ, Genci Gjonçaj, e kanë ngritur si problem që kërkon një zgjidhje të menjëhershme, duke paralajmëruar në të kundërt rrezikun që i kanoset procesit të zgjedhjeve.

“Vërej që disa projektvendime të rëndësishme, jo vetëm që nuk janë paraqitur në kohën e përcaktuar, por madje nuk duket asnjë gjasë që këto projekte të paraqiten për votim në KQZ. Mosmiratimi i këtyre akteve e fut procesin në një rrugë shumë të rrezikshme”, - tha Gjonçaj duke folur në diskutimet e lira gjatë mbledhjes së djeshme. Gjithashtu ai ka evidentuar se më serioze bëhet situata për ato akte që kërkojnë rishikim, për shkak të ndryshimeve që ka pësuar Kodi në zgjedhjet e fundit. “Kodi ka ndryshuar dhe janë përcaktuar rregulla të reja që ndryshojnë mënyrën e veprimit qoftë në KQV, qoftë në GNV, qoftë mënyrën e numërimit. Këto janë risi të ligjit dhe që duhet me urgjencë miratimi nga KQZ me rregullat përkatëse të tij”, - tha më tej Gjonçaj. Por kryetarja e KQZ-së, Lefterije Lleshi ka patur dy përgjigje për shqetësimet e ngritura nga Gjonçaj, duke theksuar së pari se një pjesë

Anëtarët e dorëhequr të KQZ-së kërkojnë pagën Anëtarët e dorëhequr të Komisionit Qendror të Zgjedhjeve kërkojnë të paguhen, edhe pse prej më shumë se dy javësh janë larguar nga detyra. Një fakt të tillë e ka bërë të ditur dje përfaqësuesi i PD-së në KQZ, Niazi Kosovrasti, i cili ka theksuar se anëtarët e majtë të KQZ-së, pavarësisht se nuk vijnë në punë, kërkojnë dhe të marrin rrogën nga shteti. “Silli anëtarët e tu në KQZ të bëjnë punën, se mirë që nuk vijnë, por kam dëgjuar se kanë kërkuar të paguhen me lekët e shtetit edhe për këtë kohë”, - u shpreh Kosovrasti në fjalën e tij duke replikuar me përfaqësuesin socialist, Genci Gjonçaj. Ndërkohë

që burime nga KQZ-ja kanë bërë të ditur se bëhet fjalë për dy anëtarët e zgjedhur në KQZ si propozime të PS-së. Ata i kanë kërkuar administratës shpjegime pse paga e tyre nuk është hedhur e plotë në numrin e tyre të llogarisë në bankë. Madje mësohet se më e indinjuara në gjithë këtë histori ka qenë anëtarja e dorëhequr, Albana Shtylla, e cila gjatë kontakteve telefonike me administratën e KQZ-së ka këmbëngulur disa herë për të marrë shpjegime lidhur me ndalimin pagës. Kështu mësohet se Shtylla ka ngritur pretendimin se KQZ nuk mund t’i ndërpresë pagën për sa kohë që Kuvendi nuk ka marrë një vendim për shkarkimin e tyre.

e akteve, pavarësisht se janë parashikuar në planin orientues të veprimit të KQZ-së, nuk do të kalojnë për shqyrtim, për shkak se ato kanë qenë të miratuara që në zgjedhjet e mëparshme dhe s’kanë nevojë të rishikohen.

Ndërkohë që sa i përket akteve të tjera që duhet të rishikohen për shkak të ndryshimeve në Kod, ajo theksoi se administrata e KQZ-së po punon dhe shumë shpejt do jenë në tryezë për t’u diskutuar. “Sigurisht, planin e orien-

POLIAMBULATORI I RI SALUS NË QËNDËR TË TIRANËS

SPITALI ITALIAN MULTISPECIALISTIK

timit e kemi të gjithë para dhe aktet që përmendët janë të gjitha në fuqi. Ato që do të rishikohen janë në proces dhe ne i kemi në axhendën tonë. Për ato të cilat nuk shihet nevoja për ndryshime do të zbatohen aktet në fuqi”,- tha Lleshi. Ndërkohë përfaqësuesi demokrat në KQZ, Niazi Kosovrasti, duke debatuar me kolegun e tij socialist, i ka kërkuar atij që nëse vërtet i ka shqetësim këto akte, të sjellin anëtarët e tyre në këtë komision.

- Gastrohepatologji - Endokrinologji-Diabetologji - Laborator Analizash - Radiologji (CT, MRI, EKO) - Okulistike - Otorinolaringologji (Falas) - Ortopedi (Falas)

- Kirurgji e pergjithshme - Kirurgji Estetike - Neurokirurgji

VIZITA FALAS !

Në qëndër të Tiranës kemi hapur poliambulatorin e ri në rrugën Donika Kastrioti, afer dy Kullave Binjake. Këto janë specialitetet dhe mjekët që do të gjeni dhe do ju presin: - Gastroenterologji,Ekografi,Endoskopi digjestive - Dok. Ermira Zykaj - Kirurgji e pergjithshme dhe Onkologjike (Tumore) - Dok Luca Calligaris - Mjekësi e Organeve te brendshme dhe Diabet - Dok. Stefano Turchetto

-Pediatri -Gjinekologji

- Ortopedi

Përfitoni tani....!

ME “SALUS” CILESIA ITALIANE NE TIRANE

Për të lënë një takim, telefononi në : Salus Tirana Sh.a : + 355(0) 4 2390500 + 355(0) 66 2053 180

- Dok. Mauro Cardinale - Dok. Leonardo Basso - Dok. Mauro Di Leo

6

E shtunë - e diel 04-05 maj 2013

aktualitet

www.mapo.al

Balla padit Pollon, ministri: Ai mbron biznesin e kunatit Deputeti socialist, Taulant Balla depoziton një padi të re në Prokurori kundër ministrit të Inovacionit, Genc Pollo, të cilin e akuzon për abuzime në tenderin për ngritjen e rrjeteve dixhitale tokësore. Balla akuzon Pollon për shkelje të barazisë në tender dhe abuzim me detyrën. Paraditen e djeshme deputeti Balla është paraqitur në Prokurorinë e Tiranës, ku depozitoi edhe kallëzimin penal ndaj ministrit Pollo. “Kemi të bëjmë me rastin unik të një gare koncesionare, e cila i jepet për financim, për

implementim, për zbatimin së njëjtës kompani. Ndërkohë, tenderi është njoftuar që do të mbahet në datë 13 dhe vetëm katër ditë më pas do të shpallet fituesi dhe brenda dy javëve do të lidhet kontrata. Po vidhet një pasuri kombëtare”, - tha Balla. Menjëherë pas kallëzimit penal, reagoi ministri Genc Pollo duke theksuar se, në rast se dëmshpërblehet nga gjykata, do t’i dhurojë paratë për bamirësi. “Taulant Balla, sa herë që kalon nga Prokuroria hedh një shuk me letra dhe përmend emrin tim. A

vepron për hesap të Edi Ramës, apo për hesap të biznesit të kunatit, apo të të dyve bashkë, pak më intereson se çfarë bën ky gojëpalarë. Mbetem i vendosur që, nëse sërish gjykata e urdhëron Ballën të më dëmshpërblejë, paratë do t’ia dhuroj Kryqit të Kuq Shqiptar”, - tha Pollo.

Pak ditë më parë Gjykata e Tiranës ka shpallur fajtor deputetin e PS-së, Taulant Balla, duke e dënuar me 30 mijë lekë gjobë pas akuzave në Kuvendin e Shqipërisë, ku akuzoi Pollon për korrupsion.

Nishani: Ndëshkim gjyqtarëve që mbajnë vendimet në sirtar Zv/kryetari i KLD-së tha se në gjykata të veçanta kryetarët përjashtojnë pa të drejtë gjyqtarët nga pjesëmarrja në shortin e ndarjes së çështjeve. Çefa: Kemi urdhëruar inspektimin e të gjitha rasteve Tiranë Presidenti i Republikës, Bujar Nishani dhe zv/kryetari i KLDsë, Elvis Çefa, vunë theksin në një problematikë që haset rëndom në gjykatat shqiptare, siç është zvarritja e proceseve gjyqësore. Në mbledhjen e djeshme të KLD-së, Nishani theksoi se rastet e zvarritjes pa arsye të proceseve gjyqësore janë të patoler ueshme, pasi iu mohojnë qytetarëve dhënien e drejtësisë.

“Veçanërisht do të jenë tërësisht të patolerueshme rastet kur proceset gjyqësore zvarriten në kurriz të së drejtës së qytetarit, kur vendime gjyqësore mbeten në sirtarët e zyrave të gjyqtarëve me muaj të tërë, duke i mohuar dhënien e të drejtës qytetarit”, - tha Nishani. Kjo problematikë, sipas tij, i është përcjellë nga një sërë ankesash që qytetarë të ndryshëm i kanë adresuar në cilësinë e kreut të KLD-së. Për të evidentuar gjithë problematikën që ka sot gjyqësori, Presidenti kërkoi ndërtimin e një portali online, përmes të cilit qytetarët të depozitojnë ankesat e tyre ndaj veprimeve të ndryshme apo vendimeve të gjyqtarëve. Ndërsa zv/kryetari i KLD-së referoi në mbledhje një relacion me problematikën e hasur nga analizat vjetore të

punës që janë zhvilluar në gjykatat e Shkallës së Parë dhe të Apelit.

Zvarritja e gjyqeve, sipas Çefës, është një problematikë e hasur rëndom dhe kjo për një sërë arsyesh, duke filluar nga njoftimi i palëve në mungesë, ngarkesa e gjyqtarëve apo nga mosparaqitja e palëve pa shkaqe të arsyeshme. Gjithashtu Çefa tha se në gjykata janë hasur edhe problematika të tjera që lidhen me rikthimin e çështjeve për rigjykim nga gjykatat më të larta, respektimin e vendimeve të Gjykatës së Lartë për njoftimet e përsëritura të palëve që u është deklaruar mungesa, vonesat në urdhrat e ekzekutimit, të cilat në

Elvis Çefa Zvarritja e gjyqeve, sipas Çefës, është një problematikë e hasur rëndom dhe kjo për një sërë arsyesh, duke filluar nga njoftimi i palëve në mungesë, ngarkesa e gjyqtarëve apo nga mosparaqitja e palëve pa shkaqe të arsyeshme.

shumë raste nuk mund të nxirren brenda afatit 5-ditor sikundër p a r a s h i ko n l i g j i , a p o d h e mosrespektimi i procedurës së shortit nga drejtuesit e gjykatës. “Kemi patur raste konkrete, kur gjyqtarë të caktuar janë përjashtuar nga shorti i çështjeve me urdhër të kryetarit të gjykatës”, - tha Çefa. Sipas tij, për këtë çështje është urdhëruar një inspektim, pasi një rast i tillë është evidentuar në Gjykatën e Shkodrës, ku ishkryetari i kësaj gjykate ka urdhëruar përjashtimin e gjyqtarëve të veçantë nga shorti i ndarjes së çështjeve. Pas problematikës së paraqitur nga zv/ kryetari i KLD-së, Presidenti i kërkoi

atij që raporti dhe problematika t’i adresohet zyrtarisht këtij institucioni dhe të gjitha çështjet të shtrohen për diskutim. Më tej mbledhja e KLD-së ka vijuar me miratimin e raportit për testimin e gjyqtarëve që kandiduan në Gjykatën Administrative, si dhe vlerësimin e 27 gjyqtarëve nga të gjitha gjykatat e vendit. Më pas Këshilli miratoi propozimin për emërimin e tre gjyqtarëve në Gjykatën e Apelit Shkodër.

“Këshilli vendosi t›i propozojë Presidentit të Republikës emërimin e gjyqtarëve Marina Raboshta, Fjoralba PriftidheSelimKryeziu,anëtarëtëGjykatës së Apelit Shkodër”, - thuhet në njoftimin e KLD-së.

Sulmohet nënoficeri i Ushtrisë, e plagosin me thikë Altin Selami, 33 vjeç, mori një plagë të rëndë në shpinë dhe një tjetër më të lehtë në trup, pasi u sulmua nga dy persona të panjohur TIRANË- Sulmohet me armë nënoficeri i

Ushtrisë, dyshime për grabitje. Dy persona e plagosin me thikë në shpinë, ndërsa policia nis hetimet për ngjarjen e ndodhur në afërsi të Shkollës së Bashkuar në kryeqytet.

Altin Selami, 33 vjeç, banues në Tiranë, me profesion nënoficer i Ushtrisë, mbrëmjen e së enjtes ishte duke shkuar në banesën e tij në afërsi të Alliasit, kur dy persona ende të paidentifikuar e sulmuan atë duke e goditur dy herë me thikë në trup. Lajmi u bë i ditur për mediat dje nga burime të policisë së Tiranës, të cilat thanë se Altin Sela-

mi, 33 vjeç, mori një plagë të rëndë në shpinë dhe një tjetër më të lehtë në trup, pasi u sulmua nga dy persona të panjohur.

Këta të fundit, sipas burimeve të policisë mësohet se kanë tentuar ta grabisin gjatë konfrontimit fizik me dy të rinjtë, por nënoficeri Selami është munduar të reagojë me armë ndaj personave. Ndërsa ai u mundua të reagonte, ata e goditën me thikë në shpinë dhe më pas u larguan në drejtim të paditur. I plagosuri është ndihmuar nga disa kalimtarë, të cilët njoftuan policinë, ndërsa i plagosuri u dërgua në spitalin “Nënë Tereza” në kryeqytet, ku edhe iu dha ndihma e parë. Pas mbërritjes së policisë në vendin e ngjarjes hetuesit morën disa dëshmi të personave të ndryshëm, të cilët rrëfyen se si e kishin gjetur të dëmtuarin në rrugë dhe të plagosur. Ndërkaq, nga veprimet e para hetuesit kanë ngritur dy pista të mundshme në lidhje me krimin, atë të

vrasjes së mbetur në tentativë, për shkak të ndonjë konflikti të çastit, si dhe të një grabitjeje të mundshme. Sipas hetuesve, autorët dyshohet se vendosën të largoheshin pasi kishin mësuar se personi me të cilin po përballeshin kishte armë zjarri, ndërsa ata vendosën ta plagosnin me qëllim që ai të mos kishte mundësi të reagonte. Gjithsesi policia mësohet se po heton në të dyja këto pista, për të sqaruar rrethanat apo motivet e krimit. Mbrëmjen e së enjtes, në bulevardin “Bajram Curri” dy persona me armë sulmuan një pikë bastesh dhe lotarish sportive. Policia mbërriti në vendin e ngjarjes dhe fillimisht u krijua ideja se rasti ishte vetëm një tentativë grabitjeje, ndërsa autorët nuk kishin arritur të merrnin asgjë. Më vonë policia dhe pronari i pikës së basteve konstatuan se autorët kishin marrë një shumë prej rreth 500 mijë lekësh të vjetra.

I plagosuri është ndihmuar nga disa kalimtarë, të cilët njoftuan policinë, ndërsa i plagosuri u dërgua në spitalin “Nënë Tereza” në kryeqytet, ku edhe iu dha ndihma e parë

I n t e rv i st ë h i sto r i r e p o rta z h n o sta lg j i K u lt u r ë Çdo të shtunë e të diel

www.mapo.al

intervista

Zogaj:

Nuk e dua sistemin e listave të mbyllura, është armiku im politik Radiografia e javës politike sipas Preç Zogajt.

Nga kandidimi i 3 deputetëve të PS për PD, tek ideja “amatoreske, me thelb totalitar” e ndarjes së mandatit të deputetit nga ministri në qeverinë eventuale të Ramës

Faqe 10-11

Bumi i kumarit, Tirana si Las Vegasi Kriza zhvendos bizneset e shërbimeve në linja bixhozi. Rritja e numrit të tyre në të gjithë vendin merr përmasa të frikshme. Masat shtrënguese për demotivimin e tyre nuk kanë funksionuar. Mbi 1710 linja të licencuara dhe 300 milionë euro të xhiruara më 2012

Faqe 13

Brenda Listave të Ramës dhe Berishës Politika shqiptare hyn në ethet e tri ditëve që do të vendosin Parlamentin e ardhshëm. Në skuadrën “Rama” përfshihen 15-20 % politikanë të kohës së Nanos, 60 % besnikë dhe pjesa tjetër të rinj dhe zanatçinj zgjedhjesh. Berisha merr në skuadër socialistët e konvertuar dhe mban në ankth të vetët.

Përballjet PS-PD në qarqe, dhe pse Rama iu drejtua Vlorës Faqe 7

Politika shqiptare ka hyrë në ethet e tri ditëve që do të përcaktojnë Kuvendin e ardhshëm, një histori që i përngjan titullit të filmit western: “I miri, i keqi dhe i shëmtuari”. Selitë e dy partive të mëdha presin e përcjellin kandidatë, ndërsa temperatura sa vjen e rritet me afrimin e stacionit të fundit para 23 qershorit, afat që skadon mbrëmjen e së hënës.

E ndërsa deputetët aktualë dhe aspirantët e rinj presin me ankth verdiktin final, kryeministri Berisha dhe lideri i opozitës, Edi Rama duken të vendosur për ta mbyllur këtë çështje në minutën e fundit. “A mund të flas unë për lista që janë mendjen time? Listat po hartohen”,- iu përgjigj gazetarëve kryeministri Berisha, duke zgjatur agoninë e të vetëve që ndjehen në rrezik.

Në kampin rozë, ky puzzle është më afër fundit. Ndryshe nga viti 2009, Edi Rama vendosi të ishte në pararojë me listat, duke trazuar kështu ndoshta më herët seç duhej “kosheren” e partisë së tij. Ai e hapi kutinë e Pandorës me fytyra kandidatësh të rinj, që bënin paradë në vitrinën e Rilindjes, ndërsa ishte në pritje të një PO-je nga Meta. Kjo lëvizje u pasua me revoltën Dogjani-Kadeli, rrjedhje që e detyroi Ramën t’u zhytej kalkulimeve të imëta, jo aq elektorale sa taktike, sipas parimit: marr 50 % eficencë, që të siguroj 100 % besnikëri! Sepse siç e ka pranuar vetë ai, sistemi proporcional i listave të mbyllura nuk ofron garë brenda llojit. Të çon drejt e në Parlament. Por a luajnë listat një rol apo përtej tyre...

8

E shtunë - e diel 04-05 maj 2013

www.mapo.al

dossier

Politika shqiptare hyn në ethet e tri ditëve që do të vendosin Parlamentin e ardhshëm. Në skuadrën “Rama” përfshihen 15-20 % politikanë të kohës së Nanos, 60 % besnikë dhe pjesa tjetër të rinj dhe zanatçinj zgjedhjesh. Berisha merr në skuadër socialistët e konvertuar dhe mban në ankth të vetët. Përballjet PS-PD në qarqe, dhe pse Rama iu drejtua Vlorës

Brenda listave të Ramës dhe Berishës Aleksandra Bogdani

P

Selitë e dy partive të mëdha presin e përcjellin kandidatë, ndërsa temperatura sa vjen e rritet me afrimin e stacionit të fundit para 23 qershorit, afat që skadon mbrëmjen e së hënës.

olitika shqiptare ka hyrë në ethet e tri ditëve që do të përcaktojnë Kuvendin e ardhshëm, një histori që i përngjan titullit të filmit western: “I miri, i keqi dhe i shëmtuari”. Selitë e dy partive të mëdha presin e përcjellin kandidatë, ndërsa temperatura sa vjen e rritet me afrimin e stacionit të fundit para 23 qershorit, afat që skadon mbrëmjen e së hënës. E ndërsa deputetët aktualë dhe aspirantët e rinj presin me ankth verdiktin final, kryeministri Berisha dhe lideri i opozitës, Edi Rama duken të vendosur për ta mbyllur këtë çështje në minutën e fundit. “A mund të flas unë për lista që janë mendjen time? Listat po hartohen”,- iu përgjigj gazetarëve kryeministri Berisha, duke zgjatur agoninë e të vetëve që ndjehen në rrezik. Në kampin rozë, ky puzzle është më afër fundit. Ndryshe nga viti 2009, Edi Rama vendosi të ishte në pararojë me listat, duke trazuar kështu ndoshta më herët seç duhej “kosheren” e partisë së tij. Ai e hapi kutinë e Pandorës me fytyra kandidatësh të rinj, që bënin paradë në vitrinën e Rilindjes, ndërsa ishte në pritje të një PO-je nga Meta. Kjo lëvizje u pasua me revoltën Dogjani-Kadeli, rrjedhje që e detyroi Ramën t’u zhytej kalkulimeve të imëta, jo aq elektorale sa taktike, sipas parimit: marr 50 % eficencë, që të siguroj 100 % besnikëri! Sepse siç e ka pranuar vetë ai, sistemi proporcional i listave të mbyllura nuk ofron garë brenda llojit. Të çon dre-

jt e në Parlament. Por a luajnë listat një rol apo përtej tyre, zgjedhja bëhet mes dy kapitenëve dhe fanellave politike të skuadrave? Një përgjigje mund të lexohet përmes numrit të madh të besnikëve në të dyja listat, e tjera mbetet në gjykimin e votuesve më 23 qershor.

Brenda zarfit të kryetarit…

Ping-pongu i Ramës me listat nisi që prej mesit të shkurtit, kur ai prezantoi Alfred Pezën si prurjen më të re të skuadrës së Rilindjes dhe kandidat për deputet në Peqin.

Më pas, një mori rekrutimesh të reja filluan të krijonin tension mes grupit të deputetëve, që duhej të rrudhej për t’u hapur vend të rinjve. I pyetur do kohë më parë për kandidatët, Rama u përgjigj se do të kishte në skuadër politikanë të njohur të së majtës, përfaqësues të shoqërisë civile dhe njerëz të aftë p ë r t ë mb l e d hu r vo t a . N j ë trekëndësh ky i reflektuar në listën “Rama”, një miks mes qëndrestarëve, rishtarëve dhe zanatçinjve të rebusit zgjedhor. Nëse do t’i ndanim në kategori, “lojtarët” e Ramës mund të ndahen në tre grupe të mëdha. Socialistët “24 karat” zënë 15-20 % të listës. Disa “senatorë” të politikës sonë jetëshkurtër të tranzicionit si Ben Blushi, Pandeli Majko, Gramoz Ruçi apo Bashkim Fino, emra të njohur të së majtës para “erës” Rama, ndodhen të mirëpozicionuar në këtë garë zgjedhore. Por politikanë si ata gjenden me pikatore në listën e PS. Të tjerë qëndrestarë të vjetër e gje-

jnë veten o të përjashtuar, o të zhvendosur prej zonave ku kandidonin që prej fillimit të pluralizmit politik. Namik Dokle, Et’hem Ruka, Albert Çaçi apo Arben Isaraj janë me një këmbë brenda e një këmbë jashtë listës, ndërsa dilema më e madhe e Ramës për këto zgjedhje ishin dy politikanët emblematikë, Arben Malaj dhe Erjon Braçe. Marrëdhëniet e ngrira me të parin dhe parehatia që krijojnë reagimet plot zjarr opozitar të Braçes i mbajtën pikëpyetjet shumë gjatë përkrah emrave të tyre, në “laboratorin” e kryetarit të PS. Kandidimi i tyre thuhet se është vendosur vetëm gjatë orëve të fundit, kur Rama e ka ndarë mendjen të përfshirë Malajn në listën e Vlorës dhe Braçen në atë të Tiranës. Grupi më i madh, rreth 60 % e listës janë politikanët e rinj të së majtës, investim direkt i Ramës në parti. Me ndonjë përjashtim të vogël, edhe ata e gjejnë veten në pozicion komod për t’u bërë pjesë e parlamentit të ardhshëm. Ilir Beqja, Eduart Shalsi, Erjon Veliaj, Olta Xhaçka, Sajmir Tahiri, Fidel Ylli apo politikanë të tjerë të brezit të ri përbëjnë një pjesë të mirë të listave tashmë të bëra publike të PS-së. Marrëdhënia e Ramës me ta është më komodja: ata përmbysin deri më një kriterin e besnikërisë dhe nuk rrezikojnë me rivalitet. Grupi i tretë janë të rinjtë e kësaj fushate si Peza, Celibashi, Cani apo Muçmata, të ndjekur nga një “ishull” i vogël brenda PS, nga ata që kryetari i cilëson si njerëz të aftë për të mbledhur vota.

Sirtari sekret i Berishës…

N’anën tjetër, kryeministri ka ndjekur një tjetër parim për të mbajtur nën kontroll të vetët: të gjithë në betejë, askush i sigurt. Përjashtim bëjnë tre socialistët e konvertuar, Kastriot Islami, Asllan Dogjani e Gjovalin Kadeli, të shpërblyer për votat e tyre me vende të sigurta në listat e PD. Islami në listën e Tiranës, Dogjani në Kukës dhe Kadeli në Lezhë, përveçse një sinjal “besnikërie” i Berishës konsiderohet nga të djathtët edhe një lëvizje pragmatiste për të thithur vota të kuqe. Në selinë blu, të tjerët presin një fjalë nga Berisha. Por burimet bëjnë me dije se kryeministri ka vendosur t’u kushtojë listave fundjavën, për të dalë me një formacion të plotë mbrëmjen e së hënës. Megjithatë, disa politikanë të së djathtës ndjehen më të sigurt se të tjerët dhe kanë marrë tashmë konfirmimin se do të jenë pjesë e parlamentit të ardhshëm. Të parët janë ministrat e rëndësishëm të kabinetit, që kanë marrë prej kohësh bekimin për të kryesuar fushatën në qarqet kryesore. Shkodra mbetet si gjithnjë bastioni i Jozefina Topallit. I sigurt ndjehet më tej i kthyeri nga SHBA-të për t’u përfshirë sërish në politikën aktive, Eduard Selami.

Edhe pse u përfol për një kandidim të mundshëm në qarkun e Elbasanit, Selami do të jetë pjesë e skuadrës së Tiranës për zgjedhjet e 23 qershorit. Në pozicion komod është edhe ish-kryetari i Komisionit Qendror të Zgjedhjeve, Arben

E shtunë - e diel 04-05 maj 2013

9

www.mapo.al

Lista e kandidatëve për deputetë Emrat e PS Elbasan Ben Blushi Damian Gjiknuri Evis Kushi Alfred Peza Taulant Balla Musa Ulqini

Gjirokastër Arben Ahmetaj Erion Veliaj Anastas Angjeli Vladimir Kosta

Shkodër Mimoza Hafizi Tom Doshi Paulin Sterkaj Namik Kopliku

Lezhë Mimi Kodheli Armando Prenga Arben Noka Ndrecë Deda

Kukës Vexhi Muçmata

Dibër Shkëlqim Cani Qemal Minxhozi Ulsi Manja

Berat Eduart Shalsi Fidel Ylli Ermonela Felaj Eduard Bejko

Ristani, nënkryetarja e Bashkisë së Tiranës, Jorida Tabaku, Taulant Bino apo Edi Paloka, të gjithë këta në listën e kryeqytetit. Edhe në të djathtë mund të flasim për kategori që do të zënë vend në listat e deputetëve.

Të parët janë politikanët me përvojë të së djathtës dhe të dytët, brezi i ri i zv/ministrave apo funksionarëve të lartë të PD, që pritet të kthehen në transfuzion për grupin aktual të PD-së. Por të dyja palët do të duhet të provojnë durimin deri të hënën pasdite, kohë kur pritet të mbyllet çështja e listave në Partinë Demokratike.

Përballjet PS-PD

Edhe pse një garë formacionesh dhe jo emrash, duelet në rajone tërheqin vëmendjen për të pasionuarit pas politikës. Sepse harta elektorale është e ndarë në 12 Shqipëri dhe përtej sistemit që sfumon emrat, kapitenët e qarqeve kanë rëndësinë e tyre. Një dilemë e këtij lloji e ka shtyrë Edi Ramën të kalendet mes kryesimit të Tiranës, ku ia donte puna dhe asaj të Vlorës, ku e thërret nevoja. Ndryshe ka ç’komentohet prej disave si lëvizje simbolike për revansh të kuq nga Vlora drejt Kryeministrisë, kjo lëvizje e liderit të opozitës ka të bëjë më shumë me nevojën për vënien zap të një qarku jashtë kontrollit. Bajraku i Shpëtim Gjikës rezulton të jetë problematik për Ramën, edhe pse avantazhi ndaj PD-së është i padiskutueshëm. Influenca e kryebashkiakut dhe një grupi deputetësh të pabindur e kërcënon mazhorancën e brishtë në

numra që përpiqet të arrijë Rama, ndaj edhe kandidimi i tij në Vlorë i shërben vënies në vend të këtij ekuilibri. Përballë tij vendoset dyshja jetëgjatë Patozi-Kollozi, që synon të ruajë rezultatin e 2009. Në Tiranë, listën e PD-së pritet të kryesojë Berisha, ndërsa përballë tij me gjasë do të jetë një tjetër ish-kryeministër si Pandeli Majko. Edhe pse deri më tash Majko ka drejtuar fushatën e Korçës, kalkulimet e fundit pritet ta sjellin atë në Tiranë, për të mbushur vendin e lënë bosh nga Rama. Beteja e Tiranës mbetet më e rëndësishmja për nga numri i deputetëve, edhe në zgjedhjet e 23 qershorit. Në Durrës, gara vë përballë dy lojtarë thuajse të së njëjtës peshë: Blendi Klosin e PS-së dhe ministrin e Drejtësisë, Eduard Halimi. Barometër në përcaktimin e fituesit, Durrësi ka si element të fortë edhe Lefter Kokën e LSI-së. Në Elbasan, Ben Blushi “përballë” Arben Imamit lufton për të çmontuar barazimin7-7 të 2009ës, ndërsa kalimi i LSI-së në të ma-

Një dilemë e këtij lloji e ka shtyrë Edi Ramën të kalendet mes kryesimit të Tiranës, ku ia donte puna dhe asaj të Vlorës, ku e thërret nevoja.

jtë e zvogëlon distancën e votave që i duhen opozitës për të rikuperuar një mandat. Në Korçë, Ridvan Bode ka pasur përballë disa rivalë, derisa është vendosur në ngut e sipër Bashkim Fino, që pritet të zëvendësojë Majkon. Me përkrahjen e Peleshit në qytet, e majta do ta zhvendosë betejën në komunat e këtij qarku.

Mimi Kodheli do të përballet në këtë duel rajonal me Aldo Bumçin në Lezhë, ndërsa ministri Genc Ruli nuk e ka ende të qartë se kush do të jetë rivali i tij socialist në Gjirokastër. I rikthyeri në PS, Anastas Angjeli ka hapur prej kohësh zyrën elektorale në këtë qytet, por kryesimi i qarkut ndahet mes Arben Ahmetajt dhe Erion Veliajt. Në Fier përsëritet për herë të dytë dueli Ruçi-Olldashi, të dy me njohje të gjera dhe lidhje të forta me bazën.

Interesante paraqiten edhe përballjet në Dibër e Kukës, për vetë natyrën lokaliste e klanore të këtyre qarqeve. Ministri i Brendshëm, Flamur Noka do të jetë sërish në Kukës, këtë herë përballë ishprokurorit Vexhi Muçmata. Në pak më tej, gara do të jetë mes dy dibranëve si Shkëlqim Cani e Myqerem Tafaj. Në Berat, misionin për të marrë një mandat më shumë, PS duket se ia ka ngarkuar Eduart Shalsit, që do të përballet në këtë garë me Genc Pollon. E hëna është stacioni i fundit para 23 qershorit: një stacion që ka të bëjë me emrat dhe fatet e 140 politikanëve të Kuvendit të ardhshëm. Më tej, sheshi i betejës u rikthehet kapitenëve për përballjen e madhe të 23 qershorit.

Durrës Blendi Klosi Ilir Beqja Agron Duka Gazmir Bizhga

Klodiana Spahiu

Fier Gramoz Ruçi Ilirian Celibashi Eglantina Gjermeni Armando Subashi Arben Çuko Ervin Koçi Besa Kokëdhima (nuk është vendosur) Korçë Bashkim Fino Olta Xhaçka Ylli Ziçishti Ilir Pendavini Ilir Xhangolli

Tiranë Pandeli Majko Sajmir Tahiri Lindita Nikolla Fatmir Xhafaj Ditmir Bushati Erion Braçe Arta Dade Parid Cara Besnik Bare Vasilika Hysi Artan Gaçi Xhemal Qefaliaj Pjerin Ndreu Sadri Abazi Arbi Mazniku

Vlorë Edi Rama Valentina Leskaj Luiza Xhuvani Arben Malaj Arben Isaraj Eltar Deda Eduard Leka Fatmir Toçi

Emrat e PD Tiranë Sali Berisha Eduart Selami Arben Ristani Jorida Tabaku Edi Paloka

FIER Sokol Olldashi Enkelejd Alibeaj Elbasan Arben Imami Luçiano Boçi Klodiana Cankja Dashnor Sula

DURRËS Eduard Halimi Albana Vokshi

Shkodër Jozefina Topalli Astrit Bushati Arenca Trashani

Berat Genc Pollo Lefter Maliqi Lezhë Aldo Bumçi

Kukës Flamur Noka Dibër Myqerem Tafaj Sherefedin Shehu Vlorë Astrit Patozi Adrian Kollozi Arta Musaraj Korçë Ridvan Bode Edmond Spaho

GJIROKASTËR Genc Ruli Spiro Ksera

(Renditja e emrave është rastësore dhe s’ka të bëjë me renditjen e tyre në listën zyrtare që do të dorëzohet në KQZ)

10

E shtunë-diel, 4-5 maj 2013

www.mapo.al

Zogaj në 7 ditë Radiografia e javës politike sipas Preç Zogajt. Nga kandidimi i 3 deputetëve të PS për PD, tek ideja “amatoreske, me thelb totalitar” e ndarjes së mandatit të deputetit ng a ministri në qeverinë eventuale të Ramës

Nuk e dua sistemin e listave të mbyllura, është armiku im politik “ Në këto kushte nuk na mbetet gjë tjetër, veçse të shpresojmë që liderët e partive t’i referohen me përparësi elitizimit, si një sfidë dhe aspiratë e politikës sonë”.

Berisha deklaroi se ish-deputetët socialistë, Kadeli, Islami dhe Dogjani, do të jenë në listat e PD-së. Si gjykohet kjo nga ana juaj; a mendoni se ka kosto në radhët e zgjedhësve demokratë?

Kandidimi i tre deputetëve ish-socialistë në listën e Partisë Demokratike nuk mund të kuptohet pa sjellë në mendje largimin e beftë të LSIsë nga qeveria, pa asnjë shpjegim, në fund të legjislaturës, duke lënë prapa pritshmërinë e rrëzimit të kësaj qeverie. Ky është momenti kur deputeti i pavarur, Kastriot Islami dhe dy deputetët socialistë të cilëve u ishte njoftuar moskandidimi, Kadeli dhe Dogjani, i mundësuan kryeministrit Berisha dhe qeverisë së tij të mbaheshin në këmbë përkundër pabesisë “parimore” të ikanakëve lëseistë. Kryeministri pat deklaruar qysh në krye se ofronte bashkëpunim afatgjatë me këta deputetë. Që do të thotë se përtej mirënjohjes, kishte edhe një marrëveshje xhentëlmenësh për t’i përfshirë në listën e re të PD-së, nëse ata e dëshironin këtë gjë. Na rrafshin etik, respektimi i marrëveshjeve apo mbajtja e fjalës është vlerë. Berisha po bën një diferencë të qartë në këtë rrafsh me Ramën. Në rrafshe të tjera, mendoj se efektet e veprimeve të tilla ekuivalentohen, pasi edhe opozita ka marrë pjesë të qeverisë në aleancën e saj. Në rastin e Kastriot Islamit ia vlen të shtojmë edhe një argument. Ai nuk ishte në linjën politike të Ramës në dy vitet e para të opozitës. Ishte kundër bojkotit, kundër formave të ashpra të protestës, kundër destruktivizimit e tjerë. Në atë kohë, ai dhe tre-katër deputetë të tjerë që mendonin si ai, shiheshin nga lidershipi i PS-së si ‘dele të zeza’. Pas zgjedhjeve lokale të vitit 2011, Rama u kthye pak a shumë në linjën institucionale të Islamit dhe në këtë rast, ndërsa pritej që i gabuari t’i njihte meritat antikonformistit, ndodhi përjashtimi i Islamit nga Partia Socialiste, për shkak të një votimi kundër vendimit të grupit në Kuvend. Gjithë kontributi njëzetvjeçar i tjetrit në PS u flak pa një- pa dy. Në këtë moment, paradoksalisht për historinë politike të Islamit, por jo për politikën si të tillë, Berisha shfaqet në cilësinë e hipotekës së kontributeve politike-intelektuale, duke i krijuar mundësinë Islamit të vazhdojë të kontribuojë pa kushte në Kuvendin e Shqipërisë. Kjo është një temë shumë e rëndësishme, që meriton të shtjellohet më thellë. Në lidhje me koston elektorale të kësaj hapjeje majtas-le ta quajmë kështu- mua më duket se sistemi proporcional i zvogëlon nga natyra këto efekte, pasi votohet sigla para individëve dhe veç

kësaj, PD nuk besoj se do të ndeshë vështirësi t’i bëjë arsyet e kryeministrit Berisha arsye të zgjedhësve demokratë.

Edi Rama ka rikthyer në listat e kandidatëve të PS-së Musa Ulqinin dhe Mimoza Hafizin, duke kërkuar edhe ndjesë…

Ndjesë për çfarë? Nuk u kuptua përse kërkoi ndjesë Rama. Ndjesa kërkohet për një gjë konkrete, përndryshe ajo është një vetëllastim apo vetëpërkëdhelje e arrogancës, thotë Brehti.

Personalisht më vjen shumë mirë që Musa Ulqini kthehet në listën e kandidatëve të sigurt të PS. Kur kam qenë pranë zotit Rama, kam mundur të loboj vijueshëm, më duket edhe në një memo, për afrimin e Musait dhe disa socialistëve të tjerë që i konsideroja figura me vlerë, të margjinalizuara pa të drejtë. Të njëjtat fjalë do të thosha edhe për zonjën Hafizi, me të cilën kam punuar në kabinetin e ish-presidentit Meidani dhe ruaj përshtypjet më të mira. Thënë këto, duke i kërkuar ndjesë Musait, nuk mund të mos shënoj se zoti Rama, pasi e fyeu katër vite më parë duke e degdisur në fund të listës, nuk bëri kujdesin e duhur të mos e fyente për herë të dytë, kësaj radhe duke e kandiduar me një motivacion të padenjë, sikur Musai e meritonte ngaqë nuk kishte bërë zë, nuk ishte rebeluar, e tjerë. Një motivacion si ky zbulon mendësinë e vjetër të zotit Rama për kundërshtimin. Është një motivacion tipik nga ato që priren të promovojnë konformizmin. Ja përse zoti Ulqini, që nuk dallohet për konformizëm, nuk duhet të jetë ndjerë mirë kur ka dëgjuar se për ç’arsye po rikthehej në listën e sigurt.

Ka qenë një javë e mbushur me lajme, por edhe spekulime për listat e kandidatëve për deputetë të të dy krahëve. A besoni se ka mungesë transparence nga dy liderët e partive të mëdha në lidhje me listat?

E kam thënë edhe më parë dhe nuk më mbetet veçse ta përsëris se, sistemi proporcional është një sistem i mbyllur, që dikton një lloj hermetizmi të liderëve të partive të mëdha në lidhje me listat. Unë nuk e dua këtë sistem. Është armiku im politik. Besoj se është armiku politik i gjithë njerëzve të lirë që respektojnë vlerat e individit në politikë. Krejt tjetër do të ishte po të kishim sistemin mazhoritar, ku nuk votohet me listë, por me emër kandidati. Kjo do të diktonte një konsultim paraprak të liderëve me bazën e partisë, pse jo edhe zgjedhje paraprake brenda llojit, siç po eksperimentohet me sukses të madh në disa vende të Perëndimit. Mazhoritari do të impononte gjithashtu shumë më pak klientelizëm. Por kemi ngecur në këtë sistem dhe kushedi edhe sa kohë do të duhet t’i bëjmë llogaritë me të. Në këto kushte nuk na mbetet gjë tjetër veçse të shpresojmë që liderët e partive t’i referohen më përparësi elitizimit, si një sfidë dhe aspiratë e politikës sonë.

Kreu i PS-së ka ideuar ndarjen e legjislativit nga ekzekutivi, duke detyruar ata që

do jenë ministra në qeverinë e tij (potenciale) për të dorëzuar mandatin e deputetit…

Kjo është një ide amatoreske, me thelb totalitar. Nuk e gjejmë në asnjë vend të Bashkimit Europian. Arsyeja është e thjeshtë: ideja në fjalë bie ndesh me parimet madhore të përgjegjësisë dhe autoritetit në politikë, që janë parasë gjithash përgjegjësi dhe autoritet vote. Qëkurse zoti Rama e hodhi për herë të parë këtë ide, e konsiderova një shpikje shqiptare pa kuptim, produkt iatyre eglendisjeve mendore boshe, kur nuk gjen dot përgjigje të thjeshta për problemet e publikut dhe u qepesh “të mëdhave”; apo kur ke hallin si të ushqesh me iluzione ata që nuk do të jenë në listat e kandidatëve për deputetë, duke u dhënë mesazhin se do të jeni ministra, dhe ata që do të jenë në zonën e rrezikshme të listave, duke u dhënë mesazhin se jeni të sigurt, pasi të parët e listave do të hyjnë në qeveri dhe vendin e tyre në Kuvend do ta zini ju.

Në një qeveri me katërmbëdhjetë ministra mund të ketë një, dy apo edhe tre ministra pa mandate deputeti, që kanë gjithsesi një angazhim apo përkatësi politike të dallueshme, por vendosja e papajtueshmërisë deputetministër si kriter dhe kusht për të marrë pjesë në qeveri është një koncept antikushtetues. Deputeti nuk është i detyruar të lërë mandatin, pa të bëhet ministër. Kjo do të thotë që në zbatimin konkret të idesë, ministrat të heqin dorë nga mandati vullnetarisht, me marrëveshje. Asnjë deputet i profesionit nuk do të jetë i prirur ta bëjë këtë. Sepse kjo do të thotë të dorëzosh me duart e tua fuqinë, dinjitetin, sigurinë dhe lirinë e mbështetur në votë. Vetëm deputetët rishtarë apo ata pa shumë përvojë do të pranonin kushtin. Rrjedhimisht, ose do të kemi një qeveri me ministra të improvizuar miqsh e shokësh që nuk kanë kaluar fare në kudhrën e votës, ose do të kemi një qeveri të dobët, me ministra të trembur dhe të kastruar politikisht, që do të kenë fatin e keq të shtypen si sanduiç midis autoritarizmit të kryeministrit në një anë, që mund t’i flakë kur të dojë, dhe parlamentit të ustallarëve, në anën tjetër. Publiku nuk mund ta dojë një qeveri që gdhihet e ngryset me lepurin e pasigurisë në bark. Kjo është në kundërshtim me arsyen themelore për të cilën votohet në demokraci: për të nxjerrë qeverisjen. Pikërisht këtë arsye heq ideja absurde e qeverisë pa mandate.

“Po ndjekim me shqetësim shenjat e një konflikti politik gjithnjë e në rritje, në një kohë që ne presim një proces zg jedhor konkurrues në një situatë jo fort të lehtë”, ka thënë për ANSA-n Sekretari i Përgjithshëm i OSBE-së, Lamberto Zannier…

Vëmendja e ndërkombëtarëve për zgjedhjet e 23 qershorit është maksimale, por edhe vetëdija e elitës politike dhe publikut në vend për domosdoshmërinë e përmbushjes së standardeve është më e lartë se asnjëherë tjetër. Tërheqja e komisionerëve të së majtës nga KQZ-ja përcjell në botë imazhin e një tensioni të ngritur në lidhje me zgjedhjet. Mua më duket se ky ka qenë dhe është edhe qëllimi i tërheqjes. Por nuk be-

E shtunë-diel, 4-5 maj 2013

11

www.mapo.al

Ish-deputeti i LSI-së shprehet se ka pasur negociata me Aleancën Kuqezi për të kandiduar, por në fund ka vendosur të dalë i pavarur në qarkun e Fierit

Dritan Prifti: Do kandidoj i pavarur, Rama s’e mbajti fjalën prej Metës “Kuptova se kryetar i PS-së nuk është Rama, por Meta. D.m.th, që brenda një force politike të majtë nuk më lejohet të votohem si kandidat, sepse nuk do Meta”.

soj se strategjia e tensionit mund të mbahet artificialisht. Le të mbahet lart vigjilenca e së majtës për standardet. Le të jetë e majta kërkuese deri në detaje për zbatimin e Kodit. Kjo vetëm mirë u bën zgjedhjeve. Por kujdes: alarmi pa ngjarje përligjëse mund t’u kthehet në boomerang.

Ilir Meta ka kërkuar votimin e tri ligjeve, shenjë së cilës i është përgjigjur për herë të parë pozitivisht edhe Rama, por me kushtin që të futen në zbatim në fillim të shtatorit, kur mblidhet parlamenti i ri…

“Aleanca për Shqipërinë europiane”, siç është vetëpagëzuar e majta, silurohet çdo ditë dhe çdo orë si e tillë nga mosvotimi i tri ligjeve të paketës së Statusit. Meta e ka ndjerë se po ndan koston e rëndë politike me Ramën për këtë gafë të pariparuar ende të kreut socialist. Prandaj ka kërkuar votimin e tri ligjeve. Rama nuk ka justifikim, por ndërkaq do t’i duhet të ekspozohet edhe njëherë si bllokues i qëllimshëm i këtyre tri ligjeve. Kjo, mendoj unë, është dilema e tij tani. Që shprehet me vënien e kushtit të ri të hyrjes në fuqi. Le të urojmë që Kuvendi t’i votojë këto ligje para se të shpërndahet. Statusin e vendit kandidat në BE nuk e marrim dot tani, dëmi është bërë, por sëpaku hipotekojmë shansin për në vjeshtë.

Këshilli Bashkiak shkarkoi dje kryetarin e këshillit, zotin Njazi Kosovrasti, pas kalimit të këshilltarëve të LSI-së në krahun e PSsë. Pati shumë zhurmë, ilaritet dhe triumfalizëm dje në Tiranë. Këshilltarët e majtë pretenduan se thyen dyert për të bërë mbledhjen e tyre...

Qëkurse LSI kaloi me PS-në, dihej dhe pritej marrja e postit të kryetarit të Këshillit Bashkiak të Tiranës nga kjo aleancë e re politike. Edhe pse nuk është votuar më 8 maj si e tillë. PS plus LSI i kishin numrat për të bërë këtë që bënë dje. Asgjë nuk mund t’i ndalonte, askush nga Bashkia nuk ka menduar të përpunojë ndonjë këshilltar të majtë, domethënë t’i vinte shkopinj në rrota ‘krushqisë’ së re PS-LSI në Këshillin Bashkiak. Ka patur vetëm një problem procedure, me sa di unë, që lidhej me thirrjen sipas ligjit të mbledhjes së këshillit. Duke i patur numrat, të majtët bënë zhurmë kot, ata thyen një derë të hapur, siç thuhet në raste të tilla.

Dritan Prifti do të kandidojë si i pavarur. E ka thënë në “News24”, në rubrikën “Opinion”. Në një intervistë me gazetaren Ola Bruko, Dritan Prifti vlerësoi se kreu i PSsë, Edi Rama, tanimë po drejtohet nga aleati Ilir Meta, ndërsa rrëfeu dhe bisedimet që kreu me Aleancën Kuqezi, duke mos fshehur dëshirën që të ishte pjesë e kësaj partie.

Pozicionimi që do keni në zgjedhje...

Ka qenë një odise e gjatë për ta marrë këtë vendim, por pa dashur të hyj tek odiseja e gjatë, unë kam marrë vendimin të kandidoj si një deputet i zgjedhur nga zgjedhësit, jashtë çdo koalicioni, pra deputet i pavarur. E kam vendosur këtë në konsultim me zgjedhësit e mi, që me shumicë më kanë zgjedhur prej 12 vitesh në Parlament. Do shkoj në KQZ të depozitoj kërkesën, mandatin e deputetit si një kandidat i propozuar nga zgjedhësit.

Pse ky vendim? Nuk ju pëlqeu propozimi nga AK? Nuk kam pasur një propozim nga AK, janë spekulime.

As që të jeni në krye të listës së qarkut të Fierit?

Jo, nuk ka asnjë ftesë, propozim, ka pasur diskutime me AK-në, por jo propozim.

Pas ikjes nga LSI-ja, u afrova me Ramën, por premtimi që mora nga Rama nuk u mbajt. Më pas, pasi u afrua me Metën, ai nuk u kujtua më. Duhet t’ia ketë vënë si kusht Meta.

Mendoni se duhet t’ia ketë vënë si kusht?

Po besoj se po, sepse pesha që i është vënë nga Meta duhet të ketë qenë më e rëndë se pesha politike. Kam folur gjatë me Paskal Milon, Gjergj Kojën. Ardhja e LSI-së, sipas tyre do të kontribuojë në humbjen e Berishës, por sapo flisja me Gjinushin, apo tek tjetri, telefonohej menjëherë Gjinushi dhe menjëherë i thuhej, nuk duhet të afrohet Prifti. Kuptova se kryetar i PS-së nuk është Rama, por Meta. D.m.th, që brenda një force politike të majtë nuk më lejohet të votohem si kandidat, sepse nuk do Meta.

Dhe si doli pas kësaj?

Mendoj se doli më mirë. Unë do kem emrin tim, si Dritan Vlash Prifti, në listat e deputetëve, dhe do të më kandidojnë zgjedhësit për kontributin që kam dhënë në 12 vjet në Parlament.

Marrëdhëniet me Ramën?

Para se të nxirrja videon kanë qenë maksimale. Por me afrimin e z. Meta në koalicion, ai nuk pati as burrërinë të më thoshte që ‘kjo që ndodhi, ndodhi tanimë dhe ti z. Prifti gjej ndonjë rrugë tjetër’. Por ai kishte mirëkuptimin tim të plotë për tërheq jen e LSI-së në koalicion, por jo mirëkuptim që veproi kështu.

Aleanca Kuqezi, çfarë vlerësimi keni?

Unë e vlerësoj AK-në si një forcë opozitare, më opozitare se aleanca PS dhe LSI. Është një forcë realiste opozitare në Shqipëri dhe do kisha kënaqësinë të përfaqësoja këtë forcë, por më vjen keq që shoh teatro si ky sot, që mori disa nga AK dhe u tha se i mirëpret në PS. Pra këto lloj teatrosh që do të sulmojnë Aleancën Kuqezi se u larguan dhe 5 veta, nuk shkojnë, se Aleanca është opozitare. Afati i fundit dhe askush

nuk e di se në çfarë liste është. 3 deputetë të PS u larguan për këtë çështje.

Nëse AK ju bën ofertë tani, sapo të dilni nga emisioni, ç’do të vendosni, do të ndryshonit vendim?

Unë nuk i kam dorëzuar ende dokumentet në KQZ dhe çdo gjë mund të ndodhë. Unë kam gjetur rehat se do të votohet për emrin e Dritan Priftit. Kam gjetur rehat, rithem, me familjen kam diskutuar. Ata më thanë se nuk është dinjitoze që të futesh si përfaqësues i pari në listën e kësaj partie.

Por duke u futur në ndonjë parti, emri im nuk do ishte në asnjë listë dhe do ishte një artific që në gjykimin tim nuk do ishte e drejtë. Nuk ka asnjë problem, as qejfmbetje, madje ka mirëkuptim të madh nga z Spahiu.

Nëse do ishit ju kandidat për deputet në Fier, do largohej automatikisht z.

Myslym Pashai?

Nuk e di kush kandidon në Fier dhe ku kandidon z. Pashai.

Po nga PD keni pasur oferta?

Nuk kam pranuar asnjë ofertë nga spektri i djathtë. Kam pasur ofertë, biseda për t’u orientuar drejt një kandidimi nga ata, por në mënyrë të prerë nuk kam pranuar asnjë ofertë nga e djathta dhe mendoj se ka ardhur koha për rrotacion dhe nuk ia vlen me PD-në.

Si i komentoni të larguarit e AK, sepse Spahiu nuk bëri koalicion me PS? Besoj se inati ka qenë i drejtpërdrejtë dhe menjëherë kur nuk u realizua koalicioni, Rama e ka marrë Spahiun në telefon dhe i ka thënë ‘do të të shkatërroj’. Por i them Ramës se po gabon, se po bën të njëjtin gabim si Nano me LSI-në. E ka shumë gabim, sepse ka shumë të majtë që nuk e gjejnë veten tek Rama e Meta, por shkojnë tek Spahiu sepse e shohin si opozitar të fortë. Z. Rama ka gabuar me shumë gjëra,

me Kushtetutën, me 21 janarin, nuk e ka monopolin e opozitarit z Rama. Unë them se kjo aleancë, pra AK i ka prishur shumë punë PS-së, se 3-4 deputetë do i fitojë. Kurse për PS-në, mesazhi që ka dhënë në popull është se askush nuk beson më se ka ndonjë moral tek kjo parti. Me bashkimin me Metën, nuk ka më moral politik. Do ketë shumë abstenim nga zgjedhësit e majtë.

Nuk do ia japin votën as PS-së, as Metës. PS ka humbur shumë. PS do marrë a s’do marrë 60 deputetë. Çfarë ndryshimi do të ketë në qeveri? Meta ishte, Meta do vijë prapë, do jetë e njëjta pamje. Unë besoj tek rrotacioni, por rrotacioni duhet të vijë nga AK, jo nga PS e LSI. Çfarë ndodh nëse nuk ju vjen oferta e AK-së? Nëse kjo ofertë nuk vjen dhe nëse siguroni mandatin më 23 qershor dhe nëse PS e LSI nesër qeverisin, ju z.

Prifti si do të kontribuoni?

Besoj se me të majtën, sepse unë i kam lidhjet më të forta me të majtën. I kam dy miq, një Gramoz Ruçi dhe tjetri, Tom Doshi, por do varet shumë sesi do sillet PS në këta 2 muaj. Nëse PS do më shohë në këto zgjedhje si kundërshtar të vetin, atëherë do kemi zgjedhje më vete.

Po KQZ, çfarë komentesh do bëni për situatën në këtë institucion?

Rama ka bërë gabim, nuk duhet të tërhiqte anëtarët. T’ia lësh fushën bosh kundërshtarit, është gabim. Sepse ata marrin vendime dhe pse janë vetëm 4. Rama bën gabime të tilla çdo prag zgjedhjesh. Ta harrojë që ka riformatim në KQZ, për mendimin tim, duhet ta harrojë këtë. Mazhoranca e ka të drejtën e riformatimit. Veprimi për të hequr komisionerët është gabim fatal. KQZ është duke punuar aktualisht, apo jo.

12

e shtunë-e diel, 04-05 maj 2013

www.mapo.al

REPUBLIKA E SHQIPËRISË Ministria e Punëve Publike DHE Transportit Drejtoria e përgjithshme e shërbimeve mbështetëse drejtoria e shërbimeve juridike SEKTORI I SHPRONËSIMEVE ___________________________________________________________________________

Adresa: Sheshi “Skënderbej”, nr.5, Tiranë Tel:++355 42 380793; Fax: ++355 42 232389

Shpallje kërkese për shpronësim publik Ministria e Punëve Publike dhe Transportit do të zhvillojë proçedurat e publikimit për interes publik në zbatim të ligjit nr.8561, datë 22.12.1999 “Për shpronësimet dhe marrjen në përdorim të përkohshëm të pasurisë pronë private për interes publik, për pasuritë e paluajtshme pronë private që preken nga ndërtimi i segmentit rrugor “Qukë Qafë Thanë”.

“Shpallje Kërkese për Shpronësim Publik Ministria e Punëve Publike dhe Transportit shpall REPUBLIKA E SHQIPERISE kërkesën për shpronësim për interes publik të pasurive

DREJTORIA E PERGJITHSHME E RRUGEVE DREJTORIA E SHPRONESIMEVE

të paluajtshme pronë private, që preken nga ndërtimi i segmentit rrugor “Qukë Qafë Thanë”.

Subjekti kërkues i këtij objekti është Autoriteti Rrugor Shqiptar. Me anë të këtij publikimi në shtyp kërkojmë të vëmë në dijeni personat të cilët preken nga ky shpronësim. Vënia në dijeni konsiston në masën e vlerësimit të llogaritur në përputhje me V.K.M. nr.138, date 23.03.2000 “Për kriteret tekinke të vlerësimit dhe përllogaritjes së masës së shpërblimit për pasuritë pronë private që shpronësohen, të pasurive që zhvlerësohen dhe të të drejtave të personave të tretë, për interes publik” i ndryshuar.

Pronarët që kanë emrin në listën emërore dhe personat e tretë, brenda 15 ditëve nga plotësimi i këtij afati për publikim, kanë të drejtë të paraqesin pretendimet e tyre lidhur me çmimin, sipërfaqen titullin e pronësisë, apo llojin e pasurisë që kanë në pronësi, të shoqëruara me dokumentat përkatëse në Ministrinë kompetente (Ministria e Punëve Publike dhe Transportit).

Vlera totale e shpronësimit është 1 133 763 (njëmilion e njëqind e tridhjetë e tre mijë e shtatëqind e gjashtëdhjetë e tre) lekë.

Lista e pronave që shpronësohen nga ndërtimi i i segmentit rrugor “Qukë Qafë Thanë”

Nr

Emri

Atesia Mbiemri

ZK

ARE Nr.Pas SiperfaqeCmimi

Vlera

3203 3203 3203 3203 3203 3203 3203 3203 3203 3203 3203 3203 3203 3203 3203 3203

869/30 869/31 1043/1 869/3 25/3 1043/7 869/4 25/16 25/21 869/9 844/32 844/34 844/19 844/7 844/9 844/8

2,820 2,820 7,755 7,050 4,700 7,050 10,575 7,050 16,450 30,550 3,760 3,760 4,700 4,230 4,230 4,230

Lloji I Pasurise TRUALL Siperfaqe Cmimi Vlera

Lloji

Objekte Vlera

Totali

Shenime

2,820 2,820 7,755 7,050 4,700 7,050 10,575 7,050 16,450 30,550 3,760 3,760 4,700 4,230 4,230 4,230

Konfirmim ZVRPP Konfirmim ZVRPP Konfirmim ZVRPP Konfirmim ZVRPP Konfirmim ZVRPP Konfirmim ZVRPP Konfirmim ZVRPP Konfirmim ZVRPP Konfirmim ZVRPP Konfirmim ZVRPP Konfirmim ZVRPP Konfirmim ZVRPP Konfirmim ZVRPP Konfirmim ZVRPP Konfirmim ZVRPP Konfirmim ZVRPP

721,353

Konfirmim ZVRPP

126,000 109,200

Konfirmim ZVRPP Konfirmim ZVRPP

Fshati Rajce-Fushe ZK 3203 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

Vasil Besim Luan Ramadan Xhevahir Fatmir Destan Avni Arben Nafije Musa Musa Avni Musa Sherif Enver

Bari Kodhel Destan N. Iliaz Sali Sherif Luman Luman Dalip Halil Halil Halil

Karaj Rira Collake Halili Collaku Collaku Halili Collaku Muca Halili Dashi Dashi Hallidri Beqo Beqo Beqo

12 12 33 30 20 30 45 30 70 130 16 16 20 18 18 18

235 235 235 235 235 235 235 235 235 235 235 235 235 235 235 235

Fshati Prrenjas-Fshat ZK 2925 17 Shefki

Sadik

Karriqi

Dyqan 33 m2 721352.9

Qyteti Prrenjas ZK 2924

18 Xhelo 19 Xhelo

Sulo Sulo

Karriqi +B 2924 Karriqi +B 2924

2/301 2/354

45 39

2800 2800

126000 109200

Fshati Qukes-Shkumbin ZK 3120

20 Xhemal

Refat

Leka

3120

486

20

149

2,980

2,980

742 619 677

20 150 80

210 210 210

4,200 31,500 16,800

4,200 31,500 16,800

Fshati Pishkash-Qender ZK 2969

21 Arif 22 Qani 23 Qani

Isak Isak Isak SHUMA

Shebegu Shebegu Shebegu

2969 2969 2969

788

177,210

84

235200

721352.9 1,133,763

Konfirmim ZVRPP Konfirmim ZVRPP Konfirmim ZVRPP

E shtunë - e diel 04-05 maj 2013

13

www.mapo.al

speciale

Shifrat e Ministrisë së Financave tregojnë se të ardhurat nga lojërat e fatit në fund të 2012-ës janë tri herë më shumë se në vitin 2008. Biznesi i lojërave të fatit historikisht e ka zhvilluar aktivitetin e tij gati 50 për qind në informalitet

Bum i kumarit, Tirana si Las Vegasi Kriza zhvendos bizneset e shërbimeve në linja bixhozi.

Rritja e numrit të tyre në të gjithë vendin merr përmasa të frikshme. Masat shtrënguese për demotivimin e tyre nuk kanë funksionuar. Mbi 1710 linja të licencuara dhe 300 milionë euro të xhiruara më 2012 Blerina Hoxha

Kishte funksionuar plot 20 vjet si dyqan veshjesh në zonën e Medresesë në kryeqytet, por ka dy ditë që ofron shërbim tjetër. Një minikazino për tregtarët rreth e rrotull, të cilët do të kenë një mundësi më shumë për të kaluar kohën përveç kafeneve. Përballë është tregu i madh i veshjeve kineze dhe turke, që frekuentohet nga tregtarë dhe klientë nga i gjithë vendi. Administratori, i cili për shkak të ndjeshmërisë së biznesit nuk do të identifikohet, tha se nuk i doli hesapi ndryshe. Biznesi i veshjeve nuk kishte me leverdi. Pesë muajt e fundit punoi me humbje. Për hapjen e kazinosë e nxiti një i njohuri i tij në “Komunën e Parisit”, i cili paska një histori suksesi në këtë drejtim.“Kishte, të drejtë tha. - Që ditën e parë fitova sa për dy javë kur shisja rroba”.

Biznesi i bixhozit Nëse të gjitha linjat e biznesit kanë raportuar rënie me fitimet e tyre, e kundërta ka ndodhur me bizneset e bixhozit. Janë 1710 linja të licencuara si kazino, baste, bingo etj., të cilat kanë paguar më shumë se 35 milionë euro taksa më 2012-ën dhe kanë xhiruar më shumë se 300 milionë euro. Shifrat e Ministrisë së Financave tregojnë se të ardhurat nga lojërat e fatit në fund të 2012-ës janë tri herë më shumë se në vitin 2008. Biznesi i lojërave të fatit historikisht e ka zhvilluar aktivitetin e tij gati 50 për qind në informalitet. “ N ë d it ë t m ë t ë m i r a , n ë 6 0 % ” , shpjegon një ekspert në Drejtorinë e Përg jithshme të Tatimeve. Informaliteti shtrihet në të gjithë vendin, ku këto lloj biznesesh nuk licencohen fare, por edhe kur licencohen ofrojnë shërbime për dyfishin e asaj që marrin lejen. Numri i slot-machina-ve për një sallë kazinoje është tri herë më i madh sesa organet tatimore kanë të regjistruar. Me këtë logjikë i bie që biznesi i bixhozit të xhirojë një vlerë shumë më të madhe se 300 milionë euro. Ekspertët e“Austrian Lotary” para se të futeshin në Shqipëri bënë një studim tregu dhe panë leverdi të madhe. Një nga zyrtarët e kompanisë tha se lojërat e fatit kanë një ecuri të mirë në vendet në tranzicion dhe sidomos kur ka kriza.

Kumari lulëzon edhe në Europë Italia është bërë një treg i madh i lojërave të fatit, më i madhi në Europë dhe ndër më të mëdhenjtë në botë, gjë që i ka dëmtuar shpenzimet e konsumatorëve në një kohë kur ekonomia po kalon nëpër një recesion të madh.

Italia është ekonomia e tretë më e madhe e Eurozonës. Tashmë, për shkak të kërkesave të larta, Italia është duke tenderuar një mijë leje për hapjen e kazinove të reja. Kështu ka ndodhur edhe në Greqi e Spanjë. Hulumtuesit në Universidad Carlos iII de Madrid (UC3M) kanë publikuar së fundmi një raport, i cili analizon ndikimin e krizës eko-

nomike në lojërat e fatit dhe perceptimin shoqëror të lojërave të fatit. Përfundimi është se në Spanjë, bashkë me të ardhurat është rritur ndjeshëm numri i atyre që luajnë. Në vitin 2011, 63.8% e njerëzve mes moshave 18 dhe 75 në Spanjë, pranuan se ata luajnë një lojë fati rregullisht. Në vitin 2009, kjo shifër ishte vetëm 49.4%. Në Shqipëri, përpos plagëve të mëdha sociale që ka shoqëria shqiptare, nuk ka një studim për tregun e bixhozit si biznes, por as si problem social. Ato çka shihen janë pikat e shumta që janë hapur kohët e fundit dhe rritja e të ardhurave në buxhetin e shtetit.

Dështon plani për zhvendosjen e lojërave të fatit nga qendra Qeveria dhe pushteti lokal kanë ndërmarrë nisma të tilla vitet e fundit që të dekurajojnë zhvillimin dhe përhapjen e biznesit të lojërave të fatit. Kështu ajo rriti taksat ndaj sektorit tri vite me parë, ndërsa vitin që shkoi Bashkia e Tiranës shumëfishoi taksimin për bizneset e bixhozit në kryeqytet, në këmbim të zhvendosjes së tyre në zonën e ish-Uzinës së Autotraktorëve. Por të dyja nismat nuk kanë dhënë rezultat. Madje numri i tyre duket të jetë shumëfishuar. Bizneset e këtij lloji në Tiranë kanë preferuar të paguajnë taksat e larta në këmbim të ndërrimit të vendit. Sipas administratorëve të këtyre linjave, të ar-

dhurat i justifikojnë taksat. Administratorët pohojnë se ata që luajnë më shumë janë të pasurit dhe varfrit.

Shtresa e mesme angazhohet shumë më pak. Të pasurit, sipas tyre e kanë objekt argëtimi të kalojnë disa orë në kazino. Këtu përfshihen edhe njerëz të artit dhe politikanë, një pjesë e të cilëve janë bërë të varur nga këto lojëra. Të varfrit kur humbin për herë të parë kthehen për të rifituar paratë dhe më pas kthehen gjithmonë në të njëjtin vend. Por shqetësues mbetet fakti se shumë të rinj kanë krijuar vartësi nga bastet sportive, që tashmë janë në çdo kthinë dhe kafenë, në çdo qelizë të periferisë.

Kumari si patologji, simptomat, dhe si mund të shërohet

S

hkencat sociale e kanë përcaktuar varësinë nga kumari si patologji. Shpjegimi shkencor e konsideron lojën e kumarit një çrregullim të sjelljes, i ngjashëm me varësinë nga drogat. Lojtari patologjik tregon në fakt rritjen e varësisë në raport me lojën e kumarit, duke shtuar frekuencën e lojërave, kohën e kaluar duke luajtur, shumën e shpenzuar në përpjekjet për të rikuperuar humbjet, duke investuar më tepër sesa mundësitë ekonomike personale dhe lë mënjanë impenjimet e jetës se përditshme për t’iu dedikuar tërësisht lojës së kumarit. Duhet thënë që në fillim se nuk ekzistojnë shkaqe të përcaktuara veçmas, sepse çdo lojtar ka mendimin dhe arsyet e veta për t’u zhytur në lojë, madje konstatohet se një numër i madh i tyre dëshirojnë të tërheqin vëmendjen e tjetrit në lojërat e fatit, për zotësitë që ai mund të ketë në lojë. Të tjerët kanë nevojë të vërtetojnë dhe të përjetojnë suksese që në fëmijëri janë edukuar vetëm nëpërmjet përfitimeve materiale. Të tjerë janë depresive dhe nervozë dhe e shohin si ngushëllim kumarin. Një tip i tretë profilesh kërkojnë dalje nga një vartësi emotive apo financiare.

Varësia Protokolli shkencor që merret me shërimin e varësisë nga kumari vëren se, humbja e parave është pasoja e parë e atij që luan. Për këtë shkak ai kthehet për të rimarrë paratë e humbura. I rrasur në borxhe “lufton” t’i kthejë ata e kështu zhytet akoma më shumë. Në këtë fazë fillon të përdorë pasurinë familjare, aq sa shet për shuma mizore edhe stolitë dhe trashëgiminë e përbashkët. Kur edhe ky “burim” shteron, subjekti kapet pas dallavereve të

9 simptomat e diagnozës si bixhozxhi 1 2

Personi luan kumar në vazhdimësi Ka nevojë të luajë shuma parash gjithmone e më të mëdha 3 Irritohet kur i reduktohet ose i ndërpritet loja e kumarit.

4 Luan kumar për t’ju shmangur problemeve të ndryshme.

5 Pasi ka humbur duke luajtur kthehet ditën pasardhëse për te rikuperuar humbjet.

6 Gënjen anëtarët e familjes duke vazhduar të luaje kumar.

7 Kryen aksione ilegale si falsifikime, mashtrime, vjedhje.

8 Nga loja e kumarit ka humbur raportin me jetën duke shkëputur lidhjen me punën ose familjën.

9 Gënjen të afërm ose miq në lidhje me kërkesat për borxh

reja siç janë mashtrimi, vjedhja e grabitje të të gjitha llojeve. Vartësia sjell gjithashtu tkurrje në vetvete, probleme të tjera me familjen dhe të afërmit dhe nga kjo fillon nervozizmi. Ai bëhet i padurueshëm dhe shqetësimet rriten e me to rritet edhe pagjumësia e kjo pason me rritjen e masës së neurozave. Këtu fillon edhe procesi i prishjes së marrëdhënieve e personi nën vartësi gjendet i vetmuar. Vartësia dëmton anën profesionalë të këtij të fundit. Ai nuk është më i motivuar të punojë edhe nga shkaku se paga e tij është harxhuar në pak minuta.

Nxjerrja Psikologët këshillojnë shmangien nga mundësitë për të luajtur. Duhet gjetur mënyra për t’u larguar ofertave e mundësive të dhëna që na ofrojnë mjetet dhe mundësitë e tjera. Nëse vartësia vjen nëpërmjet kompjuterit, duhet të ndërpriten të gjitha lidhjet drejt sajteve të tilla. Duhet të ndërpriten vizitat kafeneve, qendrave të basteve dhe atyre ku luhen lojëra me letra bixhozi, domino, tavëll (lojë me zare) etj. Me një fjalë, duhet larguar çdo gjëje që tërheq vëmendjen drejt lojërave të “fatit”. Familja dhe shoqëria mund ta ndihmojnë më së miri individin duke ia ndërprerë të gjitha burimet financiare, duke ia aneksuar kartën e bankës, duke ndërprerë huadhënien dhe duke mos blerë asgjë nga ai (stoli, veshmbathje etj.) qoftë edhe me çmime përfundimisht të ulëta. Mungesa e parave e bën të pamundur lojën. Në shtetet perëndimore ekzistojnë shumë shoqata e organe të ndryshme, të specializuara për ndihmë dhe preventivë, të cilat marrin përsipër falas kurimin dhe ndihmën për të shpëtuar nga kjo vartësi.

14

e shtunë-e diel, 04-05 maj 2013

www.mapo.al

REPUBLIKA E SHQIPËRISË Ministria e Punëve Publike DHE Transportit

Drejtoria e përgjithshme e shërbimeve mbështetëse drejtoria e shërbimeve juridike SEKTORI I SHPRONËSIMEVE ___________________________________________________________________________ Adresa: Sheshi “Skënderbej”, nr.5, Tiranë Tel:++355 42 380793; Fax: ++355 42 232389

Shpallje kërkese për shpronësim publik Ministria e Punëve Publike dhe Transportit do të zhvillojë proçedurat e publikimit për interes publik në zbatim të ligjit nr.8561, datë 22.12.1999 “Për shpronësimet dhe marrjen në përdorim të përkohshëm të pasurisë pronë private për interes publik, për pasuritë e paluajtshme pronë private që preken nga ndërtimi i “Landfillit Bajkaj”.

Publikimi do të realizohet për 7 ditë duke filluar nga data 04.05.2013 – 10.05.2013, sipas tekstit si më poshtë: “Shpallje Kërkese për Shpronësim Publik Ministria e Punëve Publike dhe Transportit shpall kërkesën për shpronësim KESHILLI I QARKUT VLORE për interes publik të pasurive të paluajtshme pronë private (kultura bujqësore dhe drufrutorë), që

preken nga ndërtimi i “Landfillit Bajkaj”. Subjekti kërkues i këtij objekti është Këshilli i Qarkut Vlorë. Me anë të këtij publikimi në shtyp kërkojmë të vëmë në dijeni personat të cilët preken nga ky shpronësim. Vënia në dijeni konsiston në masën e vlerësimit të llogaritur në përputhje me kuadrin ligjor.

Pronarët që kanë emrin në listën emërore dhe personat e tretë, brenda 15 ditëve nga plotësimi i këtij afati për publikim, kanë të drejtë të paraqesin pretendimet e tyre lidhur me çmimin, sipërfaqen titullin e pronësisë, apo llojin e pasurisë që kanë në pronësi, të shoqëruara me dokumentat përkatëse në Ministrinë kompetente (Ministria e Punëve Publike dhe Transportit).

Vlera totale e shpronësimit është 20 865 792 (njëzet milion e tetëqind e gjashtëdhjetë e pesë mijë e shtatëqind e nëntëdhjetë e dy) lekë.

Përsa më sipër dhe në zbatim të pikës 3 të Vendimit Nr. 336 Datë. 16. 05. 2012 “Për Përcaktimin e Kritereve dhe të Proçedurave të Botimit të Njoftimeve Publike , për efekt të zbatimit të ligjit Nr. 8561, Datë. 22. 12. 2012 “Për shpronësimet dhe marrjen në përdorim të përkohshëm të pasurisë pronë private për interes publik”, lutemi konfirmimin tuaj për publikimin e kësaj kërkese për shpronësim, sipas tekstit të mësipërm dhe listës bashkëlidhur, me qëllim autorizimin nga ana jonë sipas pikës 3 të këtij vendimi. Lutemi konfirmimin tuaj brënda datës 03.05.2013.

LISTA E PRONAREVE QE PREKEN NGA NDERTIMI I LANDFILL NE FSHATIN PALAVLI, KOMUNA VERGO Nr

PRONARI Emri

Nr. Mbiemri

Z.K

Pas.

Sip m2

Cmimi

VLERA

m2

TOTALE LEKE

Shenime

1 KADRI

DAUTI

2864

663

399

645.6

257,594 Konfirmuar nga ZVRPP

2 PETRIT

DAUTI

2864

664

239

645.6

154,298 Konfirmuar nga ZVRPP

3 EQEREM

DAUTI

2864

665

773

645.6

499,049 Konfirmuar nga ZVRPP

4 RABIJE

RAÇA

2864

666

356

645.6

229,834 Konfirmuar nga ZVRPP

5 SIHAT

RAÇA

2864

667

310

645.6

200,136 Konfirmuar nga ZVRPP

6 IDRIZ

RAÇA

2864

668

528

645.6

340,877 Konfirmuar nga ZVRPP

7 NESIP

RAÇA

2864

669

679

645.6

438,362 Konfirmuar nga ZVRPP

8 BASTRI

RAÇA

2864

670

2076

645.6

1,340,266 Konfirmuar nga ZVRPP

9 VESEL

SINANI

2864

671

860

645.6

555,216 Konfirmuar nga ZVRPP

10 NAZIE

SINANI

2864

672

1009

645.6

651,410 Konfirmuar nga ZVRPP

11 TAIP

SINANI

2864

673

1076

645.6

694,666 Konfirmuar nga ZVRPP

12 TEKI

DAUTI

2864

676/677

4038

645.6

2,606,933 Konfirmuar nga ZVRPP

13 SINAN

KUÇI

2864

678

892

645.6

575,875 Konfirmuar nga ZVRPP

14 AGO

KUÇI

2864

679

1859

645.6

1,200,170 Konfirmuar nga ZVRPP

15 NEDIN

KUÇI

2864

680

2349

645.6

1,516,514 Konfirmuar nga ZVRPP

16 SHAHIN

HADERI

2864

681

7123

645.6

4,598,609 Konfirmuar nga ZVRPP

17 ARIF

HADERI

2864

683

3404

645.6

2,197,622 Konfirmuar nga ZVRPP

18 SHPETIM

DAUTI

2864

725

22

645.6

14,203 Konfirmuar nga ZVRPP

19 TENO 20 DAUT

DAUTI ALINANI

2864

725

2215

645.6

2864

725

2113

645.6

1,430,004 Konfirmuar nga ZVRPP 1,364,153 Konfirmuar nga ZVRPP

TOTALI

32320

20,865,792

E shtunë - e diel 04-05 maj 2013

15

www.mapo.al

historia

Shpjegimet shkencore për krimet dhe masakrat. Sa kanë të bëjnë dëmtimet në tru me njerëzit që kryejnë vrasje apo krime të tmerrshme...Historitë e vrasësve serialë, të shpjeguar prej problemeve që ata kishin në tru

Çarlas Uhitman vrasësi që la letrën dhe të cilit iu gjet tumor

Rrënjët e së keqes, çfarë ndodh në trurin e një vrasësi Nga Jeffrey Kluger, The Time

V

rasësit e çmendur masivë nuk kanë ndjenja të mirënjohjes, por nëse do të kishin, ata duhej të falenderonin Çarles Uhiteman. Uhitman më 1966, kur ishte 25 vjeç, student i inxhinierisë dhe ish-marins, vrau 17 persona dhe plagosi 32 të tjerë në Universitetin e Teksasit, përpara se të qëllohej dhe vritej në përplasje me policinë.

Më herët, atë ditë ai kishte vrarë gruan e tij dhe nënën. Hetuesit kriminalë në kërkim të arsyeve për masakrën gjetën një përgjigje të shpejtë. Në shtëpinë e tij ata gjetën një letër, nga ato që lihen prej atyre që kanë ndërmend të vetëvriten: “Unë me të vërtetë nuk e kuptoj veten time këto ditë. Unë duhet të jem një i ri inteligjent dhe i arsyeshëm, por së fundmi (nuk e di tamam kur filloi) kam qenë viktimë e mjaft mendimeve irracionale …ju lutem paguani borxhet e mia dhe dhuroni pjesën tjetër të pasurisë sime në mënyrë anonime për një fondacion të mjekësisë mendorë.

Ndoshta një kërkim mund të ndalojë tragjedi të këtij lloji”.

Uhitmanit iu plotësua dëshira e fundit. Me miratimin e familjes së tij, hetuesit i bënë një autopsi dhe zbuluan një tumor dhe një deformim të enëve të gjakut, të cilat ushtronin presion në atë pjesë të trurit që quhet amygdala, ajo pjesëz e vogël e rajonit primitiv që kontrollon emocionet. Një komision shtetëror hetimi arriti në përfundimin që tumori mund të ketë ndikuar te sjellja e tij që e shtyu drejt masakrës, duke i dhënë kështu Uhitemanit një farë shfajësimi të vogël pas vdekjes— dhe duke u dhënë po ashtu të g jithë vrasësve si ai një fije mbrojtjeje, pasi edhe për ta mund të ketë diçka që ka shkuar keq.

Për sa kohë që ekziston e keq ja, njerëzit kanë hamendësuar rreth burimit të saj dhe nuk duhet të jesh as

filozof dhe as shkencëtar për të menduar se vendi i parë ku duhet kërkuar është truri. Nuk ka asgjë nga ato që ju keni bërë, ndjerë apo menduar gjatë jetës suaj që nuk është e gjurmueshme në një pjesë të vogël nervash që funksionojnë në një mënyrë apo një tjetër, rrjeti që vë në lëvizje makinën që jeni ju dhe e bën atë të funksionojë ashtu siç funksionon.

Kështu. nëse makineria është e prishur—nëse kontrolli i sistemit që ndodhet në kokën tuaj qëllon në mënyrë të çmendur—a jeni ju plotësisht përgjegjës për veprimet që kryeni? Kjo është një pyetje që kërkon përgjigje përtej hamendësimeve filozofike.

Jo shumë kohë pasi vëllezërit Tsarnaev u identifikuan si bombëvënësit e maratonës së Bostonit, u ngritën edhe spekulimet nëse sjellja e vëllait më të madh, Tamerlanit, mund të jetë ndikuar nga dëmtimi që truri i tij ka pësuar gjatë viteve që ishte boksier. Përgjigja e menjëhershme ishte: Jo. Dëmtimet e trurit prej sportit sjellin reagime të dhunshme dhe nervoze në njerëz të moshës së tij, por bombat ishin planifikuar në mënyrë gjakftohtë dhe mjaft të qetë e këmbëngulëse. Ndërkohë dhjetëra histori të tjera vrasësish të panjohur apo personash të dhunshëm janë të mbushura me diagnoza të disa lloj problemeve apo traumave në tru, gjë që ka shtruar dy çështje të mëdha për diskutim: Nëse këto probleme të trurit ishin tërësisht përgjegjëse për krimet e tyre dhe nëse ishte e mundur që aktet të ishin parandaluar pas kurimit të sëmundjes.

“Unë nuk besoj që ka ndonjë tip gjendje neurologjike që mund të parashikohet 100 %,” thotë neurologjisti Michael Koenigs nga Universiteti Madison në Uiskonsin. “Por edhe kur psikopatët e dinë që janë duke bërë një krim, kjo nuk do të thotë që ata janë në gjendje të kontrollojnë sjelljen e tyre në momentin e krimit,” thotë ai.

Jo shumë kohë pasi vëllezërit Tsarnaev u identifikuan si bombëvënësit e maratonës së Bostonit, u ngritën edhe spekulimet nëse sjellja e vëllait më të madh, Tamerlanit, mund të jetë ndikuar nga dëmtimi që truri i tij ka pësuar gjatë viteve që ishte boksier.

Përgjigja e menjëhershme ishte: Jo.

Edhe përpara se çështja Uhitman të arrinte në tekstet mjekësore, shkencëtarët ishin familjarë me rastin e Phineas Gage, një 25-vjeçar punonjës hekurudhe më 1848-ën. Ai ishte duke punuar në një linjë hekurudhe afër Vermontit, kur për shkak të një shpërthimi pësoi një goditje në kokë nga një shufër hekuri. Gage, mbijetoi në mënyrë të pabesueshme, madje as nuk humbi ndonjë funksion jetësor, por sjellja e tij ndryshoi në mënyrë të habitshme. Nga një njeri i qetë dhe punëtor ai u kthye në një nevrik të dhunshëm dhe pas një jetë si djalë i sjellshëm, në një njeri që shante gjithmonë. Ishte ndoshta hera e parë që shkenca provonte një lidhje direkte mes traumës dhe thelbit të personalitetit.

Ndërsa aftësia jonë për të parë dhe shëruar trurin është përmirësuar, ne jemi më të aftë të zbulojmë edhe dëmtime nga më mikroskopiket përmes kafkës dhe të shohim se ato kanë efekte të jashtëzakonshme. Në një rast të 2003-shit i cili u publikua në Arkivat e Neurologjisë, një 40-vjeçar mësues nga Virxhinia pa histori pedofilie më herët, filloi të kishte në mënyrë të papritur interesa seksuale për thjeshtrën e tij. E shoqja e denoncoi dhe ai u arrestua dhe u dërgua në një program me 12 hapa për personat me probleme pedofilie.

Ai u arratis nga kursi i rehabilitimit pasi nuk arrinte ta ndalonte veten që të ngacmonte anëtaret e stafit dhe u dënua ndërsa ishte në arrati me burg.

Ishte në kërkim dhe pritej të dorëzohej kur u shfaq në një sallë urgjence me dhimbje shpërthyese koke dhe një sërë problemesh të tjera neurologjike. Doktorët skanuan trurin e tij dhe zbuluan një tumor në madhësinë e një veze në një pjesë të trurit që përpunon marrjen e vendimeve dhe të tjera funksione të ashtuquajtura ekzekutive. Tumori u hoq dhe sjellja e çmendur seksuale u zhduk bashkë me të. Më pak se një vit më vonë tumori u kthye dhe në të njëjtën kohë u kthyen edhe sjellja e çuditshme seksuale. Mjekët thonë se nuk ka pjesë të trurit përgjegjëse për pedofilinë, por theksojnë se dëmtimi i kores së pjesës ballore (orbitofrontal cortex) mund të sjellë sjellje jo normale dhe vështirësi në arsyetim.

Studime të tjera zbulojnë edhe pjesë të tjera të trurit të lidhura dhe me ndikim në krime. Sidoqoftë shkencëtarët janë të ndarë në dy rryma të ndryshme, njëra e cila i shfajëson në njëfarë mase kriminelët dhe tjetra, që mendon se ata sidoqoftë janë të vetëdijshëm për veprimet që kryejnë pasi në pjesën më të madhe i bëjnë ato në fshehtësi. Rezultate të studimeve më të thella pritet të mundësojnë sidoqoftë shkencëtarët të ndërhyjnë më herët në personat me probleme apo që kanë perspektivë për të pasur probleme, duke bërë kështu të mundur të shmanget mjaft vuajtje e dhimbje. Sidoqoftë e keq ja tani është mjaft më komplekse dhe mjaft jashtë kontrollit tonë që ne të arrijmë të gjykojmë ndershmërisht. Sa më shumë ta kuptojmë trurin që është strehë e të tilla shëmtive, aq në mënyrë të efektshme do të arrijmë ta kontrollojmë dhe dënojmë. Shumë shpejt ne mund të jemi në gjendje që me ndihmën e shkencës ta nuhasim dhe ndalojmë defektin.

CMYK

16

e shtunë-e diel, 04-05 maj 2013

www.mapo.al

Pushim i paharrueshëm ku ëndrrat bëhen pjesë e realitetit të përkryer Ejani në Maqedoni dhe jetoni jetën me energji

100% të pastër

në harmoni me natyrën Nëse jeni të etur për aventurë dhe shumë adrenalinë, Maqedonia është zgjedhje ideale për ju Maqedonia ka sipërfaqe prej 25.713km2, 80% e territorit është malor me 38 male dhe 20 maja malesh me lartësi mbidetare mbi 2000m. Në territorin e Maqedonisë ka 3 parqe nacionale, 43 liqene, nga të cilat 3 janë tektonike, 25 glaciale dhe 15 artificiale si dhe besoni apo jo 280 ditë me diell gjatë vitit. Maqedonia është vend i përshtatshëm për ekuilibrin perfekt midis rekreacionit dhe relaksimit.

Imagjinoni një vend me natyrë erëmirë - e tillë është Maqedonia. Vend i mrekullive natyrore i cili ju thërret të kënaqeni në shumësinë e bukurive natyrore, brenda një ore mund të jeni në kostum për larje, ndërsa orën tjetër të jeni të gatshëm për të bërë ski.

Maqedonia ofron hotele komode dhe moderne me çmime të arritshme. Pjesa më e madhe e tyre ndodhen në qendër ose në afërsi të qyteteve, por ka edhe prej atyre që ndodhen edhe në ambientet e virgjëra të natyrës. Të gjitha qytetet, gjithashtu, kanë një sistem të zhvilluar akomodimi nëpër apartamente private, të cilat u ofrojnë vizitorëve të gjitha kushtet për një qëndrim relaksues dhe pa brenga. Aranzhimet mund të bëhen nëpërmjet Internetit ose pas mbërritjes.

Maqedonia, me bukuri të shumta natyrore ka kushte ideale për sporte të ndryshme dhe për aktivitete rekreative në natyrë. Maqedonia është parajsë e paraglajderizmit. Ajo që çdo i ri e dëshiron është gjetja e vetvetes në hapësirën e cila e rrethon. Paraglajderizmi pikërisht këtë e mundëson, afrinë me natyrën dhe shndërrimin e ëndrrës në realitet. Gjatë vizitës së klubeve në Shkup, Prilep, Mavrovë dhe Krushevë, do të merrni edhe pajisje të plotë dhe trajnues profesionistë për këtë sport.

Në Maqedoni admiruesit e sporteve të ujit mund të gjejnë argëtim të paharrueshëm dhe t’u gëzohen dy kënaqësive, edhe sportit edhe natyrës. Kaikimi është i përhapur dhe atraktiv, sidomos në kanionin Matka dhe në Liqenin e Ohrit dhe të Prespës, vende të mrekullueshme për regata kaike. Liqeni i Ohrit ju ofron përjetime të papërsëritshme me zhytje në lokalitetet nënujore arkeologjike në Gjirin e kockave në Gradishte. Liqeni është thesar i vërtetë arkeologjik dhe përplot me specie endemike të florës dhe të faunës. Peshkataria në Maqedoni ofron harmoninë me qetësinë në natyrë. Peshkimi më atraktiv nga të gjitha llojet është në Liqenin e Dojranit me ndihmën e mandrave, por në të njëjtën kohë edhe më i vështirë dhe për periudhë më të gjatë kohore. Puna me mandrat ka një proces të gjatë i cili zgjat rreth gjashtë muaj dhe fillon në tetor, ndërsa mbaron nga fundi i marsit vitin tjetër.

Një mënyrë jo fort e zakonshme që të zbulohen bukuritë e Maqedonisë është Kalërimi larg shqetësimeve të përditshme dhe presioneve nga mënyra urbane e jetesës. Përvoja e cila mbahet në mend është pamja të cilën nuk mund ta shihni në ndonjë vend tjetër. Maqedonia i fton në eksperiencë eksituese edhe admiruesit e pasurive speleolite.

Në Maqedoni ndodhen 346 shpella, ku disa prej tyre kanë lumenj nëntokësorë, liqene, si dhe ornamente speleolite, stalagmite dhe stalagtite.

Shpella më e njohur dhe më e thellë është shpella Vrello, e cila ndodhet në kanionin Matka.

Maqedonia është vend antik me bukuri të mahnitshme, me mundësi impresionuese për pushim, kënaqësi dhe aventurë.

Rinojeni veten dhe kthejuni realitetit të mbushur me eksperiencë eksituese dhe me kujtime të cilat mbeten gjatë tërë jetës.

planeti single

Ledio Lako, beqar në skenë... si në jetë

Ligji i tretë i Universit: Ne jemi e kundërta jonë

Aktori i “Portokallisë” kur luan rolin e beqarit është në rolin e tij. Sepse zyrtarisht është single. Dhe e tregon jetën prej beqari me ca batuta premierë...

Nga Iva Tiço

personzh planeti single privatësi koleksionisti Fenomen Çdo të shtunë e të diel

www.mapo.al

Sejko zbulon identitetin në Suedi Bëhet fjalë për këngën “Identitet”, përfaqësuesja e Shqipërisë në Festivalin Europian të këtij viti. Bledar Sejko zbulon disa nga detajet e prezantimit në Malmo, nga përpunimi i këngës në studiot suedeze, deri te performanca live më 16 maj...

Përtej privatësisë

Ermira Mehmeti,

një nënë e re në aksion

Mëngjesi tipik i saj është si i të gjitha nënave me foshnja të vogla: pastrimi i fëmijës, i biberonëve, përgatitja e ushqimeve...Sepse që kur ka ardhur në jetë 13 muaj më parë Albesi i vogël, kujdesi për veten, për deputeten e Parlamentit maqedonas, Emira Mehmeti, ka kaluar në plan të dytë. Dhe pse ajo duket gjithmonë në formë në kronikat politike të Shkupit, apo vizitat në Tiranë, ku i shoqi Shejoll Dejava, është zëvendësambasador i Maqedonisë

faqe 18

Faqe 17

18

E shtunë - e diel 04-05 maj 2013 13-14 prill 2013 www.mapo.al www.mapo.al

pertej privatësisë Mëngjesi tipik i saj është si i të gjitha nënave me foshnja të vogla: pastrimi i fëmijës, i biberonëve, përgatitja e ushqimeve...Sepse që kur ka ardhur në jetë 13 muaj më parë Albesi i vogël, kujdesi për veten, për deputeten e Parlamentit maqedonas, Emira Mehmeti, ka kaluar në plan të dytë. Dhe pse ajo duket gjithmonë në formë në kronikat politike të Shkupit, apo vizitat në Tiranë, ku i shoqi Shejoll Dejava, është zëvendësambasador i Maqedonisë

Ermira Mehmeti

Një nënë e re në aksion Cili është mëngjesi yt rutinë?

Mëngjesi im rutinë nis rreth orës tetë.

Kjo është koha kur zakonisht më zgjohet çuni, çka nënkupton automatikisht edhe zgjimin tim. Duke qenë se akoma nuk kemi gjetur dikë që të më ndihmojë rreth djalit dhe shtëpisë, përgatitja për të dalë nga shtëpia është e tëra mbi supet e mia. Dhe këto janë orët të cilat më fluturojnë me shpejtësinë më të madhe dhe që nuk arrij ta kuptoj kurrë se si ndodh që vonohem për të dalë nga shtëpia edhe pse jam zgjuar në kohë. Ndërrimi dhe pastrimi i çunit, pastrimi i biberonëve, përgatitja e ushqimeve dhe çantës së djalit vijnë të parat, dhe pas kësaj merrem me veten.

Cili do të ishte mëngjesi yt ideal?

Mëngjesi ideal do të nënkuptonte një ritëm më të ngadaltë për t’u përgatitur për obligimet e ditës, pak më shumë kohë për t’u përqendruar në axhendën dhe temat për takimet ose mbledhjet e ditës, një kafe, zakonisht nes, duke shfletuar gazetat e ditës, dhe shpejt e shpejt, një check-in në facebook...

Jashtë shtëpisë, cili është vendi i preferuar për kafen e mëngjesit?

Me shumë qejf e pi kafenë e mëngjesit në ndonjërën nga kafeteritë në Çarshinë e Shkupit. Është e vetmja pjesë e qytetit ku nuk është ndërhyrë me ndërtimet megalomane që bën partia maqedonase në qeveri dhe ku ndjehet fryma autentike dhe origjinale e Shkupit të dikurshëm.

Me kë dëshiron të jesh në këtë gjerbje kafeje mëngjesi?

Këtë kafe, me shumë qejf do e kisha pirë me ndonjë nga miqtë a mikeshat e mia që nuk merren me politikë, thjesht për të kuptuar edhe botën, muhabetet dhe interesimet e njerëzve të cilët nuk janë të ekspozuar politikisht.

A të pëlqen puna që bën, profesioni që ke?

Më pëlqen, më sfidon dhe më provokon shumë!

A u devijon shpesh detyrimeve apo afateve ditore që ke?

Në fakt, dita ime ka ndryshuar tërësisht që kur jam bërë nënë. Dikur dita ime i përkushtohej gati ekskluzivisht punës dhe detyrimeve të saj. Sot, dita ime organizohet para se gjithash në bazë të nevojave të djalit tim 13-muajsh dhe ndjehem shumë e kënaqur për këtë. Edhe kur ndodh që t’u devijoj detyrimeve, kam arsyen më madhore në botë, e cila përherë has në mirëkuptimin e atyre që varen nga detyrimet e mia.

Cila është “gënjeshtra e bardhë” më e përdorur në kësi rastesh?

Nuk i gënjej, thjesht them të vërtetën: të jesh nënë e re dhe të balancosh mes të qenit nënë dhe politikane, është një sfidë shumë e madhe!

A je dembele? Nëse po, kur të ka kushtuar më shumë ky dembelizëm?

Nuk besoj se jam dembele. Përkundrazi, mendoj se jam shumë punëtore, energjike, e përkushtuar dhe shumë e përgjegjshme ndaj punës.

Ku të zë dreka zakonisht?

Dreka zakonisht më zë jashtë. Por, sa herë që nuk jam jashtë, drekën e kaloj në shtëpi me familjen time.

Cilat janë restorantet më të preferuara për drekën tënde?

Nuk mund të them se kam restorante të preferuara. Për sa kohë që shoqërohem nga njerëz që i dua ose pëlqej, them se vendi nuk është i rëndësishëm fare.

Fton apo të ftojnë më shpesh për dreka?

Edhe ftoj, edhe më ftojnë.

A je kursimtare?

Nuk jam kursimtare fare. Mund të them se nuk di të kursej dhe shpeshherë përfundoj në situata kur nuk di të shpjegoj si kam harxhuar një shumë të caktuar parash.

A ke në rit gjumin, apo pushimin e drekës?

Jooooooo!!! Gjumi i drekës më duket humbja më e madhe e kohës! Asnjëherë s’e kam pasur dhe nuk e kam në rit gjumin e drekës.

Kur ke qenë e vogël, a ta kanë diktuar prindërit pushimin e detyruar të drekës? Bëje rrenga për t’i shpëtuar?

Asnjëherë nuk ma kanë diktuar. Mbase kjo mund të jetë arsyeja përse edhe sot e kësaj dite kam problem me konceptin e pushimit të drekës. Më duket e pamundur ideja që në mes të ditës të shtrihem, të çaktivizoj trurin dhe të bind veten se duhet dhe se mundem të bëj gjumë në mes të ditës. Çfarë ke ruajtur që nga fëmijëria?

Disa kukulla dhe një kuti me kujtime të vockla që i kam grumbulluar gjatë viteve, kur përfshihen edhe ca shkëmbime letrash me shokë e shoqe që nuk jetonin në Maqedoni; nga vitet kur nuk kishim internet dhe as celularë.

Cila është koha që mbart për ty kujtimet më të bukura?

Them se secila kohë ka kujtimet e veta që janë më të bukurat në vetvete. Aktualisht koha me kujtimet më të bukura për mua ishte periudha e shtatzënisë dhe lindja e djalit, e cila më ndodhi pikërisht këtu në Tiranë, vitin e kaluar.

Po kujtimet e hidhura?

Në shtëpi Mëngjesi i saj është një garë me pengesa për të kapur kohën, ku si të tilla shërbejnë biberonët, pelenat e gjithë çfarë duhet për të bërë gati në fillim djalin 13-muajsh e pastaj veten. Por dhe mbrëmja kalon në shoqërinë e të birit dhe lodrave të tij.

Aromat e preferuara Erërat e mira për Ermirën janë ato të vaniljes, kanellës dhe trëndafilave.

Periudha kur humba tim atë. Akoma nuk e kam tejkaluar ndarjen e tij nga jeta. Ç’ndodh me sekretet e tua? I rrëfen diku, i shkruan diku, i mban vetëm për vete...? Ke mbajtur ditar?

Sekretet i mbaj për vete, ndryshe nuk do të ishin sekrete. Çfarë ka në portofolin tënd?

Ka pafund kartëvizita, karta të ndryshme butiqesh për bebe, dy karta kredie të rrogës, disa fotografi të prindërve dhe anëtarëve të tjerë të familjes sime, dhe imtësira të tjera që i grumbulloj thuajse instinktivisht gjatë ditës.

Në mëngjes e gjen gjithmonë menjëherë atë që kërkon në dollapin e rrobave?

Asnjëherë nuk e gjej atë që e kërkoj, sepse asnjëherë nuk di çfarë kërkoj! Është ai momenti i famshëm i secilës femër, kur hap dollapin dhe pyet: ‘çfarë të vesh sot???’

Cila është ngjyra që mbizotëron në shtëpinë tënde?

Pjesa ku e kaloj ditën ka kryesisht ngjyrën bezhë dhe një kafe të butë, pak të bardhë, ndërsa dhoma e gjumit është e bardhë me violetë.

Ekziston një aromë të cilën ti e preferon për produkte kozmetike, ushqime të paketuara, aromatizues ambienti apo makine?

Në ambient më pëlqen aroma e vaniljes, ndonjë aromë kanelle, por ndonjëherë edhe erërat e trëndafilave. Çfarë CD ke në makinë?

Në makinë kam disa CD, por më shumë preferoj radion. Më duket më interaktive, më dinamike dhe më e gjallë sesa një CD që përmban vetëm muzikë. Duke qenë se udhëtoj mjaft me makinë dhe kryesisht vetëm, më pëlqen kur dëgjoj radio sepse më krijon idenë e prezencës së njerëzve të tjerë në hapësirë. Çfarë muzike ke zile telefoni?

Nuk kam ndonjë muzikë speciale. Janë ato zilet e telefonave që tingëllojnë tamam si zile dhe jo ndonjë këngë.

A ke miq të vjetër? Nëse po, a takoheni shpesh me ta?

Në fakt, me shoqet e shkollës fillore dhe të mesme jemi duke ringjallur shoqërinë e vjetër. E nisëm duke u rigjetur në Facebook, pastaj krijuam një grup konversacioni ku lidhemi gjatë ditës dhe shkëmbejmë përjetimet e ditës, dhe zakonisht përpiqemi të mblidhemi tek ndonjëra në shtëpi në çdo dy ose tri javë. Meqenëse erdhi vera, besoj se këto takime do të nisim t’i bëjmë edhe jashtë.

A je e hapur për miqësi të reja apo duhet kohë e prova për t’u bërë mik i yti?

Besoj se jam person i hapur, shumë social dhe tolerant. Këto karakteristika më bëjnë të hapur për miqësi të reja. Kuptohet, këto miqësi nuk do të thotë se me automatizëm shndërrohen në miqësi më të mira, por me kohë edhe mund të bëhen të tilla.

Ku rri zakonisht me miqtë?

Nuk kemi një vend të caktuar. Parimisht, jam fleksibël dhe pranoj vendet që i zgjedhin të tjerët, për sa kohë që besoj se mund dhe do të kalojmë mirë.

Në ç’orë mbyllesh zakonisht në shtëpi? Pra, kur mbaron zakonisht dita jote?

Kjo më së shpeshti varet nga obligimet e ditës. Gjatë kohës së fushatës zgjedhore, dita ime niste shumë herët dhe përfundonte shumë vonë. Tani që kemi përfunduar me zgjedhjet, përpiqem që të jem në shtëpi më herët dhe të kaloj kohë me çunin tim. Them se periudha ndërmjet 17:30 dhe 19:00 është koha kur kthehem në shtëpi. Por ndodh që të kthehem edhe gjatë orarit të drekës dhe kur ndodh kjo, ndjehem shumë e lumtur.

Cila është mbrëmja e zakonshme në shtëpinë tënde?

Mbrëmja e zakonshme nënkupton lojë me djalin, pastaj banja e tij dhe përgatitja për gjumë, dhe pas kësaj kohën që më ngelet e shfrytëzoj për të shikuar lajmet e ditës, për të ndjekur ndonjë debat televiziv, po qe se më duket interesant, ose për të lexuar ndonjë gjë interesante, profesionale apo thjesht për t’u relaksuar.

Po idealja cila do të ishte?

Nuk kam ndonjë ide! Edhe kështu më pëlqen mjaft, dhe nuk dua ta mendoj si do të mund të ishte ndryshe. Kur nuk kisha fëmijë, ëndërroja pafund mbrëmjet që do të kaloja pranë fëmijëve, duke i përgatitur për gjumë ose duke lozur ndonjë lojë bashkë.

Dhe tani që e kam këtë, ndjehem absolutisht e plotësuar dhe as që dua të mendoj për diçka tjetër.

Kur shkon për të fjetur?

Pothuajse asnjëherë para mesnatës.

Shumë shpesh pas mesnatës, por gati kurrë më herët.

Cila është uniforma jote e gjumit?

Lodhem aq shumë nga uniformat e ditës, nga kostumet, takat, grimi dhe flokët përherë të krehura, saqë as që dua t’ia di për uniformë gjumi...

Kush është njeriu i fundit që i thua “Natën e mirë dhe gjumë të ëmbël”? Është djali im, Albesi.

E shtunë - e diel 04-05 maj 2013

19

www.mapo.al

Planeti Single

single and the city

Aktori i “Portokallisë” kur luan rolin e beqarit është në rolin e tij. Sepse zyrtarisht është single. Dhe e tregon jetën prej beqari me ca batuta premierë...

Iva Tiço Kjo rubrikë është trillim. Çdo përkim me ngjarje dhe personazhe realë nuk është aspak i rastit

Ligji i tretë i Universit: Ne jemi e kundërta jonë

N

Ledio Lako

Beqar në skenë... si në jetë Me kë jeton?

Me ata që më duan pa hile dhe sinqerisht në këtë jetë. Familja.

Cila është gjëja më e bukur e të qenit single?

Që të jesh single.

Po më e shëmtuara?

Që të jesh single.

Ke dalë ndonjëherë në “blind date” domethënë në një takim të sajuar nga të tjerë, pa e njohur më parë atë që do kesh përballë?

Unë nuk kam frikë nga femrat.

Unë i dua ato.

E ka kush problem beqarinë tënde?

Beqarinë time, ka 2 lloje njerëzish që e kanë problem, nga i vogli deri te më i madhi i fisit dhe gjithë shoqëria që i kam të martuar dhe duan të më fusin në vorbullën e tyre, por unë nuk e ha aq kollaj, se siç dihet, martesa është “të punosh gjithë jetën për vajzën e tjetrit”.

Gënjen kur del në takim me dikë?

Më mësoni ju se çfarë është gënjeshtra që unë të di ta bëj. E kam dëgjuar në teori, por në praktikë nuk di ta bëj. Përderisa ne jemi aktorë, thuhet që ne gënjejmë në skenë, por një aktor i madh ka thënë “ne edhe kur gënjejmë, themi të vërtetën”.

Si janë mbrëmjet e tua tipike në fundjavë?

Janë të paorganizuara, si të më vijë momenti, mos harroni jam beqar.

Kur del natën, në ç’orë kthehesh zakonisht?

Në radhë të parë, ne nuk kemi vetëm një çelës në shtëpi. Unë kam shumë palë këpucë, dhe nuk kam kush të m’i numërojë dhe po e mori njëri iniciativën për t’i numëruar do të lodhej se janë shumë.. uuu se më duket se

harruat, unë jam beqar.

Kanë nisur të të thonë “me një fat të mirë” ose diçka të ngjashme?

Më kanë thënë “marrsh atë që do”. Ç’mendon kur dëgjon këto urime?

Ah sa më lezeton!

Të pëlqejnë dasmat e të tjerëve?

Ou, më pëlqen gjithmonë kur e ha tjetri, them: e hëngri dhe ky.

Po për tënden a mendon?

Nuk jam gati për ta ngrënë dhe unë.

Shumica e miqve të tu janë single apo të martuar?

Unë di të numëroj vetëm leket, kur kam, se zakonisht nuk kam.

Fton shpesh njerëz në shtëpi?

Nuk ka nevojë të ftoj unë njerëz, shtëpia ime është e hapur për të gjithë.

Për çfarë shpenzon më shumë?

Për femrat dhe rrobat.

Sa herë në javë gatuan dhe për kë?

Jam hamës i madh dhe dua të më gatuajnë dhe jo të gatuaj.

Po ndonjë specialitet ke?

Specialiteti im është të ushqej kanarinat (kam kanarina në shtëpi). Duke i ushqyer dëgjoj një zë nga mbrapa që thotë “boll ushqeve zoçkat, merr zoçkën tënde, bëj zoçkat e tua e ushqeji” është mamaja që e ka fjalën për nusen dhe fëmijët.

Cilin nga këta numra shërbimesh ke në celular: taksi, ambulancë, polici, elektricist, hidraulik, shërbim taksi...

Asnjë nuk më hyn në punë, jam beqar.

Deri kur do të vazhdosh të jesh single?

Deri kur të martohem.

Specialiteti im është të ushqej kanarinat. Duke i ushqyer dëgjoj një zë nga mbrapa që thotë “boll ushqeve zoçkat, merr zoçkën tënde, bëj zoçkat e tua e ushqeji” është mamaja që e ka fjalën për nusen dhe fëmijët.

uk gjej dot ndonjë shpjegim logjik, prandaj po i bie për shkurt dhe po e quaj dhe këtë Ligj të Universit: sapo gjejmë dikë që e kemi qejf dhe që nis të na ketë qejf, ne fillojmë të sillemi si idiote dhe cinike nga ato më të hidhurat.

Se kush është ajo dreq arsyeje, nuk e di. Ndoshta sepse e kemi të vështirë të heqim atë koracën me të cilën kemi mbijetuar deri tani, atë imazhin prej goce të fortë me të cilën jemi krenuar. Ndoshta sepse druhemi që sapo t’i hapim zemrën Atij, ai do thotë “aha, qenke dhe ti si gjithë të tjerat, po kërkon thjesht një burrë” dhe do ia mbathë e pastaj do ndihemi aq të brishta sa në kohët e gjimnazit… Apo ndoshta nuk duam të zhgënjejmë gjithë ato vajzat e tjera që na kanë idhull, pikë referimi, që na drejtohen për ndihmë sa herë që ndahen, sa herë që qajnë, sa herë ndihen të dobëta e pastaj na thërrasin prapë kur bashkohen, kur fejohen dhe në fund kur na kërkojnë për t’u bërë shoqëruese nderi në dasmë.

Ndoshta për të gjitha këto arsye nga pak… Ndoshta…

E pse ta vrasësh mendjen në fund të fundit e t’i hapësh zemrën Atij e t’i rrëfesh pikat e dobëta? Në fund të fundit ai të ka njohur e të ka pëlqyer siç ishe në fillim. Cinike me të gjithë, pra edhe me të. Kjo të ka bërë të veçantë.

Lozonjare e flirtuese me të gjithë, provokuese mbi të gjitha me të. Kjo e ka bërë të vijë pas teje. Të lirshme e me një sjellje si të dalë nga serialët më hot amerikanë gjithandej, e duke u sjellë si të ishte ai vajza e ti djali me të… Kjo të ka bërë një rekord në sytë e tij. Të ka shndërruar në Femrën unike. E pse të ndryshosh?! T’i thuash që rregullat ndryshuan rrugës? E pse? Sido që të jetë, do vijë dita që do mbarojë.

Mund të mbarojë siç mbaron çdo histori e botës. Edhe ato më përdëllyeset, me betime për dashuri të përjetshme. Pra do fiket në heshtje kur të ketë tretur pasionin e vet. Ose mund të mbarojë siç mbarojnë gjithë ato të tjerat që nuk janë tretur plotësisht, së paku në njërën anë: ai do të të lërë gjithsesi për një tjetër. Normal që ajo do jetë e kundërta jote. Domethënë aspak cinike. Nga ato që i thonë orë e çast “të dua” dhe “s’jetoj dot pa ty”. Domethënë fiks e kundërta e asaj që ai ka thënë se do. Domethënë fiks ajo që ai ka thënë që e bezdis më shumë…

Ai do të të lërë për atë që s’ke qenë dhe e vetmja gjë që do të të ngushëllojë është që sa mirë që të ka mbetur ende ajo armaturë e së fortës, për të përballuar pastaj dimrin që ke përpara.

Por mund të ndodhë të ritakoheni. Pas shumë kohësh.

Thjesht për të folur. Apo për të pirë një gotë. Për të pirë një gotë duke folur, por dhe duke u puthur nganjëçikë.

Por dhe duke u malluar. Dhe diku aty në mes të bisedës a gotës, a puthjes, s’dihet se si, ti befas e zhvesh koracën.

Dhe tregon të vërtetën.

E ç’ndodh atëherë?

“Pse dhe ti qenke si gjithë të tjerat? Po si ka mundësi që ju femrat thoni të njëjtat gjëra? Nuk e prisja nga ty zemra. Ti je ndryshe! Prandaj unë vdes për ty”.

Ai të paska dashur cinike pra! Siç ke qenë gjithmonë.

Apo siç je shfaqur. Ç‘rëndësi ka si je? Ty të është caktuar ky rol. Ose e ke marrë vetë përsipër. Ama nuk mund ta ndryshosh në mes të rrugës. Ky është ligji. Mos shfaq atë që je. Edhe kur të jepet një shans i dytë. Është e kotë.

Nuk do të besojë.

Por ka një ngushëllim të madh ama: nuk beson as atë tjetrën. Sepse nën lëkurën e gocës së urtë ajo fsheh ciniken. Dhe në rastin e parë që e tradhton veten, ai e kupton.

Dhe prapë ikën. Tek një cinike si ti, që fsheh gocën e urtë.

Jo më kot ne të gjitha i bindemi ligjit të tretë të Universit, jemi e kundërta jonë! 

20

EEshtunë maj 2013 shtunë- -eediel diel04-05 13-14 prill 2013 www.mapo.al www.mapo.al

personazh

“Nuk mendoj që në çdo pjesëmarrje në ‘Eurosong’ Shqipëria të marrë pjesë me këngë të bazuara në folklor. Por është mirë që çdo kompozitor, kur shkruan një këngë, të mbështetet në folklorin ose muzikën e lehtë të vendit të tij, që më pas muzika jonë të mund të identifikohet nëpër botë

“Kënga është përkthyer në disa gjuhë, por do të këndohet në shqip. Muzika nuk njeh gjuhë, ndaj si rrjedhojë nuk mendoj se kjo do të ndikojë negativisht”

Sejko zbulon identitetin në Suedi Bëhet fjalë për këngën “Identitet”, përfaqësuesja e Shqipërisë në Festivalin Europian të këtij viti. Bledar Sejko zbulon disa nga detajet e prezantimit në Malmo, nga përpunimi i këngës në studiot suedeze, deri te performanca live më 16 maj...

“Do të kemi surpriza në performancën në Malmo më 16 maj, por nuk po i zbuloj që tani”, të përgjigjet Bledar Sejko kur e pyet se si do të paraqiten mbrëmjen e dytë të gjysmëfinales së Eurosong-ut, që këtë vit mbahet në Suedi. Mund të ketë rezervuar një nga ato shfaq jet që të lë pa frymë kur e sheh Sejkon të luajë kitarën e tij elektrike me dhëmbë, ashtu si gjatë mbrëmjes kur kënga “Identitet” u shpall fituesja e Festivalit të fundvitit në RTSH, apo diçka që do ta eksperimentojë për herë të parë në tokën skandinave për publikun europian. Me dy rrokerë si Bledar Sejko dhe Adrian Lulgjuraj mund të pritet gjithçka. Ndaj Sejko preferon t’i mbajë ca gjëra të pathëna, për t’i folur zëshëm me kitarën e tij.

Këto ditë, përpara se të nisen drejt Suedisë i gjen të mbyllur me orë të tëra në prova. Prova për vokalet, prova për performancën skenike...gjithçka duhet të jetë e kopsitur për konkurrencë ambicioze mes 39 shteteve që marrin pjesë në edicionin e 58të të Festivalit Europian. “Një garë niset për t’u fituar”, - thotë Bledari, duke shtuar se do të bëjë më të mirën e tij në skenën e stadiumit “Venue Malmo Arena”. “Por jo gjithçka është në dorën time”, - shton ai, ku sigurisht, sado të pëlqehet kënga, në fund mënyra e votimit mbetet po ajo, sipas miqësive të shteteve.

Në videoklipin që përfaqëson Shqipërinë në faqen zyrtare të Eurovizionit, i realizuar pak muaj më parë në mjediset e studiove të Top Channel, kënga “Identitet” këndohet në shqip.

I pyetur nëse kjo zgjedhje mund ta penal-

izojë paksa në votim Shqipërinë, pasi edhe në komentet e fansave të Eurosong-ut lexohet që shpesh kërkojnë të dinë për çfarë flet kënga shqipe, Bledari përgjigjet “Kënga është përkthyer në disa gjuhë, por do të këndohet në shqip. Muzika nuk njeh gjuhë, ndaj si rrjedhojë nuk mendoj se kjo do të ndikojë negativisht”, vijon ai, ndërsa shton se një dëshirë e fortë për t’u kënduar në gjuhën origjinale ka qenë edhe e tekstshkrueses Eda Sejko, bashkëshortes së tij. Ndërsa kënga është përpunuar në studion muzikore “Kingside” në Stokholm, një zgjedhje e ekipit realizues, pasi Suedia i është dukur shumë më pranë rrymës rrok dhe versioni final me të cilin do të paraqiten më 16 maj është më i shkurtër nga origjinali, për t’iu përshtatur kërkesave të Eurosong-ut.

Bledari tregon se gjatë turit prezantues të këngës në Holandë, ku merrnin pjesë edhe 25 shtete të tjera konkurruese, kënga u prit shumë mirë. “Në faqen e Eurovizionit jemi të pestët nga fundi, nga ana tjetër, në Holandë e pëlqyen jashtë mase këngën. Por më saktë do të duket në Suedi pas vlerësimit”.

E kanë lënë pas zhurmnajën që u ngrit mbi akuza se kënga kishte motive të një balade serbe, akuza të cilat Bledar Sejko si kompozitor i hodhi të gjitha poshtë, duke deklaruar se motivet e këngës i kanë themelet te muzika folklorike shqiptare, nga vallet tropojane dhe ato çame.

“Unë shpesh jam bazuar në folklor, - zbulon Sejko për krijimtarinë e tij. -Te kënga ‘Jam shqiptar’ jam bazuar në motive çame, ndërsa te “Legjenda e heroit» jam bazuar në folklorin e Veriut. Edhe në pesë prej këngëve

“Në faqen e Eurovizionit jemi të pestët nga fundi, nga ana tjetër, në Holandë e pëlqyen jashtë mase këngën. Por më saktë do të duket në Suedi pas vlerësimit”

që kam kompozuar për grupin “Thunder Way” jam bazuar kryesisht në folklorin e Veriut. Të bazohesh në folklorin e vendit tënd është gjë e mirë, ndaj identiteti i këngës sime është plotësisht shqiptar”, - përgjigjet Sejko.

Në pjesëmarrjet e Shqipërisë në Festivalin Europian duket se ka qenë thuajse e përvitshme zgjedhja e këngëve me motive folklori e baladash vendase. A mos ndoshta duhet të nisin kompozitorët shqiptarë të shohin përtej saj?!

“Nuk mendoj që në çdo pjesëmarrje në ‘Eurosong’ Shqipëria të marrë pjesë me këngë të bazuara në folklor. Por është mirë që çdo kompozitor, kur shkruan një këngë, të mbështetet në folklorin ose muzikën e lehtë të vendit të tij, që më pas muzika jonë të mund të identifikohet nëpër botë, siç ndodh me atë italiane, greke etj”.

Një gjetje e muzikantit si simbolikë e bashkimit, së cilës duke i shtuar edhe rrymën rrok i tejkalon kufijtë, duke u bërë kozmopolite. Ndoshta kjo e fundit është edhe identiteti i vërtetë i këngës, që i bën të kundërtat të tingëllojnë bukur nën ritmet rrok. Ndoshta do të jetë rezervuar një tjetër surprizë e mirë për Sejkon, ashtu si pas 20 vjetësh mungesë në skenën e festivalit të këngës, ku ai ishte renditur i fundit me grupin ‘Thunder Way’, arriti të triumfonte. Ndoshta për t’u ngjitur deri finale, për të kapur ca vende më lart në renditje...ndoshta edhe për të fituar. Gjithçka do të zbulohet në mbrëmjen e 16 majit, në skenën e stadiumit suedez. Edhe surprizat që Sejko i fsheh...

pyetsori

recensa

Irena Toçi, me poezinë e Odisea Elitis

Luçia Nadin: Si e rigjeta Shqipërinë Ky studim do të thotë të përpiqesh t’i kthesh një pjesë të kujtesës një vendi, Shqipërisë, i cili, siç na mësojnë Statutet e Shkodrës, qysh në kohët e largëta të shek. XIV, ishte përfshirë plotësisht në realitetin ekonomik, social e kulturor të botës mesdhetare.

Ajo është vazhdimisht në kërkim të vetvetes, prandaj dhe motoja e saj është: Të kapërcejë limitet që i njeh vetvetes. Pjesën më të madhe të ditës botuesja e “Toena”-s, Irena Toçi e kalon mes librave duke lexuar

recensë personazh pyetsori shënime vitrina Çdo të shtunë / dielë

www.mapo.al

Shënime nga Ditari

Dorëshkrimi i Kadaresë Më pëlqen të shkruaj, të ruaj dorëshkrime dhe të mbledh dorëshkrimet e të tjerëve. Kam dorëshkrimin e Ismail Kadaresë, të tregimit për tim atë ”Në studio në vjeshtë”, që ma ka dhuruar vetë shkrimtari me dedikim. Ky tregim është botuar në librin “Emblema e dikurshme”. Atëherë nuk lejohej që një shkrimtar të të linte dedikim, por Kadare e ka bërë në këtë libër. Babai i dhuroi tablonë “Shoshitësja”. Atë ditë bëmë dhe fotografi dhe zonja Kadare na qerasi me një kek të shijshëm, që ne ia ndjemë erën e mirë që kur po ngjisnim shkallët e shtëpisë së Kadaresë.

Rrushi i Ndocit Më vjen në zyrë, në Lidhjen e Shkrimtarëve, miku im Ndoci, piktor nga Shkodra. I mërzitur dhe nervoz kishte të mbështjellë një pikturë që e zbulon dhe më pyet: A është e ekspozueshme kjo kaçile me rrush? - Po,- i thashë. Mua ma hoqën nga ekspozita në Shkodër. - Më thuaj pse?- më pyet. Unë u mendova pak dhe i thashë: O Ndoc, a mos është ky rrushi I shtëpisë kacavjerrë te shkallët?. Po- më përgjigjet Ndoci. Por mirë mor Ndoc, pse rrushin tand do ekspozojë Partia... Rrushin privat?! Po pse nuk pikturove rrushin e fermës së Shtojit! Qeshëm të dy sa u shkundëm dhe rrushi i Ndocit u ekspozua.

Studenti Edi Rama Ishte i ri, i hedhur, kurajoz dhe rebel. Në një diskutim krijues ku salla e Lidhjes ishte e mbushur plot, ngrihet dhe pyet: A është temë e madhe portreti i Nënës? Temë e madhe në materialet e Partisë vlerësoheshin ngjarjet e mëdha historike të luftës dhe ndërtimit të socializmit. Ç’t’i thosha?! Në sallë kishte të deleguar, artistë me përvojë që heshtën.

Heshta pak edhe unë dhe pastaj i thashë: “Po ta pikturojë një artist i madh, është temë e madhe, po ta bëjë një piktoruc, është e vogël.

Kaq! Edi i mençur nuk vazhdoi më gjatë.

Ditari i Kujtim Buzës Nga nudoja e nënës, tek shënimet për Enver Hoxhën dhe Mehmet Shehun Aida Tuci

Ditari dhe stilolapsi i kanë mbetur në këto momente të rënda të jetës së tij. Ditari, si shoku që nuk e ka zhgnëjyer asnjëherë dhe që e ndjek në çdo hap të jetës që nga viti 1960, dhe stilolapsi përmes të cilit ka shkarkuar gjithë peshën e rëndë të viteve. Momentet e bukura dhe të hidhura rrinë bashkë në ato fletë që Kujtim Buza, sot 76 vjeç, i risjell herë pas here në kujtesë. “Kam 60 vjet që pikturoj dhe po aq që mbaj ditar”,- zbulon “sekretin” e tij Kujtim Buza.

Piktura e tij është e njohur për të gjithë, por ditari mbetet ende diçka tepër intime dhe krejtësisht personale për piktorin. Aty ka shkruar për sukseset, dështimet, sherret dhe mashtrimet, për miqtë, kolegët, për monumentet, madje dhe për futbollin. Është një ditar me shënime të përditshme apo të kohëpaskohshme, në varësi të ngjarjeve që kanë lënë shenjë gjatë ditëve të jetës së tij. Prej 6 muajve, qysh nga ndarja e parakohshme e bashkëshortes, Kujtim Buza iu rikthehet herë pas here kujtimeve. Në një nga raftet e bibliotekës ka stivosur të gjithë ditarët e tij. Madje i ka ndarë edhe sipas kapitujve. Në disa

prej tyre lexohet mbi kopertinë: Skënderbeu në monumente mbi kalë; Shkolla e vizatimit në Tiranë; Kujtime për babën, kolegët dhe veten; Mes shkrimtarëve dhe artistëve; Kur luaja futboll me të rinjtë e Tiranës dhe Spartakun etj., etj. Çdo kapitull rrëfen një histori e çdo histori ka personazhet e saj. Mes shumë ditarëve qëndrojnë dhe disa dorëshkrime me kaligrafi ndryshe nga e tija. Janë dorëshkrime të kolegëve dhe miqve të tij. Përveçse ka mbajtur ditar, Kujtim Buza duket se është dhe një ‘koleksionist’ dorëshkrimesh, edhe pse nuk ka qenë kjo arsyeja që ai ka mbledhur dorëshkrime të Ismail Kadaresë, Dritëro Agollit, Odhise Paskalit, Foto Stamos, Dhimitër Shuteriqit, Kristaq Ramës, si dhe babait të tij Abdurrahim Buzës. A do na lejoni ta shfletojmë ditarin? - e pyes. “…Ditari është diçka shumë personale, intime. As babai im (piktori i njohur Abdurrahim Buza) nuk ma prekte kurrë ditarin. Por unë mund t’ju tregoj disa gjëra që kam shkruar në këto kujtime të miat”, - thotë Buza, i cili nuk është i bindur nëse do t’i botojë ndonjëherë kujtimet e tij, por pranon të ndajë disa fletë të ditarit me ne.

Faqe 21

Kam 60 vjet që pikturoj dhe po aq që mbaj ditar”,zbulon “sekretin” e tij Kujtim Buza.

Piktura e tij është e njohur për të gjithë, por ditari mbetet ende diçka tepër intime dhe krejtësisht personale për piktorin.

22

E shtunë-diel, 4-5 maj 2013

www.mapo.al

kujtimet e piktorit Nuk e kam mbajtur ndonjëherë të fshehur ditarin. Nuk është se kisha frikë të ma gjenin, sepse shkruaja të vërtetat për gjithçka që ndodhte. As im atë nuk kishte frikë.

Kur ke filluar të mbash ditar?

Në vitin 1960, kur na kthyen nga Petërburgu.

Ishim disa studentë që studionim atje dhe na kthyen në Shqipëri. Kam shkruar për kthimin në Shqipëri dhe… (qesh) se kisha lënë në Petërburg një palë pantallona leshi.

Ta ka lexuar njeri ditarin, p.sh., babai juaj Abdurrahim Buza, apo e keni mbajtur të fshehur?

Babai nuk m’i lexonte asnjëherë ato që shkruaja. Ishte burrë zakoni, as xhepat nuk m’i shikonte për të mësuar nëse pija apo jo duhan. Babai dhe pikturën nuk ma prekte kurrë. ‘Puno ashtu siç di të shkruash, - më thoshte. - Përfito dhe shfrytëzo’.

Dhe në fakt ishte këshillë e vyeshme për mua. Por nuk e kam mbajtur ndonjëherë të fshehur ditarin.

Nuk është se kisha frikë të ma gjenin, sepse shkruaja të vërtetat për gjithçka që ndodhte. As im atë nuk kishte frikë. Ne kishim një pakt me babën: secilin kishte punën e tij dhe as ai nuk ‘dinte’, se ç’bëja e ç’shkruaja unë dhe as unë s’dija se çfarë thoshte dhe bënte babai. Im atë ka qenë natyrë që nuk shante asnjëherë e as përçmonte njeri. As mua nuk me yshte me këto gjëra. Por më thoshte gjithmonë: “Ki kujdes’. Ai u tregonte vizatimet e tij, nudo të gjithë miqve. Ia tregonte Ismail Kadaresë, Dritëro Agollit, Mehmet Elezit etj. Ai ka bërë gjithë jetën nudo. Nudoja e parë me origjinë shqiptare është nudoja që babai im i ka bërë nënës sime. Nëna ime është modelja e parë nudo shqiptare.

Në çfarë viti është realizuar kjo nudo e parë dhe pse nuk është ekspozuar?

Në vitin 1935. Ai nuk e ekspozoi asnjëherë atë, sepse mentaliteti i kohës ishte i tillë. Im atë nuk kishte qejf të tregonte gruan. Por e mbante pikturën në studion e tij, jo në sëndukë apo vende të fshehura. Piktura ishte e grisur në pjesën e poshtme, por unë e kam ngjitur. Është një pozë artistike, qëndrimi është dinjitoz, nuk është provokues. Çfarë keni shkruar për babain tuaj në këtë ditar?

Kam shumë kujtime për babain. Është një opus më vete. Sigurisht nuk shkruaja përditë për të.

Kishte momente të bukura por edhe të dhimbshme. Im atë u rrit jetim, qëndroi në Shqipëri duke i patur në Kosovë njerëzit e tij. Qëndroi këtu sepse kishte marrë bursë nga Shqipëria për studimet që kishte kryer në Torino dhe duhej të kthehej për të shlyer detyrimet. Ishte natyrë shumë e urtë, por shpërthyes. Kur kishte momentet e veta të shpërthimit, unë duhet të çohesha nga tavolina dhe të shkoja në krevat se atje nuk më ngiste. Kam shumë kujtime nga babai.

Po babai juaj ka lënë kujtime?

Po, ka lënë shumë kujtime të rrëfyera por dhe të shkruara. Nga kujtimet e babait unë kam nxjerrë një fakt krejt të panjohur. Në vitin 1937, Ahmet Zogu zhvilloi një konkurs për realizimin e një monumenti të Skënderbeut me rastin e 25-vjetorit të Pavarësisë. Kryetar i jurisë së konkursit ishte Mirash Ivanaj (Ministër i Arsimit) dhe anëtarë ishin Abdurrahim Buza, Skënder Luarasi, Anton Lufi, arkeologu italian Pirro Marconi dhe arkeologu francez Leon Rey. Ky ishte një konkurs ndërkombëtar ku morën pjesë mjeshtër nga Italia, Franca, Hungaria, Kroacia etj. Fitues i këtij konkursi u shpall kroati Antun Augustincic, i cili mori katër vota kundrejt 7 që ishin gjithsej. Por skulptura e tij nuk u bë sepse dëshira ishte që të ishte një italian realizuesi. Atëherë u caktua Mustafa Kruja që të lidhej me familjen e njohur Romanelli dhe kështu njëri nga pinjollët e kësaj familjeje, Romani Romanelli realizoi Monumentin e Skënderbeut, edhe pse nuk kishte qenë fare pjesëmarrës në këtë konkurs. Ky është një fakt që del për herë të parë nga kujtimet e babait tim dhe unë kam gjetur edhe dokumente që e vërtetojnë këtë. Por kam kujtime dhe nga shumë piktorë të tjerë. Kam dorëshkrime të Odhise Paskalit, Llazar Nikollës, Janaq Paços, Nexhmedin Zajmit etj., etj.

Janë dorëshkrime që vlejnë shumë. Çfarë shkruhet në dorëshkrimet e tyre?

Janë dorëshkrime të procesit të tyre krijues për vepra të veçanta. P.sh., nga Janaq Paço, mes të tjerash rrëfen për Monumentin e Skënderbeut që është në Krujë. Ai monument është derdhur në bronz në Hungari dhe ky shërbim i hungarezëve është ‘paguar’ nga ana jonë me portokalle. Ne dërgonim portokalle në Hungari, në shkëmbim të Monumentit të Skënderbeut. Ky bocet në fakt ishte planifikuar që të vendosej në Tiranë, por më pas

u vendos në Krujë. U bë një konkurs tjetër për Tiranën dhe sërish fitoi Janaq Paço. Mirëpo një skulptor me dy monumente të Skënderbeut ishte pak si tepër. Këtu implikohet një anëtare e byrosë politike, e cila shkruan një letër ku thuhej se tre skulptorët që do të realizonin Skënderbeun ishin: Odhise Paskali, Andrea Mano dhe Janaq Paço. Kjo letër është shkruar nga Liri Belishova dhe unë e kam këtë letër, ku ndër të tjera shkruhet edhe për problemet që dilnin për realizimin e këtij monumenti.

Ju keni qenë për 14 vjet drejtues në Lidhjen e Shkrimtarëve. Keni mbajtur shënime për këtë periudhë dhe çfarë konkretisht?

Po, kam mbajtur shënime për çdo gjë. Unë erdha në Lidhjen e Shkrimtarëve në një periudhë jo fort të qetë. Ishte pas Pleniumit IV, ishte periudha e zbatimit të vendimeve të këtij pleniumi. Kam mbajtur shënime për shumë autorë veprash dhe ekspozitash. Kam madje gati një libër në dorëshkrim të titulluar “Në mes të shkrimtarëve dhe artistëve”, që janë pjesë të shkëputura nga ditari im.

Kam shumë kujtime nga ajo periudhë, p.sh., kur shkuam dhe morëm trupin e Jakov Xoxës në Hungari, kam kujtime me Dritëro Agollin, Ismail Kadarenë, kujtime me kolegë dhe miq të mi.

Po vizitat që bënte udhëheqja janë pjesë e këtij ditari?

Po, ka shumë. Nuk di çfarë të veçoj. Po ju tregoj një moment. Ishte viti 1974 dhe në Galerinë Kombëtare çelej një ekspozitë kombëtare. Më thonë se do të vinte për ta parë ekspozitën Mehmet Shehu dhe duhej ta shoqëroja unë. Realisht, ne e kishim pak të vështirë përballjen me Mehmet Shehun. Jo se kishim frikë, por kishim një tension dhe preokupimin sa herë që vinte ai të vizitonte ndonjë ekspozitë, sepse pyeste për gjithçka. Nuk ishte nga ata që i kalonte gjërat lehtë. U ndal para një tabloje të titulluar “Pranvera socialiste” e piktorit Remzi Bega. “Ç’janë këto ngjyra?” - më pyet Mehmeti.

“Po është piktor i ri dhe është përpjekur ta pikturojë tablonë me ngjyrat e pranverës”, - i them.

“Ashtu ëëë…”, - thotë ai dhe vazhdon më tutje, ku ishte një portret i dëshmorit Xhafer Senko Lubonja, i piktorit Harilla Dhimo. Ky e kishte portretizuar dëshmorin me mjekër. “Po ç’është ky partizan dëshmor me mjekër?!’- tha Mehmeti. “Po këtë foto ka mundur të gjejë artisti”, - i them. Kështu me radhë u ndal në tablo të tjera, ku për secilën thoshte diçka dhe unë mundohesha t’ia shpjegoja.

Pasi mbaroi, më kthehet me nerv: “Shoku specialist, atje më the ndryshe, këtu më thua ndryshe, mos ma rrotullo këtë muhabet”. Fjalët mbeteshin aty, por unë i trembesha shumë të nesërmen ndonjë telefonate.

Ka dhe një moment që është diskutuar në shtyp, vizita e Enver Hoxhës në vitin 1981, në Galerinë Kombëtare, që është dhe dalja e parë publike e tij pas vetëvrasjes së Mehmet Shehut. Ju e keni shoqëruar Hoxhën. Keni mbajtur shënime?

Po, na u tha se do të vinte Enver Hoxha për të parë ekspozitën që ishte hapur në GKA. Ishte dhjetori i vitit 1981, dalja e parë publike pas vdekjes së Shehut. Me sa dukej vizita në GKA pas asaj që kishte ndodhur ishte më komodja. Ai erdhi i shoqëruar nga Ramiz Alia. Kam shkruar çdo gjë që është biseduar në atë takim. Enveri kishte kulturë profesionale, i njihte shumë mirë impresionistët francezë. Pas ekspozitës zhvilluan një takim me artistët dhe në atë takim kujtoi Kurbe-në dhe Mone-në. Aty na dha dhe disa porosi në natyrës profesionale dhe tematike. Na tha se nuk duhej të bënim piktura me tematikë njerëzit e udhëheqjes, por njerëzit e thjeshtë të punës, klasën punëtore, njeriun e ri të realizmit socialist. Dikujt aty që ishte autor i një portreti të Enver Hoxhës me Mehmet Shehun, i dha dhe një ‘shuplakë’ indirekte. Kam dhe shumë diskutime origjinale të artistëve për punën e njëri-tjetrit. Sot shumë gjëra nuk thuhen ashtu siç kanë qenë. Abuzohet shumë me të kaluarën.

Në ç’kuptim abuzohet?

Thuhet p.sh., që u mblodh komision për të hequr kinezët nga tabloja “Mbledhja e Moskës”, e Guri Madhit. Po ç’komision u mblodh?!. Enver Hoxha i përzuri kinezët me bujë dhe pas kësaj na qenka mbledhur komision për të vënë në diskutim a duhet t’i mbanim apo t’i hiqnim kinezët.

Thuhet se Ibrahim Kodra nuk ka shkelur kurrë në ambasadën shqiptare në Itali. Kjo nuk është e

Peizazhe të shkruara me fjalë Ditari i ditëve të sotme përcjell shumë dhimbje për piktorin që ka humbur njeriun e jetës, bashkëshorten Shpresa. “Kur Shpresa u sëmur, nuk pikturoja dot sepse doja të isha pranë saj në çdo moment”. Dhimbja e burrit është vërtet e madhe për vajzën që ai thotë se e zgjodhi si gruan e jetës. Vetëm para disa ditësh i është kthyer pikturës. Ka udhëtuar deri në Lezhë për të pikturuar mrinat, një shkurre që rritet në atë zonë. “Mri-

Kam gati një libër në dorëshkrim të titulluar “Në mes të shkrimtarëve dhe artistëve”, që janë pjesë të shkëputura nga ditari im.

Kam shumë kujtime nga ajo periudhë, p.sh., kur shkuam dhe morëm trupin e Jakov Xoxës në Hungari, kam kujtime me Dritëro Agollin, Ismail Kadarenë, kujtime me kolegë dhe miq të mi vërtetë. Unë kam shkuar në Itali për të blerë bojëra për piktorët në vitin 1971 dhe në këtë vizitë timen kam takuar për herë të parë Ibrahim Kodrën. Atje, në zyrën e ambasadës i them një mikut tim që dua të takoj Ibrahim Kodrën. Babai im e ka patur nxënës. Ai erdhi. Unë e kam takuar atë në zyrën e ambasadës sonë në Milano; Via Larga 2.

Prisnim që ai të vinte me makinën e tij, kur shohim se ai erdhi me një taksi. I tregova tri fotografi; një të vitit 1941 dhe dy të vitit 1948, dhe i thashë: “Profesor, këto janë tri punët e tua që ndodhen në GKA. Këto dy punë unë i kam marrë në shtëpinë e Selman Stërmasit, ndërsa këtë tjetrën, në një familje të vjetër tiranase”. “Ah, Selman Stërmasi vinte këtu se donte të njihte motrat e mbretit”, - m’u kthye.

na është një shkurre që në pranverë çel lule herë në ngjyrë rozë, herë bezhë e të kuqërremta, e hera-herës të verdha. Janë intonacione jo të egra ngjyrash. Pas kaq kohësh kam pikturuar pesë punë me peizazh mrinat, sepse ato më dukeshin më afër gruas, e cila kishte flokë të bardha”. Edhe pse nuk pikturonte dot, Kujtim Buza ka shkruar në ditarin e tij 100 peizazhe me fjalë, të cilat një ditë do të kthehen në piktura.

Ia kishte dhuruar vetë ato dy piktura që unë ia kisha blerë Selman Stërmasit për t’i futur në fondin e GKA-së. U habit kur i thashë që këto tri punë ndodheshin në fondin e GKA-së. Ibrahimi e ndiqte artin shqiptar. Pas dy vjetësh kur u bëra sekretar i Lidhjes e ftova të vinte në Shqipëri. Ai erdhi, por jo si mik i Lidhjes, po si mik i mikut të tij, Foto Stami. E ka vizituar Shqipërinë në vitin 1974. Ne e pritëm dhe shkrimtari Thoma Frashëri ka bërë një intervistë të gjatë me të për gazetën ‘Drita’. Vizitoi disa studio piktorësh të babait tim, Foto Stamit dhe Zajmit. Në ato vite janë sjellë ekspozita nga shumë piktorë të huaj. Komiteti për marrëdhëniet kulturore me botën e jashtme ka bashkëpunuar për të sjellë këtu ekspozitën itinerare të UNESCO-s me veprat e Van Gog-ut, Picasso-s, Brach etj. Sot s’e sjell dot njeri Picasso-n në Shqipëri. Në vitin 1952, im atë la Stalinin pa kokë dhe dorë. Në Kuçovë, në Qytetin Stalin, në ditën e inaugurimit të monumentit, për arsye krejt teknike ndodhi që statuja e Stalinit të ishte me njërën dorë dhe pa kokë. Im atë ishte shef i Sektorit të Artit Figurativ në Komitetin e Kulturës, kurse Foto Stami ishte kryetar. Skulptori i veprës ishte Odhise Paskali. Por e gjithë kjo ndodhi për arsye teknike, sepse statuja realizohej në copa dhe ndodhi që ditën e inaugurimit Stalini të mos e kishte kokën dhe njërën dorë, dhe Spiro Koleka me Foto Çamin raportuan për këtë. Babain dhe Foto Stamin e transferuan, kurse Odhise Paskalit i dhanë shënim në biografi. Por unë nuk mund të abuzoj e ta përdor këtë fakt sot sikur im atë e të tjerët e bënë qëllimisht një gjë të tillë, sepse nuk dëshiroj që babanë tim ta duan për këtë, por për veprën që ka lënë pas.

E shtunë-diel, 4-5 maj 2013

23

www.mapo.al

recensa

Ky studim do të thotë të përpiqesh t’i kthesh një pjesë të kujtesës një vendi, Shqipërisë, i cili, siç na mësojnë Statutet e Shkodrës, qysh në kohët e largëta të shek. XIV, ishte përfshirë plotësisht në realitetin ekonomik, social e kulturor të botës mesdhetare.

Si e rigjeta Shqipërinë time Nga Luçia Nadin

H

ulumtimi është gjithmonë fryt i një procesi të gjatë, të gjithanshëm e të mundimshëm; herë-herë ndonjë rezultat fatlum vjen si dhuratë e fatit, por më shpesh si kurorëzim i një pune prej murgu për gjetjen dhe bashkimin në një të tërë të një morie copëzash, në dukje pa lidhje mes tyre. Ky punim nuk i shpëton këtij rregulli: ai kërkon një mënyrë të posaçme leximi, për shkak se në momente të veçanta është i mbingarkuar me të dhëna, që ngjajnë të jenë të tepërta, në fakt janë të domosdoshme, pasi vetëm shpalosja në tërësi e tyre mund të përligjë përfundimet në të cilat kemi mbërritur.

Fillin e Arianës na e dha veprimtaria e një emri të madh të botimeve veneciane aty nga mesi i shek. XVI: Bernardino de Vitali, i cili erdhi duke e humbur gjithnjë e më shumë epitetin “albanesotto”, me të cilin njihej në fillim, aq sa në botimet e tij të vetëquhej plot krenari “venecian”: një nga ato historitë domethënëse për fenomenin e integrimit, që karakterizoi në zotërimet e Venedikut diasporën shqiptare qysh prej dhjetëvjeçarëve të fundit të shek. XV. Analiza e veprave të shtypura prej tij - deri tani janë mbledhur 209 tituj - e vendos atë në krye të tregut venecian të botimeve. Marrëdhëniet qysh në fillimet e veprimtarisë së tij me një nga personalitetet madhore të humanizmit italian, ushtruesin e rafinuar të arteve të bukura, Gi-

rolamo Donà, na kanë dhënë një pistë të re hetimi mbi Marin Barletin, vepra e të cilit pati për botues pikërisht Bernardinon.

Barleti ishte gjithashtu një “shtetas besnik” i Venedikut, ku gjeti më së pari një mbështetje ekonomike, dhe më vonë shtysën për t’u bërë prift, në 1494, e së fundi edhe mundësinë për të fituar njohuri të thella e kulturë sovrane. Jeta e Skënderbeut në gjininë e oratorisë i përket periudhës së vonë të humanizmit, produkt i një epoke dijetarësh të vërtetë, përfaqësues i denjë i së cilës ishte Girolamo Donà.

Edhe Pal Kampsa, që jetoi thuajse në të njëjtin hark kohor me Bernardino de Vitali-n, deklaronte gjithnjë se ishte venecian, sepse i tillë ishte, por kjo s’i heq asgjë faktit që familja e tij e kishte prejardhjen nga Shkodra: pra, edhe për të, marrja e shtetësisë veneciane ishte një mundësi. Kampsa është një zbulim i ri i historisë së artit, dhe menjëherë ai u njoh si gdhendësi më i madh në dru i Venedikut të kohëve të Rilindjes, autor altarësh e poliptikësh të një bukurie të rrallë.

Nga ana e tij, Giovanni Vitali, që aty nga mesi i shek. XVI u afirmua në Venedik si miniaturist e mjeshtër kaligraf, i përkiste brezit të tretë të emigrantëve pas valës së parë të viteve 1474-1478.

Ka të ngjarë të ishte nip, ose gjithsesi i afërm i Bernardino-s: punimet e tij në Kapelën e Dukëve mund të admirohen edhe sot në Sallën e Mensës, në katin e parë të Bazilikës së Shën Markut.

Pikërisht ai është shkruesi i Mariegolas së Shkollës së Shqiptarëve (Scuola degli Albanesi) në vitin 1552; mendohet se ai ishte në qendër të asaj ripërtëritjeje shpirtërore të Shkollës, që u bë e domosdoshme kur, me kalimin e kohës, identiteti kombëtar po shkonte duke humbur. Kjo

ripërtëritje duhej të përfshinte edhe një ringjallje të gjuhës amtare. Në kuadrin e këtij programi, një rol jo të parëndësishëm duhet të kenë luajtur Engjëllorët, sidomos dy priftërinjtë Andrea e Pali, djem të Pjetër Engjëllit.

Ky studim mbyllet me autorin e parë të një teksti të shkruar në gjuhën shqipe: me Gjon Buzukun, alias Giovanni Busichio, me veprën e tij “Meshari” të vitit 1555. Besohet se jetonte në Venedik, ndaj edhe përkthimin nga latinishtja në shqip të tekstit ia besoi një shtypshkronje veneciane. Për vendbanimin venecian të tij ishin shprehur me kohë studiues të ndryshëm shqiptarë: nga At J. Rrota, te Çabej e Zamputi: atyre u mungoi vetëm mundësia për të konsultuar arkivat veneciane.

Kështu, pra: emigrantë shqiptarë, protagonistë të kulturës në tokën veneciane në vitet një mijë e pesëqind: të rindërtosh sot figurën e tyre nuk do të thotë aspak të përfshihesh në lojën e pretendimeve nacionaliste, pasi thelbi i historisë është diçka krejt tjetër, që ka të bëjë me metabolizmin e anëve të ndryshme.

Përkundrazi, do të thotë të përpiqesh t’i kthesh një pjesë të kujtesës një vendi, Shqipërisë, i cili, siç na mësojnë Statutet e Shkodrës, qysh në kohët e largëta të shek. XIV, ishte përfshirë plotësisht në realitetin ekonomik, social e kulturor të botës mesdhetare.

(Nga libri “Shqipëria e rigjetur” e autores Luçia Nadin)

Historia e ekonomisë sipas Keneth Galbraith Forumi i librit akademik: 51 libra- 51 ide nga UET Press Dr. Ermela Kripa Vepra e John Kenneth Galbraith, “Historia e ekonomisë” i drejtohet një publiku jo domosdoshmërisht të specializuar në fushën e ekonomisë.

Ky libër trajton në mënyrë të thjeshtuar pjesën teorike të rrymave kryesore të mendimit ekonomik. Ai nuk shkon në një argumentim teknik të rrymave kryesore të mendimit, pasi do të ishte shumë e vështirë për lexuesin të kuptonte mekanizmat e funksionimit të çdo rryme. Dhe kjo do të çonte në devijimin e objektivit të autorit. Vetëm në një rast autori paraqet në kapitullin që i kushtohet “Personalitetit të veçantë të parasë”, ekuacionin e Fisherit, sipas të cilit: “çmimet duhet të ndryshojnë me vëllimin e parasë në qarkullim, duke pasur parasysh shpejtësinë e saj të qarkullimit ose normën e kthimit dhe numrin e transaksioneve në të cilat ajo ka shërbyer”.

Duke përdorur një përshkrim narrativ të ngjarjeve, e shoqëruar kjo nga ngjarje të kohës, konsiderata personale të vetë autorit, kuriozitete etj., autori e sjell ekonominë si shkencë e cila reflekton humorin e botës, në të cilën kanë lindur dhe janë zhvilluar teoritë më të rëndësishme: që nga Adam Smith dhe mendimi (rryma) klasik në kontekstin e revolucionit të parë industrial e deri te Keynes dhe makroekonomia si një përgjigje e depresionit të madh botëror të së ashtuquajturës “krizë e ’29 – ‘33”.

Autori përdor një qasje kritike, pasi në shumë raste ai mban qëndrimin e tij që mund të jetë pro ose kundër rrymës që trajton. Ai përdor një mendje të hapur në mënyrë që të bëjë një vlerësim duke përdorur argumentet e veta. Ai gjithashtu, shumë herë vë në diskutim, reflekton dhe argumenton mbi çështje të ndryshme. Autori duke qenë se është një ekonomist liberal, në sensin amerikan të liberalit, i cili korrespondon me një europian të krahut të majtë, ka një qasje kritike mbi liberalizmin ekonomik, ose neoklasikët. Duket qartë ndikimi i tij nga Veblen fq. (226) sipas të cilit: idetë qendrore të sistemit klasik nuk pasqyronin një kërkim të së

vërtetës dhe të realitetit, por që ishin veçse kremtim i një besimi të aprovuar. Autori ndikohet ose mbron rrymën kryesore të Keynes, nëpërmjet teorisë së tij të kërkesës efektive, qëndrimit të tij skeptik ndaj kapitalizimit, të qenit pro ndaj ndërhyrjes ose mbrojtjes së shtetit në ekonomi. Pra ai është një ekonomist institucionesh.

Autori e fillon librin duke u ndalur në përshkrimin e atyre teorive që kanë shoqëruar ekonominë që nga antikiteti e deri në ditët e sotme. Ai ndalet në dy çështjet kryesore të ekonomisë, që janë: Teoria e vlerës dhe Teoria e shpërndarjes (të të ardhurave në paga, fitime, interesa apo në rentë). Të gjitha shkollat dhe të gjithë autorët ai i trajton duke vendosur në qendër dy teoritë e sipërpërmendura.

Libri fillon me një përshkrim të shkurtër të rolit shumë të rëndësishëm që kanë pasur autorët, mendimtarët dhe filozofët e mëdhenj të së ashtuquajturës periudhë para –ekonomike në antikitet. Të tillë mund të përmendim Aristotelin, Ksenofonin, Platonin, San Tommaso d’Aquino etej. Autori përshkruan kuadrin politik, social e kulturor të periudhave midis fundit të Mesjetës dhe fillimit të historisë moderne. Pra ai mundohet të japë një përshkrim kronologjik të historisë së ekonomisë në mënyrë që të identifikojë ato që vërtet janë konsideruar rrymat e para dhe të vërteta të mendimit ekonomik, edhe pse ai ende nuk është ndalur në metodologjinë dhe teorinë e ekonomisë moderne.

Këtu autori i referohet merkantilizmit, që u zhvillua midis mesit të shekullit të XV dhe XVII, falë kontributit të dhënë nga Antoine di Montchrestein, John Jales, Thomas Mun, Antonio Serra. Ai gjithashtu në mënyrë paralele me merkantilizmin i referohet edhe rrymës franceze të Fiziokratëve me në krye Francois Quenay, falë kontributit që ai dha nëpërmjet hartimit të “Tableau economique”, të ndjekur nga dishepujt dhe bashkëpunëtorët e tij, Anne-robert-Jacques Turgot dhe Pierre Samuel du Pont de Nemours.

Vetëm pas këtij momenti, J.K.Galbraith bën një zhvillim sistematik dhe në mënyrë të njëpasnjëshme të teorive ekonomike duke e nisur me babain e Ekonomisë: Adam Smith (njihet si ekonomist empirik dhe deduktiv) si dhe themeluesit e Ekonomisë klasike, David Ricardo (i cili njihet si

ekonomist teorik dhe induktiv), Robert Malthus dhe J. Baptiste Say (kontributi i tij më i madh ka qenë i ashtuquajturi Ligji i Say-it) për të arritur më tej në strukturimin dhe konsolidimin e traditës së madhe klasike, nëpërmjet shkollave gjermane për rolin e shtetit me në krye Adam Muller dhe George Fridrich List (i cili ishte ideatori i zonës së tregtisë së lirë) në shkollën franceze, për rritjen e kontrasteve ndërmjet klasave të reja sociale dhe ishregjimit, me në krye Jean Charles-Léonard de Sismondi dhe Pierre-Joseph Proudhon; në shkollën amerikane, me perspektivat e të ardhurave dhe të oportuniteteve të ofruara pa dallim të gjithave klasave sociale me në krye Henry Charles dhe Carey Herbert Spencer; në shkollën margjinaliste, për përpunimin e teorisë së interesit dhe për futjen e Konceptit të dobisë (totale dhe margjinale), me në krye Auguste Wlras, Carl Menger, Alfred Marshall (me teorinë e tij të kostove margjinale), dhe ndjekësit e tjerë.

Një vëmendje e veçantë i kushtohet zakonit të

ekonomisë socialiste, me theks të veçantë të problematikave sociale dhe të të ardhurave që nga faza e parë e industrializimit, si p.sh. përhapja e varfërisë, kushtet e jetesës së punonjësve, shpërndarja e pabarabartë e të ardhurave, margjinalizimi i disa klasave sociale më të dobëta. Në këtë kontekst mund të përmendim idetë e gërshetuara të Herbert Spencer, Vilfredo Pareto, Jeremy Bentham dhe James mill. Ndërsa figura e Karl Marksit do të zërë një vend të veçantë duke pasur parasysh panoramën politike dhe ekonomike të shekullit XIX, shekull i cili u karakterizua nga sulmi i parë i madh, në planin social, të ekuilibrave dhe hierarkive të lindur më parë me idetë e reja në planin ekonomik, politik, dhe kulturor.

Në fund të 1800-ës, fokusi i autorit kalon në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, në mënyrë që të paraqesë një hyrje të depresionit të madh të viteve ’30 në Amerikë dhe në botë. Këtu i kushtohet shumë rëndësi figurës së J. M Keynes dhe dimensionit të ri që ekonomia merr krahasim me atë të politikave të vendeve kombëtare. Këtu fillohet të flitet me fakte për makroekonominë, politikën, ekonominë, të instrumenteve të natyrës ekonomike që shtetet mund të përdorin për të udhëhequr sistemin ekonomik kombëtar, ose të influencojnë fatin e panoramës ekonomike ndërkombëtare. Jemi dëshmitarë të një epoke të re në ekonomi.

Galbraith në veprën e tij bën një lidhje të çështjeve sociale, politike dhe kulturore në botë.

Ai ofron një perspektivë shumë interesante të historisë së ekonomisë si dhe një spunto magjepsëse për të kuptuarit e çështjeve politike ndërkombëtare.

Gjithashtu, ky libër u jep përgjigje nevojave pragmatike të publikut të gjerë për të kuptuar diçka më tepër, të njohin funksionimin e mekanizmit të ekonomisë në mënyrë që të parashikojnë ndryshimet e mundshme në të ardhmen. Kjo vepër, siç e përmendëm edhe më sipër, ka për synim të pasqyrojë rrymat kryesore të mendimit ekonomik.

Ky libër trajton në mënyrë të thjeshtuar pjesën teorike, duke mos e ngatërruar më tej lexuesin me përdorimin e formulave matematikore.

Pedagoge në Universitetin Europian

24

E shtunë-diel, 4-5 maj 2013

Pyetësori i Prustit Ajo është vazhdimisht në kërkim të vetvetes, prandaj dhe motoja e saj është: Të kapërcejë limitet që i njeh vetvetes.

Pjesën më të madhe të ditës botuesja e “Toena”-s, Irena Toçi e kalon mes librave duke lexuar. Në bibliotekën e zyrës ka të rreshtuar shumë tituj librash si dhe autorët e preferuar. Por gjëja më e çmuar për të, mbeten kujtimet e fëmijërisë

www.mapo.al

vitrina e librit Publicistikë Titulli: Shqipëria dhe Kosova-Si janë dhe si do të duhej të jenë Autori: Rexhep Qosja Shtëpia botuese: Toena

Mes Shqipërisë dhe Kosovës Në këtë vepër janë përmbledhur shkrime për politikën e krijimtarinë letrare e shkencore, për krijues e vetje të tjera, për ngjarje, dukuri e veprime të ndryshme politike në Shqipërinë shtetërore dhe në Kosovë. Vlerat demokratike - shteti i së drejtës, përgjegjshmëria e zyrtarëve, barazia e dinjiteteve e të tjera, edhe më tej mbesin dëshira të ëndërruara në jetën shqiptare. Për të shkruar gjithë artikujt, sprovat, trajtesat dhe bisedat e pjesës së parë të këtij libri, të titulluar Shteti, uzurpuesit dhe shpërdoruesit e tij, që përbën më tepër se gjysmën e tij, do të vendos ditën e vrasjes së katër pjesëmarrësve në protestën e 21 janarit të vitit 2011, në Tiranë, në të vërtetë ditën kur kryeministri i Shqipërisë, Sali Berisha, jo vetëm se bëri çmos me gënjeshtra e trillime, për të shfajësuar ata që do të shtien vrastarshëm kundër protestuesve, por një numër të tyre i lartësoi me medalje shtetërore dhe i shpërbleu edhe me një rrogë më shumë!

Ishte ky njëjtësim provokues për opinionin i kryeministrit të shtetit me vrasësit e shtetasve të tij! (Rexhep Qosja) Filozofi Titulli: Kriza e Unionit Europian në dritën e një konstitucionalizimi të së drejtës ndërkombëtare Autori: Jürgen Habermas Përktheu: Arbër Çeliku Shtëpia Botuese “Asdreni”

Një ese mbi Kushtetutën Europiane

Irena Toçi: Udhëtimi i preferuar, ai brenda vetes Cila është ideja jote për lumturinë? Është gjendje e përkohshme, që besoj se e kam përjetuar vetëm kur kam qenë gati ta përballoj.

Cila është frika më e madhe?

Në të vërtetë, e jetoj të përditshmen pa u ndikuar nga kjo ndjenjë frenuese që të mbush me ankth të panevojshëm.

Mendoj se për shumëçka që ndodh rreth nesh apo me ne, nuk kemi fuqinë e duhur si qenie njerëzore për t’ia ndryshuar rrjedhën.

Kë person të gjallë admironi më shumë?

Fëmijët e mi, që më mësojnë ende çdo ditë si të jem Nëna që ata duan të kenë.

Cili është ai tipar i të tjerëve që të ngjall mëshirë?

Mosmirënjohja.

Ekstravaganca jote më e madhe?

Nuk besoj se kam bërë ndonjëherë diçka që do të përkufizohej si “ekstravagancë”.

Cili është udhëtimi yt i preferuar?

Në mënyrë metaforike: udhëtimi brenda meje për të zbuluar vetveten.

Sa i përket udhëtimeve reale: kam udhëtuar aq shumë...E prapë ka plot vende të panjohura që do të doja t’i vizitoja nëpër botë...

Në ç’rast mund të gënjesh?

Për të mos lënduar dikë, edhe mund ta kem bërë.

Personi që përçmon më shumë?

Hipokritët.

Cilat fjalë ose shprehje përdor më shpesh?

Dreq. Në dy kuptime, për mirë dhe për keq.

Pengu yt më i madh?

Që nuk munda të bëhem hallë.

Kur dhe ku ke qenë e lumtur?

Kur jam bërë nënë me të tre fëmijët e mi.

Në ç’gjendje shpirtërore je tani?

Në paqe me veten, por në çdo çast e preokupuar për të realizuar objektivat e radhës, që janë përherë më shumë se një.

Nëse do të mundeshe të ndryshoje diçka nga vetja, çfarë do të ishte?

Asgjë thelbësore. Ç’gjë e konsideron arritjen tënde më të madhe?

Arritja ime më e madhe, mendoj se është fakti që jam e ndërgjegjshme tashmë, që çdo gjë që kam synuar dhe kam dëshiruar vërtet, e kam arritur.

Po të vdisje dhe të mund të mishëroheshe në një tjetër njeri apo diçka tjetër, çfarë do të doje të ishe?

Det, i kaltër dhe i qetë, ku të kridheshin sa herë më merrte malli fëmijët e mi dhe njerëzit e mi të dashur e të çmuar, e të mund të ndieja përqafimin e tyre sërish e sërish.

Cili është sendi më i çmuar që zotëron?

Fotografitë nga fëmijëria.

Kë quan pikën më të thellë të mjerimit?

Të ndihesh vetëm dhe pse i rrethuar me njerëz.

Ku do të pëlqente të jetoje?

Nuk jetoj dot pa zhurmërimën e qytetit. Sado tunduese që do të ishte një shtëpi mbi një kodër me detin në horizont, do të më pëlqente ta kisha vetëm si alternativë për një moment

relaksi.

Ndër veprimtaritë që merresh, cila është e preferuara juaj?

Leximi.

Cila është karakteristika juaj më e spikatur? Ëmbëlsia.

Veçoria që pëlqen më shumë te një mashkull?

Karakteri i fortë, guximi, inteligjenca.

Veçoria që pëlqen më shumë te një femër?

Aftësinë që i ka dhënë natyra për të qenë në të njëjtën kohë dhe tërheqëse dhe e përgjegjshme.

Cilët janë shkrimtarët e preferuar?

Janë shumë shkrimtarë shqiptarë e të huaj. Por meqë duhet të veçoj, nga poetët do të rendisja të parin Odisea Elitin.

Cili është heroi yt në art dhe kulturë?

Ata individë të mençur, të talentuar e të guximshëm që iniciuan dhe realizuan Rilindjen Europiane.

Kë ke heronj në jetën reale?

Jo çdo kohë ka heronj. Vështirë të gjesh të tillë për të adhuruar në kohë paqeje. Prandaj ndoshta s’kam.

Cilat gjëra nuk të pëlqejnë fare?

Të jem gjithë kohës duke pushuar. Është një gjendje që vetëm kur e mendoj më shkakton gjendje depresive.

Si do të të pëlqente të vdisje?

Gjyshe, pasi të jem gëzuar me nipa e mbesa.

Cila është motoja juaj?

Të kapërcej limitet që i njoh vetvetes, në çdo rast për mirë.

Libri më i ri i përkthyer nga Jürgen Habermas, “Kriza e Unionit Europian në dritën e një konstitucionalizimi të së drejtës ndërkombëtare”, është në vetvete një ese mbi Kushtetutën Europiane. Habermas është përfaqësuesi më eminent i shkollës filozofike të Frankfurtit. Teoria e tij mbi veprimtarinë komunikuese merret sot si teoria më me ndikim e kohës moderne.

Shquhet për një arsenal veprash, të cilat janë përkthyer në mbi 30 gjuhë. Ai është fitues i shumë titujve nga shumë universitete botërore dhe i qindra çmimeve ndërkombëtare. Gjithashtu është dhe fitues i dyfishtë i Çmimit “Kyoto” për Filozofi dhe i çmimit prestigjioz “Holber”, i cili iu dha në vitin 2005, në qytetin norvegjez Bergen. Shtëpia Botuese “Asdreni” me përkthimin e Arbër Çelikut ka botuar edhe tri vepra të tjera të këtij autori: “Perëndimi i përçarë”, “Midis natyralizmit dhe religjionit” dhe “Ah Evropë!”.

Histori Titulli: Tek Frakët Autori: Luan Rama

Historia e emigracionit shqiptar në Francë Një nga emigracionet e vjetra është ai i shqiptarëve në Francë, nga koha e Mesjetës e deri në ditët tona.

Shkrimtari dhe diplomati i njohur Luan Rama ka botuar “Tek Frakët”, një libër me vlera të mëdha publicistike, por dhe historike. Këtë libër Rama ia dedikon emigracionit shqiptar në Francë. Histori, personazhe apo ngjarje në këtë libër të treguar mjeshtërisht nga Rama, tregojnë se si shqiptarët e bënë Francën një atdhe të dytë. “Nëse për emigracionin në Itali dhe në Greqi është shkruar më shumë në kronikat mesjetare dhe moderne mbi emigracionin në vendin e frankëve, dëshmitë në Shqipëri kanë qenë pak të njohura, apo të mos themi aspak deri para disa vitesh. Një libër si ‘Les chemins d’exil’, i botuar nën drejtimin e albanologut të njohur Alain Ducellier, i ka bërë jehonë emigracionit shqiptar në Italinë e Jugut e të Veriut, para dhe pas epokës së Skënderbeut; po kështu dhe një studim i historianit Paolo Petta, por një histori e tillë paralele për shqiptarët e emigruar në vendin e frankëve nuk është shkruar, aq sa dhe kur u ngrit Muzeu i Emigracionit në Paris, për shqiptarët në Francë informacioni ishte fare i pakët. Pra duhej bërë një punë kërkimore, jo vetëm me arkivat dhe librat e historiografisë franceze, por duheshin takuar dhe ata shqiptarë, prindërit e të cilëve kishin ardhur në Francë në fillim të shek. XX, të cilët mund të tregonin historinë e të parëve të tyre dhe atë lidhje të vazhdueshme që u vendos midis atyre dhe vendit të tyre të adoptimit: Francës. Historia e emigrimeve është e vjetër sa bota”, - shkruan Luan Rama në hyrje të këtij libri.

hylli i dritës

Peregrinus

Pritmet e rreme në letërsi

1 maji dhe familja

Ardian Ndreca

Idi, essi,uni

Prioriteti e hierarkia e vlerave individuale te shqiptarët (II)

Gjergj Meta

Ylli Pango

Pikëpamje profil Economicus Ideologji esse Çdo të shtunë / dielë

koment/ Alfred Lela

Edi Rama jep shenja… autokracie

www.mapo.al

Modeli i taksave dhe zvogëlimi i diferencave sociale 31 ide për zhvillimin, në një kohë kur Shqipëria ballafaqohet si me shenjat e krizës ashtu dhe me potencialin e kalimit nga vend në zhvillim në vend të zhvilluar, do të jetë një agorë e re në MAPO Weekend. Akademiku dhe ekonomisti Adrian Civici do të sjellë një analizë dhe interpretim të asaj që ka ndodhur, po ndodh dhe pritet të ndodhë. Për t’i dhënë shpjegim sloganit tashmë të famshëm të presidentit amerikan Klinton: It’s the economy, stupid!

S

a herë që ka një krizë, ekonomike apo financiare, gjendet gjithmonë dhe një pakicë “fajtore” që ka përfituar shumë nga sistemi dhe që duhet të shtrëngohet të paguajë më shumë në emër të barazisë sociale dhe reduktimit të “varfërisë” së shumicës. Në etikën e zhvillimit të shoqërisë dhe modeleve sociale që në themel kanë humanizmin dhe mbështetjen sociale, po t’i referohemi konceptit të Adam Smithit, “kapaciteti kontribues” i individëve duhet të jetë i ndryshëm në funksion të të ardhurave dhe shkallës së pasurisë së tyre. E “përkthyer” në gjuhën e debatit të sotëm, “taksa progresive apo rritja progresive e

Faqe 25

kontributit, nga njëra anë lehtëson njerëzit me të ardhura më të pakta dhe nga ana tjetër rrit kontributin e atyre me të ardhura më të larta”. Por, a mjafton vetëm kjo masë, pra vetëm taksa progresive, që të realizohet një barazi më e madhe sociale?...A është ajo, instrumenti magjik që redukton varfërinë dhe krijon barazinë? Konceptet bashkëkohore mbi varfërinë dhe pabarazinë sociale i trajtojnë ato “jo thjesht dhe vetëm si çështje të ardhurash, por mbi të gjitha si një mundësi apo pamundësi për të pasur akses në shërbimet publike si shëndetësia, arsimi, transporti, strehimi, kompensimet monetare publike etj”. Në këtë këndvështrim...

26

E shtunë-diel, 4-5 maj 2013

www.mapo.al

Dilema zhvillimi

10

31 ide për zhvillimin, në një kohë kur Shqipëria ballafaqohet si me shenjat e krizës ashtu dhe me potencialin e kalimit nga vend në zhvillim në vend të zhvilluar, do të jetë një agorë e re në MAPO Weekend.

Akademiku dhe ekonomisti Adrian Civici do të sjellë një analizë dhe interpretim të asaj që ka ndodhur, po ndodh dhe pritet të ndodhë. Për t’i dhënë shpjegim sloganit tashmë të famshëm të presidentit amerikan Klinton: It’s the economy, stupid!

Modeli i taksave dhe zvogëlimi i diferencave sociale S

a herë që ka një krizë, ekonomike apo financiare, gjendet gjithmonë dhe një pakicë “fajtore” që ka përfituar shumë nga sistemi dhe që duhet të shtrëngohet të paguajë më shumë në emër të barazisë sociale dhe reduktimit të “varfërisë” së shumicës. Në etikën e zhvillimit të shoqërisë dhe modeleve sociale që në themel kanë humanizmin dhe mbështetjen sociale, po t’i referohemi konceptit të Adam Smithit, “kapaciteti kontribues” i individëve duhet të jetë i ndryshëm në funksion të të ardhurave dhe shkallës së pasurisë së tyre. E “përkthyer” në gjuhën e debatit të sotëm, “taksa progresive apo rritja progresive e kontributit, nga njëra anë lehtëson njerëzit me të ardhura më të pakta dhe nga ana tjetër rrit kontributin e atyre me të ardhura më të larta”. Por, a mjafton vetëm kjo masë, pra vetëm taksa progresive, që të realizohet një barazi më e madhe sociale?...A është ajo, instrumenti magjik që redukton varfërinë dhe krijon barazinë? Konceptet bashkëkohore mbi varfërinë dhe pabarazinë sociale i trajtojnë ato “jo thjesht dhe vetëm si çështje të ardhurash, por mbi të gjitha si një mundësi apo pamundësi për të pasur akses në shërbimet publike si shëndetësia, arsimi, transporti, strehimi, kompensimet monetare publike etj”.

Në këtë këndvështrim, flasim, preokupohemi shumë për çështjen delikate të diferencave sociale që ekzistojnë në shoqërinë shqiptare duke kërkuar zgjidhjet më optimale. Natyrshëm, në thelbin e shumë politikave tona ekonomike e sociale tentojmë të kemi si objektiv apo indikator kryesor vlerësimin: “reduktimin e varfërisë dhe pabarazive sociale”. Në tërësinë e arsenalit të masave dhe koncepteve që diskutohen, aq më tepër në këtë fushatë të nxehtë elektorale, janë edhe disa pikëpyetje apo dilema të tipit “a e ndihmojnë mirëqenien e të varfërve paratë dhe të ardhurat e larta të shtresës së pasur të popullsisë?”, “a duhet të bëjmë ç’është e mundur që të kufizojmë/taksojmë të ardhurat e larta në mënyrë që të kemi mundësi të shtojmë ato të ulëta, sidomos kur bëhet fjalë për politikat e pagave?”; “a duhet të synojmë më shumë shtimin e të ardhurave direkte, apo duhet të shtojmë transfertat dhe mbështetjen sociale për shtresat në nevojë?”, “a duhet të guxojmë ta cilësojmë pabarazinë si pozitive nëse ajo kontribuon për përmirësimin e gjendjes dhe rritjen e mundësive për mirëqenie të shtresave vulnerabël?”.

Pyetje jo fort të lehta për t’u dhënë një përgjigje a priori, aq më tepër që pas tyre qëndrojnë dy shkolla apo linja të qarta të doktrinave ekonomike, keynes-ianizmi dhe “liberalizmi versus konservatorizmi”; aq më tepër që prapa tyre

qëndrojnë gjithashtu dy sisteme e praktika konkrete: ajo e vendeve anglosaksone që si zgjidhje preferojnë rritjen direkte të pagave, dhe ajo e vendeve të modelit socialdemokrat që preferojnë transfertat neto në favor të këtyre shtresave.

Megjithatë, aktualisht ky është një debat mjaft prezent në shumë vende të botës, debat që përtej “ndeshjes” akademike, ideologjike apo doktrinale, shtrihet e konkretizohet në politikat ekonomike e sociale të këtyre vendeve, përfshirë këtu edhe Shqipërinë.

Tashmë është fakt evident, se pothuajse kudo në botë, në vendet e pasura, të varfra apo në zhvillim, pabarazitë në të ardhura janë shtuar, në vend që të ngushtohen. Në vendet e OCDE, 10% e familjeve që konsiderohen si më të pasurat kanë një të ardhur 9-10 herë më të lartë se 10% e familjeve që konsiderohen si më të varfrat. Bëjnë dallim vendet skandinave ku kjo diferencë është 6 herë, ndërkohë që në SHBA është 15 herë, në Meksikë 27 herë etj. Natyrisht që diferencat dhe rritmi i rritjes së tyre është i ndryshëm. Në vendet anglo-saksone, sidomos mbas viteve ‘90 të shek. XX, diferencat kanë ardhur duke u shtuar, ndërkohë që në vendet me orientim dhe tradita më të forta social-demokrate, shtimi i pabarazive sociale ka qenë më i moderuar, por gjithsesi mjaft prezent. Indikatori më i përdorur sot në botë për të bërë vlerësimin e pabarazive në të ardhura është “pjesa e të ardhurave totale dhe transfertave të përftuara në raport me madhësinë e të ardhurave më të larta që ka në vend për një vit të caktuar (që e përfiton të paktën 1% e popullsisë e konsideruar si më e pasura)”. Në 25-30 vitet e fundit, ky indikator ka shkuar nga 6% në 14.3% në Britaninë e Madhe, nga 7.7 në 18.3% në SHBA, nga 7 në 8.2% në Francë, nga 4 në 6.6% në Suedi,etj. Por, a konsiderohet kjo detyrimisht si një fenomen negativ apo «gjë e keqe» për shoqërinë në përgjithësi apo dhe për shtresat e varfra në veçanti? Thatcher përsëriste shpesh se për të, individi është më i rëndësishëm se sistemi..se shteti duhet t’u krijojë individëve hapësirën e nevojshme që të zhvillohen..se social-demokratët dëshirojnë që të varfrit të bëhen akoma më të varfër dhe të pasurit më pak të pasur…ne mendojmë se pabarazitë janë të pranueshme kur kontribuojnë në rritjen ekonomike dhe zhvillimin e vendit.

Ndërkohë, ky paradoks plotësohet me rastin e Kinës, ku siç shprehet një ekspert i çështjeve aziatike, gjatë 30 viteve të fundit, ishte varfëria e një pjese të popullsisë ajo që i linte pa gjumë politikanët kinezë...ndërkohë që sot, është pasuria dhe sjellja ekonomike e të pasurve kinezë ajo që i lë pa gjumë drejtuesit e saj.

Sipas këndvështrimit më liberal apo konser-

Presidenti i UET, Prof. Dr. ADRIAN CIVICI

“Shtimi i taksave apo rritja progresive e kontributit, nga njëra anë lehtëson njerëzit me të ardhura më të pakta dhe nga ana tjetër rrit kontributin e atyre me të ardhura më të larta”. Por, a mjafton vetëm kjo masë, që të realizohet një barazi më e madhe sociale?...A është ajo, instrumenti magjik që redukton varfërinë dhe krijon barazinë?

Konceptet bashkëkohore mbi varfërinë dhe pabarazinë sociale i trajtojnë ato “jo thjesht dhe vetëm si çështje të ardhurash, por mbi të gjitha si një mundësi apo pamundësi për të pasur akses në shërbimet publike si shëndetësia, arsimi, transporti, strehimi, kompensimet monetare publike etj”.

vator, në një sistem ekonomik kapitalist e politikisht demokratik, të pasurit kanë të drejtë të fitojnë e pasurohen normalisht nëse çdolloj veprimtarie apo të ardhure e përftojnë dhe e kanë konform ligjeve e rregullave publike, nëse fitimet e tyre nuk prekin abuzivisht fitimet e të tjerëve, nëse gjithçka është transparente dhe jo informale. Më shumë se kaq, fitimet e atyre që konsiderohen të pasur, mund të shikohen dhe si të favorshme për nxitjen e rritjes ekonomike, shtimin e kërkesës dhe konsumit, inkurajimin e inovacioneve dhe investimeve të rëndësishme etj. Pra, me fjalë të tjera, mund të shihen si elemente përfitimi edhe për shtresat e tjera të shoqërisë. Tashmë, të gjithë e njohin argumentin e famshëm të filozofit amerikan John Rawls, i cili në librin e tij Teoria e së drejtës nënvizonte se “pabarazitë janë të supozuara si të ‘drejta’ kur ato kontribuojnë në përmirësimin e jetesës së shtresave vulnerabël të shoqërisë”, në rast të kundërt, ato duhet të luftohen me çdo kusht.

A përputhet me realitetin ky konkluzion? Për t’iu përgjigjur një pyetjeje të tillë duhet të bazohesh në radhë të parë te niveli dhe shpërndarja e të ardhurave të shtresave që konsiderohen të varfra në një shoqëri apo shtet të dhënë. Në këtë këndvështrim, Lane Kenworthy, profesor në Universitetin e Arizonës, SHBA, ka bërë një studim interesant të shtrirë në shumë vende të botës, ku analizon lidhjet dhe ndikimet e ndërsjella ndërmjet të ardhurave në total dhe të ardhurave nga pagat në raport me ecurinë e pabarazive sociale. Duke analizuar të dhënat për periudhën 1979-2008, për lidhjen që ekziston ndërmjet ecurisë së pabarazive dhe “mirëqenies”

E shtunë-diel, 4-5 maj 2013

27

www.mapo.al

Evolucioni i nivelit të të ardhurave të shtresave të varfra shpjegohet esencialisht në funksion të ndryshimeve të transfertave neto dhe jo thjesht e vetëm në funksion të të ardhurave primare si pagat apo lehtësitë nga taksat. Janë politikat rishpërndarëse të të ardhurave dhe masa e mbrojtjes e mbështetjes sociale ato që ndikojnë më shumë në reduktimin e varfërisë, ndërkohë që rritja e pagave apo diferencat në taksat kanë efekte më minimale. Në disa vende, ndërkohë që të ardhurat primare për shtresat e varfra kanë njohur një zvogëlim vitet e fundit, ka qenë rritja e transfertave ajo që ka kompensuar, bile dhe e ka shtuar, nivelin total të të ardhurave të këtyre shtresave.

Edi Rama jep shenja… autokracie Alfred Lela

së shtresave të varfra, Kenworthy konstaton se ndërmjet tyre nuk evidentohet ndonjë lidhje e konsiderueshme shkak-pasojë. Duke përjashtuar vende atipike në sigurimin e PBB të tyre, si p.sh Norvegjia, si pasojë e rezervave të naftës, apo Irlanda, si pasojë e bumit të investimeve të huaja, për vendet e tjera të marra në analizë, evolucioni i të ardhurave të shtresave të varfra nuk ka lidhje direkte me të ardhurat e larta të shtresave të konsideruara të pasura apo me sistemin e taksimit që aplikohet në këto vende.

Kenworthy konkludon se “fitimet dhe të ardhurat e larta të shtresave të pasura nuk janë as të favorshme dhe as negative për fatin dhe mirëqenien e të varfërve”. Koncepti se “ju jeni të varfër sepse ata janë të pasur...apo, do t’ua marrim atyre që janë të pasur që ju të mos jeni më të varfër...nuk qëndron”. Sipas tij, politikat populiste që shpallin gjithnjë fajtor të ardhurat e larta të shtresave të pasura si shkaku i fatkeqësisë për shtresat e varfra apo në nevojë nuk kanë sens, aq më tepër koncepti tjetër populist se “duke taksuar më shumë të pasurit dhe duke ulur taksat për më të varfrit, problemi i pabarazive sociale do të zgjidhet menjëherë e në mënyrë të qëndrueshme”.

Por, përtej këtij konkluzioni të përgjithshëm, më interesante është analiza specifike e zhvillimeve sipas vendeve të veçanta, dhe sidomos dallimi i qartë ndërmjet dy burimeve të të ardhurave që kanë shtresat në nevojë: të ardhurat primare ku vendin kryesor e zënë pagat dhe transfertat neto që ata përfitojnë, ku futen ndihmat sociale, pagesat për papunësinë, pensionet, kompensimet e ndryshme për shërbime të caktuara, mbrojtja sociale, mbulimi i shërbimeve shëndetësore, arsimore, strehimit etj. Në vendet tipike anglosaksone si Anglia, Irlanda, SHBA, etj., preferohet më shumë rritja direkte e pagave për shtresat e varfra e kombinuar kjo me shtimin e peshës specifike të transfertave, ndërkohë që në vende si Suedia, Gjermania, Australia, Kanadaja etj., është preferuar shtimi masiv i transfertave neto duke u lënë më pak rol diferencave në taksa dhe paga, duke e gjykuar këtë si rrugën më të mirë të reduktimit të varfërisë dhe pabarazive sociale. Në lidhje me modelin e efektit të transfertave drejt më të varfërve mund të evidentohen shifrat e mëposhtme: në SHBA, kategoritë e pafavorizuara (15% e popullsisë) përfitojnë rreth 42% të transfertave në total, në Francë dhe Gjermani, rreth 35-36% të tyre, ndërkohë që të pasurit në SHBA përfitojnë vetëm 20% të tyre, në Francë e Gjermani, vetëm 25% të tyre.

Pra, evolucioni i nivelit të të ardhurave të shtresave të varfra shpjegohet esencialisht në funk-

sion të ndryshimeve të transfertave neto dhe jo thjesht e vetëm në funksion të të ardhurave primare si pagat apo lehtësitë nga taksat. Parë në tërësi, arrihet në konkluzionin se “janë politikat rishpërndarëse të të ardhurave dhe masa e mbrojtjes e mbështetjes sociale ato që ndikojnë më shumë në reduktimin e varfërisë, ndërkohë që rritja e pagave apo diferencat në taksat kanë efekte më minimale”. Në Suedi, Gjermani, Holandë, Slloveni etj., ndërkohë që të ardhurat primare për shtresat e varfra kanë njohur një zvogëlim vitet e fundit, ka qenë rritja e transfertave ajo që ka kompensuar, bile dhe e ka shtuar, nivelin total të të ardhurave të këtyre shtresave.

Në këto vende, shtuar këtu dhe vendet baltike, Anglinë, Rumaninë, Poloninë, Hungarinë, Japoninë, Rusinë, Republikën Çeke, Spanjën etj., po pranohet çdo ditë e më tepër dhe ekzistenca e një “sistemi dual”, sipas të cilit, të njëjtat shërbime publike ofrohen si nga struktura publike ashtu dhe nga struktura private. Shtresat e pasura mund të paguajnë më shumë dhe më direkt në sistemin privat duke u përjashtuar “me ligj” nga mjaft transferta publike, ndërkohë që shtresave vulnerabël iu garantohet një shërbim shumë i lirë ose falas në strukturat publike. Pozicionet ekstreme të tipit: “sisteme tërësisht private..tregu mbi gjithçka”, “tërësisht publike.. shteti mbi gjithçka” apo “barazi dhe kushte të njëjta për të gjithë”, në fakt krijojnë diferencime të papranueshme për shoqërinë duke mos e zgjidhur problemin në thelbin e tij. E rëndësishme është të kuptohet se në rastet kur transfertat neto financohen kryesisht prej taksave dhe tatimeve, ku një vend kryesor zënë pagat dhe të ardhurat e tjera të larta, atëherë, pagat apo fitimet e larta nuk bëjnë gjë tjetër, përveçse ndikojnë pozitivisht në rritjen e portofolit të transfertave neto që shkojnë në favor të të varfërve apo shtresave të tjera në nevojë. Por, kur transfertat financohen kryesisht nga burime apo të ardhura të tjera, atëherë është e rekomandueshme që të mos insistohet shumë në taksa të larta për më të pasurit dhe përjashtime nga taksat për shtresat në nevojë sepse kjo mund të nxisë dy sjellje të dëmshme: parazitizmin dhe frenimin e përpjekjeve për të investuar e fituar më shumë. E rëndësishme është që të konceptohen dhe aplikohen politika rishpërndarëse sa më efektive.

Nga ky këndvështrim, pyetjes se “a duhet t’i kufizojmë, shqetësohemi apo taksojmë detyrimisht të ardhurat e larta në mënyrë që të kemi mundësi të shtojmë ato të ulëta, dhe reduktojmë varfërinë”, mendoj se i duhet dhënë përgjigje shumë relative në funksion të kushteve konkrete e politikave që aplikojnë vende të ndryshme.

P

ër të gjetur të ngjashmen e risisë politike të Edi Ramës duhet të bredhësh në atlasin politik të botës, nga Belgjika në Australi (travel the world and the seven seas indeed). Kreu i Partisë Socialiste, nëse vjen në pushtet pas 23 qershorit, do të aplikojë një horizontale të re në atë që mbahet si horizontalja klasike e ndarjes së pushteteve: ministrat duhet të heqin dorë nga mandati i deputetit. Asnjë nga republikat apo dhe monarkitë europiane nuk e aplikon këtë, përjashto Belgjikën, vend në të cilin Këshilli i Ministrave ka pushtetin ekzekutiv dhe anëtarët e tij emërohen nga Mbreti, duke u zgjedhur zakonisht ndërmjet deputetëve.

Por, ata duhet të dorëzojnë mandatin e parlamentarit në këmbim të postit të ministrit.

Në polin tjetër të këtij miksimi të pushtetit dhe ndarjes së tij qëndron Australia, vend ku ministrat duhet të jenë anëtarë të Parlamentit. Ndër qindra demokraci të botës, të udhëhequra nga qeveri nën mbret apo president, kryeministër, kancelar apo Këshill Federal (Zvicra), ministri dhe deputeti nuk ndahen domosdoshmërisht.

Në këtë kuptim, vendi flamando-valon ngjan më shumë me një republikë presidenciale të tipit amerikan dhe shkon kundër logjikës europiane të ndarjes së pushteteve ilustruar nga modeli britanik ose ai që quhet fusion of powers term i cili i mvishet, edhe pse debatueshëm, një prej themeluesve të revistës The Economist, Walter Bagehot. Fusion of powers, ose ndërthurja e pushteteve në shqip, është forma klasike e demokracive parlamentare siç është edhe Shqipëria dhe kontraston me një ndarje strikte të pushteteve, model i republikave presidenciale. Republikat gjysmëpresidenciale si Franca janë diku midis.

Pas këtij shpjegimi teorik, pyetja më kureshtare bëhet: pse e ka zgjedhur kreu i koalicionit opozitar një dalje nga sistemi i pushteteve të ndërthurura për të adaptuar diçka që shkon përtej parlamentarizmit britanik të aplikuar edhe në Shqipëri, dhe i qaset më shumë sistemit federal belg apo atij presidencial amerikan? Nëse i referohemi përgjigjes së parmbrëmshme për gazetarin Blendi Fevziu në “Opinion”, nuk kemi marrë shumë në logjikë të gjërave. E dyshimtë dhe e paplotë madje ishte edhe përgjigja ndaj pyetjes se nga e kishte huazuar këtë model z. Rama. E kanë shumë vende, u përgjigj ai dhe u hodh menjëherë te shembulli i Kosovës, shtetit më të ri në botë, republikë e mbikëqyrur prej disa vitesh, por pa përmendur emra të tjerë ilustrues. Me më pak ose më shumë traditë se Kosova.

Nuk është se ka shumë jetë përtej asaj që deklaron kryetari i opozitës, sa i takon një diskursi që e përligj dizajnin e republikës së re kuazi-presidenciale të z. Rama. Deputetë të Partisë Socialiste të pyetur nga gazetarët e ABC News, ose kanë ofruar një gëkmëk pafuqie, ose kanë shpejtuar hapin, ose kanë dhënë gjysma përgjigjesh, ose kanë shtyrë reporterin që u drejtonte mikrofonin.

Në mungesë të një qëndrimi solid zyrtar mbi benefitet e modelit të ri, dhe pse ai nuk është autokratik, opinionistët janë grumbulluar rreth hipotezës se z. Rama kërkon të kontrollojë në maksimum parlamentin dhe qeverinë duke përjashtuar mundësinë e çdo disidence në qendrat e pushtetit që zakonisht gëlojnë në një parti politike, e shëndetshme apo jo qoftë demokracia e brendshme e saj.

Modeli i ministrave që nuk janë deputetë e siguron kryeministrin potencial se në parlament nuk do të kthehen ministra të shkarkuar, rrjedhimisht hatërngelës. Z. Rama deklarohet për një fitore të qartë e të thellë më 23 qershor, por droja e ministrave të pakënaqur në Kuvend, rebelimi i të cilëve mund t’i hapte probleme, dëshmon se siguria për fitoren mbahet vetëm te fjala. Se pse kësaj ideje i bashkohet dhe z. Meta shpjegohet me precedentin Prifti. Një prift tjetër përg jues është shumë herë më pak i rrezikshëm në rrugë si një politikan pa pushtet, sesa si një deputet, kartoni i të cilit mund të mbajë ose të rrëzojë qeveri.

Nëse këto mund të jenë asgjë më shumë se hipoteza, kryeshenja e një Rame autokrat me tendenca të përqendrimit të pushtetit, mund të gjendet te ndryshimet kushtetuese të vitit 2008. Lideri socialist, në të vetmen herë kur është shfaqur jokundërshtues i parlamentarizmit gjatë 4 viteve të tij të dyta në opozitë, kërkoi, gatoi dhe bekoi sistemin zgjedhor aktual dhe kufizimin e kompetencave të Presidentit të Republikës. E vërtetë që Berisha ka qeverisur këta 5 vjet dhe ka përqendruar pushtet për hatër të PD-së, por e ka bërë këtë në sistemin e Ramës.

Të hysh në zgjedhje me shenjën e autokratit, përballë Berishës, fizionominë politike të të cilit e qorton me të madhe për autokraci, ta përqendrosh pushtetin pa e marrë atë, dëshmon shkurtpamësi politike.

Ose thjesht është një tymuese për të humbur gjurmët e mashtrimit para të të pakënaqurve në PS: nëse nuk jeni në lista, do të jeni ministra; nëse jeni në pozicione jofituese, do të ngjiteni kur vendet e para të bëhen qeveri.

28

E shtunë-diel, 4-5 maj 2013

pikëpamje

www.mapo.al

Shqiptarët janë ardhacakë në Ballkan dhe ata u ngulën në Shqipëri pasi asimiluan fisin kelt Albanoi, pretendon Kapllan Resuli. MAPO boton këtë tezë, e të tjera, hedhur në një shkrim të tij botuar në të përkohëshmen beogradase “Tabloid” (nr. 170, 25/12/2008). Po aty është botuar një shkrimi i gazetarit Savo Zmajeviq “Ministri fton akademikun Buroviq në Beograd”

Rrënohet kulla prej falsifikimesh Prof. Kapllan Resuli Buroviq Si u ngulën shqiptarët në Ulqin Nga fundi i shek. VII prej Rumanisë së sotme prej Karpateve dhe Beskidës (?) zbritën në Ballkan shqiptarët, të cilët së bashku me bullgarët mongolë të hanit Asparuh në vjetin 679 kapërcyen Danubin dhe u ngulën në Traki, Bullgarinë e sotme. Në shek. IX kaluen prej Bullgarisë në Prevalitanën e asokohshme, në rrethin e Matit, Shqipnia qendrore e sotme, ku asimiluen fisin kelt Albanoi dhe emnin e tyne, tue e përvetsue emnin e këtyne si emën kombtar. Meqë u shumuen nga lindjet e shumta dhe në mënyrë jo të natyrshme, veçanërisht nëpërmjet asimilimit të mbetjeve të popujve të tjerë, në radhë të parë të mbetjeve të fisit kelt Albanoi, e mandej të vllehëve dhe të sllavëve, në shekujt që rrodhën u përhapën në të gjithë Shqipninë, ndërsa mbas pushtimit turk, u përhapën deri edhe në kufijtë e vendeve fqinje si në Mal të Zi, Serbi (Kosovë e Metohi) Maqedoni dhe Greqi.

Shqiptarë të veçuem, një nga një ose me familje, nisën me dalë në rrethinat e Ulqinit, e ma vonë edhe në qytet, diku kah shek XV-XVI. Ulqini që deri në atë kohë kishte vetëm një numër të vogël familjesh romake, ishte një qytet thjesht malazias, ndërsa shqiptarët përbanin një diasporë krejtësisht të panjohtun në të.

Kjo asht e vërteta. Por kjo nuk i pengon aspak falsifikuesit shqiptarë të historisë me shkrue se: “në vjetët 1553-1565 përmenden shqiptarët si banorë të Ulqinit” Maksut Haxhibrahimi, i cili për këte i referohet kolegut të tij Skënder Rizajt, duhet me e dijtë se ky shqiptar “akademik” asht një prej falsifikuesve ma të pashembullt të historisë së popullit shqiptar: ai edhe zhupanin serb Nemanjën e ka shpallë si shqiptar, e nuk asht çudi që ka pohue si qytetarë të Ulqinit shqiptarë të tillë. Nga ana tjetër nëse ndokush i ka përmendë shqiptarët si banorë të Ulqinit, kjo nuk do të thotë se ata kanë qenë të vetmit banorë të qytetit, e as shumica e tyne. Sot ka shqiptarë banorë edhe në Gjenevë (Zvicër) por kjo nuk do të thotë se janë banorët e vetëm, e as se përbajnë shumicën.

Pararendës të zotnive Rizaj dhe Haxhibrahimi janë akademikët shqiptarë dhe historianët, autorë të historisë së falsifikueme të popullit shqiptar, të cilët, një goje, shkruejnë: “Në shek. XIV, gjuha shqipe si gjuhë e shkrueme nisi me u përdorë edhe në administratë, si për shembull në Ulqin”.

Ku e kanë gjetë këta “historianë” se në shek

XIV gjuha shqipe ishte futë në administratën e Ulqinit? Ata s’kishin mbërritë me e futë gjuhen shqipe në atë kohë as në administratën e Shqipnisë. E çka asht ma keq as në kohën e Skandërbeut në fund të shek XV. Përveç kësaj nuk duhet të kalojmë në heshtje faktin se prej Lezhe (Shqipni) pas ramjes së këtij qyteti në dorën e turqve (1475), simbas dëshmisë së kronikanit venedikas Sanudo, disa qytetarë të këtij qyteti “u shpërngulën në Ulqin, e ndonjë tjetër në Pulje ose tjetërkund”. E njëjta gja ndodhi edhe me qytetarët e Shkodrës në vjetin 1479, kur edhe ky qytet ra në dorë të turqve. Nuk ka as edhe dyshimin ma të vogël se shumica e shqiptarëve të këtyne qyteteve u shpërngulën në Ulqin.

Një dokument i gjysmës së shek XIII dëshmon se në brigjet e liqenit të Shkodrës “Albanenses ne habeant hiberna” (shqiptarët nuk kanë banesa dimnore), çka do të thotë se janë endacakë, të cilët me bagëtitë e veta zbritnin në pranvere prej Mirdite dhe Dukagjini [...]

Historiani i njohur gjerman Prof. Dr. Georg Stadtmüller i cili asht marrë seriozisht me problemet e Ballkanit në mesjetë thotë se në Shqipninë e sotme veriore në atë kohë (shek XV- XVI) popullsia ishte shumica serbe.

Edhe miku i madh i shqiptarëve kanadezi Dr. Rober Elsie thotë se qytetet bregdetare shqiptare ishin të popullueme kryesisht me serbë, grekë por edhe vllehë, hebrej por jo me shqiptarë. Sa për shembull po përmendim qytetin e Vlonës i cili deri në shek XVI kishte deri në 50% te popullsisë së vet hebree. [...]

Në fazën e tretë, kah fundi i shek XVIII – XIX shqiptarët në masë filluen me kalue në Ulqin dhe në rrethina tue ardhë kryesisht prej Shqipnisë së mesme (Elbasan) dhe prej jugut të Shqipnisë (Konispol) por edhe prej Shqipnisë së veriut. Erdhën edhe mbas çlirimit të Ulqinit prej robnisë turke në vjetin 1880 e vijojnë me ardhë edhe sot e kësaj dite.

Kështu, në 1724, prej Mirdite, erdhi një grup i madh shqiptarësh me familjet e veta. U vendosën në Krajë – zonë e Ulqinit pranë liqenit të Shkodrës ku themeluen edhe katundin e vet të quejtun Arbnesh. Ky emërtim na dëshmon se i gjithë ky territor rreth këtij katundi kishte qenë i banuem me malazez. Sepse edhe keta, arbneshët, nuk do ta kishin quejt katundin e tyne kështu. Në Mal të Zi ende askush nuk e ka quejt katundin e vet “Crna Gora”, e as në Shqipni “Shqipnija”.

Në qytetin e Ulqinit shqiptarët janë quejt gjith-

monë vetëm “shqipëtarë” (shqyptarë). Nuk ka absolutisht asnjë dokument të tynin që thotë se quheshin “arbnesh”. Kjo na dëshmon se ata gjenden këtu qëkurse nisën me u quejt kështu, “shqyptarë”. Dhe kjo ndodhi në shek XVIII, apo mos vallë kjo nuk asht e vertetë zotni shqiptarë?! [...]

Faktet se shqiptarët nuk janë autoktonë në Ulqin janë të shumta në numër. Para së gjithash ka fakte se shqiptarët nuk janë autoktonë as në Shqipni e as kurrkund në Ballkan, për të cilin kemi folë në veprën tonë “Kush janë shqiptarët?”. Por, qe, le të japim disa fakte.

Gjuha shqipe e Ulqinakasve të sotëm. [...]

Siç e kemi tregue edhe me monografinë tonë “E foluna e Ulqinit” me të cilën kemi mbrojtë diplomën e dytë pranë Universitetit shtetnor të Tiranës, e folmja e shqiptarëve të Ulqinit asht një përziemje e të folmes që flitet në Elbasan e përzieme me të folmen e Konispolit gja që na dëshmon se këta shqiptarë kanë ardhë prej andej në Ulqin.

Dhe kjo, mbas pushtimit turk nga fundi i shek.

XVIII dhe fillimi i shek. XIX. Gjuha shqipe e Ulqinit asht aq shumë e përzieme me atë serbe saqë shqiptarët e tjerë nuk e kuptojnë pa përkthyes. Deri edhe vetë në afërsi të Ulqinit, në Shkodër, mbas çlirimit të Ulqinit në vjetin 1880, u ngrit kjo kangë popullore: Ulqinaku n’Shkodrën tonë Ala nuk ka xanë me folë.

Për me e kuptue shqiptarin ulqinakas, sot për sot, duhet me dijtë përveç shqipes edhe serbishten edhe turqishten.

Mbiemnat e shqiptarëve. Këta mbiemna na tregojnë se këta shqiptarë jo vetëm nuk janë vendalij por edhe prej kah kanë ardhë në këte qytet.

Edhe këte e kemi argumentue me studimin tonë “Mbiemnat e ulqinakëve”. Të gjithë mbiemnat e shqiptarëve të Ulqinit në mos na tregojshin se nuk janë aspak shqiptarë por malazez, turq, vlleh, grekë e të tjerë të shqiptarizuem, na tregojnë neve krejt qartë se prej nga kanë ardhë shqiptarët në Ulqin.

Kështu, sa për shembull, Beci janë prej Becit (Dukagjin i vjeter) Berisha (prej Dukagjinit te vjeter), Bici, katund në Kukës, Shqipni, Bytyqi (Shqipni veriore), Hasi (krahinë ndërmjet Prizrenit dhe Kukësit), Ishmi-Ishmaku (një qytezë në Shqipninë e mesme) Hoti (krahinë e Shqipnisë veriore), Kaçinari (fshat i Shqipnisë veriore), Kastrati (krahinë dhe fis në Shqipninë veriore), Korça (qytet i Shqipnisë juglindore). Krasniqi (krahinë

dhe fis në Shqipninë veriore), Mirdita (krahinë në Shqipninë qëndrore), Mjeda (fshat në afërsi të Shkodrës) [...]

Përkatësia fisnore. Shqiptarët ndahen në tri fise të mëdha: gegët, toskët dhe labët. Të gjithë shqiptarët e Ulqinit janë gegë. Po prej kah kane ardhë këta gegë? Prej Ulqinit apo prej Gegnijet.

Sigurisht që janë prej Gegnije! Po ku gjendet kjo Gegnija? Në Ulqin apo në Shqipni?! Akademikët e Tiranës thonë se Gegnija gjendet rreth Tiranës, aty, në qendër të Shqipnisë së sotme.

Tue u përhapë gegët u përhap edhe emërtimi i territorit të tyne. Simbas vetë pohimit të akademikëve shqiptarë: “Perhapja e termit ‘Gegni’ për të gjithë Shqipninë veriore i përket kohës së re”.

Edhe pse këta gegë e kapërcyen kufinin e Shqipnisë së sotme, as edhe një gur sot për sot, jashtë kufijve të vet nuk quhet Gegni, e as Ulqini. Si rrjedhim, shqiptarët e Ulqinit jo vetëm që nuk janë autoktonë, jo vetëm që janë të ardhun nga Gegnija por mbërritën në Ulqin në kohët ma të fundit.

Përveç ndamjes që përmendëm në fise, shqiptarët kanë edhe një tjetër nëndamje. Kështu gegët, mbas pushtimit nga ana e tyne të Shqipnisë veriore (lugina e lumit Drin, rrethina e Shkodrës dhe e Malësisë) u ndanë në 12 fise. Secili prej këtyne kishte në Shqipni kurjen e vet, territorin e vet, ku nuk i lejojshin të tjerëve, as shqiptarëve të fiseve të tjera, me u ngulë. Edhe për një gur të vetëm të kësaj kurjeje ata u vritshin e u gjakosshin me njeni-tjetrin. Kur u shumuen dhe kurja nuk i zinte ma, atëherë kapërcyen edhe kufinin e Shqipnisë së sotme dhe populluen territoret e Metohisë dhe Kosovës, Maqedonisë perëndimore dhe Malit të Zi. [...]

Nëse i pyesni shqiptarët e Ulqinit se cilit prej këtyne 12 fiseve i përkasin, kanë me ju thanë se jo vetëm janë gegë por edhe se i përkasin njenit prej këtyne 12 fiseve. Ndonji prej tyne as që ka nevojë me e thanë – sepse siç shprehen ata – e kanë të shkrueme në ballë, e tregon mbiemni i tyne.

Kështu në Ulqin kemi shqiptarë me mbiemnin Berisha, Hoti, Gashi, Kelmendi, Mirdita, Shkreli.

Të gjithë këto janë emna të fiseve të cilave iu përkasin. Në territorin e Ulqinit nuk kemi as edhe një katund që t’i përkas këtij apo atij fisi shqiptar.

Ata shqiptarë të territoreve tona që nuk i përkasin asnjenit prej këtyne 12 fiseve shqiptare nuk janë shqiptarë. Shumica e tyne janë serbo-malazez, turq, vlleh, grekë dhe të kombësive të tjera që janë shqiptarizue.

Ministri serb fton akademikun Buroviq në Beograd Savo Zmajeviq Prof. Dr Kapllan Buroviqit i ka ardhë në zarf të mbyllun një letër prej zotit Sërgjan Sreqkoviq, ministër për diasporën ku pranohet se trajtimi i deritashëm i tij nga ana e qeverisë së Republikës së Serbisë ka qenë “i gabuem” dhe se ka ardhë koha që ky qëndrim të ndryshojë “thelbësisht”. Tue theksue se ai asht i nevojshëm për Serbinë e fton të kthehet në Beograd. [...]

A do t’i përgjegjet akademiku Buroviq kësaj ftese apo jo nuk e dimë. Por dijmë se në 1992, kryeministri i qeverisë shqiptare Fatos Nano, dora vetë, pati shkue në Gjenevë dhe përpara syve të vetë diasporës shqiptare i bani thirrje akademikut Buroviq të kthehej në Tiranë, tue e pranue se edhe ata, asokohe, kishin mbajtë një qëndrim “të gabuem” kun-

drejt tij. Për këtë pati folë edhe shtypi shqiptar dhe madje edhe gazeta e Partisë demokratike të Sali Berishës. Deri më sot akademiku Buroviq nuk i asht përgjegjë kësaj ftese, ndonëse Fatos Nano asht njeni prej atyne i cili personalisht pati nënshkrue dokumentet e parlamentit shqiptar për pafajësinë e të persekutuemve politikë në Shqipni. Ndoshta akademiku ynë e ka kuptue karakterin demagogjik të kësaj ftese. Meqë dështuen ta nxjerrin jashtë Zvicrës ku çdo vjetë ka botue nga tre, katër libra, shqiptarët në bashkëpunim me autoritetet jugosllave, u organizuen me bashkëqytetarët e Buroviqit në Ulqin, në 1993, me rastin e vizitës së tij në vendlindje, me i ofrue vendin e kryebashkiakut dhe me i ndërtue vullnetarisht një vilë në bregdet. Duhet të bahet e dijtun se

akademiku Buroviq edhe sot e kësaj dite nuk ka as edhe një kolibe në këte botë e se qiranë e apartamentit ku jeton ia paguen qeveria e Zvicrës që e ka në listën e të vobektëve dhe i paguen edhe racionin e përditshëm të bukës që të mos vdesin ujet.... [...]

Megjithatë përpjekjet për me e nxjerrë prej Zvicrës nuk kanë të sosun. Shqiptarët i kanë ofrue edhe vendin e kryetarit të Akademisë së Shkencave të Shqipnisë, por edhe këtë akadamiku ynë e ka refuzue.

Akademiku Buroviq mori maturën në gjimnazin XV të Beogradit në Lekino Bërdo dhe filloi edhe studimet në Fakultetin e Filozofisë të Beogradit. Këtu kreu detyrën e kryeredaktorit dhe përgjegjësit të fletorës “Iskra”. Beogradi i ka dhanë atij edhe disa

çmime për krijimtarinë e tij letrare, mes tjerash edhe për poemën e tij disidente të famshme “Bojana” (shqip: “Buna”).

Sidoqoftë, ndërsa e persekutojnë në të gjitha anët dhe nuk i botojnë asgja, gazeta beogradase TABLOID asht ajo që ia hapi dyert. Në Beograd akademiku ka edhe shokët e vet të rinisë dhe kushrinjtë. Shumë kujtime të bukura e lidhin me Beogradin, që Vesna Jugoviq i tregoi aq bukur në “Mandela i Shqipnisë”, dokumentar me metrazh të gjatë, të cilin ne e njohim të gjithë.

Me kalimin e vjetëve njerëzit i kaplon edhe nostalgjija. Sidoqoftë, në të gjithë botën karakteret e forta i kapërcejnë të gjitha [vështirësitë], ndërsa njerëzit punëdashës dinë ta vlerësojnë thelbin e asaj që i ofrohet. *Përktheu nga serbishtja Arben Ndreca

E shtunë-diel, 4-5 maj 2013

29

www.mapo.al

Hylli i dritës Në historinë e letërsisë shqipe ka vend për të gjithë, edhe pse letërsia nuk asht demokraci; ka vend për të gjithë, por jo për gjithçka, sidomos për mitizime.

Ardian Ndreca

Pritmet e rreme në letërsi K

ur shkruhet për diçka të randsishme siç asht “pritmi” i Shqipnisë, tue dashtë me përdorë ketë shprehje që asht ma së parit titulli i nji libri të Lumo Skëndos të botuem në vitin 1915 në Sofje, na duhet me u përballë detyrimisht me profetë dhe me mesi të rremë. Nji mitizim vulgar ka shoqnue rrjedhën e kritikës letrare në dekadat e fundit, e ma së shumti lexuesi i thjeshtë ka qenë viktima e këtij mitizimi që e ka mbushë atmosferën tonë letrare me avuj eterikë.

Para njizet e sa vitesh, në pragun e shndërrimit gradual të komunizmit në demokraci, pedagogët e atëherëshëm të letërsisë dhe miqtë e letrave nisën me na folë ne të rinjve për disa shkrimtarë që simbas tyne kur të botoheshin dhe të lexoheshin lirshëm do të përbanin ngjarje letrare të mirëfillta dhe do të detyronin specialistat me e rishkrue historinë e letërsisë sonë. * * * Ndër emnat që përfliteshin ishin Kapllan Resuli apo Resulbegoviqi apo Kapllan Burović siç i pëlqen atij me u nënshkrue në shtypin serb, mandej Kasem Trebeshina, Bilal Xhaferri e ndonji tjetër që s’po më kujtohet tashma.

Kapllan Resulit, ulqinak, i lëvdonin romanin “Tradhtia” të cilin e paraqisnin si nji vepër me vlera të veçanta.

Ma vonë pata rastin me e marrë në dorë ketë roman, pa mujtë me shkue përtej faqes 10 apo 15, ku me siguri fillonte pjesa e tij e jashtëzakonshme. Shumë bashkëatdhetarë të ish-Jugosllanisë e akuzonin Resulin si agjent të UDB-së e madje edhe se ia kishte vjedhë dorëshkrimin e atij romani dikujt tjetër. Në nji intervistë dhanë gazetarit Vitomir Dolinski për të përkohshmen maqedonase “Vest” në vitin 2009, Resuli tregonte se për me i shpëtue dhunës jugosllave mbas daljes nga burgu i Idrizovos u mundue me gjetë strehë të sigurtë në BRSS, por fati e çoi në Shqipninë hoxhiste. Në ato vite nji njeri që donte me i shpëtue regjimit jugosllav tue shkue në BRSS s’mund të ishte tjetër veçse nji stalinist. Gjithashtu ai rrëfente se në vitin 1992 kishte marrë në Gjenevë nji ftesë prej Fatos Nanos për me u kthye triumfues në Tiranë. Por, mbas pak vitesh atij i mbërriti nji ftesë edhe prej Srđan Srećković -it, ministrit serb të diasporës, i cili i lypte ndjesë Resulit dhe e ftonte me shkue në Beograd ku do të trajtohej me nderime.

Gjithë pritmi ndaj krijimtarisë së tij mund të përmblidhet në këto dy ftesa kuptimplote, mbas të cilave qëndron romani “Tradhëtia” (vetë titulli asht “nomen omen”), si edhe mëtimet diletanteske të Kapllan Resul-Resulbegoviq-Buriqit me mohue autoktoninë e shqiptarëve në Ballkan, me provue se shqipja nuk rrjedh prej ilirishtes dhe me sulmue atë që ai e quen “iliromaninë” shqiptare që i shtyka këta të fundit në keqkuptime dhe në racizëm me

fqinjët! Resuli del me tezat e tija përpara publikut serb tue u kapërdisë me nji titull shkencor që paska marrë dikur në Tiranë, madje ai saktëson se tezat e tija “in nuce” gjenden në vetë punimin e tij shkencor. Do të ishte interesante me dijtë nëse nji gja e tillë asht e vërtetë, e nëse po me dijtë edhe drejtuesit e tij shkencorë!

Pritmi tjetër i rremë ishte Kasem Trebeshina, numri i romaneve dhe dramave të pabotueme të t’cilit përflitej si impresionant. Dihej që kishte qenë partizan e ma vonë bashkëthemelues i Sigurimit, por thuhej se kishte nji talent të jashtëzakonshëm dhe mbi të gjitha nji guxim të marrë që e kishte shty me i shkrue nji letër gati kërcënuese Enver Hoxhës, i cili e kishte hjedhë në burg. Mitologjia trebeshiniane u përball ma vonë me realitetin e idhtë të fakteve, tue qenë se letra drejtue diktatorit nuk u dokumentue asnjiherë dhe se veprat e tija letrare lëviznin në nji hapsinë jo të ndryshme prej shumë shkrimtarëve të tjerë të zakonshëm të kohës së komunizmit. Por ajo që e theu përfundimisht pritmit e rremë qe libri i tij “Mekami”, nji himnizim i pushtuesit turk dhe nji përbuzje e hapët ndaj arbnorëve. Çdo fjalë asht e kotë dhe e tepërt përpara mundësisë së leximit të atij libri mjeran që ndriçon rranjët ma të egra të komunizmit antieuropian shqiptar. Mitizimi i Trebeshinës mori fund kur doli se ai gjatë luftës kishte vra pa gjyq dy bashkëluftëtarët e tij Jani Malon dhe Sulejman Xhelilin. Në anën tjetër në asnji arkiv dhe në asnji dosje hetimore, simbas hulumtimeve të censhme të autorit të librit “Disidentët e rremë”, nuk rezultojnë gjurmë të “Promemories” që gjoja Trebeshina i paska dërgue Enver Hoxhës.

Pritmi i kotë vijon edhe me shkrimtarin Bilal Xhaferri, rreth këtij pjesa ma interesante e përfoljes kishte të bante me mrekullinat që kishte pasë botue në ShBA mbas arratisjes prej Shqipnijet. Të gjithë flitnin për gjana që nuk kishin pasë mundësi me lexue, por gjithsesi entuziazmi ishte i madh.

Ajo që e damtonte pak ketë mitizim ishte fakti që ky shkrimtar i ri çam, edhe pse me babë të pushkatuem si antikomunist në vitin 1945 kishte mbërrijtë deri atje sa me marrë pjesë edhe në mbledhjet e Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve të Shqipnisë dhe madje kishte botue dhe shtypë edhe dy vëllime poetike para se me u arratisë në Greqi!

Asokohe nuk mbërrija me e përfytyrue për shembull Zef Zorbën, poet i nji race të pastër, ish i burgosun politik, si pjesmarrës në mbledhjet e Lidhjes së Shkrimtarëve apo si i pranishëm në shtypin komunist!

Mbas disa vitesh më ranë në dorë disa numra të revistës “Krahu i Shqiponjës” që Xhaferri kishte nxjerrë në Chicago, dhe menjiherë zhgënjimi qe i madh, tue i hjekë retoriken antikomuniste që ia lejonte vendi ku ndodhej, poezi

Në qoftë se asokohe në Shqipni pushtetin mund ta kishte nji Imre Nagy apo nji Alexander Dubček, fatkeqsia e Xhaferrit (e larguen nga Tirana në Hamallaj të Durrësit, jo në Kurvelesh apo në Mirditë) mund të interpretohej si rrjedhojë e asaj kritike konservatore, por në Shqipni sapo kishte nisë vala e revolucionit kulturor e cila inkurajonte masat me goditë pa ngurrim individët: shkrimtarë, artistë apo profesionistë të ndryshëm. Nga ana tjetër sulme shumë ma të ashpra se ai i Bilal Xhaferrit ishin drejtue ndaj “Dimrit të vetmisë së madhe”; kujtojmë atë të F. Shalsit me titull “Re të zeza mbi letërsinë shqipe të sotme”, apo kritika si ato të Koço Bihikut apo Razi Brahimit, por asnjeni sish nuk pësoi kurrë asnji të keqe prej regjimit komunist. shumë ma të ndieme se ato kishin mbërrijtë me shkrue ndërkohë në Shqipni Fatos Arapi, Ndoc Gjetja apo Rudolf Marku!

Ma vonë nji pjesë e madhe e krijimtarisë së Xhaferrit doli se përbahej prej fragmente romanesh e tregimesh, disa herë edhe fragmente prej pak faqesh e rreshtash, megjithatë “fragmenti” që vërtetë e bani të famshëm në mjediset letrareske tiranese ishte kritika e tij në nji mbledhje të Lidhjes në prill të vitit 1968 ndaj romanit “Dasma” të Kadaresë. Ketë roman të dobtë Xhaferri e sulmoi randë e me të drejtë prej pozitave të partishmërisë komuniste si roman dekadent që e nxinte figurën e grues shqiptare dhe denigronte klasën punëtore. Retorika e asaj kritike disaminutëshe qe krahu ma i fortë që e fluturoi përpjetë ketë

shkrimtar që asokohe pritnim të rikthehej me kushedi se çfarë pajet në gjinin e letërsisë shqipe.

Asht e çuditshme, por nji shkrimtar i mirëfilltë dhe antikomunist i vërtetë si Martin Camaj i kishte ba gjithashtu nji kritikë romanit “Dasma” tek “Shêjzat” e Koliqit në vjeshtën e vitit 1967, e megjithatë askush nuk e kujton sot dhe nuk e mban si të famshëm për ketë gja.

Madje në kritikën e tij Camaj, tue analizue figurën kryesore të veprës, vëren natyrshëm: “Qindrimi i shkrimtarit S.K. përnjisohet me qindrimin zyrtar” (Shêjzat, nr. 9-12, 1967, f. 471).

Nga nji anë kemi Bilal Xhaferrin që gjykon se romani denigron realitetin socialist, nga ana tjetër Martin Camajn që pohon se romani asht i dobtë dhe në linjë me qëndrimin zyrtar. Del se kritika e Xhaferrit bahet prej pozitave ultrakonservatore, ndoshta edhe për shkaqe personale, por sidoqoftë tue mbetë nji kritikë që përputhej me shpirtin e revolucionit kulturor që kishte mbërthye Shqipninë asokohe. Ka disa studjues dhe kritikë sot që duen me na e mbushë mendjen se Bilal Xhaferrin, të cilin pushkatimi i të jatit nuk e pengoi me botue gjatë komunizmit dy vëllime poetike dhe me qenë i pranishëm në katër organe të superkontrollueme prej PPSH-së si “Zëri i Rinisë”, “Drita”, “Nëntori” dhe “Ylli”, e madje s’e pengoi me marrë pjesë në tubimet e Lidhjes, e paska damtue randë kritika me frymë komuniste që ai i bani “Dasmës” së Kadaresë!

Në qoftë se asokohe në Shqipni pushtetin mund ta kishte nji Imre Nagy apo nji Alexander Dubček, fatkeqsia e Xhaferrit (e larguen nga Tirana në Hamallaj të Durrësit, jo në Kurvelesh apo në Mirditë) mund të interpretohej si rrjedhojë e asaj kritike konservatore, por në Shqipni sapo kishte nisë vala e revolucionit kulturor e cila inkurajonte masat me goditë pa ngurrim individët: shkrimtarë, artistë apo profesionistë të ndryshëm. Nga ana tjetër sulme shumë ma të ashpra se ai i Bilal Xhaferrit ishin drejtue ndaj “Dimrit të vetmisë së madhe”; kujtojmë atë të F. Shalsit me titull “Re të zeza mbi letërsinë shqipe të sotme”, apo kritika si ato të Koço Bihikut apo Razi Brahimit, por asnjeni sish nuk pësoi kurrë asnji të keqe prej regjimit komunist. * * * Edhe pse profetët e rremë paralajmëruen po aq mesi të rremë, pritmi në gjinin e letrave shqipe nuk qe krejt i kotë. Mbas ramjes së komunizmit nji çetë e mirë shkrimtarësh e poetësh e pasunoi letërsinë tonë, mes tyne kujtojmë kalimtas: Z. Zorbën, F. Rreshpjen, L. Lleshanakun, P. Shllakun, V. Zhitin, F. Lahollin, A. Çefën, J. Radin e disa tjerë të talentuem që përbajnë ende sot ngjarje letrare.

Në historinë e letërsisë shqipe ka vend për të gjithë, edhe pse letërsia nuk asht demokraci; ka vend për të gjithë, por jo për gjithçka, sidomos për mitizime.

30

E shtunë-diel, 4-5 maj 2013

Idi, essi,uni PSIKOLOGJIA SOCIALE SHQIPTARE

9

www.mapo.al

Imazhi i Shqipërisë dhe shqiptarëve pas viteve ’90 dhe si lidhet ai me përshtypjet e të huajve për ne para hapjes. Reputacioni i shqiptarit të keq. Psikologu, prof. dr. Ylli Pango, në një rubrikë të përjavshme për MAPO W do të trajtojë probleme të ngjashme sociologjike e filozofike, si një lloj ure mes realitetit dhe interpretimit të tij.

Prioriteti e hierarkia e vlerave individuale te shqiptarët (II) Prof.Dr. Ylli Pango (Vijon nga numri i fundjavës së shkuar) Disa vlera të tjera në vendet perëndimore dhe përthyerja e tyre te ne. Në zhvillimet tona frustruese të këtyre 23 viteve të fundit kanë ndikuar vlerat e antivlerat që përmendëm, por dhe të tjera. Ato janë pjesë e sistemeve të vlerave të Perëndimit. Te ne, ato janë kanalizuar në filtrat tanë, shpesh jo adekuatë. Me variacione rajonale, individuale dhe ndryshime të vlerave për grupe specifike. Cilat janë disa prej tyre dhe si janë ndryshuar a deformuar ato tek ne?

Individualizmi dhe gara janë cilësuar si vlera në vendet më të zhvilluara kapitaliste si SHBA. Ato çmohen të tilla sepse janë të vlefshme, si për individin, ashtu dhe për zhvillimin e shoqërisë. Mendohet se ato sollën rritjen ekonomike dhe triumfin e kapitalizmit në garën e dy sistemeve, ndërkohë që kolektivizmi socialist ia nënshtroi interesit kolektiv atë individual. (Në të vërtetë, liderët kishin gjithçka në dorë). Kjo u kthye në antivlerë dhe njeriu humbi vetëbesimin, uli përgjegjësinë personale, ra në apati. Kjo bëri që të bjerë edhe sistemi më 1989-ën. Në të vërtetë duhet një balancë midis individuales e kolektives, ku të përfshihen jo vetëm familja, komuniteti, shteti, por dhe njerëzimi si i tërë. Tek ne, pas viteve ’90, balanca anoi krejt kah individualja, nga dëshira për pasurim të shpejtë, por edhe si rrjedhim i neverisë nga sistemi kolektivist që për një kohë të gjatë ndrydhi çdo forcë krijuese e na la në varfëri. Efekti i pendulit bën që edhe sot tek ne të ketë njëanshmëri ekstreme në favor të individualizmit, duke e konsideruar atë të vetmin, madje deri në shkatërrimin e marrëdhënieve vëlla me vëlla. Kjo duke mos njohur mirë kapitalizmin e faktin që atje, veç individualizmit, fryma e kooperimit është e fuqishme, natyrisht në një sens krejt tjetër nga ai i sistemit që ne lamë pas.

Begatia, luksi, mirëqenia kombëtare e personale që vunë në lëvizje botën perëndimore në vitet ’60 e këtej, magjepsën edhe shqiptarët pas viteve ’90, dhe kjo ishte e natyrshme. Askush nuk është kundër lumturisë e begatisë. Por te ne, ndryshe nga Perëndimi, kjo u fokusua në arritjen e kësaj me çdo kusht, duke lënë mënjanë çdo alternativë zhvillimi cilësor në aspektin e relacioneve njerëzore, të zhvillimit, shkencës, kulturës, jetës shpirtërore, intelektuale, kultivimit të tyre në rafinime më të larta. Ndofta edhe sepse pati agjërim të gjatë të nevojave materiale e dëshirë të ushqyer gjatë edhe nga Tv, për të imituar modelin e idealizuar perëndimor. Gjithsesi edhe te ne ka nisur me gjasë njëfarë rafinimi në brezat e rinj.

Veçse pak. Ne nuk duhet e nuk kemi kohë të përsërisim ciklet e zhvillimit të botës, por duhet të përfitojmë nga ajo përvojë për të ecur në mënyrë shumë më të shpejtë e paralele: materiale e shpirtërore ideale. Qeveritë ende nuk e kanë kuptuar këtë, duke rendur pothuaj tërësisht pas ekonomisë e duke harruar se të ecësh paralelisht në sensin e nevojave e vlerave ekonomike por edhe në atë të sferës së vlerave shpirtërore, kulturore, do të thotë ta ndihmosh ekonominë dhe të bësh që vlerat e nevojat materiale të plotësohen më shpejt.

Me njerëz të kulturuar arrihet më shpejt në majë.

Në të kundërt, ne po rendim drejt një shoqërie egërsisht materialiste, egoiste e individualiste, ku për vlera materiale jo rrallë shkatërrohet apo dhe asgjësohet jeta e tjetrit. Vazhdon të jetë te ne prioritet orientimi hedonistik dhe stili superkonsumist i jetës ku kryesor është luksi, komforti dhe kënaq ja maksimale e nevojave materiale. Gjithë sistemi i tregut, medias, reklamat, nxisin krijimin e mentalitetit të plotësimit të nevojave pa kufi. Sasia e parave, niveli i luksit, makina e lloji i saj, shtëpia, veshja, janë bërë treguesit a matësit e suksesit, gati-gati

zgjatim i personalitetit të njeriut, siç shkruante Maslow që në vitet ‘50. Konsumizmi është bërë gati-gati vlerë identiteti sot, e natyrisht në formë disi primitive, vulgare edhe te ne. Mentaliteti i inspiruar që në fillimet e qytetërimit kristian, që vë në bazë të jetës cilësitë më shpirtërore të jetës, si dashurinë, altruizmin e solidaritetin, modestinë, mohimin e teprive e lukseve sipërfaqësore, nuk njihet, është minimizuar e në mjaft aspekte pothuaj nuk ekziston. Te ne, kjo edhe për shkak të mungesës së formimit fetar që në rrënjë, mohimit e mosnjohjes së fesë e edukimit fetar.

Puna dhe autonomia e saj. Njerëzit i ndërtojnë identitetin e vlerat e tyre rreth fesë, kombësisë, por në kohërat e sotme, sidomos rreth punës. Në vendet ish-komuniste, puna si vlerë nuk jepte asnjë motivim e nuk ndryshonte gjendjen ekonomike. Madje ajo shkoi aq poshtë si vlerë, sa u bë sinonim i varfërisë. Për rrjedhojë ra edhe interesi i punës. Ca më keq ndodhi te ne edhe si rrjedhojë e kulturës së trashëguar anadollake të dembelizmit. Në diktaturë lidhjet shoqërore, miqtë, partitizmi, vlenin shumë më tepër se puna. Fenomene të ngjashme shfaqen edhe sot në Shqipëri. Madje

“Dilema e kohës sonë, - thotë studiuesi Florida, - është që, ndonëse është krijuar një potencial kaq i madh krijues autonom, mungon sistemi më i gjerë ekonomik e social që t’i përgjigjet atij plotësisht e ta vërë në përdorim. Duhet ta bëjmë vetë këtë transformim që të përputhet e shpërblejë potencialin e plotë krijues”. Do të jetë fitore kur kjo dilemë të bëhet edhe e jona.

është rritur numri i partive pra dhe i përfituesve prej aderimit në to. Vlera reale e punës, eficienca e saj, produkti në sektorin publik kanë rënë mjaft, nëse kemi parasysh punën e ndershme dhe shpërblimin e saj me rrogë. Ndërkohë te ne, por edhe në vende jo të zhvilluara, partitë politike e kanë dëmtuar mjaft hierarkinë e vlerave duke punësuar miqtë e anëtarët pavarësisht nga aftësitë (vlerat).

Nëpunësomania dhe partitizmi po shkatërrojnë hierarkinë e vlerave. Hyrja në një parti jep benefite, pavarësisht nga fakti se mund të kesh qenë student i dobët, i paaftë në punë apo me probleme karakteriale. Natyrshëm ngushtohen shumë mundësitë e punësimit për të aftët. Bie vlera e punës, shkollimit, e nderimi për to si vlera. Më ndryshe paraqitet kjo në biznesin e suksesshëm privat, ku vlera e punës është më e lartë. Në SHBA po paraqitet sot një tablo mjaft interesante. Numri i atyre që angazhohen në punë private po rritet me shpejtësi. Mbi 50 për qind e universitarëve sot vetëpunësohen, teksa ky numër 10 vjet më parë ishte 20 për qind e shumica punësoheshin në kompanitë e mëdha. Ka pra sot më shumë punonjës autonomë. Veç zhvillimit të kreativitetit e pavarësisë, bie kësisoj dhe hierarkia formale e punës.

Duke pasur parasysh se puna përfaqëson një shprehje me rëndësi të identitetit, vetëpunësimi po jep më tepër mundësi për të shfaqur një hierarki të re vlerash, sidomos për njerëzit kreativë të shoqërisë postmaterialiste. Kjo do ta bëjë këtë hierarki më të vërtetë e reale në varësi të individit e aftësive të tij. Pak a shumë, si sportet e atletikës apo sistemet mazhoritare të zgjedhjeve, ku gara është vetjake e shfaq vlerat individuale.

Teknologjia moderne e informacionit është një nga fushat që dha shumë mundësi për këto lloj vetëpunësimesh. Me rritjen e autonomisë së punës personale e vetëpunësimit, goditet natyrisht pjesërisht edhe fenomeni i bjerrjes së hierarkisë së vlerave nga politika. Në të shkuarën, lidhur me punën, njerëzit e identifikonin veten nëpërmjet ca kategorive sociale bazë si okupimi në punë, statusi familjar (burri, babai, gruaja, etj), punëdhënësi (punoj tek filani) etj. Sot, vlerat e personalitetit po identifikohen gjithnjë e më shumë edhe nga raportet me njerëzit në punë krijuese, nga aktivitetet e pavarura krijuese etj. Këto po bëhen vlera përfaqësuese nga më sinjifikativet të personalitetit a identitetit. Stiv Jobs ishte një nga personalitetet më sinjifikativë të kësaj ere të re. Ai krijoi në mënyrë individuale një perandori të tërë biznesi. Të tjerë krijuan perandoritë e tyre më të vogla të biznesit e kështu më tej. Njerëzit krijues duan punë sinjifikative për të realizuar potencialin e tyre. Kjo ndofta do e shpëtojë dhe Shqipërinë nga hierarkia e rreme e vlerave në një të ardhme. Klasa e re kreative versus Shqipërisë partitiste ish-patriarkale, ish-bajraktare. Janë shfaqur natyrisht prej disa vitesh edhe te ne punët e pavarura e krijuese. Të tillë janë jo vetëm IT, por edhe profesione të tjera që japin mundësi për autonomi si arkitektura, inxhinieria, arti, designi etj. Ato kanë edhe funksionin e krijimit të ideve e teknologjive të reja. Natyrshëm kjo u takon brezave të rinj. Por ende progresi i tyre është i vështirë, mungon përkrahja e shtetit dhe vetërealizimi i tyre në masë të gjerë është ende larg. Integrimi europian, që nga disa te ne nuk dëshirohet, do t’i ndihmojë ata dhe në një vendosje më të drejtë të sistemit të hierarkisë së vlerave. “Dilema e kohës sonë, - thotë studiuesi Florida, - është që, ndonëse është krijuar një potencial kaq i madh krijues autonom, mungon sistemi më i gjerë ekonomik e social që t’i përgjigjet atij plotësisht e ta vërë në përdorim. Duhet ta bëjmë vetë këtë transformim që të përputhet e shpërblejë potencialin e plotë krijues”. Do të jetë fitore kur kjo dilemë të bëhet edhe e jona.

www.mapo.al

31

sipas meje

Peregrinus

E shtunë-diel, 4-5 maj 2013

Politikat e punësimit do të lejojnë të rinjtë në mënyrë të veçantë, që të angazhohen seriozisht në krijimin e familjeve nëpërmjet martesës, por gjithashtu puna kthehet për ata në një impenjim të kohës së tyre, që ndryshe do të ishte e shpenzuar në gjëra të padobishme e nganjëherë të dëmshme.

Vare veten Ket. Është e thjeshtë. S’është çudi të ndodhi diçka; Nga mallëngjimi për një vajzë inteligjente dhe të bukur që flijoi jetën në lulen e moshës për hir të politikës, kryetarit tënd shtatlartë, gjithmonë sipas parimit të pavdekshëm “vdis të të dua”, t’i ndërrohet mendja dhe, pavarësisht se e vdekur e vetvarur, të të verë të parën në listën e Shkodrës.

Deputete postum për herë të parë në historinë e botës.

Gjergj Meta

1 maji dhe familja

N

Vare veten Ket Edison Ypi Vare veten Ket. Jo në mënyrë figurative, metaforike, jo me fjalë. Me mjete. Me tra, litar, lak, sapun, stol, shkelm, shkumë, luhatje.

Ti Ket’, je familjarisht e përndjekur nga regjimi kriminal i kurvit. Prandaj afrimi yt ditën për diell me Partinë Socialiste, bëri përshtypje. Ka patur para teje edhe disa të tjerë që në kohë të ndryshme kanë bërë të njëjtën gjë.

Por rasti yt është më interesanti sepse ti je e re. Është, për shembull, një dallamango me një farë nami që bën gllugllgugllu kur flet, i cili, në atë kohë, ngaqë mbarsi kushurirën dhe s’dinin me cilin nen ta dënonin, e dënuan për politikë. Ti Ket nuk krahasohesh me asnjërin nga ata. Ti bëre një zgjedhje tënden. Pati disa njerëz që thanë se ky kapërcim i yti ishte një varje e vetes. Unë, si principial që jam, nuk qeshë nga ata që menduan kështu. Unë, duke mos ia qarë hallin as ty as Partisë Socialiste, por vetëm në emër të kohës që kalon, të stinëve që ndërrohen, të plagëve që shërohen, të ujit që rrjedh, të gjithçkaje që ndryshon, pra në emër të Dialektikës në përgjithësi, e respektova zgjedhjen tënde.

Ty Ket me siguri të kujtohet se si kur bëre debutin politik në krah së majtës, të rrethuan kamerat, projektorët, intervistat, gazetarët. Pak më pas ndodhi greva e disa ish të burgosurve të diktaturës. Unë në atë kohë, duke e vërejtur nga larg inteligjencën tënde, energjinë tënde, ndjeshmërinë tënde, shpresova se për atë grevë ti, si e freskët në moshë dhe në mendje, do mendoje pak më thellë. Për shembull, për karakterin relativ të përcaktimit “i përndjekur politik”; për faktin se një i përndjekur i vërtetë nuk e këmben kurrë idealin dhe vuajtjen me pare; për strategjitë diabolike represive selektive të kurvit, i cili, bashkë me kundërshtarët e tij të vërtetë, mes të cilëve ishin edhe babai yt dhe vëllai im, internonte e burgoste edhe një numër halabakësh pa asnjë ideal.

Unë shpresova gjithashtu që ty të binte në sy zhurma mediatike e ekzagjeruar deri në turp dhe deri në neveri me gjithata pinjoj oficerash Sigurimi dhe nomenklature që rrethuan grevën dhe nxitën mjeranët të vetflijohen demonstrativisht pa asnjë kuptim, vetëm në emër të një manipulimi politik kurvist rrënqethës uluritës.

Po tani o Ket, cila është marrëdhë-

nia me përndjekjen e krahut politik që zgjodhe ti?

Për përndjekje, s’pipëtin askush.

Për ata që u dogjën me benzinë, heshtin si peshk.

Për kthim paresh, s’bëhet fjalë.

Pas bilancit katastrofik të asaj greve, pas gjithatyre premtimeve e gjithasaj zhurme gjoja në favor të të përndjekurve, unë megjithatë ushqeva një farë shprese. Për diçka që, po të kihet parasysh kapërcimi yt pindarik nga e përndjekur në militante të Partisë Socialiste, nuk mund të mos ndodhte; Zgjedhjen tënde deputete.

Ket, klyshat e kurvit që lexojnë këto radhë, mund të mendojnë, të hamendësojnë, të shpifin apo të trillojnë, si të duan. Unë, sa më sipër, e them rreptësisht jashtë çdo meskiniteti, jashtë çdo cinizmi.

Mirëpo, përveçse ndoshta në llumin e kafesë tënde, kurrkund tjetër nuk të shoh deputete.

Dhe tek mendoj këtë, më vjen një pyetje; Si vallë të jetë ai batakçi, ai bastard, ai hajdut, ai klysh kurvi, të cilin Kryetari yt e ka zgjedhur në vendin tënd?! Ë Ket? Si mund të jetë vallë ai turiqen, ai barkderr, ai qaftrashë, ai nofullçakall, ai surratskile, ai qimeurith?

Vare veten Ket. Nuk është ndonjë ububu.

Që pritshmëria ime poetike-dialektike lidhur me pjesëmarrjen tënde në politikë nuk u plotësua, është problemi më i vogël.

Që ëndërra jote, rinore, shkodrane, katolike, idealiste, qytetare, progresiste, u shkatërrua e u copëtua e u avullua e tëra, ky është një problem i madh. Jo vetëm i yti. I të gjithëve ne që s’duam t’i shtyjmë ditët duke pritur të vdesim.

Vare veten Ket. Është e thjeshtë.

Pas një zhgënjimi, ka pafundësi rrugësh të kollajta për tu tërhequr duke u zvarritur. Por ka edhe rrugë të vështira për të qëndruar krenare.

Një nga këto rrugë të vështira që unë po ta rekomandoj ty ta ndjekësh, është të varësh veten. Se nuk është dhe rrugë e parrahur. Ka precedentë.

Vare veten Ket. E kanë bërë edhe të tjerë.

Partia Socialiste po shkon në këto zgjedhje në koalicion me një Parti Komuniste. Kjo Parti Komuniste ka në program ridënimin e të përndjekurve.

E di si i thonë kësaj Ket’ ? Pyet babain tënd, se ta po ta kallxon Ai ma mir’ se un’. Ndoshta kryetarin e kësaj Partia Komuniste Kryetari yt, i cili tash-

përtash fitoren e sheh vetëm në ëndërr, do ta bëjë deputet, ose ministër, ose zëvendësministër, makar nëpunës në ndonjë ministri. Tek ky nëpunës komunist do venë të qajnë halle ata të cilëve ai do tu hapë gjyqe për t’i dënuar edhe një herë me pushkatim, përsëri me internim, e prap me burg, e prap me rrahje, e prap’ me spiunllëqe, e prap’ me zinxhirë, e prap’ me tela me gjëmba, e prap’ me varre, e prap’ me gjak, e prap’ bota dhe Europa më larg se Brimat e Zeza. E kupton ç’tmerr Ket?!

Vare veten Ket. Mos ngurro.

Ti femra, ti e reja, ti qytetarje, ti idealistja, ti e ndriçuara, bëj atë që s’e bëjnë dot burrat e përndjekur që po presin të paguhen për vuajtjet. Nuk po të them ta djegësh veten si Liraku.

Nuk po të them as të helmohesh, të rrëzohesh nga Ura e Baçallikut ose nga teleferiku i Dajtit. Po të tregoj zgjidhjen më të mirë, që është varja e vetes. Për mjetet e varjes mos u merakos. Po nuk ta sollën ty litarin ata që i sollën benzinën Lirakut, thuam të t’i sjell unë të gjitha çfarë duhen për një vetvarje shembullore. Madje edhe pres derisa të bëhesh gati, për t’i rënë stolit me shkelm.

Vare veten Ket. Do lehtësohesh Tragjizmi i aktit Tënd nuk do t’u bëjë asnjë përshtypje klyshave të kurvit. Por do t’ua nxjerrë disi gjumin të tjerëve. Se një gjë ta dish’ Ket; Klyshat e kurvit nuk do ta harrojnë kurrë përndjekjen. Jo për të kthyer ndonjë pare, atë harroje, vetëm për të turpëruar të përndjekurit, ty e mua o Keti Bazhdari. Për t’i bërë shqiptarët, mundësisht edhe botën, të mos harrojnë asnjë çast, se të përndjekurit shqiptarë janë ca halabakë materialistë dhe asgjë tjetër.

Vare veten Ket. Është e thjeshtë.

S’është çudi të ndodhi diçka; Nga mallëngjimi për një vajzë inteligjente dhe të bukur që flijoi jetën në lulen e moshës për hir të politikës, kryetarit tënd shtatlartë, gjithmonë sipas parimit të pavdekshëm “vdis të të dua”, t’i ndërrohet mendja dhe, pavarësisht se e vdekur e vetvarur, të të verë të parën në listën e Shkodrës. Deputete postum për herë të parë në historinë e botës.

Vare veten Ket. Do jetë bukur.

Të nesërmen në mëngjes Shkodra nga Rozafa do duket si thotë Koliqi, “Këndojnë bashkë në mëngjes pesë kumbonare, Këndojnë n’ajri’ mbi Shkodrën ende fjetë”.

ë përfytyrimin tim, qysh prej fëmijërisë, janë ende të gjalla paradat për një majin para udhëheqësve të byrosë politike në bulevardin “Dëshmorët e kombit”. Ndaleshim si fëmijë para ekranit duke pritur në fakt fillimin e filmit të radhës për atë ditë, pasi në mënyrë të jashtëzakonshme televizioni kishte emisione edhe paradite.

Shëmbëllimet e një fëmije nuk arrijnë të shkojnë përtej asaj çka sheh.

Shikon buzëqeshje e ashtu e mendon, ashtu entuziazmohet nga turmat që duartrokasin me hir apo pahir diktatorin. Kështu, dita e një majit në fakt kthehej në një festë, në vend të një proteste për kushtet e punëtorëve dhe sidomos për shfrytëzimin e tyre. Por në atë kohë nuk kishte pse të bëheshin e as nuk lejoheshin protestat, pasi zyrtarisht problem i punës dhe i punëtorëve në Shqipëri ishte zgjidhur, paçka se gjendja e tyre ishte e mjeruar. Nuk jemi larg kësaj mendësie. Por ajo çka habit edhe më shumë është vendi i pakët që iu dha kësaj dite në media e në jetën publike, sidomos nga ata që nesër duan të qeverisin apo të vazhdojnë të qeverisin vendin. Edhe kjo festë u kthye në akuza e çështje partiake, por jo ashtu siç e meriton me të vërtetë në një çështje shoqërore.

Punëtori në fakt sot është kategori e cila nuk i intereson kujt për atë që është, por për atë që prodhon. Nuk i interesojnë as kushtet e tij të punës, as kontratat e sigurimeve shëndetësore, as oraret e tejzgjatura, as pagat e ulëta në nivelet e mbijetesës. Në kushtet e një kapitalizmi si ky i yni, punëtori dhe puna i lihet tregut dhe rregullave të tij, por nuk ka në qendër nevojat më të thella të njeriut, pasi mungon një vizion mbi njeriun dhe nevojat e tij më të vërteta. Në fakt unë nuk dua t’i hyj teorisë së punës apo të kapitalit njerëzor, pasi kjo do të më çonte larg e nuk di nëse do t’i dilja në krye, por doja ta lidhja këtë ditë të një majit me një festë tjetër që kremtohet po atë ditë. Për katolikët një maji është dita e Shën Jozefit punëtor. Për Shën Jozefin në Bibël thuhet se, përveçse ishte i fejuari i Marisë, nënës së Jezusit, ai është edhe kujdestari i Familjes së Shenjtë të Nazaretit e ishte me profesion zdrukthtar. Në Bibël, puna është vlerësuar gjithmonë si një nga veprimtaritë më fisnike të njeriut, me anë të së cilës ai mbështet jetesën e tij. Në personin e Jozefit, puna kthehet në një mjet për të mbajtur familjen e për t’i garantuar asaj jetesën duke përmbushur kështu edhe vullnetin e Hyjit. Lidhja e njeriut me punën nuk ka për qëllim vetëm realizmin individual të njeriut dhe arritjen e ambicieve të tij, por mbi të gjitha krijimin e kushteve të përshtatshme për rritjen e një familjeje të shëndoshë. Në këtë mënyrë puna kthehet në një përgjegjësi, e cila garanton unitetin e familjes dhe përmbushjen e detyrave të secilit anëtar të saj.

Kujdesi ndaj punës dhe punëtorit është kujdesi ndaj familjes. Prandaj duke vlerësuar punën në të mirë të familjes, shoqëria arrin të kujdeset për familjen. Në këtë mënyrë puna merr përmasa të rëndësishme jo vetëm njerëzore, por edhe shpirtërore. Ne mund të flasim shumë mirë për një përshpirtëri të punës dhe të punëtorit. Në vitet ’60, në Kishën katolike lindi ideja e priftërinjve punëtorë, të cilët krahas misionit të tyre si meshtarë bënin edhe një punë në uzina, fabrika apo bujqësi, për t’u qëndruar më afër punëtorëve e për të ndarë me ta problemet dhe shqetësimet.

Mendoj që programet politike nuk mund të kenë në qendër punën dhe punëtorin, nëse nuk kujdesen për mirëqenien e tij tërësore, e pra, nëse nuk kujdesen edhe për familjen e tij. Puna është e lidhur ngushtë me familjen. Të drejtat e punëtorit, në mënyrë të veçantë një pagesë e denjë që i përgjigjet jetesës së tij dhe familjes së tij, pagesa e sigurimeve shëndetësore, kushtet e punës dhe oraret e duhura lejojnë që personi punëtor të ketë më shumë kohë për vete dhe për të dashurit e tij, në mënyrë të veçantë familja e tij. Ja pse një ditë si ajo e një majit nuk mund të përdoret vetëm për akuza të ndërsjella të partive politike për punësim apo papunësim, duke përdorur kësisoj punën dhe punëtorët si një armë ndaj kundërshtarit politik. Një ditë e tillë nuk mund as të përdoret për të nxjerrë punëtorët në sheshe, që sindikatat të motivojnë paratë e tyre dhe rrogat e tyre. Kjo duhet të jetë një ditë reflektimi e të gjithëve, e sigurisht, një ngritje zëri ndaj kushteve dhe sigurisë në punë të të gjithëve, në mënyrë të veçantë për hapjen e fronteve të reja të punës për të gjithë.

Politikat e punësimit do të lejojnë të rinjtë në mënyrë të veçantë, që të angazhohen seriozisht në krijimin e familjeve nëpërmjet martesës, por gjithashtu puna kthehet për ata në një impenjim të kohës së tyre, që ndryshe do të ishte e shpenzuar në gjëra të padobishme e nganjëherë të dëmshme.

Gjon Pali II, në një letër qarkore të tij me titull Laborem exercens thotë se ndërmjet punës dhe familjes ka një marrëdhënie krejt të veçantë. Për Papën në fjalë, “familja përbën një nga termat më të rëndësishëm të referimit, sipas të cilëve duhet të formohet rendi socio-etik i punës njerëzore”. Në po të njëjtin dokument ai thotë se puna është thelbësore, pasi paraqet kushtin që bën të mundur themelimin e një familjeje, mjetet e mbështetjes të së cilës fitohen me anë të punës. Puna kushtëzon edhe proceset e zhvillimit të personave, pasi një familje që është e goditur nga papunësia rrezikon të mos përmbushë krejtësisht qëllimet e saj.”

CMYK

32

e shtunë-e diel, 04-05 maj 2013

www.mapo.al

Nr. 17 (262), Viti Viii botimit prill 2013 Çmimi 300 lekë

doRëShkRIMI / VItet ‘50, AnA e eRRët e StUdentëVe ShqIPtARë në bAShkIMIn SoVjetIk

Jo vetëm politikë si zakonisht

kAStRIot ISlAMI PS ka ‘vdekur’, tani kemi Partinë e Ramës edISon YPI Lasgushishtja është standardi im deShMIA ‘Fantazma’ shqiptare në shtëpinë e julian Amery dokUMent Letra e fundit e Esat Toptanit, shkruar ditën e vrasjes

e përmuajshme

SAIMIR PIRGU

FëMija i MEtaluRgjikut, DON alFREDO i bOtës

Një intervistë intime në apartamentin nju jorkez të tenorit. Ditët e tij nëpër botë, karriera, malli për të afërmit, marrëdhëniet me Domingon e yje të tjerë të Operas. Rrëfimi i çiltër i një djali që u rrit me qumështin pluhur që e ëma merrte si racion në Metalurgjikun e Elbasanit.