Interactief werken met prentenboeken Stap uit een prentenboek
Boek is een deur naar een andere wereld
Doel: Met de komst van digiborden, iPad en iPhone veranderen prentenboeken. Er wordt beweging, geluid en interactiviteit aan toegevoegd. Maar ook met een gewoon papieren prentenboek is van alles te doen om te zorgen dat het verhaal gaat leven. Deze presentatie informeert over de educatieve mogelijkheden van prentenboeken. Doelgroep: voor leerkrachten PO, werknemers kinderopvang en peuterspeelzalen.
Inhoud
Prentenboek Pigmentus de kleurentovenaar op digibord
Verhalen zijn onderdeel van onze cultuur 2 Belang van verhalen 3 Hoe worden verhalen verteld? 4 Wat is een prentenboek? 5 Waar vind je een prentenboek? 6 Voordelen digitale prentenboeken 7 Voordelen papieren prentenboeken 8 Educatieve waarde van prentenboeken 9 Stap uit een prentenboek 13 Werkblad 16 Sites met digitale prentenboeken 18 Nog meer digibordlessen 19
Digibordles Interactief werken met prentenboeken © Tekst: Rian Visser, www.rianvisser.nl en www.books2download.nl/shop Pag 1 Deze lessen – en stukken hieruit – mogen worden gebruikt in de klas, maar alleen met uitdrukkelijke bronvermelding.
Interactief werken met prentenboeken Verhalen zijn onderdeel van de cultuur Iedereen groeit op met verhalen die een belangrijk onderdeel vormen van onze opvoeding en cultuur.
• Sprookjes • Religieuze verhalen • Sagen, legenden, mythen • Romans • Kinderboeken
Atlas uit de Griekse mythologie
Roodkapje uit het sprookje van de gebroeders Grimm
Digibordles Interactief werken met prentenboeken © Tekst: Rian Visser, www.rianvisser.nl en www.books2download.nl/shop Pag 2 Deze lessen – en stukken hieruit – mogen worden gebruikt in de klas, maar alleen met uitdrukkelijke bronvermelding.
Interactief werken met prentenboeken Belang van verhalen Het belang dat we aan verhalen hechten kan verschillend zijn.
• Geloof, opvatting, wereldbeeld • Emoties • Kennis, wereldoriëntatie • Taal, woordenschat, uitdrukkingsvaardigheid • Plezier
Bijbels verhaal, geloof, wereldbeeld
Wat iemand in een verhaal beleeft is persoonlijk. Een goed verhaal heeft vaak meerdere kanten.
Kennis van natuur, emoties, moraal, plezier
Kennis van natuur, emoties, moraal, plezier
Digibordles Interactief werken met prentenboeken © Tekst: Rian Visser, www.rianvisser.nl en www.books2download.nl/shop Pag 3 Deze lessen – en stukken hieruit – mogen worden gebruikt in de klas, maar alleen met uitdrukkelijke bronvermelding.
Interactief werken met prentenboeken Hoe worden verhalen verteld? Verhalen worden mondeling overgedragen, voorgelezen of zelf gelezen. Ook via televisie, theater en film maken we kennis met verhalen.
• Mondeling doorverteld • Voorgelezen • Zelf gelezen • Bekeken op televisie, film of in theater
Bij sommige verhalen (film, prentenboek, theater) horen beelden. Altijd maken we ook zelf beelden in ons hoofd.
Digibordles Interactief werken met prentenboeken © Tekst: Rian Visser, www.rianvisser.nl en www.books2download.nl/shop Pag 4 Deze lessen – en stukken hieruit – mogen worden gebruikt in de klas, maar alleen met uitdrukkelijke bronvermelding.
Interactief werken met prentenboeken Wat is een prentenboek? In een prentenboek worden woorden (taal) verrijkt met beelden (illustraties). Een prentenboek kan verschillende vormen hebben: van papier of digitaal.
Papieren boek
• Kaft: voorkant, rug, achterkant, binnenin bladzijden van papier • Tekeningen en tekst • Zelf bladeren • Zelf lezen
Timo en het toverboek als papieren prentenboek
Digitaal boek
• Er is een apparaat nodig om het te kunnen lezen • Tekeningen en tekst • Soms zelf bladeren, soms filmpje • Soms beweging • Soms geluid • Soms kun je zelf iets doen
Timo en het toverboek als digitaal prentenboek op iPad
Digibordles Interactief werken met prentenboeken © Tekst: Rian Visser, www.rianvisser.nl en www.books2download.nl/shop Pag 5 Deze lessen – en stukken hieruit – mogen worden gebruikt in de klas, maar alleen met uitdrukkelijke bronvermelding.
Interactief werken met prentenboeken Waar vind je een prentenboek? Papieren boek
• Boekwinkel • Internetboekwinkel • Bibliotheek • Lenen van anderen
Digitaal boek
• Internetboekwinkel • App store • Digitale bibliotheek • Diverse sites bieden gratis of betaalde
prentenboeken aan. Kijk hier voor de adressen. • Zelf scannen van papieren boek • Lenen van anderen • YouTube Copyright: Op prentenboeken zit copyright. Als u een boek koopt of leent in de bibliotheek krijgen de makers een vergoeding. U mag een prentenboek voor eigen gebruik scannen, bijvoorbeeld voor een presentatie op digibord. Pas op: het is verboden om een zelf gescand digitaal boek te verspreiden, bijv. via internet.
Digibordles Timo en het toverboek – Het maken van een app © Tekst: Rian Visser © Illustraties: Klaas Verplancke Pag 6 Deze lessen – en stukken hieruit – mogen worden gebruikt in de klas, maar alleen met uitdrukkelijke bronvermelding.
Interactief werken met prentenboeken Voordelen digitale prentenboeken Wat zijn de voordelen van een digitaal prentenboek t.o.v. een papieren prentenboek?
grote groep de illustraties te laten zien. • Extra toevoegingen mogelijk, zoals geluid, interactiviteit en beweging. • Verhaal wordt door extra toevoegingen beter begrepen. Dat is goed voor kinderen met een taalachterstand. • Als kinderen een digitaal prentenboek zelfstandig kunnen kijken op de computer is herhaling mogelijk. Uit onderzoek is gebleken dat herhaling goed is voor de woordenschat. • Interactiviteit maakt dat drukke kinderen zich beter kunnen concentreren op digitale kinderboeken.
© Foto Hes van Huizen
• Vertonen op groot scherm: handig om aan
Timo en het toverboek is een interactief digitaal prentenboek op de iPad. Bekijk de trailer op YouTube.
Digibordles Interactief werken met prentenboeken © Tekst: Rian Visser, www.rianvisser.nl en www.books2download.nl/shop Pag 7 Deze lessen – en stukken hieruit – mogen worden gebruikt in de klas, maar alleen met uitdrukkelijke bronvermelding.
Interactief werken met prentenboeken Voordelen papieren prentenboeken Wat zijn de voordelen van een papieren prentenboek t.o.v. een digitaal prentenboek?
• Kinderen krijgen besef van een boek,
zoals: een boek heeft een voorkant, een achterkant, je kunt erin bladeren. Dit heet boekoriëntatie. • Gemakkelijk omdat er geen apparaat nodig is bij het lezen. • Knus op bed en bank. • Groter aanbod. • Meer zelf bepalen, mogelijkheid om dingen aan te vullen of weg te laten, lezen in eigen tempo, gebruik van eigen stem.
Digibordles Interactief werken met prentenboeken © Tekst: Rian Visser, www.rianvisser.nl en www.books2download.nl/shop Pag 8 Deze lessen – en stukken hieruit – mogen worden gebruikt in de klas, maar alleen met uitdrukkelijke bronvermelding.
Interactief werken met prentenboeken Educatieve waarde van prentenboeken Gebruik als het mogelijk is een papieren en digitaal boek naast elkaar. De volgende aspecten zijn belangrijk:
Boekoriëntatie
• Begrijpen wat een boek is. Bladeren in papieren boek of digitaal ‘swipen’. Begin, verhaal, uit! • Begrijpen wat een tekst en verhaal is. • Goede voorbereiding voor zelf leren lezen.
Koffertje met papieren boekjes erin en Ipad met digitaal boekje
Een ‘gewoon’ leesboekje.
Kleuter bladert in boekje op de iPad. Zie filmpje op YouTube.
Digibordles Interactief werken met prentenboeken © Tekst: Rian Visser, www.rianvisser.nl en www.books2download.nl/shop Pag 9 Deze lessen – en stukken hieruit – mogen worden gebruikt in de klas, maar alleen met uitdrukkelijke bronvermelding.
Interactief werken met prentenboeken Verhaalbegrip
• Bekijk de voorkant van het boek en stel de vraag: waar zou dit boek over gaan? • Lees het boek voor. • Laat de kinderen het verhaal naspelen of navertellen. • Bekijk de plaatjes en laat de kinderen het verhaal erbij vertellen • Stel open vragen • Kopieer een aantal pagina’s uit het boek en laat de kinderen deze in de juiste volgorde leggen.
Voorkant en aantal pagina’s. Wat komt eerst?
Digibordles Interactief werken met prentenboeken © Tekst: Rian Visser, www.rianvisser.nl en www.books2download.nl/shop Pag 10 Deze lessen – en stukken hieruit – mogen worden gebruikt in de klas, maar alleen met uitdrukkelijke bronvermelding.
Interactief werken met prentenboeken Woordenschat
In prentenboeken worden vaak andere woorden gebruikt dan in spreektaal. De zinnen zijn krachtiger en er worden vaak beeldende uitdrukkingen gebruikt. Kinderen leren nieuwe woorden door herhaling. Sommige kleuters kennen een prentenboekverhaal uit hun hoofd en gaan zogenaamd zelf voorlezen. Veel voorlezen en ook vaak hetzelfde boek is goed voor de woordenschat. Het taalgebruik in prentenboeken • Beeldend • Veel uitdrukkingen • Veel herhaling • Context zorgt voor begrip Zo versterk je de woordenschat • Herhaal moeilijke woorden. • Stel vragen over de betekenis van woorden. • Noem een woord dat te zien is op de tekening en laat kinderen dit aanwijzen. Bladzijde uit Stap maar op mijn bezemsteel, vertaald door Bette Westra
Kleuter: ‘Mama wat is het hier zompig!’
Digibordles Interactief werken met prentenboeken © Tekst: Rian Visser, www.rianvisser.nl en www.books2download.nl/shop Pag 11 Deze lessen – en stukken hieruit – mogen worden gebruikt in de klas, maar alleen met uitdrukkelijke bronvermelding.
Interactief werken met prentenboeken Sociaal emotionele ontwikkeling In prentenboeken maken kinderen op een veilige manier kennis met soms angstige dingen. Er komen heksen, wolven of draken voorbij. Kinderen verdwalen, dieren raken hun huis kwijt, uiltjes zijn bang in het donker, een slak heeft geen vriendjes... Prentenboekverhalen kunnen kinderen helpen om hun gevoelens onder woorden te brengen en een plek te geven. Verschillende soorten prentenboekverhalen • Sprookjes, fantasiefiguren • Verhalen met een boodschap of moraal • Herkenbare, realistische verhalen • Opvoedkundige, leerzame verhalen • Levenslessen Zoek je een boek met een bepaald thema? Kijk eens op www.leesplein.nl of op op www.voorleesgids.nl.
Digibordles Interactief werken met prentenboeken © Tekst: Rian Visser, www.rianvisser.nl en www.books2download.nl/shop Pag 12 Deze lessen – en stukken hieruit – mogen worden gebruikt in de klas, maar alleen met uitdrukkelijke bronvermelding.
Interactief werken met prentenboeken Stap uit een prentenboek Van sommige prentenboeken zijn animaties gemaakt en er zijn vragen en spelletjes bij bedacht. Het aanbod van dit soort boeken is echter nog beperkt. Het is goed mogelijk om zelf interactief met een gewoon papieren prentenboek te werken. Digitaal U kunt een boek scannen of fotograferen om het zelf op het digibord te gebruiken. Houdt er wel rekening mee dat u zo’n zelfgemaakte digitale versie niet verder mag verspreiden. Zelf een boekje maken Kinderen vinden het altijd leuk om zelf een boekje te maken. Dat kan al heel simpel door een paar blaadjes te vouwen en samen te nieten.
Zelf een boekje maken Digibordles Interactief werken met prentenboeken © Tekst: Rian Visser, www.rianvisser.nl en www.books2download.nl/shop Pag 13 Deze lessen – en stukken hieruit – mogen worden gebruikt in de klas, maar alleen met uitdrukkelijke bronvermelding.
Interactief werken met prentenboeken Knutselen
Omdat prentenboeken erg visueel zijn bieden ze tal van aanknopingspunten om creatief mee te werken. Bijvoorbeeld:
• Tekenen • Collage maken • Kleien • Handpoppen
Geluiden
maken van de hoofdpersonen Knutselen met telboekje De groeijurk
Beweging
In sommige prentenboeken komen veel bewegingen voor. Fiet wil rennen is zo’n boek. Het is ook digitaal als animatie te bekijken. Gebruik het boek in een gymnastiekles en laat de kinderen bij het verhaal kruipen, huppelen, hinkelen, etc.
Dikwijls staan in prentenboeken zinnen of delen van zinnen die zich herhalen. Kinderen kunnen deze hardop mee spreken. Daarnaast kunnen er soms (dier-)geluiden bij gemaakt worden. Of laat de kinderen met muziekinstrumenten geluiden, zoals regen, wind e.d. maken.
Digibordles Interactief werken met prentenboeken © Tekst: Rian Visser, www.rianvisser.nl en www.books2download.nl/shop Pag 14 Deze lessen – en stukken hieruit – mogen worden gebruikt in de klas, maar alleen met uitdrukkelijke bronvermelding.
Interactief werken met prentenboeken Praten
Prentenboeken met een emotioneel verhaal bieden goede aanleiding om over door te praten. Stel open vragen: • Heb je zoiets ook wel eens meegemaakt? • Begrijp je waarom...? • Wat zou je zelf doen als...? • Etc.
Fantasie
Sommige prentenboekverhalen prikkelen de fantasie. In een verhaal kan immers vanalles gebeuren. Bedenk met de kinderen zelf een verhaal, geïnspireerd op hun eigen fantasie.
Verteltas
In de tas zitten de boeken, attributen die van belang zijn in het verhaal. Deze tassen worden vaak door enthousiaste ouders gemaakt. Zo raken zij ook betrokken bij het voorlezen. Verteltas Rupsje Nooitgenoeg Digibordles Interactief werken met prentenboeken © Tekst: Rian Visser, www.rianvisser.nl en www.books2download.nl/shop Pag 15 Deze lessen – en stukken hieruit – mogen worden gebruikt in de klas, maar alleen met uitdrukkelijke bronvermelding.
Interactief werken met prentenboeken
Verteltafel
Verzamel voorwerpen uit het boek en bouw een decor na. De verteltafel is een erg leuke manier om een prentenboek levend te maken.
Kamishibai
Minitheater met vertelplaten. Op de voorkant van de vertelplaten staat de illustratie en op de achterkant is voor de verteller de tekst zichtbaar.
Digibordles Interactief werken met prentenboeken © Tekst: Rian Visser, www.rianvisser.nl en www.books2download.nl/shop Pag 16 Deze lessen – en stukken hieruit – mogen worden gebruikt in de klas, maar alleen met uitdrukkelijke bronvermelding.