Szalona era Big Data AGNIESZKA KAMIŃSKA

Kultura jakości – wyzwanie dla świata akademickiego

JAKUB BRDULAK

Uniwersytet humboldtowski

wczystej postaci to już jednak przeszłość

Zgodnie z raportem przygotowanym m.in. przez naukowców z CHEPS (Center for Higher Education Policy Studies – jednostki badawczej Uniwersytetu Twente) można wyróżnić następujące cechy kultury i kultury jakości (por. J. Brennan, L. Cremonini, R. King, R. Lewis, M. Wells, D. Westerheijden, Cultures of Quality, An International Perspective. Final Report of Phase 2, The Quality Assurance Agency for Higher Education, 2017): 1) kultury tworzą ludzie i tym samym mogą być zarówno motorem, jak i przeszkodą we wprowadzaniu zmian; 2) kultura jakości powinna prowadzić do wysokiej jakości kształcenia (procesu uczenia się i nauczania); 3) zmiany kulturowe mogą być wprowadzane odgórnie (top-down) lub oddolnie (bottom-up).

Pierwszy punkt obejmuje szerokie spektrum różnych wyzwań związanych z ludźmi w organizacji. Przykładowo, naukowcy często postrzegają swoją karierę w kategoriach dyscypliny, a nie instytucji szkolnictwa wyższego, co czyni ich podatnymi bardziej na „normatywny izomorfizm” wraz z reprezentantami ich dyscyplin z innych uczelni niż na „przymusowy izomorfizm” wynikający z odgórnych zmian w obrębie jednej uczelni (za: H. Mintzberg, Organizations, Prentice-Hall, Englewood Cliffs 1979). Wyzwaniem może być więc utożsamianie się pracowników akademickich z daną uczelnią, co może prowadzić do tworzenia się wielu subkultur w ramach jednej uczelni.

Kolejną cechą kultury jakości zaproponowaną przez zespół CHEPS jest cel kultury jakości – ma ona prowadzić do wysokiej jakości kształcenia, a więc uczenia i nauczania. Tym samym zakłada się, że kultura jakości wpływa na relację między studentem a wykładowcą. W tym miejscu można wrócić do dyskusji, co jest pierwsze – czy kultura jakości kształtuje proces kształcenia, czy też relacja między studentem a wykładowcą (proces kształcenia) tworzy kulturę jakości?

Ostatni punkt dotyczy wprowadzania zmian. Perspektywa odgórna (top-down) jest regulowana określonymi aktami wewnętrznego prawa instytucjonalnego (np. uchwałami senatu, zarządzeniami i decyzjami rektora), a perspektywa oddolna (bottom-up) jest oparta na postawach i wartościach poszczególnych członków instytucji (wykładowców, pracowników administracyjnych, studentów itd.). Charakterystycznym podejściem dla perspektywy odgórnej jest cytat z książki Petera Druckera: „Jeśli nie możesz czegoś zmierzyć, to nie jesteś w stanie tym zarządzać”, zaś dla perspektywy oddolnej – cytat wygłoszony przez Alberta Einsteina: „Czasem jest tak, że to, co się liczy, nie da się policzyć, a to, co daje się policzyć, nie liczy się” (D.F. Westerheijden, Quality Assurance, Quality Culture, and Enhancement of Teaching and Learning, presentation in webinar, Warsaw School of Economics, 22 stycznia 2021 r., slajd 9).

Zakłada się, że kultura jakości przede wszystkim powinna wspierać dobre kształcenie. Zewnętrznym rezultatem dobrego kształcenia jest rosnąca wartość absolwentów uczelni dla społeczeństwa (nie tylko dla pracodawców, ale też – w szerszym znaczeniu słowa „otoczenie” – wręcz dla ludzkości). Dobre kształcenie musi być zdefiniowane na podstawie misji i celów danej uczelni.

Ogólnym celem jednostek szkolnictwa wyższego jest tworzenie wartości akademickiej i publicznej, a więc wartości akademickie powinny być powiązane z wartościami publicznymi (por. The Impact and Value of Higher Edu-

Niniejszy artykuł powstał na podstawie autorskiego rozdziału pt. „Kultura organizacyjna a kultura jakości – jak wspierać rzeczywiste mechanizmy doskonalenia kształcenia wyższego na uczelniach?”, przygotowanego do planowanej publikacji Kultura jakości w kształceniu akademickim pod redakcją naukową Justyny Bugaj i Beaty Mikołajczyk (UJ i UAM, 2022).

cation, CHEPS, HTTPS://WWW.UTWENTE.NL/EN/BMS/ CHEPS/RESEARCH/RESEARCH-PROFILE/THEME-1/, data dostępu: 10 kwietnia 2022 r.). Do wartości akademickich w szczególności zalicza się: 1) poszu-