سنڌي جاتيَء کي سنڌي پهاڪن جي سوغات
1
www.sindhsalamat.com
سنڌي جاتيَء کي سنڌي پهاڪن جي سوغات
سنڌي جاتيَء کي سنڌي پھاڪن جي سوغات گڏ ڪندڙ: چيتنرام بولچند ٽھلراماڻي
المنعم الئبرري الڙڪاڻو ڊجيٽل ايڊيشن: 2018ع
سنڌ سالمت ڪتاب گهر 2
www.sindhsalamat.com
سنڌي جاتيَء کي سنڌي پهاڪن جي سوغات
ڀيٽا: وڏن الِء سڪ ۽ شرڌا پريم سان پڙھو
3
www.sindhsalamat.com
سنڌي جاتيَء کي سنڌي پهاڪن جي سوغات
ارپڻ پتر دک ڀريا ٻه اکر افسوس! جو ھي ڪتاب ڇپيندي ڇپيندي اسان جو پيارو چيتنرام اوچتو ئي اوچتو تاريخ ۲۲اپريل ۱۹۸۳ع ،شڪروار ڏينھن وڃي سرڦڌام پڌاريو .شل ايشور کيس پنھنجي چرنن ۾ سکي رکي .اھا ئي اسان جي ايشور در ارداس آھي.
شيوا ۾ رامچند بولچند ٽھلراماڻي (ڀاُء) دلپت چيتنرام ٽھلراماڻي (پٽ) ڪٽنب ۽ پريوار
4
www.sindhsalamat.com
سنڌي جاتيَء کي سنڌي پهاڪن جي سوغات
سنڌ سالمت پاران :
سنڌ سالمت ڊجيٽل بوڪ ايڊيشن سلسلي جو نئون ڪتاب ”سنڌي جاتيَء کي سنڌي پهاڪن جي سوغات“ اوهان اڳيان پيش آهي .پهاڪن کي گڏ ڪندڙ ”چيتنرام بولچند ٽھلراماڻي“ آهي. ھيُء ڪتاب۱۹۸۳ ،ع ڌاري انڊيا ۾ ڇپيو .جيڪو ھت اڻ لڀ ھيو .ان جو ھڪڙو ڇاپي نسخو ،ھن وقت قاسميه الئبرري ڪنڊيارو ۾ موجود آھي .سائين ڊاڪٽر محمد ادريس سومرو السندي صاحب جن کان ان جي فوٽو اسٽيٽ ڪاپي سائين انجنيئر عبدالوهاب سهتو صاحب کي موصول ٿي آھي ،جنهن ڪمپوز ڪاپي سنڌ سالمت ڪتاب گهر الِء پڻ موڪلي آهي. ڪتاب جي آخر ۾ اصل ڇاپي جي اسڪين ڪاپي جيئن جو تيئن شامل ڪئي وئي آهي.
محمد سليمان وساڻ
مينيجنگ ايڊيٽر ( اعزازي ) سنڌ سالمت ڊاٽ ڪام
sulemanwassan@gmail.com www.sindhsalamat.com books.sindhsalamat.com
5
www.sindhsalamat.com
سنڌي جاتيَء کي سنڌي پهاڪن جي سوغات
سادا اکر ھيُء ڪتاب۱۹۸۳ ،ع ڌاري انڊيا ۾ ڇپيو .جيڪو ھت اڻ لڀ ھيو .ان جو ھڪڙو ڇاپي نسخو ،ھن وقت قاسميه الئبرري ڪنڊيارو ۾ موجود آھي .سائين ڊاڪٽر محمد ادريس سومرو السندي صاحب جن کان ان جي فوٽو اسٽيٽ ڪاپي راقم کي موصول ٿي آھي. ليکڪ جو واسطو ،ساھتيَء جي شھر ڀريا سان پڻ ھيو .جو سندس امڙ ۽ ناناڻا اتان جا ھيا .ان ڪري به ھن ڪتاب جي منظر عام تي آڻڻ جي اشد ضرورت ھئي جو اڳي ساھتيَء سان وابسته چوڻين جو ،ڪيرت مھرچنداڻيَء جو لکيل چونڊ سنڌي چوڻيون ڪتاب ،ڇاپي صورت ۾ عام آڏو آيو آھي .مرحوم غالم قادر سومرو جو واسطو ساھتيَء جي شھر ٺاروشاھ سان ھيو ،جنھن پڻ ساھتيَء جا پھاڪا ۽ چوڻيون ڪٺيون ڪري ڪتاب ترتيب ڏنو ھيو ،جيڪو شايد ڇپجي نه سگھيو جو راقم جي نظر تي نه چڙھيو آھي. بھرحال ،چيتنرام بولچند ٽھلراماڻي جو ترتيب ڏنل ڪتاب ،سنڌي جاتيَء کي سنڌي پھاڪن جي سوغات ،قارئين جي استفادي الِء ،اي-ورشن جي صورت ۾ پيش ڪجي ٿو.
انجنيئر عبدالوھاب سھتو
6
www.sindhsalamat.com
سنڌي جاتيَء کي سنڌي پهاڪن جي سوغات
مھاڳ ھي ۴۵۰کان مٿي پھاڪن ۽ سنڌي چوڻين جو ڪتاب ،جو توھان اڳيان آھي، سو اڄ کان ۶۰ – ۵۰سالن کان اڳ سنڌي گھرن ۾ عام طور رھڻي ڪھڻي ۽ ٻارن کي نصيحت طور ٿورڙن اکرن ۾ ھدايتن جو گڏيل سڏيل مجموعو آھي جو مون پنھنجي ماتا شريمتي پيرند ٻائي سپتري شري مدنداس نوتاڻي (ڀرين ساھتي) جنھن منھنجي پتا ديوان بولچند ڪيولرام ٽھلراماڻي (ٽلٽي، تعلق سيوھڻ) سان الئون لڌيون .ان جي مکاروند مان ٻڌل ننڍي ھوندي جي يادگيرين مان جيئن جيئن دل تي تري آيا ،قلم بند ڪيا آھن .ماتا جي سشيل ڪفايت ۽ قنائت واري ھئي ۽ نام واري ھئي .چولي ڇڏڻ کان گھڻو اڳ پنھنجي ٻارن خواھ ٻين دنيوي ڳالھين مان موھ ڪڍي ڇڏيو ھوائين .نام ۾ جڙي رھڻ سبب اندر ۾ خوب سوجھي ھئس .ايتري قدر جو چولي ڇڏڻ جو سميه ويجھو ڄاڻي پنھنجي ننھن شاميَء (منھنجي ڌرمپتنيَء) کي ڪوٺي چيائين ته ھاڻي منھنجو ٽائيم اچي ويو آھي ۽ تون پاڙيسرين کي ڪوٺي پاڻ ڀيڙو ڪر .جنھن ڪرناڻين ۽ ڪرٽراڻين کي سڏي گھر آندو پوِء ماتا جي اٿي پلٿي ماري انھن پاڙيوارن جي سامھون گنگا جل ۽ تلسيَء جو ڏل ورتائي پنھنجو چرنو تياڳ ڪيو .اھڙيَء ماتا کي مان وار وار نمسڪار ٿو ڪيان. ڀريا ۽ ٽلٽي ،ٻئي علم جو مرڪز ھيا ۽ ٻنھي جي ڳوٺن جي ديوانن جو پاڻ ۾ عزازت جو ناتو ھيو ۽ ٻولي خواھ علم جي گھرائيَء سبب ڄڻ ته تاڃي پيٽي ھڪ ٿي ويا ھوا. ھي پھاڪا ۽ عام چوڻيون ،الف بي جي ڏنل فھرست سميت ۱۹۸۰-۱-۲۹ع تائين مڪمل ٿي ويا ھئا .پر ڇپائڻ جو امر اڃا ڪو نه ٿيو ھو.
7
www.sindhsalamat.com
سنڌي جاتيَء کي سنڌي پهاڪن جي سوغات
ھنن پھاڪن ۾ ڪجھ پھاڪا ،اڄ ڪالھ جي زماني جا به آھن .انھن الِء مان پنھنجي ڪڪيَء (ڀائٽيَء) موھني سپتري سرڳواسي مربي ڀاُء کيراجمل جي، جو آڀاري آھيان. ھي ڪتاب شايد اڃا اڻ ڇپيل رھجي وڃي ھا جو گذريل ۱۵ – ۱۲مھينن ۾ چار دفعا موتمار بيمارين جو شڪار ٿي ٽي دفعا اسپتال ۾ داخل ٿيو آھيان ۽ ھر دفعي ڊاڪٽرن جو چوڻ ھو ته نئين حياتي وٺي موٽيو آھيان. پوئين بيماري جنھن مان ۱۹۸۳-۱-۱۰ع کان ۱۹۸۳-۲-۹ع تائين اسپتال ۾ داخل ھوس ۽ پيٽ جو ۱۱انچ ڊگھو چير ڏيئي ،پيٽ جو آپريشن ٿيو. جيئرو موٽڻ محال ھو .منھنجي ڪڪي پشپا سمورو وقت ڏينھن ۽ رات اسپتال ۾ رھي ،منھجي ماتا روپ بڻجي ،آسيس ۽ پرارٿنائون ۽ شيراتن ڪري ايشور ڪرپا سان مونکي نئين زندگي ملي آھي .مان کيس ھاڻ پنھنجي ماتا جي روپ ۾ پسان ڀو. مان پنھنجي پٽ ۽ ننھن دليپ ۽ گوپيَء جو ۽ گھر جي سڀني ڀاتين جو گھڻو شڪرگذار آھيان ،جن وقت به وقت مون کي پورو سھڪار پئي ڏنو آھي. ھن ڪتاب جي ڇپائڻ جو شونق ۽ ھمٿ ڏيارڻ ۾ منھنجي ننڍي ڀرائا شري رامچند بولچند ٽھلراماڻيَء جو تمام وڏو ھٿ آھي ،جنھن جي تاڪيد ۽ ھمٿائڻ سبب ھي ڪتاب اڄ توھان جي ھٿن ۾ آھي .ھن ڪتاب جي ڇپائڻ جي تڪليف به ھن پاڻ تي ھموار ڪئي آھي ،جنھن الِء جس جو ڀاڳي آھي. چيتن بولچند ٽھلراماڻي ۱۷مارچ ۱۹۸۳ع
8
www.sindhsalamat.com
سنڌي جاتيَء کي سنڌي پهاڪن جي سوغات
ڪنھن سياڻي جو قول جو پاٺڪن کي ڪجھ نه ڪجھ نصيحت آميز لڳندو. اپني متر سي ڪوئي بات ڇپانا نا چاھيئي. اپني من ڪا ڀيد ڪڀي اپني دشمن ڪو بتانا نا چاھيئي. آمد ڪي پئسي سي زيادھ خرچ بڙھانا ناچاھيئي. پڃ ڪرم ڪر ڪي پيڇي من ۾ پڇتانا نا چاھيئي. پاپ ڪرم ڪرني ۾ ڪٿي من ڪو للچانا نا چاھيئي. جھان نه آدر ھووي ڪڀي ،اس گھر ۾ جانا نا چاھيئي. اپني گھر ۾ آئي جن ڪو ،نرادر ڪرنا نا چاھيئي. رڻ ڀوميَء ۾ جا ڪر مرني سي ڪڀي ڊر پانا نا چاھيئي. وپت پڙي جو آڪر ڪڀي من گھبرانا نا چاھيئي. ايشور انس ۾ جيو ھئه ساري ،اس جن ڪو اپجانا نا چاھيئي. اپني گرو ۽ مات پتا ڪو ڪڙوا شبد برتنا نا چاھيئي.
9
www.sindhsalamat.com
سنڌي جاتيَء کي سنڌي پهاڪن جي سوغات
”پھاڪا ۽ چوڻيون“ .1
اٽو کاڌو ڪوئي ،مار پيئي گابي تي.
.2
انڌن به ملتان لڌو آھي( .ملتان ،سنڌ جي اتر ۾ پنجاب جو شھر)
.3
ادو به ڍائو ،اما به ڍائي ،جھڙي ويئي ،موٽي گھر آئي.
.4
آئي ٽانڊي ڪاڻ ،بورچياڻي ٿي ويٺي.
.5
اھا ئي زبان کٽ تي وھاري ،اھا ئي پٽ تي وھاري.
.6
اھو سون ئي گھوريو ،جو ڪن ڇني.
.7
اڇا ڪارا پاڻيھي پڌرا ٿيندا.
.8
انڌير نگري ،چرٻٽ راجا ،ٽڪي سير ڀاڄي ،ٽڪي سير کاڄا.
.9
اڪ ٻوڙن سان ،ٻوڙا اڪن لڳائڻ( .جھيڙا ڪرائڻ)
.10اڪن کان انب گھرڻ. .11اگھ کٽيو کائجي ،وٽ کٽيو نه کائجي. .12آلو نور ،مٿي جو سور. .13انڌو گھري اهلل کان ھڪ اک ،پر ھت ته ٻئي ٿيون ملن. .14اکين ٻوٽ آدمي آھي. .15آ ِھ غريبان قھر خدائي ،دعا درويشان مھر االھي. .16اھو ڪي ڪجي جو اوکيَء ويل ڪم اچي. .17اما رڌي ،اديَء رڌي ،مون نه رڌي ،ڪنھن نه رڌي. .18اھو ڪي ڪجي جو مينھن وسندي ڪم اچي. .19آھي جو آسرو آھي. .20ان پرائو ته پيٽ پرائو نه ڪجي. 10
www.sindhsalamat.com
سنڌي جاتيَء کي سنڌي پهاڪن جي سوغات
.21اگھاڙي ڪني ،ڪانون ھاب. .22آيا مير ،ڀڳا پير( .پير +سنڌ جا ڪلھوڙا بادشاھ .مير +جن ڪلھوڙن کان بادشاھي کسي ،جن کان انگريزن بادشاھي ھٿ ڪئي). .23ان آھي ته ايمان آھي. .24اڄ جو ڪم سڀان تي نه رکجي. .25اڄ ڇوڏا به ٿاڳالھائين. .26آسري لڳا ٻه ڄڻا ،عيد االئي ڪڏھن. .27آئي ته عيد ،نه ته ڏٿ ڏھاڙي سومرا! .28آئي ته عيد ،نه ته رمضان جو روزو. .29اڳيئي ويٺي ھئي رٺي ،ويتر آيس پيڪو ماڻھو. .30اڇا ڪپڙا کيسا خالي ،ماڻھن جي ليکي ملڪ جو والي. .31انسان خطا جو گھر آھي. .32اکو ڦلو آرتي ڪرڻ( .پئسا اڏائڻ). .33اھي ئي الٽون ،اھي ئي چگھ( .ماڻھو نه سڌري ،نه سڌري). .34اڀ کي ٿو اڳڙيون ڏئي. .35اٺ ٻڍو ته به ٻه ڪنواٽ لھي( .ننڍي عمر جا اٺ). .36اٺ کي کڻي گھنڊڻي ٻڌي اٿن( .ٻڍي کي ننڍي ڪنوار وٺي ڏيڻ). .37اٺ پنھنجي مٽ ۾ ترڪندو آھي. .38اول پيٽ پنجوَء جو ،ٻار ٻچا سڀ پوِء. .39اٺان مينھان دا ڪياھ ميال ،او کائن الڻيون ،او کائن ٻيال. .40اھڙي مار کائيندين جھڙي اٺ کائي پتڻ تي( .ٻيڙيَء تي چاڙھي ،ندي پار ڪرڻ وقت). 11
www.sindhsalamat.com
سنڌي جاتيَء کي سنڌي پهاڪن جي سوغات
.41اٺين پيڙھي اٺ جي ،ماڪوڙو ماسات( .تمام ڏورانھين مائٽي). .42جي اکرين ۾ منھن وجھندا ،سي مھرين ڀر نه ڊڄندا. .43اوڌر ڏيئي وير وھاِء. .44اٺ سکڻو به رنڀي ،ته لڏيل به رنڀي( .ماڻھو ھر حالت ۾ ڪرڪي). .45ان جو منھن جنڊ ڏانھن. .46اٺ چري ارڙھن ته ٻڪري چري ٻٽيھ. .47استاد جي مار ،ٻار جي سنوار. .48اڻ ھيريا نه ھير ،متان ھرني ،ڀڃ نه ھير ھرين جي متان وڙھني. .49انڌي گھوڙي ڪل ۾( .ڪل؛ خراب گاھ جو دٻن ۾ ٿيندو آھي). .50اسي ڏوھ انڌي ۾ ،سؤ سٺ ڪاڻو ،گھران ڏيئي ناڻو ،ته به مارائجي منڊي کي. .51بابا ڀلي ،ڍڪي ڀلي( .ڪنھنجي اوگھڙ نه ڪجي). .52باري کڻندا بار ،ناھين ڪم ڪچن جو. .53بيڪار کان بيگار ڀلي. .54بندي جي من ۾ ھڪڙي ،صاحب جي من ۾ ٻي. .55بک بڇڙو ٽول ،دانھ ديوانا ڪري. .56بڻي ته بڻي ،نه ته دال ماني گھڻي. .57بيوقوف کي بازار ۾ کڻجي نه ساڻ ،اول ڪٽائي پاڻ ،پوِء حاج وٺائي ھمراھ جي. .58بکئي کي ڏئي ڪو نه ،سائي کي سھي ڪو نه. .59بخاري جي کٽي ،آٿر ٻوري جي چٽي( .بخارو؛ رشيا جو مشرقي شھر) .60ٻلي ست ڪوئا کائي حج چڙھي. 12
www.sindhsalamat.com
سنڌي جاتيَء کي سنڌي پهاڪن جي سوغات
.61ٻٽيھ منڊ منڊي ۾ ،اسيَء ۾ ڪاڻو ،جي ٺوڙھو ساماڻو ته مڙني کڻي ماٺ ڪئي. .62ٻه ڀائر ٽيون ليکو. .63ٻٻرن کان ٻير گھرڻ. .64ٻاھران چکي مکي ،اندران بڙ بڙ دکي. .65ٻن جي وچ ۾ جيڪو پوي اھو مار کائي. .66ٻار رڙھيو ،گھر ڦريو. .67ٻڍو ۽ ٻار ،ٻئي ھڪ آچار. .68ٻار مڇ جو وار ،جيڏانھن ورائيس تيڏانھن وري. .69ٻرو ،ڪنجھڻ به نه ڏيندو ڇا؟ .70ٻن زالن جو ور ،تنھن جو مسڻ ۾ گھر. .71ٻيڙيَء چاڙھي ڦڙھو ڪڍڻ( .آسرو ڏيئي پاڻ ڇڏائي ڀڄڻ). .72ٻي ٻي ڪرڻ تنھنجو ڪم ،ٻڌڻ ڪم ٻروچ جو. .73ٻڪري کير ڏئي ،ڦولھڙين گاڏڙ. .74ڀلي بک ڀرم جي ،شل نه وڃي شان. .75ڀالئي ڪر ڄٽ سان ،ته ڦيري ھڻيئي پٽ سان. .76ڀڳو ئي ڀير (جھونو ائٽ) ڀير (ھالِء) ،جيسين رتو راس ٿئي. .77ڀاڳ ڏئي ڀيڙو ،ته ٿئي دال مان سيرو. .78ڀاڳ ڏئي دٻ ،ته ٿئي دال مان رٻ. .79ڀڄندڙن جي اڳ ۾ ،لڙندڙن جي پٺ ۾. .80ڀڳت ڪري پاتال ۾ پرگھٽ ھوِء آسمان. .81ڀائرن جو ھڪ ھٿ چوٽيَء ۾ ٻيو ھٿ روٽيَء ۾. 13
www.sindhsalamat.com
سنڌي جاتيَء کي سنڌي پهاڪن جي سوغات
.82ڀريَء ٻيڙيَء ۾ واڻيو ڳورو( .بار گھڻي ھجڻ ڪري ،ٻيڙيَء کي بچائڻ الِء ،واڻئي کي سرن درياھ ڪرڻ). .83ڀؤ ڏکڻا ڪرڻ (اجايو سجايو پيسو خرچڻ) .84ڀلي ڀلي ڀاڻ آئي ،سا به نه ڀلي. .85ڀلئي واڻئي ڳڙ کاڌو.
َ ڇانو ۾ وھاري. .86ٿڌو گھڙو پاڻ کي .87تڪڙي ڪتي انڌا گلر ڄڻي( .گلر= ٻچا) .88تڪڙ ڪم شيطان جو. .89تپ دانگي ست ڏينھن ،ترس مھمان ڏھ ڏينھن. .90تر جي گٿي سؤ چوٽون کائي. .91تنھنجو سو منھنجو ،منھنجي ھٿ نه الِء. .92تيليَء مان ٿنڀ بنائڻ. .93پاڻ پني ،گھوڙا ڳنھي. .94پرڻ چوي ڏونگھي کي ،ھل ڙي ٽه-ٽونگا. .95پنھنجي گتيَء پئه گڏھ کي پيري. .96پر-متڙيو پوڙھيو. .97پھريون ملھ ،کٿوري. .98پاڻ نه پلي ڏوجاھ متيان ڏيوي. .99پئسو ڏنو ،ٻرو ڇنو. .100پنھنجيَء ۾ ھٿ ،پرائيَء ۾ اک. .101پئسو رتا (پنھنجا ويجھا مائٽ) وڇوڙؤ آھي. .102پٽ به ليکو ،پيُء به ليکو. 14
www.sindhsalamat.com
سنڌي جاتيَء کي سنڌي پهاڪن جي سوغات
.103پنھنجي ڪئي جو نه ويڄ نه طبيب. .104پن ٻوڙي پاتال ۾ ،پٿر به تاري پاڻ. .105پاڙو آھي ،ابو اما. .106پرائي ڏسي ،پنھنجي جھڳي نه ڊاھجي. .107پڙھڻ ترڻ تير ھڻڻ چوٿين سواري ،ننڍي ھوندي نه سکئين ،وڏي خواري. .108پڇ ٻڌي مھري ڪيو اٿس (الڏو اٺ پچ کليل .مھري= سواريَء جي اٺ جو پڇ ٻڌل ھوندو آھي. .109پئنچن ۾ پرميشور آھي. .110پنج پنجوَء وارا کٽا ئي پيا اٿس. .111پئسو اڄ شينھن جي پيٽ ۾ آھي. .112پڙھيو آھي پر ڪڙھيو ڪين آھي. پاڻ کان ،ڏس پرينَء کي َ پاڻ ڪري پاسي َ ُ .113 پاڻ ۾. .114پنھنجي گھوٽ ته نشا ھووئي. .115پنھنجي ڏاڙھي ٻئي جي ھٿ ۾ نه ڏجي. .116پنھنجي پٺ ورائي ڪنھن ڪو نه ڏٺي آھي. .117پاڻ ۾ کير کنڊ ٿي ويا. .118پاڻ کان وڌيڪ جيڪو ٻئي کي گھري ،سو به ڏائڻ. .119پرائي جھار پرائي جھرڪي. .120پئسي پلو مھانگو ،رپئي پلو سھانگو. .121پنج ئي گيھ ۾ اٿس. .122پير جي پٺ ،ناني جي مٺ. 15
www.sindhsalamat.com
سنڌي جاتيَء کي سنڌي پهاڪن جي سوغات
.123پئسو ويو ڪجھ ويو ،عزت ويئي سڀ ڪڇ ويو. .124پيٽ اٿيئي ڪين ساڌ ٻيلي جو ٻيٽ. .125پاڻي ھيٺانھينَء تي وھندو آھي. .126پنھنجي پير تي پاڻيھي ڪھاڙو ھڻڻ. .127ڦڪيون تڏھن فرق ڪن ،جڏھن امر ٿئي انھيَء جو. .128ڦونڊ ۾ ڀريو ٿو وتي. .129ڦريو واڻيو ڪاڳر سوري. .130ڦاٿو ته ڦٿڪڻ ڪھڙو. .131جنھن وڻ جي ڏار تي ويھجي ،ان کي نه ڪپجي. .132جڳ رسي ته ڀل رسي ،سائين تون نه رسجان. .133جو ھوڏ پنھنجي ھلندو سو سور وڏائي سھندو. .134جتي لوڀي ھجن ،اتي ٺوڳي بک نه مرن. .135جي ڀانئين جوڳي ٿيان ته طمع ڇڏ تمام. .136جاڙي به جڳ سنئين. .137جھڙا ڪانگ ،تھڙا ٻچا. .138جھڙ وديس ،تھڙو ويس. .139جنھن اڀرندي تاُء نه ڪيو ،سو لھندي ڇا ڪندو؟ .140جھڙو ان ،تھڙو من. .141جيُء خوش ،جھان خوش. .142جيڏا اٺ ،تيڏا لوڏا. .143جان بچي تو الکون پايا. 16
www.sindhsalamat.com
سنڌي جاتيَء کي سنڌي پهاڪن جي سوغات
.144جي ٿو ڪڇان ته پٽجن ٿيون مڇان ،جي ٿو ڪريان ماٺ ته پوان ٿو ڪاٺ. .145جتي باھ لڳندي ،اتيئي سيڪ ايندو. .146جڏھن عقل ٿي ورھايو ،تڏھن اوھان جھليا پرڻ. .147جھڙي ڇالي تھڙي پني ،ھن الھي ھن کي ڏني. .148جھڙي ڪرڻي ،تھڙي ڀرڻي. .149جيڪي ڪري گيھ ،سو نه ڪري ماُء پيُء. .150جھڙو ٻج ،تھڙو سلو. .151جڏھين ڪڏھين سنڌڙي تو کي قنڌاران جوکو. .152جني تو ئي تات ،تن پڻ آھي تنھنجي. .153جتي پاڻي ،تتي پاڻ. .154جنڊ ۾ ٻڪي؛ گھوٽ-ماُء ڍڪي. .155جنڊ کڻ ته جنڊ ڳؤرو ،پڙ کڻ ته پڙ ڳؤرو. .156جڏھن ٻورا ٿي سبيا ،تڏھن گڏھن ٿي رنو. .157جتي پڄڻ نه آھي ڪم ،اتي ڀڄڻ ڪم وريام جو. .158جھڙي ٻني تھڙو ٻج ،ان جي سلي کان به ڊڄ. .159جيسين ساھ سرير ۾ تيسين ڪر ڀلو. .160جو سک گھر دواري ،سو سک بلخ نه بخاري. .161جي ڀانئين جوڳي ٿيان ته طمع ڇڏ تمام. .162جڙيَء کي جس آھي. .163جيڏي سوڙ ،تيڏو سيُء. 17
www.sindhsalamat.com
سنڌي جاتيَء کي سنڌي پهاڪن جي سوغات
.164جواريَء جي جوِء؛ کن ۾ کلي ،منٽ ۾ ميڪي ،جي مڙسس اچي کٽي، ڏند ويٺي ڇيڪي ،جي مڙسس اچي ھارائي ،پار ڪڍي پٽي پيڪي. .165جنھن جو رب ،تنھن جو سڀ .جسڪي الٺي ،اس ڪي ڀينس. .166ڄٽئون (سنڌ ۾ مسلمانن الِء اکر) نه وسھون (اعتبار ڪرڻ) ،وسھون ته مسھون (نقصان پائڻ) .167ڄڀ الھي کڻي ڪلھي تي رکي اٿس. .168ڄمندي ئي ڄام ھو (ھوشيار). .169ڄٽ (ھندن جو مسلمانڪو اکر) ،ڦٽ ،ٽٽ ٻڌا ڀال آھن. .170ڄٽ پڙھيو ،اهلل اڙيو. .171ڄٽن رکيا روزا ته ڏينھن به ٿيا وڏا. .172چٽي چنيجن جي ،وڃي پرڻ تي پيئي( .سنڌ جي ساھتيَء جا ٻه ڳوٺ). .173چڱائيَء کي چار ،ڳڻي ھڻجن موچڙا. .174چمڙي وڃي پر دمڙي (اڌ پائيَء کان به ننڍو سڪو) نه وڃي. .175چريَء کي چوڙو ،ڪڏھن ڄنگھ ۾ ڪڏھن ٻانھن ۾. .176چريَء کي ڄائو پٽ ،چمي چٽي ماري وڌائينس. .177چڱن مان چڱائي ٿيندي آھي. .178چريا ڏيئي چار ،واڇان وٺجي ھڪڙي. .179چار دنون ڪي چاندني ڦير انڌيري رات. .180چرئي کي ڇيڙيو آ چئن گارين الِء. .181چرين ڪھڙا چت ،مئن ڪھڙا معامال. .182چور جي ماُء ڪنڊ ۾ روئي. .183چنڊو چنڊي کي سؤ ڪوھ تي ڳولھي لھندو آھي. 18
www.sindhsalamat.com
سنڌي جاتيَء کي سنڌي پهاڪن جي سوغات
.184خوشيَء جھڙي خوراڪ ڪانھي ،ڳڻتيَء جھڙو مرض ڪونھي. .185خان جي گھوڙي وانگر وڃي ٿو ڳرندو( .خان پڇيو نوڪر کان؛ ابا گھوڙي کي گاھ ڏنئه؟ جواب مليس؛ ھا .ابا گھوڙي کي پاڻي ڏنو اٿيئي؟ ته به جواب مليس؛ ھا سائين .ھوڏانھن ملندس ڪجھ ڪو نه ۽ خان جو گھوڙو ويندو ڏٻرو ٿيندو). .186خون ۽ کستوري ،ڳجھا ڪين رھن( .کستوري= اوچي خوشبوِء). .187خالي گھڙو ،وڄي گھڻو. .188دان ڪجي ساڄي ھٿ سان جيئن کاٻي ھٿ کي به خبر نه پوي). .189ديس چوري ،پرديس بکيا. .190دوڌ ڪا دوڌ ،پاني ڪا پاني( .سچ ظاھر ٿي بيھڻ) .191دعا ،سڪا وڻ ساوا ڪري. .192دنيا؛ ھڪ مسافرخانو آ. .193دنيا ،جنھن کي چئجي ٿو ،سا پاڻ مسافرخانو آھي. .194دنيا دو رنگي آھي. .195دل کوٽي ،عذر گھڻا. .196دال آھي ٻچن پال. .197دير پيا درست ٿيا. .198ڏاھو ڪانُء ٻه-ٽنگو ڦاسي. .199ڏيڻ ۽ ڏيھ ڇڏڻ ،ڏاڍو ڏکيو ڪم آھي. .200ڏک سکن جي سونھن ،گھوريا سک ڏکن ريَء. .201ڏي ڪڻو ته مليئي گھڻو. .202ڏئي مٿان ،پر ڪنھن جي ھٿان. 19
www.sindhsalamat.com
سنڌي جاتيَء کي سنڌي پهاڪن جي سوغات
.203ڏئي ڏاتار ،چور ڦاٽي ڀانڊار ڪي. .204ڏٺو سڀ وسار ،اڻ ڏٺي کي ياد ڪر. .205ڏائڻ به ھڪ گھر ٽاريندي آھي. .206ڏئي ته ڇپر ڦاڙي ڏئي. .207ڏيراڻي توڙ جي ويرياڻي. .208ڏندين آڱريون اچي وڃڻ( .اچرج ۾ پئجي وڃڻ). .209ڏيڏري به چوي ٿي؛ ھل مئا! راڻي ٿو ڳالھائين( .سڀ ڪو پاڻ کي سھڻو ٿو سمجھي .ڏيڏري به). .210ڏندين ڏاند آھي (مڙس ماڻھو آھي). .211ڏڌو کير ٿڻن ۾ واپس نه ويندو آھي( .جيڪي به ڪجي سوچي سمجھي ڪجي). .212ڏاڍو سو گابو( .زور واري ماڻھوَء جي سرسي آھي). .213ڏڌُ -ڦٽيَء وارا آھن( .مڇيَء مانيَء وارا آھن). .214ڏينھن جا تارا ڏيکاريندوسانِء( .سخت سزا ڏيندوسانِء) .215ڏاچي لھي ڏھ ته توڏو لھي تيرھن( .ڏاچي= مادي اٺ جي .توڏو؛ اٺ جو ننڍي عمر وارو ٻار). .216ڏيھ چوي ڏيرياڻي نه چوي( .گھر جي ماڻھن جو چوڻ نه وڻندو آھي). .217ڏجي نه ،ته ڏکوئجي به نه. .218ڏٻري ڍور تي مڇر به گھڻا( .تڪليفون گھڻيون) .219ڏنو ٻنو آھي( .دان ڪرڻ مان پاڻ کي فائدو آھي). .220ڏاڍي جي لٺ کي ٻه مٿا( .جيڪي ڪري سو بحال).
20
www.sindhsalamat.com
سنڌي جاتيَء کي سنڌي پهاڪن جي سوغات
.221رڍن (ٻوڙن ،نه ٻڌندڙن) اڳيان رباب (ساز) وڄائيندي ورھيه ٿيا (ڪو به اثر ڪو نه). .222بن ڪمائيَء نانڪا ،مون کي ساڌن جھڙو ڪر. .223رکي سڪي ماني کائي ،ٺنڊا پاني پي( .سنتوش ۾ رھ). .224رن به ويئي ته رلھي به کڻي ويئي( .گھر جو سامان). .225راجا جي گھر موتين جو ڪال؟
.226روزا ۽ نمازون ،اي پڻ چڱو ڪم ،پر ُاو ڪو ٻيو فھم (راز) ،جنھن سان پسجي پرينَء کي. .227راز ۾ آھي ته مکڻ ماکي ،نه ته آھي تکي پاڪي. .228رلينگا پنيگا ھوئينگا خراب ،پڙھينگا لکينگا ھوئينگا نواب. .229ري ڪوٺيا احمق ،سڙڪ کڻي ڊوڙ( .بنا ڪوٺئي ڪنھن مجلس تي وڃڻ). .230رت ڪٽورو ڏيئي (محنت ڪري) ٿو ڀت ڪٽورو وٺجي. .231زبان ٻه-ڌاري ترار آھي. .232زالون ڀولن کي به پياريون آھن. .233ڍُء جھليندي آ ھڪ مينھن ،ٻيو ڀاڀڙو. .234سوريَء مان ڪنڊو ٿيو آھي. .235سوٽي ھجي ساڻ گڏھ گوھي نه ڪري. .236سڪن گڏ آال به سڙي وڃن. .237سيوھاڻي چريا ڀتر ڍوئن گھر ڏي. .238سؤ ڪري سينگار ته به کودڙيَء (گڏھ) پٽ کودڙو. .239ستنام جانڪا بل ھئه تانڪو ڏر ناھين. .240سائي کي سھي ڪو نه بکئي کي ڏئي ڪو نه. 21
www.sindhsalamat.com
سنڌي جاتيَء کي سنڌي پهاڪن جي سوغات
.241سڃو سائينَء کان ڏاڍو. .242سڃي کان سائو ڀلو ،سائي مان سؤ سک. .243سھڻا ٽوھ (گدرن وانگر پر زھر جھڙا ڪؤڙا) پٽن تي پيا آھن. .244سونھن سڪي ،سنت کائي ،سنت جھڙو ڪو ئي ناھي. .245سائي کي سون (خوشامندڙيا) سالمي. .246سنگ تاري ،ڪسنگ ٻوري. .247سکڻي ڪني ،گھڻو اڀامي. .248سکڻي دعا ،پٽ برابر. .249سڃ پيئي واڪا ڪري. .250سچ جي ٻيڙي لڏي لڏي ،پر ڪين ڪڏھن سا ٻڏي. .251سچ ته بيٺو نچ. .252سدورا پٽ پينگھي ۾ پڌرا. .253ستيون به فرق تڏھين ڪن جڏھين امر ٿئي ان جو. .254سونارو ماُء جي نٿ مان به ڪو نه ٽري. .255ساال شينھن کي به پيارا آھن. .256سوناري جا سؤ ڌڪ ،لوھار جو ھڪ ئي بس آ. .257سڀ ڏينھن ڍڪيل ،عيد ڏينھن اگھاڙو. .258سڀيئي رڍون ٻوٿ ڪاريون. .259ساڌن ڪھڙا سواد ،موئن ڪھڙا معامال. .260ساڌو ،ٻه ھٿ واڌو. .261سچ مرچان ،ڪوڙ ڳڙ ،پير پئسو ،زال گر. .262سڄن پيٽان وڍيا ،وڍين پيٽان سڄا ڄمن. 22
www.sindhsalamat.com
سنڌي جاتيَء کي سنڌي پهاڪن جي سوغات
.263سڀ ڳالھ ۾ ٻوڪ ڏيئي ويٺي آھي. .264سوڙ آھر پير ڊگھيرڻ. .265سؤ ڏيئي پاڙو وٺجي ،سؤ ڏيئي پاڙو ڇڏجي. .266سج ،ٻه پاڇا آھي. .267سيرو کاڌو ،پاتل ڦاٽي. .268سج تريَء ھيٺان ڪو نه لڪندو آھي. .269سڄڻ ڏئي سڄي ٻانھن ته سڄي لنگھائي رکجي. .270سدائين سھندن مار آھي. .271سپ نه ماري ،سپ جو سيئاندو ماري. .272صبر جنين جو سير ،تير نه گسي تن جو. .273صدقي (قرباني) جي ٻڪري آھي. .274ٽٽونَء (رول گھوڙو) کي ٽارو ،تازيَء کي اشارو. .275ٽانِء ۾ ٿو ڇڄي( .وڏائيَء ۾ ڀريل) .276ٽھلراماڻين جي ٽيب وڏي ،ڏين وٽي ،وٺن ٿالھ ،ته به چون؛ اسان جي وٽي وڏي. .277ٽڪريَء کي ٿيا سور ،ڄائي ھڪڙي ڪئي( .ڏيکاُء وڏو ،نتيجو ڪجھ به نه). .278ٽڪي ٿو ٽانڊو کڻائي( .وڏائي شاھوڪاريَء جو ڏيکاُء ڪرڻ). .279ٿوري کٽئي ،گھڻي برڪت. .280شينھن ڪلھي چڙھي آھي. .281شال مٽرن مت اچيس. .282شخيَء کان شوم ڀال جو ترت ڏئي جواب. 23
www.sindhsalamat.com
سنڌي جاتيَء کي سنڌي پهاڪن جي سوغات
.283شاھوڪار جو سالو سڏائڻ ۾ به فخر ،غريب جو ڀيڻيويو ڪوٺائڻ ۾ به شرم ٿو اچين. .284شادي ڪري ڏس ،جاِء جوڙائي ڏس. .285شاباس الِء پيئي مٿو ڪوڙائي (ساھيڙين کي کارائي پياري) .286ڪامورو ،مئو به نه اورانگھجي( .ان کان ڊڄي ھلجي). .287ڪس کائبي ته رس رھندي( .پريم رھندو). .288ڪسيري (اڌ پئسو) جي ڪتي ،ٽڪي جا کائي ٽڪر( .ٽڪو= ٻه پئسا) .289ڪنو گدرو پترن (شراڌ ،ڌرمائو)حوالي. .290ڪڇي جو ڦاڙي ،سو نه کاڄاري. .291ڪارو وھي ڪٻري وٽ ،رنگ نه مٽائي ته عادت ضرور مٽائي. .292ڪٿي چور سڃا ته ڪٿي ڍور سڃا. .293ڪاري واري ٿي وسائي (تمام گھڻو پٽڻ). .294ڪک ڀڃي ٻه به ڪو نه ڪري( .تمام سست). ُ .295 ک ئي کرجي پيم( .اوالد ڪنن لڇڻن وارو). ڪ ِ .296ڪٿي ھڪ ،ڪٿي ٻه ،ھتي ته کبڙ ئي (پيرن جو وڻ) کرجي پيو آھي (يعني گھر جا سڀ ٻار). .297ڪو ڌڪ رحماني (پيار جو) ،ڪو ڌڪ شيطاني. َ ڪانو وانگر پيو ٽان ٽان ڪري (بڪ بڪيو). .298 .299ڪن جو روئڻ به راحت ،ڪن جو کلڻ به خواري. .300ڪک به نه نندجي ،ڪک وڏي وٿ ،اڏي پويئي جي اک ۾ ،ته گھڻو ڏيئي ڏک!؟ .301ڪک جو چور سو لک جو چور. 24
www.sindhsalamat.com
سنڌي جاتيَء کي سنڌي پهاڪن جي سوغات
.302ڪي مون نه وڻن ،ڪن مان نه وڻان. َ ڪانو کي آنورا ھجن ھا ته اڏامندي ڏسجن ھا. .303 .304ڪپاتر پٽ کان سپاتر ڌيَء ڀلي.
.305ڪنڀر جي گھر ۾ ٻٽا (ڪنن ڀڳل) ُ ڪنان. .306ڪن سان ڪن ڪو نه مئبو. .307ڪني آڱر وڍي ڀلي آ. .308ڪوڙي جي پاڙ ٺڪريَء تي. .309ڪوڙي جي ڊوڙ ،کڏ تاِء. .310ڪوڙ ته ڪھڙو صرفو؟ .311ڪرسيَء کي سالم آ.
.312ڪاوڙ ٻه-منھين ترار آ. .313ڪرامت؛ قھر جو گھر آ. .314ڪني سارو (ديڳڙي ۾ رڌل) پاٽ ۾ پوندو. َ ڪانو کي لڙ ۾ مزو. .315 .316ڪم نه ھجي ته وڃ رائي (ننڍي راجا جي) گھر. .317ڪنو ديڳڙي کي لڳي ته به ڪنو مٺو ،ديڳڙو ڪني کي لڳي ته به ڪنو مٺو( .ضعيف پارٽي ٻنھي پاسي مٺي) .318ڪاٽجي نه ،پر نانگ واري ڦوڪ نه ڇڏجي. .319ڪر ڀالئي ڄٽ سان ته فيري ھڻيئي پٽ سان. .320ڪنھن پٽي پاراتو ڏنو اٿس. .321ڪنھن سان به پير ڀرجي ،اجايو ڪو نه ويندو. .322ڪمائي نه ڪوڏي ،خرچڻ الِء کڙي آ. 25
www.sindhsalamat.com
سنڌي جاتيَء کي سنڌي پهاڪن جي سوغات
.323ڪم لٿو ،ڊکڻ وسريو. .324ڪتو به ڪڙم ۾ سونھندو آ. .325گدڙ ڊاک نه پڄي آکي ٿو کٽا. .326گند سان گند ڪو نه مئبو آ. .327گپ ۾ گھڙبو ته ڦينگن ڀر ڪو نه ڊڄبو. .328گھپي ٺڪرن جو پاڻي به سڪائي ڇڏيندي آھي. .329ليٽي پيٽي پنھنجي ذات ڏيکاريائين. .330لھڻي وارو موٽي وڃي ،ساعت وارو کائي وڃي. .331اللچ بري بال آ. .332لڳو واُء ،ويو ساھ. .333لھڻي-خور جو کائجي ،مھڻي-خور جو نه کائجي. .334ڳڙ ڄاڻي ڳڙ جي ڳوٿري ڄاڻي. .335ڳوھ کي کٽي کڻي ته ڳولھي شڪارين جا گھر. .336ڳڻ-چور نه ٿجي. .337ڳڙ ڳڙڌاڻيون ،پٽنس نياڻيون. .338گھر ٻاري ڏياري ڪو نه ڪبي آ. .339گھر جي ڪل ڪل ساوا وڻ به سڪا ڪري. .340گھڻين زالين گھر نه ھلي ،گھڻين مڙسين ھر نه ھلي. .341گھر جو پير ،چلھ جو مارنگ. .342گھوٽ ڪنوار راضي ،ته ڪيا ڪرينگا قاضي. .343گھڙيَء جي سک الِء به ماڻھن مکڻ جي ماڙي جوڙائي آ. .344ھئي اڳيئي نچڻي ،ويتر پاتائين گھنگھرو. 26
www.sindhsalamat.com
سنڌي جاتيَء کي سنڌي پهاڪن جي سوغات
.345ھڪ پٽي ،سؤ لٽي( .ھڪ لٽي ،سؤ پٽي). .346ھڙون ڏيئي ھڻاِء (ڪارج ڪر) ته مالڪ ڏيئي مجرا. .347ھٽ کٽائي ،ٿيو حلوو کائڻو. .348ھٿ الئينس ته ھٿ ڪارو ،پير الئينس ته پير ڪارو. .349ھندو آھي ھوند سان. .350ھڙ به گاشو ،لوڪ تماشو. .351ھنگڻ ٿورو ڦڙ ڦڙ گھڻي (ڪم ٿورو پر ڳالھائڻ گھڻو) .352ھي به جو ڪو ٻوٽو ٻاري( .جي پيرن ڀر بيھي). .353ھنر واري جو ھنر ،بي ھنرئي جي جند. .354ھڪ اڻ ھوند ،ٻيو افعال بڇڙا. .355ھن گھر جا ڀاتي جوئارو اٽو آھن( .ٻڌيَء ۾ نه آھن). .356ھي منھنجو لنگوٽيو يار آھي. .357ھوند مان نه ڪري ان کي به لعنت ،جيڪو اڻ ھوند مان به ڪري ان کي به لک لعنت. .358ھمٿي مڙدان ،مددي خدا. .359ھي ھر ديگي چمچو آھي( .سڀ سان پورو). .360ھٺ نه ڪجي ھيترو ،ھٺ وڃايا وير. .361ھيَء دنيا جنھن کي چئجي ٿو سا پاڻ مسافرخانو آ. .362ھٿ ۾ ڇري ڪڇ ۾ قران. .363ھٿ جي ڪنگڻ کي آرسيَء جي ڪھڙي ضرورت. .364ھي ڪنھن جي وڍيَء تي به مٽڻ وارو ڪو نه آھي( .ڪنھن جي ڪم نه اچڻ وارو). 27
www.sindhsalamat.com
سنڌي جاتيَء کي سنڌي پهاڪن جي سوغات
.365ھڙ حرام ،بجڪو حالل. .366ھو َم-ڏيئو ،ھي َم-ڇڏو. .367ھل چريا ،مست ٿا اچني. .368ھر ڪو ھلندو پوِء ڪو اڳي ڪو پوِء. .369ھوائي قلعا پيو بڻائين. .370قرض آھي مرض. .371مالڪ وتن ٻيڙيَء چڙھندا شاھد پيا غوطا کانئين. .372مولى مينھن وساِء ته ڪانئر ڇٽن ڪم کان. .373مستن تي ناھ ميار يار ،مستن جي آ دنيا ڌار. .374ماڻھو بکيو آ مان جو ،نه نان جو. .375مرسان مرسان ڊڀ نه چرسان. .376مال پراڻو ڊرا (زور) شاھي. .377منھن ڪؤنئري ڳٽا پٽائي. .378مينھن چوي ٿي گانِء کي ھل ڙي پڇ ڪاري. .379موال! مت جو موڙھو ،ڳنڍ جو ڳوڙھو گراھڪ مالئج. .380مروان موت ،ملوڪان شڪار. .381ماڻھو مڙيئي نه سھڻا ،پکي مڙيئي نه ھنج ،ڪنھن ڪنھن ماڻھوَء منجھ اچي بوِء بھار جي. .382ماڻھو ڪڏھن ڀريَء ۾ ته ڪڏھن ڀاڪر ۾. .383منھنجو ڇا وڃي ،ڊول يا چمٽو. .384مون ڪو ڄڻيو ھو ،اڀ مان جھٽيو ھو. .385مٺي به ماٺ ،مٺي به ماٺ. 28
www.sindhsalamat.com
سنڌي جاتيَء کي سنڌي پهاڪن جي سوغات
.386مارڻ واري کان بچائڻ وارو ويجھو آھي. .387مالن چور ،ٻانگو شاھد. .388مکڻ مان وار ڪڍڻ. .389مٺڙا! گھر ته گھرانِء. .390ماُء ڄڻيندي پٽڙا ،ڀاڳ نه ڏيندي ونڊ. .391مڙس ته ڦڏو ،نه ته جڏو. .392مان نه مان ،مئن تيرا مھمان. .393منڊن جي ملڪ ۾ وڃجي ته ھڪ ٽنگ کڻي لڪائجي. .394مڙد جي کٽي ته زال جي کپي سھيڙ. .395مٺ ڀيڙيائي ڀلي ،کلي ٿئي واُء. .396مھانگو روئي ايڪ بار ،سستو روئي بار بار. .397مڙد مري ايڪ بار ،ڪانئر مري بار بار. .398نه ڪنھنجي کٿي کي ھٿ الئجي ،نه پنھنجو پٽ ڦاڙائجي. .399نيم نان ،صحت جان. .400نيم طبيب خطري جان ،نيم مالن خطري ايمان. .401نيت بد ،روٽي رد. .402نادان دوست کان داناُء دشمن ڀلو. .403نئين ڪنوار نو ڏينھن ،لٿي پٿي ڏھ ڏينھن. .404نڌڻڪا گھوڙا ،غئباڻا ھسوار. .405نيت صاف ،مراد حاصل. نانو چڙھيو واپاري کٽي کائيَ ، َ .406 نانو چڙھيو چور ڦاھي چڙھي. .407ناڻو نانگي جو ،ھٿ جي شاباس. 29
www.sindhsalamat.com
سنڌي جاتيَء کي سنڌي پهاڪن جي سوغات
.408ناني رڌڻ واري ،ڏوھٽا کائڻ وارا. .409نوڙيَء مان نانگ ڪرڻ. .410نام بڙا ،ديھ بيران( .زمين وئران). .411نام بڙا ،درشن ڇوٽي. .412ننڍي مري نه ماُء ،وڏي مري نه جوِء. .413ننھن سان ڇڄي ته ڪاتي نه وجھجي. .414نڪ کي مر ڪير الئيندو. .415نام جي گھر ۾ آُء ته نام مليئي. .416نانگن جي ٻرن ۾ ھٿ ڪو نه وجھبا آھن. .417نينگر به ننڍي جمعا به گھڻا. .418وھندڙ ڍڳي کي مارڻ. .419واندامل چي پالھومل ٿو سڏيئي. .420واڻيو سؤ سھي ،سوائي نه سھي. .421ويئي سڱن کي ،ڪن به ڪپائي آئي. .422وھندڙ پاڻي تاري ،بيٺل پاڻي ٻوڙي. .423ونڊ کاِء ،سک پاِء. .424وار ته ڦڻي ،نه ته ڪوڙاِء کڻي. .425ويئي آھي ٺونگڙو ھڻائڻ( .جؤن ڪڍائڻ). .426ويٺو اجائي خاڪ ڇاڻي. .427وٺ ڪجي ھيٺئين کي ،ڪري اچي مٿيون. .428ڌڪ ھڻ ڌيُء کي ته سکي ننھن. .429ڌوٻي ڪا ڪتا ،نه گھر ڪا نه گھاٽ ڪا. 30
www.sindhsalamat.com
سنڌي جاتيَء کي سنڌي پهاڪن جي سوغات
.430ڌوڙ مان ڌن ٿي پيو اٿس. .431ڌوٻي ڌوئي مالڪ روئي. .432ٺن ٺن گوپال لڳو پيو آھي( .ڪجھ به نه آھي). .433ٺونٺ لڳي ساھيڙي ڀڳي. .434ٺڪر به ٺڪي ٺوڪي وٺبو آھي. .435کاڌي کوھ به کٽي ويندا آھن. .436کڻ کلو ُ (جوتو) ته ٿيئي ڀلو. .437کوھن جا وات بند ڪري سگھبا آھن پر ماڻھن جا وات بند ڪري نه سگھبا آھن. .438کٽ تان لھي اچي پٽ تي پيو آھي. .439کوٽو ڏوڪڙ انڌو ڇوڪر ھڻ ٽڪاڻي جي حوالي. .440کيتي سر سيتي. .441کوھ جي ڏيڏر جيان ڇوٽي دنيا ۾ آھي. .442کوھ جي مٽي کوھ جي حوالي. .443ڊاڪٽر جو يار ،سدا بيمار. .444ظلم قائم آھي پر ظالم قائم نه آھي. .445ڇڏي ڏينس ته ڀل منھن ڀت سان لڳيس. .446ڇورا ڇتيَء ذات جا ،ڀون ڀون ڪن ڀڳت ۾. .447ڇورن اٺ مسيت تي چاڙھيو ھو. .448غريبي گلزار ،موچاري مينگھو چوي. .449عقل ريَء عذاب ،گھڻا پسندينَء جندڙي. .450عشق ناھي راند جو کيلنس ڳڀرو. 31
www.sindhsalamat.com
سنڌي جاتيَء کي سنڌي پهاڪن جي سوغات
.451ياران موت ،عيد برابر. .452يار ،ڪلجڳ ناھي ،ڪرجڳ آھي ،اتيئي ڪر ،اتيئي لوڙ. .453ڄڃ پرائي ،احمق نچي.
32
www.sindhsalamat.com
سنڌي جاتيَء کي سنڌي پهاڪن جي سوغات
ڇپيندڙ :شري ماڌوداس جئرامداس ڇٽاڻي (اڇڙا) شري گپتا پرنٽنگ پريس، الھاس نگر.۳- ڇپائيندڙ :دليپ چيتنراِء ٽھلراماڻي ،۳۳۲۲/۱۱۱ ،پنت نگر ،گھاٽڪوپر (ايسٽ)، بمبئي۴۰۰۰۷۵-
33
www.sindhsalamat.com
سنڌي جاتيَء کي سنڌي پهاڪن جي سوغات
ڪتاب بابت نوٽ: (ھيُء ڪتاب۱۹۸۳ ،ع ڌاري انڊيا ۾ ڇپيو .جيڪو ھت اڻ لڀ ھيو. ان جو ھڪڙو ڇاپي نسخو ،ھن وقت قاسميه الئبرري ڪنڊيارو ۾ موجود آھي .سائين ڊاڪٽر محمد ادريس سومرو السندي صاحب جن کان ان جي فوٽو اسٽيٽ ڪاپي راقم کي موصول ٿي آھي. ليکڪ جو واسطو ،ساھتيَء جي شھر ڀريا سان پڻ ھيو جو سندس امڙ ۽ ناناڻا اتان جا ھيا .ان ڪري به ھن ڪتاب جي منظر عام تي آڻڻ جي اشد ضرورت ھئي جو اڳي ساھتيَء سان وابسته پھاڪن ۽ چوڻين جو فقط ،ڪيرت مھرچنداڻيَء جو لکيل ھڪڙو ڪتاب ،چونڊ سنڌي چوڻيون ،ڇاپي صورت ۾ عام آڏو آيو آھي .مرحوم غالم قادر سومرو جو واسطو به ساھتيَء جي شھر ٺاروشاھ سان ھيو، جنھن پڻ ساھتيَء جا پھاڪا ۽ چوڻيون ڪٺيون ڪري ڪتاب ترتيب ڏنو ھيو ،جيڪو شايد ڇپجي نه سگھيو جو راقم جي نظر تي نه چڙھيو آھي. بھرحال ،چيتنرام بولچند ٽھلراماڻي جو ترتيب ڏنل ڪتاب ،سنڌي جاتيَء کي سنڌي پھاڪن جي سوغات ،قارئين جي استفادي الِء ،اي- ورشن جي صورت ۾ ،پيش ڪجي ٿو - .انجنيئر عبدالوھاب سھتو)
34
www.sindhsalamat.com