Kunst in Jette: It's a family affair

Eind april is het naar goede gewoonte tijd voor het Artiestenparcours in Jette. Deze jaarlijkse hoogmis voor kunstenaars en kunstliefhebbers is dit jaar aan de vijftiende editie toe. Tal van Jetse kunstenaars stellen een heel weekend lang hun recentste werk tentoon. Ook de familie Indesteege-Jofré Gutiérrez is al jarenlang van de partij.

“Dit is het huis waar het allemaal begon”. Met die openingszin verwelkomt Karen Indesteege ons in het gezellige familiehuis in een rustige straat in het centrum van Jette. Al spreekt het gesprek dat we zullen voeren die stelling wat tegen. Want het verhaal van deze kunstenaarsfamilie vindt zijn oorsprong in een land hier ver vandaan. Rond de tafel zitten de zussen Javiera en Marta Jofré Gutiérrez, geboren in Chili, en Javiera’s dochter Karen, getogen Jetse. Javiera is schilderes die haar gedachten de vrije loop laat, Marta is dichteres en spreekt in metaforen en Karen zorgt voor de rode draad in het gesprek.

Javiera en Marta, het verhaal van deze kunstenaarsfamilie begint bij jullie?

Javiera: “Tot nu toe, en hopelijk nog heel lang, wordt mijn leven bepaald door de kunsten. Ik schilder al sinds mijn vijf jaar. Ik studeerde schone kunsten aan de universiteit in Chili en hier in België behaalde ik een licentiaat archeologie en kunstgeschiedenis. Ik leerde over glasin-loodramen, inlegwerk, porselein… Dat wordt ook wel decoratieve kunst genoemd, maar voor mij is het simpelweg kunst. Ik wou dat ook kunnen maken. Dat leerde ik aan de academie van Anderlecht. Pas recent, in 2004, ontdekte ik dat ook mijn zus Marta een artistieke uitlaatklep had. Ik vond per ongeluk een van haar gedichten, dat me zwaar heeft ontroerd.”

Marta: “Sindsdien maken we zowel samen als afzonderlijk werk. Inspiratie vinden we bij elkaar, in elkaars werk en bij onze familiegeschiedenis. Het is een cliché, maar we zijn allemaal kinderen van onze tijd en cultuur.”

Karen: “De connectie die zij tussen elkaar hebben is zo sterk, dat ze, ook al leven ze van elkaar gescheiden, toch over dezelfde dingen nadenken, schrijven, creëren. De liefde voor elkaar, voor de familie, de voorouders en het vaderland, dat zij in hun geest meedragen, is wat hen bindt. De liefde en het leven. En de liefde voor het leven.”

Hoe komt het dat het zo lang duurde voor jullie die verbinding ontdekten?

Marta: “Het was een serie van toevalligheden tijdens mijn literaire studies die tot onze eerste tentoonstelling samen, ‘L’immigration de l’amour. Poésie et peinture’, heeft geleid. Toen begon alles samen te komen.”

Javiera: “Tijdens de dictatuur van Pinochet was het taboe om je gedachten en gevoelens te tonen. We waren kinderen en leerden om te zwijgen, in de pas te lopen. Toch heeft ieder van ons zijn eigen manier gevonden om zich uit te drukken. Terugkijken is niet belangrijk. Nostalgie zonder spijt. Wat belangrijk is, is de toekomst.”

Karen: “Al zou ik willen kunnen zeggen dat de het op mij geen impact heeft, ik draag die hele voorgeschiedenis toch mee. Dat zie ik ook bij anderen: de sociale kwestie in Chili is iets wat ons blijft raken (eind vorig jaar nog resulteerde een prijsverhoging in het openbaar vervoer en de privatisering van het onderwijs tot bloedige protesten; nvdr). Naast het artistieke zit ook het sociaal geëngageerde in ons DNA. ”

Javiera: “Het verhaal van Chili is eigenlijk een universeel verhaal, nog lang niet uitverteld. Als vrouw, bijvoorbeeld, moeten we continu blijven vechten voor vrijheid, voor gelijkheid, voor respect. Hoewel, ‘ijveren’ is een beter woord dan ‘vechten’. Onze maatschappij is al zo gefocust op individualiteit en agressiviteit. Daarom is het zo mooi dat een jonge generatie opstaat, in Chili maar ook elders, die zegt: “Stop, basta!”.

Even terug naar de kunst: hoe heeft de kunstenaarsziel zich voortgezet in de familie?

Karen: “Ik ben opgegroeid tussen de doeken, de penselen, de verf. Spelenderwijs kwam ik in contact met kunst, zonder echt de waarde ervan te beseffen. Dat kwam pas later. Ik was als een vis in het water, zonder te weten dat ik me in het water bevond. Ik heb veel omzwervingen gemaakt, maar kom altijd terug uit bij de kunst. Twee jaar geleden heb ik de knoop doorgehakt en ben ik terug in het water gesprongen. Met mijn partner werk ik aan een kunstproject rond expansieve poëzie.”

Javiera: “Wanneer ik schilderde, in de keuken, in de huiskamer… heb ik mijn kinderen daar nooit van weggehouden. Ook niet van de materialen die ik gebruik: echte doeken, olieverf van kwaliteit, hoogwaardig papier. Daar mochten zij ook mee werken. Ik snap niet waarom ze kinderen op school botte scharen geven. Hoe kan je hen daar nu mee inspireren? Ze raken er alleen maar door gefrustreerd!“

Karen: “Van onze generatie is iedereen wel op een of andere manier kunstzinnig bezig met fotografie, film, theater, muziek... Sommigen professioneel, anderen hebben nog wat koudwatervrees.” Marta: “Na elke vulkaanuitbarsting groeit een mooie plant uit de as. Een plant die kan uitgroeien tot een stevige boom. Die plant, dat is de volgende generatie. We hebben onze kinderen nooit opgelegd om creatief te zijn maar toch is kunst het leidmotief in ons leven. Kunst en familie is ons evenwicht.”

En die familie neemt samen deel aan het Artiestenparcours?

Karen: “Naast Javiera, Marta en mezelf nemen mijn zussen Katerina, Maria-Isabel en Pia-Alejandra, mijn broers Javier en Sebastiaan en mijn partner Yuri deel. We maken poëzie en schilderkunst, grafiek, videokunst, street art, muziek... Voor deze editie hebben we ons onder de noemer La Totemika verenigt en werken we samen aan een collectieve tentoonstelling die we ‘Origen’ hebben gedoopt, ‘oorsprong’ in het Spaans. We hebben stuk voor stuk eenzelfde oorsprong maar een andere artistieke expressie en visie op wat dat betekent.”

Marta: “Je zou onze groep kunnen vergelijken met de bewoners van een huis met meerdere verdiepingen. Elke bewoner kijkt door een raam uit op hetzelfde landschap, maar vanuit een verschillend standpunt.” iets nieuws te creëren, toe te voegen of te veranderen. Die vrijheid is cruciaal in het artistieke proces.”

Javiera: “Het verhaal dat zich ontspint, is het belangrijkst. Je weet eigenlijk nooit wanneer een werk af is, tot het magische moment waarop je voelt: “nu is het klaar”. Of je dan ook kunst hebt gemaakt, kan je als kunstenaar nooit zelf bepalen: het zijn de anderen die dat zullen doen.”

Het is niet de eerste keer dat jullie deelnemen?

Javiera: “Jarenlang hielden we het weekend van het Artiestenparcours vrij om hier in huis bezoekers te ontvangen. Dat was heel fijn toen het nog intiem en kleinschalig was. Mensen kwamen voor de kunst, waren nieuwsgierig naar de technieken die werden gebruikt en bleven plakken om een praatje te slaan. Maar met de tijd werd het parcours te groot en dit huis te klein. Er kwamen veel meer bezoekers, niet allemaal met evenveel begrip voor het feit dat je je thuis openstelt. En uit onze familie kwamen er steeds meer deelnemers.”

Marta: “De vulkaanplant is gegroeid en de pot is te klein.”

Karen: “De gemeente wil met het Artiestenparcours terug naar het oorspronkelijke concept. Maar wij wilden

Javiera: “We hebben een goede dynamiek onderling. We kennen elkaars processen, die we op een natuurlijke manier op elkaar afstemmen. Het is een soort symbiose, zonder daarbij het individu weg te cijferen. Er ontstaan ook synergiën, in wisselende formaties. Intuïtief zoek je elkaar op om samen te werken.”

Karen: “Tot op de dag van de opening is de tentoonstelling in ontwikkeling. Net om elk van ons de ruimte te geven om als familie graag samen op één openbare plek tentoonstellen. Essegem is een constante in ons leven, althans in het mijne. Ik speelde bij de Violiertjes, smulde van de mosselen tijdens de feesten van de Sint-Michielsschool die er plaatsvinden, en het is nu de plek geworden waar onze kunstpraktijk kan openbloeien. Dat we ervoor kozen om ‘Origen’ in Essegem te tonen is geen toeval.”

Javiera: “Het Artiestenparcours zorgt voor een drijfveer om nieuw werk te maken. Al vraagt het heel wat discipline en focus om creëren te combineren met het dagelijkse leven. En tijd, natuurlijk. Je houdt niet voor mogelijk hoeveel uren opgenomen materiaal resulteren in een kort filmpje van enkele minuten. Het is best komiek, eigenlijk, dat wij ons elk jaar opnieuw vrijwillig blootstellen aan die creatieve spanning.”

Marta: “Het is de liefde om de kunst en voor de kunst.”

Hebben jullie nog tips voor de bezoekers?

Javiera: “Kunst beleven is de tijd nemen om de kunst ook te voelen. Dat is belangrijk.

Javiera Jofré Gutiérrez

Sophie Nuytten

Marta: “Om te genieten van de natuur, hoef je geen botanicus of zoöloog te zijn. Het volstaat te kijken. Hetzelfde geldt voor de kunst. Je hoeft geen expert te zijn om ervan te genieten, je zintuigen openzetten is genoeg.”

Marta Jofré Gutiérrez

Sophie Nuytten

'Origen' van La Totemika, te bezoeken in GC Essegem op zaterdag 25 en zondag 26 april van 10 uur tot 18 uur, als onderdeel van het Artiestenparcours Jette, dat het hele weekend duurt. Het volledige programma vind je op www.jette.irisnet.be.